Professional Documents
Culture Documents
МУЗИЧКИТЕ ДИЈАЛЕКТИ
ВО МАКЕДОНСКОТО ТРАДИЦИОНАЛНО
НАРОДНО ПЕЕЊЕ
- ОБРЕДНО ПЕЕЊЕ -
Скопје 2008
ИНСТИТУТ ЗА ФОЛКЛОР „МАРКО ЦЕПЕНКОВ“ – СКОПЈЕ
Rodna Veličkovska
MUSICAL DIALECTS
IN THE MACEDONIAN TRADITIONAL FOLK
SINGING
- RITUAL SINGING -
Skopje 2008
ИНСТИТУТ ЗА ФОЛКЛОР „МАРКО ЦЕПЕНКОВ“ –
СКОПЈЕ
Родна Величковска
МУЗИЧКИТЕ ДИЈАЛЕКТИ
ВО МАКЕДОНСКОТО ТРАДИЦИОНАЛНО
НАРОДНО ПЕЕЊЕ
- ОБРЕДНО ПЕЕЊЕ -
Скопје 2008
Страна 4 - ПРАЗНА -
Оваа книга претставува дел од докторската дисертација,
насловена како “Музичките дијалекти во македонското традиционално
народно пеење - обредно пеење” одбранета на Факултетот за музичка
уметност во Белград на 20.12.2006, пред Комисијата во состав: д-р
Димитрије Големовиќ, редовен професор, д-р Драгослав Девиќ, редовен
професор, д-р Оливера Васиќ, редовен професор, д-р Нице Фрациле,
вонреден професор и д-р Весна Микиќ, доцент. Им изразувам голема
благодарност на сите нив, како и на рецензентите на оваа книга: д-р
Севим Пиличкова и д-р Лидија Стојановиќ- Лафазановска.
Поради обемноста и сложеноста на материјалот, за целите на
проучувањето се наметна потребата трудот да се подели во две книги:
1. Музичките дијалекти во македонското традиционално народно
обредно пеење, Книга I и Книга II.
Во првата книга се опфатени музичките дијалекти во
македонското традиционално народно обредно пеење, а втората книга
го носи насловот “Картографирањето како метода при ареалните
проучувања во етномузикологијата”, при што ќе бидат истакнати
принципите на бележење на разновидните форми на музичко-
фолклорните дијалекти во македонското традиционално народно
обредно пеење.
Авторoт
Страна 6 - ПРАЗНА -
УВОД
Родна Величковска
Дел I:
Во првото поглавје се зборува за музичките дијалекти, за
постоењето на музичките дијалекти покрај јазичните и проблемот на
нивното поклопување или непоклопување.
Во второто поглавје се дава преглед на музичко-фолклорните
дијалекти на Македонија (историски развиток и денешна состојба). Тука
се расправа за теоретските и методолошките проблеми кои помогнаа
околу поставувањето на проблемот на музичките дијалекти како посебна
појава во традиционалното народно обредно пеење.
Во третото поглавје конкретно е претставена територијалната
распространетост на музичките дијалекти во македонското
традиционално народно пеење – обредно пеење (регионална
класификација), при што издвоени се три основни групи музички
дијалекти, со 13 поддијалектни типови.
Со етномузиколошката анализа, применета во четвртото поглавје,
се истражуваат структурно-композициските законитости на напевите и
типолошко-функционалната природа на песните. Се укажува на
-9-
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Дел II:
Во првото поглавје е даден прилогот со нотни и текстуални
примери на песни.
Во второто поглавје се дадени: 1. Карта на територијалната
распространетост на трите основни музички дијалекти во македонското
традиционално народно пеење, 2 Карта на територијалната
распространетост на музичките дијалекти по региони и регионални групи,
3. Карта на територијалната распространетост на музичко-дијалектните
групи со истражуваните пунктови и 4. Карта на територијалната
распространетост на музичките дијалекти по жанрови кои се однесуваат
на женското обредно пеење.
Во третото поглавје доаѓа речникот na pomalku poznati zborovi
i dijalektalizmi од македонските говорни типови.
Четвртото поглавје содржи: 1. Регистар на насловите на песните,
2. Регистар на видовите песни, 3. Регистар на магнетофонските ленти и
касети од Архивот на Институтот за фолклор "Марко Цепенков" - Скопје
од кои се црпени песните, 4. Регистар на места, 5. Регистар на населени
места со областите (регионите), 6. Регистар на пеачките и кажувачите, 7.
Регистар на снимателите, 8. Регистар на дешифрантите, и 9. Регистар на
мелографите. и на крајот од трудот, во петото поглавје, се приложени
илустрации.
Страна 10 - ПРАЗНА -
1. МУЗИЧКИ ДИЈАЛЕКТИ
МУЗИЧКИТЕ И ЈАЗИЧНИТЕ ДИЈАЛЕКТИ
И ПРОБЛЕМОТ НА НИВНОТО ПОКЛОПУВАЊЕ ИЛИ НЕПОКЛОПУВАЊЕ
Родна Величковска
3
Тодор Тодоров, „По въпроса за зараждането на фолклорно-музикалните диялекти”,
Българско музикознание, т. 1, София 1971, стр. 73.
4
Тодор Джиджев, „Фактори на музикално-фолклорните диялекти в България”, Българско
музикознание, VI, кн. 2, София, 1982, стр. 3.
5
Гошовски под поимот "лексика" подразбира музичко-поетски типови, иако научно
гледано, музичко-дијалектолошката анализа на лексиката ја сочинуваат фразите и јасно
изразените мотиви во песните, В. Гошовский, У истоков народной музыки Славян,
Москва, 1971, стр. 19.
6
Ibid., стр. 19.
- 13 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
7
Асим Пецо, Преглед српскохрватских дијалеката, Научна књига, Београд 1985, стр. 5.
8
Мария Самоковлиева, „Очертване на музикалнодиялектната граница между Тракия и
Средна Западна България в Пазарджиско”, Българско музикознание, год. V, кн. 4, София
1981, стр. 23.
- 14 -
Родна Величковска
Родна Величковска
3
Влад. Р. Ђорђевић, Српске народне мелодије : Јужна Србија, књ. 1, скупио Влад. Р.
Ђорђевић, са уводом Ернеста Клосона, Скопско Научно Друштво, Скопље, 1928.
4
Ludvik Kuba, Slovanstvo ve svych zpevech. Kniha XIV ; Písne makedonské / súplnymi puvod-
ními texty a českymi preklady Jana Udce; zpev a klavír - Praha : Nákladem vlastním. V Komisi.
- Hudebni Matice Umelecké Besedy, 1929. - II Vydání. Dil V : Písne Jihoslovanské =
Македонски песни / preložil Jan Hudes. - London : J. and W. Chester Ltd. - Paris : Max Eschig
et Cie - Leipzig : Breitkopf und Härtel, 1929.
5
Николай Кауфман и Тодор Тодоров, Народни песни от Югозападна България - Пирински
край, БАН, София, 1967.
6
Миодраг А. Васиљевић, Југословенски музички фолклор II: Народне мелодије које се
певају у Македонији, "Просвета", Београд, 1953.
7
Birthe Traerup, East Macedonian Folk Songs : Contemporary Traditional Material from
Maleševo, Pijanec and the Razlog District, Akademisk Ferlag, Copenhagen, 1970, Acta Ethno-
musicologica Danica, No. 2.
8
Susanne Ziegler, „Das Volkslied in Westmazedonien, Ein Strukturvergleich von Text und
Musik“, Osteuropa, Institut an der Freien Universität Berlin (Balkanologische Veröffentlichun-
gen, Band 2, Harrassowitz - Wiesbaden, Berlin, 1979; Suzanne Ziegler, "Wiederholungsfiguren
in Text und Musik der mazedonischen Volkslieder", Македонски фолклор, VII/13, Скопје,
1974, стр. 99-103.
9
Јосиф Чешмеджиев, Български македонски песни, оригинални и в народен тон,
Библиотека "Устрем", No 3, Първа сплитка, София, 1926.
10
Панчо Михайлов, Български народни песни от Македония, София, 1924.
11
Добри Христов, 66 народни песни на македонските българи, събрани и с съпровод на
пиано от Добри Христов, Македонски научен институт, София, 1931.
12
Коста Църнушанов, Македонски народни песни, текст и мелодии записал Коста
Църнушанов, БАН, София, 1956.
13
Живко Фирфов, Македонски музички фолклор, песни I, уредил Живко Фирфов,
Книгоиздателство "Кочо Рацин", Скопје, 1953; Живко Фирфов, Македонски музички
фолклор, песни II, музички редактори Живко Фирфов и Методија Симоновски, редактор
на текстовите Ристо Ст. Проданов, Фолклорен институт на НР Македонија - Оддел за
народна музика и кореографија, Скопје, 1962.
14
Васил Хаџиманов, „Мелодије македонских лазарских народних песама“, Рад IX-ог
конгреса СФЈ у Мостару и Требињу 1962, Сарајево, 1963, стр. 393-405.
15
Александар Линин, „Односот меѓу мелодијата и текстот на македонските зимски
обредни народни песни“, Македонски фолклор, VIII/15-16, Скопје, 1975, стр. 323-333.
16
Ѓорѓи Смокварски, „Старо двогласно певање у македонској народној музици“,
Работата на XIII конгрес на СФЈ во Дојран 1966 година, Скопје, 1968, стр. 483-493.
17
Драгослав Ортаков, „Стилските и естетските специфики на македонското музичко
народно творештво“, Народното творештво на почвата Македонија: Историја на
културата на Македонија, Прилози за истражување на историјата на културата на
почвата на Македонија, кн. 6, Скопје, МАНУ, 1998, стр. 145-147.
- 17 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
18
Трпко Бицевски, „Обредната песна во Кичевско“, Народно стваралаштво - Folklor,
Београд, св. 65, јануар-март 1973.
19
Ѓорѓи Ѓорѓиев, „Некои карактеристики на народната песна од Шоплукот“, Zbornik 18.
Kongresa Jugoslovanskih folkloristov, Bovec, 1971, Ljubljana, 1973, стр. 192-201 и други.
20
Боривое Џимревски, „Свадбени обреди и песни од с. Брезно (Тетовско)“, Македонски
фолклор, V/9-10, Скопје, 1972, стр. 189-200.
21
Трпко Бицевски, Двогласјето во Македонија, Институт за фолклор, Посебни изданија,
кн. 11, Скопје, 1986.
22
Ѓорѓи Смокварски, Архаичните форми на двогласното народно пеење на Балканот
(докторска дисертација, одбранета на Факултетот за музичка уметност во Скопје при
Универзитетот "Кирил и Методиј" - Скопје, 1983 година). (Ракопис).
23
Birthe Traerup, East Macedonian Folk Songs : Contemporary Traditional Material from
Maleševo, Pijanec and the Razlog District, Akademisk Ferlag, Copenhagen, 1970, Acta Ethno-
musicologica Danica, No. 2.
- 18 -
Родна Величковска
24
Susanne Ziegler, Das Volkslied In Westmazedonien, Ein Strukturvergleich von Text und Musik,
Osteuropa, Institut an der Freien Universität Berlin (Balkanologische Veröffentlichungen, Band
2, Harrassowitz - Wiesbaden, Berlin, 1979.
25
Ѓорѓи М. Ѓорѓиев, Македонско народно певање са узвикивањем (докторска дисертација),
Факултет музичке уметности, Београд, 1985, стр. 27.
26
Ibid., стр. 47.
- 19 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
27
како долгогодишен истражувач во Институтот за фолклор "Марко Цепенков" во Скопје
мелографирав повеќе од 13.000 записи со македонски народни песни.
- 21 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
29
Под поимот "работен народ", Гошовски ги подразбира само непосредните
произведувачи на материјалните вредности - селаните и работниците, В. Гошовский,
Украинские песни Закарпатья, Москва, 1968, стр. 11.
30
Во "сопствени средства" спаѓаат асимилираните елементи на музичката култура на
етничките групи или соседните народи, кои биле "слухово" позајмувани за време на
заемното општење на народот во текот на веќе одамна изминатите времиња.
- 23 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
31
Radmila Petrović, Srpska narodna muzika: Pesma kako izraz narodnog muzičkog mišljenja,
Srpska Akademija nauka i umetnosti, Posebna izdanja, knj. DXCIII, Odeljenje društvenih nauka,
knj. 98, Beograd, 1989, стр. 17.
- 24 -
Родна Величковска
32
Ibid., стр. 31.
33
Д. Големовиќ не случајно жената ја нарекол стожер на српската вокална традиција,
затоа што поголемиот дел од народната традиција почива на неа, Димитрије О. Големовић,
„Жена како стожер српске вокалне традиције“, Постструктуралистичка наука о музици,
Специјално издање, "Нови звук", СОКОЈ-МИЦ при ФМУ, Београд, 1998, стр. 45-54.
34
"Нејзината доминација почнува со почетекот на Големите (велигденски) пости и трае се
до завршетекот на аграрната година (тоа е периодот март-август), Оливера Васић, „Улога
полова у обредној пракси нашег народа“, Постструктуралистичка наука о музици,
Специјално издање, "Нови звук", СОКОЈ-МИЦ при ФМУ, Београд, 1998, стр. 42.
35
Зa jaзично-чуварската улога на жената говори Т. В. Цивјан во нејзината студија за
лингвистичките основи на балканскиот модел на светот, кадешто истакнува: "Во целата
разновидност на женскиот пантеон на балканскиот модел на светот и функциите на жената
во структурата на балканскиот свет јасно се истакнува основната улога на Големата Мајка:
таа ја има улогата на чуварка на куќата, семејството, обичаите<...>, улогата на чуварка на
сакралните информации кои се содржат во зборот", Т.В. Цивян, Лингвистические основы
балканской модели мира, Москва, 1990, стр. 87-88.
- 25 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
36
Славица Србиновска, „Помеѓу биолошката и естетската креативност: стереотипи на
"женското" во усната книжевност“, Истражувања од областа на родовите студии,
Зборник, Том 1, Euro-Balkan Press, Скопје, 2002, стр. 40.
37
Dan Ben-Amos, „Toward a Definition of Folklore in Context“, Journal of American Folklore,
1972, Vol. 84, No 331, стр. 3-15.
38
Ibid., стр. 3-15.
39
Родна Величковска, Жетварското пеење во Македонија, Институт за фолклор, "Марко
Цепенков ", Посебни изданија, кн. 45, Скопје, 2002, стр. 59-60.
2.1.3. Утврдување на карактеристиките на песните по
жанрови и типови во традиционалното пеење и нивната
систематизација
1
Војислав Ђурић, Лирика у светској књижевности (врсте и антологија песама), Београд
1982.
2
Кирил Пенушлиски, Обредни и митолошки песни, Скопје, 1968, стр. 8.
- 27 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
3
Српски митолошки речник, Београд, 1970, стр. 168.
- 28 -
Родна Величковска
4
кои траат 40 дена.
5
како на пример во песната:
7
Родна Величковска, „Женското обредно пеење во Охридско-струшкиот регион“,
Современата состојба на фолклорот во Охридско-струшкиот регион, Скопје, Институт
за фолклор "Марко Цепенков", Посебни изданија, кн. 63, Скопје, 2006, стр. 143-185.
8
Родна Величковска, „Водичарски обреди и водичарско певање у Македонији“, Зборник
радова "Дани Владе С. Милошевића", Бања Лука, 2008, стр. 229-241.
9
бил празник на паганскиот бог Дајбог или Дажбог и ги исполнувал желбите на луѓето
кои му се обраќале при "отворањето на небото", Марко Китевски, Македонска народна
лирика : Обредни песни, "Култура" - Институт за македонска литература при
Филолошкиот факултет, "Блаже Конески", Скопје, 1997, стр. 35.
10
термин кој се користи во Охридскиот регион, но алудира на женските водичарски
обредни поворки.
11
водичарски групи, предводени од кумот и некој постар и поискусен маж за
благословување ("благосоење").
12
Се работи за обредно фрлање на крстот во вода. Така, во западниот дел на Македонија,
на 19 јануари ("машки водици") на реките се миеле домашните икони заедно со
"паличниците" (паличник - дел од ралото за орање), при што се изговарале магичните
формули: "како што е бел паличникот, така житото да биде бело ", што е во тесна врска со
култот на плодноста.
13
Г. Паликрушева, во еден труд за кумството и побратимството на Свети Јован, истакнува
дека во голем дел од западна Македонија сî до крајот на ХIХ-от век бил сочуван обичајот
- 30 -
Родна Величковска
Родна Величковска
додадам и тоа дека во оние села кадешто се пеат обредни песни за време
на водичарските празнувања, не се пеат за време на лазарските
празнувања, и обратно. Ретки се случаите кадешто тие се поклопуваат. Во
основа, и во двата случаја се пее за здравје и љубов, и тие се јавуваат како
основни теми, потпирајќи се на магиската сила на зборот, поткрепена со
обредни дејства, во што и се содржи суштината на обредниот комплекс.
Оттука оправдано е мислењето на К. Пенушлиски за "верувањето во
магиската сила на зборот" кога се работи за пожелба, која се јавува како
своевидна апотеоза на благосостојбата и успехот и воопшто среќата на
човекот.22 Како потврда за тоа се бројните песни со исти сижеи. Слична
тематика се среќава и во ѓурѓовденските песни од Прилепскиот крај23 и во
областа Порече, па според тоа може да се каже дека тие генетски се
поврзани преку магиските елементи со иста проблематика која ја
третираат и со тоа, во тој момент, се добиваат речиси исти резултати.
Спред тоа желбите, по својата концепција, не се разликуваат многу по
сижеите, бидејќи моќта на магичните зборови и обреди се само средство
за реализација на саканата цел, на што укажува и Б. Петровски.24 Како
илустрација за тоа ќе наведам неколку текстови со водичарски и
ѓурѓовденски песни, кои сеуште живеат на теренот паралелно со
лазарската песна:
Лудо младо бразда прави, 2х Па отидî покрај вода,
бразда прави, вода мами. там си најдî малој моме,
Нешто вода премрежỳје, малој моме покрај вода.
па се чуди лудо младо, Погледнá го, заљубí се.25
што му вода премрежỳва.
(водичарска)
или песната:
Мори, бабо, бабо џубетáрко,30 - Сина имам и си абîр имам,
имаш сина, сина за женîње, само чекам Варвáра да дојде,
сина имаш, ама абîр немаш! да избîрам момá според него.31
26
АИФ, м.л. 3523, с. Длабочица, Кумановско, песна бр. 48.
27
АИФ, м.л. бр. 1133, Гостиражни, Прилепско, песна бр. 79).
28
на пример Cheorghe Vrabie, Folklorul: Object-Principii-Metoda-Categorii, Bucureşti, 1970,
стр. 121.
29
АИФ, м.л. 3328, с. Истибање, Кочанско (1988), "варварушка" песна.
30
За значењето на непознатите или помалку познати зборови види во Речникот даден во
прилогот на оваа книга.
- 34 -
Родна Величковска
или песната:
Ја наѕрни, бабо губерáје, 2х Ако имаш сина за женење,
ја да видиш моми Варварỳши, да избîреш мома Варварỳша.32
да пречîкаш и да ги дарỳваш.
31
АИФ, м.л. 3328, с. Истибање, Кочанско (1988). Види ја песната бр. 4.
32
АИФ, касета бр. 3919, Каменица, Пијанец (2002). "Варварушка" песна. Види ја песната
бр. 1.
33
Во таа смисла Г. Сулицеану наоѓа сличност меѓу божиќните обичаи кај Романците и
лазарските песни кај Македонците, Србите и Бугарите, истакнувајќи го фактот дека
лазарските обичаи можат да се сметаат како наследство од христијанските обичаи од
циклусот зимски празници, од кои поголемиот дел се поврзани со старите
претхристијански обичаи, Ghizela Suliţeanu, „Le cantique de souhait ("colindatul") des jeunes
filles chez le peuple roumain dans le complexe du folklore balkanique“, Македонски фолклор,
VIII/15-16, Скопје, 1975, стр. 291-307.
- 35 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
38
Како во песната:
42
Боривоје Дробњаковић, Етнологија народа Југославије, први део, Београд, 1960.
43
В. Кличкова, проучувајќи ги велигденските обичаи во Порече, смета дека бројни
елементи кај нив се задржале од старите антички празници наречени Големи Дионизии,
односно празници посветени на богот Дионис, богот на виното и плодородието, Вера
Кличкова, „Велигденските обичаи во Порече“, Гласник на Музејско-конзерваторското
друштво на НРМ, кн. 11, стр. 153.
44
Ibid., стр. 153.
45
Во западномакедонските пеачки традиции велигденските песни се делат на песни што се
пеат за време на постите, песни што се пеат на празникот Велигден и песни што се
изведуваат првата недела по Велигден, Наум Целакоски, Дебарца : Обреди, магии и
обредни песни, НИО "Студентски збор", Скопје, 1984, стр. 136.
46
Вапцањето ("шарање") јајца е многу стар обичај. Познат е уште кај старите Словени и
старите Германи, а вапцани јајца се пронајдени и во старите скандинавски гробишта, Вера
Кличкова, „Велигденските обичаи во Порече“, Гласник на Музејско-конзерваторското
друштво на НРМ, кн. 11, стр. 156.
47
Кирил Пенушлиски, Обредни и митолошки песни, Скопје 1968, стр. 12.
- 38 -
Родна Величковска
52
Наум Целакоски, Дебарца : Обреди, магии и обредни песни, НИО "Студентски збор",
Скопје, 1984, стр. 170-171.
53
Стихот: "Велигден, море Велигден, да кога дојде и појде" нашол свој одраз и во
народните пословици: "Велигден, Велигден! Дојде и Велигден и си појде!", Македонски
народни умотворби, том IV, кн. 1, Пословици, редакција Харалампие Поленаковиќ и
Кирил Пенушлиски, Книгоиздателство "Кочо Рацин", Скопје, 1954, пословица бр. 420.
54
Весна Петреска, Пролетните обичаи, обреди и верувања кај Мијаците, Институт за
фолклор "Марко Цепенков", Скопје, 1998, Посебни изданија, книга 30, стр. 68.
55
Radmila Pešić, Nada Milošević - Đorđević, Narodna književnost, Beograd, 1984, стр. 73.
56
во народната претстава Св. Ѓорѓи е дирекно поврзан со влагата и дождот, со листењето
и цутењето на билките, како и никнењето на посевите. За него се врзани многу обреди и
обредни дејства кои се вршат со цел да се обезбеди плодност кај добитокот и полињата,
здравјето и среќата на луѓето.
- 40 -
Родна Величковска
61
Наум Целакоски, Дебарца : Обреди, магии и обредни песни, НИО "Студентски збор",
Скопје, 1984, стр. 195.
62
Stevan Tanović, SEZ XL, стр. 70, според Branislav Rusić, „Pesme sa pevanjem uz ljuljanje
kod Makedonaca i susednih južnoslovenskih i neslovenskih naroda“, Рад IX-ог конгреса СФЈ у
Мостару и Требињу 1962, Сарајево, 1963, стр. 353.
63
Georgios Spyridakis, „Sur le balancement printanier chez les Grecs et autres peuples de la
Péninsule Balkanique“, Македонски фолклор, VI/12, Скопје, 1973, стр. 117-123.
64
Родна Величковска, Жетварското пеење во Македонија, Институт за фолклор, "Марко
Цепенков ", Посебни изданија, кн. 45, Скопје, 2002, стр. 27.
65
АИФ, касета бр. 3909.
- 42 -
Родна Величковска
66
Во словенската митологија Лељ, или Лељо, или пак Леља, е мал бог на страста и
љубовта на што укажува зборот "лелејање", односно сакање. Тој е син на божицата на
убавината Лада, а убавината, главно, раѓа страст. Овој бог е прикажуван како момче со
златна коса, како што е и неговата мајка. Тоа е крилесто детенце, кое ја инкарнира
слободната и недофатна љубов. Лељ од рацете фрла искри, односно пламен, што значи
страст, односно силна љубов. Тој е она што и старогрчкиот Ерос или римскиот Амор, кои
со стрели ги рануваат срцата на луѓето, а Лељ, со својот силен пламен, ги распламтувал,
во: Словарь языческой мифологии славян, http://www.pagan.ru.
67
Еве еден пример карактеристичен за селата од скопското музичко-дијалектно подрачје:
Седна Цена на нишалка, Под нојзино бело лице.
Лелјо, дрелјо! Па се чуди кого да го земе...
Све и гора расцветала,
Во продолжение се спомнува името на момчето што таа го сака, АИФ, касета бр. 4030, с.
Раштак, Скопска Црна Гора.
68
АИФ, м.л. 1548. Песната се пее од Ѓурѓовден до Спасовден.
69
Се верува дека ако не се даде курбан, тоа лето стоката ќе почне да умира.
70
Крвта на јагнето има важна улога при крмењето на добитокот. Од крмата се оставало во
огништето, чин при кој, очигледно, се одржува врската со култот на претците. Исто така
се пазело и на коските од тоа јагне. Нив не треба да ги кршат и фрлаат било каде, туку во
- 43 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
74
Димитрије О. Големовић, „Жена како стожер српске вокалне традиције“,
Постструктуралистичка наука о музици, Специјално издање "Нови звук", СОКОЈ-МИЦ -
ФМУ, Београд, 1998, стр. 49.
75
во македонската народна терминологија постои изразот "гласоечко", "викоечко",
"виканечко" или "пеење со извишвање", како и други слични термини.
76
Vesna Čulinović-Konstantinović, „Dodole i prporuše“, Narodna Umjetnost, Zagreb, 1963, knj.
2, стр. 73-96.
77
Блаже Ристовски, „Македонските додолски и други обичаи и песни за дожд“,
Македонски фолклор, год. X, бр. 19-20, Скопје, 1977, стр. 51-52; Родна Величковска, „Do-
dole and оther Rituals and songs for Imploring Rain“ (Додолски и други обреди и песни за
повикување на дожд), Во: Music & Networking (Музика и умрежавање), Београд, 2005, стр.
242-251.
- 45 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
78
Видо Латковић, Народна књижевност, I, "Научна књига", Београд, 1975.
79
Во некои краеви на Македонија не се давале јајца, бидејќи се верувало дека тоа ќе
предизвика град кој би ги уништил посевите.
- 46 -
Родна Величковска
80
Најстариот запис на песни за измолување на дожд е од Струшкиот крај и се наоѓа во
Зборникот на браќата Миладиновци, објавен во 1861 година во Загреб.
81
Родна Величковска
86
Некогаш на тој ден во областа Горна Дебарца, во Охридскиот регион, жените ги
подготвувале и црквените крстови за литија (за "крсти"). Тоа се подолги стапови кои
стоеле во некој агол од црквата, на кои девојките или жените врзувале марами. И додека
ги "кителе" крстовите, тие пееле песни како што е следниот пример:
Кажала Паца Јоноска (родена 1905 год.), АИФ, м.л. 1068 (податок од 1969 година).
88
Исто така кај нив карактеристично е и тоа што во поворките учествува целото село,
заедно со свештеникот, кој е олицтворение на некогашните жреци или врачови; притоа е
изведуван церемонијалот носење на црквени реквизити. (Види го поглавјето 10
фотографија бр. 13 и 14).
89
АИФ, касета бр. 3982, с. Радожда, Струшко (песна бр. 117). Пеачките оваа песна ја
нарекуваат "ојлијашка".
- 49 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
90
На сличен начин овој обичај го опишал и Константин Миладинов во 1858 година, кога
се одржувала литија, во која учествувале возрасни луѓе и ги пееле овие песни.
91
Во областа Дебарца, Охридско, се одржуваат првиот ден на Богојавление ("Водици",
поточно на "Машки Водици" - празник на паганскиот бог-давател Дајбог, за кој се
верувало дека ги исполнува желбите на луѓето кога му се обраќале при отворањето на
небото), Марко Китевски, Македонска народна лирика : Обредни песни, Скопје, 1997, стр.
35), и вториот ден од големиот христијански празник Велигден.
92
АИФ, м.л. бр. 1812.
93
АИФ, м.л. бр. 1025, с. Иванчишта, Кичевски крај (1969 г.). Пеат Ката Митревска (35),
Дола Танасковска (50) и Трајанка Симуновска (32). Снимил и дешифрирал Живко
Алексоски, мелографирала Родна Величковска. Песната се пеа кога "се вадат крстите", кои
- 50 -
Родна Величковска
или песната:
Мори Субôто, Сирна субôто,97
рашíри криља над наше поле,
растрîси косе над наше поле,
Мори, Субôто, градова сестро,
забрáни облак над наше поле,
не давај, сестро, град да га тепа...98
се носат, најнапред в црква, а потоа низ полето и нивите за време на празникот Св. Атанас
(15 мај). Локалниот назив на оваа песна е "танасовденска".
94
Љупчо С. Ристески, „Континуитет, траење и промени, функции и форми на изразување
на традицијата во современи услови на примерот "Покрсти" во селото Заположани -
Прилепско“, Етнолог, бр. 4-5, Скопје, 1994, стр. 235-236.
95
Празник со променлив датум, но секогаш се паѓа во недела, 6-та седмица пред големиот
пролетен христијански празник Велигден.
96
АИФ, м.л. бр. 3531, песна бр. 53.
97
"Сирна сабота" е саботата пред "Прочка" и целата таа недела се јаде млеко и млечни
производи, се месат пити со сирење (во народот позната е како "сиропост").
98
АИФ, м.л. бр. 3532, песна бр. 54.
- 51 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
99
АИФ, м. л 3328, с. Истибање, Кочанско, песна бр. 8.
100
АИФ, касета бр. 3925. Пее Биса Заркова од с. Мечкуевци, Светиниколско, песна бр. 8.
101
Во селото Алинци, Битолско, празникот Иванден (7 јули) е посветен на раѓањето на Св.
Јован. Еден ден пред Иванден, девојките од селото се собираат и една од нив ја "прават"
невеста, која зема едно котле и ѓумче, накитени со разни цвеќиња и на крајот сите заедно
одат на три чешми да ги наполнат вода. Кога ќе ги наполнат котлето и ѓумчето, ја пеат
песната:
Иване малечок кај ќе ми ноќеваш? ќе ми те даваат на млади девојки,
Под црвен трендафил, под бели карамфил. тие ќе те носат во бели пазуви.
Ќе ми те украдат младите беќари,
Потоа ги оставале под некој трендафил да преноќат, а 5-6 девојчиња одат кај "невестата"
да преспијат. Утредента на самиот ден Иванден, стануваат рано и шетаат по куќите со
- 53 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Или песната:
невестата, пеејќи разни песни, за што луѓето ги даруваат со пари и друго, а овие со вода
прскаат наоколу со помош на китка босилок, која лечи од уроци ("која чини за од
почудиште"*). Запишал Благоја Груевски во 1969 година, АИФ, м.л. 1009. И во областа
Дебарца, Охридско, карактеристично за овој празник е берењето папрат, што е поврзано
со верувањето во апотропејската моќ на оваа билка, Марко Китевски, „Летните обичаи од
Дебарца, Охридско“, Македонски фолклор, Скопје, X/19-20, Скопје, 1977, стр. 163.
102
За тоа подетално види кај: Милан Ристески, „Прилог кон проучување на црепнарските
народни песни“, Македонски фолклор, I/1, Скопје, 1968, стр. 171-177.
103
АИФ, м.л. 1067, с. Крапа, Порече (1969 г.). Види песна бр. 149.
104
АИФ, м.л. бр. 1547 (1970 г.). Пее Деса Андонова (родена 1937 год.) од с. Дворци,
Порече.
- 54 -
Родна Величковска
105
Подетално за жетвата и жетварското пеење види кај: Родна Величковска, Жетварското
пеење во Македонија, Институт за фолклор, "Марко Цепенков ", Посебни изданија, кн. 45,
Скопје, 2002.
106
Почетекот на жетвата се означувал со симболично зажнејување, кое се вршело со цел
да се сочува родот на нивите, Ibid., стр. 27.
107
или "дожневка" е сврзан, како што и самиот наслов вели, за ожневањето на последните
стракови (класови) жито.
108
Родна Величковска, Жетварското пеење во Македонија..., стр. 35.
109
во оваа обредна сфера и во т.н. "женски" песни, архаичната митопоетска рамнотежа
Земја - Жена почива на фактот дека земјоделието спаѓа во типот на најстарите женски
дејности, види Мифы народов мира, Т. 1, Москва, 1982, стр. 178-180; Боряна
Александрова, „За музикалния език на песните, свръзани с летен земеделски труд“ (по
материали от Благоевградска община), "Пирин пее '85", Иследвания и материали, БАН,
Институт за фолклор - Етнографски институт с музей, София, 1990, стр. 107.
110
Според една античка легенда, тоа í се припишува на божицата Изида, Dž. Dž. Frejzer,
Zlatna grana, II (Proučavanje magije i religije), BIGZ, Beograd, 1977, стр. 106.
111
Томе Саздов, Македонската народна книжевност, Култура, Скопје, 1988, стр. 66.
- 55 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
112
Родна Величковска, Жетварското пеење во Македонија..., стр. 43-52.
113
Преминот на индивидуата од една полово-возрастна група во друга, од еден
општествен статус во друг, како и секој друг премин е опасен и неизвесен, Мирча Елијаде,
Свето и профано, Књижевна заједница, Нови Сад, 1986, стр. 153. Подетално за свадбата и
свадбените обреди на премон кај Брсјаците види кај Весна Петреска, Свадбата како обред
на премин кај Македонците од Брсјачката етнографска целина, Институт за фолклор
"Марко Цепенков", Посебни изданија, книга 43, Скопје, 2002.
- 56 -
Родна Величковска
118
Девојките ги поздравуваат со песната:
- Добре дошле, китени сватови! - Ој, девере, лисник тригодишен,
- Бајрактаре, страчко окровкана, - Ој, ти зету, прасе не купано!
Родна Величковска
120
На македонскоиот јазичен ареал, според Б. Видоески јасно се издвојуваат три поголеми
групи говори или наречја. Јасно се одредени западното и југоисточното наречје како и
северните говори. На запад граничат со албанската јазична територија, чија јазична
граница на тој дел во голема мера се поклопува со државната граница која ја раздвојува
Република Македонија од Република Албанија. Таа се протега по планинскиот венец
Кораб-Дешат-Јабланица, од кадешто се спушта кон југозападниот дел на Охридското
Езеро. Од јужниот брег на Охридското Езеро границата се движи кон југоисток и преку
планината Галичица се спушта кон југозападниот дел на Преспанското Езеро, а оттаму
продолжува на југ и преку планината Мокра избива на планината Грамос, југозападно од
градот Костур, во Грција. На југ македонскиот јазик граничи со грчкиот, а на исток со
бугарскиот јазик. На север јазичната граница се поклопува со државната граница меѓу
Република Македонија и Република Србија преку природната граница која ја чинат
планините Козјак, Руен, Скопска Црна Гора, Шар Планина и Кораб. Многу историски
извори говорат за тоа дека во минатото македонско словенско население живело далеку
позападно и појужно од денешната граница, Божидар Видоески, Дијалектите на
македонскиот јазик, том 1, Скопје 1998. стр. 9-31.
121
Ѓорѓи Здравев, „Типологизација и класификација на македонските народни носии“,
Етнологија на Македонците, МАНУ, Скопје 1996, стр. 177-184; Ѓорѓи Здравев,
„Македонски народни носии според намената и функцијата“, Етнологија на
Македонците, МАНУ, Скопје 1996, стр. 185-198.
122
Марко Китевски, „Македонски празнични обичаи“, Етнологија на Македонците,
МАНУ, Скопје 1996, стр. 223-246.
- 59 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
123
Крум Томовски, „Населби и народна архитектура“, Етнологија на Македонците,
МАНУ, Скопје 1996, стр. 81-102; Крум Томовски, „Историски развој на градовите“,
Етнологија на Македонците, МАНУ, Скопје 1996, стр. 103-120.
124
Македонската дијалектна територија претставува периферија на словенскиот јазичен
свет, и тоа на оние стари подрачја кадешто словенската (македонската) јазична граница со
векови, иако бавно, но постојано се повлекувала на југ главно пред сî на грчкиот, а на
запад главно пред албанскиот јазик. Инаку, македонскиот јазик генетски спаѓа во
јужнословенската група јазици заедно со бугарскиот, српскиот, хрватскиот и словенскиот
јазик. Во историскиот развиток на Балканскиот полуостров, во македонскиот и во
бугарскиот, како и во српскиот торлачки (призренско-тимочки) дијалект се развиле низа
заеднички иновации под влијание на соседните балкански несловенски јазици. Сите тие
јазици денес ја сочинуваат т.н. балканска јазична лига. Така, македонскиот и бугарскиот,
кои ја сочинуваат источната подгрупа на јужнословенските јазици, постепено се
оддалечувале од српската, хрватската и словенечката подгрупа, која во најголемиот дел ја
сочинувале наследената словенска граматичка структура.
Во својот историски развој, македонскиот јазик доживеал извесен број промени и
во контактот со српскиот јазик, така што еден број најрани иновации кои се случичиле на
српскиот ареал, се рашириле во северниот дел на македонската јазична територија, што во
извесна мера влијаел и на граничните српски дијалекти. Но, за разлика од србизмите, кои
навлегле подлабоко во јазичната структура на македонскиот, македонизмите во српскиот
јазик се задржале на неговата потесна периферија.
Од друга страна, македонскиот јазик развил низа иновации кои граматичката
структура ја насочувале во друг правец што се однесува до јазичната структура како
целина, истакнувајќи ја посебноста на македонскиот јазик која му ја дава акцентот.
Божидар Видоески, Дијалектите на македонскиот јазик, том 1, Скопје 1998. стр. 9-31.
Страна 60 - ПРАЗНА -
3. МУЗИЧКИ ДИЈАЛЕКТИ ВО МАКЕДОНСКОТО
ТРАДИЦИОНАЛНО НАРОДНО ПЕЕЊЕ - обредно пеење
(регионална класификација)
1
Ibid., стр. 9-31.
2
Божидар Видоески, „Дијалектите на македонскиот јазик (денешната состојба и
историскиот развој)“, Етнологија на Македонците, МАНУ, Скопје 1997, стр. 26.
- 62 -
Родна Величковска
3
Поделбата е направена според методологијата на Б. Видоески. Оваа постапка е преземена
и применета бидејќи дијалектната специфика на говорниот текст се поклопува со
музичкиот, односно мелопоетскиот текст. За споредба види, Божидар Видоески, Ibid., стр.
35.
4
ареал е поширока територијална единица, во која влегуваат одделни региони, односно
области.
5
Скопскиот регион се наоѓа во северозападниот дел на Р. Македонија. На југозапад се
граничи со областа Порече, на запад со областа Полог, на север со српските етнички
предели, на југоисток со Жеглигово-Кумановската област, на исток со Овче Поле и на југ
со Велешкиот регион. На овој реон се наоѓаат голем број планини, кои во целост ја
опкружуваат Скопската котлина, со развиена речна мрежа. Скопската котлина се дели на
неколку подрегиони: Каршијак, Скопска Блатија или Скопско поле, Скопска Црна Гора,
Скопски Дервен и Торбешија. Припаѓа на Горновардарската етничка област, Милош
Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје, 1992, стр. 179-
181. Северниот дел на овој регион, поточно Скопско Црногорје, спрема говорните и
музичко-дијалектните карактеристики спаѓа во северните музичко-фолклорни дијалекти
(види поглавје 3.3.1.).
6
Велешкиот регион го зафаќа средниот тек на реката Вардар и целиот тек на реката
Бабуна. На исток граничи со Овче Поле и Штипскиот регион, на југ со областа Раец,
Тиквешки крај и Прилепско Поле, на запад границата се протега до областа Порече, а на
север до Скопската област, Томислав Таневски, Музичко-етнолошка разгледница на
Македонија, Институт отворено општество Македонија, Скопје, 1999, стр. 87. Оваа област
- 63 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
се дели на два подрегиона: Северни велешки села и областа Бабуна или Азот, која се
протега по сливот на реките Бабуна и Тополка. Припаѓа Горновардарската етнографска
област, Милош Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје,
1992, стр. 157-160.
7
од Скопскиот регион истражувани се селата: Нова Брезница, Горно Соње, Драчево и
други, а од Велешкиот селата: Џидимирци (како преодна граница кон Светиниколскиот
крај), Мартолци, Ореше и Папрадиште, кои се наоѓаат во областа Бабуна или Азот.
8
Ѓурѓовденското празнување со бројни обредни практики сеуште постои како жива
традиција во селото Нова Брезница, во Скопскиот регион, а таков е случајот и во
Велешкиот крај, во чии песни е опеано берењето на билки и лулањето на младите девојки
и момчиња (види ги примерите 74 и 75).
9
Така, во Велешкиот крај сî до 1950-те години на минатиот век во селото Мартолци
"играле" додолки. За својот настап тие се подготвувале покрај реката Бабуна. Освен што
низ сито ја прскале "додолката" со вода, тие фаќале желки и жаби, кои ги беселе на врбите
што растеле покрај реката за да загинат постепено, молејќи се за дожд. Карактеристично
за овој крај е и тоа што додолките, кога минеле низ селото, краделе сита, сукалки, кросна,
пиралки и други реквизити од селско-стопанската дејност и ги фрлале во реката. И додека
додолките ја пееле песната Ој додоле, мили боже, домаќинката на куќата го посипувала
"додолето" со вода, изговарајќи ја притоа следната магична формула: "Како што те
полевам тебе, така, златен бог да се смилува и да го залее нашето поле!" Запис од А. А.
Ќулафковски од 1972 година, според кажувањето на 73-годишната Таса Богданова Дикова,
АИФ, м.л. 1900.
- 64 -
Родна Величковска
10
Мијачката етничка група во компактна целина живее во западниот периферен музичко-
фолклорен ареал (види потпоглавје 3.1.2.2.).
11
Прилепскиот регион е најсеверниот дел на рамнината Пелагонија. На југозапад се
граничи со Битолскиот крај, на запад со Железник (или Демирхисарскиот крај), на север
со Кичевскиот крај и областа Порече, на североисток со Велешкиот крај и на исток со
областа Раец (Тивешки крај) и областа Мариово. Од трите страни е ограничен со
планински венци, а само на југозапад се надоврзува на Битолско Поле. Меѓу планините се
протега плодното Прилепско Поле (или Прилепска котлина). На овој предел му припаѓа и
Крушевскиот крај кадешто живее мијачко и влашко население, Милош Константинов,
Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје, 1992, стр. 222-223.
12
Битолскиот регион се наоѓа во средишниот јужен дел од Брсјачката етничка област. На
запад се граничи со Преспа, на север со Демирхисарскиот (Железник) и Прилепскиот крај,
на исток со Мариово и на југ со Леринско, во Република Грција. Го опфаќа јужниот дел од
пелагониската рамнина. Битолскиот крај е синоним за истоимената котлина, која само по
северозападниот раб е заградена со планината Баба (позната е и како Пелистер), како и со
други планини, а на источниот дел се наоѓа Селечка планина. Рамничарскиот предел е
отворен кон Леринско и Прилепско. Најголемата река во овој предел е Црна Река. Во
составот на Битолскиот регион влегуваат и неколку потпредели: Битолско Поле, Горни
села, Цапарско поле и Шемница, Ibid., стр. 198-202.
- 65 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
13
Мариово, како дел од Брсјачката етничка област, претставува планински предел кој се
протега меѓу Битолскиот крај и Тиквеш. На југозапад се граничи со Битолскиот, на запад
со Прилепскиот крај, на север со Раец (Тиквеш) и со други предели. Од Тиквеш на
југоисток продолжува кон Меглен, Р. Грција и на југ се граничи со Леринско. Тоа е
висорамнина, низ која се пробива Црна Река и ја сочинува живописната Мариовска
клисура. Се дели на Горно или Старо Мариово и Долно или Мало Мариово. Мариово
претставува некој вид премин меѓу Брсјаците и доселениците во областа Тиквеш, Ibid.,
стр. 210.
14
Пределот Железник се наоѓа западно од Прилепско Поле, во горниот тек на Црна Река.
На југозапад се граничи со Преспа и Охридско, на северозапад и север со Кичевско, на
североисток со Крушевско и на југоисток со Битолско. Се одликува со планински релјеф, а
рамничарските делови главно се наоѓаат покрај речниот тек на Црна Река, Ibid., стр. 203.
15
Пунктови во кои се извршени истражувањата од Прилепско-мариовскиот регион се
следните села: Варош, Гостиражни, Долгаец, Врник и други, а од Битолско-
Демирхисарскиот регион селата: Лопатица, Суводол, Смилево, Брезово, Бабино, Жван и
други.
16
Така, на пример, кога водичарките влегуваат во дворот пеат песни на домаќинот, на
стара жена, на невести, на момчиња, на девојки и на други лица.
- 66 -
Родна Величковска
Родна Величковска
35
Кичевскиот крај е висока котлинска област во западниот дел на Република Македонија и
го зафаќа горниот тек на реката Треска. Оваа област во поголемиот дел е населена со
македонско и албанско население. Македонското население се дели на две етнички
целини: брсјачка (која е поголема и се наоѓа во јужниот и шопска, која е помала и е
населена во северниот дел). Овој состав на жителите секако ја условил и појавата на некои
специфичности во нивната материјална и духовна култура. Таа област на југозапад се
граничи со Охридскиот регион, на запад со Реканската област, на север со Полог, на
североисток и исток со Порече, на југ и југоисток со Железник (Демирхисарско) и
Крушевскиот крај, Милош Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6,
"Маринг", Скопје, 1992, стр. 205-207 (види II дел, поглавје 2, картата, broj 2).
36
Порече е област која се наоѓа во централниот дел на Македонија, "во најсеверниот дел
на Брсјачката етничка област", Ibid., стр. 217-218. Оваа област го зафаќа средишниот дел
на сливот на реката Треска меѓу Скопската, Полошката, Кичевската, Прилепската и мал
дел од Велешката котлина. Поради планинскиот релјеф и лошите комуникации, областа
Порече до неодамна била недостапна и отцепена од околните краеви. Има преку 40 села со
чисто македонско население. Поради специфичните историски, општествени, културни и
други услови во Порече, животот во минатото бил проследен со многу стари обичаи,
настанати уште во времето од раното христијанство, па и во поранешните периоди, а
некои од нив се одржале сî до денес. Така, Порече претставува една од најраселените
области, чии жители наспроти тоа сеуште живо се сеќаваат на начинот како некогаш се
празнувало. Најголеми празнувања во овој крај се велигденските, проследени со многу
велигденски игри. Така, на првиот ден на Велигден девојките пеат пригодни песни за
истерување на добитокот на пасење:
Сви овчари потерале, дос, и! За девојка Катрановка.
Стојан овчар не потера, - Ој, Стојане млад овчаре,
туку врти врто село, не се л'жи по девојки!
врто село Катраново,
Вера Кличкова, „Велигденските обичаи во Порече“, Гласник
на Музејското конзерваторско друштво на НРМ, кн. 11, стр. 162.
- 70 -
Родна Величковска
37
чијшто главен настан е осветувањето на водата (обредно фрлање на крстот во вода) и
обредите околу кумствата.
38
како што е песната:
Има мајка мила сина, да научи бела книга,
пратила го на учење, бела книга, црно писмо...
На учење во Битола,
која е наменета на машки деца кои одат на училиште, посакувајќи им просперитет во
нивниот иден живот, АИФ, м.л. бр. 1121, Иванчишта, Кичевско.
39
"Божикумот - лажикумот" е лицето кое е избрано за кум во селата од Поречието. Тој во
постаро време бил биран со "жрепка". Во помалите села имало само еден, додека во
поголемите се бирале повеќе кумови (секое маало имало свој "божикум"). Стариот
"божикум" во црквата го предавал крстот на новиот божикум кој се нарекува "лажикум".
На вториот ден од празникот, односно на "Водици" навечер, пред почетокот на вечерата се
меси погача и во неа се става мало крсче или паричка. "Божикумот" ја крши погачата на
онолку парчиња колку што има куќи во кумството. Парчињата ги става во торба, а потоа
на секој домаќин од куќите по ред му дели по едно парче. Штом ќе ги подели парчињата
од погачата, секој во своето парче го бара крсчето или паричката. Тој што ќе го најде
нишанот, станува нов "божикум". Потоа следат обичаите околу предавањето на крстот
("плетење" и неговото "расплетување"), Блаже Ристовски, „Водичарски обичаи и песни во
Порече од збирките на Милан Ристески“, Македонски фолклор, год. III, бр. 5-6, Скопје,
1970, стр. 131-154.
- 71 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
40
Нешто поопширно за тоа види кај: Вера Кличкова, „Велигденски обичаи во Порече“,
Гласник на Музејското конзерваторско друштво на НРМ, кн. 11, стр. 180. Нив ги
проучувале и сестрите Даница и Љубица Јанковић, Народне игре, кн. VI, Београд, 1952,
стр. 47-48.
41
имаат магиски карактер и служат за лечење и правење разни магии, што исто така е
поврзано со "запотнувањето" на нивите (забрана на влегување во нивите и ливадите на
пролет), обредно дејство кое е сликовито претставено во песната:
Што се белеит долу во поле, да беше вода, ќе се лејеше,
Дали је магла, дали је вода, да беше стадо, ќе кинисаше.
дали је вода, дали је стадо? Туку ми беше Велика рака,
- Нито је магла, нито је вода, Велика рака маџиечмица,
нито је вода, нито је стадо! маџиечмица, маџије тера,
Да беше магла, ќе се кренеше, маџије тера од осој в присој.
(АИФ, м.л. бр. 1122, с. Иванчишта, Кичевско).
42
Вратата на нивните домови, како и "бутинот" (дрвен сад во кој се бие млекото за
добивање на масло и матеница).
43
АИФ, м.л. бр. 1067, с. Крапа, Порече.
- 72 -
Родна Величковска
44
АИФ, м.л. бр. 1068, с. Крапа, Порече.
45
Соопштила Паца Јоноска, родена 1905 год. во с. Крапа, Порече, АИФ, м.л. бр. 1068.
46
Како во оваа песна:
Ој, додоле, мили боже, пчениците до појаса,
да заврнит, да загрмит, а 'ржиње до рамена,
да заросит ситна роса, а пченкине до стреине!
да навадит берикетот, Дарујте го лилјачево,
да нараснат пчениците, лилјачево - сирачево!
(Запис од 1953 година).
47
АИФ, м.л. бр. 1357.
- 73 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
1
Овој предел е познат под називот Полог и се наоѓа во Горновардарскиот крај, кој í
припаѓа на Вардарската етничка област. Таа се протега во горниот тек на реката Вардар,
во северо-западниот дел на Република Македонија. Пределот на југозапад се граничи со
областа Река, на северозапад со пределот Гора, кој се наоѓа на територијата на Република
Србија, на исток со Скопскиот регион, на југоисток со областа Порече и на југ со
Кичевскиот крај. Пределот го сочинуваат два помали предела: Горен Полог или
Гостиварски крај, кадешто се наоѓа изворот на реката Вардар, чиј главен административен
центар е градот Гостивар, и Долен Полог или Тетовски крај, Милош Константинов,
Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје, 1992, стр. 172-173. според
дијалектната специфика на говорот, Б. Видоески оваа област ја дели на три говорни типа,
од кои два се основни, а еден е преоден. Една поголема говорна целина образуваат селата
од Горен Полог. Вториот основен тип е вратничкиот говор што го сочинуваат т.н.
подгорски села, а тоа се крајните северни долнополошки села: Вратница и уште некои
помали села, а како гранични се сметаат селата: Јелошник, Доброште, Брезно и Теарце,
што ја покажува неспорна генетската врска со северните говори и со граничните српски
дијалекти. Третиот говорен тип од оваа пределна целина е градскиот тетовски говор како
и говорите од тетовските села, кои ја делат областа Полог на две географски целини:
Горен и Долен Полог, Божидар Видоески, Дијалектите на македонскиот јазик, Том I,
МАНУ, Скопје, 1998, стр. 149. На неговата територија се вкрстуваат горнополошките, а
тоа значи и западномакедонските и северномакедонските јазични црти. Дијалектната
граница меѓу овие две пределни целини се протега јужно од градот Тетово, кај селото
Саракино и Брвеница. Ваквото определување на Видоески е применливо и во областа на
музичките дијалекти, бидејќи таа разлика е присутна и во доменот на традиционалното
пеење, а преодна граница во традиционалното народно пеење е исто така селото Брвеница.
2
Тоа се следните села: Гоновица, Гостиварски крај и Милетино, Долен Полог.
Материјалот е снимен во далечните 1955 и 1971 година. Во денешни услови во овие
предели не се изводливи теренски истражувања поради масовните присилни иселувања на
македонското население од овие предели, кадешто моментно претежно живее албанска
популација.
- 75 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
3
АИФ, м.л. бр. 2180.
4
Крстот е врзан в очи празникот, а го одврзуваат кумовите (стариот и новиот), а потоа
новиот кум го носи во својот дом.
5
АИФ, м.л. бр. 2180, село Гоновица, Гостиварско. Снимил Живко Алексоски во 1971
година. Пее Мара Милошеска со група пеачки. Дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска (песна бр. 122).
6
Исто, м.л. бр. 2180 (песна бр. 115).
7
Во селото Милетино, Долен Полог се користи називот ојлијарче, како во песната:
Ојлијарче бога моли,
ојлије, ојлије, ој, ји!..
(АИФ, м.л. бр. 157).
- 76 -
Родна Величковска
Ѓурѓовден, кога берат билки8 пеат т.н. "билјаречки" песни, како што е
следната песна, во која се наведени сите обредни дејства околу крмењето
на добитокот:
Слагај билке од планина, да крмиме чифт волове,
да береме бело билје, да крмиме булук овце!9
да крмиме стадо јовци,
8
Види II дел, поглавје 5, фотографија број 9, на која се претставени билјарки - пеачки од с.
Милетино во Полошкиот регион.
9
Запис од 1971, АИФ, м.л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско (песна бр. 89).
10
АИФ, м.л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско (песна бр. 132).
- 77 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
11
Реканско-Дебарската или Мијачко-дебарската етничка област се наоѓа во северо-
западниот дел на етнографска Македонија. На југозапад и северозапад се граничи со
албанските етнички предели, на север со областа Гора, а на исток и југоисток со пределот
Вардарска етничка област, Полог и етничките предели во Брсјачката етничка област:
Кичевско и Охридско. Областа ја сочинуваат два предела: Дебарски крај и Река, Милош
Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје, 1992, стр. 193.
Тука припаѓа и пределот Дримкол кој се наоѓа на границата со Р. Албанија, меѓу
Јабланица, Црн Дрим и Охридското езеро, на југ и на север со потпределот Жупа. Се дели
на Дебарски Дримкол и Струшки или Охридски Дримкол и прават еден отворен простор
само кон Струшкиот крај со поголемите села Вевчани и Лабуништа (види II дел, поглавје
2, картата број 2).
12
Битуше е старо Мијачко село со етнички чисто македонско население, Тома Смиљанић,
Мијаци, Горња Река и Мавровско поље, Београд, 1925, стр. 108.
13
АИФ, м.л. бр. 945, с. Битуше, Долна Река (види го примерот бр. 22).
- 78 -
Родна Величковска
14
АИФ, м.л. бр. 945.
15
Девојчињата на возраст од 14 години, со кошници в раце, го посетуваат секое
домаќинство и пеат, најнапред на домаќинот:
На девојка:
Родна Величковска
24
АИФ, м.л. бр. 1548, с. Галичник, Дебарско (1970 год.).
25
при тоа се пеела и песната:
Месечино, марудо, дур да јунак вечера,
не огревај к вечеро, коњи му се в ливаѓе,
не огревај к вечеро. мома му е заспала,
Не огревај к вечеро, под црвенио трондафил.
(Види пример бр. 159).
26
Најнапред се "зоват" (т.е. "канат") стариот побратим, бајрактарот, старосватот и другите
млади побратими, при што се пее песната:
Цутет Ружа во онаја страна. да пратиме Ружа да наберет,
Тамо цутет овамо мирисат: да наредет побратимска карта,
- Кој да појет Ружа да наберет? да "позовет" верни побратими...
- Да пратиме јунакова мајка,
27
Родна Величковска
32
Областа Дебарца претставува преодна граница меѓу централните музичко-фолклорни
дијалектни групи и Охридско-преспанската група. Иако оваа област административно му
припаѓа на Охридскиот регион, по обичаите и по народното пеење е слична со Кичевската
традиција и тамошното народно пеење, што од друга страна сосема се разликува од
традиционалното пеење во Охридско поле. Тоа може да се забележи споредувајќи ги
примерите на традиционалното пеачко изразување со наведениот регион. Како прво, треба
да се истакне дека ова е единствената област во Охридскиот крај кадешто
традиционалното народно пеење е двогласно, слично со Кичевското двогласно пеење,
како и со двогласното пеење во Македонија воопшто.
33
Подетално за овие празнувања види кај Родна Величковска, „Женското обредно пеење
во Охридско-струшкиот регион“, Современата состојба на фолклорот во Охридско-
Струшкиот регион, Институт за фолклор "Марко Цепенков", Посебни изданија, кн. 63,
Скопје, 2006, стр. 143-185.
34
Rodna Velickovska, „The Living Singing Tradition of Saint Lazarus in Macedonia“, Reserch
оf Dance аnd Music оn the Balkans, International Simposium, Brčko, 2007, стр. 71-88. Тоа го
потврдуваат и фотографиите од личните теренски истражувања вршени во 2003 година, на
кои се гледа како девојчињата Лазарки со песна ги дочекуваат минувачите низ селото
Велгошти, Родна Величковска, „Женското обредно пеење во Охридско-струшкиот
регион“, Современата состојба на фолклорот во Охридско-струшкиот регион, Скопје,
Институт за фолклор "Марко Цепенков", Посебни изданија, кн. 63, Скопје, 2006, стр. 143-
185 (види прилог фотографии).
35
Јанкоец, Лескоец, Велгошти, Мешеишта, Требеништа, Косел, Ливоишта, Волино
(Охридско поле) и Мороишта, Ложани, Драслајца, Лабуништа, Мислешево, Радожда,
Враниште, Вевчани, Модрич (Струшко поле).
36
Подетално за овие празнувања види кај Родна Величковска, „Женското обредно пеење
во Охридско-струшкиот регион“, Современата состојба на фолклорот во Охридско-
Струшкиот регион, Институт за фолклор "Марко Цепенков", Посебни изданија, кн. 63,
Скопје, 2006, стр. 143-185.
37
Михаило Брзанов, „Кон музичките карактеристики на лазарските песни од Преспанско“,
Македонски фолклор, год. VI, бр. 12, Скопје, 1973, стр. 51-55.
- 83 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
38
девојчињата од с. Рајца, Горна Преспа, на возраст од 6-14 години, две недели пред
презникот "Лазара" се собирале и ги учеле песните. Секоe маало имало своја група и
секоја група имала по три "танчерки" од постарите девојчиња. Една од нив била "главна",
а другите две носеле кошничка и торба. Биле облечени во селска носија, а со себе носеле
шарени врбови стапчиња на кои во горниот дел имало свирче, подготвени во четвртокот
навечер, а во петокот станувале рано наутро, се миеле, задолжително појадувале (за да не
ги "разбие" кукавица), а потоа се собирале на сретсело и тогаш ја пееле песната:
Или песната:
Родна Величковска
Штом ќе заврши обиколката по сите куќи, пред мракот (на Лазарова сабота),
играчките од сите групи замижувале, така што секоја играчка ја водат две лазарки и по пат
пеат:
- Леле, леле Лазаро, доз! ќори, ќори, ќорачки,
кога дојде, помина, слепи, слепи, слепачки,
није не те видовме! со нозе ме газевте,
- Како не ме видовте, со усти ме славевте!
На крај ги кршат стапчињата пред некоја река или пред некоја капија и ги фрлаат
во недела на Цветници, а потоа се собираат кај најстарата играчка и го делат тоа што ги
дарувале. Подготвуваат јадење наречено "циронки" (ситни риби), печат "погачи", вечераат
и започнуваат пост за Велигден. АИФ, папка бр. 44 (1952 год.), "Празнични обичаи во
Горна Преспа", собрала и дешифрирала Марија Хаџи Пецова.
39
Рефренот Лазаре, застапен во лазарските песни се заменува со зборчето Зару,
изведеница од Лазаре! Лазаро! (види примери бр. 36 и 37).
40
Тој ден во сите краеви на Охридско-преспанскиот регион карактеристично е берењето
билки и обредното лулање, при што обредната песна имала свое одредено место и
функција во обредниот систем. Поради тоа, особено ќе го истакнам пеењето на
"биљарски" песни во Дебарца, Охридско, област која е карактеристична по двогласното
пеење (види го примерот бр. 96). И чинот на лулањето има многу важна улога во животот
на девојчињата и момчињата од овој крај. Така, на тој ден тие се "завршуваат" (прават
веридба), а по завршувањето на летните работи и собирањето на летнината, тие се веќе
стасани за свадба.
41
Девојките пеат наредени "плот" со "плот". Едниот плот ја пее првата, а другиот втората
мелострофа. Соопштила Анастасија Петреска, с. Подгорци, Струшко, АИФ, м.л. бр. 3014.
42
Девојките се фатени во обредното оро, кое многу често се спомнува во стиховимте на
овие песни:
- 85 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
1
Пределот Малешево се наоѓа во источниот дел од Република Македонија и го зафаќа
изворскиот дел на реката Брегалница. Опколен е со Малешевските планини и со падините
на планината Влаина, Голак и Плачковица. Отворен е само спрема север по долината на
реката Брегалница. Низ него поминува пат кој ја поврзува Струмица со Делчево, а преку
- 88 -
Родна Величковска
4
Подготвувањето на разна зрнеста храна е воопшто карактеристично за овој празник на
целиот ареал и има обредно-магиско значење, со кое се изразува желбата за што побогат
род на житните и другите земјоделски култури во престојната година.
5
Соопштила Стојна Гаврилова, АИФ, касета бр. 3920, Моштица, Пијанечко (2002 год.).
Снимила Родна Величковска.
6
Маре Гоцевска од с. Моштица соопшти дека на тој ден се вршело обредно дејство за
лечење на добитокот: машкото и женското кои имаат исто име ("едноимци"), на пример
Маре и Марко, земаат леќа и ја ставаат во еден сад и одат на некоја крстосница да ја
исипат леќата, врз која ставаат еден сноп и го палат, а потоа ја чуваат таа леќа за лечење.
Со неа се крми добитокот. АИФ, касета бр. 3919, Македонска Каменица (2002 год.).
Снимила Родна Величковска.
7
Со неа исто така се крмат воловите. Соопштила Стојка Милчевска, АИФ, касета бр. 3918
(снимено е во 2002 година).
8
За овој празник се постело една недела (седмица) и мнозина за време на црковната
служба се причестуваат. Тој ден луѓето в црква носеле погача ("колáк"), која ја сечел
свештеникот и ја полевал со вино за здравје на тој што ја донел, како и за здравје на
членовите на неговото семејство, за среќа и напредок во домот, за добитокот, и воопшто за
целокупната благосостојба ("бериќет") во домот.
- 90 -
Родна Величковска
9
Штипскиот предел, како дел од средно-вардарската етничка област се наоѓа во нејзиниот
источен дел по течението на реката Брегалница. На југозапад се граничи со Тиквеш, на
северозапад со Овче Поле, на североисток со Кратовскиот и на југоисток со Радовишкиот
регион, Милош Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје,
1992, стр. 189.
Струмичкиот регион на запад се граничи со Валандовскиот и Радовишкиот
регион, на североисток и исток со Петричкиот крај (предел кој се наоѓа во Република
Бугарија) и на југ повторно со Валандовскиот и Дојранскиот регион. Поголемиот дел од
релјефот е планински, а рамничарскиот дел е лоциран во средината на пределот, со
богатото Струмичко Поле, Ibid., стр. 148.
10
Радовишкото поле е пределна целина, сместена во југоисточниот дел на Македонија. На
запад се граничи со Тиквешкиот и Штипскиот крај, на север со Кочанскиот, на југоисток
со Струмичкиот и на југ со Валандовскиот крај, Ibid., стр. 143-145.
11
Овој брегалнички предел се наоѓа во североисточниот дел на средно-вардарската
етничка област. На југозапад се граничи со Штипскииот крај, на северозапад со
Кратовскиот и Кривопаланечкиот крај, на североисток со бугарските етнички предели, на
исток со областа Пијанец и Малеш. Се дели на три пределни целини: а) Кочански
Јуруклук, б) Кочанско поле и в) Осоговија, како дел од северното музичко-дијалектно
подрачје, Ibid., стр. 165-168.
- 91 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
16
дел од женската традиционална народна облека.
17
Марија Хаџи Пецева, "Празнични обичаи во Радовишко", 1957, АИФ, фасцикла бр. 42.
18
во с. Дедино, Радовишко карактеристичен е обредот лулање на дрен, дрво за кое се
верува дека има заштитна функција. Притоа се изговара магичната формула: "Змија во
гора, јас во поле, змија во поле, јас во гора!"
- 93 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
број длабоки долови. Најголема река во тој предел е Црна Река. Тоа е сточарски и
печалбарски крај. Населението на Мариово е македонско, кое делумно гравитира кон
Битолскиот крај, а еден дел кон Прилепско и Тиквешко. Поради тоа има преоден етнички
карактер меѓу Брсјаците и претставниците од Тиквеш, слични на жителите од Леринскиот
крај, Милош Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје,
1992, стр. 210-211.
23
Како на пример, на женски "Водица" (Св. Јован) рано наутро девојките од селото
Вепрчани, од двете кумства, односно од двете групи, независно една од друга, се
натпреваруваат која прва ќе стигне на некое одредено место меѓу "божикумовите"
(избраните кумови од претходната година), кадешто ќе ја запеат првата песна:
Саноќ девојка седела, - Биди ми, боже, ведрина,
саноќ си бога молила: Падни ми слана голема...
Потоа одат дома и се облекуваат во празнично руво и се собираат кај "танчаријата", а тоа е
секогаш најубавата девојка (мома), и која знае убаво да пее. Тие се распоредуваат по
местото на стоење и пеење. Во дворовите "танчариите" ја започнуваат песната:
Или песната:
- Ој, Јоване, Божикуме, од година, на година,
Божикуме, божјо име, што ми чекаш мили гости,
ти си наш стар домакине, што веселиш наши куќи.
Потоа одат по куќите на тој "божикум", и штом ќе ги испеат сите песни (кога пеат малку
поодуваат). Песните се наменети за секој член од семејството: најнапред се пее на
припадниците од машкиот пол - од најпостариот до најмладиот, потоа на женските
членови од семејството, за што домаќинката ги дарува со храна. Подетално за ова види кај
Милан Ристески, „Од фолклорното богатство на Мариовскиот крај“, Стремеж, бр. 2,
Прилеп, 1960, стр. 47-61 и бр. 3 (1960), стр. 61-76.
24
Милан Ристески, во далечната 1960 година, во списанието "Стремеж", во рубриката
"Документи" објавил 23 велигденски песни од Мариовскиот крај. Песните се делат на три
групи: песни кои се пеат наутро, на пладне и навечер. Девојките, фатени на оро, пеат и
- 95 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
играат. Пеат две по две: најнапред почнуваат девојките на челото, а завршуваат тие што се
на крај. Се танцувало само со песни, а не со музика (свирка), Милан Ристески,
„Велигденски обичаи и песни во Мариовскиот крај“, Стремеж, бр. 5, Прилеп, 1960, стр.
55-60; бр. 6 (1960), стр. 56-69. Меѓу песните во збирката, чиј број е прилично голем,
велигденскиот мотив е прилично застапен, како на пример: "Оро ми играле триста
самовили", типичен за западниот музичко-дијалектен ареал (види во: Стремеж, бр. 6,
песна бр. 1).
25
Дојранската пределна целина го зафаќа крајбрежјето на Дојранското езеро, помеѓу
Валандовско Поле, Бојмија и Ениџе-вардарската пределна целина, Томислав Таневски,
Музичко-етнолошка разгледница на Македонија, Институт Отворено општество -
Македонија, Скопје, 1999, стр. 49.
Гевгелиската котлина, заедно са Валандовската, како дел од пределот Бојмија, на
запад се граничи со Влашко-мегленскиот крај (Р. Грција) и Тиквеш, на север со
Струмичкиот регион, на исток со Серскиот (Грција) и Кукушкиот регион (Грција) и на југ
со Пазарскиот регионом (Грција), Милош Константинов, Македонци : Народите на
светот, кн. 6, "Маринг", Скопје, 1992, стр. 106 (види II дел, поглавје 2, карта број 2).
26
Селата: Петрово, Миравци (Гевгелиски регион) и село Градец (Валандовски регион).
27
Велигденските женски обредни поворки се проследени со обредни игри, како на пример
играта "Ѓура Мара" (дел од тие обредни игри е и песната бр. 59).
Крале п'ртáле, крале п'ртáле,
Слушам поите нија викáме,
зашô викáате кој шо ќе врве...
песната:
- 96 -
Родна Величковска
како и песната:
Младîне, Младîне, Младîне војвôдо...
(АИФ, м.л. бр. 2709, с. Миравци, Гевгелиско, песна бр. 69).
28
Пеачките велат дека песните ги учеле една недела пред Лазара и дека за таа прилика
шиеле ново руво ("алишта ут Тудôрица"). Во сите села оделе по четири групи лазарки.
Првата група се состои од девојчиња на возраст од 10, во втората група девојчињата имаат
од 10-15, во третата група девојчињата се на возраст од над 15 години и во четвртата група
девојките веќе биле спремни за мажење. Податокот дека првите три пеачки "пеат", а
другите три "допеваат" ("отпеат") укажува на постоењето на антифон начин на пеење.
Текстовите ги собрал Слободан Мурџев од с. Миравци, Гевгелиско, папка бр. 45, по
кажување од Верица Герова (1951), родена во с. Јосифово, Гевгелиско, каде сеуште одат
лазарки и пеат песни (податоци од 1952 година).
- 97 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
29
Севернополошките села како дел од Долнополошкиот регион, или Тетовскиот
регион, се наоѓаат во северниот дел на областа Полог, кадешто главен административен
центар е градот Тетово, кој воедно е и значаен занаетчиски центар. Поради изолираноста и
оддалеченоста од важните трговски патишта, трговијата била ограничена само на
потребите на месното население, Томислав Таневски, Музичко-етнолошка разгледница на
Македонија, Институт отворено општество Македонија, Скопје, 1999, стр. 21 (види II дел,
поглавје 2, карта број 2).
30
Селата од Скопското Црногорје припаѓаат кон горновардарската етнографска целина и
ја зафаќаат територијата на истоимената планина и нејзиното подгорје. Сместен меѓу
Жеглигово, Скопска Блатија и Скопски Дервен, овој подрегион му припаѓа на Скопскиот
регион, во кој има 11 населени места, Ibid., 16-19. Подетално за Скопскоцрногорскиот
ареал види во книгата Бојко Стојановски-Цоњче, Запишано за Скопско Црногорие, Книга
II, Скопје, 1998 и Бојко Стојановски-Цоњче, Скопско Црногорије од Бразда до Брњарци,
Книга III, "Гоце Делчев", Скопје, 1999.
- 98 -
Родна Величковска
31
Тоа го потврдуваат снимките и личните теренски истражувања во селото Булачани,
Скопско, вршени во 2004 година и видео записот на Владимир Јаневски за
реконструкцијата на водичарските поворки и пеење од истото село.
32
Се наоѓа на граничната линија меѓу две музичко-дијалектни зони, меѓу
Долнополошкиот и Горнополошкиот регион.
33
Податоци од с. Брвеница (1968 година).
34
Кумановскиот регион или Жеглигово, како дел од Горновардарската етнографска
целина, на југозапад се граничи со Скопско, на север со српските етнички предели, на
исток со Кривопаланечко и Кратовско и на југ со Овче Поле, со 134 населени места,
Милош Константинов, Македонци : Народите на светот, кн. 6, "Маринг", Скопје, 1992,
стр. 160-165.
Кратовскиот регион на југозапад се граничи со Штипскиот регион и Овче Поле,
на запад со Жеглигово, на север со Кривопаланечкиот регион и на југоисток со
Кочанскиот регион. Главен административен центар е градот Кратово со 55 населени
места од разбиен тип, Ibid., 168-169.
35
Кривопаланечкиот регион, или Славиште, спаѓа во шопската македонска етнографска
целина. На запад се граничи со Жеглигово, на север и североисток са пределот Пчиња, на
исток са подрачјата кои им припаѓаат на Србија и Бугарија, на југоисток со Кочанско и на
југ со Кратовско. Планините Герман, Козјак, Осоговските планини и другите планини му
даваат посебен белег. Главниот речен тек е Крива Река, левата притoка на реката Пчиња,
- 99 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
или песната:
Кална Рада кал газила нели најде кован ѓердан?
кална Рада и! кал газила. - Мори моме, малој моме,
Кован Ѓердан загубила./2 не сам нашло кован ѓердан.
Па се врна да га тражи, Да се куну, не верујеш/2
у среќу ву лудо младо: да се сторам кован ѓердан/2
- Море лудо, море младо, да ме носиш на гушата.
АИФ, м.л. 3523, с. Длабочица, Кумановско. Подетално за ова види кај: Весна
Матијашевиќ, „Современата состојба на обредните календарски песни во Кумановско“,
Фолклорот во Куманово и Кумановско, Институт за фолклор "Марко Цепенков, Скопје и
Центар за култура "Трајко Приокопиев", Куманово, 2000, стр. 168-172.
38
Симо Младеновски во својот труд за лазариците во Козјачијата укажува на бројноста и
разновидноста на лазарските песни кои до неодамна имале активен одглас на жива
фолклорна традиција. Песните се пеат едногласно (антифоно), со рефренското
проширување "Лазаре" или "дос, дос", на првите стихови. На "лазаровден", истакнува тој,
се собираат две групи по две или три девојки и девојчиња, накитени и облечени во
најубавата носија, оделе од куќа на куќа и пееле песни, а две лазарки шетаат меѓу нив и се
разминуваат играјќи. Најнапред се избира најубавата девојка за "лазарица" или "Лазар", за
- 100 -
Родна Величковска
Овие песни се нарекуваат "на стојáње" или "на шетáње", поради тоа што при
нивната изведба лазариците стојат и пеат, а машкиот и женскиот "Лазар" наизменично
одат еден спрема друг и пак се враќаат назад. На тој начин тоа продолжува и трае сî
додека се пее песната (види пример бр. 51).
43
Карактеристично за третиот тип, односно за песните "на вртîње" или "на игрáње" е
играњето (со преплетување) и антифониот начин на пеење, како на пример во песната:
"Јовде се игра големо оро" (види пример бр. 52). За интерпретацијата на првиот и третиот
тип карактеристична е појавата на текстуелни и мелодиски цезури по првиот слог од
вториот стих, кои на извесен начин ја разбиваат едноличноста на музичките делови во
песните, а зад сето тоа лежи магискиот карактер на интерпретациите.
- 101 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
44
Во селото Страцин, за време на прославата на Свети Јован, според кажувањето на Трајка
Лазарова, на тај ден "... идев лазарке па појев... Ако је беќáр ќе му испојев за девојку, ако је
дете мало, појев дечку песну, ако је постар ќе појев за старога" итн. Песните започнуваат
со "Убава девојко", "... па после ќе му 'напојев' неку жену на мужа жененога"; "Ако је
старац, неку бабу, ако је беќар неку девојку, ако је девојка беќара ву напојев; на Водици ги
појев..." (лазарици во селото нема).
45
Симо Младеновски, „Лазарици во Козјачијата (Кумановско)“, Македонски фолклор, год.
VI, бр. 12, Скопје, 1973, стр. 233, го дава податокот дека истите песни се пеат и на
"Водици", но без споменатите додатаци (се мисли на рефренот "Лазаре"). Нив ги изведува
група девојчиња на возраст од 15-20 години и за време на обиколката по селото собирале
маст, брашно, месо, јајца, ореви и други прехранбени производи. "Водичарките" се
собирале во една куќа, за што претходно се договарале. Обично тие оделе и се собирале во
куќата на девојката која требало да биде главна, т.е. "главешина" при пеењето, а исто така
кај неа се собирале на крајот од водичарското пеење низ селото, "на гоштеваљка".
Девојките биле облечени во "празнично" руво. Карактеристично е тоа што девојчињата
кои пееле, се разликувале од другите по тоа што носеле чалми, преку шамиите, Весна
Матијашевиќ, „Современата состојба на обредните календарски песни во Кумановско“,
Фолклорот во Куманово и Кумановско, Институт за фолклор "Марко Цепенков, Скопје и
Центар за култура "Трајко Прокопиев", Куманово, 2000, стр. 168. Тие биле организирани
во две или три групи по две девојки, а некаде и по три девојки, кои пеат едногласно,
антифоно. Најнапред одат на најблискиот извор, "на вода", носејќи босилек и пари, при
што го вршеле обредното дејство "прескакнување преку секира". Тука доаѓа до израз
симболизмот на изворот, живата вода, изворот на младоста и животот, J. Chevalier - A.
Gheerbrant, Riječnik simbola, Nakladni zavod Matice Hrvatske, Zagreb, 1998, стр. 780. На
земјата ставаат жар и секира, пијат од водата и ги прескокнуват секирата и жарта, велејќи:
Прерипнá преко секíру, не се пресечô, прерипнá преко огањ и не се изгорô! (трипати),
прскајќи се притоа со вода.
- 102 -
Родна Величковска
46
Таму се носи једењето и додека мажите седат и пијат, девојките и младите жени стојат
покрај нив и ја пеат песната:
Свети Спас коња ковáја. - Свети Спасе, сине Спасе,
У среду га е ковáја, како е седба по поле?
у четвртак га јанáја, - Добра е седба по поле,
у петак поле шетáја. есењи жита ц'втîа,
К'да се из поле врнáја, пролеќни жита клас врљав.
мајка му га е прашáла:
Или песната:
48
"Сирна сабота" е саботата пред "Прочка" и целата таа недела се јаде млеко и млечни
производи, се месат пити со сирење (кај нарот е позната како "сиропост". Кажала и пеела
Трајка Јовановска, родена во с. Шопско Рудари, Кратовски крај, АИФ, м.л. бр. 3531,
снимено во с. Војник, Кумановско (1994 година).
49
Овче Поле е пределна целина која на исток се граничи са шопската македонска
етнографска целина, на југ, како клин навлегува меѓу Штипско и Велешко, на запад се
граничи со Скопскиот регион, на север со Жеглигово, односно со Кумановскиот регион, а
на североисток со Кратовско. Главен и административен центар е градот Свети Николе со
- 104 -
Родна Величковска
45 населени места. Оваа целина заедно со еден дел од Кратовско претставува преодна зона
помеѓу кумановско-кратовското музичко-дијалектно подрачје и пограничниот регион на
Штипско-струмичката регионaлна група, со Штипско и Кочанско. Поточно, низ целиот тој
појас, почнувајќи од шопските предели па сî до Скопско-велешката регионaлна група, се
испреплетуваат југоисточните со северните музичко-дијалектни особености (види II дел,
поглавје 2, карта број 2).
50
Селата Малино, Амзибегово, Сопот, Мечкуевци (Светиниколско) и с. Гајранци
(Пробиштипско).
51
На пример, во бавчата едно девојчето засадува неколку лукчиња и на секое лукче му го
дава името на некое момче. Утредента, кое лукче ќе потера, се верувало дека за тоа момче
ќе се омажело момичето.
Друг пример: Кога ќе оди да си легне, некоја девојка зема три врбови прачки,
долги околу 30 см и ги става под перница. Едната прачка е сосема оголена, другата
делумично, а третата е шарена. Наутро, пред изгревот на сонцето, мижејќи ја става раката
под перницата и за кое стапче најпрвин ќе се фати, за тоа момче ќе се омажи. Ако се фати
за олупената прачка, ќе се омажи за некој сиромашен, итн.
Уште еден пример: Под зглавјето, в очи Ѓурѓовден, девојката става парче леб, и
кое момче ќе го сонува, тоа и ќе го земе.
- 105 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
52
На пример песната:
Извор вода извираше, на ортôми дилбîр мома,.
до изворо еднô дрво, друго дилбîр шо го лула...
на дрвото две ортôми,
или песната:
Драга се лула, Петре ја гледа, Да падне Драга Петрови скути:
Петре ја гледа и бога моле: на бела тоска, алови чорáпи,
Скрши се гранко, гранко трулôва, шарîно елîче, на бела вута!
скини се важе, важе важљíво!
Марика Хаџи Пецева, "Празнични обичаи од Светиниколско", од 1953, АИФ, папка бр. 49.
Страна 106 - ПРАЗНА -
4. СТРУКТУРНО-КОМПОЗИЦИСКИТЕ ЗАКОНИТОСТИ НА
ТРАДИЦИОНАЛНОТО НАРОДНО ОБРЕДНО ПЕЕЊЕ
Родна Величковска
1
Поделбата е направена според истражувањата на Д. Големовиќ, Dimitrije O. Golemović,
Muzička i igračka tradiciја - Narodna muzika Podrinja, Sarajevo, 1987.
2
Димитрије О. Големовић, Рефрен у народном певању: Од обреда до забаве, "Реноме",
Бијељина и Академија уметности, Бања Лука, Београд, 2000, стр. 32.
- 109 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
178
Под поимот "структура на двогласот" се подразбира неговиот созвучен (хармонски)
елемент, Димитрије О. Големовић, „Поново сеоско двогласно певање у Србији“, Гласник
Етнографског музеја у Београду, Београд, 1983, стр. 124; Николай Кауфман, Българската
многогласна народна песен, София, 1968.
11
Бурдонот и неговите законитости во македонското традиционално народно пеење
служат како основа за класификација на двогласјето. Поопширно за ова види: Родна
Величковска, Жетварското пеење во Македонија, Институт за фолклор, "Марко
Цепенков", Посебни изданија, кн. 45, Скопје, 2002, стр. 82-86.
12
Секундното созвучје, со својата структура, укажува на тоа дека е доминантно во
формите на постарото пеење, Ibid., стр. 87-89.
- 112 -
Родна Величковска
13
За примената на методите на лингвистичката географија види кај: Божидар Видоески,
Македонските дијалекти во светлината на лингвистичката географија, Дијалектите на
македонскиот јазик, том 1, Скопје 1998, стр. 79-95.
5. ЗАКЛУЧОК
Родна Величковска
Summary
Родна Величковска
Macedonian customs, rites and practices that are an integral part of the tradi-
tional folk singing as a phenomenon. On the basis of exactly 456### samples
with musical notation and transcriptions of the material, I tried to demonstrate
folklore actual state on the field and its change occurring with these precious
materials from 127### villages and towns. I also sought to describe trends,
processes, and mechanisms, revealed by these changes; and to evaluate signs of
continuity of the old world folklore heritage in its new transitional environ-
ment.
Chapters 1-2 acquaint the reader with the flow of musical life and in-
troduce musical material from the most conservative stratum in the living folk
heritage. At the same time I attempt to give insight into the fluctuation of the
folklore complex. I was aiming to show that dissolution and acquisition are
concomitant with the fragmentation of the old folklore complex. In addition I
mention several times the reconstruction of the folklore complex as selected
retentions are combined with newly emerged elements and features in order to
produce a streamlined, modern-day version of the folklore heritage.
Родна Величковска
tapes and cassettes, places and regions or areas and indexes of singers, record-
ers, transcribers of texts and music.
7. БИБЛИОГРАФИЈА
Родна Величковска
Родна Величковска
Родна Величковска
Родна Величковска
АИФ, м. л. бр. 3920, с. Моштица, Пијанец, регион Осоговија (2002). Пеат Јанѓа
Ивановска (1954) ("води"), Стојна Гаврилова (1942) и Добринка Златковска (1955)
("слагаат"). Снимила, дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
"Варварушка" песна ("Каменичко" пеење).
АИФ, м. л. бр. 3920, с. Моштица, Пијанец, регион Осоговија (2002). Пеат Јанѓа
Ивановска (1954) ("води"), Стојна Гаврилова (1942) и Добринка Златковска (1955)
("слагаат"). Снимила, дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
"Варварушка" песна. Се пее како примерот број 1 ("Каменичко" пеење).
∗
Компјутерската обработка (нотографијата) на примерите е од Сашо Митев.
- 130 -
Родна Величковска
АИФ м.л. 3328, с. Истибања, Виничко (1988). Пеат Вена Димитрова (51), р. во с.
Безиково, Кочанско, мажена во с. Истибања, Кочанско и Коцана Иванова р. 1927.
година во с. Безиково, Кочанско. Снимил Трпко Бицевски; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. "Варварушка" песна.
АИФ, м. лента бр. 1534, с. Дихово, Битолско. Пее Ангелина Тасевска (1925) родена
во с. Завој (Дебарца), Охридско. Снимил Петар Стерјовски; дешифрирал Божидар
Рајковски; мелографирала Родна Величковска. Божиќна песна.
6. Заиграло ми јаболко
- 132 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, 1971 год. Пее Мара Милошеска со
група пејачки од истото село. Снимил Живко Алексоски; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. "Божичечка" песна. Се пее и игра навечер. Тоа е
"оречка песна", "шо се трга на оро".
АИФ м. л. бр. 1122, с. Иванчишта, Кичевско (1969). Пее Анѓа Цветановска (60).
Снимил и дешифрирал Живко Алексоски; мелографирала Родна Величковска.
"Божичечка" песна. Се пее на сред село, пред црквата.
- 133 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
АИФ м.л. бр. 1249, с. Ореше, Велешко (1970). Пеат Зора Матева (1946) и Верка
Ќимоска (1949). Снимил Ангел Ќулавковски; мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Ороводна песна. Се пее за време на Божиќ, Св. Јован ("Водици") и
Велигден.
АИФ м. л. бр. 1121, Иванчишта, Кичевско (1969). Пеат Евица Лазаревска (45) од с.
Душегубица, живее во с. Иванчишта, Крстана Лазаровска (25) и Танаска Лазаровска
(28) родени во с. Иванчишта, Кичевско. Снимил Живко Алексовски; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Водичарска ("водичечка") песна.
Родна Величковска
АИФ м.т. бр. 1121, с. Иванчишта, Кичевско (1969). Пеат Менка Штерјоска (65) из
села Душегубица, Кичевско, а живее во с. Иванчишта, Ката Митреска (35) родена во
с. Иванчишта. Снимил Живко Алексовски; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. ("Водичечка") песна.
Заспал задремал сам Свети Јован. - Еј, бог те убил чиста Пречисто,
Тујо помина чиста Пречиста, а шо си ја бев лепо заспало,
в роци носеше стребрено котле, уше полепо сонче си гледав,
а во котлето крстена вода, беше израсло едино дрво,
крстена вода, крстен босилок едино дрво, крај сино море,
и го поштрка Свети Јована. а на дрвото вејќи парови,
Ми се пробуди сам свети Јован, на паровите лисје лопуви,
ми се пробуди и ја прок'лна: на лопувите ројовни пчели.
АИФ м.т. бр. 1252, с. Папрадиште, Велешко (1970). Пее Павлина Павлова (1921).
Снимил Ангел Ќулавковски; мелографирала и дешифрирала Родна Величковска. Се
пее и игра рано наутро пред црква, ("на водици").
- 138 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр.1009, Суводол, Битолско (1969 г.). Пее Ѕуна Стојаноска. Снимил и
дешифрирал Благоја Груевски; мелографирала Родна Величковска. Водичарска
песна. Се пее на домаќинот во неговиот двор. (Се пее исто како песната "Домакине
Дамјанине").
- 139 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр.481, с. Новаци, Битолско (1967). Пее Бона Богоевска (45) родена во с.
Крклино, Битолско. Снимил Ганчо Пајтонџиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Водичарска песна. Се пее на мало машко дете.
АИФ м. л. бр.481, с. Новаци, Битолско (1967). Пее Бона Богоевска (45) родена во с.
Крклино, Битолско. Снимил Ганчо Пајтонџиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Водичарска песна.
- 140 -
Родна Величковска
АИФ, касета бр. 3983, с. Ливоиште, Охридско (2003). Пее Дунавка Сиљаноска (1938).
Снимила, дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Водичарска песна. Се
пее кога водичарките влегуваат во дворовите.
АИФ м. л. бр.945, с. Битуше, Долна Река (1968.). Пеат Ѕвезда Наумоска (1908) и
Риста Мирческа (1917.). Снимил Аритон Поповски. Дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Водичарска песна.
АИФ м. л. бр. 2020, с. Врбјани, Охридско, (Област Дебарца), (1969). Пеат Ѓурѓа
Велјаноска на 62 год., Крстанка Деспотоска и Пера Николоска Снимил Наум
Целакоски. Мелографирала и дешифрирала Родна Величковска. Водичарска песна.
Се пее на "Женски Водици", навечер кога девојките одат во посета на кумовите.
- 142 -
Родна Величковска
Родна Величковска
според описот на носијата, бидејќи "водичарките" во постаро време се облекувале во
кошули со големи црни везови и сагии, со долги и црни китки, преку кое го
изразувале ропскиот живот под Турците, а истовремено се заштитувале од нив, со
тоа што го прикривале убавиот изглед на лицето и телото.
Родна Величковска
А девојка измела,
со два страка босилек,
со две лика чебрика.
АИФ, касета бр. 3910/2. с. Мислешево Струшко, (2002). Пее Васа Јолакоска, родена
1948 год. Во с. s. Мислешево Струшко, а живее во с. Оровник Охридско. Снимила,
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Лазарска песна, се пее кога
лазарките влегуваат во дворовите.
- 147 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ, касета бр. 3908/2. с. Ложани, Струшко, (2002). Пее Спаса Поповска, родена
1933 год. во с. Мороишта, Струшко, а живее во с. Ложани, Охридско. Снимила,
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Лазарска песна, се пее на постара
жена.
Родна Величковска
АИФ, касета бр. 3917/1, Вевчани, Струшко, (2002). Пее Љубица Лешоска, род. 1941
год. во с. Вевчани, Струшко. Снимила, дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Лазарска песна, се пее на оро, на млада невеста. Почетната пеачка се
нарекува “буљубаша“ и до неа доаѓа “ завелвачот“, а потоа другите лазарки и на крај
се наоѓа“ довелвачот“.
Не је кат'ден Лазара,
тук по једнуш в година.
АИФ, м. л. бр. 3310, с. Подмочани, Долна Преспа (1988). Пее Зорка Шаркоска (1922),
с. Сопотско, Долна Преспа. Снимила Татјана Каличанин; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Лазарска песна. Се пее кога лазарките тргнуваат
во обиколка низ селото.
АИФ, м. л. бр. 3310, с. Подмочани, Долна Преспа (1988). Пева Зорка Шаркоска
(1922), с. Сопотско, Доња Преспа. Снимила Татјана Каличанин; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Лазаричка песна. Се пее на постар човек, на
домакинот на куќата.
АИФ м. л. бр. 2709, с. Миравци, Ѓевѓелиско (1979). Пеат Гуна Ташева (1920) и
Варвара Ѓорѓиева. Снимил Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Лазарска ("лазаринска") песна. Се пее на мало машко дете.
Чи са вие дворови,
с' бел босилек метени,
ем сус белбу стратори!
АИФ м. л. бр. 2709, с. Миравци, Ѓевѓелиско (1979). Пеат Гуна Ташева (1920) и
Варвара Ѓорѓиева. Снимил Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Лазарска ("лазаринска") песна. Се пее на мало машко дете.
- 150 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1134, с. Босилово, Струмичко (1970). Пее Сава Трајкова (1942) од с.
Иловица, Струмичко. Снимил и дешифрирал Иван Котев; мелографирала Родна
- 151 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 699, с. Ратае, Тетовско (1968 год.). Пеат Васка Спироска и Билјана
Алексоска. Снимила Фанија Поповска; мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Лазарска песна. Се пее кога девојчињата тргнуваат "на лазарување"
(сите песни се пеат на еден ист лазарски глас).
АИФ м. л. бр. 699, с. Ратае, Тетовско (1968 год.). Пеат Васка Спироска и Билјана
Алексоска. Снимила Фанија Поповска; мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Лазарска песна. Се пее на постара жена. (Се пее на ист глас како
песната "Добро јутро Лазаре").
- 152 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2706, с. Ињево, Радовишко (1979). Пеат Стојка Василева (1946), -
"среднíк", Горица Ристова и Верка Витанова (1932)-"крајнíци": Снимил Ѓорѓи
Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Лазарска песна.
АИФ м. л. бр. 2705, с. Пиперово, Штипско (1979). Пеат Гана Крстева, родена во с.
Рачица, Штипско (1916) и Дилбера Нацева, родена во с. Ново Село, Штипско (71).
Снимил Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Лазарска
песна.
АИФ м. л. бр.2706, с. Габревци, Радовишко (1979). Пее женска пеачка група из села
Ињево, Радовишко. Снимил Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Лазарска ("лазаринска") песна.Се пее на ерген.
- 154 -
Родна Величковска
АИФ м. лента бр. 3804, с. Луке, Кривопаланечко (2000 г.). Пеат група "Лазарици" од
с. Луке, Кривопаланечко. Снимила, дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Се пее кога "Лазариците" одат низ гори, ливади. ("на одîње", односно
"на шетáње")
- 156 -
Родна Величковска
АИФ м. лента бр. 2719, с. Иванковци, Велешко (1979 г.). Пее Борка Ѓорѓиева (72) од
с. Огут, Кривопаланечко. Снимила Цветанка Органџиева; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Лазарска песна. Се пее на домаќинот на куќата.
(на стојáње)
АИФ м. л. бр. 2719, с. Иванковци, Велешко (1979 г.). Пее Борка Ѓорѓиева (72) од с.
Огут, Кривопаланачко. Снимила Цветанка Органџиева; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Лазарска песна. Се пее на девојка. На игрáње
Родна Величковска
АИФ м. л. бр.1548, с. Горно Соње, Скопско (1970г.), пее Доста Цветкоска (80) од с.
Горно Соње, Скопско. Снимила Велчева Вера, дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Велигденска песна.
I група:
Сега да видиме која поле била,
која поле била, која метил пасла,
која метил пасла во копривје расла.
Васка поле била во копривје расла.
II група:
- Ви го зедовне, ви го зедовне најубавото моме!
АИФ м. Лента бр. 464, с. Жван, Демирхисарско (1966). Пее Спаса Пејкова, родена
1942. год. Снимил Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева, мелографирал
Михајло Димовски. Велигденска песна. Се пее кога девојките играат две ора и се
“надкладуваат“, односно девојките од едното оро се маскираат (една девојка ја
преправаат во машко) и сакаат да го грабнат најубавото девојче од другото оро и
обратно, слич на е со велигденските обредни игри од Порече.
- 160 -
Родна Величковска
Родна Величковска
АИФ м. л. бр.1068, с. Крапа, Порече (1969). Пее Паца Јоноска (1905), родена
во с. Крапа, Порече. Снимил и дешифрирал Милан Ристески; мелографирала
Родна Величковска. Велигденска песна.
АИФ м. Л. Бр. 690, с. Пуста Река, Крушевско (1968), пеат: Костадинка Трајкоска
(1931) и Благица Мицеска (1938), родени во с. Пуста Река, Крушевско.Снимил и
дешифрирал Пеце Стефановски, мелографирала Родна Величковска. Велигденска
песна.
- 163 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр.1025, с. Иванчишта, Кичевско (1969). Пеат Ката Митревска (35), Дола
Танасковска (50) и Трајанка Симуновска (32). Снимил и дешифрирал Живко
Алексоски; мелографирала Родна Величковска. Велигденска ("велигденечка") песна.
Родна Величковска
Родна Величковска
АИФ, касета бр. 3982, с. Радожда, Струшко (2003). Пеат: Цара Чочоска (75),
Ангелина Грческа (66) и Јорда Скерческа (77) од с. Радожда, Струшко. Снимила,
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. "Велигденечка" песна.
Родна Величковска
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1154, с. Раштак, Скопско (1969). Пее Перо Николовски (1918). Снимил,
дешифрирал и мелографирал Боривоје Џимревски. Велигденска песна.
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1549, с. Варош, Прилепско (1970 г.). Пее Менка Ристеска (73) од с.
Варош, Прилепско. Снимила Вера Велчева, дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Се пее на лулашка.
АИФ м. л. бр. 1133, Гостиражни, Прилепско (1970.). Пее Пројка Момироска (1908)
од с. Гостиражни, Прилепско. Снимил Благоја Ристески, дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Се пее на "Ѓурѓеен", кога е на лулашка момче
стасано за женидба.
- 174 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 464, с. Лопатица, Битолско (1966 г.). Пее Цветанка Пејкоска Заркова,
родена 1916 г. во с. Бабино, Демирхисарско. Снимил Ганчо Пајтонџиев,
дешифрирала Борка Велкова, мелографирал Михајло Димовски. Ѓурѓовданска песна.
Се пеела кога девојките береле билки.
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1067, с. Крапа, Порече (1969). Пеат Митра Дукоска (12) и Верка
Дукоска (14), родени во с. Крапа, Порече. Снимил и дешифрирал Милан Ристески;
мелографирала Родна Величковска. Се пее кога ("се љељаат").
АИФ м. л. бр. 1067, с. Крапа, Порече (1969). Пее Малинка Рујаноска (1913), родена
- 177 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ, м. л. бр. 473, с. Бабино, Демирхисарско (1966 г.). Пее Велјан Кочовски.
- 178 -
Родна Величковска
Снимил Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева, мелографирал Михајло
Димовски. Билјарска песна. Се пее кога се берат билките.
АИФ м. л. бр. 1122, с. Иванчишта, Кичевско (1969). Пее Менка Штерјоска (65)
родена во с. Душегубица, Кичевско и Ката Митреска (35) родена во село Иванчишта,
Кичевско. Снимил и дешифрирал Живко Алексоски; мелографирала Родна
Величковска. ("ѓурѓенечка") песна
АИФ м. л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, (1971). Пее Мара Милошеска со група
пејачки од истото село. Снимил Живко Алексоски; дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Се пее кога се лулаат младите.
АИФ м. л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, (1971). Пее Мара Милошеска со група
пеачки од истото село. Снимил Живко Алексоски; дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Се пее воочи празникот, кога се поаѓа на берење билки.
- 180 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 701, с. Брвеница, Тетовско (1968 год.). Пеат Јелена Богдановска и
Јелица Ставревска. Снимила Фанија Поповска; мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Ѓурѓовданска песна. Се пеела на лулашка (меѓудијалектна зона).
АИФ м. л. бр. 1060, с. Девич, Порече (1969). Пее Јанка Миланоска (56), родена во с.
Сланско, Порече. Снимил и дешифрирал Милан Ристески; мелографирала Родна
Величковска. Ѓурѓовденска песна. Се пее кога низ поле "се шетаат крсти".
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 473, с. Брезово, Демирхисарско (1966 г.). Пее Васа Ацкова-Никлевска,
родена 1925. г. Снимил Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева,
мелографирал Михајло Димовски. "Летоечка" песна.
АИФ м. л. бр. 690, с. Пуста Река, Крушевско (1968). Пеат Костадинка Трајкоска и
Благица Мицеска. Снимил и дешифрирал Пеце Стефановски, мелографирала Родна
Величковска. "Летоечка", "гласоита" песна.
Родна Величковска
АИФ, м. л. бр. 3920, Моштица, Пијанец, (2002). Пеат Јанѓа Ивановска (1954)
("води"), Стојна Гаврилова (1942) и Добринка Златковска (1955) ("слагат"). Снимила,
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2707, с. Дедино, Радовишко (1979). Пее женска пеачка група. Снимил
Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Св.
Танасовданска песна. Ја пееле кога одела процесија низ полето.
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2707, с. Дедино, Радовишко (1979). Пее женска пеачка група. "Врти":
Ружа Гуширова (51), "Бучат": Евица Ташева (55) и Божана Гуширова (1932). Снимио
Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Св.
Танасовданска песна. Ја пееле кога оделе низ поле, носеле иконе, крсче и котле со
вода заедно со свештеникот и, на крај, оделе во црква.
АИФ м. л. бр. 3328, с. Истибања, Виничко (1988). Пеат Гана Димитрова, Вена
Димитрова (51) и Благородна Ристова. Сите три се родени во с. Безиково, Кочанско,
а мажени се и живеат во с. Истибања, Виничко. Снимил Трпко Бицевски;
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Тодоричка песна. Ороводна.
- 189 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 3328, с. Истибања, Виничко (1988). Пеат Гана Димитрова, Вена
Димитрова (51) и Благородна Ристова. Сите три се родени во с. Безиково, Кочанско,
а мажени и живеат во с. Истибања, Виничко. Снимил Трпко Бицевски; дешифрирала
и мелографирала Родна Величковска. Ѓурѓовданска песна.
- 190 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 3328, с. Истибања, Виничко (1988). Пее Благородна Ристова (40),
родена во с. Безиково, Кочанско, мажена во с. Истибања, Виничко. Снимил Трпко
Бицевски; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Спасовданска песна.
Ороводна.
- 191 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ, м. л. бр. 3918, Каменица, Пијанец (2002). Пеат Стојка Милчевска родена у с.
Цера, Кочанско ("извикује"), Танаска Илчова, родена у с. Цера, Кочанско и Цветанка
Христова, родена у с. Саса, Пијанечко. Снимила, дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Петковденска, ороводна песна .
Овци пасе среде Овче Поле. - Дал бог добро лудо непознáто.
Оздôл иде Китáн беглиџíја, - Колко ти је стадо за броéње?-
Право тегле Маргíтино стадо. Изговáра Маргíта девôјка:
- Добро утро Маргíто девôјко! - Мене ми е стадо преброéно,
- 192 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1304, с. Поменово, Велешко (1970). Пее Павлина Масеска од село
Поменово, Велешко. Снимил Ангел Ќулафковски; мелографирала и дешифрирала
Родна Величковска. Ја пееле кога го обавувале обредот "додоле" одејќи низ село.
АИФ м. л. бр. 464, с. Жван, Демирхисарско (1966). Пее Грозда Дуковска родена 1922 г.
Снимил Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева, мелографирал Михајло
Димовски. "Ојлијарска" песна.
АИФ м. л. бр. 464, с. Жван, Демирхисарско (1966). Пее Спаса Станоева, стара 70
година. Снимил Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева, мелографирал
Михајло Димовски. "Ојлијарска" песна.
- 194 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1548, с. Галичник, Долна Река (1970г.), или Дебарско. Пее Насте
Велчев (1923.). Снимила Вера Велчева. Дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Додолска песна. Се пее кога е суша.
АИФ м. л. бр. 157, с. Милетино, Тетовско (1955). Пее група жени од с. Милетино,
Тетовско. Снимил Миодраг Хаџи-Ристиќ. Мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Љиљарска песна. Се пее кога е суша.
- 195 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, 1971 год. Пее Мара Милошеска со
група пејачки од истото село. Снимил Живко Алексоски; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Додолска песна.
АИФ, касета бр. 3909/1, с. Ложани, Струшко (2002). Пее Спаса Поповска, родена 1933.
година во с. Мороишта, Струшко; живее во с. Ложани, Струшко. Снимила,
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Додолска ("лилјачка") песна. Се
пее кога е суша.
- 196 -
Родна Величковска
АИФ, касета бр. 3982, с. Радожда, Струшко (2003). Пеат: Цара Чочоска (75), Ангелина
Грческа (66) и Јорда Скерческа (77) од с. Радожда, Струшко. Снимила, дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Оваа песна ја нарекуваат "ојлијашка".
АИФ м. л. бр. 3328, с. Истибања, Виничко (1988). Пее Благородна Ристова (40), родена
во с. Безиково, Кочанско, мажена во с. Истибања, Виничко. Снимил Трпко Бицевски;
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Додолска песна.
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2706, с. Лесковица, Штипско (1979). Пеат Стојна Павлова (1923),
Алт'на Стојанова (1023) и Трајанка Здравкова (1932), родени во с. Лесковица,
Штипско. Снимил Ѓорѓи Ѓорѓев; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
Додолска ("дудуларска") песна.
АИФ м. л. бр. 1025, с. Иванчишта, Кичевско (1969). Пеат Ката Митревска (35), Дола
Танасковска (50) и Трајанка Симуновска (32). Снимил и дешифрирал Живко
Алексоски; мелографирала Родна Величковска. Песната се пее кога "се вадат крстите",
кои најнапред се носат во црква, а потоа низ поле за време на празникот Св. Атанас (15.
мај). "Танасовденска" песна.
- 199 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, 1971 год. Пее Мара Милошеска со група
пејачки од истото село. Снимил Живко Алексоски; дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Песна за повикување на дожд (на "крсти").
Родна Величковска
АИФ, касета бр. 3982, с. Радожда, Струшко (2003). Пеат: Цара Чочоска (75), Ангелина
Грческа (66) и Јорда Скерческа (77) из с. Радожда, Струшко. Снимила, дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Се пее на празникот "Водици" - кога одат по
"Крсти".
АИФ, касета бр. 3906, с. Елшани, Охридско (2003). Пее Марика Блажеска (1945);
снимила, дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
- 201 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 1251, с. Ореше, Велешко (1970), пее Зора Матева (1946) и
Ќимоска Верка (1949), снимил Ангел Ќулавковски, мелографирала и
дешифрирала Родна Величковска, ја пееле на кога копале пченка."Икавечка"
или "икаичка"
АИФ м. л. бр. 1251, с. Ореше, Велешко (1970), пее Зора Матева (1946) и Ќимоска
Верка (1949), снимил Ангел Ќулавковски, мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска, ја пееле на кога копале пченка."Икавечка" или "икаичка"; се пее на ист
глас како песната "Сонцено трпти да зајде".
- 202 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1251, с. Ореше, Велешко (1970). Пеат Зора Матева (1946) и Верка
Ќимоска (1949). Снимил Ангел Ќулавковски; мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Жетварска песна, "Икавечка" или "икаичка. Се пее на пладне.
АИФ м. л. бр. 1549, с. Варош, Прилепско (1970 г.). Пее Менка Ристеска (73) из села
Варош, Прилепско. Снимила Вера Велчева, дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Жетварска песна.
- 203 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 464, с. Лопатица, Битолско (1966 г.). Пее Цветанка Пејкоска Заркова,
родена 1916 г. во село Бабино, Демирхисарско. Снимил Ганчо Пајтонџиев,
дешифрирала Милка Здравева, мелографирал Михајло Димовски. Жетварска песна.
АИФ м. л. бр. 1547, Скопје (1970). Пее Деса Андонова (1937) од с. Дворци, Порече.
Снимила Вера Велчева; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
Жетварска песна. Се пее ако покрај патот каде жнејат жетварите помине ерген.
- 204 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1547, Скопје (1970). Пее Деса Андонова (1937) од село Дворци, Порече.
Снимила Вера Велчева; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Жетварска
песна. Се пее попладне.
АИФ м. л. бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, 1971 год. Пее Мара Милошеска со група
пејачки од истото село. Снимил Живко Алексоски, дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Жетварска песна. Се пее попладне.
АИФ, м. л. бр. 2020, с. Врбјани, Охридско, (1969). Пеат Ѓурѓа Велјаноска на 62 год.,
Крстанка Деспотоска на 60 год. и Пера Николоска на 50 год. родени во с. Годивје,
Охридско. Снимил Наум Целакоски. Мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Аргатска песна. Се пее во текот на изведувањето на полски
работи.(жнеење, копање...)
- 206 -
Родна Величковска
АИФ, м. л. бр. 1534, с. Дихово, Битолско. Пее Ангелина Тасевска (1925) родена во с.
Завој (Дебарца), Охридско. Снимил Петар Стерјовски; дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Жетварска песна.
АИФ, м. л. бр. 3310, с. Подмочани, Доња Преспа (1988). Пее Сандра Попеска (80 г.), с.
Царев Двор, Долна Преспа. Снимила Татјана Каличанин; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Иванденска песна. Се пее на Иванден (7 јули) кога
се проверува жетвата.
- 207 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2709, с. Миравци, Ѓевѓелиско (1979). Пеат Гуна Ташева (1920) и
Варвара Ѓорѓиева. Снимил Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Жетварска песна.
- 210 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 177, с. Негрево, Малешевско (1957). Пеат Вена Стамболиска (44), Дана
Поповска (43) и Катарина Брезова (50). Снимил и дешифрирал Ганчо Пајтонџиев;
мелографирал Живко Фирфов. Жетварска песна.
АИФ м. л. бр. 177, с. Негрево, Малешевско (1957). Пеат Вена Стамболиска (44), Дана
Поповска (43) и Катарина Брезова (50). Снимил и дешифрирао Ганчо Пајтонџиев;
мелографирао Живко Фирфов. Жетварска песна.
С'нце зајдé мрак по поле пандá. Треќá вика: јазе сношти јодéх.
Јет'рви се на двор собирáја, Ја Маргíта здрава болна легнá,
ред се редáт на вода да идáт. здрава глава с крпче преврзáла,
Једнá вика: - Ја на јутро јодéх, Здраво срце с камен налегнáла.
Другá вика - Ја на пладне јодéх,
АИФ м.л. 1370, с. Драмче, Пијанец (1970). Пее Лозена Станоевска (1920). Снимил и
дешифрирал Митко Серафимовски; мелографирала Родна Величковска. Песната е
жетварска; се пее пладне.
- 212 -
Родна Величковска
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 3925, Долни Балван, Штипско (2002). Пеат: Биса Заркова од с.
Мечкуевци, Светиниколско со група жени од с. Долни Балван, Штипско. Снимила,
дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Жетварска песна. Се пее на празник
Света Троица.
- 215 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1067, с. Крапа, Порече (1969). Пее Менка Трајаноска (1929), родена во с.
Крапа, Порече. Снимил и дешифрирал Милан Ристески; мелографирала Родна
Величковска. Црепнарска песна. Се пее кога девојките правеле, односно ја газеле
глината за црепни .
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 462, с. Лопатица, Битолско (1966 г.). Пее Пара Тасевска (52). Снимил
Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева, мелографирал Михајло Димовски.
Свадбарска песна.
АИФ м. л. бр. 462, с. Лопатица, Битолско (1966 г.). Пее Пара Тасевска (52). Снимил
Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева, мелографирал Михајло Димовски.
Свадбарска песна.
- 219 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 473, с. Брезово, Демирхисарско (1966 г.). Пее Васа Ацкова-Никлевска,
родена 1925. год. Снимил Ганчо Пајтонџиев, дешифрирала Милка Здравева,
мелографирал Михајло Димовски. Свадбарска песна. Се пее кога ја земаат невестата.
- 220 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 464, с. Жван, Демирхисарско (1966). Пее Спаса Станоева, стара 70
година. Снимил Ганчо Пајтонџиев; дешифрирала Милка Здравева; мелографирал
Михајло Димовски. Свадбарска песна.
АИФ м. л. бр. 1060, с. Девич, Порече (1969). Пее Ѓурѓа Попоска (46). Снимил и
дешифрирал Милан Ристески; мелографирала Родна Величковска. Свадбарска песна.
Се пее кога доаѓаат сватовите.
АИФ м. л. бр. 157, с. Милетино, Тетовско (1955). Пеат група жени од с. Милетино,
Тетовско. Снимил Миодраг Хаџи-Ристиќ. Мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Се пее кога се собираат сватовите.
Родна Величковска
АИФ м. трака бр. 2180, с. Гоновица, Гостиварско, 1971 год. Пее Мара Милошеска со
група пеачки од истото село. Снимил Живко Алексоски; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Свадбарска песна. Се пеесе кога се меси свабениот
леб ("сваќата").
АИФ м. л. бр. 192, с. Баниште, Дебарско (1957.). Пее група девојчиња на возраст од 14
години. Снимил Ганчо Пајтонџиев. Мелографирала и дешифрирала Родна Величковска.
Свадбарска песна. Се пее кога се меси погачата.
АИФ м. л. бр. 192, с. Баниште, Дебарско (1957.). Пее група девојчиња на возраст од 14
години. Снимил Ганчо Пајтонџиев. Мелографирала и дешифрирала Родна Величковска.
Свадбарска песна. Се пее кај девојката што се мажи.
АИФ м. л. бр. 192, с. Баниште, Дебарско (1957). Пее група девојчиња на возраст од
14 години. Снимил Ганчо Пајтонџиев. Мелографирала и дешифрирала Родна
Величковска. Свадбарска песна. Се пее на свекрвата.
- 224 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 1128, с. Конопиште, Кавадаречко (1969). Пее Божана Цветкова (1904).
Снимил Трајче Касапинов; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска.
Свадбарска песна. Се пее кока се бричи младожењата.
Родна Величковска
Снимил и дешифрирал Милан Ристески; мелографирала Родна Величковска.
Свадбарска песна.
АИФ м. л. бр. 3328, с. Истибања, Кочанско (1988). Пее Благородна Ристова (40),
родена во с. Безиково, Кочанско, мажена во с. Истибања, Виничко со група жени од
истото село. Снимил Трпко Бицевски; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Свадбарска песна.
- 227 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 699, с. Ратае, Тетовско (1968 год.). Пеат Ѕвезда Димитриеска (32), Роса
Атанасоска (30) и Младенка Ристеска (22). Снимила Фанија Поповска; мелографирала
и дешифрирала Родна Величковска. Свадбарска ("гласоечка") песна. Се пее кога ја
пречекуваат невестата.
АИФ м. л. бр. 2709, с. Миравци, Ѓевѓелиско (1979). Пеат Гуна Ташева (1920) и
Варвара Ѓорѓиева. Снимил Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна
Величковска. Свадбарска песна. Се пее во неделата кога сватовите одат по невестата.
- 228 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 3329, Виница (1988). Пеат Лозена Ефтимова (42), Елена Митевска (44)
и Мира Симеонова од с. Лески, Кочанско. Снимил Трпко Бицевски; дешифрирала и
мелографирала Родна Величковска. Свадбарска песна. Се пее во неделата.
- 229 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 2706, с. Дедино, Радовишко (1979). Пее женска пеачка група. Снимил
Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифрирала и мелографирала Родна Величковска. Свадбарска песна.
Се пее кога ја изведуваат невестата пред деверот.
АИФ м. л. бр. 1154, с. Булачани, Скопско (1968). Пеат Цена Василева (73), Гина Нацева
(45) и Цана Јовчева (50). Снимил Боривоје Џимревски, дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Свадбарска песна.
- 230 -
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 4030, с. Стајковци, Скопско (2004). Пее Митра Соколовска, родена 1926.
г. во с. Драчево Скопско. Снимила, мелографирала и дешифрирала Родна Величковска.
Свадбарска песна. Се пеела во четврток кога се плете венецот.
АИФ м. л. бр. 1154, с. Булачани, Скопско (1968). Пеат Цена Василева (73), Гина Нацева
(45) и Цана Јовчева (50). Снимил Боривоје Џимревски, дешифрирала и мелографирала
Родна Величковска. Свадбарска песна.
Родна Величковска
АИФ м. л. бр. 2126, населба Ѓорче Петров, Скопје (1970 г.). Пее триото Кучковки:
Ѕвезда Димовска, Стојанка Стојковска и Трајанка Ристовска сите од с. Кучково,
Скопско. Снимил и дешифрирал Душко Димитровски; мелографирала Родна
Величковска. Свадбарска песна.
- 233 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
АИФ м. л. бр. 1012, с. Гајранци, Пробиштипско (1969). Пеат: Стојна Мичкова, Станка
Ристова и Зага Мишова од с. Гајранци, Пробиштипско. Снимил и дешифрирал Перо
Анастасов; мелографирала Родна Величковска. Свадбарска песна. Се пее во чевртокот
кога се меси погачата ("замесок"), и кога се гледаат даровите на девојката.
Родна Величковска
Оправајте, не се забавајте,
везден ве е снаа помислíла.
шо го нема мој свекор да дојде,
дали му е вино доточéно,
ели са му пари доброéни,
дали си е друми погрешíло?
АИФ м. л. бр. 2705, с. Амзабегово, Светиниколско (1979). Пеат: Павлина Трајкова,
родена во с. Ранчинци, Светиниколско, Благуна Јовчева, родена во с. Мечкуевци,
Светиниколско и Блага Блажева, родена во с. Павлешенци, Светиниколско. Снимил
Ѓорѓи Ѓорѓиев; дешифровала и мелографирала Родна Величковска. Свадбарска песна;
се пее кога невеста ги дарува сватовите.
- 235 -
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ
во македонското традиционално народно пеење
1
Kompjuterskata obrabotka na kartite ja napravi Jovan Draganovski.
- 238 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
A drvo
aber - vest droben - siten
azgan - neskrotliv, besen; al~en du{bina - zadu{a
alov - crven
alt'n - `olt; turska zlatna para \
angarija - kuluk |uvezlija - temnocrven
|u|ulovo (zrno) - месинган
B \uptin - Rom
beriket - plodorodie
beglexija - богат човек E
elé - dali
V
varvarö{a - devojka vo obrednata Z
povorka na Sv. Varvara zaire - stoka, imot
vedro - drven sad zengii - узенгии
viorogen (oven) – овен со свиткани zemník - podrum, vizba
рогови
vr{ewe - `enidba, ma`ewe- Y
`enewe; junak za vr{ewe - yunica - pojas (`enski)
mom~e za `enewe
v~upija - iskornaa K
kalem~ica - kalemeno drvo
G kale{ - murgav, murgava
guberája - grbava kalufer - vid cve}e, karanfil
guveje - se klawa, dr`ewe na karabá{ka- crna ovca
glavata navednato (za nevesta, karta - drven sad za kanewe na
ili mlado`enec) gosti
kataden - sekojden
D kiska - kitka (cve}e)
delíja - јунак, klade - stavi
divan - kanape, sofa; visoko mesto kopanka - korito
dilber - drag, draga korab - brod
dolama - gorna ma{ka obleka kofil - vid treva
dorija - vid kow krlu{ - lula{ka; sa krlat - se lula
drvo stoloito - golemo razgraneto krsnici - krstini od snopovi na
*
Tolkuvaweto na zborovite, izvedeni od pesnite i ka`uvawata, e izvr{eno so
pomo{ na trudovite: Re~nik na makedonskiot jazik, I-III, Institut za makedonski
jazik, Skopje, 1961 i A. Škaljić, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, "Svjetlost", Sarajevo,
1989.
- 242 -
Родна Величковска
N ]
ni{anlija - obele`en }urdija - ma{ka gorna obleka od
nunka - kuma krzno
wum, wuma – nejze
U
P ugu moje - samo moe
padar~e - poqak
paj'nca - ~inija F
pitimija - galen; sakan; eden na fru{ko ili ru{ko no`e - ostar
majka no`
promena (bela promena) - beli
ali{ta C
carevki - p~enki
R crevje - ~evli, konduri
rabotnica (snaa) - vredna,
rabotliva ^
ragu{a, rogu{a - vid na ovca so ~ej'nca - p~enica
rogovi
riza - marama, {amija; ko{ula [
ruba - ali{ta {inik - merka za `ito i povr{ina
rudica (ovca) - mlada ovca zemja
{iklosano sedlo - ukraseno;
S svetnato
sva}a - svadben leb (kola~) {tireno (zeqe) - vareno
{tirka (ovca) - bezrodna ovca
4. РЕГИСТРИ
4.1. Регистар
на почетниот стих (наслов) на песните
∗
go ozna~uva redniot broj na pesnata
- 244 -
Родна Величковска
Крсти одам бога молам 123 Повише село смиљ уградено 26
Лазар си иде од Цариграда 41 Поручај, Тоде поручај 126
Леле, леле Велигден кога дојде и помина 64 Пр’срами се моме пред кумо 168
Летале ми летале 34 Прелета орел картасел 149
Лудо младо бразда прави 30 Прочуја се Благоја с’с големо имáње 51
Маре се ниша Диме ја гледа 78 Прошетал ми летен Ѓурѓо 93
Маре се ниша Стојче ја гледа 83 Прошетало свето Ѓурѓе 81
Марко коња спрема рано от сабајле 63 Разиграло се јаб’лко 127
Марко сака Моравка девојка 148 Рано ми мје с’нце јогрејало 141
Месечино марудо 159 Родило се преродило 47
Мила Бела Сабото 102 С’нцето трепна да зајде 140
Мила златна сабото 45 Свети Петко сиромашен 107
Младене, Младене, Младене војводо 69 Свети Спасе зелен класе 106
Мори бабо бабо џубетáрко 4 Се забиле два јоблака 115
Мори Ѓурѓе жално Ѓурѓе 105 Се кренале крсти коли 122
Мори Субото Сирна Субото 54 Сега да видиме која поле била 57
Мушко дете бразду прави 48 Седна Петра на нишалка 92
На планина кофил до колена 74 Седнал јунак на сребрена стола 176
Не гази цвеќе - токо бери го 77 Сеит мома на сребрена стола 160
Невевче грунче шеќерче 161 Сив сокол лета по небо 165
Невесто, невесто сношчи си доведена 174 Сино езеро оро градено 68
Не пеј, Јано, не пеј рано во недела 136 Ситна ми роса росеше 95
Ни прела гора ни ткала 94 Слагај билке од планина 89
Обет дојде ручок нема 144 Служила е Јана Светога Јована 29
Овде дворје изметени 33 Сонце мило брате вчера брго зајде 131
Овде дворје неметени 35 Сонце мило брате вчера брго зајде 135
Овде јунак за вршење 32 Сонце мило добро вчера зарум зајде 134
Овде стара старица 43 Сонцето трепти да зајде 125
Овци пасе Маргита девојка 108 Сопаши се вети куме 21
Овчар с кавал си свиреше 23 Стигнала ми је лепа Марија 67
Огледници девојкини гости 179 Стои мома на висока чука 142
Ој, Богоје богатине 37 Стоит моме на сребрено столе 154
Ој, додоле мили боже 109 Стојан сака убава девојка 46
Ој, додоле мили боже 110 Суботице, градова сестрице 53
Ој, додоле мили боже 118 Татколенце добро моје 24
Ој, Ѓурѓено ти млада невесто 98 Течит јоро крај еѕеро 8
Ој, Јоване домаќине 20 Тоде тенко висôко 40
Ој, недељо, недељо гиди наша радељо 39 Тодорико баш именко 104
Ој, ти горо лисна горо 50 Удри Крајно на крај д’ излезиме 132
Ој, убава Маргито девојче 143 Цар Костадин два радоста има 25
Ојлијарче бога моли 114 Црква мети божја мајка 27
Онај стрна оган горит 5 Црква мети мома Мита 28
Орач оре на прв д’н Велигден 72 Црква прави самовила 60
Ори Јано Будим Јано 7 Чие моме на нишалче 84
Оро ми играле девет самовили 10 Чија лелка на нишалка 76
Пила Неда ноќна вода 9 Што лудо по друм помина 130
Пладнина дојде, дојде и помина 137 Што се белеје доле ју поле 88
Платно ткаеше Јанина мајка 62 Што се белеје лелеје 56
- 245 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
4.2. Регистар
на песните по жанрови
4.3. Регистар на
магнетофонските ленти и касети
магнетофонска лента 156∗ - 91; 157 - 65, 114; 177 - 141, 142; 192 - 32, 159, 160, 161, 162;
230 - 71; 462 - 151, 152; 464 - 57, 82, 111, 112, 129, 155; 473 - 55, 58, 83, 87, 94, 154; 481 -
18, 19, 153; 690 - 61, 95; 699 - 42, 43, 167; 701 - 92; 944 - 76, 77; 945 - 22; 1000 - 136, 138,
165; 1009 - 17, 18; 1012 - 148, 177, 180, 181; 1025 - 62, 121; 1060 - 93, 156; 1067 - 84, 85,
86, 149, 150; 1968 - 60; 1070 - 8; 1121 - 11, 12; 1122 - 7, 10, 13, 88; 1128 - 164; 1133 - 79,
80, 81; 1134 - 41; 1154 - 24, 25, 26, 71, 171, 173; 1249 - 9; 1251 - 125, 126, 127; 1252 - 15;
1304 - 109; 1324 - 174; 1370 - 143; 1399 - 40; 1455 - 118; 1534 - 5, 134; 1547 - 14, 130, 131;
1548 - 56, 113; 1549 - 14, 78, 128; 1552 - 64, 137; 1707 - 74, 75; 2920 - 23, 67, 96, 133, 163;
2126 - 175, 176, 177, 178; 2151 - 27, 28, 63; 2180 - 6, 89, 90, 115, 123, 132, 158; 2705 - 45,
70, 73, 97, 100, 108, 145, 147, 179; 2706 - 44, 46, 120, 170; 2707 - 102, 103; 2709 - 38, 39,
59, 69, 139, 140, 168; 2715 - 101; 2719 - 51, 52; 3310 - 36, 37, 135; 3328 - 3, 4, 104, 105,
∗
boldiranata brojka go ozna~uva borjot na lentata ili kasetata, a regularnite
brojki, po crti~kata, brojot na pesnata
- 246 -
Родна Величковска
106, 119, 144, 166; 3329 - 169; 3400 - 30; 3460 - 29; 3523 - 31, 47, 48, 49; 3531 - 53, 54;
3804 - 50
касета бр. 3906 - 124; 3980/2 - 34; 3909 - 68, 116; 3917 - 35; 3818 - 107; 3920 - 1, 2, 98; 3925 -
146; 3982 - 66, 117, 123; 3983 - 20, 21; 4030 - 110, 172
Битолско 16, 17, 18, 82, 129, 151, 152, 153 Мариовско 27, 28, 63, 136, 138, 165
Валандовско 40 Овчеполско 73, 99, 100, 101, 108, 146, 147,
Велешко 9, 15, 109, 125, 126, 127 178, 179
Гостиварско 6, 89, 90, 115, 122, 132, 158 Охридско 20, 21, 124
Дебарско 32, 159, 160, 161, 162 Пијанец 1, 2, 98, 107, 143, 174
Дебарца Охридско 5, 23, 67, 96, 133, 134, Порече 8, 14, 60, 84, 85, 86, 93, 130, 131,
163 149, 150, 156
Демирхисарско 19, 55, 57, 58, 83, 87, 94, Prеспа 36, 37, 135
111, 112, 154, 155 Прилепско 78, 79, 80, 81, 128
Долна Река 22, 76, 77, 113 Пробиштипско 148, 177, 180, 181
Ѓевѓелиско 38, 39, 59, 69, 139, 140, 168 Радовишко 44, 46, 102, 103, 170
Кавадаречко 64, 137, 164 Скопско 56, 74, 75, 110, 172
Кичевско 7, 10, 11, 12, 13, 62, 88, 121 Скопско Црногорие 24, 25, 26, 72, 118, 171,
Кочанско 3, 4, 105, 106, 119, 144, 166, 169 173, 175, 176
Кратовско 30, 53, 54 Струмичко 41
Кривопаланечко 50, 51, 52 Струшко 33, 34, 35, 66, 68, 116, 117, 123
Крушевско 61, 95 Тетовско 42, 43, 65, 91, 92, 114, 157, 167
Кумановско 29, 31, 47, 48, 49 Штипско 45, 70, 97, 120, 145
Малешевско 71, 141, 142
Родна Величковска
Златковска, Добринка 1, 2 Ристеска, Младенка 167
Иванова, Коцана 3, 4 Ристова, Благородна 104, 105, 106, 119, 144,
Ивановска, Јанѓа 1, 2 166
Ивановска, Цвета 74, 75 Ристова, Бранка 101
Илиева, Љуба 137 Ристова, Горица 44
Илчова, Танаска 107 Ристова, Перса 101
Јовановска, Трајка 53, 54 Ристова, Сика 148
Јовчева, Благуна 73, 99, 100, 108, 147, 179 Ристова, Станка 177, 180, 181
Јовчева, Цана 171, 173 Рујаноска, Малинка 85, 86
Јолакоска, Васа 33 Сиљаноска, Дунавка 20, 21
Јоноска, Паца 60 Симеонова, Мира 169
Касаповски, Нове 55, 58, 83 Симуновска, Трајанка 62, 121
Кочовски, Велјан 87 Скерческа, Јорда 66, 117, 123
Крстева, Гана 45, 70, 97, 145 Смилеска, Стојанка 8
Крстеска, Кита 136, 138, 165 Соколовска, Митра 110, 172
Лазаревска, Евица 11 Спасовска, Ангелина 31, 47, 48, 49
Лазаревска, Крстана 11 Спасовска, Рајна 178
Лазаревска, Танаска 11 Спироска, Васка 42, 43
Лешоска, Љубица 35 Ставревска, Јелица 92
Масеска, Павлина 109 Стамболиска, Вена 141, 142
Матева, Зора 9, 125, 126, 127 Станоева, Спаса 112, 155
Миланоска, Јанка 93 Станоевска, Лозена 143
Злата Милошевска 30 Стојанова, Алт‘на 120
Милошеска, Мара со група пеачки 6, 89, 90, Стојаноска, Ѕуна 16, 17
115, 122, 132, 158 Ташева, Гуна 38, 59, 69, 139, 139, 140, 168
Милчевска, Стојка 107 Ташева, Евица 102, 103
Мирческа, Риста 22, 76, 77 Танасковска, Дола 121
Митевска, Елена 169 Тасевска, Ангелина 5, 134
Митреска, Ката 12, 13, 62, 121 Тасевска, Пара 151, 152
Мицеска, Благица 61, 95 Тасевска, Царка 178
Мичкова, Стојна 177, 180, 181 Тоневска, Даница 29
Мишова, Зага 177, 180, 181 Трајаноска, Менка 149, 150
Божана Младенова 25, 26 Трајкова, Павлина 73, 99, 100, 108, 147, 179
Момироска, Пројка 79, 80, 81 Трајкова, Петра 64, 137
Наумоска Ѕвезда 22, 76, 77 Трајкова, Сава 41
Нацева, Гина 171, 173 Трајкоска, Костадинка 61, 95
Нацева, Дилбера 45, 70, 97, 145 триото Кучковки: Ѕвезда Димовска,
Николовски, Перо 72 Стојанка Стојковска и Трајанка
Николоскa, Пера 23, 67, 96, 133, 163 Ристовска 175, 176
Павлова, Павлина 15 Ќимоска, Верка 9, 125, 126, 127
Павлова, Стојна 120 Христова, Цветанка 107
Пејкова, Спаса 57 Цветановска Анѓа 7
Пејкоска Заркова, Цветанка 82, 129 Цветкова, Божана 164
Попеска, Сандра 135 Цветкоска, Доста 56
Поповска, Дана 141, 142 Цоцоска, Кита 27, 63
Поповска, Спаса 34, 68, 116 Чочоска Цара 66, 117, 123
Попоска, Ѓурѓа 156 Шаркоска, Зорка 36, 37
Ристеска, Менка 78, 128 Штерјоска, Менка 10, 11, 12, 88
- 249 -
Музичките дијалекти
во македонското традиционално народно пеење
Алексоски, Живко 7, 10, 11, 62, 88, 89, 90, Велкова, Борка 82, 83
121 Груевски, Благоја 16, 17
Анастасов, Перо 148, 177 Димитровски, Душко 175, 176, 178
Величковска, Родна 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, Здравева, Милка 55, 57, 58, 87, 94, 111, 112,
10, 12, 13, 14, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 129, 151, 152, 153, 154, 155
25, 26, 27, 28, 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, Котев, Иван 41
39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 50, 51, 52, 53, Матијашевиќ, Весна 29, 30, 47, 48, 49
54, 56, 59, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 73, 74, Пајтонџиев, Ганчо 141, 142
75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 88, 91, 92, 96, 97, Проданов, Ристо 71
99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, Рајковски, Божидар 5
108, 109, 110, 113, 114, 115, 116, 117, 118, Ристески, Лазар 8
119, 120, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, Ристески, Милан 27, 28, 60, 63, 84, 85, 86,
130, 131, 132, 133, 134, 135, 137, 138, 139, 93, 136, 138, 149, 150, 156, 165
140, 144, 145, 146, 147, 157, 158, 159, 160, Серафимовски, Митко 143, 174
161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, Стефановски, Пеце 61, 95
170, 171, 172, 173, 178 Џимревски, Боривоје 72
- 250 -
Родна Величковска
Величковска, Родна 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 138, 139,
10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 140, 143, 144, 145, 146, 147, 149, 150, 156,
22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165,
35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174,
47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 59, 60, 175, 176, 177
61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 73, 74, Георгиева Светлана 148
75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 84, 85, 86, 88, 89, Димовски, Михајло 57, 58, 82, 83, 87, 94,
90, 91, 92, 93, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 111, 112, 129, 151, 152, 153, 154, 155
102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, Фирфов, Живко 71, 141, 142
113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, Џимревски, Боривоје 72
122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 130, 131,
5. ILUSTRACII
Родна Величковска
Родна Величковска
Родна Величковска
Родна Величковска
Родна Величковска
стр.
Авторот . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Увод . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
МУЗИЧКИ ДИЈАЛЕКТИ (Музичките и јазичните дијалекти и
проблемот на нивното поклопување или непоклопување) . . . . . . . 11
МАКЕДОНСКИТЕ МУЗИЧКО-ФОЛКЛОРНИ ДИЈАЛЕКТИ
(Историски развиток и денешна состојба) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Теоретски и методолошки проблеми при проучувањето на
музичките дијалекти во македонското традиционално народно
пеење . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Дефинирање на поимот "народна песна" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Одредување на улогата, односно функцијата на песните во 23
животот на луѓето . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Утврдување на карактеристиките на песните по жанрови и 26
типови во традиционалното пеење и нивната систематизација . . .
Божиќни обреди и песни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Водичарски обреди и песни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Лазарски обреди и песни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Велигденски обреди и песни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Ѓурѓовденски обреди и песни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Додолски и други обичаи, обреди и песни за повикување на дожд 44
Црепнарски песни и црепнарско пеење . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Жетва и жетварско пеење . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Свадбени обичаи, обреди и песни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Определување на музичките дијалекти во македонското
традиционално народно (обредно) пеење и нивните специфики . . 58
МУЗИЧКИ ДИЈАЛЕКТИ ВО МАКЕДОНСКОТО
ТРАДИЦИОНАЛНО НАРОДНО ПЕЕЊЕ - обредно пеење
(регионална класификација) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Западни музички дијалекти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
ЦЕНТРАЛНА ГРУПА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Скопско-велешка група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Прилепско-битолска група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
- 264 -
Родна Величковска
Кичевско-поречка група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
ПЕРИФЕРНА ГРУПА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Полошки регион . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Реканско-Дебарски (мијачки) регион . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Охридско-преспанска група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Југоисточни музички дијалекти во македонското традиционално 87
народно пеење . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Малешевско-пијанечки регион . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Штипско-струмичка група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Тиквешко-мариовска група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Дојранско-гевгелиска група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Северни музички дијалекти . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Севернополошки села и Скопско Црногорје . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Кумановско-кратовска група . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Овчеполски регион (со Которлак) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
СТРУКТУРНО-КОМПОЗИЦИСКИТЕ ЗАКОНИТОСТИ НА 107
ТРАДИЦИОНАЛНОТО НАРОДНО ОБРЕДНО ПЕЕЊЕ . . . . . . . .
Метроритмичката компонента на пеачкиот тип . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Мелодиско-созвучната компонента на пеачкиот тип. . . . . . . . . . . . 110
ЗАКЛУЧОК . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
БИБЛИОГРАФИЈА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
НАПЕВИ И ПОЕТСКИ ТЕКСТОВИ во македонското традиционално 129
народно обредно пеење . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KARTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
RE^NIK na stranski i pomalku poznati zborovi vo 241
tekstovite na pesnite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
РЕГИСТРИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Регистар на почетниот стих (наслов) на песните. . . . . . . . . . . . . . . 243
Регистар на песните по жанрови . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Регистар на магнетофонските ленти и касети. . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Регистар по места . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Регистар по региони . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Регистар на пеачите . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Регистар на снимателите . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Регистар на дешифрантите . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Регистар на мелографите . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
ILUSTRACII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
СОДРЖИНА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
ИНСТИТУТ ЗА ФОЛКЛОР „МАРКО ЦЕПЕНКОВ“ – СКОПЈЕ
За издавачот:
Д-р Севим Пиличкова, директор
Рецензенти:
Д-р Севим Пиличкова, научен советник
Д-р Лидија Стојановиќ-Лафазановска, научен советник
Секретар:
Д-р Боне Величковски
Печат:
„БороГрафика“ - Скопје
781.1:0784.4:392(497.7)
ВЕЛИЧКОВСКА, Родна
Музичките дијалекти во македонското традиционално народно пеење : обредно
пеење / Родна Величковска. - Скопје : Институт за фолклор "Марко Цепенков",
2009. - 264 стр. : ноти, илустр. ; 30 см. - (Македонско народно творештво.
Народни песни ; кн.17)
##Знак на ИФ