Shqiperia Dhe Bashkimi Evropian

REPUBLIKA E SHQIPRIS
MINISTRIA E INTEGRIMIT
Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas
Falnderime
Ministria e Integrimit i shpreh mirnjohjen Ambasads Britanike n Tiran dhe GTZ-s pr asistencn financiare, q bri t mundur realizimin e ktij studimi. N mnyr t veant Ministria e Integrimit dshiron t falnderoj Shklqesin e Tij ambasadorin britanik n Tiran, Z.Fraser Wilson, Shklqesin e Saj ish-ministren e integrimit Znj. Arenca Trashani, si dhe Z. Samuel Paice dhe Z. Erion Shehi nga Ambasada Britanike, pa ndihmesn dhe angazhimin maksimal t t cilve ky studim nuk do t mund t realizohej.
REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT
Drejtor i Projektit
Arben Kashahu Ministria e Integrimit
Koordinator i Projektit
Klementin Mile Ministria e Integrimit

Konceptimi dhe Analiza e Studimit
Blendi Kajsiu Universiteti Evropian i Tirans (UET)
Prpunimi dhe Analiza Statistikore
Kliti Ceca Banka e Shqipris
Prmbajtja:
Hyrje .................................................................................................................... 7 Qllimi i Studimit ............................................................................................... 8 Metodologjia ....................................................................................................... 9 Prmbledhje ...................................................................................................... 12 Rekomandime .................................................................................................. 18 Rezultatet e sondazhit ..................................................................................... 21 Marrveshja e Stabilizim-Asociimit .............................................................. 21 Antarsimi i Shqipris n Bashkimin Evropian (BE) .............................. 27 Njohurit mbi Bashkimin Europian .............................................................. 35 Gjyqsori ........................................................................................................... 39 Aneks 1. Pyetsori i Prgjithshm .............................................................. 45 Aneks 2. Pyetsori pr Gjyqsorin ................................................................. 53
Hyrje
Nnshkrimi i Marrveshjes s StabilizimAsociimit (MSA) n 12 Qershor 2006, ishte nj moment ky n procesin historik t rrugtimit t Shqipris drejt antarsimit n Bashkimin Evropian. Natyrshm, ky nnshkrim u mirprit si nga qytetart ashtu edhe nga t gjitha forcat politike n vend, sepse antarsimi i Shqipris n Bashkimin Evropian prbn nj objektiv mbarkombtar. N kt kuadr, nnshkrimi i MSA-s shnoi mbrritjen e Shqipris n nj stacion m t afrt me Bashkimin Evropian, si dhe kurorzimin me sukses t nj prpjekje shumvjeare n kt drejtim. Pikrisht pr kto arsye, Marrveshja e Stabilizim-Asociimit shnon jo thjesht nj sukses, por prbn nj sfid edhe m madhore pr Shqiprin e cila tashm duhet t prmbush me sukses detyrat dhe obligimet q burojn prej saj, n mnyr q MSA-ja t zbatohet n koh dhe me cilsi, duke i hapur rrugn procesit t antarsimit t plot t Shqipris n Bashkimin Evropian. Pr kt qllim, sht i domosdoshm jo vetm angazhimi serioz i ekzekutivit dhe i t gjitha forcave politike n vend, por edhe i t gjith grupimeve t ndryshme brenda shoqris shqiptare. Nj rol themelor n kt proces kan grupime t tilla si, administrata qendrore, administrata lokale, institucionet e pavaruara si dhe gjyqsori. Pr t arritur nj angazhim maksimal pr t zbatuar n koh dhe me cilsi MSA-n, s pari sht e rndsishme q kto grupe t jen t mirinformuara n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit dhe detyrimet q burojn prej saj. Prtej sfidave dhe detyrimeve t prbashkta q burojn nga kjo marrveshje, MSA-ja nnkupton edhe detyrime q jan specifike pr veprimtarin e secilit prej ktyre grupimeve. Kjo pr faktin e thjesht se MSA-ja nuk sht nj marrveshje q kufizohet thjesht tek nj marrdhnie e intensifikuar midis ekzekutivit shqiptar dhe Bashkimit Evropian, por nj kontrat q prek do aspekt t veprimtaris s shtetit dhe shoqris shqiptare. Natyrisht barrn dhe prgjegjsin kryesore pr zbatimin e ksaj marrveshje e ka ekzekutivi dhe administrata qendrore n prgjithsi. Megjithat zbatimi i MSA-s nuk kufizohet ktu. Nj rol t rndsishm n zbatimin e ksaj marrveshje do t luaj gjyqsori si dhe institucionet e pavarura. Pr kt arsye, nj nivel i lart informimi i ktyre grupeve n lidhje me MSA-n dhe implikimet e saj n kta sektor, si dhe pr procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian (BE), sht nj parakusht pr zbatimin e saj me sukses. N mnyr q tu ofroj informacionin e duhur n kt drejtim, Ministria e Integrimit me nj mbshtetjen financiare bujare nga Ambasada e Mbretris s Bashkuar n Tiran, ndrmori zbatimin e ktij studimi q synon t prcaktoj nivelin e njohurive t administrats qndrore dhe lokale, t institucioneve t pavaruara dhe t gjyqsorit, n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit dhe procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian (BE) n prgjithsi. Mbi kt informacion, Ministria e Integrimit synon t ndrtoj nj strategji informimi dhe trajnimi, n mnyr q t rris njohurit e ktyre grupeve dhe aftsin e tyre pr t zbatuar me sukses Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA).
Qllimi i Studimit
Ky studim synon t vlersoj nivelin e njohurive t punonjsve t administrats qndrore, t administrats lokale, t institucioneve t pavaruara dhe t gjyqsorit n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim Asocimit dhe me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. M konkretisht studimi ka si qllim parsor q t vlersoj nivelin e njohurive n prgjithsi dhe brenda secilit grup n lidhje me detyrimet q burojn nga nnshkrimi i MSAs. N kt kuadr sht realizuar edhe vlersimi i njohurive n lidhje me procesin e integrimit n prgjithsi pr t identifikuar m qart rndsin q i kushtohet MSA-s n kt proces n secilin prej grupeve. S fundi, studimi synon gjithashtu t identifikoj mnyrn se si pjestart e secilit grup e shohin rolin e tyre n kuadrin e Marrveshjes s Stabilizim Asocimit. Natyrisht identifikimi i nivelit t njohurive dhe perceptimit t MSA-s n kto grupe nuk prbn nj qllim n vetvete. Informacioni i prftuar nga ky studim do t prbj bazn e nj strategjie informimi nga ana e Ministris s Integrimit n secilin prej grupeve t analizuara. Gjithashtu ky informacion mund t prdoret edhe n kuadrin e trainimit dhe t aftsimit t administrats publike pr t rritur performancn e saj jo vetm n kuadrin e MSA-s por n lidhje me procesin e integrimit n prgjithsi.
Metodologjia
Studimi bazohet tek nj sondazh i br me 1077 t intervistuar n katr grupe; administrata qendrore, administrata lokale, institucionet e pavarura dhe gjyqsori. Duhet theksuar se numri total i intervistave nuk prbn nj kampion prfaqsues pr popullatn totale, t prbr nga katr kategorit e siprprmendura. Kjo pr arsyen se przgjedhja e nj kampioni prfaqsues pr popullatn n prgjithsi do e bnte t pamundur przgjedhjen e kampioneve prfaqsuese pr secilin grup n veanti. Pr kt arsye, numri total i intervistave sht thjesht shuma e katr kampioneve prfaqsues pr seciln kategori. Numri total i intervistave pr do grup u prcaktua n mnyr arbitrare, por duke marr n konsiderat popullatn e prgjithshme n do grup, pra sa m e madhe popullata aq m i madh edhe kampioni. N do rast, kampioni i prcaktuar sht mjaftueshmrisht i madh pr t qen prfaqsues dhe pr t prodhuar rezultate t besueshme statistikore. Numri i intervistave pr seciln kategori sht si m posht:
Tabela 1. Intervistat Sipas Grupeve
Brenda secilit grupim, zgjedhja e kampionit u krye duke kombinuar metodn e stratifikimit dhe at rastsore. S pari, u prpilua lista e institucioneve brenda secilit grup dhe m pas u prcaktua popullata totale e grupit. N baz t ktij numri u prcaktua prqindja e punonjsve n secilin institucion brenda grupit, n raport me popullsin totale t grupit. Pra numri i punonjsve n do institucion u llogarit si prqindje e numrit total t popullats s grupit. N baz t ksaj prqindje, u prcaktua edhe numri i intervistave pr institucionin. Pra nse n nj institucion t caktuar ndodheshin 10% e numrit t prgjithshm t popullats s grupit ku bnte pjes institucioni, n kt institucion u kryen 10% e intervistave t prcaktuara pr grupin n fjal. Ky ishte aspekti stratifikues i kampionimit. Pasi u prcaktua numri i intervistave pr do institucion, t intervistuarit u zgjodhn n mnyr rastsore brenda secilit institucion. Numri i intervistave sipas institucioneve brenda do grupi sht pasqyruar n Tabeln 2.
Tabela 2. Numri i intervistave sipas institucioneve pr do grup.
N prgjithsi kombinimi i stratifikimit me przgjedhjen rastsore n kampionim, ka prodhuar nj kampion prfaqsues q reflekton n vija t prgjithshme karakteristikat e popullats pr secilin grup prsa i prket gjinis, edukimit, moshs. Kto prqindje jan n prputhje me t dhnat e INSTAT, 2001. Shiko Tabeln 3.
jan m bashkpunuese se meshkujt n mbushjen e pyetsorit. Gjithashtu n prputhje me pritshmrin, jan edhe prqindjet e shkollimit dhe t kohs s punsimit. Kshtu n administratn qendrore dhe lokale mesatarja e kohs s punsimit sht m e ult se tek institucionet e pavarura dhe gjyqsori. N t dy kta
Tabela 3. Karakteristikat e kampioneve sipas grupeve
Sikurse e tregon edhe tabela e msiprme, shumica e t punsuarve n administrat jan femra, situat e cila sht n prputhje me pritshmrin sipas statistikave t INSTAT. Megjithat, prqindja mjaft e lart e gjinis femrore n kampion, shpjegohet edhe si pasoj e faktit se femrat n prgjithsi
sektor, rreth 27% e t intervistuarve jan punsuar brenda dy viteve t fundit. Gjat intervists u prdor nj pyetsor i prbr prej 28 pyetjesh t ndara n tre kategori; 1.Informacion i prgjithshm mbi t anketuarin/n, 2. Informcion mbi MSA-
10
n dhe 3.Informacion mbi procesin e integrimit t Shqipris n BE.Prve pyetjeve t mbyllura (closeended), n pyetsor u prdorn edhe pyetje t hapura (open-ended), n mnyr q t merrej sa m shum informacion nga i/e anketuari/a. N t gjitha rastet pyetsori u vet-administrua nga t intervistuarit (self-administered questionnaire). Ndonse n prgjithsi pyetsort e vet-administruar kan nj prqindje m t lart gabimesh n mbushje sesa ato t administruar, nga intervistuesit n rastin konkret u vendos q pyetsori t administrohej nga vet t intervistuarit pr pasoj t natyrs s pyetjeve n pyetsor. Me qllim q t intervistuarit t mos ndiheshin nn presionin e nj testimi nga ana e intervistuesve, u pa m e arsyeshme q ata ti mbushnin vet pyetsort, por n pranin
e intervistuesve, pr t garantuar individualitetin e prgjigjeve. N kt mnyr garantohet nj sinqertitet m i lart prgjigjesh veanrisht n lidhje me pyetjet q kan t bjn me nivelin e njohurive rreth MSA-s dhe BE-s. (Shiko Apendiks 1: Pyetsori i Prgjithshm) Pr kategorin e gjyqsorit, 28 pyetjeve t pyetsorit t prgjithshm iu shtuan edhe 7 pyetje t veanta t cilat jan specifike pr kt kategori. N kt mnyr u trhoq informacioni q ka t bj me gjyqsorin duke reflektuar specifikn e ktij sektori n raport me procesin e integrimit n BE n prgjithsi, dhe me MSA-n n veanti. (Shiko Apendiksin 2: Pyetsori i Gjyqsorit). Pr t gjitha grupimet, intervistat u kryen n periudhn Nntor Dhjetor 2006.
11
Prmbledhje
N prgjithsi t intervistuarit kan njohuri t prgjithshme n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Kategoria m e informuar sht Administrata Qendrore ndrsa ajo m pak e informuar n lidhje me procesin e integrimit n prgjithsi sht Administrata Lokale. Ndrsa kategoria m pak e informuar n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim-Asocimit sht ajo e Institucioneve t Pavarura. Shqetsues sht fakti se prtej nivelit t ult t njohurive t administrats lokale, ekziston nj munges informacioni edhe tek administrata e institucioneve t pavarura, e cila sht jo vetm m e kualifikuar sesa ajo lokale n planin profesional, por edhe m pran procesit t integrimit t Shqipris n BE duke qen e prqndruar n Tiran. N kt aspekt duhet vlersuar n mnyr kritike fakti se jan punonjsit e institucioneve t pavarura q tregojn nivelin m t ult t informacionit mbi MSAn. Jo shum larg tyre qndron gjyqsori, nj tjetr kategori q pr nga prgatitja profesionale pritej me nj nivel m t lart informimi. Kto dy grupe, Institucionet e Pavarura dhe Gjyqsori, megjithse kan njohuri t prgjithshme mbi MSA-n dhe procesin e integrimit t Shqipris n BE, nuk jan t informuara pr aspekte t veanta t tij dhe kan nj nivel t ult ndrgjegjsimi n lidhje me rolin e tyre n kt proces. Kjo tregon se n kto kategori, MSA-ja dhe procesi i integrimit n prgjithsi, sht par si nj proces jasht sfers s aktivitetit t tyre profesional. Ky sht nj perceptim jo vetm i pasakt por edhe problematik po t merren parasysh implikimet e MSA-s pr legjislacionin shqiptar dhe pr pasoj n t gjith aktivitetin e gjyqsorit.N prgjithsi Marrveshja e Stabilizim-Asociimit perceptohet thjesht si nj akt administrativ q afron Shqiprin me BE-n, kurse njohurit mbi pasojat e ksaj marrveshje jan t kufizuara. N mnyr t ngjashme edhe procesi i integrimit perceptohet si nj proces ngushtsisht administrativo-teknik nn kujdesin e ekzekutivit, dhe jo si nj proces q prek t gjitha sferat e aktivitetit administrativ dhe ligjor t sektorve t ndryshm t shtetit shqiptar. Kshtu, ndonse shumica drrmuese e t intervistuarve jan t informuar n lidhje me nnshkrimin e Marrveshjes s StabilizimAsociimit (MSA) midis Shqipris dhe Bashkimit Evropian, ata kan pak informacion n lidhje me implikimet konkrete q kjo marrveshje ka pr Shqiprin n prgjithsi dhe n sfern e veprimtaris s tyre n veanti. Institucionet q duhet t krijohen si pasoj e ksaj marrveshje njihen pak ose aspak nga t intervistuarit. Gjithashtu mungon informacioni n lidhje me procesin npr t cilin do t kaloj MSA-ja. Nj pjes e madhe e t intervistuarve nuk e kan t qart procesin e ratifikimit t MSA-s nga vendet antare t BE-s. N dy prej katr kategorive t intervistuara, Administrata Lokale dhe Institucionet e Pavarura, m shum se gjysma e t intervistuarve, respektivisht 51% dhe 56%, nuk jan n dijeni t faktit se Marrveshja e Stabilizim-Asociimit pr Shqiprin nuk sht ratifikuar ende nga t gjitha vendet antare t BE-s. Po kshtu t intervistuarit nuk jan t qart n lidhje me implikimet e menjhershme t Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit. N kategori t tilla si
12
Administra Lokale, marrveshja e StabilizimAsociimit perceptohet thjesht si nj hap drejt heqjes s vizave apo antarsimit t menjhershm n Bashkimin Evropian. Pra, n prgjithsi, ndonse t intervistuarit jan t informuar rreth nnshkrimit t MSA-s, ata duket se jan pak t informuar dhe t ndrgjegjshm pr implikimet e ksaj marrveshje, si dhe pr mnyrat se si ajo do t ndikoj n aktivitetin e tyre. N t njjtn mnyr, integrimi i Shqipris n Bashkimin Evropian ndonse sht nj proces me t cilin t intervistuarit kan deri diku njohuri, perceptohet ngushtsisht si nj marrdhnie midis niveleve t larta t ekzekutivit shqiptar dhe Brukselit, m shum sesa nj proces q penetron t gjith aktivitetin e shtetit shqiptar. Kshtu n tre nga kategorit e intervistuara, shumica e t intervistuarve, mbi 60%, raportojn se n punn e tyre t prditshme aktivitetet q kan t bjn me integrimin e Shqipris n Bashkimin Evropian, zn pak ose aspak vend. Prjashtim n kt drejtim bnte administrata qendrore ku 65% raportuan se n punn e tyre t prditshme kto aktivitete zn vend shum ose deri diku. Pra, nga kjo kategori, integrimi perceptohet kryesisht si nj proces administrativ i antarsimit t Shqipris n BE, si nj proces i cili udhhiqet nga ekzekutivi dhe zbatohet nga administrata qendrore. N fakt nivelet e motivimit t raportuara nga t intervistuarit n lidhje me shtjen e integrimit jan m t larta n administratn qendrore, ku 83% e t intervistuarve raportuan se jan shum ose deri diku t motivuar pr tu marr me shtjet e integrimit, niveli i motivimit bie teksa kalojm tek dy grupet e tjera, administrata lokale dhe institucionet e pavarura, ku prqindjet jan 72% dhe 52% respektivisht. Ndonse nga shifrat e msiprme ne nuk jemi n gjendje t prcaktojm realisht vendin q z integrimi n punn e
prditshme t t intervistuarve, kto shifra tregojn qart se shumica e t intervistuarve nuk e shohin aktivitetin e tyre si pjes t procesit t integrimit. Ky sht nj percpetim problematik, po t kemi parasysh se bhet fjal pr pjestar t administrats lokale, t institucioneve t pavarura dhe gjyqsorit, sektor ky n procesin e integrimit. Kta sektor jo vetm ndikohen nga procesi i integrimit, por edhe prcaktojn ritmet e ktij procesi nprmjet ritmeve dhe cilsis s aktivitetit t tyre t prditshm. Fakti se integrimi i Shqipris perceptohet si nj proces i jashtm n raport me aktivitetin e t intervistuarve, reflektohet edhe n faktin se njohurit e tyre mbi institucionet e Bashkimit Evropian jan t kufizuara. Kshtu, n kategorin e Administrats Lokale vetm 20% e t intervistuarve e dinin q Komisioni Evropian sht nj institucion i Bashkimit Evropian. Ndrsa tek t intervistuarit e Institucioneve t Pavarura dhe Gjyqsori kjo prqindje shkon tek 30%. Po kshtu ndrmjet t t intervistuarve ekzistojn paqartsi n lidhje me vendet q jan antare t Bashkimit Europian. N prgjithsi ky organizm thjesht i bashklidhet vendeve t pasura por institucionet prbrse t tij njihen pak, veanrisht jasht administrats qendrore. Kshtu, ndonse BE-s i vishet nj rol mjaft i rndsishm ngaana e t intervistuarit n procesin e integrimit t Shqipris n BE, ky organizm njihet vetm n vija t prgjithshme. N kt aspekt sht problematik fakti q n t gjitha kategorit, rndsia e BE-s n procesin a integrimit t Shqipris n BE shikohet e barazvlefshme dhe n mjaft raste, m e rndsishme sesa rndsia e faktorve lokal,si administrata publike. Ndonse roli dhe rndsia e Bashkimit Evropian n kt proces jan t pamohueshme, nj nivel kaq i lart theksi mbi BE-n nga ana e administrats dhe gjyqsorit mund t jen reflektim i nj sr keqperceptimesh.S pari
13
ky perceptim duket se sht pasoj e pesimizmit t ktyre grupeve n raport me mundsin e faktorit shqiptar pr t prmbushur standartet evropiane q burojn nga MSA-ja dhe procesi i integrimit. N fakt prgjigjet e t intervistuarve tregojn q motivimi i administrats publike n lidhje me kt process, perceptohet t jet mjaft i ult. N kt kuadr BE-ja merr nj rndsi t madhe si nj faktor i jashtm pa ndihmn dhe vullnetin e t cilit Shqipria do ta ket t pamundur t prmbush detyrat e saj. Nj perceptim i till mund t jet problematik pr sa koh ai e zhvendos focusin e procesit t integrimit nga puna q duhet t kryej pala shqiptare, tek shpresa pr ndihme dhe zemrgjersi nga ana e BE-s, duke ndikuar kshtu n mosprmbushjen e detyrave dhe detyrimeve q lindin nga ky proces. Pr kt arsye sht e rndsishme t theksohet roli parsor i pals shqiptare n kt proces. Pr t br kt sht e nevojshme t theksohen jo thjesht detyrat q duhet t prmbush pala shqiptare, por edhe fakti se BE-ja mbetet e hapur pr Shqiprin pr sa koh ajo prmbush standartet dhe detyrimet gjat procesit t integrimit. N t kundrt perceptimi se integrimi i Shqipris varet m tepr nga faktort e jashtm sesa nga ata t brendshm, mund t shrbej fare leht si nj justifikim q ul ritmet e administrats n arritjen e standarteve europiane. N kt mnyr jo vetm ngadalsohet procesi i integrimit por prodhohet edhe nj profeci vetprmbushse dhe rreth vicioz, ku sa m pak Shqipria prmbush standartet aq m shum ajo i largohet BE-s n raport me vendet e tjera duke forcuar iden se BE-ja nuk sht e hapur pr Shqiprin. N kt mnyr vmendja largohet gjithnj e m shum nga prmbushja e detyrimeve dhe standarteve drejt faktorve t tjer, t jashtm apo dytsor. Nga ky kndvshtrim, nuk sht rastsi tejzgjatja e procesit t integrimit t Shqipris
n BE, aq m tepr kur sht shtuar edhe rndsia e faktorve t till si prbrja fetare e Shqipris. N tre sondazhe t mparshme t zhvilluara nga Instituti i Studimeve Ndrkombtare (ISN) pr vitet 2003, 2004 dhe 2005 rndsia e ktij faktori ka ardhur n rritje pr perceptimin e administrats lokale. Kjo tendenc konfirmohet edhe nga sondazhi yn. Faktor t till si prbrja fetare, apo elementt gjeopolitik, ndonse mund t ken rndsin e tyre n kt proces, nuk duhet t prdoren si justifikim pr mungesn e prmbushjes s standarteve. Dika e till ka ndodhur shpesh n t kaluarn. S fundi, sikurse pritej, mediat, veanrisht televizioni duket se jan burimi kryesor i informacionit n lidhje me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Pas tyre, interneti rradhitet si burim i tret m i rndsishm i informacionit. Vlen t theksohet se roli i Ministris s Integrimit n informimin e t intervistuarve, prfshir edhe administratn qendrore, sht m i ult sesa tre kto burime. Kjo mund t jet pasoj e faktit se nj pjes e informimit q buron nga kjo Ministri bhet nprmjet mediave t shkruara dhe elektronike. Megjithat, pergjigjet tregojne se ka mjaft hapsir pr t rritur rolin e Ministris s Integrimit n informimin mbi procesin e integrmit t Shqipris n BE, veanrisht prsa i prket administrats publike.
Administrata Qendrore
Adiministrata Qendrore sht kategoria m e informuar n lidhje me procesin e integrimit krahasuar me tre kategorit e tjera. N prgjithsi, administrata qendrore ka nj informacion t sakt n vija t prgjithshme mbi procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Pjesrisht, kjo sht edhe si pasoj e faktit q, pr t ruajtur mundsin e krahasimit mes kategorive,
14
pyetsori i prgjithshm nuk bn nj vlersim t detajuar dhe t thelluar t njohurive t ksaj kategorie. Pr nj vlersim t till sht e nevojshme q t kryhen studime kryesisht qualitative (cilsore) nprmjet intervistave t zgjeruara sipas sektorve t ndryshm t administrats qendrore. N kt mnyr mund t prcaktohet n mnyr specifike jo vetm niveli i njohurive por edhe problematika sektoriale n procesin e integrimit. Ky sht nj objektiv q mbetet prtej nj sondazhi t llojit ton. Megjithat edhe nga rezultat e ktij studimi jan identifikuar disa mungesa problematike n informacionin e administrats qndrore n raport me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Europian. Kshtu, njohuria e institucioneve t BE-s nga ana e ksaj administrate l pr t dshiruar. M pak se gjysma e t intervistuarve n kt kategori, 47%, e dinin se Komisioni Evropian sht nj nga institucionet e BE-s. Nj rezultat disi shqetsues po t kemi parasysh rolin dhe rndsin e Komisionit n procesin e integrimit. Po kshtu edhe vendet antare t BE-s nuk njihen mir n kt kategori. Kshtu vetm 30% e t intervistuarve e dinin se Slovakia sht pjes e BE-s, ndrsa nj pjes e mir mendonin Norvegjin si antare t BE-s. Gjithashtu n kt kategori kishte mungesa t njohurive dhe informacione n lidhje me dokumentat kye t procesit t integrimit, si Acquis Communautaire. Vetm pak m shum se gjysma e t intervistuarve, 52%, e dinin se Acquis Communautaire sht trsia e t drejtave dhe detyrimeve t prbashkta q i bashkon t gjitha shtet antare n BE. Po kshtu vetm 35% e t intervistuarve n kt kategori e dini se pas nnshkrimit t MSA-s do t ngrihet Kshilli i Stabilizim Asocimit. S fundmi, ndonse administrata qendrore ishte kategori q raportoi nivelet m t larta n lidhje me
vendin q z procesi i integrimit n punn e tyre t prditshme, kto nivele nuk jan shum t larta n vetvete. Kshtu, 35% t t intervistuarve raportuan se integrimi z pak ose aspak vend n punn e tyre t prditshme, ndrsa 40% raportuan deri diku. Kto prqindje tregojn se edhe brenda administrats qendrore procesi i integrimit shikohet si pron e sektorve t specializuar n kt drejtim dhe jo si nj proces m i gjer q prek punn e administrats n prgjithsi.
Institucionet e Pavarura
Institucionet e pavarura ishin kategoria prgjithsisht m pak e informuar n lidhje me MSA-n dhe kategoria e dyt m pak e informuar, pas administrats lokale, mbi procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian n prgjithsi. N fakt, n kt kategori ishte prqindja m e madhe e t intervistuarve, 61%, t cilt nuk kishin aspak njohuri mbi Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA), sikurse edhe prqindja m e lart, 14% e t intervistuarve, q nuk ishin n dijeni t faktit se Shqipria e kish nnshkruar MSA-n (shiko Grafikt 1 dhe 2). Ky nivel i ult informimi n lidhje me MSA-n nuk prputhet me nivelin e profesionalizmit dhe t edukimit t administrats s institucioneve t pavarura. N t dyja aspektet kjo administrat sht po aq cilsore sa dhe ajo locale. (shiko Tabela 3. Karakteristikat e kampioneve sipas grupeve). Niveli i ult i informimit t ktij grupi vjen kryesisht si pasoj e perceptimit t procesit t integrimit si nj proces jasht sfers s aktivitetit t institucioneve t pavarura. Kjo shpjegohet edhe me faktin q n kto institucione ndodhet prqindja m e lart e t intervistuarve q raportuan se integrimit z nj vend t vogl n punn e tyre t prditshme. Kshtu 64 % e t intervistuarve n kt kategori u shprehn se aktivitetet q kan t bjn me integrimin e Shqipris n
15
Bashkimin Evropian zn pak ose aspak vend n punn e tyre, 29 % raportuan deri diku, dhe vetm 6 % u shprehn se kto aktivitete zn shum vend n punn e tyre. (Shiko Grafikun 18). Po ashtu pothuajse gjysma e t intervistuarve n kt kategori, 48%, raportojn se jan pak ose aspak t motivuar pr tu marr me shtjen e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian (shiko Grafikun 20). Kto shifra ln t kuptosh q punonjsit e ktyre institucioneve e shikojn aktivitetin e tyre si t shkputur nga procesi i integrimit. Ndrkoh niveli i informimit t ksaj kategorie mbi Bashkimin Evropian sht m i lart sesa ai mbi MSA-n dhe procesin e integrimit. N kt aspect, kjo kategori sht po aq, ose m shum e informuar sesa dy kategorit e tjera, administrata lokale dhe gjyqsori, q mund t jet nj pasqyrim i kulturs s prgjithshme t ksaj kategorie. Megjithat edhe n kt drejtim ka nj sr mungesash informacioni. Kshtu, vetm rreth 30% e t intervistuarve e dinin se Komisioni Evropian sht pjes e Bashkimit Evropian (shiko Grafikun 21).
Shqipris n BE pr kt sektor, dhe anasjelltas. Nga ana tjetr pyetjet kishin si qllim t identifikonin nivelin e njohurive n kt sektor mbi momente t caktuara juridike t procesit t integrimit, momente q prekin n mnyr t drejtprdrejt aktivitetin e gjygjsorit. S fundi pyetjet synonin t vlersonin deri n far mase sht kuptuar natyra dhe implikimet juridike t Marrveshjes s StabilizimAsociimit n kt sektor. Kjo sht e rndsishme pasi gjyqsori sht n fakt nj nga zbatuesit e ksaj marrveshje prsa i prket implikimeve t saj juridike. Duhet theksuar se n kategorin e gjyqsorit, m pak se gjysma, 46%, e t intervistuarve raportuan se kishin dgjuar pr Acquis Communautaire. (shiko Grafikun 15). Nga kjo prqindje rreth 74% kishin njohuri t sakta mbi kt dokument. (Shiko Grafikun 16). Kjo do t thot se vetm rreth 34 % e t intervistuarve n kategorin e gjyqsorit e kan t qart natyrn e ktij dokumenti. Kjo sht nj prqindje mjaft e ult, veanrisht po t kemi parasysh rndsin q ka ky dokument pr legjislacionin shqiptar, nj rndsi q do t vij n rritje gjat periudhs s thellimit t procesit t integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Pr t eksploruar m n thellsi nivelin e njohurive t gjyqsorit mbi MSA-n dhe procesin e integrimit t Shqipris n prgjithsi, prve pyetsorit t prgjithshm, i cili ishte i njjt pr t gjitha kategorit, gjyqsorit iu drejtua nj bateri pyetjesh specifike pr fushn e tij t veprimtaris. Kto pyetje synon t vlersonin nivelin e njohurive t ktij sektori n lidhje me implikimet juridike t procesit t integrimit dhe t MSA-s q ndikojn drejt pr drejt n punn e prditshme t gjyqsorit. Rezultatet e prftuara nga kto pyetje tregojn qart se gjygjsori e njeh pak ose
Gjyqsori
Nj nga sferat aktiviteti i s cils preket n mnyr themelore nga nnshkrimi i Marrveshjes s Stabilizim-Asciimit sht edhe gjyqsori. Prafrimi i legjislacionit me at t Bashkimit Evropian dhe procesi i integrimit t Shqipris n institucionet e BEs, jo vetm ndryshojn prmbajtjen e normave juridike n vend, por edhe burimin e autoritetit nga ato prodhohen, gjykohen dhe ndryshojn. Pr kto arsye n kt sondazh iu kushtua nj vmendje e veant gjyqsorit duke ndrtuar nj sr pyetjesh t veanta pr kt sektor, prve pyetjeve t prgjithshme. Qllimi i ktyre pyetjeve ishte i dyfisht. Nga njra an ato synonin t vlersonin nivelin e ndrgjegjsimit t gjyqsorit pr rndsin q ka integrimi i
16
aspak Marrveshjen e Stabilizim Asocimit. Pothuajse gjysma e t intervistuarve n kt kategori nuk jan n dijeni t nnshkrimit t marrveshjes ad interim midis Shqipris dhe Komunitetit Evropian. Ky prbn nj fakt shqetsues po t lihet parasysh se kjo marrveshje ka implikime t drejtprdrejta n vendimmarrjen e gjygjsorit.Po kshtu pjesa drrmuese e t intervistuarve nuk jan t ndrgjegjshm pr ndikimin e thell q ka kjo marrveshje n normat juridike t aktivitetit tregtar t Shqipris. Gjithashtu njohuria e gjygjsorit n lidhje me legjislacionin e BE-s dhe me ndikimin q procesi i integrimt t Shqipris n BE do t ket n legjislacionin shqiptar sht tejet i mangt. Ndonse pjesa m e madhe jan n dijeni t faktit q MSA-ja prbn nj burim t drejte q i mbivendoset t drejts shqiptare nj prqindje e konsiderueshme nuk jan n dijeni t ktij fakti. Ndrsa shumica e t intervistuarve kan pak ose aspak njohuri me Acquis Communautaire. Kshtu shumica e tyre nuk e njohin
hierarkin e akteve nnligjore n kt dokument. S fundi shumica e t intervistuarve n gjyqsor kan pak informacion mbi aspektet e t drejts shqiptare q do t preken nga integrimi i Shqipris n BE. Vetm 12% e t intervistuarve mendojn se ky proces do t ket ndikimin e tij m t madh tek e drejta administrative. Kto rezultate jan shqetsuese pr dy arsye. S pari t intervistuarit n kt kategori jan gjyqtar, q do t thot se pritshmria e njohurive n lidhje me aspektin juridik t procesit t integrimit n kt kategori ishte e m e lart. S dyti, gjyqsori sht nj sektor ky jo vetm sepse preket nga procesi i integrimit t Shqipris n BE, por edhe sepse ai sht nj nga zbatuesit e ktij procesi n aktivitetin e tij t prditshm. Procesi i integrimit materializohet konkretisht n veprimtarin dhe vendimet q jep gjyqsori. Pr t dyja kto arsye mungesa e informacionit n kt sektor sht sa problematike po aq edhe e domosdoshme pr tu riparuar.
17
Rekomandime
Informacioni n lidhje me procesin e integrimit duhet t konceptohet i ndar n dy kategori t prgjithshme. N njrn kategori theksi duhet vendosur tek informacioni n lidhje me procesin e integrimit per se. N tjetrn duhet theksuar shpjegimi i procesit t integrimit jo thjesht si nj proces teknik, por si nj proces i prmirsimit t funksionimit t shtetit dhe rritjes s standarteve t qeverisjes n prgjithsi. N kt kuadr duhet t theksohet edhe roli i faktorit shqiptar n kt proces. Prsa i prket njohurive t prgjithshme mbi teknikalitetet dhe hapat e mtejshm t procesit pas nnshkrimit t MSA-s, duhen qartsuar nga njra an institucionet q do t ngrihen pas nnshkrimit t marrveshjes, dhe nga ana tjetr duhet specifikuar mnyra se si kjo marrveshje prek aktivitetin e administrats publike dhe gjyqsorit. Sektorit t gjyqsorit i duhet kushtuar nj theks i veant, jo vetm pr nga rndsia q ky sektor ka, por edhe sepse ai shpesh perceptohet si nj sfer q qndron jasht pasojave imediate t procesit t integrimit. N kt kuadr duhen qartsuar gjithashtu procesi i ratifikimit t MSA-s nga vendet antare dhe etapat q pasojn kt ratifikim, duke nxjerr n pah implikimet e ktij procesi pr seciln prej kategorive t intervistuara. Kto implikime jan t rndsishme pr t theksuar dimensionin e prgjithshm t integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian si nj proces q synon prmirsimin e funksionimit t Shtetit Shqiptar dhe rritjen e standarteve t qeverisjes n prgjithsi. Ky aspekt sht i rndsishm n mnyr q secila prej kategorive t msiprme, dhe veanrisht institucionet e pavaruara dhe gjyqsori, t ndrgjegjsohen se kan pr t luajtur nj rol aktiv n kt proces. Se procesi i integrimit t Shqipris n BE nuk duhet kutpuar ngusht si nj marrdhnie e ekzekutivit shqiptar me Brukselin por si nj proces transformues pr shoqrin n prgjithsi dhe sektort e intervistuar n veanti. M konkretish, disa nga momentet q duhen pasur parasysh pr t gjitha kategorit e intervistuara n nj fushat informimi apo trainimi n lidhje me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian jan si m posht: Natyra e Marrveshjes s StabilizimAsociimit. Procesi i ratifikimit t MSA-s nga vendet antare t BE-s. Etapat e procesit t integrimit t Shqipris n BE pas ratifikimit t MSAs. Detyrimet q burojn nga nnshkrimi i MSA-s, si detyrimet afat-shkrutra dhe ato afat-gjata. Roli i Administrats Qendrore, Administrats Lokale, Institucioneve t Pavaruara dhe Gjyqsorit n prmbushjen e ktyre detyrimeve. Institucionet q do t ngrihen si pasoj e nnshkrimit t MSA-s. Natyra e Acquis Communautaire dhe rndsia e tij pr Shqiprin.
18
Institucionet kryesore t Bashkimit Europian dhe roli i tyre brenda ktij organizmi. Roli dhe rndsia e Komisionit Evropian n Bashkimin Europian dhe pr Shqiprin. Institucionet kryesore ndrkombtare ku Shqipria bn pjes. Prtej ktyre momenteve t prgjithshme informacioni n lidhje me MSA-n dhe procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian duhet prshtatur edhe sipas nevojave t sektorve t caktuar. Gjyqsori sht nj sektor ky n kt aspekt.
Informimi i gjyqsorit n lidhje me hierarkin e akteve nnligjore n Acquis Communautaire. Fushat e t drejts shqiptare q do t preken m ndjeshm nga procesi i integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Roli i gjyqsorit si pjesmarrs aktiv n procesin e integrimit dhe jo si nj zbatues pasiv i pasojave t ktij procesi.
Administrata Lokale
Administrata Lokale sht nj nga kategorit ku procesi i integrimit shikohet si nj proces i ngusht i niveleve t larta t ekzekutivit me Brukselin. Pr pasoj n kt kategori ky proces shikohet si nj fenomen i jashtm q nuk ka implikime direkte mbi punn e ksaj administrate. Pr kt arsye nj fushat informimi, ndrgjegjsimi apo trainimi n kt sektor mbi procesin e integrimit t Shqipris n BE duhet t theksoj rolin e administrats lokale n kt proces si dhe mnyrat se si ai e ndikon kt administrat n mnyr t drejtprdrejt. M konkretisht disa aspekte q duhen pasur parasysh dhe duhen theksuar jan si m posht: Ndikimi i procesit t integrimit t Shqipris n BE n procesin e decentralizimit dhe n marrdhnien pushtet qendror / pushtet vendor. Hapsirat dhe potencialet q krijon procesi i integrimit pr pushtetin vendor dhe bashkpunimin rajonal mes pushteteve vendore. Standartet q duhet t prmbush pushteti vendor n procesin e integrimit. Detyrimet specifike q burojn pr pushtetin vendor teksa procesi i integrimit t Shqipris n BE thellohet.
Gjyqsori
M posht jan disa nga mometet kryesore ku duhet t prqendrohet nj fushat ndrgjegjsimi dhe informimi e ktij sektori n lidhje me MSA-n dhe procesin e integrimit. Vendi i MSA-s n legjislacionin shqiptar, dimensioni jurdik i ksaj marrveshjeje. Rndsia e MSA-s si burim i s drejts pr t drejtn shqiptare. Implikimet e MSA-s pr legjislacionin dhe t drejtn shqiptare n prgjithsi. Zbrthimi i implikimeve juridike t marrveshjes ad interim mes Shqipris dhe Bashkimit Evropian. Fushat e legjislacionit dhe normat juridike q preken n mnyr m t ndjeshme nga MSA-ja. Implikimet e MSA-s pr normat jurdike shqiptare n t ardhmen. Rndsia e Acquis Communautaire pr Shqiprin dhe aktivitetin e gjyqsorit.
19
Institucionet e Bashkimit Europian q kan nj rndsi t veant pr pushtetin vendor. Burimet financiare dhe mundsit q ofron Bashkimi Evropian pr t nxitur bashkpunimin mes pushteteve vendore n rajone t ndryshme.
kategori sht fakti q ka nivelin m t ult t informacionit n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA). Disa nga momentet kryesore ku duhet t prqndrohet informimi apo aftsimi i ksaj kategorie n lidhje me procesin e integrimit: Njohuri t prgjithshme mbi Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit Implikimet e MSA-s pr punn e Institucioneve t Pavarura sipas specifiks s aktivitetit t tyre. Ndikimet q do t ket procesi i integrimit t Shqipris n BE n aspektin legjislativ dhe at administrative tek puna e institucioneve t pavaruara. Roli i institucioneve t pavarura si aktor n zbatimin e MSA-s dhe procesin e integrimit t Shqipris n BE
Institucionet e Pavaruara
Ashtu sikurse n rastin e pushtetit vendor edhe n kategorin e institucioneve t pavaruara procesi i integrimit shikohet si nj proces i ngusht i niveleve t larta t ekzekutivit me Brukselin. Ky fakt sht edhe m shqetsues n kt kategori duke pasur parasysh afrsin e ksaj kategorie me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Specifike pr kt
20
Rezultatet e Sondazhit
M posht jan rezultatet e sondazhit t kryer me t katr kategorit e intervistuara, administrata qendrore, administrata lokale, institucionet e pavarura dhe gjyqsori. Kto rezultate jan ndar sipas objektit t hulumtimit t baterive t veanta t pyetjeve. kishin lexuar marrveshjen apo pjes t saj, 72% ndodhet n grupin e administrats qendrore, ndrsa prqindja m e ult tek administrat lokale dhe institucionet e pavaruara. Nj rezultat i pritshm ky po t kemi parasysh se administrata qendrore ndodhet nn nj kontakt t vazhdueshm me efektet e ksaj marrveshje. Ajo q duhet vn re sht se tek gjyqsori, gati gjysma e t intervistuarve nuk jan t familiarizuar me kt marrveshje, e cila prbn nj fakt shqetsues po t kemi parasysh se ajo ka efekte imediate n aktivitetin e ktij sektori. Prgjigjet e msiprme duhen interpretuar me kujdes pasi ato jan prgjigje t vetraportuara dhe nuk tregojn nivelin real t njohurive n raport me Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit. Pr t testuar besueshmrin e ktyre prgjigjeve, t intervistuarit u pyetn nse MSA-ja ishte nnshkruar apo jo. Prgjigjet ndaj ksaj pyetje konfirmuan tendencn e msiprme, gj q rikonfirmon se niveli i njohurive n lidhje me MSA-n sht m i lart n administratn qendrore dhe m i ult n tre kategorit e tjera. N administratn qendrore vetm 3% e t intervistuarve nuk ishin n dijeni t faktit se MSA sht nnshkruar, kurse pr administratn lokale,
Marrveshja e StabilizimAsociimit (MSA)

Fillimisht studimi u prqndrua tek vlersimi i njohurive n lidhje me nnshkrimin e Marrveshjes s StabilizimAsociimit (MSA). Ky vlersim synonte t arrinte dy objektiva. S pari, prcaktimin e kategorive m t informuara n lidhje me kt marrveshje n prgjithsi. S dyti, prcaktimi i nivelit t njohurive n lidhje me natyrn e MSA-s n do kategori. Pra prcaktimi i nivelit t njohjes s ksaj marrveshje. N mnyr q t vlersohej niveli i familjaritetit t t intervistuarve n lidhje me marrveshjen e Stabilizim-Asociimit fillimisht ata u pyetn nse e kishin lexuar kt marrveshje n trsi apo pjes t saj. Sikurse e tregon Grafiku 1, prqindja m e lart e t intervistuarve q raportuan se
Grafiku 1. A e keni lexuar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit, apo pjes t saj?
21
institucionet e pavarura dhe gjyqsorin, kto prqindje jan 13%, 14 % dhe 8%, respektivisht. Veanrisht problematike shfaqet prqindja relativisht e lart e intervistuesve q nuk jan t informuar pr nnshkrimin e MSA-s ndonse intervistat jan zhvilluar jo shum koh pas ktij nnshkrimi dhe nj procesi q u shoqrua me nj fushat intensive mediatike. Shiko Grafikun 2. Ndonse pyetjet e msiprme na lejojn q t vlersojm kategorit m t informuara n lidhje me MSA-n, ato nuk na japin informacion mbi llojin dhe nivelin e
njohurive t t intervistuarve n lidhje me MSA-n. N mnyr q t prftohej nj informacion m i detajuar n kt aspekt, t intervistuarve iu drejtua nj sr pyetjesh q kan t bjn me natyrn e MSA-s. Fillimisht ata u pyetn mbi pasojat e MSAs n raport me antarsimin e Shqipris n disa institucione ndrkombtare. Shumica drrmuese e t intervistuarve ishin t informuar se MSA-ja prshpejton antarsimin e Shqipris n Bashkimin Evropian. Megjithat n kategori t veanta si administrat lokale, rreth 20% t intervistuarve nuk ishin n dijeni t ktij fakti. Shiko Grafikun 3.
Grafiku 2. Me sa dini ju a e ka nnshkruar Shqipria Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA)?
Grafiku 3. Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) sht nj marrveshje q prshpejton antarsimin e Shqipris n ciln nga organizatat e mposhtme?
22
Pr t vlersuar m tej nivelin e njohurive n lidhje me rolin e MSA-s n procesin e antarsimit t Shqipris n BE t intervistuarit u pyetn nse Shqipria mund t bhet antare e BE-s edhe pa e nnshkruar nj marrveshje t till. Prgjigjet q iu dhan ksaj pyetje, rikonfirmuan informacionin e mparshm. Shumica drrmuese n do kategori ishte e ndrgjegjshme q pa nnshkrimin e MSAs, antarsimi i Shqipris n BE sht i pamundur. Prsri kategoria m e informuar n kt drejtim mbetet administrata qendrore, ndrsa kategorit m pak t informuara jan administrata lokale dhe ajo e institucioneve t pavaruara, ku 15% dhe 14% e t intervistuarve nuk ishin t informuar se pa nnshkrimin e MSA-s
Shqipria nuk mund t bhet antare e BEs. Shiko Grafikun 4. Ndonse shumica drrmuese e t intervistuarve ishin t ndrgjegjshm pr rndsin e MSA-s n procesin e integrimit t Shqipris n BE, nj prqindje e vogl ishin t informuar n lidhje me faktin se MSA-ja sht nj marrveshje kontraktuale mes Shqipris dhe Bashkimit Evropian. Prsri administrata lokale ishte m pak e informuar n kt drejtim. Kshtu rreth 27% e t intervistuarve n kt kategori nuk ishin t informuar se MSA-ja sht nj marrdhnie midis Shqipris dhe Bashkimit Evropian. Edhe n kategorit m t informuara n kt aspekt si institucionet e pavaruara, prsri nj prqindje e konsiderueshme 13% ishte e painformuar. Shiko Grafikun 5.
Grafiku 4. A mund t bhet Shqipria antare e Bashkimit Evropian edhe pa e nnshkruar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit?
Grafiku 5. Pr mendimin tuaj, Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) sht nj marrveshje q Shqipria e ka nnshkruar me ciln prej organizatave apo vendeve t mposhtm?
23
Pr t vlersuar m tej nivelin e njohurive mbi MSA-n t intervistuarit u pyetn n lidhje me procesin e ratifikimit t ksaj marrveshje nga vendet antare. Fillimisht t intervistuarit u pyetn se far nnkupton ratifikimi i MSA-s pr t vlersuar njohurit e tyre n lidhje me kt proces. N prgjithsi nj prqindje e lart e t intervistuarve nuk kishin njohuri n lidhje me kt. Administrata lokale ishte m pak e informuar edhe ktu. N kt kategori m pak se gjysma e t intervistuarve, 45%, e dinin se procesi i ratifikimit nnkupton miratimin e MSA-s nga parlamentet e vendeve antare. Megjithat edhe n kategorin m t informuar, administrata qendrore, pothuajse nj e treta e t intervistuarve, 31%, nuk ishin n dijeni t
ktij fakti. Shiko Grafikun 6. Niveli i ult i informimit n lidhje me procesin e ratifikimit reflektohet edhe tek njohurit e t intervistuarve mbi ratifikimin e MSA-s nga vendet antare t BE-s. N dy prej katr kategorive t intervistuara, administrata lokale dhe institucionet e pavaruara vetm m pak se gjysma e t intervistuarve, 49% dhe 44% respektivisht e dinin q MSA-ja nuk ishte ratifikuar ende nga parlamentet e vendeve antare,(n kohn kur sht zhvilluar sondazhi asnj nga vendet antare nuk e kishte ratifikuar MSA-n). Por edhe tek administrata qendrore, me nivelin m t lart t informimit, rreth 33% e t intervistuarve nuk ishin n dijeni t ktij fakti. Shiko Grafikun 7.
Grafiku 6. far nnkupton ratifikimi i Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) nga vendet antare t Bashkimit Evropian?
Grafiku 7. A sht ratifikuar Marrveshja e Stabilizim-Asociimit midis Shqipris dhe BE-s nga vendet antare t Bashkimit Evropian?
24
E njjta problematik u identifikua edhe n lidhje me njohurit e t intervistuarve mbi pasojat e menjhershme t MSA-s. Dy keqkuptimet kryesore n lidhje me pasojat imediate t MSA-s jan heqja e vizave dhe antarsimi i Shqipris n BE. Kjo tregon nj munges njohurish n lidhje me procesin e integrimit n BE post-MSA. Prsri, kategoria m pak e informuar n kt drejtim sht administrata lokale e ndjekur nga institucionet e pavaruara. Shiko Grafikun 8. T intervistuarit ishin edhe m pak t informuar n lidhje me institucionet q do krijohen si pasoj e nnshkrimit t MSA-s. Kshtu, vetm 35% e punonjsve t administrats qendrore e dinin se si pasoj
e nnshkrimit t MSA-s do t krijohej Kshilli i Stabilizim-Associimit, kjo prqindje sht edhe m e ult n grupet e tjera. Prqindjet n kto grupe tregojn se prgjigjet ndaj pyetjes kan qen kryesisht hamendsime; vetm kshtu mund t shpjegohet fakti q tek punonjsit e administrats lokale prqindja e prgjigjeve t sakta sht e barabart ose m e lart sesa tek dy grupet e tjera, pavarsisht se informacioni i tyre n lidhje me MSA-n prgjithsi sht m i ult sesa n kto dy grupe. Megjithat, niveli i ult i informacionit n rastin konkret sht i kuptueshm pasi pyetja i referohet nj aspekti tejet teknik t pasojave t MSA-s. Shiko Grafikun 9.
Grafiku 8. Cila do t jet pasoja m e menjhershme e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) pr Shqiprin?
Grafiku 9. Cili nga institucionet e mposhtme do t krijohet si pasoj e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA)?
25
T dhnat e msiprme tregojn qart se kategoria m pak e informuar n lidhje me Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit sht administrata lokale. Pothuajse n t gjitha pyetjet mbi MSA-n, punonjsit e ksaj administrate reflektojn nivelin m t ult t njohurive n lidhje me kt dokument. Dicka e till sht e pritshme jo vetm pr faktin se administrata lokale n prgjithsi sht m pak e kualifikuar sesa ajo qendrore, por edhe pasi n punn e saj t prditshme, t paktn deri tani, ka qen m e distancuar n raport me procesin e integrimit t Shqipris n BE, sesa administrata qendrore apo ajo e institucioneve t pavaruara. Megjithat teksa procesi i integrimit t Shqipris n BE thellohet edhe raporti i administrats lokale me kt proces do t ndryshoj dhe duhet t ndryshoj. Pas nnshkrimit t MSA-s integrimi i Shqipris n BE nuk mund t mbetet m nj proces q konceptohet si nj aktivitet ekskluziv mes Tirans dhe Brukselit, ai prek t gjitha sferat e administrats, duke prfshir edhe at lokale. Rrjedhimisht sht i domosdoshm mir informimi i administrats lokale n lidhje me kt proces n mnyr q ajo t bhet pjes e tij sa m shpejt dhe me sa m shum efikasitet. Ajo q sht shqetsuese nga t dhnat e msiprme n lidhje me nivelin e njohurive mbi MSA-n sht fakti se prtej nivelit t ult t njohurive t administrats lokale
ekziston nj munges informacioni edhe tek administrata e institucioneve t pavarura, e cila sht jo vetm m e kualifikuar sesa ajo lokale n planin profesional por sht edhe m pran procesit t integrimit t Shqipris n BE, duke qen e prqendruar n Tiran. N kt aspekt duhet vlersuar n mnyr kritike fakti q pas administrats vendore jan punonjsit e institucioneve t pavaruara q tregojn nivelin m t ult t informacionit mbi MSA-n. Jo shum larg tyre qndron gjyqsori, nj tjetr kategori q pr nga prgatitja profesionale pritej me nj nivel m t lart informimi. Kjo tregon se tek kto kategori MSA-ja dhe procesi i integrimit n prgjithsi sht par si nj proces jasht sfers s aktivitetit t tyre profesional. Ky sht nj perceptim jo vetm i pasakt por edhe problematik po t kihen parasysh implikimet e MSA-s pr legjislacionin shqiptar dhe pr pasoj n t gjith aktivitetin e gjyqsorit. S fundi, sikurse pritej, administrata qendrore sht kategoria m e mirinformuar n lidhje me MSA-n. Megjithat ky vlersim duhet vendosur n kontekst. Nj nga arsyet q administrata lokale rezulton kategoria m e mirinformuar, sht natyrisht si pasoj e faktit se krahasohet me tre kategori q tregojn mungesa t theksuara informacioni n lidhje me disa aspekte themelore t MSAs.
26
Antarsimi i Shqipris n Bashkimin Evropian (BE)

Deri tani objekti i hulumtimit ton ka qen niveli i njohurive dhe informacionit n lidhje me Marrveshjen e StabilizimAsociimit (MSA). N seksionin q vijon, ky objekt zgjerohet duke e prqndruar analizn ton tek niveli i njohurive t administrats dhe gjyqsorit n lidhje me procesin e integrimit n prgjithsi. Ndonse deri tani jemi prpjekur t izolojm MSA-n si nj aspekt t integrimit t Shqipris n BE, fakt mbetet, q kjo marrveshje nuk mund t kuptohet e shkputur nga kuadri m i gjer i procesit t integrimit. Pr pasoj edhe vlersimi i nivelit t njohurive t t intervistuarve nuk mund t kufizohet thjesht tek MSA-ja, por duhet t analizoj informacionin dhe njohurit q grupet nn vzhgim kan pr procesin e integrimit n prgjithsi. Ky sht synimi i seksionit n vijim. Edhe n kt seksion fillimisht t intervistuarve iu drejtua nj sr pyetjesh q kishin pr qllim t vlersonin nivelin e prgjithshm t njohurive t tyre n lidhje me procesin e integrimit t Shqipris n BE. Pr t vlersuar sa m mir kto njohuri jemi prqendruar si tek njohurit mbi BE-n si organizm, ashtu edhe tek njohurit mbi procesin e integrimit t Shqipris n BE. Pr secilin prej ktyre aspekteve, gradualisht kalohet nga pyetje t prgjithshme n pyetje m specifike mbi BE-n dhe procesin e integrimit. Kto pyetje kan nj qllim t dyfisht. S pari aty synojn t vjelin m shum informacion n lidhje me cilsin e njohurive mbi procesin e integrimit n BE. S dyti ato shrbejn edhe si pyetje kontrolli pr t vlersuar besueshmrin e prgjigjeve t t intervistuarve pr pyetjet q nnkuptojn prgjigje vet-raportuese, si jan pyetjet n vijim. Fillimisht t intervistuarit u pyetn n lidhje me njohurin q ata mendonin se kishin mbi procesin e integrimit n Bashkimin Evropian. Nivelin m t lart t njohurive e raportoi administrata qendrore, nj fakt i pritshm ky duke pasur parasysh se ky grup ishte m i mirinformuari n lidhje me MSA-n. Me interes sht fakti q kategoria q rezultoi m pak e informuar n lidhje me Marrveshjen e StabilizimAsociimit, administrata lokale, raportoi nivel m t lart njohurish n lidhje me dy kategorit e tjera, institucionet e pavarura dhe gjyqsori. Kjo mund t jet pasoj e faktit q dy kategorit e tjera e shohin veten m t larguara nga ky proces sesa administrata publike. Shiko Grafikun 10.
Grafiku 10. Sa mendoni se e njihni procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian?
27
Pr t kontrolluar besueshmrin e raportimit t msiprm si dhe pr t eksploruar m tej njohurit e secils kategori n lidhje m procesin e integrimit t Shqipris n BE, t intervistuarit u pyetn nse Shqipria do t antarsohej m par n BE apo NATO. Pr cdo individ me njohuri minimale ndaj ktij procesi, sht e qart q antarsimi n NATO normalisht duhet ti paraprij antarsimit n Bashkimin Evropian. Shumica e t intervistuarve e kan t qart kt fakt, ndonse n administratn vendore rreth 30% e t intervistuarve, ose mendojn q Shqipria do t antarsohet fillimisht n BE ,ose nuk e din se ku do t antarsohet m par n BE apo NATO. Shiko Grafikun 11. Pr t identifikuar m qart njohurit e t intervistuarve n lidhje
me BE n raport me organizma t tjer ndrkombtar, ata u pyetn nse Shqipria sht antare e nj sr organizmave ndrkombtare. N kt mnyr vlersohet jo vetm njohuria e t intervistuarve n lidhje me organizata ndrkombtare, por edhe krahasohet niveli i njohjes s BE-s n raport me to. Sikurse tregon edhe Grafiku 12, prqindja m e vogl e prgjigjeve t gabuara sht n raport me Bashkimin Evropian, pra marrdhnia e Shqipris me kt organizm njihet m shum nga t intervistuarit sesa me organizata t tjera ndrkombtare. Gjithashtu sht me interes t vihet re se administrate lokale ka prqindjen m t lart t prgjigjeve t gabuara, ndrsa institucionet e pavarura m t ultn. Shiko Grafikun 12.
Grafiku 11. Ku do t antarsohet m par Shqipria n NATO apo BE?
Grafiku 12. A sht Shqipria antare e organizatave t mposhtme?
28
Sikurse del qart nga prgjigjet e msiprme Bashkimi Europian sht organizata mbi t ciln t intervistuarit kan nivelin m t lart t njohurive n raport me organizmat e tjera ndrkombtar. Nivelet m t larta t informacionit jan tek administrata qendrore dhe m t ultat tek administrata lokale. Kto rezultate jan t ngjashme me rezultatet mbi nivelin e njohurive rreth MSA-s. Si n rastin e MSAs ashtu edhe n rastin e njohurive rreth BEs si organizm, kemi ngjashmri n diferencn e nivelit t njohurive midis grupeve. N vijim do t eksplorojm nivelin e njohurive por edhe perceptimin e t intervistuarve n lidhje me procesin e integrimit t Shqipris n BE. N kt drejtim s pari ata u pyetn n lidhje me rndsin e nj sr faktorve q ndikojn n antarsimin e Shqipris n BE. Prtej vjeljes s informacionit kjo pyetje synon t
vlersoj edhe mnyrn se si perceptohet integrimi ndr kategorit nn hulumtim. Pra cilt jan faktort q ata vlersojn m shum n procesin e integrimit. Sikurse e tregon edhe grafiku 13, tre faktort kryesor sipas t intervistuarve ishin Politika (shqiptare), dhe Bashkimi Egvropian. Tek t gjitha kategorit, Bashkimi Evropian vlersohet si nj faktor po aq i rndsishm, n mos edhe m i rndsishm se nj sr faktorsh lokal. Ky vlersim mund t interpretohet si reflektim i perceptimit t t intervistuarve, se procesi i integrimit t Shqipris varet po aq nga Brukseli sa edhe nga Tirana. Ndonse roli i BE-s n kt proces sht i pamohueshm, fakti q ky rol barazohet me at t faktorit lokal, i cili ka barrn kryesor n arritjen e standarteve europiane, ka t paktn dy interpretime. Ky fakt mund t jet pasoj ose e mosnjohjes s procesit ose reflektim i pesimizmit nga ana e t intervistuarve n lidhje me aftsin e pals
Grafiku 13. Sa t rndsishm kta faktort pr antarsimin n BE?
29
shqiptare pr t arritur standartet europiane.Rrjedhimisht Shqipria mund t bhet antare e BE-s vetm nprmjet ndihms s ksaj t fundit. S dyti, rndsia e madhe q i vishet BE-s mund t jet edhe pasoj e perceptimit q procesi i integrimit t Shqipris sht gjithashtu nj proces politik dhe gjeostrategjik ku roli dhe rndsia e faktorit t brendshm zbehet n raport me zhvillimet rajonale. Pr kt arsye roli i BEs bhet parsor. T dyja kto interpretime reflektojn nj perceptim pasiv t procesit t integrimit nga t intervistuarit, gj q prbn nj element problematik po t kihet parasysh rndsia e faktorit lokal n kt proces, dhe veanrisht e kategorive t intervistuara. Shiko Grafikun 13. Pr t shqyrtuar m tej njohurit rreth procesit t integrimit, t intervistuarit u pyetn nse Shqipria mund t anwtarsohet n BE edhe pa br afrimin e legjislacionit. Kjo pyetje ka nj objektiv t dyfisht. Nga njra an ajo vlerson nivelin e njohurive t t intervistuarve n lidhje me rndsin q kan detyrimet e pals shqiptare pr antarsimin e Shqipris n BE. Nga ana tjetr ky vlersim na lejon t kuptojm nse roli i madh q i vishet BE-s n procesin e integrimit nga t intervistuarit sht pasoj e mosnjohjes s detyrimeve q duhet t prmbush pala shqiptare, apo reflektim i
pesimizmit t tyre n lidhje me aftsin e pals shqiptare pr t prmbushur detyrimet e saj. Sikurse tregon qart Grafiku 14, shumica drrmuese e t intervistuarve e kan t qart se pa prmbushjen e nj detyrimi si sht prafrimi i legjislacionit, nuk sht e mundur pr Shqiprin t bhet antare e BE-s. Kjo do t thot se roli i madh q i vendoset BE-s n kt procesi integrimi mund t jet kryesisht pasoj e pesimizmit n lidhje me aftsin e pals shqiptare pr t prmbushur detyrimet e saj.Megjithat duhet theksuar se me prjashtim t administrats qendrore, prqindjet e konsiderueshme, nga 19-20% n tre grupet e tjera, nuk jan t ndrgjegjshm pr rndsin e prafrimit t legjislacionit. Kjo prqindje sht veanrisht problematike n kategorin e gjyqsorit, pasi prafrimi i legjislacionit sht nj proces q e prek n mnyr t drejtprdrejt aktivitetin e ktij sektori. Shiko Grafikun 14. Pr t vlersuar m tej nivelin e njohurive t t intervistuarve n lidhje me procesin e prafrimit t legjislacionit, t intervistuarit u pyetn fillimisht nse kishin dgjuar pr Acquis Communautaire. Sikurse pritej prqindja m e lart e t intervistuarve q raportuan se kishin dgjuar pr kt dokument ishte tek administrata qendrore. Ajo q vlen pr tu veuar sht fakti
Grafiku 14. A mund t antarsohet Shqipria n Bashkimin Evropian edhe pa e prafruar legjislacionin me Bashkimin Evropian?
30
shqetsues se m shum se gjysma e t intervistuarve tek kategoria e gjyqsorit, raportuan se nuk kishin dgjuar pr kt dokument. Ndrkoh prqindja m e vogl e atyre q raportuan se kishin dgjuar pr Acquis Communautaire ishte tek administrata lokale, vetm 13%. Deri diku dika e till sht e pritshme pasi Acquis Communautaire prbn nj aspekt tekniko-juridik n procesin e integrimit. Megjithat duke pasur parasysh rndsin q ai ka, veanrisht n raport me sektor si gjyqsori, sht problematik fakti se n shumicn e rasteve ky dokument nuk njihet. Shiko Grafikun 15. T intervistuarit q u prgjigjn se kishin dgjuar pr Acquis Communautaire u pyetn n lidhje me natyrn e ktij dokumenti n mnyr q t vlersohej niveli i tyre i
njohurive mbi t. Prsri prqindja m e lart, 79%, q e kishin t qart natyrn e Acquis Communautaire ishte tek administrata qendrore, dhe m e ulta, 50%, tek administrata lokale. Gjithashtu duhet theksuar se tek gjyqsori vetm 74% e atyre q raportuan se kishin dgjuar pr Acquis Communautaire (46%, shiko Grafikun 15) kishin njohuri t sakta mbi kt dokument. Kjo do t thot se vetm rreth 34 % e t intervistuarve n kategorin e gjyqsorit e kan t qart natyrn e ktij dokumenti. Kjo sht nj prqindje mjaft e ult, veanrisht po t kemi parasysh rndsin q ka ky dokument pr legjislacionin shqiptar, nj rndsi q do t vij n rritje teksa procesi i integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian thellohet. Shiko Grafikun 16.
Grafiku 15. A keni dgjuar pr Acquis Communautaire?
Grafiku 16. far sht Acquis Communautaire?
31
Niveli i njohurive n lidhje me procesin e integrimit u testua m tej duke i pyetur t intervistuarit nse kishin dgjuar pr njsit e integrimit npr ministrit e linjs. Kto jan njsi q jan ngritur ose do t ngrihen n kuadrin e thellimit t procesit t integrimit t Shqipris n BE. Si pritej, prqindja m e lart e t intervistuarve q raportuan se kishin dgjuar n lidhje me kto njsi ndodhej n administratn qendrore, dhe m e ulta n at lokale. Megjithat edhe n administratn qndrore t paktn nj e katrta e t intervistuarve nuk ishin n dijeni t ktyre njsive. Shiko Grafikun 17.
Pr t identifikuar vendin q z procesi i integrimit n punn e t intervistuarve si dhe pr t vlersuar motivimin e tyre dhe t administrats n prgjithsi n lidhje me kt proces, t intervistuarve iu drejtua nj seri pyetjesh mbi kto shtje. Ata u pyetn fillimisht pr vendin q zn aktivitetet q kan t bjn me procesin e integrimit t Shqipris n BE n punn e tyre t prditshme. Natyrshm, punonjsit e administrats qendrore ishin ata t cilt raportuan nivelin m t lart t hapsirs q zn aktivitetet q kan t bjn me integrimin n punn e tyre t prditshme.
Grafiku 17. A keni dgjuar pr Njsit e Integrimit n ministrit e linjs?
Grafiku 18. N punn tuaj t prditshme sa vend zn aktivitete q kan t bjn me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian?
32
N tre kategorit e tjera sht interesante t vrehet se shumica e t intervistuarve u prgjigjn se procesi i integrimit z pak ose aspak vend n punn e tyre t prditshme. Kjo tregon se n kto kategori integrimi n BE perceptohet disi ngusht thjesht si nj proces teknik q kufizohet tek antarsimi i Shqipris n BE dhe si nj shtje q ka t bj kryesisht me ekzekutivin dhe administratn publike. Shiko Grafikun 18. N mnyr q t vlersohej perceptimi i t intervistuarve n lidhje me motivimin e administrats publike shqiptare mbi procesin e integrimit, ata u pyetn se sa e motivuar sht administrata publike shqiptare pr tu marr me shtjet e
integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Sikurse pritej, t intervistuarit n administratn qendrore dhe lokale dhan vlersime m t larta pr motivimin e administrates, sesa ata n dy kategorit e tjera q nuk e perceptojn veten pjes t ksaj administrate. Megjithat edhe n dy kategorit m entuziaste n lidhje me motivimin e administrats publike mbi integrimin e Shqipris n BE, shumica e t intervistuarve mendonin se administrata publike ishte vetm deri diku e motivuar n kt proces, ndrsa grupi m i madh i t intervistuarve pas tyre mendonin se administrata publike ishte pak ose aspak e motivuar. Shiko Grafikun 19.
Grafiku 19. Sa e motivuar sht administrata publike shqiptare pr tu marr me shtjet e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian?
Natyrshm kur e njjta pyetje u drejtua n nivelin personal, pra sa i motivuar jeni ju personalisht pr tu marr me shtjet e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian, niveli raportimit t motivimit u rrit ndjeshm. Pra secili prej t intervistuarve mendon se ka motivacion mbi mesataren e grupit ku bn pjes. Megjithat edhe n kt rast kur raportimi i motivimit pritet t jet i fryr n kategorin me motivacion m t lart, administrata qendrore, m pak se gjysma e t intervistuarve raportojn se jan
shum t motivuar. Shumica raportojn se jan t motivuar deri diku ose pak. Shiko Grafikun 20. Prgjigjet e msiprme n lidhje me procesin e integrimit t Shqipris n BE rikonfirmojn konkluzionin ton t deritanishm se nga katr kategorit e intervistuara, administrata qendrore sht me e informuara n lidhje me kt proces, ndrsa administrata lokale sht kategoria m pak e informuar. Gjithashtu, n t gjitha kategorit, ka nj informacion t
33
Grafiku 20. Ju personalisht sa i/e motivuar ndiheni pr tu marr me shtjet e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian?
prgjithshm n lidhje me procesin e integrimit, por mungon informacioni specifik n lidhje me procesin. N shumicn e tyre t intervistuarit i njohin pak ose aspak hapat dhe implikimet e procesit t integrimit t Shqipris n BE. Prve nivelit t ult t njohurive n administratn lokale problematik shfaqet edhe niveli i informacionit t gjyqsorit n lidhje me legjislacionin e BE-s t prmbledhur n Acquis Communautaire. Informacioni mungon edhe n lidhje me elementt administrative t procesit t integrimit si jan Njsit e Integrimit n Ministrit e Linjs. Gjithashtu n lidhje me motivimin e administrats n raport me procesin e integrimit, vrehen nivele t ulta motivimi. N prgjithsi t intervistuarit raportojn se procesi i integrimit z pak vend n punn e tyre t prditshme. Pjesrisht
nj prgjigje e till reflekton faktn se procesi i integrimit perceptohet ngushtw si nj proces administrativo-teknik dhe jo nj proces q prek t gjitha sferat e administrats dhe institucioneve shqiptare, veanrisht pas nwnshkrimit t MSA-s. Natyrisht nivelet e motivimit n pun reflektojn edhe nivelet e pagess apo knaqsin n pun. Megjithat n rastin konkret kta faktor nuk mund t shpjegojn faktin q administrata lokale raporton nivele m t larta motivimi n lidhje me procesin e integrimit sesa institucionet e pavaruara, kur kto t fundit ofrojn rroga m t larta pr punonjsit e tyre. Rrjedhimisht variacioni n nivelet e motivimit n lidhje me shtjen e integrimit mund t shpjegohet m mir me shkalln n t ciln t intervistuarit e shohin kt proces si pjes e puns s tyre.
34
Njohurit mbi Bashkimin Europian

Qllimi kryesor i ktij seksioni sht t vlersoj nivelin e njohurive t t intervistuarve mbi Bashkimin Evropian. Ndonse edhe kto njohuri jan pjes e njohurive n lidhje me procesin e integrimit n prgjithsi ato vlersohen vemas pasi na ofrojn vetm nj informacion indirekt n lidhje me njohurit e t intervistuarve mbi specifikn e procesit t integrimit t Shqipris n BE. Si e tregon qart Grafiku 21, njohurit n lidhje me institucionet e BEs jan t kufizuara. Edhe n administratn qendrore, kategoria m e informuar, m pak se gjysma e t intervistuarve e dinin se Komisioni Evropian sht organ i BE-s. Si gjithmon administrata lokale sht m pak e informuara. Shiko Grafikun 21. M pas t intervistuarit u pyetn n lidhje me vendet antare t Bashkimit Evropian n mnyr q t vlersohej m tej niveli i njohuris s tyre mbi kt organizm. Prgjigjet tregojn se t intervistuarit nuk jan shum t informuar mbi vendet antare n BE. Ndonse sondazhi sht zhvilluar prpara antarsimit t Rumanis n BE, nj pjes e mir mendonin se ky vend ishte antar i Bashkimit Evropian. Gjithashtu shumica e t intervistuarve nuk e dinin se Sllovakia sht antare e Bashkimit Evropain. Shumica e t intervistuarve mendonin se Norvegjia sht antare e BEs, cka m shum se njohurit rreth BE-s reflekton faktin q ky organizm asociohet me vendet e pasura. Shiko Grafikun 22.
Grafiku 21. Cili nga institucionet e mposhtme sht pjes e BE-s?
35
M pas t intervistuarit u pyetn n lidhje me vendet antare t Bashkimit Evropian n mnyr q t vlersohej m tej niveli i njohuris s tyre mbi kt organizm. Prgjigjet tregojn se t intervistuarit nuk jan shum t informuar mbi vendet antare n BE. Ndonse sondazhi sht zhvilluar prpara antarsimit t Rumanis n BE, nj
pjes e mir mendonin se ky vend ishte antar i Bashkimit Evropian. Gjithashtu shumica e t intervistuarve nuk e dinin se Sllovakia sht antare e Bashkimit Evropain. Shumica e t intervistuarve mendonin se Norvegjia sht antare e BEs, cka m shum se njohurit rreth BE-s reflekton faktin q ky organizm asociohet me vendet e pasura. Shiko Grafikun 22.
Grafiku 22. Cili nga vendet e mposhtme sht n Bashkimin Evropian - BE?
36
Burimet e informacionit rreth Bashkimit Evropian

N kt seksion qllimi i sondazhit ishte q t identifikonte burimet e informacionit mbi BE-n pr t intervistuarit. N kt mnyr mund t identifikohen edhe mjetet m efikase pr t ndrtuar nj fushat informimi pr t rritur nivelin e njohurive t ktyre kategorive mbi procesin e integrimit dhe Bashkimin Evropian. Pr kt qllim t intervistuarit u pyetn n lidhje me sasin e informacionit q ata marrin nga burime t ndryshme duke e vlersuar at n nj shkall nga 1 deri n 10. Si pritej, mediat, televizioni dhe gazetat jan burimet kryesore t informacionit n lidhje me procesin e integrimit t Shqipris n BE. Pas tyre interneti rradhitet si burim i tret m i rndsishm i informacionit. Vlen t theksohet roli i Ministris s Integrimit n
Grafiku 23. Sa informacion merrni mbi BE - n nga burimet e mposhtme?
37
informimin e t intervistuarve, prfshir edhe administratn qendrore sht m i ult sesa kto burime. Kjo mund t jet pasoj e faktit se nj pjes e informimit q buron nga kjo Ministri bhet nprmjet mediave t shkruara dhe elektronike. Megjithat pergjigjet tregojne se ka mjaft hapsir pr t shtuar rolin e Ministris s Integrimit n informimin mbi procesin e integrimit t Shqipris n BE, veanrisht prsa i prket administrats publike. Shiko Grafikun 23. Pr t identifikuar fushat n t cilat t intervistuarit jan t interesuar t marrin m shum informacion mbi BE-n dhe procesin e integrimit t Shqipris n t, atyre iu krkua nprmjet nj pyetje t hapur, t prcaktonin tre fushat kryesore q prbnin
interes pr ta n kt drejtim. Sikurse e tregon edhe Grafiku 24 katr fushat kryesore me m interes pr t intervistuarit ishin ekonomia, politika, legjislacioni dhe arsimi n BE. Kto fusha interesi jan t pritshme pr faktin se jan mjaft gjith prfshirse. Ajo q sht me interes sht fakti q krkesat pr informacion mbi BE-n jan t ndara sipas kategorive. Kshtu gjyqsori krkon m shum informacion pr legjislacionin, administrata qndrore pr institucionet e BEs, e kshtu me rradh. Ndonse nga njra an kjo sht e natyrshme, nga ana tjetr nj strukturim i till i interesit pr BE-n reflekton edhe faktin q t intervistuarit nuk kan informacion pr BE-n n fushat e tyre prkatse t aktivitetit. Shiko Grafikun 24.
Grafiku 24. N cilat fusha do kishit dshir t kishit m shum informacion rreth Bashkimit Evropian?
38
Gjyqsori
Nj nga sferat aktiviteti i s cils preket n mnyr themelore nga nnshkrimi i Marrveshjes s Stabilizim-Asciimit sht edhe gjyqsori. Prafrimi i legjislacionit me at t Bashkimit Evropian dhe procesi i integrimit t Shqipris n institucionet e BEs, jo vetm ndryshojn prmbajtjen e normave juridike n vend por edhe burimin e autoritetit, sepse nga ato prodhohen, gjykohen dhe ndryshojn. N kt kuadr gjyqsori ka nj rol t rndsishm jo vetm si nj sektor q preket nga procesi i integrimit por edhe si nj sektor q e jetson kt proces n nj nga pikat e tij m kye, tek funksionim i shtetit t s drejts sipas normave evropiane. Megjithat, ky rol shpesh nuk kuptohet apo zbehet prball perceptimit t procesit t integrimit si nj proces teknik dhe administrativ mes burokratsh, q kryhet nga ekzekutivi e nuk ka t bj me nj sektor t pavarur si gjyqsori. Pr kto arsye n kt sondazh iu kushtua nj vmendje e veant gjyqsorit duke ndrtuar nj sr pyetjesh t veanta pr kt sektor, prve pyetjeve t prgjithshme. Qllimi i ktyre pyetjeve sht i dyfisht. Nga njra an ato synojn t vlersojn nivelin e ndrgjegjsimit t gjyqsorit pr rndsin q ka integrimi i Shqipris n BE pr kt sektor, dhe anasjelltas. Nga ana tjetr pyetjet synojn t identifikojn nivelin e njohurive n kt sektor mbi momente t caktuara juridike t procesit t integrimit, momente q prekin n mnyr t drejtprdrejt aktivitetin e gjyqsorit. Gjithashtu pyetjet synojn t vlersojn deri n mas sht kuptuar natyra dhe implikimet juridike t Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit n kt sektor. Kjo sht e rndsishme, pasi gjyqsori sht n fakt nj nga zbatuesit e ksaj marrveshje prsa i prket implikimeve t saj juridike. Fillimisht t intervistuarit n kt kategori u pyetn n lidhje m ndikimin q ata mendojn se procesi i integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian do t ket tek aktiviteti i gjyqsorit.T intervistuarve iu
Grafiku 25. Pr mendimin tuaj sa do t ndikoj tek gjyqsori procesi integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian?
39
krkua q vlersimin e tyre ta jepnin n nj shkall nga 1 deri tek 10, ku 1 do t thot aspak ndikim dhe 10 shum ndikim. Pothuajse gjysma e t intervistuarve, 50%, u prgjigjn se integrimi do t ket shum ndikim tek gjyqsori. Megjithat pjesa tjetr e t intervistuarve e vlersuan ndikimin e procesit t integrimit me notn 8 ose m posht. Shiko Grafikun 25. Pr t vlersuar m me hollsi nivelin e njohurive t ksaj kategorie n lidhje me implikimet e procesit t integrimit n aktivitetin e gjyqsorit, ata u pyetn nse Shqipria e kishte nnshkruar marrveshjen e prkohshme (ad interim) me Komunitetin Evropian. Reth 40% t t intervistuarve u prgjigjn se nuk ishin n dijeni t ktij fakti, ndrsa gjysma, 50.57% u prgjigjn po. Shiko Grafikun 26. Pr t vlersuar nivelin e njohurive t t intervistuarve mbi marrveshjen ad interim mes Shqipris dhe Komunitetit Evropian, ata u pyetn n lidhje me natyrn e ksaj marrveshje. M pak se gjysma, 46%, ishin n dijeni t faktit q kjo marrveshje ka nj karakter tregtar. Nj pjes e mir, 17%, nuk kishin aspak informacion n lidhje me kt marrveshje, kurse pjesa tjetr mendonte se kjo marrveshje ka karakter politik ose ushtarak. Shiko Grafikun 27.
Grafiku 26. A sht nnshkruar marrveshja e prkohshme (ad interim) midis Shqipris dhe Komunitetit Evropian?
Pr t vlersuar njohurit e t intervistuarve n lidhje me implikimet e marrveshjes ad interim, t intervistuait u pyetn nse tarifat doganore t nj malli me origjin nga vendet e BE-s ndikohen nga marrveshja e prkohshme (ad interim) midis Komunitetit Evropian dhe Shqipris. Ky sht nj rast mjaft i qart kur marrveshja ad interim ka efekt. Megjithat, vetm 58% e t intervistuarve q e dinin se kjo marrveshje sht nnshkruar, (50 % e numrit t prgjithshm t t intervistuarve n kt kategori) ishin n dijeni t faktit se tarifat doganore t nj malli me origjin nga vendet e BE-s ndikohen nga marrveshja e
Grafiku 27. Marrveshja e prkohshme (ad interim) midis Shqipris dhe Komunitetit Evropian, far karakteri ka?
40
prkohshme (ad interim) midis Komunitetit Evropian dhe Shqipris. Pra vetm rreth 25% e t t intervistuarve n kt kategori ishin n dijeni t ktij fakti. Ky sht nj rast mjaft shqetsues sepse gjykatat mund t ndeshen me shtje t tilla n punn e tyre t prditshme. Ndrkoh pjesa drrmuese n kt kategori nuk jan n dijeni t efekteve t marrveshjes ad interim mes Shqipris dhe Komunitetit Evropian edhe pse ajo ka hyr n fuqi. Shiko Grafikun 28. Megjithse t intervistuarit ishin t painformuar n lidhje me marrveshjen ad
Grafiku 28. Tarifat doganore t nj malli me origjin nga vendet e BE-s a ndikohen nga marrveshja e prkohshme (ad interim) midis Komunitetit Evropian dhe Shqipris?
interim dhe efektet e saj, shumica e tyre ishin t ndrgjegjshm se Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA), prbn nj burim t s drejts. Rreth 14% t t intervistuarve nuk ishin n dijeni t ktij fakti, q sht nj prqindje e konsiderueshme duke pasur parasysh se t intervistuarit n kt kategori jan gjyqtar. Shiko Grafikun 29. Pr t eksploruar m tej nivelin e njohjes t MSA-s si burim t s drejts t intervistuarit u pyetn pr se kush do t ket prparsi n nj situat ku prplaset ligji shqiptar me nj detyrim ligjor q rrjedh nga Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA). N kt mnyr mund t vlersohet nse t intervistuarit jan t ndrgjegjshm q MSAja prbn nj burim t s drejts q ndikon n aktivitetin e prditshm t gjyqsorit. Shumica e t intervistuarve, 77%, ishin t ndrgjegjshm mbi prparsin e MSA-s n raport me ligjin shiptar, megjithat nj numr i konsiderueshm, 20%, nuk ishin n dijeni t ktij fakti. Ndonse kjo prqindje sht relativisht e vogl n raport me prgjigjet e sakta, n vler absolute ajo sht problematike duke pasur parasysh se t intervistuarit n kt kategori jan gjyqtar. Shiko Grafikun 30.
Grafiku 30. N nj situat ku prplaset ligji shqiptar me nj detyrim ligjor q rrjedh nga Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) cili do t ket prparsi?
Grafiku 29. A prbn Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) nj burim t s drejts?
41
Pr t vlersuar njohurit e gjygjsorit n lidhje me Acquis Communautaire t intervistuarve iu krkua t rendisnin hierarkin e akteve nnligjore n Acquis Communautaire. Sikurse tregon edhe grafiku 31 vetm rreth 26% e t intervistuarve e dinin kt renditje. Ndrsa nj prqindje e konsiderueshme e t intervistuarve, 24.14% nuk ishin n dijeni t saj. Pra pothuajse e t intervistuarve nuk kishin njohuri, ose kishin njohuri t gabuara n lidhje me hierarkin e akteve nnligjore n Acquis Communautaire. Kjo tregon nivelin e ult t njohurive t gjyqsorit n lidhje me kt dokument themelor t legjislacionit komunitar, q prek n mnyr thelbsore edhe legjislacionin shqiptar. Shiko Grafikun 31. S fundi t intervistuarit u pyetn n lidhje me ndikimin q do t ket procesi i integrimit t Shqipris n BE n fusha t ndryshme t s drejts shqiptare. Atyre iu krkua t prcaktonin at fush t s drejts shqiptare ku ata mendonin se procesi i integrimit do kish m shum ndikim. Sikurse tregon qart edhe grafiku 32, shumica drrmuese e t intervistuarve mendonin se ndikimi m i madh i ktij procesi do t jet tek e drejta penale dhe civile. Vetm 12% e t intervistuarve mendonin se ndikimi parsor do t jet tek e drejta administrative. Duhet theksuar se
pyetja e mposhtme nuk ka vetm nj prgjigje t sakt, pasi ndikimi i procesit t integrimit tek e drejta shqiptare sht i gjithanshm dhe mjaft kompleks. Megjthat ekziston nj prgjigje e gabuar, dhe ajo sht e Drejta Penale, pasi kjo sht fusha q do t preket m pak n raport me t drejtn administrative, fusha q do t preket m shum nga integrimi, apo me t drejtn civile. E megjithat, pothuajse 30 % e t intervistuarve mendonin se procesi i integrimit t Shqipris n BE do t ket m shum ndikim tek e drejta penale, e cila tregon qart se tek gjyqsori mungon informacioni n lidhje me ndikimin dhe pasojat e procesit t integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian. Shiko Grafikun 32. Rezultatet e msiprme tregojn qart se gjyqsori e njeh pak ose aspak Marrveshjen e Stabilizim- Asociimit. Pothuajse gjysma e t intervistuarve n kt kategori nuk jan n dijeni t nnshkrimit t marrveshjes ad interim midis Shqipris dhe Komunitetit Evropian. Ky prbn nj fakt shqetsues po t lihet parasysh se kjo marrveshje ka implikime t drejtprdrejta n vendimmarrjen e gjyqsorit. Po kshtu, pjesa drrmuese e t intervistuarve nuk jan t ndrgjegjshm pr ndikimin e thell q ka kjo marrveshje n normat juridike t aktivitetit tregtar t Shqipris.
Grafiku 31. Cila sht hierarkia e akteve nnligjore n Acquis Communautaire?
42
Grafiku 32. Procesi i integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian do t ket m shum ndikim n ciln prej fushave t mposhtme?
Gjithashtu njohuria e gjyqsorit n lidhje me legjislacionin e BE-s dhe me ndikimin q procesi i integrimt t Shqipris n BE do t ket n legjislacionin shqiptar sht tejet i mangt. Ndonse pjesa m e madhe jan n dijeni t faktit q MSA-ja prbn nj burim t drejte q i mbivendoset t drejts shqiptare, nj prqindje e konsiderueshme nuk jan n dijeni t ktij fakti. Ndrsa shumica e t intervistuarve kan pak ose aspak njohuri pr Acquis Communautaire. Kshtu shumica e tyre nuk e njohin hierarkin e akteve nnligjore n kt dokument. S fundi shumica e t intervistuarve n gjyqsor kan pak informacion mbi aspektet e t drejts shqiptare q do t preken nga integrimi i Shqipris n BE. Vetm 12% e t intervistuarve mendojn se ky proces do t
ket ndikimin e tij m t madh tek e drejta administrative. Kto rezultate jan shqetsuese pr dy arsye. S pari t intervistuarit n kt kategori jan gjyqtar, q do t thot q pritshmria e njohurive n lidhje me aspektin juridik t procesit t integrimit n kt kategori ishte e m e lart. S dyti, gjyqsori sht nj sektor ky jo vetm sepse preket nga procesi i integrimit t Shqipris n BE, por edhe sepse ai sht nj nga zbatuesit e ktij procesi n aktivitetin e tij t prditshm. Procesi i integrimit materializohet konkretisht n veprimtarin dhe vendimet q jep gjyqsori. Pr t dyja kto arsye, mungesa e informacionit n kt sektor sht sa problematike po aq edhe e domosdoshme pr tu riparuar.
43
44
Aneksi 1. Pyetsori i Prgjithshm

Institucioni_________________________________________ Intervistuesi________________________________________ Ky pyetsor sht pjes e nj studimi q po kryhet pr t vlersuar perceptimin e prgjithshm n lidhje me Bashkimin Evropian n kategori t ndryshme shoqrore, duke prfshir edhe administratn publike. Rezultatet e ktij studimi do t prdoren pr t prmirsuar procesin e informimit n raport me Bashkimin Europian. Ju jeni zgjedhur n mnyr t rastsishme pr tu intervistuar. Emri dhe prgjigjet tuaja do t mbeten anonime. Ju lutem MOS SHENONI emrin apo informacionin tuaj personal n kt pyetsor. Pr seciln pyetje ju lutemi t rrethoni numrin prbri prgjigjes suaj, sipas shpjegimeve t dhna. Pyetsor Informacion i Prgjithshm mbi t anketuarin/anketuarn
1. Ju lutemi shnoni gjinin tuaj. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Mashkull Femr 2. Cils grupmosh i prkisni? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). 1 2
18 22 vjec 23 35 vjec 36 55 vjec Mbi 55 vjec
1 2 3 4
3. far shkollimi keni kryer? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shkolln tetvjecare Shkolln e mesme Shkolln e lart Shkolln pasuniversitare 1 2 3 4
45
4. Sa vite keni q punoni n kt institucion? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme).
M pak se nj vit 1 2 vjet 2-5 vjet 5 10 vjet M shum se 10 vjet
1 2 3 4 5
Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) 5. A e keni lexuar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit, apo pjes t saj? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo 6. Me sa dini ju a e ka nnshkruar Shqipria Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA)? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99 1 2
7. Pr mendimin tuaj, Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) sht nj marrveshje q prshpejton antarsimin e Shqipris, n ciln nga organizatat e mposhtme? (Ju lutem, shnoni vetm nj nga organizatat e mposhtme). N Bashkimin Europian N NATO N Organizatn Botrore t Tregtis (OBT) N Organizatn e Kombeve t Bashkuara (OKB) N Paktin e Stabilitetit Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 6 99
46
8. Pr mendimin tuaj a mund t bhet Shqipria antare e Bashkimit Evropian edhe pa e nnshkruar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99
9. Pr mendimin tuaj, Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) sht nj marrveshje q Shqipria e ka nnshkruar me ciln prej organizatave apo vendeve t mposhtme. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Me Bashkimin Evropian Me NATO-n Me Paktin e Stabilitetit Me Organizatn e Kombeve t Bashkuara (OKB) Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 99
10. Pr mendimin tuaj a sht ratifikuar Marrveshja e Stabilizim-Asociimit midis Shqipris dhe BE-s nga t gjitha parlamentet e vendeve antare t Bashkimit Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 11. Pr mendimin tuaj cfar nnkupton ratifikimi i Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) nga vendet antare t Bashkimit Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Miratimi i MSA-s nga parlamentet e vendeve antare t Bashkimit Evropian Miratimi i MSA-s nga Komisioni Evropian Miratimi i MSA-s nga Kshilli Evrops Miratimi i MSA-s nga Organizata pr Bashkpunim dhe Siguri n Evrop (OSBE) Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 99 1 2 99
47
12. Pr mendimin tuaj cila do t jet pasoja m e menjhershme e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) pr Shqiprin. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Ulja e tarifave doganore midis Shqipris dhe Bashkimit Evropian Heqja e vizave pr qytetart shqiptar q duan t shkojn n Bashkimin Evropian Antarsimi i Shqipris n Bashkimin Evropian Antarsimi i Shqipris n NATO Tjetr, ju lutemi specifikoni Nuk e di 1 2 3 4 5 99
13. Pr mendimin tuaj cili nga institucionet e mposhtme do t krijohet si pasoj e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA)? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Kshilli i Stabilizim-Asociimit Drejtoria Rajonale e Stabilizim-Asociimit Asambleja Rajonale e Stabilizim-Asociimit Ministria e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit Nuk e di 1 2 3 4 99
Procesi i Antarsimit t Shqipris n Bashkimin Evropian (BE) 14. Ju personalisht sa mendoni se e njihni procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4
15. Shqipria po bn prpjekje pr tu antarsuar si n Bashkimin Evropian (BE) ashtu edhe n NATO. Pr mendimin tuaj n ciln prej ktyre organizatave do t antarsohet m par Shqipria n NATO apo n BE? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shqipria do t antarsohet m par n NATO, pastaj n BE Shqipria do t antarsohet m par n BE, pastaj n NATO Nuk e di 1 2 99
48
16. A sht Shqipria antare e organizatave t mposhtme? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht). 1 2 3 4 5 6 NATO OSBE OKB OBT-s Kshilli i Evrops Bashkimi Evropian 1 Po 1 Po 1 Po 1 Po 1 Po 1 Po 2 Jo 2 Jo 2 Jo 2 Jo 2 Jo 2 Jo 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di
17. Pr mendimin tuaj sa t rndsishm jan faktort e mposhtm pr antarsimin e Shqipris n Bashkimin Europian? Ju lutem vlersoni n nj shkall nga 1 deri n 10, ku sa m i lart numri aq m i rndsishm faktori prkats. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht). 1 2 3 4 5 6 7 8 Gjyqsori Politika Bashkimi Evropian Prbrja fetare e Shqipris Stabiliteti n rajon Administrata Publike Shqiptare Administrata Lokale Tjetr; 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 10
18. Pr mendimin tuaj a mund t antarsohet Shqipria n Bashkimin Europian edhe pa e prafruar legjislacionin me Bashkimin Europian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99
19. A keni dgjuar pr Acquis Communautaire? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e Di (Ju lutem shkoni tek pyetja 21 ) 1 2 99
49
20. Pr mendimin tuaj Acquis Communautaire sht: (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Trsia e t drejtave dhe detyrimeve t prbashkta q i bashkon t gjitha shtetet antare n Bashkimin Evropian. Trsia e institucioneve t Bashkimit Evropian. Organi m i lart vendimmarrs n Bashkimin Evropian. Trsia e standarteve politike dhe ekonomike q duhet t prmbush cdo vend antar i Bashkimit Evropian. Nuk e di 21. A keni dgjuar pr Njsit e Integrimit n ministrit e linjs? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo 22. N punn tuaj t prditshme sa vend zn aktivitete q kan t bjn me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4 1 2 99 2 3 4 1
23. Pr mendimin tuaj sa e motivuar sht administrata publike shqiptare pr tu marr me shtjen e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4
50
24. Po ju personalisht sa i/e motivuar ndiheni pr tu marr me shtjen e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4
25. Pr mendimin tuaj cili nga institucionet e mposhtme sht pjes e Bashkimit Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop (OSBE-ja) Kshilli i Europs Organizata Botrore e Tregtis (OBT-ja) Komisioni Evropian Banka Evropiane pr Rindrtim dhe Zhvillim (BERZH) NATO Pakti i Stabilitetit Nuk e di 1 2 3 4 5 6 7 99
26. Pr mendimin tuaj cili nga vendet e mposhtme sht n Bashkimin Evropian? (Ju lutem shnoni vetm njrin nga vendet e mposhtme). Norvegjia Rumania Kroacia Zvicra Ukraina Sllovakia Nuk e di 1 2 3 4 5 6 99
51
27. Nj numr burimesh ofrojn informacion mbi BE-n. Sa informacion merrni mbi Bashkimin Evropian nga burimet e mposhtme? Ju lutemi jepni vlersimin tuaj nga 1 deri n 10 ku, sa m i madh numri, aq dhe m e madhe sasia e informacionit q merrni nga burimi n fjal. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht).
1 2 3 4 5 6 7 8
Televizioni Radio Gazetat Interneti Delegacioni i BE-s n Shqipri Ministria e Integrimit Organizata/Institucioni ku punoni Ambasadat/Organizatat Ndrkombtare
1 1 1 1 1 1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 3 3 3 3 3 3
4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5 5 5 5
6 6 6 6 6 6 6 6
7 7 7 7 7 7 7 7
8 8 8 8 8 8 8 8
9 9 9 9 9 9 9 9
10 10 10 10 10 10 10 10
9 10
Institucionet krkimore Tjetr, specifiko
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10
28. Informacioni rreth Bashkimit Evropian sht i shumllojshm. N cilat fusha do kishit dshir t kishit m shum informacion rreth Bashkimit Evropian? Ju lutem rendisni tre fusha, sipas rndsis q kan pr ju.
1.______________________________________________
2.______________________________________________
3.______________________________________________
52
Aneksi 2. Pyetsori pr Gjyqsorin

Institucioni_________________________________________ Intervistuesi________________________________________ Ky pyetsor sht pjes e nj studimi q po kryhet pr t vlersuar perceptimin e prgjithshm n lidhje me Bashkimin Evropian n kategori t ndryshme shoqrore, duke prfshir edhe administratn publike. Rezultatet e ktij studimi do t prdoren pr t prmirsuar procesin e informimit n raport me Bashkimin Evropian. Ju jeni zgjedhur n mnyr t rastsishme pr tu intervistuar. Emri dhe prgjigjet tuaja do t mbeten anonime. Ju lutem MOS SHENONI emrin apo informacionin tuaj personal n kt pyetsor. Pr seciln pyetje ju lutemi rrethoni numrin prbri prgjigjes suaj, sipas shpjegimeve t dhna. Pyetsor Informacion i Prgjithshm mbi t anketuarin/anketuarn
1. Ju lutemi shnoni gjinin tuaj. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Mashkull Femr 2. Cils grupmosh i prkisni? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). 1 2
18 22 vjec 23 35 vjec 36 55 vjec Mbi 55 vjec
1 2 3 4
3. far shkollimi keni kryer? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shkolln tetvjeare Shkolln e mesme Shkolln e lart Shkolln pasuniversitare 1 2 3 4
53
4. Sa vite keni q punoni n kt institucion? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme).
M pak se nj vit 1 2 vjet 2 - 5 vjet 5 10 vjet M shum se 10 vjet
1 2 3 4 5
Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) 5. A e keni lexuar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit, apo pjes t saj? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo 6. Me sa dini ju a e ka nnshkruar Shqipria Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA)? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99 1 2
7. Pr mendimin tuaj, Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) sht nj marrveshje q prshpejton antarsimin e Shqipris, n ciln nga organizatat e mposhtme? (Ju lutem, shnoni vetm nj nga organizatat e mposhtme). N Bashkimin Evropian N NATO N Organizatn Botrore t Tregtis (OBT) N Organizatn e Kombeve t Bashkuara (OKB) N Paktin e Stabilitetit Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 6 99
54
8. Pr mendimin tuaj a mund t bhet Shqipria antare e Bashkimit Europian edhe pa e nnshkruar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99
9. Pr mendimin tuaj, Marrveshja e Stabilizim Asocimit (MSA) sht nj marrveshje q Shqipria e ka nnshkruar me ciln prej organizatave apo vendeve t mposhtm. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Me Bashkimin Europian Me NATO-n Me Paktin e Stabilitetit Me Organizatn e Kombeve t Bashkuara (OKB) Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 99
10. Pr mendimin tuaj a sht ratifikuar Marrveshja e Stabilizim-Asociimit midis Shqipris dhe BE-s nga t gjitha parlamentet e vendeve antare t Bashkimit Europian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99
11. Pr mendimin tuaj far nnkupton ratifikimi i Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) nga vendet antare t Bashkimit Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Miratimi i MSA-s nga parlamentet e vendeve antare t Bashkimit Evropian Miratimi i MSA-s nga Komisioni Evropian Miratimi i MSA-s nga Kshilli Evrops Miratimi i MSA-s nga Organizata pr Bashkpunim dhe Siguri n Evrop (OSBE) Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 99
55
12. Pr mendimin tuaj cila do t jet pasoja m e menjhershme e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) pr Shqiprin? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Ulja e tarifave doganore midis Shqipris dhe Bashkimit Evropian Heqja e vizave pr qytetart shqiptar q duan t shkojn n Bashkimin Evropian Antarsimi i Shqipris n Bashkimin Evropian Antarsimi i Shqipris n NATO Tjetr, ju lutemi specifikoni Nuk e di 1 2 3 4 5 99
13. Pr mendimin tuaj cili nga institucionet e mposhtme do t krijohet si pasoj e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA)? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Kshilli i Stabilizim-Asociimit Drejtoria Rajonale e Stabilizim-Asociimit Asambleja Rajonale e Stabilizim-Asociimit Ministria e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit Nuk e di 1 2 3 4 99
Procesi i Antarsimit t Shqipris n Bashkimin Evropian (BE) 14. Ju personalisht sa mendoni se e njihni procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4
15. Shqipria po bn prpjekje pr tu antarsuar si n Bashkimin Evropian (BE) ashtu edhe n NATO. Pr mendimin tuaj n ciln prej ktyre organizatave do t antarsohet m par Shqipria n NATO apo n BE? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shqipria do t antarsohet m par n NATO, pastaj n BE Shqipria do t antarsohet m par n BE, pastaj n NATO Nuk e di 1 2 99
56
16. A sht Shqipria antare e organizatave t mposhtme? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht). 1 2 3 4 5 6 NATO OSBE OKB OBT-s Kshilli i Evrops Bashkimi Evropian 1 Po 1 Po 1 Po 1 Po 1 Po 1 Po 2 Jo 2 Jo 2 Jo 2 Jo 2 Jo 2 Jo 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di 99 Nuk e Di
17. Pr mendimin tuaj sa t rndsishm jan faktort e mposhtm pr antarsimin e Shqipris n Bashkimin Evropian? Ju lutem vlersoni n nj shkall nga 1 deri n 10 ku, sa m i lart numri, aq m i rndsishm faktori prkats. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht). 1 2 3 4 5 6 7 8 Gjyqsori Politika Bashkimi Europian Prbrja fetare e Shqipris Stabiliteti n rajon Administrata Publike Shqiptare Administrata Lokale Tjetr; 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 10
18. Pr mendimin tuaj a mund t antarsohet Shqipria n Bashkimin Europian edhe pa e prafruar legjislacionin me Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 19. A keni dgjuar pr Acquis Communautaire? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e Di (Ju lutem shkoni tek pyetja 21 ) 1 2 99 1 2 99
57
20. Pr mendimin tuaj Acquis Communautaire sht: (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Trsia e t drejtave dhe detyrimeve t prbashkta q i bashkon t gjitha shtetet antare n Bashkimin Evropian. Trsia e institucioneve t Bashkimit Evropian. Organi m i lart vendimmarrs n Bashkimin Evropian. Trsia e standarteve politike dhe ekonomike q duhet t prmbush do vend antar i Bashkimit Evropian. Nuk e di 21. A keni dgjuar pr Njsit e Integrimit n ministrit e linjs? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo 22. N punn tuaj t prditshme sa vend zn aktivitete q kan t bjn me procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4 1 2 99 2 3 4 1
23. Pr mendimin tuaj sa e motivuar sht administrata publike shqiptare pr tu marr me shtjen e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 1 2 3 4
58
24. Po ju personalisht sa i/e motivuar ndiheni pr tu marr me shtjen e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Shum Deri diku Pak Aspak 25. Pr mendimin tuaj cili nga institucionet e mposhtme sht pjes e Bashkimit Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop (OSBE-ja) Kshilli i Evrops Organizata Botrore e Tregtis (OBT-ja) Komisioni Evropian Banka Evropiane pr Rindrtim dhe Zhvillim (BERZH) NATO Pakti i Stabilitetit Nuk e di 26. Pr mendimin tuaj cili nga vendet e mposhtme sht n Bashkimin Evropian? (Ju lutem shnoni vetm njrin nga vendet e mposhtme). Norvegjia Rumania Kroacia Zvicra Ukraina Sllovakia Nuk e di 1 2 3 4 5 6 99 1 2 3 4 5 6 7 99 1 2 3 4
59
27. Nj numr burimesh ofrojn informacion mbi BE-n. Sa informacion merrni mbi Bashkimin Evropian nga burimet e mposhtme. Ju lutemi jepni vlersimin tuaj nga 1 deri n 10 ku, sa m i madh numri, aq dhe m e madhe sasia e informacionit q merrni nga burimi n fjal. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht).
1 2 3 4 5 6 7 8
Televizioni Radio Gazetat Interneti Delegacioni i BE-s n Shqipri Ministria e Integrimit Organizata/Institucioni ku punoni Ambasadat/Organizatat Ndrkombtare
1 1 1 1 1 1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 3 3 3 3 3 3
4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5 5 5 5
6 6 6 6 6 6 6 6
7 7 7 7 7 7 7 7
8 8 8 8 8 8 8 8
9 9 9 9 9 9 9 9
10 10 10 10 10 10 10 10
9 10
Institucionet krkimore Tjetr, specifiko
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10
28. Informacioni rreth Bashkimit Evropian sht i shumllojshm. N cilat fusha do kishit dshir t kishit m shum informacion rreth Bashkimit Evropian? Ju lutem rendisni tre fusha, sipas rndsis q kan pr ju.
1.______________________________________________
2.______________________________________________
3.______________________________________________
60
Gjyqsori dhe Integrimi n Bashkimin Evropian
29. Pr mendimin tuaj sa do t ndikoj tek gjyqsori procesi i integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian? Ju lutem vlersoni n nj shkall nga 1 deri n 10, ku sa m i madh numri aq m i madh edhe ndikimi. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n secilin rresht).
Aspak ndikim Shum Ndikim 1 2 3 4 5
Deri Diku
10
30. Me sa jeni n dijeni, a sht nnshkruar Marrveshja e Prkohshme (ad interim) midis Shqipris dhe Komunitetit Evropian? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di Ju lutem shkoni tek pyetja 32 1 2 99
31. Pr mendimin tuaj Marrveshja e Prkohshme (ad interim) midis Shqipris dhe Komunitetit Evropian, far karakteri ka? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Tregtar Politik Ushtarak Rajonal Nuk e di 32. Pr mendimin tuaj tarifat doganore t nj malli me origjin nga vendet e BE-s a ndikohen nga marrveshja e prkohshme (ad interim) midis Komunitetit Evropian dhe Shqipris? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 1 2 99 1 2 3 4 99
61
33. Pr mendimn tuaj a prbn Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) nj burim t s drejts? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Po Jo Nuk e di 34. Pr mendimin tuaj n nj situat ku prplaset ligji shqiptar me nj detyrim ligjor q rrjedh nga Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) cili do t ket prparsi. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). Ligji shqiptar Detyrimi nga Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) Nuk e di 1 2 99 1 2 99
35. Cila sht hierarkia e akteve nnligjore n Acquis Communautaire? Aktet e mposhtme jan renditur n nj rend zbrits, pra nga akti m i lart, tek m i ulti, nga e majta n t djatht. Ju lutem zgjidhni renditjen, q sipas mendimit tuaj pasqyron hierarkin e akteve nnligjore n Acquis Communautaire. (Zgjidhni vetm nj nga mundsit n kollonn djathtas). Akti m i lart Rregullorja Direktivat Vendimet Direktivat Rregullorja Direktivat Direktivat Vendimet Vendimet Rregullorja Vendimet Vendimet Akti m i ult - Rekomandimet - Rekomandimet - Rekomandimet Rregullorja Direktivat 1 2 3 4 5 99
Rekomandimet Rregullorja Nuk e di -
Rekomandimet -
62
36. Pr mendimin tuaj procesi i integrimit t Shqipris n Bashkimin Europian do t ket m shum ndikim n ciln prej fushave t mposhtme? (Zgjidhni vetm nj nga mundsit e mposhtme). E Drejta Penale E Drejta Civile E Drejta Detare E Drejta Administrative Tjetr, specifiko Nuk e di 1 2 3 4 5 99
63

Shqiperia Dhe Bashkimi Evropian

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Shqiperia Dhe Bashkimi Evropian

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

REPUBLIKA E SHQIPRIS

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Arben Kashahu Ministria e Integrimit

Klementin Mile Ministria e Integrimit

Blendi Kajsiu Universiteti Evropian i Tirans (UET)

Prpunimi dhe Analiza Statistikore

Kliti Ceca Banka e Shqipris

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Tabela 2. Numri i intervistave sipas institucioneve pr do grup.

Tabela 3. Karakteristikat e kampioneve sipas grupeve

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Marrveshja e StabilizimAsociimit (MSA)

Grafiku 1. A e keni lexuar Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit, apo pjes t saj?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Grafiku 2. Me sa dini ju a e ka nnshkruar Shqipria Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA)?

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Grafiku 8. Cila do t jet pasoja m e menjhershme e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit (MSA) pr Shqiprin?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Antarsimi i Shqipris n Bashkimin Evropian (BE)

Grafiku 10. Sa mendoni se e njihni procesin e integrimit t Shqipris n Bashkimin Evropian?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Grafiku 11. Ku do t antarsohet m par Shqipria n NATO apo BE?

Grafiku 12. A sht Shqipria antare e organizatave t mposhtme?

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Grafiku 13. Sa t rndsishm kta faktort pr antarsimin n BE?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Grafiku 15. A keni dgjuar pr Acquis Communautaire?

Grafiku 16. far sht Acquis Communautaire?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Grafiku 17. A keni dgjuar pr Njsit e Integrimit n ministrit e linjs?

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Njohurit mbi Bashkimin Europian

Grafiku 21. Cili nga institucionet e mposhtme sht pjes e BE-s?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Burimet e informacionit rreth Bashkimit Evropian

Grafiku 23. Sa informacion merrni mbi BE - n nga burimet e mposhtme?

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

REPUBLIKA E SHQIPRIS MINISTRIA E INTEGRIMIT

Shqipria dhe Bashkimi Evropian Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) dhe m pas

Grafiku 29. A prbn Marrveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) nj burim t s drejts?