FIKHUS-SRE RASULLLAHIN HAYATINDAN MAN DERSLER

Ahmed Ferid eviri: Oktay YILMAZ - M.Ahmet VAROL

GURABA YAYINLARI ATAL EME SOKAK DEFNE HAN No: 27 / 9 CALOLU / STANBUL TEL: (0212) 526 06 05 FAX: (0212) 522 49 98 guraba@hotmail.com

indekiler
NSZ ................................................................................................................................................................... 8 1. GR ................................................................................................................................................................ 16 1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli Nesebi. ............................................................................... 18 2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Yaratlndaki zellikleri: ............................................................ 19 Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sfatlar Hakknda Bilgi Veren Baz Hadisler...................................... 20 3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in simleri ve Knyeleri..................................................................... 21 Kureyin Peygamberin Adn Tahrif Etmeleri:................................................................................................... 23 Peygamberimizin Dier Adlar: ............................................................................................................................ 24 4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, Mminlerin Anneleri Olan Hanmlar......................................... 25 5. ocuklar........................................................................................................................................................... 26 2. MUHAMMED MUSTAFA -Aleyhisselam-IN DOUMUNDAN NCE MEYDANA GELEN NEML OLAYLAR VE BRETL GELMELER ........................................................................................................... 28 Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n Doumundan nce Meydana Gelen nemli Olaylar ve bretli Gelimeler. ............................................................................................................................................................ 29 1. Abdulmuttalibin Zemzem Kuyusunu Kazmas................................................................................................ 31 2. Abdulmuttalibin Oullarndan Birini Kesmeyi Adamas................................................................................. 33 3. Fil Olay ............................................................................................................................................................ 33 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 35 3. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N DOUMUYLA PEYGAMBERLKLE GREVLENDRLMES ARASINDAK DNEM............................................................................................ 38 A. Abdulmuttalibin Olu Abdullahn Vehebin Kz mine le Evlenmesi....................................................... 40 B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in Doumu ve Bymesi .................................................. 41 Yce Allahn Peygamberini Genliinde Cahiliye Dneminin Pisliklerinden Korumas .................................. 43 C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Peygamberlikle Grevlendirilmesinden nce Meydana Gelen nemli Olaylar...................................................................................................................................................... 46 1. Ficr Sava....................................................................................................................................................... 48 2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudul)............................................................................................................... 48 3. Resullullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anha- le Evlenmesi ..................................... 49 4. Kabenin Yeniden nas ve Hakem Olay..................................................................................................... 50 4. VAHYN BALANGICIYLA KUTSAL HCRET ARASI............................................................................. 52 Peygamberlik Gneinin Douu.......................................................................................................................... 53 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 54 Kutsal arnn Gizlice Yapld Dnem ............................................................................................................ 57 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 58 Kutsal arnn Aktan Yapld Dnem ........................................................................................................... 60 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 66 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 70 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 73 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 78 Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Davetinin Bu Dneminde Meydana Gelen nemli Gelimeler ve Byk Olaylar....................................................................................................................................................... 81 1. Hamza bin Abdilmuttalibin Mslman Olmas. .............................................................................................. 81 2. Birinci Habeistan Hicreti. ................................................................................................................................ 82 3. mer bin Hattab -Radyallahu anh-n Mslman Olmas ............................................................................... 82 4. kinci Habeistan Hicreti................................................................................................................................... 84 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 86 5. Zulm Belgesi ve Genel Boykot ....................................................................................................................... 87 6. Ebu Tlibin ve Hz. Hatice -Radyallahu anha-nn Vefat ............................................................................... 89 7. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Taife Gitmesi................................................................................ 90 8. sr ve Mirc .................................................................................................................................................... 91 mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 95 9. Birinci Akabe Beyat ....................................................................................................................................... 98 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 102 10. kinci Akabe Beyat ..................................................................................................................................... 103 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 105 5. MEKKEDEN MEDNEYE KUTSAL HCRET.......................................................................................... 108 Sahabilerin (Allah hepsinden raz olsun) Medineye Hicretleri.......................................................................... 110 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 111 Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in ve Arkadann Hicreti..................................................................... 113

mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 121 6. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N MEDNEY MNEVVEREYE VARIIYLA BYK BEDR AZVES ARASINDA GEEN OLAYLAR....................................................................................... 128 Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye Varmas ve Orada Mescidini na Etmesi .................... 130 4. Ramazan Orucunun, Ftr Sadakasnn ve Mallarnn Zektnn Verilmesinin Emredilmesi: ......................... 136 5. Byk Bedir azvesinden nceki azve ve Seriyyeler:............................................................................... 137 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 139 7. BYK BEDR AZVES ........................................................................................................................... 144 BYK BEDR AZVES ............................................................................................................................... 146 1. Gazann Seyri:................................................................................................................................................. 146 2. Kfrn nderlerinin Helk Olmalar: ............................................................................................................. 149 Ebu Cehil'in Helki: ............................................................................................................................................ 149 Umeyye b. Halef'in ldrlmesi: ....................................................................................................................... 150 Mriklerin En Bedbaht Ukbe B. Ebi Muayt'in lm: .................................................................................... 150 3. Peygamber Sallallahu Aleyhi Vesellem'in En Kt Durak Olan Cehennem ukuruna Varm Olan Kfr Ve Sapklk nderlerine Seslenmesi ........................................................................................................................ 151 4. Bedir Gn Meleklerin nmesi: ...................................................................................................................... 151 5. Esirler Ve Ganimetlerin Mbah Klnmas: .................................................................................................... 153 6. ki Ordunun Karlat Gn Olan Furkan Gnnde man Parlak Manzaralar: .......................................... 154 man Dersler ve ller..................................................................................................................................... 154 8. BEDR'DEN SONRA UHUD'DAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR: ........................................... 159 BEDRDEN SONRA UHUDDAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR................................................. 161 1. Kdr'de Suleym Oullar azvesi................................................................................................................... 161 2. Sevk azvesi.................................................................................................................................................. 161 3. Z Emar azvesi:............................................................................................................................................ 161 4. Bahrn azvesi: .............................................................................................................................................. 161 5. Kaynuka Oullarnn Srlmeleri: .................................................................................................................. 162 Baz Hususlar Ve man Sonular: ...................................................................................................................... 162 6. Kab b. el-Eref'in ldrlmesi: ..................................................................................................................... 163 man Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 164 9. UHUD AZVES ........................................................................................................................................... 167 1. azvenin Baz zellikleri:.............................................................................................................................. 169 2. azvenin Seyri Ve Olaylar: ........................................................................................................................... 170 1. ehidlerin Efendisi Hamza'nn ehid Dmesi:.............................................................................................. 176 2. Enes b. en-Nadr Radyallahu anh'n ehadeti: ................................................................................................ 178 3. Cabir'in Babas Abdullah b. Haramn ehadeti: ............................................................................................ 178 4. Huzeyfe'nin Babas El-Yemn (Allah kisinden De Raz Olsun)'n ehadeti: ................................................ 179 5. Amr b. el-Cemh'un ehadeti: ........................................................................................................................ 179 6. Abdullah b. Cah'n ehadeti: ......................................................................................................................... 180 7. Mus'ab b. Umeyr radyallahu anh'n ehadeti:................................................................................................ 180 Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in Hamru'l-Esed Gazasna kmas:..................................................... 180 man Dersler ve ller..................................................................................................................................... 181 10. UHUD SAVAI VE HENDEK SAVAI ARASINDA OLAN OLAYLAR ............................................... 185 1. Rac Gn ...................................................................................................................................................... 187 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 188 2 -Maune Kuyusu Hadisesi ................................................................................................................................. 188 man Dersler ve ller..................................................................................................................................... 190 3- Benu Nadirin Yurtlarndan karlmas......................................................................................................... 190 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 192 4- kinci Bedir azvesi ....................................................................................................................................... 193 5- Dmetul-Cendel Gazs................................................................................................................................. 194 6- Drdnc Ylda Gerekleen Dier Olaylar:.................................................................................................. 194 11- AHZAB (HENDEK) SAVAI VE BEN KURAYZA SAVAI.............................................................. 195 AHZAB (HENDEK) SAVAI.......................................................................................................................... 197 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 202 BEN KUREYZA AZVES ............................................................................................................................. 204 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 207 *** 12- AHZAB VE BEN KUREYZA HADSELERN TAKP EDEN VE HUDEYBYE NCES MEYDANA GELEN OLAYLAR .................................................................................................................... 208 12- AHZAB VE BEN KUREYZA HADSELERN TAKP EDEN VE HUDEYBYE NCES MEYDANA GELEN OLAYLAR .................................................................................................................... 210 1- Ebu Rafii B. Ebil Hukaykin ldrl ...................................................................................................... 212

mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 213 2- Beni Lihyan azvesi....................................................................................................................................... 214 3 - Necd Seriyyesi Ve Smame b. Usal Olay .................................................................................................... 215 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 216 4- Muraysi Yani Beni Mustalk azvesi............................................................................................................. 216 Bu azve Boyunca Gerekleen bret Dolu Hadiseler: ...................................................................................... 217 A- Abdullah b. beyyin sz: ........................................................................................................................... 217 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 218 B- Raslullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-e Kl ekip imdi Seni Benden Kim Kurtaracak? Diyen Bedevinin Kssas:............................................................................................................................................... 219 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 219 C- fk Hadisesi .................................................................................................................................................... 220 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 223 13- HUDEYBYE ANTLAMASI................................................................................................................... 227 1- HUDEYBYE ANTLAMASI ...................................................................................................................... 229 Hudeybiye Kssasndaki Belgeler, Mucizeler Ve Olaylar:.................................................................................. 235 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 238 14- HUDEYBYE ANTLAMASI VE MEKKENN FETH ARASINDA GEEN OLAYLAR................... 242 A- Ztl Kared azvesi ..................................................................................................................................... 244 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 246 B- Hayberin Fethi .............................................................................................................................................. 248 Hayber Gazvesi Olaylar:.................................................................................................................................... 251 1- Cafer b. Ebi Talip Ve Arkadalar le Eb Mus el-Ear Ve Arkadalarnn Gelileri:................................. 251 2- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Zehirleme Giriimi: ......................................................................... 252 3- Eek Etinin ve Muta Nikahnn Yasaklanmas: ............................................................................................. 253 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 254 c- Umretul-Kad ................................................................................................................................................ 256 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 258 d- Mte azvesi .................................................................................................................................................. 259 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 261 15. MEKKENN FETH.................................................................................................................................... 264 mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 271 16- HUNEYN AZVES VE TAF KUATMASI ........................................................................................... 274 A- HUNEYN AZVES .................................................................................................................................... 276 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 280 B- TAF AZVES............................................................................................................................................. 282 man Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 283 17- TEBUK AZVES VE GERDE KALAN KNN HKYES ........................................................ 286 TEBUK AZVES ............................................................................................................................................. 288 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 294 Kab b. Mlik ve ki Arkadann Tevbe Hikayeleri:.......................................................................................... 295 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 299 18- HEYETLER YILI......................................................................................................................................... 304 HEYETLER YILI............................................................................................................................................. 306 1- Abdul Kays Heyeti: ....................................................................................................................................... 306 2- Aralarnda Mseylemetl Kezzbn da bulunduu Ben Hanfe Heyeti: ..................................................... 307 3- Eariyyun ve Yemen heyetinin Gelii: .......................................................................................................... 308 4- Beni Sad b. Bekr Heyetinin Gelii................................................................................................................. 309 5- Mzine Heyetinin Gelii:................................................................................................................................ 310 6- Necran Heyetinin Gelii: ................................................................................................................................ 310 Necranllar Kssasndaki Baz Faideler:.............................................................................................................. 311 19- VEDA HACCI.............................................................................................................................................. 312 VEDA HACCI ................................................................................................................................................... 314 20- PEYGAMBER (Sallallahu aleyhi vesellem)N VEFATI............................................................................ 318 PEYGAMBER -Sallallahu aleyhi vesellem-N VEFATI .............................................................................. 320 Rasulullah Sallallahu Aleyhi Vesellem in Ecelinin Yaklatna Dair aretler Vermesi.................................. 320 Resulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in ikayetinin Balangc:.................................................................. 322 Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Vefat Hastalnda Yapt Tavsiyeler: ......................................... 324 Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Hayatndan Son Saatler: ................................................................ 326 Sahabenin Tavrlar Ve Cesed-i erifin Defninden nce Halifenin Seilmesi.................................................. 328 Cesed-i erifin Techizi ...................................................................................................................................... 329 mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 331

F k h u s - S r e Raslullahn -Sallallahu aleyhi vesellemHayatndan MAN DERSLER Ahmed Ferid eviri: Oktay YILMAZ - M.Ahmet VAROL

Yce Allah yle buyuruyor: Andolsun ki, Allahn peygamberinde sizin iin, Allah ve ahiret gnn uman ve Allah oka ananlar iin gzel bir rnek vardr. (Ahzb: 33/21) Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- yle buyurmutur: Biriniz, ben kendisi iin babasndan, ocuundan ve btn insanlardan daha sevimli olmadka iman etmi olamaz.1[1] mam Malik -Rahimehullah- yle demitir: Bu mmetin ba ne ile slah oldu ise, sonu da ancak onunla dzelir.2[2]

1[1] 2[2]

Buhr, (1/75), Kitbul-mn; Mslim (2/15). Kitbul-mn. Kad yad, e-if, II, 88.

NSZ
Yce Allahtan sonunu gzel getirmesini diliyoruz. Yaratklar kendi gcyle yaratan, onlar irdesiyle trlere ayran ve ilhlna delil klan Allaha hamdolsun. Her bir yaratk Onun birliine ahitlik etmektedir. Yaratlm olan her ey Onun Rab olduuna dellet etmektedir. Allah insanlar da cinleri de, ilerinden herhangi birine ihtiyac olmad halde kendisine ibadet etmekle ykml klmak zere yaratmtr. Onun yaratklarnn hibirine ihtiyac yoktur. Allahtan baka ilh olmadna. Onun bir olduuna ve orta olmadna, dengi olmayan tek bir ilh olduuna, hibir eye ihtiyac olmayan yce varlk olduuna, e veya ocuk edinmediine ehdet ederiz. Muhammedin de Onun kulu, elisi, peygamberi, seilmi yarat, kendisinden raz olduu dostu, vahiy konusunda gvendii ve yaratklar arasndan setii biri olduuna ehdet ederiz. Yce Allah onu mjdeleyici, uyarc, Onun izniyle Allaha davet edici biri ve aydnlatc bir kandil olarak hak zere gndermitir. Allahn salt ve bol bol selm onun, temiz sahabilerinin, mminlerin anneleri olan elerinin zerine olsun. mdi; slmi uyan hayatnda geirilen u zor dnemde Mslmanlarn, nerede duracaklarn, nasl hareket edeceklerini, nasl bir yol izleyeceklerini, hangi hedefe doru yneleceklerini, ne zaman bir eyden el ekmelerinin, namaz klmalarnn ve zekt vermelerinin gerektiini, ne zaman (dmanla) bar ve anlama yapmalarnn, ne zaman cihad etmelerinin ve arpmaya girmelerinin gerekeceini kendilerine gsterecek ak bir deerlendirmeye ne kadar ok ihtiyalar var! Saylan konularda insanlar deiik kaynaklar ortaya koydular. Yer yer birbirinden tamamen farkl yollar izlediler. Bazen birbirine tamamen ters metodlar tutturdular. Bazlar, Mslmanlarn ve slmn ycelmesinin yolunun, ilk gnden itibaren kara cahiliyeye kar silahl mcadeleye girimek olduunu ileri srd. Bazlar halk zerinde hkimiyet bayran ykseltmenin yolunun siyasi almalar yapmak ve parlamentoya girmek olduunu ileri srd. Bazlar yce yaratcnn rzasn kazanmann ve lkelerde slm bayran ykseltmenin yolunun eitim ve insan yetitirme olduunu ileri srd. Bazlar bundan daha dar bir aryla ortaya ktlar. Bu gibilerin slmn yceltilmesini isteme ve mutlak hkimiyet sahibi, her eyin ilmine sahip olan Allahn bayran ykseltme gibi bir kayglar yoktur. Bunlar sadece toplumu slaha almay hedefleyenlerdir. Dolaysyla insanlarn iyilie arya olumlu cevap vermeleri yeterlidir. Bazlar ise bundan daha basit gayelerle uramaktadrlar. Onlarn slm davas diye bir davalar da yoktur. Bu gibilerin kafa yaplarna ve dncelerine gre Rahmann hkmne bavurmakla, yeryznn aalk tautlarnn hkmlerine bavurmak arasnda bir fark yoktur. Bu konuda izleyecekleri tutum onlarn arzularyla ve ehevi hisleriyle balantldr. stn gayelerden bir nasipleri yoktur. Ahiretle ilgili bir beklenti ve mit iinde de deildirler. Biz bu gibilere, iinde bulunduklar durumdan tevbe etmeleri ve yerin ve gn Rabbine ynelmeleri arsndan baka bir ar yneltmiyoruz. Buradaki armz Mslmanlarn dier gruplarndan ihlas sahiplerine, dosdoru dine aran cemaatlere yneliktir ve ilgimiz onlaradr. Onlara, Yce Allaha arma konusunda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gsterdii hidyet yolunu esas alarak k tutmaya alacaz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin deerli sahabileri nasl yetitirdiini, slm devletini nasl kurduunu, davetinin gnein deiik blgelere n yaymas gibi nasl yayldn ve Allahn izniyle gece ile gndzn yaand her yere onun arsnn nasl ulaacan aklayacaz. 8

phesiz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sreti ve hidyet yolu yollarn en hayrls ve en gzelidir. Yce Allah bize onun yolundan gitmemizi ve snnetini izlememizi farz klmtr. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: yleyse Allaha ve o umm peygamber olan Rasle iman edin -ki o Rasl de Allaha ve szlerine iman etmektedir- bir de ona uyun ki, doru yolu bulabilesiniz. (Araf: 7/158) Ondan bakasnn yoluna uymaktan ve onun emrinden yz evirmekten de sakndrm ve yle buyurmutur: Onun emrine aykr davrananlar balarna bir belann gelmesinden veya kendilerine ackl bir azabn gelip atmasndan saknsnlar. (Nur: 24/63) Allahn eriatnn uygulamaya konmasn isteyenleri bu meselede de Allahn eriatnn hkmlerine bavurmaya aryoruz. Bu hkmler, Yce Allahn bayrann nasl yceltileceini, Mslmanlarn kendilerine vaadedilen ortama, kendileri iin belirlenmi olan gayeye nasl ulaacaklarn ortaya koymaktadr. Bu da Mslmanlarn Yce Allahn eriatnn hkmlerine bavurma nimetine dnmeleri, slmn glgesinde glgelenmeleri, gerek yneticilerin ve gerekse ynetilenlerin her eyin sahibi, her eyi bilen Allahn dinine boyun emeleridir. Allahn izniyle daha nce yaynlanm olan Teysirul-Mennn fi Ksasil-Kuran adl kitabmzda, peyamberlerin metodlarnn nasl olduunu, insanlarn gn ve yerin Rabbine ibadet etmelerini salamada izledikleri yolun ne olduunu aklamtk. Allahn izniyle bu bizim peygamberimizin davetinden farkl deildir. Nasl farkl olabilir ki, Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem peygamberlerin sonuncusu ve efendisidir. Peygamberler atadan kardetirler.3[3] Dinleri birdir. Onlarn dinleri de btn insanlar ve cinler iin setii ve honut olduu slmdr. Bunu Yce Allah u szyle bildiriyor: Sizin iin din olarak slm setim. (Maide: 5/3) Yce Allah dier bir yette de yle buyuruyor: O: Dini dosdoru ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye dinden Nuha buyurduunu, sana vahyettiimizi ve brahime, Musaya, saya buyurduumuzu sizin iin de dinden bir eriat kld. Mrikleri kendisine ardn ey onlara ar geldi. Allah dilediini kendine seer ve gnlden yneleni kendine iletir. (ur: 42/13) Bu kymetli kitapta da seilmilerin efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sretiyle ilgili en salam haberleri ve en sahih rivayetleri vermeye altm. Bununla birlikte gelimelerin zn de ortaya koymaya gayret ettim. Bundaki amacm verilen bilgilerin okunmasna ve dinlenmesine tevikti. Sonra bu gelimelerden karlan fkh hkmlere, imni deerlere ve hayat llerine k tutmaya altm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mubarek sretiyle ilgili btn sahih rivayetleri topladm, onun sretinden karlabilecek btn ibretleri, tleri, lleri ve etkileri sraladm ileri srmyorum. Ancak bu konuda hayli aba harcadm. Yce Allahtan, bu almamda ihlasl davranm olmam ve almamn da kabule deer olmasn umuyorum. Bu kitapta hadisilerin metodlaryla, habercilerin (tarihilerin) metodlar arasnda orta bir yol izledim. Bir olayla ilgili sahih veya hasen bir hadis bulduumda ona drt elle sarldm. Byle bir hadisin bulunduu bir konuda sret yazarlarnn ve tarihilerin kitaplarna ihtiya duymadm. Ancak hakknda, gvenilir hadis kaynaklar iinde sahih bir hadise rastlamadm tarihi gelimelerle ilgili bilgi toplamak iin tarihilerin verdii rivayetleri deerlendirmek zorunda kaldm. Bununla birlikte bu konularda da bn shak gibi belli bir itibara sahip, kabul

Atadan kardeler: Babalar bir analar ise farkl olan kardelere denir. Burada eriatlarnn farkllna iaret edilmektedir. Nitekim Yce Allah yle buyuruyor: Sizin her biriniz iin bir eriat ve bir yol belirledik. (Maide: 5/48) nanlarnn birliine ise Yce Allah bir ayetinde yle iaret etmektedir: O,: Dini dosdoru ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye dinden Nuha buyurduunu, sana vahyettiimizi ve brahime, Musaya ve saya buyurduumuzu sizin iin de bir eriat kld. (ur: 42/13).

3[3]

grm kimselerin rivayetlerini esas aldm. Fakat hibir zaman Vkdi ve Kelbi gibi zayf ve rivayetleri kabul grmeyen kimselerin verdii bilgileri esas almadm. Benim bu kitabmdaki her eyin sahih olduu sylenemez. nk bu alanda bunu gerekletirmek olduka zordur. Ancak rivayetlerin en salkl olanlarn toplamaya altm. Bununla birlikte bir konuyla ilgili rivayetlerin en salkl olannn da zayf olmas mmkndr. Fakat byle bir rivayet dierlerinden daha iyi derecededir ve zayfl dier rivayetlerin zayflndan azdr. Beni byle davranmaya ynelten de sretin bir tarih olmasdr. Hatta insanlk tarihindeki dnemlerin en nemlisi ve en sekinidir. Bu dnemle ilgili rivayetlerin tmnn sahih olmasn art koarsak, baz zaman dilimleri aralarda boluklar halinde kalr ve bu dilimlerle ilgili bilgiler toplamamz zor olur. Bylece olaylar ve gelimeler arasnda balanty da kuramayz. Prof. Dr. Ekrem el-Umeri yle diyor: ncelikle yaplmas gereken sahih rivayetlere dayanmak ve bunlara ncelik tanmaktr. Sonra hasen rivayetlere dayanlr. Bundan sonra slmn balang dneminde Mslman toplumla ilgili gelimelerin tarihi izelgesini ortaya karmak iin zayf rivayetlerin herhangi bir ynden desteklenenleri esas alnr. ki rivayetin birbirine ters dmesi durumunda srekli kuvvetli olan tercih edilir. Herhangi bir ynden desteklenmeyen veya teyid edilmeyen zayf rivayetlerden ise sadece, hakknda sahih veya hasen rivayet bulunmad iin arada bir boluk gibi duran dnemler asndan yararlanlr. Ancak bunlarn da inanla veya eri bir ilkeyle bir ilgisinin olmamas gerekir.4[4] mkn lsnde olaylar birbirleriyle balantl bir ekilde vermeye altm. Hakknda sahih rivayet olmayan dnemlerle ilgili bilgiler iinde ounlukla bn Himn Sretine bavurdum. bn Him ise bn shakn rencilerinden ve mam Malikin (l. H. 151) adalarndandr. Dolaysyla o, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlik gneinin klarn sat dneme yakn bir dnemde yaamt. mamlar onun bu alanda nclk ettiini ifade etmilerdir. bn Seyyidin-Ns, Uyunul-Eser (1/8-18)de bn shkn hayat hikyesini (biyografisini) verirken, ilim sahiplerinin onunla ilgili szlerini de aktarmtr. Bunlardan bazlar: bn ihb ez-Zuhriye meaziden (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin savalarndan) soruldu. Bu konuda insanlarn en bilgilisi udur -yani bn shaktr- dedi.5[5] bn Adiyy de yle sylemitir: Onun hadislerini inceledim. Naklettii hadisler iinde zayf olduu zerinde kesin hkm verilebilecek bir hadise rastlamadm. Bazen hata etmi veya bakalarnn hata ettikleri gibi tereddde dmtr. Sika kiiler ve imamlar ondan rivayette bulunmaktan kanmamlardr. O (bn shak) rivayetinde saknca grlmeyen (l bese bih) biridir. Prof. Dr. el-Umer yle der: Bu aklamalar byk bir neme sahiptir. Sadece bn Adiyin bilinen konumu veya onun ravileri sika olarak kabul etmek iin ar artlar ileri srmesi dolaysyla deil, ayn zamanda rivyetlerin iyice tetkik edilmesi sonucu varlm olmasndan dolay da nemlidir.6[6] Olaylar birbirleriyle balantl olarak vermek ve imkn lsnde bu olaylardan karlacak lleri ortaya koymak. Bu konuda bnul-Kayyimin Zdul-Meadda, bn Kesirin elBidye ven-Nihyede. bn Abdilberrin el-Meazi ves-Siyerin zeti olan ed-Durerde yapt baz aklamalar aktarmam gerektirdi. Ayrca ada ilim adamlarndan da, Prof. Dr. Ekrem el-Umeri gibi sret konusunda bilgi ve otoriteye sahip olanlarn ve ayn zamanda tutarl bir metod izleyenlerin aklamalarna da bavurdum. Allah yolunda kardeimiz olan dil Abdulgafur (Allah kendisinden yararlanlmasn nasib etsin)un mastr almas gibi eitli ilmi aratrmalardan da ok yararlandm.

es-Sretun-Nebeviyyetus-Sahiha, Muhveletn li Tatbiki Kavidil-Muhaddisin f Nakdi RivytisSretun-Nebeviyye (1/40) Mektebetul-Ulum vel-Hikme, Medine. 5[5] bn Seyyidin-Ns, Uyunul-Eser fi Fununil-Mezi ve-emil ves-Siyer (1/10-11). Drul-Marife. Ayrca bkz. Siyeru Almin-Nubel, bn shkn hayatyla ilgili ksm, (7/33-55). 6[6] es-Sretun-Nebeviyyetus-Sahiha, (1/56-57).

4[4]

10

Sretle ilgili gelimelerden karlacak imani lleri ve faydal sonular da belirlemeye altm. Bu konuda sadece snnet (hadis) alimlerinin verdii bilgilere dayanma art da aramadm. nk hikmet mminin yitiidir. Onu nerede bulursa alr. Snnete arlk ve nem veren ekolle uyumayan ekollerden olduklarn bildiim halde, Muhammed Gazali ve Buti (Said Ramazan el-Buti)den de baz bilgiler aktardm. Bir Mslman bir ynden sevmek bir ynden de kendisine kar kmak mmkndr. Bunun yansra Muhammed Mnirin elMenhecl-Hareki lis-Siren-Nebeviyye ve Fkhus-Sre gibi eserlerinden de yararlandm. Yine Said Havvann el-Ess fis-Snnesinden de yararlandm. Bu kitap ilerinde en iyi nitelikte ve hadisilerin metodlarna da en yakn olandr. Rivayetlerin senetlerinin incelenmesi konusunda selef davetin nderi Allme el-Albni (Muhammed Nasruddin elAlbni)nin, Butinin ve Gazalinin kitaplarndaki nakillerin senetleriyle ilgili incelemelerinden yararlandm. Bu arada eyh Muhammed Rzk et-Terhuninin es-SrezZehebiyye adn tayan baslm kitabnn az bir blmn inceleme inkn da buldum. Ondan herhangi bir ey aktarmadm ama izledii metodu inceledim. Allah kendisine gzel karlklar versin. phesiz sretle ilgili olarak yazlm kitaplar hayli oktur ve metodlar birbirinden farkldr. Bunlardan bazlar halkn genelini bilgilendirmeye uygundur. Bazlarnn metodlar eri ilimleri renen kimseleri bilgilendirmeye elverilidir. Ama ou elle tutulur bir ey ortaya koyamamaktadr. Bu gibi eserler, rivyetlerin shhati hakknda bilgi iermeyen bir haberler derlemesidir. Rivayetler hakknda aklamalar iermedikleri gibi bunlardan karlacak ibretlere ve tlere deer vermezler. Ben bu kitapta rivayetlerin en sahih olanlarn bulmaya altm. Arkasndan da onlardan karlacak ibretlere ve tlere yer verdim. Bununla birlikte sz bktrc bir ekilde uzatmaktan da, aklamalar yarm brakacak derecede ksa tutmaktan da kandm: Bylece insanlar Allaha aran daveti kardelerimin ve bu deerli ilmi renmek isteyenlerin nlerine, eitime ynelik derli toplu bir metod ortaya koymaya altm. Bu metodu ve bu medresenin ilkelerini asl belirleyen kii ise peygamberlerin ve elilerin nderi, ncekilerin ve sonrakilerin efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir. Bu medresede eitim gren ve bu mbarek nebev metoda gre hareket edenler ise insanlar iin karlm olan hayrl bir mmet ve insanln kendilerine mensub olmakla vnecei bir nesildir. Bu nesil cihadda, fedakrlkta, cesarette, cmertlikte, mertlikte, davette, sabrda, kiilerin ve toplumlarn vlmesine vesile olacak dier btn alanlarda en gzel rnekleri sergilemilerdir. Bu nesil slm zere ve slm iin eitim grmtr. Onlar Allahn dinini ayakta tutmular, Allahn dini de onlar ayakta tutmutur. Her bir sahabi kendi zatnda bir efsaneydi. Onlarn herbiri iin bu kitap gibi bir kitap yazlsa yeridir. slmn ycelii ve insanlarn hayatlarnda ne gibi kkl deiiklikler yapabilecei onlarla ortaya kmtr. Niin olmasn ki, bu Allahn kullar iin uygun grd metoddur. Bu aratrmann ierdii konular arasnda Musab bin Umeyr, Hamza bin Abdilmuttalib, Abdullah bin Revh, Cafer bin Ebi Talib, Ali bin Ebi Tlib, Haram bin Melhn, Amir bin Fuheyre -Allah hepsinden raz olsun- gibilerin ve onlar gibi pek ok kimsenin hayat hikyelerinden ksmen sz edeceiz. Onlarla din ayakta kalm, Yce Allah mmin kullarn onlarn vastasyla yeryznde g sahibi klmtr. slma scak bakan, slm laiklik, komnizm, kapitalizm gibi beeri sistemlere tercih eden ama kendilerini dini hkim klmak ve alemlerin Rabbinin bayran ykseltmek iin gereken fedakrlk ve gayrete hazrlamayan kitlelere Allahn yardm ulamaz. Yce Allahn yardm ancak aadaki ayete szn ettii kitlelere ular. Yce Allah yle buyuruyor: Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse (bilsin ki) Allah, kendisinin onlar sevdii onlarn da kendisini sevdii, mminlere kar alak gnll, kfirlere kar onurlu ve gl, Allah yolunda cihad eden ve hibir knayann knamasndan korkmayan bir topluluk getirecektir. (Maide: 5/54)

11

te bu nesil ne zaman Yce Allahn yukardaki ayetinde sayd nitelikleri kazanmasn salayacak bir terbiyeden geerse, o zaman Allahn yardm kendilerine ular ve hkimiyet Allahn dininin ve (sekin) kullarnn olur. Yce Allahn ilhi snneti bylece tecelli edegelmitir. Bununla birlikte Allah kfirleri helk etmeye ve beeri sebepler olmasa bile kendi dinini hkim klmaya g yetirebilir. Nitekim bir yetinde yle buyurmaktadr: Allah dileseydi onlardan c alrd. Ancak sizi birbirinizle imtihan etmek iin (byle diler). (Muhammed: 47/4) Ayn ekilde Yce Allah davetilerin herhangi bir abas olmadan da insanlar doru yola eritirme gcne sahiptir .Bu konuda da yle buyuruyor: steseydik her nefse hidayetini verirdik. (Secde: 32/13) Ancak Yce Allah her eyi bir sebebe balamtr. Biroklar, Allahn salam eriatn uygulamadan kaldran zalim yneticilere kar savaa giriilebileceini, insanlarn nefis terbiyeleri ve Allaha kulluk grevlerini yerine getirmeleri iin eitimleri iiyle de bundan sonra uralacan sanyorlar. Oysa bu metod Kurann metoduna terstir. Kurann metoduna gre sava nce nefislerde balamaldr. Bu da nefislerin irkten ve gnhlardan arndrlmas, yalnz Allaha kulluk etmeye yneltilmesi ve ibadetlerle tezkiye edilmesiyle olur. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: Bir topluluk kendi durumunu deitirmedike Allah onlarn durumunu deitirmez. (Rad: 13/11) Bir baka ayette de yle buyuruyor: Allah sizden iman edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri hkmran kld gibi onlar da yeryzne hkmran klacan, onlar iin seip beendii dinlerini onlarn lehine glendirip yerletireceini ve korkularndan sonra onlar gvene kavuturacan vdetti. nk onlar bana ibadet eder, hibir eyi bana ortak komazlar. Bundan sonra kimler inkr ederse ite onlar yoldan km olanlardr. (Nur: 24/55) Davetilerin grevi insanlar Allaha kulluk etmeye yneltmektir. Sahabiler, peygamberlerin ve elilerin grevi olan bu grevi iyi anlamlard. Ribiy bin mir, Perslerin kumandan Rstemin yanna girdiinde yle demiti: Allah bizi, isteyeni kullara kulluktan karp Allaha kullua ulatrmamz, dnyann darlndan kurtarp geniliine kavuturmamz, eitli dinlerin zulmlerinden kurtarp slmn adaletine ulatrmamz iin grevlendirdi...7[7] te peygamberlerin ve onlar izleyenlerin yolu buydu. Yani cahiliye toplumuna kar hemen ilk gnden itibaren silaha sarlmak ve siyasi sloganlar atmak deil. Ancak doru bir eitime, geceyi namazla gndz orula geirmeye, sonra da bayra yceltmek ve amaca ulamak iin gereken fedakrl gstermeye aryd. nsanlar Allaha davet edenler tarafndan da yolun uzak ve zor olduunun, davetin bir merhaleden sonra baka bir merhaleye gireceinin, davet merhalelerinin her birinin kendine uygun kulluk grevlerinin olduunun aka bilinmesi gerekir. Sahabilerin Mekkede iken, devletlerinin ve yaptrm glerinin olmad srada yerine getirmeleri gereken kulluk grevi insanlar aktan Allaha davet etmek, bu konuda eziyetlere, alaylara, ikencelere ve yalanlamalara katlanmakt. Bu dnemdeki kulluk grevlerinin arasnda savatan el ekmek, namaz klmak ve zekt vermek de vard. Kuran ile Medine fethedilince, Ensar Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ikinci beyat yapnca ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabilere hicret etmelerini emredince, ocuklar, mallar, yaknlar, aireti brakarak dinini kurtarmak, Mslmanlar glendirmek, Medine-i Mnevverede slm devletini kurmak kulluk grevi olmutur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye hicret ederek orada devletini kurunca ve gcn artrnca Yce Allah cihada izin verdi. Bunun zerine cihad, arpma, Allahn vaadinin gereklemesi iin kfirlerin kanlarn aktmak, canlarn almak kulluk grevi oldu. Ardndan zafer ve fetih gerekleti. nsanlar kitleler halinde slma girmeye baladlar.
7[7]

Bkz. Taberi Tarihi, Ribiy bin mirin Rstemin yanna girmesi olay, (3/520), Drul-Mearif.

12

Buna gre davet merhalelerini bilmek, her bir merhaleyle ilgili davet prensiplerini ve o merhalede yerine getirilmesi istenen kulluk grevini anlamak zorunludur. phesiz bu, slmi uyan genlii asndan, balk iin su, dier canllar iin de hava ne kadar nemliyse o derecede bir neme sahiptir. Acelecilik ve yaplanlarn meyvelerini bir an nce toplama arzusu insann tabiatna yerletirilmi bir zelliktir. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: nsan (adeta) aceleden yaratlmtr. (Enbiy: 21/37) Habbab bin Eret Radyallahu anhn Mekkede urad iddetli eziyetlerin akabinde Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme giderek: Bizim iin dua etmeyecek misin? Bizim iin yardm dilemeyecek misin? demi; Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Allaha davet edenlerin mutlaka imtihan edileceklerini ve baz musibetlerin balarna geleceini bildirmiti. Bu arada ona slmn stn geleceini ve zafere ulaacan da mjdelemiti. Daha sonra insanlara hkim olan zellii ortaya koyarak yle buyurmutu: Fakat siz acele ediyorsunuz.8[8] Zamanmzdaki aceleciler de bazen silahl atmaya girmek iin acele ediyor ve zafere yakn olduklarn, slm hkim klmak iin zaman ksaltacaklarn sanyorlar. Oysa kendilerinin bu arada Allaha davet iini geriye braktklarn bilemiyorlar. Bylece yaratlmlarn efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin snnetine aykr bir tavr taknyorlar. Ya da parlamento yolunu ve siyasi metodlar seiyor ve bu yolun kolay, yakn bir yol olduunu, bu yolun en ksa zamanda kendilerini gayelerine ulatracan sanyorlar. Bu yolda ok fazla fedakrla, insanlar yetitirmek ve arndrmak iin byk binalar yapmay amalayan geni apl harcamalara gerek olmadn sanyorlar. Sanyorum Cezayir tecrbesi bu yolun n kapal ve gayeye ulatrmayan bir yol olduuna en ak delildir. Bunun yansra bu yol peygamberlerin (Allahn salt ve selm zerlerine olsun) izledii bir yol deildir. Biz kardelerimizi davetin merhalelerini ve her bir merhalede yerine getirilmesi gereken kulluk grevlerini renmeye aryoruz. Bunun yansra onlar, dinin stn geleceine kesin olarak inanmaya ve bunu yaknen bilmeye aryoruz. Yce Allah bu konuda yle buyuruyor: Allaha ortak koanlar istemese de, hak dini btn dinlerden stn klmak iin Peygamberini hidayetle ve hak dinle gnderen Odur. (Tevbe, 9/33) Yce Allah bir baka ayette de yle buyuruyor: Ve hi phesiz stn gelecek olanlar da bizim askerlerimizdir. (Sfft, 37/173) Yeryznde Allahn askerleri bulununca onlara Yce Allahn yardm mutlaka iner. Dolaysyla davetilerin grevi davay tebli etmekle birlikte yeryznde sz sahibi olmaya lyk olacak ve kendileri vastasyla Mslmanlarn bayraklar ykselecek nesli yetitirmektir. Bunun savatan el ekme, namaz klmak, zekt vermek, iman ve cihad eitimi almak aamasnda bulunan slmi uyan genlii unu bilmeli ki; savatan el ekmek, kalbini cihad sevgisinden, ona olan arzudan, mal ve can Allah iin feda etme duygusundan arndrmak demek deildir. Sahih bir rivayette Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle buyurduu bildirilmitir: Kim savamadan veya iinden bunu arzulamadan lrse bir tr nifak zere lm olur.9[9] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sretini renmenin baz yararlarn burada, bu incelemenin banda vermek isterim:

nallah ileride bu hadisin metni ve rivyet senedi verilecektir. Mslim (13/56) mre: Ebu Davud (2485 nolu hadis) Cihd; Nes (6/8) Cihd. bn Mbrek yle sylemitir: Bunun yalnz Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in dnemi iin sz konusu olduu grndeyiz. Nevevi de yle sylemitir: bn Mbrekin bu syledii bir ihtimal olabilir. Ancak bakalar bunun genel olduunu, yle yapanlarn (yani cihad etmeyen ve cihad etmeyi dnmeyen kimselerin) bu konuda cihaddan geri kalan munfklara benzemi olacaklarn ylemilerdir. phesiz cihadn terki nifak yollarndan bir yoldur.
9[9]

8[8]

13

1. Birok Kuran yetinin ini sebebinin renilmesi mmkn olur. Bu ise yetlerin anlalmasna, onlardan hkm karlmasna, onlarn indii artlar ve ortam zihinde tasavvur etmeye yardmc olur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hadisi erifleri iin de ayn ey sz konusudur. (Yani sretin renilmesiyle baz hadislerin hangi sebeplerden dolay ve ne gibi artlarda sylendiini renmek mmkn olur.) 2. Sret bilgisi davetiler ve Allah yolunda cihad edenler iin faydal bir azktr. Gemite gsterilen byk gayretler, dini yceltmek, alemlerin Rabbinin bayran ykseltmek iin aktlan kanlar hakknda bilgi edinmeleri; bu dine girmenin salad nimetin deerini, bu dine mensub olmann ve ona davet etmenin, onun bayran ykseltmek iin cihad etmenin ne byk bir eref kazandrdn bilmeleri onlarn gayret ve kararllklarn artr;. 3. Sret kendi bana, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mucizelerinden bir mucize ve peygamberliinin delillerinden bir delildir. Nitekim bn Hazm yle demektedir: Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin bu byk sreti zerinde dnen birisi onu kanlmaz olarak dorulamak zorunda kalr. nk sreti onun Allahn gerek bir elisi olduuna ahitlik etmektedir. Onun sretinden baka bir mucizesi olmasayd yine yeterdi.10[10] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sretini inceleyen bir kimse zaten onun birok mucizesi hakknda bilgi edinir. phesiz Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin mucizeleri onun doruluuna olan imanmz ve kendisine kar sevgimizi artrmaktadr. 4. Bununla (sretin enilmesiyle) slmn ve Mslmanlarn ycelmesini salayacak yolun renilmesi mmkn olur. Yce Allahn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi gnderdii srada insanlarn durumu, daha nce her hangi bir peygamberin gnderildii en kt dnemden de daha ktyd. yleki Allah bu haliyle yeryzne bakm ve Arap olanlarna da olmayanlarna da gadab etmiti. Peygamber davet nasl balad, sonra bir merhaleden dier merhaleye nasl geti? Sonuta Allah onun vastasyla dinini ve Mslmanlarn zerindeki nimetini nasl tamamlad? Bu konulara daha nce iaret ettiimizden burada sz fazla uzatmak istemiyoruz. 5. Sahabileri insanla nclk etmeye lyk hale getiren zelliklerinin ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin onlar nasl eittiinin enilmesi mmkn olur. Bu ise onlar sevmeye, gidiatlarn almaya ve yollarn izlemeye yneltir. 6. Deerli ashbla birlikte yaamak ve yaratklarn en hayrlsyla sohbet mutluluuna erimek mmkn olur. Onlarn sevinmeleriyle sevinir, onlarn alamalaryla alarz. Onlarn elde ettikleri baarlarla gzlerimiz aydnlanr. phesiz gerek sevin annda ve gerekse darlkta uzun sre sohbet etmek sevgi ve kardelik balarn glendirir. te bu da erefli sreti renmenin bereketlerindendir. Bu ayn zamanda iman balarndan bir badr. nk bir kimse Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi, babasndan, ocuundan ve btn insanlardan daha ok sevmedike mkemmel bir imana kavuamaz. 7. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sretini renmek, ruhu besler, temiz kalpleri gdalandrr. Fsk ve gnhlara dalm kimseler basit filmler, deersiz tiyatrolar seyrederek, irkin ileri ve gnhlar grerek beslenirken bizim gzel bilgileri alarak gdalanmamz niin mmkn olmasn! Her nefis kendine gre olan eylerden gda alr. Herkes de ne iin yaratlmsa kendisine o kolaylatrlr. 8. Sreti renmek Mslmann birok fkh hkmn dayanan renmesine, eitimle ilgili dersler karmasna ve eri siyaseti anlamasna imkn salar. Bir komutan komutanln nasl olmas gerektiini renebilmek iin sreti renmeye muhtatr. Bir asker de askerliin nasl olmas gerektiini renebilmek iin sreti renmeye mutlak ihtiyac vardr. nsanlar Allaha aran davetiler de, Allaha davetin nasl olmas gerektiini renebilmek iin sreti renmeden edemezler. Ayn ekilde eitimcilerin de eitimin nasl olmas gerektiini renebilmek iin yine sreti renmeye mutlaka ihtiyalar vardr.

10[10]

bn Hazm el-Fisal fil-Milel ven-Nihal (2/190).

14

9. Bu yolla, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin stnln, Yce Allahn onu insanlardan nasl koruduunu, Bedir, Ahzab ve Huneyn savalarnda Meleklerin nasl inip onunla birlikte arptklarn, Uhud olaynda Cibril -Aleyhisselam- ve Mikil -Aleyhisselamn nasl inerek bizzat onu savunduklarn renmek mmkn olur. 10. Bu yolla zaferin ve yenilginin sebeplerini renmek mmkn olur. Zaferin sebeplerinden bazlar Allaha gven, Ona dayanmak (tevekkl), Ona boyun emek (tazarru) ve zafere ulatracak sebeplere yapmak, ama bu sebeplere gvenmemek, zaferin ancak Allah katndan geleceine iman etmektir. Yenilginin sebeplerinden bazlar da Uhud olaynda olduu gibi dnyala ilgi duymak ve Huneyn olaynda olduu gibi saynn okluundan dolay zaferin Allahtan olduunu unutmak ve gurura kaplmaktr. 11. Sreti renmek, Mslman fert ve toplum iin belirlenmi yaay tarzdr; slm eriatn anlamada bulunmaz bir yardmc, yeryznn ahid olduu en mkemmel yaay tarznn en doru eklini gsteren en byk bir tablodur. nk sret peygamberlerin en stn ve btn insanln efendisi olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yaad tarihtir.11[11] Bunlar Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellemin sretini renmenin yararlarndan bazlar. Ancak hepsi bu kadar deil. Ben, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme dayandrlan rivayetleri incelemede, karln Allahtan beklediim bir gayret sarfettim. Ancak rivayetlerin yer ald kaynaklarn tmn tesbit ettiimi ileri srmyorum. Fakat en azndan zl bir ekilde ve biraz nce mukaddime iinde ifade etiim zere hadisin sahih, hasen veya en azndan rivayeti pek salam olmamakla birlikte zayfl nisbeten telafi edilebilen trde zayf bir hadis olduuna iaret etmekle yetindim. Bu kitabn yazlmasndaki ama slmi uyan genliini Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin mbarek hidayet izgisi hakknda bilgilendirmek, onlar deerli sahabilerin eitildikleri metod zere eitmek olduundan, derlemesi ve dzenlenmesiyle ereflendiim, rivayetlerini inceleme ve gzden geirme mutluluuna eritiim bu eseri: Vakaft Terbeviyye Maas-Sretin-Nebeviyye (Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Sretinden Hayat lleri) olarak adlandrdm. Yce Allahtan amellerimizi iindeki eksiklere ve kusurlara ramen kabul etmesini, bize en byk ecir ve sevap verme ltfunda bulunmasn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve sahabilerini grmekten bizi mahrum klmamasn diliyoruz. Gnller onlarn sevgileriyle doludur. Onlar grmeyi ve kendilerine yakn olmay arzulamaktadr. Allahn salt ve selm alemlere rahmet olarak gnderilen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, onun temiz, thir li beytinin, bereket ve hayr kaps olan sahabilerinin zerine olsun. Duamzn sonu alemlerin Rabbi olan Allaha hamdolsun demektir. Ahmet Ferid Muharrem 1412

Mesdirs-Siretin-Nebeviyye ve Takvimuh (sh. 19). Adil Abdulafurun Merviytul-AhdilMekkisinden naklen. Yksek Lisans tezi basks.

11[11]

15

1. GR
erdii konular: 1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli nesebi. 2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in yaratltaki zellikleri. 3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in isimleri, knyeleri ve bir ocua onun hem adnn hem de knyesinin verilmesinden kandrma. 4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, mminlerin anneleri olan hanmlar. 5. ocuklar.

16

17

1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli Nesebi.

phesiz peygamberler, yaratl ve ahlk bakmndan insanlarn en mkemmelleri olduklar gibi neseb ynnden de en ereflileridirler. Bu yzdendir ki, Herakliyus Ebu Sufyn bin Harbe Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin nesebini sorarak: Onun aranzda nesebi nasldr? demiti. Ebu Sufyn da: O bizim iimizde yksek bir nesebe sahiptir. cevabn vermiti. Bunun zerine Herakliyus unu sylemiti: Ben sana onun nesebinden sordum. Sen onun sizin iinizde stn bir nesebe sahip olduunu syledin. te Peygamberler bu ekilde kendi kavimleri arasnda yksek bir nesebe sahip olarak gnderilirler.12[12] Peygamberlerin kssalar arasnda geen, uayb -Aleyhisselam-n kavminin uayb Aleyhisselam-a syledikleri sz de bu konudaki delillerdendir. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: Dediler ki: Yakn evren olmasayd seni mutlaka talardk. (Hud, 11/91) Bir dier delil de Salih -Aleyhisselam-n kavminin onu ldrmek zere gr birlii yaptklarnda syledikleri u szdr: Muhakkak gece ona ve ailesine bir baskn dzenleyelim sonra velisine: Biz onun ailesinin ldrlnde bulunmadk ve gerekten biz doru syleyenleriz diyelim. (Neml, 27/49) bn Haldun, peygamberliin alametleriyle ilgili aklamasnda yle sylemitir: Onlarn almetlerinden biri de kavimleri iinde saygn bir aileye mensup olmalardr. Peygambelerin iinde btn stnlklere en lyk olan da onlarn sonuncular ve efendileri olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir. Onun nesebinin stnl hakknda sahih rivayetler nakledilmitir. Bunlardan biri Mslimin Vile ibnul-Askadan naklettii u rivayettir: Vile dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Yce Allah smail oullarnn arasndan Kinane oullarn seti. Kinne oullarnn arasndan da Kureyi seti. Kureyin iinden Him oullarn seti. Beni de Him oullarnn iinden seti.13[13] Kureyin stnl hakknda Ummu Handen merfu olarak (Peygamber Efendimize isnad edilerek) u rivayet nakledilmitir: Yce Allah Kureyi yedi zellikle stn klmtr: On yl kendisine ibadet etmeleriyle stn klmtr ki bu sre iinde Kureyten baka ona kulluk eden yoktu. Fil olaynda mrik olmalarna ramen kendilerine yardm etmekle stn klmtr. Haklarnda Kuranda bir sure indirmekle stn klmtr ki onlardan bakas(nn ad) bu srede gememitir. Bu sure de: Kureyin gvenlik ve esenlii iin... sresidir. Ayrca peygamberin aralarndan kmasyla, hilafetin kendilerine verilmesiyle, Kabenin rtsyle ilgilenme (hicbe) ve haclara su datma (sikaye) grevlerinin kendilerine verilmesiyle stn klmtr.14[14] bn Hazm -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir:

Buhr (1/42) Bedul-Vahy. Mslim (15/36) Fedil; Tirmiz (13/94) Menkb; Ahmed ibnu Hanbel (4/107). Mslim kendi rivayetinde hadisin banda u fazlala yer vermitir! Allah brhimin oullarnn arasndan smili seti. Nevevi diyor ki: mezhebimize mensup (afi) limleri, bunu, Kureyin dndakilerin onlara denk olmadklarna, Him oullarnn ve de Muttalib oullarnn dndakilerin onlara denk olmadklarna delil saymlardr. Buna gre, sahih bir hadiste de ifade edildii zere onlar (Muttalib oullar) ve Haim oullar ayn konumdadrlar. 14[14] Buhr, et-Trihul-Kebir (1/341); bn Adiyy, el-Kmil, (1/262); Hakim (2/536, 4/54). Hakim hadisin sahih olduunu, el-Irki hasen olduunu sylemitir. el-Albni de hidlerinin bulunmas dolaysyla hasen olduunu sylemitir. es-Sahih, no: 1944.
13[13]

12[12]

18

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebul-Ksm Muhammeddir. Babas Abdullahtr. Onun babas Abdulmuttalibdi ki, asl ad eybetl-Hamddi. Onun babas Himdi ki onun da asl ad Amrd. Onun babas Abdu Menft -asl ad Muireydi- Onun babas Kusayd asl ad Zeyddi-. Onun babas Kilb, onun babas Murre, onun babas Kab, onun babas Lueyy, onun babas Galib, onun babas Fihr, onun babas Mlik, onun babas en-Nadr, onun babas Kinne, onun babas Huzeyme, onun babas Mudrike, onun babas lys, onun babas Mudarr, onun babas Nizr, onun babas Maadd, onun babas da Adnand. Nesebi hakknda zerinde herhangi bir phe olmayan doru bilgiler buraya kadar ulamaktadr. Adnan phesiz Allah yolunda kurban edilmesi istenen ve Allahn peygamberi olan smil Aleyhisselam-in soyundand. O da Allahn dostu ve elisi brhim -Aleyhisselam-in oluydu. Allahn salt efendimiz Muhammedin, ad geen iki peygamberin ve btn nebi ve rasullerin zerine olsun.15[15] bn Kesir -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: Burada bilinmesi gereken udur ki, brhim -Aleyhisselam-in soyundan iki byk erkek ocuk dnyaya gelmiti. Birisi Hacerden dnyaya gelen smil, dieri de daha sonra Sreden dnyaya gelen shakt. shakn soyundan da Yakub dnyaya geldi. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Kars da ayaktayd ve bunun zerine gld. Biz de ona shak ve shakn ardndan da Yakubu mjdeledik. (Hud: 11/71) Yakub ise, dier kollarnn kendisine nisbet edildii srildir. Peygamberlik de onun soyundayd. Onun soyundan ok sayda peygamber gelmitir. yleki kendilerine peygamberlik veren ve risaletle onlar mmtaz klan (Allah)tan bakas onlarn saylarn bilmemektedir. sril oullarndan gelen peygamberler Meryem olu s ile son bulmutur. smil -Aleyhisselam-a gelince: Araplar onun soyundan gelmitir. Allahn izniyle ileride alayacamz zere eitli kabileleriyle btn Araplar onun soyundan gelmilerdir. Onun soyundan peygamber olarak sadece peygamberlerin sonuncusu, efendisi, dnya ve ahirette btn insanln vgs olan nce Mekkeli sonra Medineli Muhammed bin Abdillah bin Abdulmuttalib bin Him el-Kurei (Allahn salt ve selm zerine olsun) gelmitir. Bu erefli koldan ve scak daldan sz edilen parlak cevherden, k saan inciden, gerdanln en deerli orta tandan baka bir (peygamber) kmamtr. O da btn herkesin kendisiyle vnd, kyamete kadar ncekilerin de sonrakilerin de kendisine gpta ettii kii ve insanln efendisidir.16[16]

2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Yaratlndaki zellikleri:

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin teni krmzya alan ak beyaz renkteydi. Geni alnlyd. Gzlerinin siyahlar koyu siyah ve iriydi. Gz kapaklarnn kirpik bitiminin doutan siyah olduu da sylenmitir. Dileri hafif seyrekti. Sakallar skt ve gsn dolduruyordu. Geni omuzluydu. Topuklar ve ayak tabanlar enliydi. nce ve uzun veya ksa ve enine biri deildi. Salar hafif dalgalyd. Salarn omuzlarna doru uzatrd. Konutuu zaman adeta n dilerinin arasndan bir nur kyormu gibi olurdu. Kafas ve eklem yerleri iriydi. Yz yuvarlakayd. Gsnden gbeine kadar bir izgi halinde uzanan kllar vard. Yrd zaman adeta yukardan aaya iniyormu gibi kuvvetli admlarla yrrd. Yz ondrdndeki ay gibi parldard. Gzel sesliydi. Yanaklar dzgn ve yumuakt. Az byke idi. Gs ve karn ayn hizadayd (gbei ikin deildi). Omuzlar, kollarnn dirsekleriyle bilekleri aras ve gsnn yukarlar kllyd. Bilekleri uzundu. El ayalar geniti. Topuklar etli deildi. ki krek kemii arasnda adr dmesi veya gvercin yumurtas gibi peygamberlik mhr vard. Yrd zaman adeta yer onun iin drlrd.
bn Hazm, Cevmius-Sre (2). Faysalbd, Pakistan. Ahmed kirin tahkikiyle. Msr, Darul-Merif tarafndan yaplan tpk basm. 16[16] bn Kesir, Ksasul-Enbiy (175), Dru mer bnul-Hattab.
15[15]

19

Ona kavumak iin hzlca yrrler, fakat kendisinin de yorulmad grlrd. nceleri salarn dz bir ekilde tarayarak sarktyordu sonra ortadan blmeye balad. Salarn ve sakallarn tarard. Her gece yatarken uykudan nce herbir gzne er kere olmak zere srme tann tozuyla srme ekerdi.17[17]

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sfatlar Hakknda Bilgi Veren Baz Hadisler
Rebia bin Ebi Abdirrahmann yle syledii rivayet edilmitir: Enes bin Malik Radyallahu anhin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sfatlarndan sz ederken yle dediini duydum: Halkn iinde orta boylu biriydi. Ne ok uzun ne de ksa idi. Krmzya alan beyaz renkte bir teni vard. Ak beyaz veya esmer deildi. Kvrck ve ksa sal olmad gibi dz ve uzun sal da deildi. Salar dalgal mutedil idi. Krk yandayken kendisine vahiy geldi. Kendisine vahyin gelmeye balamasndan sonra on yl Mekkede, on yl Medinede kald. Ruhu alndnda banda ve sakalnda toplam yirmi kadar beyaz kl yoktu. Rebia dedi ki: Onun bir tyn grdm. Krmz renkteydi. Sorduumda kokudan dolay krmzlat sylendi.18[18] Ber Radyallahu anhnn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlarn yz olarak en gzeli olduu gibi ahlaka da en gzelleriydi. Ne ince uzun boylu ne de ksa boyluydu.19[19] Ebu shakn yle syledii rivayet edilmitir: Berya: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yz kl gibi miydi? Diye soruldu. O: Hayr. Aksine onun yz ay gibiydi dedi.20[20] Abdullah bin Kabn yle syledii rivayet edilmitir: Kab bin Mlikin Tebk savandan geri kalmas olayndan sz ederken yle dediini duydum: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme selm verdiimde yz sevinten imek gibi parldyordu. Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem sevindiinde yz adeta ayn bir parasym gibi parldard. Biz de bunu (sevinli olduunu) bu durumundan anlardk.21[21] Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem salarn dz bir ekilde tarayarak sarktrd. Mrikler salarn ortadan bler, kitap ehli ise dz tarayarak sarktrd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da kendisine herhangi bir emrin gelmedii hususlarda kitap ehline uymay tercih ederdi. Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de salarn ortadan blmeye balad.22[22] Enes bin Malik Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin avucundan daha yumuak bir ipee veya ibriime dokunmu deilim. Ve asla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kokusundan daha gzel bir koku koklam deilim.23[23] Ebu Said el-Hudri Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem rts iindeki bir gen kzdan daha utangat.24[24]
Daha fazla bilgi iin bkz. Kurtub, el-lm bim fi Dinin-Nasar min Fesdin ve Evhm (291,292); Tirmiznin e-emilul-Muhammediyesinin muhtasar, zetleme ve tahkik, el-Albni (13-29), Nevevi, Tahzibul-Esm vel-Lugt (1/25-26); Fethul-Bri (6/651-669) Menkb; Mslim (15/91-116) Fedil; bn Hazm, Cevmius-Sre (21/22); Beyhaki, Delilun-Nubuvve, Dr. Abdulmuti Kalacnn tahkikiyle (1/194285), burada konu en geni ekilde ele alnmaktadr. 18[18] Buhr (6/652) Menkb; Mslim (15/100) Fedil, anlam itibariyle rivayet etmitir. 19[19] Buhr (6/652) Menkb; Mslim (15/92) Fedil. 20[20] Buhr (6/653) Menkb; Tirmiz (13/116) Menkb. 21[21] Buhr (6/653) Menkb. 22[22] Buhr (6/654) Menkb; Mslim (15/90) Fedil. 23[23] Buhr (6/653) Menkb. 24[24] Buhr (6/653) Menkb.
17[17]

20

Cbir bin Semure Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin az bykeydi. Gzlerinin beyaz biraz krmzya alyordu. Topuklar etli deildi.25[25] Nevevi yle sylemitir: Ravi burada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iri azl olduunu sylemitir. ounluk da byle sylemitir. Rivyetlerden kan sonu budur. Araplar bunu bir beeni vesilesi olarak grr ve kk azllar beenmezlerdi. Salebin byk azl denirken kastedilenin, geni azl anlam olduu sznde ifade edilen husus da budur. Semer ise sz konusu ifadeyle kiinin iri dili olduu anlamnn kastedildiini sylemitir.26[26] Ebu Tufeylin yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi grdm. Bugn yeryznde benden baka onu gren bir adam kalmad. (Ravilerden) elCureyr dedi ki: onu nasl grdn? diye sordum. yle dedi: Beyaz tenli, dz yuvarlak yzl ve orta bir imanlktayd (ne zayf ne de imand)27[27] Ber Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Zlfleri olanlar arasnda, krmz hulle iinde bulunan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha gzel birisini grmedim. Salar omuzlarna doru sarkmt. ki omuzunun aras geniti. Ksa veya uzun boylu deildi.28[28] Ali Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem uzun veya ksa boylu deildi. Avular ve ayak tabanlar geniti. Ba iriceydi. Eklem yerleri de iriydi. Mesrubesi (gsnden gbeine doru uzanan kl izgi) uzundu. Yrd zaman admlarn byk byk atar ve adeta yukardan aaya doru iniyormu gibi yrr, ayaklarn yere kuvvetli bir ekilde basard. Ondan sonra da nce de bir benzerini grm deilim.29[29] Aie -Radyallahu anh-nn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sizin yaptnz gibi yle hzl hzl konumazd. O konuurken anlalr bir ekilde konuurdu. Hatta yannda oturan birinin ezberleyebilecei ekilde kelimeleri birbirinden ayrrd.30[30]

3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in simleri ve Knyeleri

Cubeyr bin Mutimden yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyururdu: Benim be adm var: Ben Muhammedim, ben Ahmedim, ben Allahn kfr mahvetme vesilesi kld mahvediciyim, ben insanlar ayaklarnn altnda toplayacak toplaycym (harediciyim) ve ben kendinden sonra peygamber gelmeyecek olan sonuncuyum.31[31] Hafz (bn Hacer) yle sylemitir: fadeden anlaldna gre bu szyle: Benim bana zel be adm vardr. Benden nce kimseye bu adlar verilmemitir. Yahut: Benim adlarmn bata gelenleri bunlardr ya da gemi mmetlerde mehur olan adlarm bunlardr demek
Mslim (15/90) Fedil; Tirmiz (106320) Menkb. Nevevinin Sahihi Mslim erhinden zetlenerek (15/93). 27[27] Mslim (15/93) Fedil. 28[28] Mslim (15/91) Fedil; Tirmiz (13/115-116) Menkb. 29[29] Tirmiz (13/116) Menkb; e-emilde 40 nolu hadis olarak rivayet edilmitir. el-Albninin e-emil muhtasarndan. el-Albni bu hadisin sahih olduunu sylemitir. 30[30] Tirmiz (13/118) Menkb. Tirmiz yle sylemitir: Bu hadis hesendir. Zuhriden nakledilen rivayet eklinden baka rivayetini bilmiyoruz. Bunu Yunus bin Yezid, Zuhri (bn ihb ez-Zuhri)den rivayet etmitir. Bu hadis e-emil muhtasarnda 191 nolu hadis olarak gemitir. el-Albni bu hadisin hasen olduunu sylemitir. 31[31] Buhr (6/641) Menkb. -el-Akb (sonuncu) kelimesinin aklamasna yer verilmeden-; Mslim (15/104); mam Malik (Muvatta) (2/1004); Ahmed bin Hanbel (4/84). Burada (Ahmed bin Hanbelin rivayetinde) el-Akb kelimesinin aklamasnn Zuhrinin kendi sz olduu bildirilmitir. Darimi (2/317-318)
26[26] 25[25]

21

istemitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu sz isimlerinin tamamn saymak amacyla sylememitir. Iyad (Kad yad) da yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu adlar, kendisinden nce kimseye verilmemi olmas itibariyle kendine has klmtr. Ancak baz Araplar khinlerin ve hahamlarn o zamanda, ad Muhammed olan peygamber gnderileceini haber verdiklerini duyunca (ocuklarn) Muhammed olarak adlandryorlard. Sz edilen peygamberin kendi ocuklar olmasn umarak bu ad ocuklarna veriyorlard. Sylendiine gre bunlar alt kiiydi, yedincileri yoktur (Kad) byle demitir. Suheyl de er-Ravdda yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden nce Araplar iinde kiiden baka Muhammed olarak adlandrlan biri bilinmiyordu. Bu kii de unlard: Muhammed bin Sufyn bin Mucai, Muhammed bin Uhayha ibnil-Culh, Muhammed bin Humrn bin Rabia. Bu sz Suheyliden nce Ebu Abdillah bin Hluye, Leyse adl kitabnda sylemitir. Ancak Muhammed adn tayanlarn sadece bu kadar olduu iddias kabul edilebilecek bir iddia deildir. nk bu ad tayanlarn listesi ayr bir cz iinde verilmitir ki saylar yirmiyi bulmaktadr. Ancak bazlarnn adlar birden fazla anlmtr, bazlarnn da adlarnn yle olup olmadnda tereddt vardr. Bundan bu ismi alanlarn on bei amad ortaya kmaktadr.32[32] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin: Ben Allahn kfr mahvetme vesilesi kld mahvediciyim sz hakknda yle denmitir: Bununla kastedilen kfrn Arap yarmadasndan silinmesidir. Ancak bu konuda kesin bir ey sylenemez. nk Ukeyl ve Mamerin rivayetlerinde: Allah benimle kafirleri mahveder denmitir. Bu konuda: Kfrn ortadan kaldrlmasnn ballarnn ortadan kaldrlmasyla mmkn olaca anlam kastedilmektedir eklinde bir aklama yaplabilir. Burada sadece Arap yarmadasnn kastedilmi olabilecei izah ise, kfrn btn beldelerden kaldrlm olmamas dolaysyladr. Burada ounluk esas alnarak byle bir ifadenin kullanld da sylenmitir. Yahut anlatlmak istenen udur: Onun vastasyla kfr ortadan kalkmaya balar ve zaman iinde zayflayarak Meryem olu sa zamannda (yani onun yeniden dnyaya dnd zamanda) tamamen yok olur. O cizyeyi kaldrr ve Mslman olmaktan baka hibir eyi kabul etmez. Ben insanlarn ayaklar arkasnda toplanaca toplaycym (harediciyim): Yani benim izim zere toplanrlar. Yani o insanlardan nce har edilir. Bu aklama bir baka rivayette geen: nsanlar benim topuklarm zere (benim arkamdan) har edilir ifadesine uygun dmektedir. Burada ayak ile zaman da kastedilmi olabilir. Yani: Benim iki ayam stne kalktm zaman har alametlerinin ortaya kmasyla birlikte insanlar har edilirler. Bu da kendisinden sonra bir baka peygamber ve baka bir eriat gnderilmeyeceine iarettir.
el-Feth (6/642)den zetlenerek, el-sbe (3/369-385)te adlar Muhammed olan 62 sahabinin biyografisi verilmitir. -Bunlarn tamamndan birinci ksmda sz etmitir- Bunlarsa sahabilikleri (Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-le grtkleri) kesin olanlardr. Ancak 7755 ile 7817 numara arasnda mukerrer olanlar vardr. Anlalana gre belirtilen blm sahabiler hakknda yazlm eserleri toplamaya ve bunlardan el-sbe adl ansiklopedik eserini yazmaya balamadan nce tasnif etmiti. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. Sonra benim anladm kadaryla sz edilen cz, genellikle cahiliye dneminde daha Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in peygamberlikle grevlendirilmesinden nce Muhammed olarak adlandrlm onlanlarla ilgilidir. Buna gre burada sz edilenler el-sbede sz edilenlerin sadece bazlardr ve aralarnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-in sahabilerinden, onun peygamberlikle grevlendirilmesinden sonra Muhammed olarak adlandrlanlar bulunmamaktadr. En dorusunu ise ancak Allah bilir. Hafzn szn etmi olduu bu cz elde edebilmi deilim. Daha sona bu czn adna Dr. kir Mahmud Abdulmunimin, Badat niversitesinde slm Tarihinden doktora tezi olarak hazrlad bn Hacerin eserlerinin listesi arasnda rastladm. Sz konusu tez: *bn Hacer el-Askalani ve Eserleri, Metodu ve el-sbedeki Nakilleri adn tamaktadr. (Sz konusu czn adnn getii yer): (1/600-601). Sz edilen czn ad da yledir: el-ilm bi men Summiye Muhammeden Kablel-slm. Bu bilgiler Sehvinin el-Cevhir ved-Durer fi Tercemeti eyhil-slm ibni Hacer adl kitabndan ve daha baka kitaplardan aktarlarak verilmitir. Ancak kitabn el yazmasndan sz edilmemitir. Buradan anlaldna gre bu eser kaybolmu eserler arasndadr. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir.
32[32]

22

Ben sonuncuyum: Yunus bin Yezid, Zuhriden naklettii rivayette u fazlala yer vermitir: Ben kendisinden sonra peygamber olmayan sonuncuyum. Allah onu rauf (yumuak kalpli) ve rahim (merhametli) olarak adlandrmtr. Beyhaki, ed-Delilde: Allah onu rauf ve rahim olarak adlandrmtr sz hakknda u aklamay yapmtr: Bu sz Zuhri (hadisin ravilerinden olan bn ihb ez-Zuhri) tarafndan hadise eklenmi bir szdr. Ben derim ki: Gerekte de yledir. Bu szyle herhalde Bere Suresinin son ksmna iaret etmek istemitir. Kendinden sonra peygamber olmayan ifadesinin de raviler tarafndan eklenmi bir ifade olduu anlalmaktadr. lim adamlarnn ortak grlerine gre onun Kuranda yer alan adlarndan bazlar unlardr: hid, Mbeir (mjdeleyici), en-Nezrl-Mubin (apak uyarc), ed-Dai illlah (Allaha davet eden), es-Sircul-Munir (aynlatc kandil). Yine Kuranda geen baz adlar da unlardr: el-Mzekkir (uyarc), er-Rahme (rahmet), en-Nime (nimet), el-Hdi (doru yola ynelten), e-ehid (hid), el-Emin (gvenilir), el-Muzzemmil (rtsne brnen), elMuddessir (elbisesine brnen). Daha nce Amr bin Asn naklettii hadiste hakknda mtevekkil (Allaha gvenen, tevekkl eden) ad da gemiti. Yine onun mehur olan adlar arasnda unlar da vardr: el-Muhtr (seilmi), el-Mustafa (arndrlm), e-efi (efaat eden), el-Mueffe (efaat ettirilen), es-Sdkul-Mesduk (hem doru syleyen hem sz dorulanan). Bunun yansra, bn Dihye Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin adlarna zel bir eserinde yle demektedir: Bazlar yle sylemilerdir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin adlarnn says Yce Allahn adlarnn says kadar yani doksan dokuzdur.33[33] Rahmet peygamberi, Tevbe Peygamberi adlandrmalar da onun adlar arasnda geenlerdir. Mslim, Ebu Musa el-Eari Radyallahu anhn yle sylediini rivayet etmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizim yanmzda kendisini eitli adlarla adlandrr ve yle buyururdu: Ben Muhammedim, Ahmedim, Mukaffyim (yani btn peygamberlerin sonuncusuyum), Hirim (yani insanlar benim ayaklarmn arkasnda toplanrlar), tevbe peygamberiyim ve rahmet peygamberiyim.34[34] Nevevi yle sylemitir: Tevbe peygamberi, rahmet peygamberi ve merhamet peygamberi ibarelerinin anlamlar birbirine yakndr. Bunlarla kastedilen ise udur: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tevbe imknn getirmi ve karlkl ilikilerde merhameti yerletimitir. Yce Allah yle buyurmaktadr: Kendi aralarnda merhametlidirler. Yine ye buyuruyor: Sonra iman edip, birbirlerine sabr tavsiye edenlerden ve birbirlerine merhamet tavsiye edenlerden olmak. (Beled, 90/17) Bir hadiste de: Ve sava peygamberiyim demektedir. nk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Allah yolunda cihad etmek zere gnderilmitir.35[35]

Kureyin Peygamberin Adn Tahrif Etmeleri:

Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Yce Allahn, Kureyin svmelerini ve lanetlerini benden nasl uzak tuttuu dikkatinizi ekmiyor mu? Onlar ktlenmi olana svyor ve ktlenmi olan lanetliyorlar, ben ise Muhammedim (vlm biriyim). -Allahn salt ve selm zerine olsun-36[36]
33[33] 34[34]

el-Feth (6/643-644)ten zetlenerek. Mslim (15/105) Fedil. 35[35] Nevevinin Sahihi Mslim erhi, hmi (kenar aklamas) (15/106). 36[36] Buhr (6/641) Menkb.

23

Hafz bn Hacer yle sylemitir: Kureyliler kendisinden ok nefret etmeleri dolaysyla, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi vg anlam tayan bir adla adlandrmyorlard. Bunun yerine onun tam tersi anlam tayan ad kullanyor ve ktlenmi kimse (muzemmem) diyorlard. Ondan kt bir ekilde sz ettiklerinde: Allah Muzammeme yle yapsn diyorlard. Oysa Muzammem onun ad deildi ve o adla tannmyordu. Dolaysyla onlarn bu szlerinin anlam Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme deil ilerinden bir bakasna denk geliyordu. bn Tn yle sylemitir: Bazlar bundan, im yoluyla birine zina, iftira eden kimsenin zerinden had cezasnn kaldrld anlamn karmlardr. Bunlar daha ok mam Malike muhalefet edenlerdir. Nes de u hkm karmtr: Bir kimse boama anlamna ters ve mutlak olarak ayrlma anlam tamayan bir sz syler ve bununla boama anlam kastederse bundan dolay boama (talak) gereklemez. rnein karsna: Ye diyen ve bu szle boama anlam kasteden bir kimsenin durumu byledir. Bu szle karsn boam olmaz. nk yemek hibir ekilde boama anlamna gelecek bir ekilde yorumlanamaz. Bunun gibi Muzemmem (zemmedilmi, ktlenmi) kelimesinin de hi bir ekilde Muhammed (vlm -salt ve selmn en gzeli onun zerine olsun- kelimesi anlamna yorumlanmas mmkn deildir.37[37] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin knyesine gelince: O, olu Ksma nisbetle EbulKsm olarak knyelenirdi. Ksm ocuklarnn en byyd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden nce mi yoksa sonra m vefat ettii konusunda ihtilaf edilmitir. Enes Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem pazarda bulunuyordu. Bir adam (birine): Ey Ebal-Ksm! diye seslendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o tarafa doru bakt ve yle buyurdu: Benim adm takn ama benim knyemle knyelenmeyin.38[38] Hafz (bn Hacer) yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin knyesini almann caiz olup olmad zerinde ihtilaf edilmitir. afiden nakledilen grlerin mehur olanna gre yukardaki hadisin tad ak anlam (zhir) gereince almamak gerekir. Bu yasan sadece onun (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) yaad dneme zel olduu da sylenmitir. Bir gre gre de onun adn alan birinin ayn zamanda knyesini almas (yani hem Muhammed adn hem de Ebul-Ksm knyesini almas) yasaktr.39[39]

Peygamberimizin Dier Adlar:

mam Zehebi: Onun adlar arasnda Dahuk (gleryzl) ve Kattl (ok savaan) adlar da vardr. Baz rivayetlerde onun yle buyurduu bildirilmitir: Ben Dahuk ve Kattlm. Abdullah bin Mesud radyallahu anh yle sylemitir: Bize, doru szl ve sz dorulanan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu... Tevratta onun mmileri (avam) koruyan biri olduu ve adnn Mtevekkil (Allaha gvenen) olduu bildirilmitir. Adlarndan biri de Emin (gvenilir)dir. Kurey onu peygamberlikle grevlendirilmeden nce bu adla anard. Yine adlarndan bazlar Fatih (fetheden) ve Kusam (toplayan, birletiren, mkemmel)dir. Ali bin Zeyd bin Cudan yle sylemitir: Araplarn syledii en gzel beyitin hangisi olduunu birbirlerine sordular. Ali Radyallahu anh Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hakknda yle syledii u beyit olduunu tespit ettilerr: (Allah) onun stnln ortaya koymak iin ona kendi adndan treme bir ad koydu.
37[37] 38[38]

el-Feth (6/645)den zetlenerek. Buhr (6/647) Menkb. 39[39] Fethul-Bri (6/648).

24

Arn sahibinin ad Mahmud, onun ad da Muhammeddir.40[40]

4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, Mminlerin Anneleri Olan Hanmlar

Hanmlarn ilki Hatice bintu Huveylid bin Esed bin Abdiluzzadr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla yirmi be yandayken evlendi. Hatice -Radyallahu anh- hicretten yl nce vefat eti. Bir yl nce vefat ettii de sylenmitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, o lnceye kadar bir baka kadnla evlenmemitir. Sonra Sevde binti Zema Radyallahu anh ile evlendi. Yalandnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisini boamak istedi. Ancak o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden kendisini nikh altnda tutmasn ama kendisine ayrd gn Ebu Bekir Radyallahu anhn kz Aie Radyallahu anhaya ayrmasn istedi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu nikh altnda tuttu ve daha Mekkedeyken Ebu Bekir Sddk Radyallahu anhn kz Aieyi Sddka Radyallahu anha ile nikhland. Aie Radyallahu anha o zaman alt yandayd ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, onunla hicretten sonra, dokuz yandayken biraraya geldi. Aie Radyallahu anha h. 58 ylnda vefat etmitir. Ardndan hicretten iki yl sonra mer bnul-Hattab Radyallahu anhn kz Hafsa Radyallahu anha ile evlendi. Hafsa Radyallahu anha Medinede h. 45 ylnda vefat etti. Cenaze namazn da o zaman Medine valisi olan Mervan kldrd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu boam, sonra Yce Allahn geri almasn emretmesi zerine geri almt. Sonra asl ad Hind binti Ebi Umeyye olan Ummu Seleme Radyallahu anha ile evlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanmlarndan en ge vefat eden budur. Hicri 59 ylnda vefat etmitir. Yine Zeyneb binti Cah Radyallahu anh ile evlendi ki o da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefatndan sonra hamnlarndan en nce vefat edendir. mer Radyallahu anhn halifelie gemesinin ilk dnemlerinde vefat etti. Zeyneb Radyallahu anha, Yce Allahn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle evlendirdii kadndr. Deiik lkeler fethedilince ve mer Radyallahu anh ganimetlerden onun iin belirlenen miktar verince alam ve Yce Allahtan kendisine bir sonraki yl gstermemesini ok az bir dnyalkla kendisinden ayrld Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kavuturmasn dilemiti. Gerekten de o yl kmadan vefat etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra Cuveyriye bintil-Hrisle evlendi. Cuveyriye Radyallahu anha h. 26 ylnn Rebiul-evvel aynda vefat etti ve cenaze namazn Mervan kldrd. Sonra Ummu Habibe Radyallahu anha ile evlendi. Onun asl ad Remleydi. Hind olduu da sylenmitir. Ebu Sufyan bin Harbin kzyd. Habeistana hicret edenlerdendi. H. 44 ylnda kardei Muaviyenin halifelii dneminde vefat etmitir. Hayberin fethedilmesinin hemen arkasndan Nadir oullarndan Huyey bin Ahtabn kz Safiyye Radyallahu anha ile evlendi. Safiye Radyallahu anha h. 50 ylnda vefat etmitir. 52 yanda vefat ettii de sylenmitir. Sonra Meymune bintil-Hris Radyallahu anha ile evlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin en son evlendii hanm budur. Onunla kaza umresini yerine getirdii yl ihramdan ktktan sonra Mekkede evlendi. Kendisiyle erefte biraraya geldi. Meymune Radyallahu anha, Muaviye Radyallahu anh dneminde orada (erefte) vefat etmitir. Halife bin Hayyatn sylediine gre vefat h. 51 ylnda gerekleti. Kabri de oradadr (erefte).

40[40]

Zehebi, Sre (2/10). Bu da islm tarihinin bir blmdr.

25

el-Cevniyeye de kendisiyle evlenmek iin haber gnderdi, Sonra teklifte bulunmak zere yanna girdi. Ama o, ondan Allaha snd. Allah da onu korudu ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla evlenmeyerek ailesine geri gnderdi.41[41] Nevevi -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: lk evlendii kadn Hatice Radyallahu anhadir. Sonra srasyla Sevde, Aie, Hafsa, Ummu Habibe, Ummu Seleme, Zeyneb binti Cah, Meymune, Cuveyriye ve Safiyye ile evlendi. Bu dokuzu Hatice -Radyallahu anh-dan sonradr ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettiinde nikh altnda idiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Hatice -Radyallahu anh-nn salnda baka bir kadnla evlenmemitir. Aie -Radyallahu anh-dan baka bkire bir kzla da evlenmemitir. Salnda iken ayrld kadnlar hakknda olduka deiik grler olduundan burada ondan sz etmedik. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iki criyesi vard: Mriye ve Reyhne binti Zeyd, Bintu emun olduu da sylenmitir. Onu (Reyhneyi) daha sonra azad etmitir. Katadenin yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onbe kadnla evlendi. Bunlarn onyle gerdee girdi. Ayn anda nikh altnda onbir kadn topland. Vefat ettiinde dokuz kadnla nikhlyd.42[42]

5. ocuklar
Nevevi -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin erkek ocuu oldu. Birinci olu Ksm, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla knyelenirdi (yani Ebul-Ksm olarak knyelenirdi). Ksm, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha peygamberlikle grevlendirilmeden nce dnyaya geldi ve iki yandayken vefat etti. kinci olu Abdullahtr. Tayyib ve Thir olarak da adlandrlmtr. nk o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden sonra dnyaya gelmitir. Tayyib ve Thirin Abdullahtan ayr olduu da sylenmitir. Ancak doru olan birincisidir.43[43] nc olu da brhimdir. H. 8 ylnda Medinede dnyaya gelmi ve h. 10 ylnda onyedi veya yirmi aylkken yine orada vefat etmitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin drt tane de kz olmutur: Zeyneb: Onunla teyzesi Hle binti Huveylidin olu Ebul-As bin Rebi bin Abdiluzza bin Abdiem evlenmitir. Ftma: Onunla Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anh evlenmitir. Rukiyye ve Ummu Klsm: Bu ikisiyle Osman bin Affan Radyallahu anh evlenmitir. nce Rukiyyeyle (sonra onun lmnn ardndan) Ummu Klsmle evlendi. Her ikisi de onun nikh altnda vefat etmitir. Bundan dolaydr ki Osman -Radyallahu anh-, Zunnreyn (iki nur sahibi) olarak adlandrlmtr. Rukiyye -Radyallahu anh- h. 2 ylnda Ramazan aynda Bedir gnnde vefat eti. Ummu Klsm Radyallahu anh da h. 9 ylnn aban aynda vefat etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kzlarnn saysnn drt olduunda ihtilaf yoktur. Oullarnn says ise sahih olan rivayete gre tr. lk dnyaya gelen ocuu Ksm, sonra Zeyneb, sonra Rukiyye, sonra Ummu Klsm, sonra Ftmadr. Ftmann Ummu Klsmden yaa daha byk olduu da rivayet edilmitir. brhimden baka btn ocuklar Hatice -Radyallahu anh-dan dnyaya gelmitir. brhim ise kbti asll olan Mriyeden dnyaya gelmitir. Ftmadan baka btn ocuklar
41[41]

bn Hazm, Cevmius-Sre (31-38), zetlenerek. Daha fazla bilgi iin ayrca bkz. bn Askir, Tarihu Dimek (1/136-138) 42[42] Tehzibul-Esm vel-Lgt (1/27), Drul-Kutubil-lmiyye. 43[43] bn Hazm, Cevmius-Sre (40)da bunu tercih etmitir.

26

kendisinden nce vefat ettiler. Ftma Radyallahu anha, en sahih ve en mehur olan rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden sonra alt ay yaad.44[44]

44[44]

Tehzibul-Esm vel-Lgt (1/26)dan zetlenerek.

27

2. MUHAMMED MUSTAFA -Aleyhisselam-IN DOUMUNDAN NCE MEYDANA GELEN NEML OLAYLAR VE BRETL GELMELER
erdii konular: Muhammed -Aleyhisselam-n peygamber olarak gnderilmesinden nceki Mekkenin durumuyla ilgili bir giri. 1. Abdulmuttalibin Zemzem kuyusunu kazmas. 2. Abdulmuttalibin oullarndan birini kurban etmeyi adamas. 3. Fil olay.

28

Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n Doumundan nce Meydana Gelen nemli Olaylar ve bretli Gelimeler.
Giri phesiz byk olaylardan ve nemli gelimelerden nce baz iretler, olaylar ve mucizeler yaanr. Bu gelimeler meydana gelecek byk olaylar iin ortam hazrlar ve onlarn ortaya kma zamannn yaklatn haber verir. nsanlk bu olaydan daha byk bir olay yaamamtr. Bu olay da, Yce Allahn kendisi vastasyla bu geni hayr, byk fazileti (insanla) ulatrd hidyete erdirici Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n doumu olaydr. Yeryznn her taraf ktlklerle ve irkle karardktan, Yce Allahn insanlara bakp da Arap olanlarna da olmayanlarna da gadab etmesinden sonra bu byk gelime olmutur. Nitekim hadiste yle denilmektedir: Haberiniz olsun ki ite bu gnmde Rabbim, bana rettiklerinden sizin bilmediiniz eyleri size retmemi emredip yle buyurdu: Kullarmdan herhangi bir kula verdiim mal o kul iin helaldir. Ben btn kullarm hanifler olarak yarattm. Onlara eytanlar geldi de; doru dinlerini bozuverdi; benim kendilerine helal kldm eyleri eytanlar onlara haram kld. Hakknda hibir hccet indirmediim eyleri bana ortak komalarn da onlara yine eytanlar emretti. Ve Allah yeryz ahalisine bakt. Kitab ehlinden doru din zere bak kalanlar mustesna yeryz ahalisine, arabna da arab olmayanna da gazab etti. Sonra peygamber gnderip: Ben seni, ancak hem de kendilerine gnderilenleri imtihan etmek iin gnderdim. Ve senin zerine yle bir kitab indirdim ki (gslerde muhafaza edilir) suyun ykamasyla yok olmaz. Sen onu uyurkende, uyankken de okursun! buyurdu. Ve Allah bana Kureyi yakmam emretti. Ben: Ey Rabbim! Onlar benim kafam yarp krarlar onu bir ekmek parasna evirirler dedim. Onlarn seni kardklar gibi sen de onlar kar, onlara kar sava a. Biz sana yardm ederiz. Sen infak et ki biz de sana infak edelim. Bir ordu gnder, biz onun gibi be ordu gnderelim. Sana itaat edenlerle beraber, kar gelenlerle sava...45[45] Muhammed Gazali, Mekkedeki hayat tasvir ederken yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden nce Mekke ehvetlerin ve gnhlarn oluturduu bir frtna ile alkalanyordu. Erkekler arzulara dknlkte ve fikri sapmalarda gl rnekler ortaya koyuyorlard. Yahut insan hkimiyeti altna alan bir arzunun glgesinde veya sadece bu arzuya hizmet iin fikirler gelitiriyorlard. Allah ve hiret gnn inkr, dnya nimetlerinin iinde yzerken yine ona ilgi, toplumda etkili konuma gelme, ykselme ve sz sahibi olma arzusu, hibir tutarll olmayan taraftarlklar (asabiyet) ve onun iin bar, onun iin sava yapma, kiinin maddi ve edebi almalarna yn veren eskilerden alnma gelenekler (ite bunlar o dnemin Mekkesinden grntler). O zaman Mekkenin medeniyetten kopuk, vahet iinde, dnyada olan bitenlerden zorunlu olarak etrafa yaylan gelimelerin dnda hibir eyden haberdar olmayan bir yerleim merkezi olduunu ileri srmek yanltr. Asla byle deildi. (O zamanki medeniyetin rnleriyle) boazna kadar doymutu. (Mekkeliler) byklk iin kavga ediyor, hatta bu yzden arpmalara giriyorlard. Orada nefsani arzularn ukurlarna dp taknlk iinde yalpalayp duran pek ok kimse vard. Bu gibi birinin oradan karlmak zoruna giderdi. Onlar ya doruya kar krdler, ya da onu tamamen inkr ediyorlard. te akl medeniyetten sze gelir bir nasib alamam olan bu toplumda kiilerin benlik duygular son

Mslim (17/197-199) el-Cennetu ve Sfatu Naimih. Ahmed bin Hanbel (4/162). bn Mace (4/1179) zet halinde. (Allah bana Kureyi yakmam emretti sz onlarla arpacandan kinyedir. (Camiul-Usl, 11/750)

45[45]

29

raddesine ulamt. inde, taknlk ve benlik davasnda Firavunla yar edebilecek kiiler bulunabilirdi. Amr bin Him, Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberliini inkr etmesinin sebebini aklarken yle demiti: Abdu Menf oullaryla stnlk yar iine girdik. Nihayet biz ve onlar iki ba at gibi iken: Bizde kendisine vahyedilen bir peygamber var dediler. Vallahi ona geldii gibi bize de vahiy gelmedike ona inanmayz ve asla peinden gitmeyiz. Sylendiine gre el-Velid bin Muire, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yle demiti: Peygamberlik gerek olsayd, ben ona senden daha lyk olurdum. nk ben senden yaa daha bym ve malm da seninkinden daha ok.46[46] el-Cezir -Allah kendisini korusun- zet olarak unlar sylyor: slm ncesinde Arap toplumunda yaygnlaan kt adetler arasnda unlar vard: 1. Meysir olarak bilinen kumar. slm, Maide suresindeki u yetle bunu yasaklamtr: Ey iman edenler! ki, kumar, dikili talar ve fal oklar eytann iinden olan pisliklerdir. Bunlardan saknn; umulur ki felha erersiniz. (Maide, 5/90) 2. ki imek, bunun iin meclisler dzenlemek, itii ikinin eskiliiyle (iyice ekimiliiyle) ve deerinin yksekliiyle vnmek. 3. stibda nikh: Bu da uydu: Bir kadn bir erkekle beraberlii esnasnda hayz grr, sonra temizlenince adam (kocas) karsnn soylu erkeklerin tad stn zelliklere sahip bir ocuk dourmas iin o erkeklerden karsyla ilikide bulunmalarn isterdi. 4. Kzlarn gmlmesi: Bu da bir adamn knanmak korkusuyla kz ocuunu diri diri topraa gmmesiydi. 5. Erkek olsun kz olsun ocuklarn ldrlmesi. Bu uygulamaya ok iddetli fakirliin olmas durumunda bavurulurdu. 6. Kadnlarn kendilerini ssleyip ortaya kmalar, yleki bir kadn gzelliklerini ortaya kararak yabanc erkeklerin yanndan geer, onlarn ilgilerini ekmek iin krta krta yrrd. Sanki kendini ona takdim ediyormu ve onun bakalarna olan ilgisini kesip kendine ekmek istiyormu gibi hareket ederdi. 7. Erkekler kadnlarn arasndan, kadnlar erkeklerin arasndan gizli dostlar edinirdi. 8. Cariyeler fuhu yaptklarn aktan ilan ederlerdi. Bunu da evlerinin kaplarna krmz bir bayrak asmak suretiyle yaparlard. Bylece kendilerinin fuhu yaptklarnn bilinmesini ve erkeklerin kendilerine gelmelerini salamak isterlerdi. 9. Kabilecilik anlayna dayanan asabiyet hkimdi. 10. Birbirlerine kar yamalamalar yapar, mal almak ve gasp amacyla saldrlar dzenler, bu amala savalar karrlard. En nl savalar Dahis, Gabr, Buas ve Ficr savalardr.47[47] Muhammed Gazali diyor ki: Yeryz bozgunculuklarla ve sapklklarla dolunca insanlarn ortaya kaca bildirilen slahatnn gelii iin beklentileri artt. Baz kimseler vard ki hkim olan cehalete kar kyor, stn bir mevki umuyor ve kendilerinin bu mevki iin seilmelerini temenni ediyorlard. Bunlardan biri de Umeyye bin Ebis-Saltt. Bu kii Allahtan Onun sahip olduu stnlklerden sz eden iirler yazmt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun hakknda: Umeyye neredeyse Mslman olacakt demitir.48[48] Amr bin irerdin babasndan rivayet ettiine gre, (babas) yle sylemitir: Bir gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bineinin arkasna bindim. Bana: Umeyye bin Ebis-Saltn iirlerinden ezberinde bir ey var m? diye sordu. Evet dedim. Oku yleyse diye buyurdu. Ben bir beyit okudum.

Fkhus-Sre (25-26)dan zetlenerek. Hazl-Habib Y Muhibb (31, 32). 48[48] Bir hadisten bir blm. Hadisin kaynaklar: Buhr (10/553) Edeb: Mslim (15/13) iir. Ba taraf yledir: Bir irin syledii en doru sz... Tirmiz (10/291) Edebde bunun sadece ilk blmn nakletmiti.
47[47]

46[46]

30

Oku, oku diye buyurdu. Ben de bylece yz beyit kadar okudum.49[49] Ancak yce kader irlerden ve dierlerinden olan bu aray iindeki (beklenen kiinin kendileri olmas iin aray ve temenni iinde olan) kiileri am ve byk emaneti hi bunun iin bir beklenti iinde olmayan birine vermiti. Yce Allah yle buyuruyor: Sen Kitabn sana vahyedileceini umuyor deildin. Ancak Rabbinden bir rahmet olarak (vahyedildi). u halde asla inkrclara arka olma. (Kasas, 28/86) Byk elilikler iin yaplan seim onun iin mit beslemekle olmaz. Ancak onu kaldrabilecek gce sahip olmakla olur. Hayatta nice beklenti sahipleri var ki mit beslemeye cret etmekten baka bir g gsteremezler. Ve nice iin derinliine dalm kimseler var ki sessizlikleri onlar gizli tutmaktadr. Ama ykml klndklarnda insanlar hayretler iinde brakan baarlar gsterirler. Canlarn nelere dayanabileceini ancak onlar yaratan bilir. Btn insanl doru yola eritirmek isteyen Yce Yaratc byk gaye iin byk bir kiiyi seer.50[50] nsanln en stn ve peygamberlerin en ereflisi olan Muhammed -Aleyhisselam-n doumu hakknda bilgi vermeye balamadan nce, onun doumundan nce meydana gelmi olan baz byk mucizeleri ve nemli olaylar aklamak istiyoruz. Bazen byk olaylardan nce onlara iaret eden ve dikkat eken bir takm nemli gelimeler olur. Bu konuda Yce Allahn izniyle rivayetlerin en sahih olanlarn seeceiz. Bu konuda yukarda verdiimiz giriten sonra sadece olaydan sz etmekle yetineceiz. Bunlar: 1. Abdulmuttalibin Zemzem kuyusunu kazmas. 2. Abdulmuttalibin, oullarndan birini kesmeyi adamas. 3. Fil olay.

1. Abdulmuttalibin Zemzem Kuyusunu Kazmas

bn shak yle sylemitir: Abdulmuttalibin ilk olarak o kuyuyu kazmaya balamas u ekilde olmutu: Bana Yezid bin Ebi Habib el-Msrnin Mursed bin Abdillah el-Buzeniden onun Abdullah bin Zeriril-Gafikiden onun da Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anhden rivayet ettiine gre Ali Radyallahu anh, Abdulmuttalibin Zemzem kuyusunu kazmas olayn anlatrken yle sylemitir: Abdulmuttalib dedi ki: Ben Hicrde (Kabenin yannda yarm daire eklinde evrili olan ve Hatim olarak da adlandrlan ksmda) uyuyordum. (Ryada) birisi yanma gelerek: Gzel yeri (tibeyi) kaz dedi. Ben: Tibe nadir? diye sordum. Sonra yanmdan ayrlp gitti. Ertesi gn olunca yine daha nce yattm yere dndm ve orada uyudum. (Ayn kii) gelip: Berreyi (hayr yerini) kaz dedi. Ben: Berre nedir? diye sordum. Sonra yanmdan ayrlp gitti. Ertesi gn olunca yine daha nce yattm yere dndm ve orada uyudum. (Ayn kii) gelip: Madnuneyi (kskanlan eyi) kaz dedi. Ben: Madnune nedir? diye sordum. Sonra yanmdan ayrlp gitti. Ertesi gn olunca yine daha nce yattm yere dndm ve orada uyudum. (Ayn kii) gelip: Zemzemi kaz dedi. Ben:
Mslim (15/11) iir. Nevevi yle sylemitir: Hadiste anlatlmak istenen udur: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Umeyyenin iirlerinden holanr ve sk sk okunmasn isterdi. nk bu iirlerde Allahn birlii ve yeniden dirili dile getiriliyordu. Bu hadis ierisinde kt szler olmayan iirleri okumann ve dinlemenin caiz olduunu ortaya koymaktadr. Okunan iirin chiliye dnemine ait olmas veya baka iirlerden olmas bu adan farketmez. inde kt sz olmayan iirleri okuma hakknda tenkid edilmi olan hareket ise iiri ok fazla okumak ve insann iir okumaya iyice kendini kaptrmasdr. Az miktarda iir okumakta, dinlemekte ve ezberlemekte ise bir saknca yoktur. Nevevinin Sahihi Mslim erhi. 15/12. deki dipnot 50[50] Muhammed el-Gazzali, Fkhus-Sre (27-28).
49[49]

31

Zemzem nedir? diye sordum. Dedi ki: O hi tkenmez ve sen knanmazsn. Byk haclara su verirsin. O kan ile atk arasndadr. Alaca kargann gagasnn olduu yerde, karncalar yuvasnn yanndadr. bn shak diyor ki: (Ryada grd kii) kendisine Zemzemin durumunu aklaynca ve yerini de bildirince doru konutuunu anlad. Ertesi gn levyesini alp olu Haris bin Abdilmuttalible birlikte kt. O zaman baka olu yoktu. Zemzemin yerini kazmaya balad. Abdulmuttalibe gizlenmi olan ey grnnce tekbir getirdi. Kureyliler onun arad eyi bulduunu anladlar ve yanna gittiler. Ey Abdulmuttalib! Bu atamz smilin kuyusudur. Bizim de bunda hakkmz var. Bizi de buna ortak et dediler. Abdulmuttalib: Bunu yapamam. Bu iinizden sadece bana zel klnmtr. Aranzda sadece bana verildi dedi. Onlar: Bize insaf et. Bu konuda seninle hesaplamadan bandan ayrlmayz dediler. Abdulmuttalib de: yleyse aramzda birini hakem tayin edin onun hkmne bavuralm dedi. Sad oularnn khin kadn Huzeym olsun dediler. O da: Olur dedi. Bu kadn am (Suriye) civarnda oturuyordu. Abdulmuttalib, kendi sllesinden, Abdu Menf oullarndan baz kimseleri alarak bineine binip yola kt. Kureyin tm kabilelerinden de baz kimseler bineklerine binip yola ktlar. O zaman bu gittikleri yol zerinde ller vard. Yola koyuldular. Hicaz ve am (Suriye) arasndaki llerden birine geldiklerinde Abdulmuttalibin ve arkadalarnn suyu bitti. Fena halde susadlar. Neredeyse lecek hle geldiler. Beraberlerindeki, deiik Kurey kabilelerine mensub kiilerden su istediler. Onlar bunu kabul etmediler ve: Biz imdi bir lde bulunuyoruz. Sizin banza gelenin bizim bamza da gelmesinden korkuyoruz dediler. Abdulmuttalib adamlarn kendisine ve arkadalarna yaptn grnce: Ne dnyorsunuz? diye sordu. Onlar: Bizim grmz ancak senin grne tabidir. Sen istediini emret dediler. O da: Benim grme gre imdi herkes sahip olduu gle kendisi iin bir kuyu kazsn. Her bir kii ldnde arkadalar onu kendi kuyusuna gmer sonra zerine kapatrlar. En sonunda tek bir kii kalr. Bir kiinin cesedinin ortada kalmas btn bir grupta bulunanlarn cesetlerinin ortada kalmasndan daha uygundur dedi. tekiler: Evet senin emrettiin gibi yapalm dediler. Sonra kalkp her biri kuyusunu kazd. Sonra da oturup susuzluktan lm beklemeye baladlar. Daha sonra Abdulmuttalib arkadalarna: Vallahi, ortalkta dolamadan ve kendimiz iin bir ey aramadan byle kendimizi kendi ellerimizle lme terketmemiz bir acizliktir. Belki Allah civardaki yrelerin birinden bize su lutfedebilir. Haydi kalkn dedi. Onlar da kalktlar. Yerlerinden kalktklarnda, beraberlerindeki Kurey kabilesi mensuplar onlarn ne yapacaklarna bakyorlard. Abdulmuttalib bineinin yanna gitti. zerine bindi. Hayvan yrmeye balaynca ayann altndan tatl su fkran bir kaynak ortaya kt. Abdulmuttalib tekbir getirdi. Arkadalar da tekbir getirdiler. Sonra bineinden indi ve o sudan iti. Arkadalar da itiler. Btn su kaplarn dolduracak kadar oradan su aldlar. Sonra Kurey kabilelerinin mensuplarn ard ve Suya gelin. Allah bize su verdi. Siz de iin ve kaplarnz doldurun dedi. Sonra onlar: Vallahi (Allah) senin lehine hkm verdi ey Abdulmuttalib. Artk Zemzem hakknda seninle asla hesaplamayacaz. phesiz u lde sana su veren de, sana o Zemzem suyunu verendir. imde sen o suyuna gnl rahatl iinde dn dediler. O da dnd. Beraberindekiler de dndler ve sz konusu khin kadna gitmeden aralarndaki meseleyi halletmi oldular.51[51]

bn Him Sresi (1/166-168). Deerli kardeimiz Adil Abdulgfur Mekke Dnemi Rivyetleri Aratrmas adl riselesinde yle diyor: Bunun isnd hasendir. bn shkn dndaki rvileri sikdrlar. bn shk ise saduktur. Burada kendisinin hadisi rivayetle aldn sylemi (yani haddesen ifadesine kullanm)

51[51]

32

2. Abdulmuttalibin Oullarndan Birini Kesmeyi Adamas

Taberi, Tarihinde yle sylemitir: Bana Yunus bin Abdilala rivayet etti. O bn Vehebden, o Yunus bin Yezidden, o bn ihbdan rivayet etmi, o da Kubeysa bin Zueybin yle bildirdiini nakletmitir: Bir kadn, bir ii iin o iini yapabilmesi durumunda olunu Kabenin yannda kesmeyi adad. Kadn o iini yapt ve ada hakknda soru sormak iin Medineye geldi. Abdullah bin mer Radyallahu anhn yanna gitti. Abdullah bni mer Radyallahu anh ona: Allah sizi canlarnz ldrmekten nehy etmitir dedi. Abdullah bni mer Radyallahu anh kadn bu konuda ikna edemedi. Sonra kadn Abdullah bni Abbas Radyallahu anhn yanna gitti ve ondan fetva sordu. O da yle syledi: Allah adaklarnz yerine getirmenizi emretti. Adak bir bortur. Ancak o canlarnz ldrmekten de nehyetti. Abdulmuttalib bni Him, on olunun olmas durumunda birini (kurban olarak) kesmeyi adamt. On olu olunca hangisini keseceine karar vermek iin aralarnda kura ekti. Kura Abdullah bin Abdulmuttalibe kt. O ise Abdulmuttalibin insanlar iinde en ok sevdii kiiydi. Sonra Abdulmuttalib: Ey Allahm! Ya o ya da yz deve! dedi. Sonra onunla yz deve arasnda kura ekti ve kura yz deveye kt. Ardndan bn Abbas Radyallahu anh kadna: Benim grme gre sen olunun yerine yz deve kesmelisin dedi. Daha sonra bu sz o zaman Medine valisi olan Mervana ulat. O da: Benim grme gre ne bn mer, ne de bn Abbas fetvasnda isabet etmitir. Allaha isyan olan bir eyle ona adak yaplamaz. Sen Allahtan ba dile ve gnhndan dolay Allaha tevbe et. Bunun yansra tasaddukta bulun ve gcnn yettiince hayr ile. Olunu kesmekten ise Allah seni nehy etmitir. nsanlar buna sevindiler ve Mervann fetvasn beendiler. Onun isabetli bir fetva verdiini dndler. Bundan sonra da hep Allaha kar gnh olan bir eyin adak olarak adanamayaca zere fetva vemeye baladlar.52[52]

3. Fil Olay
Bu olay Yce Allah, yce kitabnda dile getirmitir. Hadis kitaplarnn en salamlarndan olan Buhari ve Mslimin sahihlerinde geen hadislerde de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu olaya iaret etmitir. Olayn tafsilatyla ilgili bilgiler de sret ve tarih kitaplarnda yer almtr. Tefsir alimleri de bu olaydan tefsirlerinde sz etmilerdir. Yce Allah yle buyuruyor: Rabbinin Fil sahiplerine ne yaptn grmedin mi? Onlarn oyunlarn boa karmad m? zerlerine sr sr kular gnderdi. O (ku)lar onlarn zerlerine piirilmi amurdan talar atyorlard. Sonuta onlar yenik ekin yapra gibi yapt. (Fil Suresi)

dolaysyla tedlis (rvilerle kartrma yapma) ihtimali kalmamtr. (Sh. 84) Daktilo ile yazlm olan yksek lisans tezi. 52[52] Taberi Tarihi (2/239-240) Abdulafur, Mekke Dnemi Rivyetleri Aratrmasnda yle sylemitir: Bu rivyetin senedi sahihtir. Rvilerinin hepsi sikadrlar. Daktilo ile yazlm eklinde, sh. 94.

33

bn Kesir -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir:53[53] Bu, Yce Allahn Kureye lutfettii nimetlerdendir. Bu olayda Fil sahipleri onlardan uzak tutulmutur. Onlar Kabeyi ykmaya ve btn izlerini silmeye karar vermilerdi. Ama Allah kendilerini helk etti ve burunlarn yere srtt. Btn abalar boa gitti. Yaptklarndan bir sonu elde edemediler. En byk kayba uradlar. Onlar hristiyan bir topluluktu. O zaman dinleri Kureyin yapt putlara kullua en yakn bir haldeydi. Ancak bu gelime Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gnderilecei ortamn ve artlarn hazrlanmasyd. Rivayetlerin en mehur olanna gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o yl (yani Fil olaynn meydana geldii yl) dnyaya gelmitir. lhi gcn dili adeta yle diyordu: Ey Kurey halk! Size, sizin Habeilere olan stnlnz dolaysyla yardm etmedik. Ama peygamberlerin sonuncusu mmi Peygamber Muhammed -Aleyhisselam-n gnderiliiyle ereflendireceimiz ve stn klacamz o Eski Evi (Beyti Atiki) korumak iin yardm ettik. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu olaya olan iaretlerinden bazlar ise unlardr: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hudeybiye anlamasnn olduu zaman yola kt. Onlara doru inecei tepeye geldiinde devesi kt. nsanlar: Yr, yr dediler. Deve kalkmak istemedi. (Oradakiler): Kusv54[54] yolda kald dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Kusv yolda kalmad. Bu onun huyu da deildir. Ancak Fili durduran ey onu da durdurdu.55[55] Yce Allah, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Mekkenin fethini nasib ettiinde, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlarn arasnda durdu, Allaha hamd ve sen etti. Sonra yle buyurdu: Muhakkak ki Allah, Fili Mekkeye girmekten alkoydu. Ancak elisini ve mminleri oraya soktu.56[56] Hakimin Mstedrekinde, Beyhakinin de ondan nakille ed-Delilde rivayet ettiine gre Abdullah bin Abbas Radyallahu anh yle sylemitir: Fil sahipleri yola ktlar. Mekkeye yaklatklarnda Abdulmuttalib karlarna kt. (Komutanlarna): Yanmza gelmene sebep olan nedir? Senin bizden bir istein olduunda bir adam gnderseydin biz istediini sana getirseydik dedi. Adam: ine giren herkesin gvene kavutuu u evin haberi bana ulat. Orann halkn korkutmaya geldim dedi. (Abdulmuttalib): Biz sana ne istiyorsan verelim, geri dn dedi. Adam ieri girmekten baka bir eyi kabul etmedi ve ona (Kabeye) doru ilerlemek zere harekete geti. Abdulmuttalib geriye ekildi. Bir dan zerine kt ve u evin (Kabenin) ykln ve halknn yok ediliini grmek istemiyorum dedi. Sonra yle syledi: Ey Allahm! Her ilhn bir kutsal yeri vardr, Sen de kutsal yerini koru, Onlarn kutsallar senin kutsal meknna stn kmasn. Ey Allahm! Yapacaksan, uygun grdn eyi emret. Bu srada deniz tarafndan bulut gibi bir ey ortaya kt. ok gemeden zerlerine Yce Allahn haklarnda: O (kular), onlarn zerlerine piirilmi balktan talar atyorlad diye

bn Kesir, Tefsiru Kuranil-Azim (4/548-549), Ebabil: Odun yn hakknda kullanlr. Kalabalk ku srs hakknda bir istire olarak kullanlmtr. Siccil: Piirilerek ta gibi sertletirilmi amur. Sonuta onlar yenik ekin yapra gibi yapt: bn Cerir yle sylemitir: Kk bceklerin yiyip delik deik bir hale getirdii ekinler gibi. Ayn ekilde onlarn bedenleri de zerlerine inen azap sonucu kurudu, sonra eklemleri birbirinden ayrld ve yenmi ekinin paralara ayrlp dalmas gibi onlarn da bedenlerinin btn paralar dald. (Mehsinut-Tevil, 17/256dan zetlenerek.) 54[54] Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in devesi. 55[55] Buhr (5/388) urut. 56[56] Buhr (5/104-105) Lukata; Mslim (10/128) Hacc; Ebu Davud (201 nolu hadis) Mensik.

53[53]

34

buyurduu sr sr kular stlerini glgeledi. Fil iddetle barmaya balad. Sonuta onlar (Allah) yenik ekin yapra gibi yapt.57[57]

mni Dersler ve ller

1. Bu olay, insanlar iin mabed olarak yaplan ilk ev olan Kabenin stnln, mriklerin de o evi (cahiliye dneminde) nasl stn tuttuklarn gstermektedir. Habeistanl Ebrehe bu yzden onu kskanm ve ykmak istemitir. slmla birlikte Kabenin eref ve stnl artmtr. Ebrehenin ve beraberindekilerin helk edilmelerinin sebebi Mekke halknn itibar dolaysyla deildi. Sadece Amine bintu Vehebin karnnda tad o mbarek cenin mstesnayd. Yce Allah yetinde yle buyuruyor: Onlarn oyunlarn boa karmad m? Rzi (Fahruddin Rzi) yle sylemitir: Bil ki oyun (keyd) bir bakasna gizlice zarar verme amac gtmektedir. Eer: Burada sz edilen fiil niin oyun (keyd) olarak adlandrlyor? Oysa o adam ii aktan yapyordu ve kendisinin Kabeyi ykacan aka sylyordu denirse; deriz ki: Evet. Ama kalbinde saklad dnce aa vurduundan daha fenayd. nk o Araplara kar iinde bir kskanlk duygusu besliyordu. Onlarn Kabe dolaysyla kazanm olduklar erefi kendilerinden ve topraklarndan silerek, bu erefin kendisine ve lkesine gemesini istiyordu.58[58] 2. Ksmi yle sylemitir: Kni diyor ki: Fil sahipleriyle ilgili olay nldr ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doumuna yakn bir srada gereklemitir. Bu olay Yce Allahn gcn ortaya koyan mucizelerden biri ve kendisinin hrmetli kld varlklara saldrda bulunmaya cret gsterenlere kar olan gadabnn bir eseridir. Kulara ve hayvanlara ilhamda bulunulmas insanlara ilhamda bulunulmas ihtimalinden yksektir. nk onlarn de ruhlar basittir. Yce Allahn kazandrd bir zellikle o talarn gsterdii etkiyi de garip karlamamak gerekir. Yce Allahn gcn ortaya koyan lemi ibretle inceleyen, kendisi iin hikmet perdesi alan bir kimse bunun pek ok rneini grebilir. yle diyor: Zamanmzda da Abyurt ehrini farelerin sarmasyla ve ehrin btn tarm rnlerini tahrib etmesiyle bunun bir benzeri ortaya kmtr. Bu farelerin her biri karadan Ceyhun rmann kysna gelmi, sonra her biri rman kysnda bulunan mee aalarnn kabuklarndan birer para alm ve sonra bunlarn stne binerek rman kar kysna gemilerdir.59[59] 3. Mverdi diyor ki: Mlkn sahibi olan Allahn stn gcnn delilleri gayet aktr. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) peygamberliini ortaya koyan deliller de aktr. Bu konudaki gelimelerin balar sonlar hakknda ahitlik etmektedir. Dolaysyla bunlarda doru ile yanl, uydurma ile gerek birbirine karmaz. Mjdeleri ve uyarclar da gc ve bu gcnn etrafa yaylmas nisbetinde olmaktadr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doumu yaklanca onun peygamberliine iaret eden mucizeler ve getirdii bereketin iaretleri birbiri ardndan ortaya kmaya balad. Bunlarn en ok dikkat ekeni, en ak ve en kesin olan da fil sahipleriyle ilgili olaydr. Onlar Neci, Habeistan yresinden, ordusuna mensup kalabalk bir kitle ile birlikte, Kabeyi ykmalar, civarndaki erkekleri ldrmeleri ve kadnlar da esir almalar zere Mekkeye gndermiti. Daha sonra yle diyor: Fil olaynda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mucizesi, bu olayn onun Mekkede anasnn karnnda olduu srada meydana gelmesidir. nk
Hkim (2/535) Tefsir. Beyhaki, Delil (1/121-122). Hkim: Bu hadisin isnd sahihtir ancak Buhr ve Mslim kitaplarna almamlardr demi, Zehebi de onun bu aklamasna muvafakt etmi ve sahih olduunu sylemitir. 58[58] Fahruddin Rzi, et-Tefsirul-Kebir -veya Mefatihul-ayb- (32/94). 59[59] Mehsinut-Tevil. (17/262).
57[57]

35

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Fil olayndan elli gn sonra ve babasnn lmnn ardndan Rebiulevvel aynn on ikinci gecesinde dnyaya gelmitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu olayda iki ynden mucizesi vardr: Birincisi: Eer o askerler baar elde etselerdi Mekke halkn esir edecek ve kle haline getireceklerdi. Yce Allah, peygamberinin anasnn karnnda kle haline getirilmesini ve kle olarak domasn nlemek iin o askerleri helk etmitir. kincisi: Kurey halk, Fil sahiplerinin kendilerinden uzaklatrlmasn hak edecek bir ilh inancna sahip deillerdi. Kitap ehli de deillerdi. nk onlar ya puta tapyor, ya putperestlik dinini benimsiyor, ya din d eyler sylyor, ya da (btn bu anlaylardan) dnmek isteyenlere engel oluyorlad. Ancak Yce Allah slmn ortaya kmasn, peygamberlik kurumunun temellerinin salamlatrlmasn, Kabenin yceltilmesini, onun namaz iin kble ve hac iin ziyaret yeri klnmasn dileyince (bu gelimeler oldu). Eer: Nasl oldu da Kabe, henz kble ve hacda ziyaret edilecek yer (mensek) klnmadan korunduu halde, kble ve hacda ziyaret edilecek yer (mensek) olduktan sonra Haccacn onu mancnklarla dverek ykmasna ve yakmasna engel olunmad? Denilerek, ayrca rivayet edildiine gre (Haccac): Tozlarnn k samasn nasl gryorsun? Oysa ileri srdklerine gre onun komusu Allahtr. demitir. Mancnkla ta atan kii de yle sylemitir: Az kpren deve gibi savuruyor. Onunla her mescid direine atyorum. (bunlara ne denir)? diye sorulursa; yle cevap verilir: Haccacn yapt i dinin yerlemesinden sonra gereklemitir. Dolaysyla (bu dnemde) dinin yerletirilmesiyle ilgili mucizelere ihtiya yoktu. Fil sahipleri ise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ortaya kmasndan nceydiler. Dolaysyla onlarn engellenmesi peygamberin ortaya kacana iaret eden bir mucizeydi. Bunun yansra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Kabenin yklaca konusunda uyarda bulunmutu. Dolaysyla yklmas da onun mucizesi olmutur. Bu itibarla her iki olayn arkasndaki hikmetler farkldr. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. Araplar arasnda, Yce Allahn Fil sahipleri ordusuna yapt muamelenin haberi yaylnca Haremi daha ok yceltmeye ve ona saygszlk etmekten ekinmeye baladlar. Onun gnllerdeki hrmeti daha da artt. Kurey kabilesine de itaat duygusuyla yaklatlar ve yle sylediler: Allahn halkna kar saldrda bulunanlar Allah kendisi savundu ve dmanlarnn oyunlarn balarndan savd. Bundan sonra, var olan sayg ve itibarlar artt. Kurey halk da rifade, sidne ve sikye gibi hizmetleri yrttler. Rifde uydu Kurey halk her yl mallarndan belli bir miktar ayrr ve onunla Min gnlerinde haclar iin yemek yaparlard. (Sidne, Kabenin korunmas ve hizmetlerinin yrtlmesi, sikye ise haclara Zemzem suyu datlmasdr.) Bylece din mensuplarnn liderleri ve arkalarndan kendilerini izleyenlerin nderleri oldular. Fil sahipleri ise taknlk edenler iin bir rnek oldu.60[60] 4. eyhulislm (bn Teymiyye) -Rahmetullahi aleyh- de yle diyor: Fil sahipleri olay hakknda mtevtir rivayetler nakledilmitir. Bu rivyetlere gre Habeistanl hristiyanlar, baz Araplarn kendilerinin Yemende yaptrdklar kiliselerini aalamalar (veya pisletmeleri) zerine, byk bir orduyla Kabeyi ykmak iin yola ktlar. Kabeyi aalamak ve kendi kiliselerini yceltmek amacndaydlar. Allah da onlarn zerine sr sr kular gndererek hepsini birden helk etti. Bu olay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doduu yl meydana gelmiti. O zaman Kabenin civarnda oturan insanlar mriktiler. Putlara tapyorlard. Hristiyanlarn dinleri onlarnkinden stnd. Buradan anlalmaktadr ki bu olay o zaman Kabenin etrafnda oturan insanlar iin olmamt. Bizzat ya Kabe iin veya o yl Kabe yaknnda dnyaya gelen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin ya da her ikisi

60[60]

Mverdi, Almun-Nubuvve (185-189)dan zetlenerek, el-Ezher Ktphanesi.

36

iin birden olmutu. Hangisi iin olursa olsun bu olay yine de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberliine delalet eden olaylardandr. Eer: Bu Kabe iin ve onun korunmas, ona ynelik saldrlarn savlmas iin olan bir mucizeydi. nk o Allahn Halli brhim -Aleyhisselam-n ina etmi olduu Beytullahtr (Allahn Evidir) denirse (deriz ki): Bilindii kadaryla gemi mmetlerin iinde, (brahimden sonra) Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem mmetinden baka bu evi (Kabeyi) hacceden ve ona doru namaz klan kimse yoktu. Muhammed bu evin haccedilmesini ve ona doru namaz klnmasn farz klmtr.61[61]

61[61]

el-Cevbus-Sahih (4/122).

37

3. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N DOUMUYLA PEYGAMBERLKLE GREVLENDRLMES ARASINDAK DNEM

erdii konular: A. Abdulmuttalibin olu Abdullahn Vehebin kz Amine ile evlenmesi. B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in doumu ve bymesi. C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in peygamberlikle grevlendirilmesinden nce meydana gelen nemli olaylar. 1. Ficr Sava. 2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudl). 3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anh- ile evlenmesi. 4. Kureyin Kabeyi yeniden in etmesi.

38

39

A. Abdulmuttalibin Olu Abdullahn Vehebin Kz mine le Evlenmesi

Abdulmuttalibin olu Abdullah, babasnn oullar arasnda en ok sevdii biriydi. Kesilmekten kurtulunca ve babas Abdulmuttalib yerine yz deveyi kurban edince Mekkenin en soylu hanmlarndan biriyle evlendirildi. O da Veheb bin Abdi Menf bin Zuhre bin Kilbn kz mineydi. minenin (Muhammed Sallallahu aleyhi veselleme) hamile kalmasnn zerinden fazla zaman gemeden babas (Abdullah) ld ve Medinede Adiy bin Neccr oullarndan olan daylarnn yanna gmld. (Abdullah) ticaret iin am tarafna gitmiti. Dnte Medinedeyken lm kendisini yakalad ve arkasnda o temiz cenini brakt. Kader adeta yle diyordu: Senin bu dnyadaki grevin bitti. Bu temiz ceninin terbiyesini, yetitirilmesini ve insanl karanlklardan aydnla karmas iin hazrlanmasn ise Yce Allah hikmetiyle ve rahmetiyle stlenir. Peygamber -Aleyhisselam-la ilgili gelimeler Abdullahn Amine ile evlenmesiyle balamyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: Seninle ilgili gelimelerin balangc nedir? diye soruldu. O da yle buyurdu: Ben atam brhimin duas ve snn mjdesiyim. Annem kendisinden am saraylarn aydnlatan (yani mn saraylar grnecek kadar etraf aydnlatan) bir nurun ktn grd.62[62] brhim -Aleyhisselam-n duas ise uydu: Ey Rabbimiz! Onlarn iinden kendilerine senin ayetlerini okuyacak, onlara Kitab ve hikmeti retecek ve onlar arndracak bir peygamber gnder. phesiz sen pek yce ve hikmet sahibisin. (Bakara, 2/129) snn mjdesine ise Yce Allahn, Mesih -Aleyhisselam-n dilinen ifade ettii u szde iaret edilmektedir: Meryem olu sa da: Ey srailoullar! Ben Allahn size, benden nce gelmi olan Tevrat dorulayc ve benden sonra gelecek ad da Ahmed olan peygamberi mjdeleyici olarak gnderilmi bir peygamberim demiti. (Saf, 61/6) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin: Annem kendisinden am saraylarn aydnlatan bir nurun ktn grd sz hakknda bn Receb yle sylemitir: Bu nurun kmas annesinin onu dourmas esnasnda olmutu, Bu ondan kacak ve yeryz halknn hidayeti bulmasna, irk karanlnn kaybolmasna vesile olacak olan nura iaretti. Nitekim Yce Allah yle buyuruyor: Gerekten size Allahtan bir nur ve ak bir Kitap geldi. Allah onunla rzasnn gzetenleri selamet yollarna eritirir ve kendi izniyle onlar karanlklardan aydnla karp dosdoru yola iletir. (Maide, 5/15-16) Yce Allah bir yetinde ise yle buyuruyor: Ona iman eden, sayg gsteren, yardmda bulunan ve onunla indirilmi olan nura uyan kimseler ite onlar felha erenlerdir. (Araf, 7/157)63[63] bn Kesir de yle diyor: Nurun ortaya kmasnda zellikle mn anlmas onun dininin m diyarnda (Suriye, rdn ve Filistin topraklarn iine alan blgede) yerleeceine ve orada karar klacana iarettir. Dolaysyla bu blge hir zamanda (kyamete yakn dnemde) slmn ve Mslmanlarn g merkezi haline gelir. Meryem olu s oraya iner, indiinde ilk nce Dimekteki Beyaz Dou Minresinde grnr. Bundan dolaydr ki Buhari ve Mslimin Sahihlerinde geen bir hadiste yle denmektedir:
Ahmed bin Hanbel (5/262). Hakim (2/600) Tarih. Hakim: Bu hadisi Buhr ve Mslim kitaplarna alm olmasalar da isnd sahihtir demi, Zehebi de ona muvafakt etmitir. Hadisin deiik rivayet tarikleri mevcuttur. Bkz. es-Sahiha, nu: 1545-1546. 63[63] Letiful-Mearif (89).
62[62]

40

mmetimden bir topluluk srekli hak zere direnmeye devam eder. Kendilerini aalayanlarn veya kar kanlarn onlara bir zararlar olmaz. Onlar bu hal zereyken Allahn emri gelir. Buharinin Sahihinde: Onlar mda olurlar denmektedir.64[64]

B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in Doumu ve Bymesi

Rebiulevvel aynn ikinci, bir rivayete gre sekizinci, bir rivayete gre onuncu, bir rivayete gre de onikinci -ki ounluun kabul ettii rivayet budur- gecesi dnyaya geldi. Bu doum Fil olaynn yaand ylda oldu. Sabahn yaklatn mjdeleyen gelimeler ortaya kt ve Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellem dnyaya geldi.65[65] Doumu Haim oullar vadisinde Ebu Tlibin evinde gerekleti. Buras daha sonra Haccac bin Yusufun kardei olan Muhammed bin Yusufun evi olarak adlandrlmtr. Bugn buras genel ktphanedir. Ebeliini babasnn cariyesi olan Habeistanl Ummu Eymen Bereke yapt. Kendisini ilk emziren de amcas Ebu Lehebin criyesi Sevbiyye oldu. Ummu Habibe Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: Kzkardeim yani Ebu Sfynn kz ile evlen dedim. Bunu istiyor musun? diye sordu. Ben: Evet isterim zaten orta olmakszn sizinle tek bama deilim. Hayrda bana ortak olmasn en ok istediim kz kardeimdir. dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: Bu bana hell olmaz diye buyurdu. yi ama biz (aramzda) senin Ebu Selemenin kzyla evlenmek istediinden sz ediyoruz dedim. Umm Selemenin kz m? diye sordu. Evet dedim. O da yle buyurdu: Eer benim bakmm ve terbiyem altndaki vey kzm olmasayd bile, yine de bana hell olmazd. nk o benim st kardeimin kzdr. Beni ve (babas) Ebu Selemeyi Suveybe emzirmiti. Artk bana kzlarnz ve kz kardelerinizi teklif etmeyin.66[66] Urve dedi ki: Suveybe Ebu Lehebin cariyesiydi. Ebu Leheb kendisini azad etmiti. O da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi emzirmiti. Ebu Leheb lnce yaknlarndan biri ryada onu ok fena bir halde grd. Kendisine: Nasl bir eyle karlatn? diye sordu. Ebu Leheb de Sizden sonra hi rahat yz grmedim. Ama Suveybeyi azad etmemden dolay bana buradan su iirildi dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Sad bin Bekr oullarndan st anneye verildi.67[67] Araplar ocuklarnn daha salkl olmalar iin krsal blgelerde st ana tutmay
Tefsirul-Kuranil-Azim (1/184). el-Halebi (1/268). e-ab. Bu hadisi Buhr (13/206) el-tism bilKitbi ves-Sunnede; Mslim (13/65) el-mrede rivayet etmitir. 65[65] Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in snnet edilmi ve gbei kesilmi olarak doduuna dair rivayetler kesin deildir. Doru olan ise onun da Arap adetleri zere snnet olduudur. Bu adet Araplarn genelince uygulanan bir adet olduundan herhangi bir kimse iin bu konuda zel bir muameleye gerek yoktu. Kadnlarn zerine koyduu mlein patladna dair rivayetler de doru deildir. Ayn ekilde aya doru uzandna ve ona parmaklaryla iaret ettiine dair rivayetler de sahih deildir. (Bkz. Adil Abdulafur, Merviyytl-Ahdil-Mekki). 66[66] Buhr (9/43) Nikh. Mslim (10/25-28) Redaa. 67[67] Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in st anneye verilmesi olayyla ilgili bilgiler, bizzat Halime binti Abdillah bin Haris es-Sadiyye hadisinde yer almtr. Bu hadisi bn shk rivayet etmitir. (Siretu bn Him maar-Ravdil-Enf, (1/183-188). Ezheriye. Yine shk bn Rhuye de Msnedinde rivayet etmitir. (elMetlibul-Aliye, 4252de getii zere) Yine bn Cerir et-Taberi, Tarih (2/158-160)da rivayet etmitir. Ebu
64[64]

41

adet edinmilerdi. ehirde yetien bir ocuun zeks ve azmi zayf olur derlerdi. Sad bin Bekr oullarndan baz kadnlar st ocuk almak zere geldiler. Deerli st ocuu da Sad oullarndan Halimenin payna dt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sad bin Bekr oullarnn krsal blgesinde olduu srada gsnn yarlmas olay geekleti.68[68] Mslim, Enes bn Mlik Radyallahu anhten yle rivayet etmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ocuklarla oynad bir srada Cibril -Aleyhisselam- yanna gelip kendisini ald. Bayltt. Kalbini yard. Sonra kalbini dar kard. Oradan bir kan phts kard ve: Bu eytann sendeki paydr dedi. Sonra onu altn bir leen iinde Zemzem suyuyla ykad. Sonra onu yeniden yaptrd ve yerine yerletirdi. te yandan ocuklar koarak st annesine geldiler ve: Muhammed ldrld dediler. Yanna vardklarnda rengi deimiti. Enes Radyallahu anh dedi ki: Ben gsnde o yarlm yerin izini gryordum.69[69] Sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) st annesi onun hakknda endieye kapld ve onu annesine geri gnderdi. Annesi kendisini alp, babasnn (yani Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin babasnn) daylar olan Adiy bin Neccar oullarn ziyaret iin Medineye doru yola kt. Dnte yolda annesini lm yakalad ve Ebvda70[70] vefat etti ve oraya gmld. Kaderin dili bu ocuk hakknda yle diyordu adeta: Bu ocuun eitiminde ne babasnn ne de annesinin herhangi bir etkisi olabilir. Yce Allah onun eitimini ve yetitirilmesi iini zerine almtr. ounluun bildirdiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin annesi minenin vefat kendisi daha alt yandayken gereklemitir. Bundan sonra onun bakmn Ummu Eymen zerine ald. Geimiyle de dedesi Abdulmuttalib ilgileniyordu. Dedesi, kendi oullarna titremedii kadar onun zerine titriyordu. Abdurrezkn Musannefinde Mamerden onun da Zuhriden rivayet ettiine gre (Zuhri) yle sylemitir: Sonra annesi ld ve dedesinin bakmnda bir yetim olarak kald. O zaman birka yanda bir ocuktu. Dedesinin yastna gelip zerine otururdu. Bunun zerine dedesi dar kard. Kendisiyle ilgilenen criye: Dedenin yastndan in derdi. Abdulmuttalib de: Olumu rahat brak. Orada kendisini rahat hissediyor dedi. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha ocukken dedesi de vefat etti.71[71]
Nuaym da Delilun-Nubuvve (sh. 111)de rivayet etmitir. Beyhaki, Delilun-Nubuvve (1/132-136)da rivayet etmitir. bn Askir, Trihu Dimekde rivayet etmitir. (es-Siretun-Nebeviyye, 1/74-76). bn Hbban da. Sahihinde rivayet etmiti. (Mevrid, 2094). Ebu Yal, Msnedinde (7163)te rivayet etmitir. Bunlarn hepsi de hadisi bn Ishk tarkyla nakletmitir. Ancak grld kadaryla rivayet senedinde kopukluk vardr. Fakat es-Sahihada geen 373 ve 1545 numaral hadisler bu rivayetin hidleridir. Sad kabilesine mensup olan Halime, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Cirneden inmekte olduu bir srada karsna kmtr. Bununla ilgili rivayeti Buhr, el-Edebul-Mufred (sh. 1295)te, Ebu Davud, Snende (5244 nolu hadis olarak), Ebu Yala, (900)de, bn Hibban, Sahihte (Mevrid, 2249), Hakim, Mstedrek (3/618)de rivayet etmitir. Bu hadis Ebu Tufeyl Amir bin Vsile tarkyla nakledilmitir. Bu rivayete gre Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Cirnede bulunuyor ve et datyordu. Ebu Tufeyl dedi ki: Ben de o zaman gen bir ocuktum. Devenin bir organn tayordum. Bu srada bedevi bir kadn geldi. Kadn Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yaklanca, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem cbbesini onun iin serdi. Kadn da onun zerine oturdu. Ben: Bu kimdir? diye sordum. St annesi dediler. 68[68] Ahmed bin Hanbel (4/184). Hakim (2/616-617). Darimi (1/8-9) Hakim: Bu hadis Mslimin artna gre sahihtir demi, Zehebi de ona muvafakt etmitir. el-Albni de yle sylemitir: Sahihlii kesin deildir. Hazrecinin de syledii zere Bakiyyenin (yukardaki hadisin rvilerinden biri) Mslimde mutabi niteliinde ferd bir hadisi gemektedir. Bu rivayetin isnd hasendir. Bakiyye, rivayetinde hadisi kendisinin szl bir ekilde aldna aka delalet edecek ifade kullanmtr. Sonuta da yle diyor: Bu hadisin birok ahidi vardr. (Bkz. es-Sahih, Nu: 373.) 69[69] Mslim (2/215-217) mn. Gsnn yarlmas ilemi sr olay esnasnda da tekrarlanmtr. Rivyete gre Sleymn bn Muire yle sylemitir: Sbit, Enes bin Malik radyallahu anhn yle sylediini rivayet etti: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- buyurdu ki: Geldim. Beni karp Zemzeme gtrdler. Gsm yarld. Sonra Zemzem suyuyla ykand. Sonra indirildim. Bunu Mslim rivayet etmitir. (2/215) mn. 70[70] Mekke ile Medine arasnda bir ky. Medineye daha yakndr. 71[71] Abdurrezk, Musannef (5/318). Beyhki, ed-Delil (1/88-89). Bu rivayet Zuhri (bn ihb ez-Zuhri)ye dayandrlan sahih ve mrsel bir rivayettir.

42

Abdulmuttalib vefat ettiinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sekiz yana gelmiti. Daha sonra onun geimiyle ilgilenmeyi babasnn z kardei olan Ebu Tlib zerine ald. Kendisine kar ok merhametliydi. Ancak mal varl azd. Bu yzden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem amcasna yardmc olmak amacyla koyun obanl yapt. Ebu Hureyre Radyallahu anhn rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Allah herhangi peygamber gnderdiyse mutlaka koyun gtmtr diye buyurdu. Ashab: Sen de mi? diye sodular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Evet. Ben de Mekke halknn birka kuru paras karlnda (koyun) gttm.72[72] Cabir bin Abdillah Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Merruz-Zahrnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikteydik. Biz Erk aacnn meyvelerini topluyorduk. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem): Siyahlarn sein. Onlar daha iyidir diye buyurdu. Bunun zerine kendisine: Sen koyun gder miydin? diye soruldu. O da yle buyurdu: Evet. Onu gtmeyen peygamber var m?73[73] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra ticaretle uramaya balad. Abdurrezzk, Mamerdan o da Zuhriden rivayet etmitir. (Zuhri) sretle ilgili olarak verdii bilgiler arasnda yle sylerdi: Byyp delikanllk ana gelince, pek fazla mal yoktu ve Hveylidin kz Hatice onu Habae pazarnda -buras Tihmede bir pazardr- altrmak zere cretle tuttu. Onunla birlikte Kureyten bir baka adam daha tuttu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Hatice Radyallahu anhadan sz edeken yle derdi: Ben Haticeden daha hayrl cretli eleman altran birini grmedim.74[74]

Yce Allahn Peygamberini Genliinde Cahiliye Dneminin Pisliklerinden Korumas

Yce Allah Peygamber -Aleyhisselam- cahiliye dneminin irkinden ve putlara ibadetten korumutur. Buna, ameli ynden btn eriatlarn en stn, tevhidde samimi olunmas konusunda en kats ve irkten en uza olan, btn eksikliklerden uzak arnn sahibinden daha lyk kim olabilirdi? Ahmed bin Hanbelin Msnedde Him bin Urveden onun da babasndan rivayet ettiine gre (babas) yle sylemitir: Bana Haticenin bir komusunun rivayet ettiine gre o, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Haticeye yle dediini duymu: Ey Hatice! Vallahi ben Lta ve Uzzya ibadet etmem. (Ravi) dedi ki: Bunlar onlarn kendilerine ibadet ettikleri, sonra yattklar (yani yatmadan nce ibadet ettikleri) putlaryd.75[75] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dikili talar iin kesilmi eylerden yemezdi. Bu konuda Zeyd bin Amr bin Nufeyl de onun gibi hareket ederdi. Abdullah bin mer Radyallahu anhden yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine vhiy

Tirmiz (4/516) cre, mam Malik (2/971) stizn. bn Mace (2148 nolu hadis) Ticrt. Buhr (9/488) Etime. Mslim (14/5-6) Eribe. 74[74] Abdurrezzk, Musannef (5/319). Beyhki, el-Delil (1/90 ve 2/68). Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemin Hatice -Radyallahu anha- adna m tarafna ticarete kmas hakknda daha baka ve uzun rivayetler nakledilmitir. Bu rivayetlerden bazlarnda bildirildiine gre bu yolculuklar esnasnda kendisinde baz peygamberlik alametleri grlmtr. Bu alametlerin de Hatice -Radyallahu anha-nn onunla evlenmek istemesinde etkisi olmutur. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- de onun bu yndeki teklifini kabul etmitir. Ancak bu rivayetler zayf rivayetlerdir. Bkz. et-Tabaktul-Kubra (1/129, 130-131, 155-157); Ebu Nuaym, edDelil (1/219-222); Trihu Dimek (1/10-11); Zehebi, es-Siretun-Nebeviyye (31). 75[75] Ahmed bin Hanbel (4/222; 5/362). Fedilus-Sahabe (2/851) Nu: 1578. Heysemi, Mecmauz-Zevid (8/225)te: Ravileri Sahihte isimleri geen ravilerdir demitir.
73[73]

72[72]

43

inmeden nce Aa Beldahta76[76] Zeyd bin Amr bin Nufeylle karlat. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin nne bir sofra kondu. Ama o (Zeyd) ondan yemekten kand. Sonra Zeyd dedi ki: Ben sizin dikili talarnz iin kestiklerinizden yemem. zerine Allahn ad anlarak kesilmi olandan bakasn da yemem. Zeyd bin Amr Kureylileri hayvan kesmeleri konusunda tenkid eder ve yle derdi: Allah koyunu yaratt ve onun iin gkten su indirdi, yerden bitki bitirdi. Sonra siz buna kar nankrlk ederek ve baka varlklar ycelterek onu Allahtan bakasnn adna kesiyorsunuz.77[77] Yce Allah, peygamberlikle grevlendirmeden nce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Arafatta vakfeye durmaya muvaffak klmtr. Kureylilerin uydurduklar hamasete ve din konusundaki katlklarna ters olarak bunu yapt. Kureyliler bunu hamaset olarak adlandryorlard. eytan onlar kendine ekmi ve onlara: Siz eer kendi hareminizden baka bir yeri yceltirseniz insanlar sizin hareminizi kmserler demiti. Bu yzden Arefe gn Arafatta vakfeye durmazlard. Dier insanlar ise Arafatta vakfeye dururlard. Daha sonra Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin eriatnda da Arafatta vakfe uygulamas yer almtr. Nitekim Yce Allah bir ayette yle buyuruyor: Sonra insanlarn toplu halde akn ettikleri yerden siz de topluca akn edin ve Allahtan balanma dileyin. phesiz Allah balayan ve rahmet edendir. (Bakara, 2/199) Muhammed bin Cubeyrin babas Cubeyr bin Mutmdan rivayet ettiine gre (Cubeyr) yle sylemitir: Devemi kaybettim. Arefe gn onu aramaya ktm. Bu srada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Arafatta vakfe yaparken grdm. Vallahi bu adam hums ashabndan bir Kureylidir. Bunun burada ne ii var! dedim.78[78] Yce Allah onu, avret yerlerini (grnmesi yasak olan yerlerini) amaktan yahut plak olarak dar kmaktan korumutur. Cabir bin Abdillah Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Kabe ina edilmeye balannca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Abbas ta tamaya gittiler. Abbas Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: zrn boynuna koy. Boynunu tatan korusun dedi. (Byle yapnca) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yere dt, gz ge doru kabard. Sonra kendine geldi ve: zrm getirin, izrm getirin dedi. Sonra hemen izrn balad. Buhari ve Mslimin Zekeriya bin shktan onun Amr bin Dinrdan rivyeti yoluyla nakledilen metne gre de (Amr bin Dinr) yle sylemitir: (Abbasn teklifi zerine) izrn kard. Omuzlarnn zerine koydu. Bunun zerine kendinden gemi bir halde yere dt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bundan sonra hi plak olarak grlmemitir.79[79] te Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem genliini byle Yce Allahn korumas altnda geirdi. Allah onu cahiliye dneminin pisliklerinden ve kusurlarndan korudu. nk onu stn klmak ve peygamberlikle grevlendimek istiyordu. bn shkn dedii gibi olgunluk ana eritiinde kavminin mrvvette en stn, gzel ahlkta en yce, ilikilerde en dikkatli, komulukta en iyi, gzel niteliklerde ilerde, en dou szl, emnete en ok dikkat eden, fenalklardan ve kiilerin kirlenmesine yolaan fiillerden en uzak, en temiz, en nazik bir
Yakut, Mucemul-Buldn (1/480)de bu yeri zikretmi ve yle sylemitir: (Ad geen yer) Mekkeden nce gelen ve bat ynnde yer alan bir vadidir. Hafz bn Hacer de el-Fethde yle sylemitir: Tenim yolu zerinde bir yerdir. Vadi eklinde olduu sylenmitir. 77[77] Buhr (7/142) Nu: 3826, 5499 nolu rivayette de bir ksm gemektedir. Ahmed bin Hanbel (2/69). bn Sad (3/1/276-277). Nesi es-Sunenul-Kbrden Fedil adyla baslm olan menkbeler cz (sh. 86). el-Albni yle sylemitir: Zeyd kendisine sunulan etin Allahn haram kld trden olup olmadnda tereddt etmitir. Ancak kesin olan bir ey var ki, o da Muhammed -Sallallahu aleyhi vesellem-in evinde putlar adna kesilen hayvanlarn etlerinin yenmediiydi. Fakat o kendi adna ii salama almak ve bu konudaki grn ortaya koymak istemiti. Muhammed -Sallallahu aleyhi vesellem- onun bu tutumunu unutmad ve kendisi de bundan honud oldu. el-Gazzalinin Fkhus-Siresine dt dipnotundan. (sh. 87) 78[78] Buhr (3/602) Hacc. Mslim (8/197-198) Hacc. 79[79] Buhr (3/513) Hacc. Mslim (4/33-34) Tahara.
76[76]

44

ferdiydi. Hatta kavmi iinde onu emin (gvenilir) olarak adlandryorlard. nk Allah btn gzel zellikleri onda toplamt.80[80]

80[80]

Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/207). Ezher Basmevi. (zetlenerek alnmtr.)

45

C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Peygamberlikle Grevlendirilmesinden nce Meydana Gelen nemli Olaylar
Bu blmde Allahn izniyle drt olaydan ksaca sz edeceiz. Bunlar: 1. Ficr Sava. 2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudl). 3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -radyallahu anh- ile evlenmesi. 4. Kureyin Kabeyi yeniden ina etmesi.

46

47

1. Ficr Sava
Bu sava Kays Ayln ile Kurey arasnda olmutu. Sakif kabilesi ve daha baka baz kabileler Kays Aylnn yannda yer almt. Kureyin anlamallar olan Ehbi de onlarn yannda yer almt. Him oullarnn bakan Zubeyr bin Abdulmuttalibdi. Kardeleri Ebu Tlib, Hamza ve Abbas da onunla beraberdi. Kurey kabilelerinin her bir kolunun banda bir bakan vard. Sonra savaa tututular. Bu sava Araplar arasnda meydana gelen atmalarn en iddetlisi olmutur. Bu arpmada Araplarn kutsal sayd Mekkenin haremleri ihll edildiinden (yani arplmas yasak kabul edilen yerlerde arpmalara giriildiinden) bu sava Ficr (taknlk) Sava olarak adlandrlmtr. Gelime Kaysn aleyhine oldu ve onun yannda yer alan kabilelerden bazlar yenilgiye urad. Ancak arpanlar bara aranlar kavgay yle bir sonuca baladlar: Her iki taraftan ldrlenler saylacak ve hangi tarafn ls fazla karsa kar taraftan o fazlalarn diyetini alacakt. Kaysn tarafndan ldrlenlerin says fazla kt ve Kureyten onlarn diyetini ald. Bu diyeti demeyi Harb bin Umeyye zerine ald ve olu Ebu Sufyan da bu diyet borcunu deyinceye kadar rehin verdi. Balangtaki Arap savalarna ok benzeyen bu sava da byle bitti. Allah kalplerini birletirdi ve slm nurunun aralarnda yaylmasyla kendilerini bu tr olaylara sokan sapklklarn ortadan kaldrd.81[81] bn Him yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu arpmann baz gnlerine ahit oldu. Onu amcalar kendileriyle birlikte karmlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dedi ki: Dmanlar tarafmdan amcalarma atlan oklar yerden toplayp onlara veriyordum.82[82] Suheyli de yle sylemitir: phesiz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem amcalaryla birlikte arpmamtr. nk bu bir taknlk savayd ve savaanlarn hepsi kfirlerdi. Allah ise bir mmine Allahn sznn en yce olmas iin olan savatan baka bir savaa girmeye izin vermemitir.83[83] Tercih edilen rivayete gre o zaman on yalarndayd. Mus bin Ukbe, Sretinde Ficr savayla Kabenin ina edilmesi arasnda on be yl olduunu, Kabenin inasnn ise Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden on be yl nce gerekletirildiini ifade etmitir. Sahih olan rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesi krk yanda olduu srada olmutur. Bu hesaba gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ficr savann olduu srada on yandayd.84[84]

2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudul)

Fadlullah el-Ceylni yle sylemitir: Kureyten dokuz kol biraraya geldi. Aralarnda Him oullar, Zuhre oullar ve Teym oullar da vard. Bunlar, Fil olayndan bir sre nce, Abdu Menf oullarnn sikye (haclara su verme) ve sancaktarlk ilerini Abdu Daroullarnn ellerinden almak istemesi zerine, bn Cedann evinde toplandlar. Bu kollar bu konuda aralarnda yeminletiler. Abdulmuttalibin kz Ummu Hakim de kedilerine anak iinde koku gnderdi. Ona ellerini bandrd sonra Kabeye srdler. Bu yzden bu anlama Kokulananlar Anlamas olarak adlandrld. Uygulama anlama dorultusunda devam etti. Sonra Mekkeye Zabidden bir adam ticaret eyas getirdi ve bu eyalarn As bin Vail es81[81] 82[82]

Nurul-Ykin (16-17)den zetlenerek ve baz deiikliklerle. Drul-Kalem. Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/210). 83[83] Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/209). Dipnot. 84[84] Bkz. Beyhki, Delilun-Nubuvve (2/58-60).

48

Sehmiye satt. Sonra As adamn parasn vermedi ve ona stn gelerek eyalarn elinden ald. Adam yardm istedi. Bunun zerine Haimoullar, Muttaliboullar, Esed bin Abdiluzzaoullar, Zuhre bin Kilaboullar ve Taym bin Murreoullar Abdullah bin Cedann evinde biraraya gelerek ister Mekke halkndan olsun ister bakalarndan olun Mekkede birisinin hakszla uratldn grdklerinde onun yannda yer almak ve gasbedilen hakk geri alncaya kadar hakszlk edene kar durmak zere aralarnda anlatlar. Bu, nceleri el-Mutayyibn diye anlanlarn yaptklar anlamann bir devamyd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu anlamann ilkinde bulunamam ancak HilfulFudlda (Erdemliler anlamas olarak adlandrlan ikincisinde) bulunmutur. Anlamay gerekletirenlerin bazlarnn adlar Fadl ile baladndan -Fadl bin Haris, Fadl bin Vedaa, Fadl bin Fudale gibi- bu anlama Hilful-Fudl olarak adlandrlmtr.85[85] Abdurrahman bin Avf Radyallahu anhtan rivayet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Amcalarmla birlikte Kokulananlar anlamasnda bulundum. O zaman daha ocuk yandaydm. Bu anlamay bozmam karlnda krmz develerimin olmasn istemem (yani karlnda krmz develer verilse de yine bu anlamay bozmak istemem.)86[86]

3. Resullullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anha- le Evlenmesi

Muhammed Gazali yle diyor: Hatice byk bir adamn hayatn tamamlayan deerli bir kadn niteliindeydi. Kendilerine elilik grevi verilenler olduka hassas kalpler tarlar. Deitirmek istedikleri ortamda ok zorluklarla karlarlar. Yerletirmek istedikleri hayr iin cihad ederken byk skntlarla kar karya gelirler. Dolaysyla zel hayatlarnda kendilerine nsiyet salayacak ve gnl rahatl verecek birilerine ok ihtiya duyarlar. te Hatice Radyallahu anha bu zelliklerle herkesten ndeydi. Dolaysyla Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin hayatnda onun gzel bir etkisi olmutur.87[87] bn shk ta yle diyor: Huveylid kz Hatice Radyallahu anha ticaretle uraan, eref ve mal sahibi bir kadnd. Ticari ileri iin cretle adamlar tutar, elde edecekleri krdan kendilerine belli bir yzde vermek zere onlarla anlama yapard. Kurey halk da ticaretle uraan bir halkt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doru szl, son derece gvenilir ve stn ahlka sahip biri olduu haberi Hatice Radyallahu anhaya ulanca ona haber gnderdi ve ticari mallarn ma gtrmesini teklif etti. Ona, dier tccarlarla verdii paylarn en ykseini vereceini bildirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu teklifi kabul eti ve Hatice Radyallahu anhann mallarn ma doru kard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikte Hatice Radyallahu anhann klesi de kendisine yardmc olmak zere kt ve birlikte ma vardlar.88[88] Mekkeye dndklerinde Hatice Radyallahu anha malnda o zamana kadar grmemi olduu bir bereket grd. Bu arada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin zelliklerini de renince aradn bulduunu dnd. ine doan dnceyi yakn akada Nefise binti Muneyyee at. Bu kadn Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Hatice ile evlenmesini teklif etmek zere gitti. O da bu teklifi kabul etti. Sonra amcalaryla konutu. Amcalar Hatice Radyallahu anhann amcasna gitti ve Hatice iin teklifte bulundular. Bu olayn arkasndan evlilik gerekleti. Hatice Radyallahu anha o zaman krk yandayd ve kavminin kendi
Fadlullahis-Samed erhul-Edebil-Mufred. dipnot (2/28). Buhr, el-Edebul-Mufred (567). bn Hibban (Mevarid: 2062). Hakim (2/220) Tefsir. Hakim: isnad sahihtir, ancak Buhr ve Mslim kitaplarna almamlardr demi Zehebi de ona muvfakt etmitir. Ahmed bin Hanbel (1/190-193). es-Sahihada 1900 numarayla gemektedir. 87[87] el-Gazzali, Fkhus-Sre (79-80). zetlenerek. 88[88] Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/212).
86[86] 85[85]

49

zamanndaki kadnlar arasnda hem soy, hem mal varl, hem de zek bakmndan en stn olanyd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendisiyle ilk evlendii kadn odur. O lnceye kadar baka kadnla evlenmemitir. Allah ondan raz olsun, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin brhimin dndaki ocuklarnn hepsi ondan dnyaya gelmiti. Hatice Radyallahu anha, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden nce Ebu Hle ile evlenmiti ve Ebu Hle onunla evli olduu srada vefat etmiti. Ondan, Hle adnda bir olu dnyaya gelmiti. Bu Hle, Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellemin vey oludur.

4. Kabenin Yeniden nas ve Hakem Olay

Kabe ve Mescid-i Haram, yeyznde insanlar iin konulan ilk mabeddir. Yce Allah bu konuda yle buyuruyor: nsanlar iin (mabed olarak) kurulan ilk ev Mekkedeki, mbarek ve btn insanlar iin doru yola yneltici iaret olan evdir. (li mrn, 3/96) Ebu Zer Radyallahu anhin yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Yeryznde konulmu olan ilk mescid (mabed) hangisidir? diye sordum. Mescid-i Haram diye buyurdu. Sonra Hangisi? diye sordum. Mescid-i Aksa diye buyurdu. kisi arasnda ne kadar sre var? diye sordum. Krk yl diye buyurdu. (Sonra yle buyurdu): Bundan sonra btn yeryz senin iin Mesciddir. Nerede namaz vakti girerse orada namazn kl. Fazilet bundadr.89[89] Bu Beyti Atiki (Eski Mabedi) ilk ina eden kii Allah dostu brhim -Aleyhisselam- ve olu smail -Aleyhisselam-dr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Hani, brhim ve smail birlikte Kabenin stunlarn ykseltiyorlard. (O zaman yle demilerdi): Ey Rabbimiz! Bizden kabul et! Sen duyan ve bilensin. (Bakara, 2/127) Kabe birara yklacak gibi oldu. Bir rivayete gre bir yangna uramas sebebiyle bu duruma geldi. Bir rivayete gre de iddetli bir sel basknndan dolay byle oldu. Bu olay tercih edilen rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden be yl nce olmutu. Kureyliler bu binay yeniden ina etmekten baka kar yol bulamadlar. Sahih hadislerde bu olaya iaret edilmitir. Buharinin Aie Radyallahu anhadan rivayet ettiine gre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona yle sylemitir: Senin kavminin Kabeyi yeniden ina ederken brhimin koyduu temellerden bir ksmn terkedip te Kabeyi daralttklarn biliyor musun? (Aie Radyallahu anha dedi ki): Ben: Peki onu yeniden brhim -Aleyhisselam-n kurduu temeller zerine ina etmeyecek misin? diye sordum. yle buyurdu: Kavmin kfrden yeni kurtulmu olmasayd bunu yapardm. Abdullah ibn mer Radyallahu anh dedi ki: Kabe, tam olarak brhim -Aleyhisselam-n koyduu temeller zerine kurulmamt.90[90]
Buhr (6/469) Hafz bn Hacer diyor ki: Bu hadis Yce Allahn: nsanlar iin (mabed olarak) kurulan ilk ev Mekkedeki, mbarek ve btn insanlar iin doru yola yneltici iaret olan evdir sznde kastedilen anlam aklamaktadr. Buradan anlaldna gre yette beyt kelimesiyle alelade bir ev deil ibadet iin kurulan ev kastedilmektedir. Bunu gayet ak bir ekilde ortaya koyan bir rivayet Ali -Radyallahu anh-den nakledilmitir. shk bin Rahuye, bn Ebi Htim ve daha bakalarnn nakletmi olduu bu rivayete gre Ali Radyallahu anh- yle sylemitir: Ondan nce de evler vard. Ancak o Allaha ibadet iin kurulan ilk ev olmutur. (Fethul-Bri, 6/470ten.) 90[90] Ahmed bn Hanbel (3/425), es-Sib bin Abdillahtan rivayetle verilmitir. Albni bu hadisin hasen olduunu ifade etmi ve yle sylemitir: Sonra bu hadisin Ali -Radyallahu anh-den rivayet edilmi olan bir
89[89]

50

Kureyin hayr iin topladklar ve iine pheli kazan karmam olan mallar (nafakayi tayyibeleri) yetmedi. nk onun inaatna byle pheden uzak kazantan bakasnn, fuhutan elde edilen gelirin, faiz gelirinin, birine hakszlk edilerek alnan maln kartrlmamasn kendileri iin art koymulard. Bu ekilde topladklar mal yetmeyince kuzey yandan alt ziray darda braktlar. Buras bugn Hicr ve Hatim olarak adlandrlmaktadr. Kendi istediklerinden baka kimsenin iine girmemesi iin kapsn yer seviyesinden yukarda yaptlar. Duvarlar on be zira yksekliine knca stne alt stun zerine dayanan bir tavan yaptlar. Biraz ncede getii zere Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de amcas Abbasla bilikte Kabenin inaasna katlmtr. Ahmed bin Hanbelin Mchidden onun da mevlsndan (eski sahibinden, yani Abbas Radyallahu anhtan) rivayet ettiine gre, o (yani Abbas Radyallahu anh cahiliye dneminde Kabeyi ina edenler arasnda bulunmu ve) yle sylemitir: Benim bir tam vard. Onu elimizle yontardk. Sonra Yce Allah brakp ona ibadet ediyordum. Katlam bir miktar st getiriyor, iine flyor sonra onu (st) onun (yontulmu tan) zerine dkyordum. Ardndan bir kpek gelip onu yalyor, sonra arka ayaklarndan birini kaldrp iiyordu. Biz inaat yapp Haceri Esvedin yerine kadar geldik. Kimse Haceri Esvedi gremiyordu. Bir de baktk ki talarmzn arasnda bir adamn ba gibi duruyordu. Onun bir yn tpk bir adamn yz gibi grnyordu. Kureyten bir kol: Onu yerine biz koyacaz dedi. Dierleri de: Biz koyacaz dediler. Sonunda: Aranzda birini hakem tayin edin dediler. u yoldan ilk grnen adam hakem olsun dediler. Biraz sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem geldi. Oradakiler: Yannza emin (gvenilir kii) geldi dediler. Durumu ona sylediler. O da Haceri bir elbise zerine koydu. Sonra btn kollar ard ve her bir elbisenin bir yanndan tuttu. Sonra yerine kendisi yerletirdi.91[91]

hidini buldum. Bu hadisi et-Teylisi, Msnedinde, eyh Abdurrahman el-Bennnn dzenlemesine gre (2/86)da rivayet etmitir. (el-Gazzalinin Fkhus-Siresi dipnot: 85) 91[91] Buhr (3/513) Hacc.

51

4. VAHYN BALANGICIYLA KUTSAL HCRET ARASI

Peygamberlik gneinin domas Kutsal arnn gizlice yapld dnem. Kutsal arnn aktan yapld dnem. Peygamberlik Gneinin Domas.

52

Peygamberlik Gneinin Douu

Mminlerin annesi Aie Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme balangta yaplan vahiy uykuda doru rya (ruy-y sadka) eklindeydi. Her rya sabah aydnl gibi aynen kard. Daha sonra kendisine yalnzlk sevdirildi. Yalnz bana Hira maarasna ekilerek orada, ailesinin yanna dnmeden says belli gnlerde srekli ibadet yapard. Bunun iin yanna azk alrd. Yanndaki azk bitince Hatice Radyallahu anhann yanna dnerek benzer bir sre ibadete ekilmek zere yanna azk alrd. Sonunda Hira maarasnda bulunduu srada Hak kendisine geldi. Melek yanna gelerek: Oku dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ben okuma bilmem dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) dedi ki: Bunun zerine beni alp takatm kesilinceye kadar skt. Sonra: Oku dedi. Ben: Ben okuma bilmem dedim. Bunun zerine beni tekrar alp, takatm kesilinceye kadar skt. Yine: Oku dedi. Ben tekrar: Ben okuma bilmem dedim. Bu kez beni yine ad ve nc kez skt. Sonra brakt. Sonra yle syledi: Yaratan Rabbinin adyla oku, O insan bir alakadan (embriyodan) yaratt. Oku! Rabbin en byk kerem sahibidir. O kalem ile ile retendir. insana bilmediini O retti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu olayn zerine yrei titreyerek dnd. Hatice binti Huveylid Radyallahu anhann yanna girdi ve: Benim stm rtn. Benim stm rtn dedi. Korkusu gidinceye dek onu rttler. Hatice Radyallahu anhaya bandan geenleri anlatt. Ben bama bir ey gelmesinden korkuyordum dedi. Bunun zerine Hatice Radyallahu anha da: Asla, Allah asla seni mahcub etmez, Sen akrabaya iyilik edersin, kimsesizlere bakarsn, kimsenin kazandramayacan kazandrrsn, misafire yedirirsin, hak iin uraanlara yardm edersin dedi. Daha sonra Hatice Radyallahu anha kendisini alp amcasnn olu Varaka bin Nevfel bin Esed bin Abdiluzzaya gtrd. Bu adam cahiliye dneminde Hristiyan olmu biriydi. brnice yaz yazard. Allahn diledii kadaryla ncili brnice yazabiliyordu. O zaman gzleri kr olmu yal bir adamd. Hatice Radyallahu anha ona: Ey amcamn olu! Kardeinin olundan dinle dedi. Varaka: Ne gryorsun, ey kadeimin olu? dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine grd eyleri anlatt. Varaka da yle syledi: Bu Musaya gelmi olan Nmustur. Keke o zaman (senin insanlar dine aracan zaman) gen olsaydm. Kavminin seni karaca gn keke sa olsaydm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Yoksa onlar beni karacaklar m? diye sordu. Varaka: Evet. Her kim senin getirdiin gibisini getirdiyse mutlaka kendisine dman olunmutur. Eer senin o gnne ularsam sana destek verip yardmc olurum dedi. Bu olayn zerinden ok zaman gemeden Varaka ld. Bu srada bir sre vahiy de kesildi.92[92] te Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme vahyin gelmeye balamas byle olmutu. Allah bir eyin olmasn istediinde onun sebeplerini hazrlar. Bylece olmasn istedii ey yava yava ortaya kar. Vahyin balangc olan doru rya mmine gre peygamberliin paralarndan bir paradr (czdr). Sonra Allah, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yalnzl sevdirmitir. Bu ise ibadet yapmak ve Allaha daha yakn olmak amacyla
Buhr (1/30-31) Bedul-Vahy. Ayrca Tefsir ve Tabir kitaplarnda da gemektedir. Mslim (2/197-204) mn.
92[92]

53

insanlardan uzak bir yere ekilmektir. Muhammed -Aleyhisselam-n gnl niin ibadete balanmasn ve ibadeti sevmesin ki, o Yce Allahn insanl karanlklardan aydnla karmas, yksek mertebelere ulamas, stn seviyelere ykselmesi iin hazrlad son peygamberdi. Bu kolayca ve basit bir ekilde olmayacakt. eitli zorluklarla ve skntlarla olabilecekti. Cibril -Aleyhisselam-n Peygamberimiz -Aleyhisselam- takat kesilinceye kadar skmas da buna iaret etmektedir. nk davet yapma ii, enerji, zoruklara katlanma ve direni gc gerektiriyordu. Vahiy almas da byle olmutu. Genellikle zorlanarak, meakkatle ve arlna katlanarak vahiy almtr. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: Sana vahiy nasl geliyor? diye sorulduunda onun verdii cevap da buna iaret etmektedir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu cevabnda yle demiti.: Bazen bir zil sesi eklinde gelir. Bu ise benim iin en zor olandr. Benden ayrldnda sylediini kavram olurum. Bazen melek bana bir adam eklinde grnr. Benimle konuur ve ben sylediini kavrarm. Aie Radyallahu anha dedi ki: Olduka souk bir gnde kendisine vahyin geldiini grmmdr. Kendisinden o hal geince akaklarndan apr apr ter akyordu.93[93] nsanlar Allaha aran davetiler de davetin zorluklaryla karlamaktadrlar. Ancak deerli peygamberlerin alacaklar ecir ok olacandan ve deerlerinin byklnden dolay hem davetin hem de Allahtan vahiy almann zoruklarna katlanyorlard. Nitekim onlar hakknda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmaktadr: nsanlarn iinde en zor imtihanlara tabi tutulanlar peygamberlerdir.94[94]

mni Dersler ve ller

1. Ktlklerin ve gnahlarn iine dalm kimselerden uzak durmann faziletine ve ibadet ve Allaha yaklama amacyla yalnzla ekilmenin bereketine iaret vardr. Yce Allahn brhim -Aleyhisselam-n dilinden aktard u szler de buna iaret etmektedir: Sizden ve Allahtan baka taptklarnzdan ayrlyor ve Rabbime dua ediyoum. Umarm ki Rabbime duamda mahrum olmam. Bylece onlardan ve Allahtan baka taptklarndan ayrlnca biz ona shk ve Yakubu bahettik ve her birini peygamber yaptk. (Meryem, 19/48-49) 2. Mminin grd veya kendisine gsterilen doru ryann nemine iaret vardr. Doru rya peygamberlik gneinin domasnn balangcyd. Bu ekilde ortaya kan k gittike etrafa yayld ve sonunda peygamberlik gnei dodu. 3. Annemiz Hatice Radyallahu anhann faziletine, onun nasl, kocasna ibadet ve itaatta yardm eden rnek bir saliha kadn olduuna, kadnn skntl olarak geldiinde kocasn nasl karlamas, skntsn gidermek, gnln rahatlatmak iin nasl aba harcamas gerektiine iaret vardr. Hatice Radyallahu anha kocasnn skntsn nce onun gzel niteliklerini anarak, bu nitelikleri tayan birini Allahn mahcub etmesinin mmkn olmadn, aksine byle birini mutlaka ykselteceini ve erefli klacan hatrlatarak hafifletmitir.95[95] Daha
Buhr (1/25-26) Bedul-Vahy. Tirmiz (9/243) Zhd. Tirmiz: Bu hadis hasen, sahihtir demitir. el-Albni de, Tahkikul-Miktta hasen olduunu sylemitir. 95[95] bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in tad stn zelliklerden, gzel ahlklardan ve huylardan yola karak, bu niteliklerdeki bir kimsenin asla mahcub edilmeyecei neticesine varmtr. Sahip olduu kuvvetli akli muhakeme gcyle ve keskin zeksyla, iyi amellerin, gzel zelliklerin ve stn karakterlerin, eitli ynlerden Allahn ltfuna, desteine ve ihsanna lyk olduunu, mahcub ve perian edilmeye lyk olmadn anlamtr. Bylesine ancak bu kt hallerin zdd yarar. Allah kime en gzel zellikleri ve huylar kazandrm, onu gzel amellere muvaffak klmsa o, Onun ltfuna ve zerindeki nimetinin tamama erdirilmesine lyk klnm demektir. Kime de kt huylar ve karakterler kazandrlm, kt iler yapmasna frsat verilmise o da onlara uygun bir sonuca lyktr. te Hatice
94[94] 93[93]

54

sonra Hatice Radyallahu anha bununla da yetinmeyerek eini alp Varaka bin Nevfele gtrm, o da kendisine peygamberliin geldiini mjdelemitir. Hatice Radyallahu anha niin byle olmasn ki, Allah onu peygamberlerinin sonuncusuna, eilerinin nderlerine dnya ve ahirete e olmas zere semiti. Onun stnl hakknda yle bir rivayet nakledilmitir: Cibril onun hakknda Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yle sylemitir: u Haticeye Rabbinden ve benden selm syle. Ayn zamanda (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme), onun iin cennette, iinde grlt ve yorgunluk olmayan inciden bir ev hazrladn mjdelemesini emretmitir.96[96] 4. Hadiste ayn zamanda Varaka bin Nevfelin faziletine iaret vardr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu vefatndan sonra ryasnda gzel bir halde grmtr.97[97] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun hakknda yle buyurmutur: Varakaya kt sz sylemeyin. Ben onun iin bir veya iki cennet grdm.98[98] 5. Hafz bn Hacer diyor ki: Olay ayn zamanda bana bir ey gelen birinin skntsnn hafifletilmesi ve iinde bulunduu zorluun kolaylatrlmas amacyla kendisiyle yaknlk kurmann mstehab olduuna iaret etmektedir. Ayn ekilde bana bir ey gelen birinin dne ve doru grllne gvenecei birine danmasnn mstehab olduuna da iaret edilmektedir. 6. Hadiste gemi mmetlerin kendilerini Allaha aranlar karsnda takndklar tavrlardan birine iaret vardr. Bu tavr da onlar yalanlamalar ve vatanlarndan karmalardr. Yce Allah da Lut kavmi hakknda yle buyuruyor: Kavminin cevab ise sadece: Onlar kasabanzdan karn. Onlar pek fazla temiz olmaya alan insanlar! demek oldu. (Neml, 27/56) Bunun gibi uayb -Aleyhisselam-n kavmi hakknda da yle buyuruyor: Kavminin byklk taslayan ileri gelenleri dediler ki: Ey uayb! Ya seni ve seninle birlikte iman edenleri kasabamzdan karacaz, ya da dinimize dneceksiniz, O da yle dedi: stemesek de mi? (Araf, 7/88) Yine bir yetinde de yle buyuruyor: nkr edenler peygamberlerine: Kesinlikle ya sizi topramzdan karacaz ya da bizim dinimize dneceksiniz dediler. Bunun zerine Rableri onlara yle vahyetti: Zalimleri mutlaka helak edeceiz. (brhim, 14/13) 7. Hadiste geen: Bir sre vahiy kesildi sz hakknda: Safiyyurrahman el-Mubrekfuri diyor ki: Vahyin kesilme sresi hakknda bn Sadn Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan rivayet ettiine gre bu kesinti sadece birka gn srmt. Tercih edilen hatta kesinlik kazanan da budur. Olay deiik ynleriyle incelendiinde de bu aklamann doruluu ortaya kmaktadr. Bu kesintinin yl veya iki buuk yl boyunca srd yolundaki aklamalar ise hi bir ekilde doru deildir. Burada bu grn doru olmadn ortaya koymak iin tafsilata girecek durumda deiliz. Raslullah
-Radyallahu anha-nn bu akl muhakeme gcne sahip olmas ve doruluu dolaysyla Yce Rabbi kendisine elisi Cibril -Sallallahu aleyhi vesellem- ve Muhamed -Sallallahu aleyhi vesellem- vastasyla selm gndemitir. (Zdul-Med, 13/19). Risle. 96[96] Buhr (7/166) Mekbul-Ensr. Mslim (15/199) Fedil. 97[97] el-Albni yle diyor: Bu rivayet iki ayr tarikle nakledilmitir. Hafz bn Kesir, el-Bidyede her ikisini de hasen olarak grmtr. Bunlardan birini Ahmed bin Hanbel, Aie -Radyallahu anha-ya dayanan bir isndla vermi; dierini de Ebu Yal Cabire dayanan bir rivayetle vermitir. He iki rivayet birarada deerlendirildiinde hadis en azndan hasen olmaktadr. (Fkhus-Sire, dipnot: 102) 98[98] Bu hadisi Bezzar ve Hakim rivayet etmitir. Hakim (2/409). bn Askir de Aie -Radyallahu anha-ya dayanan bir senedle rivayet etmitir. Hakim: Buhr ve Mslimin artlarna ge sahihtir demi ve el-Albni de ona muvfakt etmilerdir. bn Kesir isndnn iyi (ceyyid) olduunu sylemitir. (Fkhus-Sire, dipnot: 102). Hafz bn Kesir: Varaka bu hastalktan daha sonra kalkmamtr demitir. Yani bu olaydan ksa sre sonra vefat etmitir. Allah rahmet eylesin ve kendisinden raz olsun. Varakann bu szleri sylemesi karlat eyi dorulamasndan, vahiy yoluyla bildirilene iman etmesinden ve gelecek hakknda iyi bir dnce tamasndan kaynaklanyordu. (el-Bidye ven-Nihye, 3/9, Drul-Fikr).

55

Sallallahu aleyhi vesellem vahyin kesildii birka gn kederli ve skntl olmu, dehet ve hayrete kaplmtr.99[99] Hafz bn Hacer de yle diyor: Vahyin kesilmesiyle kastedilen onun belli bir sre gecikmesidir. Bu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iine dt dehet halinin gemesi ve kendisinde ayn halin tekrarlanmasn arzulamas iindi.100[100] Ensardan Cabir bin Abdullah Radyallahu anhn vahyin kesilmesi dneminden sz ederken yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir hadisinde yle buyurdu: Bir ara yrrken gkten bir ses duydum. Gzm yukarya evirdim. Bir de baktm ki Hira maarasnda yanma gelen melek gkle yer arasnda bir krsi zerinde oturuyor. Ondan olduka korktum. Hemen dndm ve: Beni rtn, beni rtn dedim. Bunun ardndan Yce Allah u yetleri indirdi: Ey elbisesine brnen! Kalk ve uyar. Rabbini tekbir et (ycelt). Elbiseni temizle. Pislikten uzak dur. (Mddessir, 74/1-5) Bundan sonra vahyin gelmesi hzland ve birbirini izlemeye balad.101[101] stad Abdulvehhab Hamude de yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mnctn tadna vardktan, ruhu kutsal nurlarla aydnlandktan ve onlarla dolduktan sonra Rabbi ile mncta duyduu evkin artrmasnda garipsenecek bir ey yoktur. nk: Tadan bilir, mahrum olan ise yan izer. Yce Allah o srada vahyin kesilmesini zellikle istemiti. Bu kesinti mutlak g sahibi eiticinin, hikmete dayanan reticinin, gnlleri ve onlarn gizlediklerini bilen, kalplerden ve onlardaki deiimlerden haberi olan yce yaratcnn bildii bir hikmete dayanyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem melein ilk kez kendisine gelmesi esnasnda bir korkuya kaplnca, kendisini belirtildii ekilde titreme alnca ve bana bir eyin gelebilecei endiesine kaplnca Yce Allah kendi ilhi hikmetiyle ilk dersten sonra ondaki korku gidinceye, gnl rahatlayncaya, o ilk korkuyu unutuncaya ve bu korku tamamen dalncaya kadar ara vermeyi dilemitir. O korkunun dalmasndan sonra o ilk bulumann tadn hatrlayacak, ruhu o bulumann zevkini yaamaya balayacak, kalbi g kazanacak, gnlnde kararllk oluacak ve risleti (peygamberlik grevini) stlenmek ve ilhi vahyi almak iin hazrlanacakt. (Yce Allah yle buyuruyor): Bu Kuran bir dan zerine indiseydik, muhakkak onu ba emi, Allahn korkusuyla para para olmu grrdn. te biz bu rnekleri, belki dnrler diye insanlara veriyoruz. (Har, 59/21) Daha sonra Yce Allah ona arzulad eyi bahetmeyi, cannn ektii o rahmn nsiyeti, ilhi kefi, rabbani vahyi vermeyi diledi. Gnlnde de o skntdan sonra rahatlk olutu. O zor

er-Rahikul-Mahtum (79-80). Mektebetus-Sahabe, Cidde. Fethul-Bri (1/36). 101[101] Buhr (1/37) Bedul-Vahy. bn shak, Duha Suresinin vahyin kesildii bu dnemden sonra indiini rivayet etmitir, ancak bu rivayet zayftr. Sebilul-Hud ver-Redda yle denmektedir: bnu shakn Duha Suresinin ini sebebi hakknda sylediklerini Tabern, el-Avfi tarkyla rivayet etmitir. Bu kii ise zayf biridir. O sz konusu rivayeti Abdullah bn Abbas -Radyallahu anh-tan nakletmitir. (Tabern) ayrca Zubeyr ailesinin azatls (mevls) smil tarikiyla nakletmiti. Bunu Sleymn et-Teym kendi derledii Srette zikretmitir. Hafz bn Hacer yle sylemiti: Bu rivayetlerin hibiri, herhangi bir ekilde kesinlik kazanmamtr. Ayrca Buhr ve Mslimin sz konusu surenin ini sebebi hakknda rivayet ettikleri de bunlara tersdir. Buhr ve Mslimin Cundeb bin Sufyn el-Beceliden rivayet ettiklerine gre Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- durumdan rahatsz oldu. ki veya gece kalkmad. Bunun zerine bir kadn gelerek: Ey Muhammed! Umarm eytann seni brakmtr. ki veya geceden beridir sana yaklamad dedi. Bunun ardndan Yce Allah Duha Suresini indirdi. Hafz bn Hacer -Rahmetullahi aleyh- diyor ki: Gerek u ki, bu surenin ini sebebi olan, vahiy kesilmesi olay vahyin balangcnda olan fetret (kesilme) dneminden ayrdr. Balangtaki gnlerce srmt. Bu ise sadece iki veya gece srmt. Baz rviler bunlar birbirine kartrmlardr. Aratrma sonunda kan sonu ise benim burada yaptm aklamadr. (Sebilul-Hud ver-Red, 1/367).
100[100]

99[99]

56

saatten sonra ruhu da rahata kavutu. Bunun ardndan vahyin gelii hzland ve birbirini izlemeye balad.102[102]

Kutsal arnn Gizlice Yapld Dnem

Bu kutsal dnem Yce Allahn u sznn inmesiyle balad: Ey elbisesine brnen! Kalk ve uyar. Rabbini tekbir et (ycelt). (Mddessir, 74/1-3) Yine (bu dnemin balangcnda) u yetler geldi: nce en yakn hsmlarn uyar. Mminlerden sana uyanlara kanatlarn ger. Eer sana kar gelirlerse: Ben sizin yaptklarnzdan uzam de. (uar, 26/214-216) lim adamlar bu dnemin yl olduunu vurgulamlardr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu dnemde kendi kanaatince bu dine gireceini ve kendisine yapt aklamay gizleyeceini dnd kimseleri davet etmeye almtr. Bu slm siyasetinin bir ynn ve davette maslahatn gzetilmesi anlaynn temelini oluturmaktadr. Eer aktan davet zarar verecekse davetin gizli yaplmas gerekir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem nce hanm Hatice Radyallahu anhay davet etti. O kadnlardan ilk Mslman olan kiidir. Ayrca kendisine son derece gvendii, srrn saklayan yakn arkada ve Yce Allahn kendisinden: Kfredenler onu iki kiinin ikincisi olarak (Mekkeden) kardklarnda Allah kendisine yardm etmiti (Tevbe, 9/40) diye sz ettii Ebu Bekir Sddk Radyallahu anh davet etmiti. O da hi tereddt etmeden kabul etti. Ebu Bekir Radyallahu anh slmda ilk davetidir. Onun Mslman olmasnn ve davetinin bereketiyle birok kimse dine girmitir. O slma koan ilklerdendir. slmda byk fedakrlklar gstermi ve byk skntlara katlanmtr. Allah hepsinden raz olsun. Bu dnemde davet edilenlerin arasnda iki nur sahibi Osman Radyallahu anh ve Zubeyr bin Avvam Radyallahu anh da vard. Zubeyr Radyallahu anh, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin havarisi ve halas Safiyye binti Abdilmuttalibin oludur. Yine Abdurrahman bn Avf Radyallahu anh ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin days Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu anh da bu dnemde Mslman olanlardandr. Ebu Bekir Radyallahu anhn davetiyle slma girmi olan bu kiilerin tm cennetle mjdelenmi olan on kiidendir. ocuklardan ilk Mslman olan kii Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anhdr. O zaman sekiz yandayd. Daha byk olduu da sylenmitir. Ali Radyallahu anhn ilkler arasna girmesinde, onun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bakm altnda olmasnn etkisi olmutur. Klelerden ilk Mslman olan da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ok sevdii bir kii olan Zeyd bin Hrise Radyallahu anhdr. O Hatice Radyallahu anhann klesiydi ve evlendikleri zaman Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme hediye etmiti. Mutluluk, iman ve ibadette ne geen btn bu deerli kiilerin oluturduu topluluktan sonra bir baka deerli ve faziletli topluluk slma girmiti. Bunlarn arasnda bu mmetin emini olan Ebu Ubeyde bin Cerrah Radyallahu anh, cennetle mjdelenmi on kiiden Said bin Zeyd Radyallahu anh, Habbab bin Eret Radyallahu anh, Abdullah bin Mesud Radyallahu anh ve Aie Radyallahu anha vard. Aie daha kk bir kz ocuuyken Mslmn oldu. Esm Radyallahu anha ise Zubeyr bin Avvam Radyallahu anh ile evliydi. Kureyin faziletli fertlerinin Mslmn olmas ii devam etti. ok gemeden Cafer bin Ebi Tlib Radyallahu anh, hanm Esm binti Umeys Radyallahu anh Erkm bin Ebil-Erkm Radyallahu anh, Osmn bin Mazun Radyallahu anh Ammar bin Ysir Radyallahu anh ve Suheyb bin Sinn er-Rumi Radyallahu anh Mslman oldu. Bu dnemde davet halka ak yerlerde, toplant yerlerinde, meclislerde aktan yaplmyordu. Sadece kiisel grmelerde ve davetinin davet edecei kiinin zeliklerini gz nnde bulundurarak verecei karara gre yaplyordu.
102[102]

Satun Harce fi Haytir-Rasul (sh. 17-18) (zetlenerek).

57

stad Munir el-Gadbn yle diyor: Bu dnemde, gelimeye balayan Mslman kitleyle cahiliye toplumu arasnda herhangi bir atma olduuna dair bir ey duymadk. Mslman kitlenin dnceleri oluan bu kitleye katlaca umulan kiilerden bakalarna aklanmyordu. Bu dnemde aktan davet yaplmas bir ama deildi. Hatta Mslmanlar bakalarnn tavrlarna kar durmak, tenkid etmek veya aktan muhalefet etmek gibi bir mdahalede bulunmuyorlard. Esas olan da zorlayc bir durumun olmas dnda muhalefetin aktan yaplmamasdr. Tekilat ve dnce iin tam gizlilik artnn korunmas gerekir.103[103] Mubrekfuri de diyor ki: yl boyunca davet byle gizlice ve kiisel bir ekilde srd. Bu sre iinde mminler bir cemaat oluturdular. Bu cemaat kardelik, yardmlama, vahyedilenlerin (risletin) teblii ve yerletirilmesi iin alma ilkeleri zere olumutu. Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi kendisine vahyedileni kavmine aktan sylemekle, onlarn batl anlaylarna kar kmakla ve putlarn yermekle (yani putperestliin yanl olduunu aktan sylemekle) ykml tutan vahiy geldi.104[104]

mni Dersler ve ller

1. Said Ramazan el-Buti yle diyor: Buradan anlalyor ki, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu dnemdeki davet metodu, Allahtan aldn hemen tebli eden bir peygamber sfatyla olmaktan daha ok, bir lider olarak izlenmesi gereken siyaset-i eriyye trndendi. Buna gre her dnemde slma davet edenlerin iinde bulunduklar artlara gre davetin nasl olmas gerektiini belirlemeleri mmkndr. Gizli mi yoksa aktan m, yumuak m yoksa sert mi olmas gerektii artlara ve yaadklar an gereklerine gre belirlenir. Bu konudaki uyum, snrlarn slm eriatnn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sretindeki gelimelere gre belirlemi olduu bir uyumdur. Bu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin geirdii ve daha nce szn etmi olduumuz drt dnemin105[105] artlarna gre belirlenmitir. Btn bu dnemlerde Mslmanlarn ve slm davetinin karlarnn (maslahatlarnn) gzetilmesi temel ilke olarak kabul edilmitir. Buradan hareketle fkhlarn ounluunun ortak grlerine gre eer Mslmanlar sayca az olurlarsa veya hazrlklar yetersiz olur ve dmanlaryla kar karya gelmeleri durumunda onlar zerinde hibir baar gsteremeden ldrlecekleri konusunda kuvvetli kanaatleri olursa bu durumda can koruma maslahatnn ne karlmas uygundur. nk bunun karlnda salanmas dnlen maslahatn yani dini koruma maslahatnn salanp salanamayaca phelidir veya salanamayaca kesindir. zz bin Abdisselm bu gibi durumda cihada girimenin haram olduunu aklarken yle demektedir: Dman yenmek mmkn olmaynca yenilmek mukadderdir. nk direnilmesi durumunda can kayb olacak bu da kfirlerin gnllerini rahatlatacak ve
el-Menhecul-Hareki lis-Siretin-Nebeviyye (1/30). el-Menr. Safiyyurrahman el-Mubrekfuri, er-Rahikul-Mahtum (90). 105[105] Bu drt dnem: Birinci dnem: Davetin gizli yapld dnem. Bu dnem yl srmtr. kinci dnem: Davetin aktan ve sadece dille yapld, herhangi bir arpmaya girilmedii dnem. Bu dnem hicrete kadar srmtr. nc dnem: Aktan davet yaplrken arya gidenlere ve arpmaya veya fenalkta bulunmaya kalkanlara kar arpmaya girildii dnem. Bu dnem de Hudeybiye anlamasna kadar srmtr. Drdnc dnem: Allaha davet yoluda engel olarak kan veya mriklerden, inkarclardan ve puta tapanlardan -davet ettikten ve daveti bildirdikten sonra- slama girmekten kanan herkesle savaarak aktan yaplan davet. -Bu dnem slamdaki cihad hkmnn ve slam eriatnn zerinde karar kld ve son eklini ald dnemdir. (Fkhus-Sire, 75). Bazlar ikinci dnemi iki ayr dneme ayrmtr. Bunlar: Birincisi: Mekkenin iinde aktan davet merhalesi ki hicretten nce onuncu yla kadar srmtr. kincisi: Mekke dnda aktan davet. Bu da onuncu yldan itibaren balam ve hicrete kadar srmtr.
104[104] 103[103]

58

Mslmanlarn bask altna alnmalarna imkn salayacaktr. Burada direni tamamiyle fesada sebep olmu olur ve srdrlmesinde bir yarar olmaz. Ben derim ki: Burada can korunma maslahatna ncelik verilmesi sadece grn itibariyledir. Gerekte ve uzun vadede ise her zaman dini koruma maslahatnn ne karlmasdr. Zaten belirtilen durumda da dini koruma maslahat, baka alanlarda ve frsatlarda cihad edebilmeleri, arpabilmeleri iin Mslmanlarn canlarnn sa kalmasn gerektirir. Aksi takdirde onlarn yok olmalar bizzat dine zarar verilmesine ve kfirlerin nlerindeki kapal yollarn almasna, onlarn bu yollarda ilerlemelerine frsat verilmesine yolaar. Sonu olarak eer aktan davet veya arpma davaya zarar verecekse davetin gizli yaplmas ve bar iinde olunmas gerekir. Ama davetin aktan yaplmas mmkn ve ayn zamanda yararl olursa o zaman gizlice yaplmas caiz olmaz. Eer yeterli g ve savunma imknlar varsa zlimlerle ve (slma kar) frsat kollayanlarla anlama yapmak ta caiz deildir. Cihad iin gerekli atlarn ve sebeplerin olumas durumunta mslmanlarn kfirler karsnda cihaddan geri kalmas ve evlerinde oturmalar caiz deildir.106[106] 2. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin (bu dnemdeki) davetini kabul edenlerin ou zayflardan ve klelerdendi. Bunlar da insanlar iinde peygamberlerin davetlerini kabul etmeye en yatkn olanlardr. nk bakalarn izlemek onlara ar gelmez. Toplumda stn bir mevkiye, makama ve etkili konuma sahip onlar ise ounlukla byklenme duygusu, makam sevgisi ve bakalarna balanmaktan kendini yce grme anlay engeller. Yce Allah da Musa -Aleyhisselam- kssasnda yle buyuruyor: Sonra da zayf drlen topluluu (mustazaflar) o yerin bereketlendirdiimiz doularna ve batlarna miras kldk. (Arf, 7/137) Nuh -Aleyhisselam-n kavmi de yle demiti: Biz seni ancak bizim gibi bir insan olarak gryoruz ve ilk anda, dnmeden sana uyan aalarmz dnda kimsenin sana uyduunu grmyoruz. (Hud, 11/27) Yce Allah, Salih -Aleyhisselam-n kssasnda da yle buyuruyor: Kavminin byklk tasyalan ileri gelenleri ilerindeki zayf drlmlerden (mustazaflardan) iman edenlere: Biliyor musunuz? Salih rabbi tarafndan gnderilmi elilerdenmi. dediler. Onlar da: Biz onunla gnderilene iman edenlerdeniz dediler. Bunun zerine byklenenler: Biz de sizin iman ettiinizi inkr edenlerdeniz dediler. (Araf, 7/75-76) 3. Muhammed Gazali yle diyor: Eer kalbin vadilerine girer ve derinliklerine yerleirse iman byleyici bir gtr. Neredeyse olmas mmkn olmayan bile oldurur. Biz, herhangi bir dnce etrafnda toplanan sonra, tamamyle maddi bir dnce olmasna ramen onu gnlerine salam bir inan olarak yerletiren birtakm genler ve yallar grdk. yle ki hayatlarn hareketlerinin yakt haline getiriyor ve hareketlerinin baar ynnde her trl skntya katlanyorlar. Bu yaptklarn da ilkelerinin baars ve ne geirilmesi iin yapmalar gerekenin sadece bir ksm olarak gryorlar. Artk slmn balang dneminde, gklerin ve yerin Rabbi olan Allaha ve insann bu dnya hayatndan sonra ulaaca, Allahn huzurunda her ynden zengin bahelerin, altndan rmaklar akan parlak saraylarn ve sonsuz nimetlerin bulunduu cennetlere kavuaca ahiret gnne iman eklinde ortaya kan yce inancn neler gerekletireceini dnn.107[107] 4. eyh Ebu Bekir el-Cezir yle diyor: Bugn Mslmanlarn yaadklar blgelerde, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ilk yllk dnemde yapt gibi davetin gizlice yaplmas gerektiini ileri srenlerin delilleri yoktur. nk o zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve ashabnn: Allahtan baka ilh yoktur, Muhammed de Allahn elisidir demelerine, ezan okumalarna, namaz klmalarna izin verilmiyordu. Ancak belli bir
Muhammed Said Ramazan el-Buti, Fkhus-Sre /76-77), 8. bask. el-zz bin Abdiselmn szleri: Kavaidil-Ahkm fi Meslihil-Enm (1/95)ten. 107[107] Muhammed el-Gazzali, Fkhus-Sre (100) (zetlenerek).
106[106]

59

g kazandklarnda daveti aktan yapmakla emrolundular ve aktan yapmaya baladlar. Bu yolda da Mslmanlar tarafndan bilinen eitli skntlarla kar karya geldiler.108[108] Ancak baz artlar oluursa o zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin o dnemde izledii metod rnek alnabilir. Bu konuda da Yce Allahn u sznde bildirilen hkme gre amel edilmi olur: Andolsun ki, Allahn peygamberinde, sizin iin, Allah ve ahiret gnn uman ve Allah oka ananlar iin gzel bir rnek vardr. (Ahzab, 33/21) Durumlar birbirine kyas edecek ve uyulmas gereken eri esaslar belirleyecek olanlar ise ilim adamlardr! eri ilimlerden renilmesi gereken miktar renemeyen sonra davetin hatta mmetin geleceiyle ilgili konularda itihad yapmaya alan genler deil! Bu genlerin yapmalar gereken ilim adamlarnn dizlerinin dibine oturarak ilim renmek ve Yce Allahn u emrine uymaktr: Eer bilmiyorsanz zikir ehline sorun. (Enbiya, 21/7)

Kutsal arnn Aktan Yapld Dnem

Abdullah bin Abbas Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: (nce) en yakn hsmlarn uyar. (uara, 26/214) yeti inince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Safa tepesine kt ve yle seslenmeye balad: Ey Fihr oullar! Ey Adiyy oullar -Bu ekilde Kureyin deiik boylarn sayd- Derken toplandlar. yleki kendisi gidemeyen ne olduuna bakmas iin bir eli gnderdi. Ebu Leheb ve Kurey(in dier ileri gelenleri) geldiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ne dersiniz? Ben vadide sizin zerinize baskn yapacak bir svari topluluunun olduunu sylesem beni dorular msnz? diye buyurdu. Onlar: Evet. Biz senin dorudan baka bir sz sylediine ahid olmadk dediler. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Ben sizi iddetli bir azap ncesinde uyaryorum. Bu sze kar Ebu Leheb: Yuh sana! Bizi bunun iin mi topladn? dedi. Bunun zerine u yetler indi: Ebu Lehebin iki eli kurusun ve (zaten) kurudu da. Mal ve kazand ona bir yarar salamad. O alevli bir atee girecektir. Hanm da. Odun tayarak ve Boynunda kalnca bklm bir ip olarak. (Tebbet suresi)109[109] Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: (nce) en yakn hsmlarn uyar yeti inince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kalkt ve yle buyurdu: Ey Kurey topluluu! -veya buna benzer bir sz syledi- Canlarnz satn aln (sizi azaptan koruyacak tedbiri aln). Ben size bir fayda salayamam. Ey Abdulmuttalibin olu Abbas! Allaha kar ben sana bir fayda salayamam. Ey Allahn elisinin halas Safiyye! Allaha kar ben sana bir fayda salayamam. Ve ey Muhammedin kz Ftma! Benden malmdan arzu ettiini iste. Ama Allaha kar sana bir fayda salayamam.110[110] Hafz bn Hacer diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ben vadide sizin zerinize baskn yapacak bir svari topluluunun olduunu sylesem beni dorular msnz? szyle onlara bilinmeyen bir eyden haber verdiinde doru konutuunu bildiklerini kendilerine ikrar ettirmek istiyordu. Ben sizi uyaryorum: Mslim ve Ahmed bin Hanbelin kitaplarnda geen, Kubaysa bn Muhrik ve Zuheyr bin Amrdan nakledilen rivayette yle denmektedir: Sonra yle seslenmeye balad:

108[108] 109[109]

Hazl-Habib Muhammedun Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Y Muhibb (99) Line yaynevi. Buhr (8/360) Tefsir. Mslim (3/83) mn. 110[110] Buhr (8/360) Tefsir. Mslim (3/81) mn.

60

Ben bir uyarcym. Benimle sizin durumunuz dman grp de: Ehlini korumak iin frlayp koan ve dmanlarn kendinden nce varmalarndan korkup avaz avaz barmaya balayan kimsenin durumuna benzer. Ebu Hureyre Radyallahu anhn rivayetinde geen: Canlarnz satn aln sz u anlamdadr: Canlarnz ateten kurtarmak suretiyle. Yani adeta: Mslman olun ateten kurtulursunuz demi olmaktadr. Bu ise insann kendini satn almas gibidir. Bu durumda bir bakma itaatlarn kurtuluun karl olarak vermi olmaktadrlar. Yce Allah da bir yetinde yle buyuruyor: Allah, Allah yolunda arpp ldren ve ldrlen mminlerden, karl cennet olmak zere, mallarn ve canlarn satn almtr. (Tevbe, 9/111) Burada mmin sevap ve cennet karl almak zere bir sat yapmtr. Bu da btn canlara Allahn sahip olduuna iarettir. Allahn emirlerini yerine getirmek ve yasaklarndan kanmak suretiyle gereken itaati gsteren bir kimse zerine den creti demi olur. Baar Allahtandr.111[111] Safiyyurrahman el-Mubrekfuri de yle diyor: Bu ses (yani Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ars) Mekkenin drt bir tarafnda yanklanrken, Yce Allah yle buyurdu: Sen, emrolunduun eyi aka bildir ve mriklere aldr etme. (Hicr, 15/94) Bunun ardndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem irk hurafelerini ve samalklarn tenkid etmeye balad. Putlarn gerek mahiyetinden, onlarn gerekte bir deerinin olmadndan sz ediyor, onlarn acizliklerini rneklerle aklyordu. Onlara kulluk edenlerin ve onlar kendisiyle Allah arasnda arac edinenlerin ak bir sapklk iinde olduklarn ak delillerle ortaya koyuyordu. Bundan sonra Mekke hiddet duygularyla patlad. Bu gelimeyi garipseyen ve reddeden dnceler dalga dalga yayld. Mriklerin ve putlara tapanlarn sapklk iinde olduklarn bildiren ses duyulunca bu onlar iin adeta bulutlar paralayan, gk grlts karan, imekler aktran, sakin havay sarsan bir yldrm gibi gelmiti. Kureyliler, birdenbire ortaya kan ve geleneklerini, atalarndan devraldklar uygulamalar ortadan kaldrmasndan endie ettikleri bu bakaldrya kar durmak iin hazrlk yapmaya balad.112[112] Bu srada kutsal arya iman edenlerin says da kadn ve erkek olarak toplam krk ksuru bulmutu. Bu kutlu dnemde Allah ve Rasl Sallallahu aleyhi vesellemin arslan, ayn zamanda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin amcas ve st kardei Hamza bin Abdulmuttalib Radyallahu anh iman etti. Ayn ekilde mer el-Faruk Radyallahu anh da iman etti. Cezair diyor ki: mer Radyallahu anh ve Hamza Radyallahu anhn Mslman olmasyla birlikte davet yeni bir dnem iine girdi. Bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem arsn aktan yapmaya balad ve Rabbinin kendisine emrettiini sesli bir ekilde syledi. Bu yeni tutum mriklerin yataklarnda uykularn kard. Dehet iinde kalmalarna sebep oldu. Mslmanlarn saylarnn artmas, Mslman olduklarn aka sylemeleri ve mriklerin dmanca tutumlarna aldrmamalar karsnda korku ve dehetleri daha da artt. Bu durum, Kureyin ileri gelenlerini Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile pazarlk yapma giriiminde bulunmaya yneltmiti.113[113] Bu dnemin baz nemli zellikleri unlardr: Birinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve ashabna -Allah hepsinden raz olsun- ok fazla ikence ve eziyet edilmesi. kinci zellii: Davetin, insanlarn onunla muhatab olmasn nlemeyi amalayan eitli engellerle kar karya gelmesi.

111[111] 112[112]

el-Feth (8/361-362) Kitbut-Tefsir. zetlenerek. er-Rahikul-Mahtum (93-94). 113[113] Hazl-Habib Muhammedur-Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Y Muhibb (98).

61

nc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme insanlara davet ettii hak zerinde kendisiyle pazarlk yapmak iin ok sk teklifte bulunulmas ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hibir tavizi kabul etmemesi. Drdnc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doru bir inan zere eitime nem vermesi ve sahabilerin kalplerinin namaza, oruca ve Kuran okumaya bal olmas. Beinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileri ikencelere kar sabr, nefse aldanmama ve bilgisizlerden yz evirme konularnda eitmesi. Altnc zellii: Sahabiler deiik ikence trlerinin en iddetlilerine arptrlrken kendilerine zafer ve stnlk mjdelerinin verilmesi. Bu dnem, bu zamanda davetin eitli lkelerde yaad merhaleyle ayn olduundan, Yce Allahtan bu dneme biraz k tutmamz ve bu dnemdeki gelimelerden ibret karmamz iin bize yardmc olmasn diliyoruz. Belki bylece slmi uyan genliinin nnde, ykselmeye ve hkimiyete giden yol aydnlanm olur. ncekilerin ve sonrakilerin efendisi olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hidyet izgisine uyulur. mam Malik Radyallahu anh yle sylemitir: Bu mmetin sonunun durumu da ancak bann durumu ne ile dzeldiyse onunla dzelir. Allahn kullar zerindeki ilhi snnetleri tekdir, deimez. Yce Allah yle buyuruyor: (Bu) Allahn daha nce geenler hakkndaki kanunudur. Allahn kanununda bir deiiklik bulamazsn. (Ahzab, 33/62) Bir yette de yle buyuruyor: Allahn snnetinde bir sapma da bulamazsn. (Fatr, 35/43) Btn herkes soruyor: slmn ve Mslmanlarn ycelii nasl salanacak? hlasl Mslmanlar mit ettikleri ortama, kendilerine vaad edilen sona, yani insanlarn kfr hkmlerinden ve sistemlerinden kurtularak Yce Rablerinin eriatnn glgesinde ynetilme mutluluuna erecekleri ortama nasl kavuacaklar? Bu sorulara durumlara ve artlara gre deiik cevaplar verilmektedir. Bazlarna gre mutlaka ynetimde sz sahibi olmak, makam, mevki elde etmek ve parlamentoya girmek gerekir. Bazlarna gre belirtilen sonuca ulamann yolu servet elde etmek ve ekonomik alanda sz sahibi olmaktr. Baz kimselere gre bu sonuca ancak hzl ve ypratc bir arpmayla eriilebilir. Byle bir arpmann banda veya sonunda istenilen sonuca eriilir. Baz kimseler de var ki, temelde byle bir gaye tamamaktadrlar. Onlara gre slmi davet sadece insanlarn ahlklarn ve bibirleriyle olan ilikilerini dzeltmeleri iin srdrlecek slah arsdr. Onlarn en fazla istedikleri insanlarn namazlarn klmalar, zektlarn vermeleri, Ramazan orularn tutmalar ve Kabeyi ziyaret ederek hac grevlerini yerine getirmeleridir. Bu gibilerin tevhid bayrann ykseltilmesi, ktlk ve irkin izlerinin silinmesi ve insanln ikinci bir kez Rablerinin hkmleriyle ynetilme mutluluuna ermesi iin fedkarlkta bulunmaya yatknlklar da yoktur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin davetini aktan yapt, mriklerin hayal rn anlaylarnn sefihliini ortaya koyduu, tapndklar varlklar basite ald ve bylece peygamberi izgisini ak ekilde ortaya koyduu dnemin zellikleri hakknda tafsilatl bilgiler vermeye balamadan, daha nce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin izgisinden sz ederken kaldmz beyaz sayfaya dnyor ve diyoruz ki: Parlamento yolu salkl bir slmi zm deildir. nk bu ancak birok taviz vermekle, siyasi sloganlar atmakla ve bu dinin en nemli davasnda, tevhid davasnda bile yaclk yapmakla mmkn olmaktadr. Bu dava Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile gnderilen bu dinin beynidir; hatta dier peygamberlerin ve elilerin getirmi olduu dinlerin bile. Yce Allah yle buyuruyor: Senden nce gnderdiimiz elilerimizden sor: Biz Rahmandan baka kulluk edilecek ilhlar klm myz? (Zuhruf, 43/45) Parlamento yolu slmn ve Mslmanlarn stnln salayacak bir yol deildir. O halde yol nedir? Ykselmeyi salayan sebepleri elde edebilmek iin servetler biriktirmek ve slmi irketler kurmak mdr? Belki bu dncede olanlar, Allahn kendilerini lanetlemi olduu 62

yahudilerin, baz lkelerin ekonomileri zerinde sz sahibi olduklarndan o lkelerin siyasi hayatlarna da hkmetmeleri etkilemi olabilir. Bu durumu grenler Mslmanlarn da servet sahibi olmalar ve ekonomik hayata hkmetmeleri durumunda stn olacaklarn sanmlardr. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle buyurduunu unutuyorlar: Bil ki, mminin erefi gece ibadet etmesi, stnl ise insanlara muhta olmamasdr.114[114] Yine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemn u sz zerinde dnmyorlar: Vallahi, benim sizin iin korktuum fakirlik deildir. Ancak sizden ncekilere ald gibi dnyann size de almasndan, onlarn yartklar gibi sizin de (dnyalk iin) yarmanzdan, dolaysyla (dnyaln) onlar helk ettii gibi sizi de helk etmesinden korkuyorum.115[115] Bunlar ayn ekilde mer Radyallahu anhn u sznden de habersizdirler: Biz insanlarn en altta olanlarydk. Allah bizi peygamberiyle stn kld. Ne zaman ondan bakasnda ycelik arasak Yce Allah bizi aa dryor. Bu mmetin ycelmesi ancak dinine balanmasyla ve Rabbinin emrini yce bilmesiyle mmkndr. O halde yol nedir? Askeri ihtilaller ve intihar saldrlar m? yle olsa birka eylemle slmn ve Mslmanlarn hkimiyeti salanr. Ama Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve hatta btn peygamberlerin davetlerini inceleyen bir kimse ok yakndan bilecektir ki bu yol peygamberlerin yolu deildir. Bu yol ayn zamanda genel geer eri kaidelere de varlk alemindeki genel geer (kevn) kaidelere (kevni snnetlere) de aykrdr. Yce Allah bir yetinde yle buyuruyor: Bir topluluk kendi duumunu deitirmedike Allah onlarn durumunu deitirmez. (Rad, 13/11) yleyse mutlaka davetin yaylmas ve insanlarn kalplerinin de, bedenlerinin de tevhid inancyla ve stn eriata itaatle slah edilmesi gerekir. Bakn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Mekkede on yl kalarak insanlar tevhide armakla urat. Bu arada sahabilerini gece ibadetiyle ve daha baka ibadetlerle eitti. Gerek o ve gerekse sahabileri bu faaliyet esnasnda ikencenin ve alayn her trlsne katlanyorlard. Kardelerimizin Allaha davetin balangcnn nasl olduu hakknda bilgi edinmeleri iin Allahn izniyle yeri geldike bunlardan baz rnekler sunacaz. Ensar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle ikinci Akabe beyatn yaptklarnda: stersen bu vdi (Mekke) halkna saldrda bulunur ve hepsini bir kerede ldrrz dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ben bununla emrolunmadm dedi. Yce Allah da bu konuda u yetini indirdi: Kendilerine: Elinizi (savatan) ekin, namaz kln, zekt verin denilenleri grmedin mi? (Nis, 4/77) Sz konusu dncelerin sahipleri, bu din hakknda ncekilerin ve sonrakilerin efendisinden (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden ) daha m gayretliler? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkede daveti aktan yapmaya balad zamanki durumu nasld? Deerli sahabilerin durumlar nasld? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabilerini nasl eitti? Medinede slm devletini kurmak iin artlar nasl hazrlad? hlasl Mslman genliin ncelikle renmesi gerekenler bunlardr. Ta ki gayretleri boa gitmesin ve ileri, eri bir yarar salamadan sonusuz kalmasn. Biz de, Peygamberin sretinin bu blmyle ilgili aratrmada, Allahn izniyle ve yardmyla bunu ak bir ekilde ortaya koymak istiyoruz. Bu aklamalarn nda, Allahn yardmyla bu dnemin bariz zelliiyle ilgili bilgiler vermeye balayalm.
el-Ukayli onu, ed-Duaf sh. 127de zikretmi, ravilerinden Davudun el-Evzaiden aslsz rivayetler nakletmi olmas dolaysyla bu hadisi malul (zayf, mevzu veya mevzuya yakn) grmtr. bnul-Cevzide elUkaylinin rivayetiyle el-Mevzuatta yer vermitir. el-Albni de yle sylemitir: Ancak bu hadisin merfu birtakm ahidleri mevcuttur ki, bu hidlerle hadis Allahn izniyle hasen derecesine ykselmektedir. (esSahiha, Nu: 1903) 115[115] Buhr (11/248) Rikk. Tirmiz (9/286-287) Sfatul-Kyme.
114[114]

63

Bu dnemin Birinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve ashabna -Allah hepsinden raz olsun- ok fazla ikence ve eziyet edilmesi. Abdullah bin Mesud Radyallahu anhdan yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Kabenin yannda namaz klyordu. Ebu Cehl ve baz arkadalar da (yaknda bir yerde) oturuyorlard. Birbirlerine: Hanginiz filanca oullarnn (yeni boazlanan) devesinin dl eini (ikembe) getirip de, secdeye vardnda Muhammedin srtna koyabilir? dediler. Oturanlarn en takn kalkp sz edilen eyi getirdi. Bakt; ta ki, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem secdeye vardnda onu srtna iki omuzunun arasna koydu. Ben de bakyor, bir ey yapamyordum. (Ah ne olurdu) elimde engelleyebilecek kuvvet olsayd (Adamn deriyi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin srtna koymas zerine) oradakiler birbirlerinin zerine yklrcasna glmeye baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de secdede kald, ban kaldrmad. Sonunda Ftma gelerek o eyi srtndan att. Sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) ban kaldrd ve yle syledi: Ey Allahm! Kureyi sana havale ediyorum. Bu sz kere tekrar etti. Aleyhlerine dua edince bu onlarn zorlarna gitti. nk o yerde yaplan duann kabul edileceine inanyorlard. Ondan sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) isim isim saymaya balad ve yle buyurdu: Ey Allahm! Ebu Cehli sana havale ediyorum. Utbe bin Rebiay sana havale ediyorum. eybe bin Rebiay sana havale ediyorum. Velid bin Utbeyi sana havale ediyorum. Umeyye bin Halefi sana havale ediyorum. Ukbe bin Ebi Muayt sana havale ediyorum. Yedinciyi de saydysa da ravi ismini unutmutur. Canm elinde olana yemin ederim ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin saydklarnn hepsini ukurda, yani Bedir ukurunda can verip dm halde grdm.116[116] Mslim, Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle sylediini rivayet etmitir: Ebu Cehl: Muhammed sizin aranzda yzn topraa sryor, deil mi? diye sordu. Evet dendi. Bunun zerine yle syledi: Lt ve Uzzaya yemin olsun. Eer onu grrsem boynuna basacam veya yzn iyice topraa srteceim. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem namaz klarken geldi. Ebu Cehl, boynuna basabileceini sanyordu. Buna teebbs edince hemen geri geri ekilmeye ve elleriyle kendini savunur gibi hareketler yapmaya balad. Oradakiler: Ne oluyor sana ey Ebul-Hakem? dediler. Benimle onun arasnda ateten bir hendek var. unlar da kanatlar dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da buyurdu ki: Eer bana yaklasayd melekler onu para para ederlerdi.117[117] Urve bin Zubeyr Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Abdullah bin Amr bin As Radyallahu anha: Mriklerin Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yaptklar en iddetli ey neydi, bana bildir? diye sordum. yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kabenin Hicrinde (Hatm olarak da adlandrlan yarm daire eklindeki ksmnda) namaz klarken Ukbe bin Ebi Muayt geldi. Elbisesini boynuna dolad. Boynunu iddetli bir ekilde skt. Derken Ebu Bekir gelip omuzundan tutarak, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanndan uzaklatrd ve yle syledi:
Buhr (1/416) Vud. Mslim (12/151-152) el-Cihd ves-Siyer. Mslim (17/139) Sfatul-Kyme. Bu hadisin devam vardr ve devamnda yle denmektedir: Bunun zerine Yce Allah u yeti indirdi: Hayr. nsan geekten azar... Bunun Ebu Hureyre -Radyallahu anh-n hadisinde mi getiini yoksa ona ulaan bir hadiste mi getiini bilmiyoruz. Nevevi diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-in Ebu Cehlden ve kendisine zarar vermek isteyen daha baka mriklerden korunduu hakknda bunun benzeri birok hadis bulunmaktadr. Yce Allah yetinde yle buyurmutur: Allah seni insanlardan korur. (Maide, 5/67) Bu yet hicretten sonra inmitir. En dorusunu ancak Yce Allah bilir.
117[117] 116[116]

64

Bir adam Rabbim Allahtr dediinden dolay ldryor musunuz? (Mmin, 40/28)118[118] Halkn geneli zerinde de, belli kiiler zerinde de nemli bir etkinlii ve saygnl olan Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bu saldrlar yaplrken deerli sahabilere, zelikle onlarn zayf olanlarna neler yapldn artk varn dnn Bu zamandaki sisli ortamda insanlar Allaha davet edenlerin gnllerine bir teselli, ayaklarn kararl klacak bir vesile ve bir rnek olmas iin onlara uygunlanan ikencelerden de baz rnekler sunacaz. Habbab bin Eret Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gittim. Kabenin glgesinde hrkasn yastk yapm yaslanm oturuyordu. Mriklerin ikencelerinden ikayette bulunduk. Ben: Ey Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem! Bizim iin Allaha dua etmeyecek misin? dedim. Yz kpkrmz bir halde oturdu ve yle buyurdu: Sizden ncekiler demirden taraklarla taranr, bunlarla kemiklerinin zerinde et ve sinir adna ne varsa hepsi ayrlrd. Yine de bu onlar dinlerinden alkoymazd. Andolsun ki, Allah bu ii kemaline ulatracaktr. yleki binekli bir kimse Allahtan baka kimseden korkmakszn Sanadan Hadramevte kadar gidebilecektir...119[119] Abdullah bin Mesud Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: lk olarak Mslmanlklarn aa vuranlar u yedi kiiydi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem. Ebu Bekir, Ammr, annesi Smeyye, Suheyb, Bill ve Mikdad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Yce Allah amcas Ebu Tlib vastasyla korudu. Ebu Bekiri Yce Allah kavmi vastasyla korudu. Dierlerini ise mrikler aldlar. Demir zrhlar giydirdiler ve gnein altna attlar. Onlarn iinde Billden baka hepsi istediklerini yapt. Bill ise Allah yolunda nefsini nemsemedi. Bana gelenlere katland. Kavmi de onu nemsemedi. Onu alp ocuklara verdiler. Onlar da Mekkenin sokaklarnda dolatrmaya baladlar. O ise: Ehad, ehad - Bir, bir diyordu.120[120] Kays bin Ebi Hzim Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Said bin Zeyd bin Amrin Kfe camisinde yle dediini duydum: Vallahi, mer daha Mslman olmadan nce beni Mslman olduum iin zincire balamt.121[121] Ebu Zerr Radyallahu anhn Mslman olmas olayyla ilgili olarak Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan yle rivayet edilmitir: Bunun zerine (yani onun Mslman olmas zerine) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine: Kavmine dn. Durumu kendilerine bildir ve benim emrim sana gelinceye kadar bekle diye buyurdu. O da: Canm elinde olana yemin olsun ki, bunu onlarn (yani Mekkelilerin) aralarnda baracam dedi. Sonra kp Mecidi Harama geldi ve avaznn kt kadar bir sesle: Allahtan baka ilh olmadna Muhammedin de Allahn elisi olduuna ehdet ederim diye bard. Sonra oradakiler (mrikler) kalkp kendisini dvdler ve iyice cann acttlar. Bu srada Abbas geldi. zerine durdu ve: Yazk size! Onun Gifardan olduunu ve sizin m tarafna giden tccarlarnzn yollarnn onlara uradn bilmiyor musunuz? dedi. Bylece onu ellerinden kurtard. Ertesi gn yine gelip ayn hareketi yapt. Yine bana uuup dvdler ve Abbas gelip kurtard.122[122]

Buhr (7/203) Menkbul-Ensr. Buhr (7/202) Menkbul-Ensr. Ahmed bin Hanbel (5/109). 120[120] bn Mace No: 150. Mukaddime, el-Albni bu rivayetin hasen olduunu sylemitir. 121[121] Buhr (7/214) Menkbul-Ensr. mer beni... balamt. Yani mer -Radyallahu anh- Mslman olmadan nce, onu Mslman olmasndan dolay aalamak ve slmdan dnmesini salamak amacyla iplerle balamt. 122[122] Buhr (7/211) Mankbul-Ensr.
119[119]

118[118]

65

mni Dersler ve ller

1. Bu konuyla ilgili gelimeler Yce Allahn u szn teyid etmektedir: nsanlar yalnz: man ettik demekle imtihan edilmeden braklacaklarn m sandlar? (Ankebut, 29/2) Yine u yetindeki anlam da teyid etmektedir: Yoksa siz, sizden nce geenlerin balarna gelenin benzeri sizin de banza gelmeden cennete gireceinizi mi sandnz? Onlar ylesine sknt ve darlk ierisine dtler ki, peygamber ile yanndakiler Allahn yardm acaba ne zaman? diyecek kadar sarsldlar. Bilin ki, Allahn yardm yakndr. (Bakara, 2/214) Benzer bir yette de Yce Allah yle buyuruyor: Andolsun mallarnzda ve canlarnzda imtihan olunacak ve gerek kendilerine sizden nce kitap verilmi olanlardan, gerekse Allaha ortak koanlardan oka rahatsz edici szler duyacaksnz. Eer sabreder ve saknrsanz (bilin ki) bu, gerekten azmedilecek ilerdendir. (li mrn, 3/186) Bu imtihann yararlarndan biri de mminlerin arndrlmas ve kfirlerin helke itilmesidir. Nitekim Yce Allah bir yetinde yle buyurmaktadr: Ancak Allah, helk olann apak bir delille helak olmas yaayann da apak bir delille yaamas iin yaplmas kesinlemi olan ii yapt. Muhakkak ki Allah iitendir, bilendir. (Enfal, 8/42) Bunun yansra Yce Allah dostlar ve ehitler edinmek istemitir. Allah yolunda, arkalarn dnm olarak deil, ne atlarak ilerleyerek ehid olmay dileriz. bn Kayyim el-Cevziyye yle diyor: Buradaki ama udur: Yce Allahn ilhi hikmeti canlarn mutlaka imtihan edilmesini ve birtakm musibetlere arptrlmalarn gerektirmitir. mtihan ile, temiz olan pis olandan ayrlr. Allah dostluuna ve ltfuna lyk olanla olmayan birbirinden ayrr. Sevgisine lyk olan kimseleri semek ve imtihan kryle kendilerini arndrmak istemektedir. Tpk altnn safnn ortaya karlmas ilemi gibi. Altnla beraber bulunan yabanc maddeleri ayrmak da ancak imtihanla (Arapada bu ileme de ayn isim verilmektedir.) mmkndr. nk nefis esasta cahil ve zlimdir. Cehalet ve zulm onu kirletmektedir. Arndrma ve ayklama yoluyla bu kirden temizlenmesine ihtiya vard. Eer bu dnyada bu kirden kurtulursa ne l! Kurtulamazsa cehennem krnde ayklanr. Kul kendini eitir ve arndrrsa cennete girmesine izin verilir.123[123] 2. el-Ceziri, en-Netic vel-berde yle diyor: Yce Allahn Peygamberine olan vaadinin doruluu u yette bildirilmektedir: O alay edenlere kar biz sana yeteriz. (Hicr, 15/95) Nitekim Yce Allah onlarn hepsini, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin gznn nnde, ok ksa bir zaman sonra ve ok dar bir zaman iinde helk ederek onlara kar kendisine yetmitir.124[124] 3. Dr. Said Ramazan el-Buti diyor ki: Yce Allahn, Raslne ... Emrolunduun eyi aka bildir ayetindeki genel ierikli emirle yetinerek; zel olarak akrabalarn ve soydalarn korkutmasn emretmemesi mmknd. nk airetinin ve akrabalarnn btn fertleri nlerinde davette bulunaca ve cehennem azab ile korkutaca genel topluma dahildiler. yleyse kendi airetini uyarmakla ilgili zel emrin hikmeti neydi? Sorumlulukta en alt derece kiinin kendi nefsinden sorumlu olmasdr. te (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) bu dereceye hakkn vermesi iin vahyin balangc dnemi daha nce grdmz gibi uzun bir mddet srmtr. Yani Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin gnlnn, kendisinin Allah tarafndan gnderilmi bir peygamber, kendisine indirilenlerin de Yce Allah tarafndan bir vahiy olduu konusunda tam mutmain olmasna

123[123] 124[124]

bnul-Kayyim, Zdul-Med (3/18). uayb ve Abdulkadir el-Arnavutun tahkikiyle er-Risle basks. Hazel-Habib (sh. 119).

66

kadar bu dnem devam etti. Bylece o nce kendi kendine iman etmi ve ilerde alaca btn ilkeleri, lleri ve hkmleri kabul etmeye yatkn bir hale gelmitir. Sonra gelen sorumluluk derecesi ise Mslmann kendi ailesinden ve kendileriyle arasnda ba olan yakn akrabalarndan sorumlu olmasdr. Yce Allah bu mesuliyetin hakkn vermeye dikkat ekerek; umumi ve aktan teblii emrettikten sonra aileyi ve yakn akrabay cehennem azabyla korkutma ve onlara slam tebli etme zaruretini zel olarak belirtti. Sorumluluun bu derecesinde akraba ve aile sahibi her mslman mesuliyeti yklenmek hususunda mterektirler. nc derece ise alim bir kiinin kendi mahallesinden ve yresinden, yneticinin de devletinden ve halkndan sorumlu olmasdr. Bunlarn herbiri belirtilen evrelerde Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme veklet etmektedirler.125[125] stad Mnir el-Gadbn diyor ki: lk merhalede davetin akraba evresinde olmas doal bir eydir. zellikle aktan yaplacak mcadelenin mahiyeti bunu gerektiriyorsa. nk byle bir mcadele davetiyi tehlikeye atmaktadr. Dolaysyla bir koruyucu evrenin olmas zorunludur. Bir davetinin aireti insanlar iinde onu korumaya en yatkn kimselerdir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden sonra insanlar iinde slma ilk girenler ei Hatice binti Huveylid Radyallahu anha, klesi Zeyd bin Hrise Radyallahu anh ve yannda kalan amcas olu Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anh olmutur.126[126] 4. eyh Muhammed Gazali diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabilerini ksa veya uzun vadede elde edecekleri bir ganimet iin toplamamtr. O gzlerin zerindeki perdeyi kaldrm bylece o gzler uzun zaman iinde gremedikleri gerei grmlerdir. O ayn ekilde kalplerdeki pas gidermi bylece kalpler yaratltaki ftratna uygun olan ve cahiliyenin engel olduu kesin gerei anlamaya balamtr. O insanl Rablerine ulatrmtr. Kendilerinin derin kkleriyle ve varolularnn gerek sebebiyle balantlarn kurmutur. nceden mahsur kalm bir durumda ve aknlk iindeydiler. O, sonsuzlukla geici hayat birbirine kyaslad. Onlarda (sahabiler) sonsuzluk lemini geici leme tercih ettiler. Basit putlarla yce ilh arasnda tercih yapmalarn istedi. Onlar da talarn yontulmasyla elde edilen putlar kmseyerek gklerin ve yerin yaratcsna yneldiler. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem kendisine bu bol miktardaki hayrn verildiini dnd. Sahabileri de onun kendilerine verdii nem dolaysyla kendileriyle ilgilendiini dndler. Dolaysyla eziyet grdklerinde Allahtan sevap umarak katlandlar. Putlar olarak ekillendirilen pisliklere kulluk edenler onlara saldrnca onlar kendi bildikleri gereklere sarldlar. Kfr ile imn arasnda vuku bulacak sava bir gn kendini gsterecek, kimlerin ehid olacan, kimlerin helke gideceini ortaya karacak, Allahn emirlerini yerine getiren mminlerle, ba aa giden mrikler Allahn izniyle birbirinden ayrlacakt. Yce Allah yle buyuruyur: mn etmeyenlere de ki: mknnzn elverdiini yapn. Biz de yapmaktayz. Bekleyin. Biz de beklemekteyiz. Gklerin ve yerin gayb Allaha aittir. Btn iler Ona dndrlr. Ona kulluk et ve Ona dayan. Rabbin yaptklarnzdan habersiz deildir. (Hud, 11/121123)127[127] 5. Dr. Mustafa es-Sba diyor ki: irk ve sapklk iinde olanlarn, ikence ve basknn her ekline bavurmalarna ramen; mminlerin inanlarnda kararllk gstermeleri imnlarnn doruluuna, inandklar eylerde samimi olduklarna, gnllerinin ve ruhlarnn yceliine en byk delildir. nk inandklarndan dolay ilerinde duyduklar gnl rahatl, kalp huzuru, zihinlerinin inandklar eylerin doruluuna kesin kanaat etmesi ve Yce Allahn rzasna kavuma mitleri dolaysyla bedenlerinin ektii eziyet, mahrumiyet ve bask onlara ok hafif geliyordu.

125[125] 126[126]

Fkhus-Sre (81) (zetlenerek). el-Menhecul-Hareki lis-Sretn-Nebeviyye (1/41) (zetlenerek). 127[127] Fkhus-Sre (112-113).

67

Samimi mminler ve ihlasl davetiler ruhlarna ve kalblerine hakim olan iman sebebiyle nefsani isteklerini sonraya brakr, Bedenlerinin rahatlna zevk ve safa iinde olmasna aldr etmezler. te davetler bununla baarya ular. Kalabalklar bu yolla karanlklardan ve cehaletlerden kurtulurlar.128[128] Bu dnemin ikinci zellii: Davetin, insanlarn onunla muhatab olmasn nlemeyi amalayan eitli engellerle kar karya gelmesi. Safiyyurrahman el-Mubrekfuri zet olarak yle sylyor: Kureyliler, Muhammed Aleyhisselam- hibir eyin davasndan alkoyamadn grnce bir kez daha oturup dndler ve bu davetten kurtulmalarn salayacak daha baka bask yollar belirlediler. Bunlar da unlard: 1. Alay, kmseme, basite alma, yalanlama ve elence konusu yapma. Bu tutumla Mslmanlar kk drmeyi, onlar manevi ynden zayf drmeyi amalyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ok irkin iftiralarda bulundular. Aalk kfrler savurdular. Onu deli olarak adlandryolard. Kuranda yle buyuruluyor: Dediler ki: Ey kendisine zikir (kitap) indirilen! Sen muhakkak delisin. (Hicr, 15/6) Ayn ekilde kendisini by yapmakla ve yalan sylemekle suluyorlard. Bu konuda da Kuran- Kerimde yle deniyor: Kendilerine ilerinden bir uyarc gelmesine hayret ettiler. Kfredenler dediler ki: Bu yalanc bir bycdr. (Sad, 38/4) Onlarn tutumlarn Yce Allah, Kuran- Kerimin bir yerinde de yle anlatyor: Dorusu o su ileyenler iman edenlere glerlerdi. Yanlarndan getiklerinde birbirlerine ka gz iaretleri yaparlard. Ailelerine dndklerinde de (mminleri alaya almalarndan) zevk duyarak dnerlerdi. Onlar grdklerinde: Bunlar hi phesiz sapklardr derlerdi. Oysa kendileri, onlarn zerlerine gzc olarak gnderilmemilerdi. (Mutaffifin, 83/29-33) 2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- getirdii yce lkeler hakknda zihinleri bulandrmak, bunlar hakknda phe uyandrmaya almak, aslsz iddialar ortaya atmak, bu ilkeler, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in bizzat kendisi ve ahsiyeti etrafnda tutarsz bir takm iddialar yaymak. Buna gre Kuran- Kerim hakknda yle diyorlard: (Bunlar) ncekilerin masallardr. O onlar yazdrmtr ve sabah akam kendisine okumaktadr. (Furkn, 25/5) Bu (Kuran), onun (Muhammedin) uydurduu bir dzmeceden baka bir ey deildir. Baka bir topluluk da bu konuda ona yardm etmitir. (Furkan, 25/4) Yine yle diyorlard: Ona bir insan retiyor. (Nahl, 16/103) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hakknda da yle diyorlard: Bu ne biim Peygamber, (bizler gibi) yemek yiyor, arlarda dolayor, Ona kendisiyle birlikte uyarc olacak bir melek indirilmeli deil miydi? Yahut kendisine bir hazine verilmeli veya iinden yiyecei bir bahesi olmal deil miydi? (Furkan, 25/7-8) Kuran- Kerimde onlarn bu tr iddialarna verilen cevaplarla ilgili birok rnek vardr. Baz yerlerde onlarn iddialar dile getirilerek, bazen dile getirilmeden cevap verilmektedir. 3. Kurana eskilerin masallaryla kar klmas ve insanlarn Kurandan alkonmas iin onlarla (masallarla) megul edilmeleri: Rivayet edildiine gre bir gn Nadr bin Haris Kurey halkna yle diyor: Ey Kurey halk! Vallahi banza yle bir ey geldi ki, siz ondan kurtulmak iin bir k yolu bulamadnz. Muhammed sizin aranzda gen bir ocuktu. Aranzda olduu srece sizi memnun etmiti. Size hep doru sz sylemiti. Emnetinize byk dikkat gstermiti. Ama iki akana aklk dtn grdnzde nnze u bildiiniz eyi kard. Siz tuttunuz: Byc dediniz. Hayr, vallahi o byc deildir. Biz bycleri, onlarn flemelerini ve ilmek balamalarn grdk. Yine: Khin dediniz. Hayr, vallahi, o khin deildir. Biz khinleri. onlarn deliklere bir eyler geirmelerini grdk
128[128]

es-Siretun-Nebeviyye: Durus ve ber (49-50) el-Mektebul-slmi.

68

ve nakaratlarn da dinledik. Yine tuttunuz: air dediniz. Hayr, vallahi, o ir deildir. Biz iiri grdk ve her eklini dinledik. Sonra tuttunuz: Deli dediniz. Hayr, vallahi, o deli deildir. Biz delilii grdk. Ona delilik nbetleri gelmiyor ve delilerin yapt gibi kendi kendine sylenmiyor. Zihninde karklklar olmuyor. Ey Kurey topluluu! Nasl bir durumla kar karya olduunuza iyi bakn. Vallahi, olduka ciddi bir olay banza gelmi bulunuyor. Nadr daha sonra Hiyereye gitti. Orada ran krallarnn masallarn, Rstemin, sfendiyarn masallarn rendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ne zaman insanlara Allah hatrlatmak, gadabna kar uyarmak amacyla bir meclis olutursa Nadr arkasnda durup: Vallahi, Muhammed benden daha gzel konuamaz derdi. Sonra da etrafna toplananlara Rstem, sfendiyar gibi ran krallarnn masallarn anlatrd. Ardndan: Muhammed ne ile benden daha gzel sz syleyecek? derdi.129[129] 4. Pazarlklara girimeleri. Bu yolla slmla cahiliyenin yolun ortasnda buluarak bir anlama yapmasn salamaya abalyorlard. Bu planlarna gre mrikler savunduklar baz eylerden vazgeecek, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de savunduu baz eyleri brakacakt. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: stediler ki sen yumuak davranasn da onlar da (sana) yumuaklk gstersinler. (Kalem. 68/9) bn shakn senediyle birlikte verdii bir rivayette yle denmektedir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kabeyi tavaf ettii bir srada Esved bin Abdilmuttalib bin Esed bin Abdiluzza, Velid bin Muire. meyye bin Halef ve As bin Vil es-Sehmi karsna kt. Bunlar kavimlerinin yallarydlar. Dediler ki: Ey Muhammed! Gel , biz senin ibadet ettiine ibadet edelim. Sen de bizim ibadet ettiimize ibadet et. Biz ve sen ortak bir eyde birlemi olalm. Eer senin ibadet ettiin bizim ibadet ettiklerimizden hayrlysa biz ondan nasibimizi alm oluruz. Bizim ibadet ettiimiz senin ibadet ettiinden hayrl ise sen ondan (bizimkinden) nasibini alm olursun. Bunun zerine Yce Allah u sreyi indirdi: De ki: Ey kfirler! Ben sizin taptklarnza tapmam. Siz de benim taptma tapyor deilsiniz. Ben sizin taptklarnza tapacak da deilim. Siz de benim taptma tapacak deilsiniz. Sizin dininiz size, benim dinim banadr. (Kfirun Suresi)130[130] Onlarn o gln anlama tekliflerini Yce Allah bu kesin ayrc hkmyle reddetmi oldu. 5. Bu konuda bavurduklar matodlardan biri de yine ikence ve eziyetti. Daha nceki blmde bu uygulamalarn baz rneklerinden sz edilmiti. Bu merhalede bavurduklar bir uygulama da ekonomik ambargo ve abluka uygulamasdr. Bununla ilgili aklama ileride gelecek Allahn izniyle. Bir dier metod da Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme tevhid davasndan taviz vermesi iin ok sk teklifte bulunulmasdr. Bunun hakknda da ileride inallah bilgi verilecektir. 6. Bu amala bavurduklar metodlardan biri de, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-i korumaktan ve onu savunmaktan vazgemesi iin amcas Ebu Tlible ok sk pazarlk teebbsnde bulunmalardr. Ancak o bu yndeki istekleri kabul etmekten kanm ve yaknlarn kendisine yardmc olmaya armtr. Him oullar ve Muttalib oullarndan da Ebu Leheb dndakiler onun arsna olumlu karlk verdiler. Ebu Talib bu konuda u nl beyitleri sylemitir: Vallahi hepsi biraraya gelse de sana dokunamayacaklar, Ben topraa gmlp, srtm yere dayandrlmad srece. Sen kendi davan haykr, senin iin bir korku yok. Sevin ve gzlerin aydn olsun! Sen beni ardn ve biliyorum ki sen bana iyi eyler tlyorsun. phesiz doru syledin ve sonra sen gvenilir birisin. Hem yle bir din sundun ki,
129[129] 130[130]

Sretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (2/107-108). er-Rahikul-Mahtum (97-99) (zetlenerek).

69

Onun yeryzndeki dinlerin en hayrls olduunu biliyorum. Eer bu knanma ve svlme korkusu olmasayd, Benim buna ak bir yaknlk duyduumu grrdn.131[131] 7. Yine bu amala bavurduklar yollardan biri de Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-den oka mucize isteyerek onu zor durumda brakmaya almakt. eyh Muhammed el-Hudari diyor ki: Mrikler kendilerinin ileri srdkleri isteklerin kabul edilmediini grnce bir baka kapdan gimek istediler. Bu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi oka mucize istemek suretiyle zor durumda brakmakt. Bunun iin toplandlar ve dediler ki: Ey Muhammed! Eer doru sylyorsan bize senden isteyeceimiz bir mucize gster. Bu da ay bizim iin ikiye ayrmandr. Allah ona bu mucizeyi verdi ve ay ikiye ayrld. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: ahid olun (veya ehadet getirin)! diye buyurdu.132[132] Bu olay Abdullah bin Musud Radyallahu anh rivayet etmitir ki o ilk Mslman olanlardandr. Ondan deiik tariklerle rivayet edilmitir. Ondan Abdullah bin Abbas Radyallahu anh ve daha bakalar rivayet etmilerdir. Onlardan da ok sayda insan rivayet etmitir. yleki hadis neredeyse mtevatir derecesine kmtr. Kuran- Kerim bu olaydan, Kamer suresinin banda sz etmitir. Yce Allah bu konuda yle buyuruyor: Kyamet yaklat ve ay yarld. (Kamer: 54/1) nanllar bu byk mucizeyi grdklerinde ilerinden bazlar: Ebu Kebenin olu sizi byledi dedi. Bunun zerine Yce Allah u yeti indirdi: Bir yet (mucize) grseler yz evirir ve: Devam edegelen bir bydr derler. (Kamer: 54/2) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha sonra baka mucizeler istediler. Bunlar isterken srf kfrlerinde inat ve srar etmeyi amalyorlard. Bu istedikleri hakknda sr suresinde yle buyurulmaktadr: Dediler ki: Yerden bir kaynak fkrtmadn srece sana inanmayacaz. Yahut senin hurmalardan ve zmlerden bir bahen olmal ve aralarndan arl arl rmaklar aktmalsn. Yahut ileri srdn gibi g zerimize para para drmeli veya Allah ve Melekleri karmza getirmelisin. Yahut altndan bir evin olmal veya ge ykselmelisin. zerimize okuyacamz bir kitap indirmediin srece ykselmene de inanmayacaz (sr, 17/90-93) Yce Allahn onlarn btn bu isteklerine cevab u olmutu: De ki: Rabbimi tenzih ederim! Ben peygamber olan bir insandan baka bir ey miyim? (sr, 17/93) nk Yce Allah onlarn kalplerinin saklad inad ve taasub dncesini, ne kadar ok mucize grseler de inanmayacaklarn biliyordu. Nitekim Yce Allah Enam Suresinde, bu hususta yle buyurmaktadr: Kendilerine bir mucize gelmesi durumunda iman edecekleri konusunda btn gleriyle Allaha yemin ettiler. De ki: Mucizeler Allah katndadr. stelik o gelse de onlarn yine iman etmeyeceklerinin bilincinde deil misiniz? (Enam, 6/107) Enfal suresinde bildirilen u szleri syleyenlerden nasl bir hayr beklenebilir ki? Bir zaman: Ey Allahm! Bu senin katndan gnderilme bir gerekse bizim zerimize gkten ta yadr veya bize ackl bir azap gnder demilerdi. (Enfal, 8/32) Oysa: Ey Allahm! Bu senin katndan gnderilme bir gerekse bizi ona ilet dememilerdi.133[133]

mni Dersler ve ller

mam Abdullah bnu Muhammed bn Abdilvehhabn Muhtasaru Sreti Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-ndan naklen (69) Mektebur-Riyadil-Hadise. 132[132] Nurul-Yakn fi sreti Seyyidil-Murselin (69-71) ksmen deitirilerek. el-Ezher. 133[133] Nurul-Yakn fi Sreti Seyyidil-Murselin (69-71) ksmen deitirilerek. el-Ezher.
131[131]

70

1. Dorusu hak ile batl arasndaki mcadelenin ekilleri farkl olsa da mant birdir. Batla uyanlarn kullandklar metodlardan biri hak ar ve doruya aranlar hakknda kafalar bulandrmak, pheler uyandrmaktadr. Gemite bu ilem doruya aranlarn delilikle, byclkle ve benzeri eylerle sulanmas suretiyle yaplyorduysa da gnmzde hak ehlinin ar dincilikle, tutuculukla sulanmalar yoluyla yaplmaktadr. Bu sulamay yapanlar insanlar Allahn yolundan alkoymay ve Allahn yolu hakknda tereddtler uyandrmay amalamaktadrlar. Bunlar kendilerini de bakalarn da kendilerinin slma kar savamadklarna, onun (slamn) anlalmas konusundaki arlklara kar savatklarna inandrmaya almaktadrlar. Byle davranmakla da iyilikte bulunduklarn sanyorlar. nk onlar slmn hkmlerinin ounu brakm ve az bir ksmyla yetinmektedirler. slmn btn hkmlerine yapanlar da onlarn gzlerinde arya giden ve yan izen kimseler olmulardr. nk slamn sadece belli bir yann alarak gerisini braktklar gibi slm bir btn olarak koruyan, slmn tmne davet eden Mslmanlarn cemaatlerinden ayrlarak yan izmektedirler. Oysa Allah onlar arkalarndan kuatmtr. (Buruc, 85/20) 2. slmi uyana kar bavurulan modern metodlardan biri de inananlarn ehevi arzularna dkn hale getirilmeleridir. Bu da fuhu ve aalk ileri yaymaya alan kontrolden km medya vastasyla yaplmaktadr. Ynetimde sz sahibi olanlar da genlerin ounluunun yasak tanmazlk ve taknlk akmlarnn etkisine kaplaca midiyle bunlara destek oldular. Dolaysyla tlerin tleri, vaaz edenlerin vaazlar bunlara bir yarar salamamaktadr. Kfr nderlerinden biri de bu hususta yle diyor: Bir futbol topu ve bir arkc kadn, dou toplumlarnda krk sava topunun yapamadn yapar. Kominist lider ve nl ateist Karl Marksa: Tanr inancnn alternatifi nedir? diye sorulduunda: Onun alternatifi tiyatrodur. Onlar tanr inancndan alkoymak iin tiyatroyla megul edin... diyor. Onun ahlka ve dinlere kar balatt savata tiyatronun kimbilir nasl bir rol olmutur. 3. Bu ynde kullanlan metodlardan bazlar da sk sk tutuklamalar ve slm daveti bayran tayanlarn hapis ve ikenceyle korkutulmasdr. Ama nice genler vardr ki hapishanede daha da bileniyor. Hapisten daha da bilenmi, kararll daha da artm, Yce Allahn yolunda daha ok fedakrlk gstermeye ve daha ok aba harcamaya hazr bir halde kmaktadr. Genlerin helki hapishanelerde deildir. Dnyadaki asl helk ehvetlerin, zevklerin peine taklmaktr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Sizin iin korktuum fakirlik deildir. Ancak sizden ncekilere ald gibi dnyann size de almasndan, onlarn yartklar gibi sizin de (dnyalk iin) yarmanzdan, dolaysyla (dnyaln) onlar helk ettii gibi sizi de helk etmesinden korkuyorum.134[134] 4. Dr. Mustafa es-Sbai diyor ki: Bozguncularn ve inkarclarn hak daveti kabulleri hibir zaman kolay olmamtr. Hakka daveti ortadan kaldrma ve ona kar arpma srasnda kullandklar taktikler bo kp geerliliini kaybettikleri an, derhal yeni yollar denemilerdir. Hak ile batl arasnda sren bu mcadele hakkn zaferi kesinleinceye ve batl son nefesini verinceye dek srecektir.135[135] 5. eyh Muhammed el-Gazali diyor ki: Su zerinde yzen yosunlar akp giden gemileri durduramazlar. Cahiliye Araplar, mslmanlara sabi (dini terk eden) diye hucum edince mslmanlar da onlarn sefh (beyinsiz) kimseler olduklarn syleyerek ve akllaryla alay ederek Allahn hakknda hibir delil indirmedii hurafelerine kar daha iddetli bir tavr aldlar. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkenin ortasnda balatm olduu davet kk bir vatan kurmak iin balatlm deildi. Aksine hakk devralacak ve onu yeryznn deiik kelerine ulatracak, bu davay kyamete kadar ayakta tutacak yeni bir nesil ve mmeti yetitirmek iin balatlm bir davetti. Bir kiinin veya kabilenin kar kmas, byle bir
134[134] 135[135]

Siretu bn Hiam Maa Ravdil-Unuf (1/207) Ezher Basmevi (zetlenerek alnmtr) es-Sretun-Nebeviyye: Durus ve ber (51) el-Mektebul-slmi.

71

ama iin balatlm bir davann o zamanki gelimesine ve geleceine ne zarar verebilir? O kar kanlar da kimlerdi ki? Akllar talam baz mutaasplar kendilerine muhalefet edenler karsnda sahip olduklar gce aldanyorlard. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: Onlara apak yetlerimiz okunduunda inkr edenlerin yzlerindeki honutsuzluu anlarsn. Neredeyse kendilerine yetlerimizi okuyanlarn zerlerine saldracaklar. De ki: Size bundan daha ktsn bildireyim mi? Ate! Allah onu kfredenlerin vaad etmitir. Oras ne kt bir dn yeridir. (Hacc, 22/72) Refah ve rahatlk iinde olanlar varlklaryla mutluydular. Bu yzden btl seviyorlard. nk rahat koltuklar zerinde oturuyorlard. Haktan holanmyorlard. nk o kendilerine ssler ve dnyalk salamyordu. Yce Allah bir yetinde yle buyuruyor: Onlara apak yetlerimiz okunduunda kfredenlerin iman edenlere derler ki: ki gruptan hangisi makam bakmndan daha iyi ve topluluk bakmndan daha gzeldir? (Meryem, 19/73) Ya da bu kimseler Rahmann hidayetini irkin grp bunu dinden kmak sayan kiilerdi. Veya hidayeti ssl elbiseler gibi kabul edip bunu brak unu al diyenlerdi. Yce Allah bu konuda da yle buyuruyor: Onlara yetlerimiz apak bir ekilde okunduunda bize kavumay ummayanlar: Bundan baka bir Kuran getir veya bunu deitir derler. (Yunus, 10/15) Yahut aralarnda birtakm faaliyetler dzenleyerek Kuran yetlerinin okunduu srada bu yetlerin duyulmamas dolaysyla temiz bir aklda ve duru bir kalpte herhangi bir etki brakmamas iin yksek sesler veya sevimsiz grltler karmalar zere birbirlerine tavsiyelerde bulunan beyinsizlerdi. Yce Allah bu konuda yle buyuruyor: Kfredenlerin dediler ki: Bu Kuran dinlemeyin ve (okunurken) iine yaygaralar kartrn. Olur ki stn gelirsiniz. (Fussilet, 41/26)136[136] Bu dnemin nc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme insanlar davet ettii hak zerinde kendisiyle pazarlk yapmak iin ok sk teklifte bulunulmas ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hibir tavizi kabul etmemesi. Mrikler, Mslmanlar dinlerinden alkoymak iin ikencelerini, alaylarn ve aalayc tutumlarn artrdlar. Ancak bu Mslmanlarn imanlarnn ve inandklarnn doruluuna olan gvenlerinin (yakinlerinin) artmasndan baka bir sonu dourmad. Bu konuda izledikleri yoldan bir yarar salayamadlar. Bu kez daha farkl gnmzn diliyle daha diplomatik bir metoda bavurdular. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme belki savunduu baz eylerden vazgeer yahut insanlar davet ettii haktan ksmen de olsa taviz verir midiyle birtakm tekliflerde bulundular. Bu tekliflerden biri iin Utbe bin Rebiay, problemin zm olarak grdkleri plan Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sunmas zere gnderdiler. Utbe dedi ki: Ey kardeimin olu! phesiz sen bizdensin. nk soy bakmndan nasl bir yere sahip olduunu biliyorsun. Fakat kavmine olduka byk bir ey getirdin. Bu yzden onlarn birliklerini bozdun. imdi beni dinle. Sana baz eyler teklif edeceim. Belki bunlardan bazlarn kabul edersin. Sen bu i karlnda mal istiyorsan. Senin iin mallarmzdan toplayalm. imizde en varlkl kii sen ol. Bununla bir stnlk istiyorsan. Seni bamza geirelim. Sana danmadan hibir ie karar vermeyelim. Krallk istiyorsan seni kral yapalm. u sana gelen ve senin grdn varl (cinlendin de) bandan savamyorsan senin iin tp uzmanlarn aralm. yilemen iin mallarmzdan ne gerekiyorsa harcayalm. Utbe szn bitirince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Fusssilet suresinin ba tarafndan u yetleri okudu: H. Mm. (Bu kitap) Rahman ve Rahim tarafndan indirilmitir. Bilen bir topluluk iin yetleri aklanm Arapa okunan bir kitaptr. Mjdeleyici ve uyarc olarak. Ama onlarn
136[136]

Fkhus-Sre (107-108) (zetlenerek).

72

ou yz evirdi. Artk onlar duymazlar. Dediler ki: Bizi kendisine ardn eye kar kalplerimiz bir rt iindedir. Kulaklarmzda da bir arlk var. Bizimle senin aranda da bir perde var. Artk sen (bildiini) yap, biz de (bildiimizi) yapyoruz. De ki: Ben ancak sizin gibi bir insanm. Bana sizin ilahnzn bir ilah olduu vahyolunuyor. u halde Ona ynelin, ve Ondan balanma dileyin. Ortak koanlarn vay hallerine! Onlar ki, zekt vermezler ve onlar ahireti inkr ederler. man edip salih ameller ileyenler iin kesintisiz bir ecir vardr. De ki: Siz yeryzn iki gnde yaratan inkr ediyor ve Ona ortaklar m kouyorsunuz? te lemlerin Rabbi Odur. Orada, stnden sabit dalar var etti; onu bereketli kld ve onda soranlar (rzklarn arayanlar) iin eit olarak gdalarn drt gnde takdir etti. Sonra duman halinde olan ge yneldi, ona ve yere: steyerek veya istemeyerek gelin dedi. Onlar: steyerek geldik dediler. Bylece onlar iki gnde yedi gk olarak belirledi ve her ge emrini vahyetti. En yakn g de kandillerle donattk ve korumaya aldk. Bu, gl ve alm olann dzenlemesidir. Eer yz evirirlerse de ki: Ben sizi Ad ve Semudun yldrmlar gibi bir yldrmla uyardm. (Fussilet, 41/1-13)137[137]

mni Dersler ve ller

1. el-Cezir diyor ki: Mbrek sretin bu blmnden karlacak eitli sonular ve ibretler vardr. Bunlar u ekilde zetleyebiliriz: - Mriklerin, Muhammed -Aleyhisselam-n davetinin karsndaki aknlklar ortaya karyor ki bu aknlk hal devam etmektedir. - Mriklerin daveti zayf drmek ve nurunu sndrmek iin pazarlk matodlarn kullandklar aklanyor. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem btn pazarlk teklifleri ve saldrlar karsnda dimdik bir da gibi kararllk gsteriyor ve sarslmyor.138[138] 2. phe yok ki, bu cazip teklifler parlamento yoluyla zmden yana olanlarn nne konsayd: Zaten bizim istediimiz de buydu. Ynetim ve sz hakk bizim olacak. O zaman Yce Allahn eriatn uygularz derlerdi. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bunun pahal bir karlnn olacan, onun da tevhid davasnda geveklik gstermek olacan biliyordu. Bu ise dinde en tehlikeli bir alandr. Asla geveklik kabul etmez. Peygamberlerin yolu kalplerin ve vucut azalarnn slah edilmeleriyle balar. Bundan sonra Yce Allah onlar iin, yceliin, zaferin ve stnln sebeplerini oluturur. 3. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu teklifi ve mriklerle pazarlklara girmeyi kabul etmemesi phesiz Yce Allahn u emrinin muhtevasna giriyordu: Sen, emrolunduun eyi aka bildir ve mriklere aldr etme. (Hicr, 15/94) Mriklerden yz evrilmesi, onlara aldr edilmemesi onlarn tekliflerinden ve pazarlklarndan yz evrilmesini de kapsar. Grdmz gibi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sz edilen kiinin tekliflerini tartmamtr. nk o teklifler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin tartmaya deer bulmayaca kadar basit ve deersiz tekliflerdi. Ancak o adamn byle bir teklif iin gelmesini kendisini Yce Allaha davet etmek ve ona Kuran okumak iin bir frsat olarak deerlendirdi. mana yatkn olan kalpler, onu kabul etmeye, ona meyl etmeye ve ona boyun emeye hazrdr. Kat kalpler ise hi etkilenmez. Bu gibi kalplere yaplan tler onlarn sadece taknlklarn ve sapklklarn artrr.

el-Albni yle diyor: Bu hikayeyi bn shak, el-Meazide nakletmitir. (bn Him Sresinde 1/185). bn shak bunu Muhammed bn Kab el-Kuraziden mrsel olarak ve hasen bir senedle rivayet etmitir. Abd bin Humeyd, Ebu Yala ve el-Beavi bir baka tariktan, Cbir -Radyallahu anh-e ulaan bir rivayetle mevsul olarak nakletmilerdir. Bu rivayet bn Kesir Tefsiri (4/90-91)de gemektedir. Bu rivayetin senedi inalah hasendir. 138[138] Hazl-Habib Muhammedur-Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Y Muhibb (109-110).

137[137]

73

Bu dnemin drdnc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahih itikad (doru inan) zere sahabilerin iman terbiyesi almalarna ve beraberindeki ibadet terbiyesi ile bunlarn kalplerine yerlemesine nem vermesi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin slm devletini kurarken att admlar incelerken, Kurann bu dnemde nasl deerli sahabilerin kalplerini iman terbiyesiyle terbiye edecek tarzda indii gayet ak bir ekilde karmza kacaktr. Bu terbiye de tevhid inancnn ve hiret gnne imann kalplere iyice yerletirilmesi suretiyle oluyordu. Aie Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Kurandan ilk indirilen ey iinde cennet ve cehennemden sz edilen bir suredir. -Aie Radyallahu anha burada Mddessir Suresini kasdetmektedir. Bu ise ikinci olarak indirilen suredir.- Bu surede Yce Allah yle buyurdu: Sura flendii zaman, ite o gn, ok zor bir gndr. nkrclar iin kolay deildir. (Mddessir, 74/8-10) Yine bir yerinde de yle buyurdu: Her can kazandna karlk bir rehinedir. Ancak sa ashab hari (Onlar) cennetlerdedirler. Birbirlerine sorarlar, Sululardan, Sizi Sekara ne srkledi? (Mddessir, 74/38-42) nsanlar gruplar halinde slma girmeye balaynca helaller ve haramlarla ilgili aklamalar inmeye balad. Hemen ilk gnden: Zina etmeyin diye emir inseydi belki: Biz asla zinay brakmayz derlerdi. Ayn ekilde: arap imeyin diye emir inseydi: Biz asla arab brakmayz derlerdi. Ben daha oyuncaklarla oynayan kk bir kzken Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme u yet indirildi: Daha dorusu, asl onlara vaadedilen (azab)n gelecei vakit kyamet saatidir. Kyamet saati ise daha korkulu bir felakettir ve daha acdr. (Kamer, 54/46) Ancak Bakara ve Nis Sureleri Medinede ben onun yannda iken inmitir. Bu kutsal dnem sahabilerin namazla ve dier ibadetlerle eitilmeleri iin de iyi bir frsat oldu. Abdullah bin mer Radyallahu anh yle sylemitir: Biz bir dnem yaadk ki. bu dnemde bir kimseye Kurandan nce iman retilirdi. Bu gsteriyor ki sahabilerin metodunda iman ilimden ncelikliydi. Ayn ekilde ilim de sz ve amelden nce geliyordu. Aie Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Yce Allah Peygamberi Sallallahu aleyhi veselleme gece ibadetini farz kld. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gece ibadetine kalkt. Bir yl boyunca sahabiler de onunla birlikte kalktlar. Yce Allah surenin son ksmn on iki ay boyunca bekletti. Sonra zerlerindeki yk hafifleten hkm indi.139[139] Aie Radyallahu anhann bu sznde gece ibadetinin farz klnmasyla Yce Allahn u szlerindeki emri kasdetmitir: Ey rtsne brnen! Az bir ksm dnda geceleyin (ibadete) kalk. Yars kadar. Yahut bundan biraz eksilt. Yahut bunu artr ve Kuran ar ar, tane tane oku. Dorusu biz senin zerine ar bir sz brakacaz. Gerekten, gece kalk etki bakmndan daha kuvvetli ve okuma bakmndan da daha salamdr. (Mzzemmil, 73/1-6) Yklerinin hafifletilmesiyle de ayn surenin son yetini kasdetmitir. Bu yette de Yce Alah yle buyuruyor: phesiz Rabbin senin gecenin te ikisinden daha aznda, yarsnda ve te birinde (ibadet iin) kalktn, seninle birlikte olanlardan bir topluluun da (byle yaptn) biliyor. Geceyi de gndz de Allah takdir etmektedir. O sizin bunu sayamayacanz (buna g yetiremeyeceinizi) bildi ve tevbelerinizi kabul etti. Artk Kurandan kolay geleni okuyun. (Allah) iinizde hastalar bulunduunu, bakalarnn Allahn lutfundan (rzk) arayarak yeryznde dolaacaklarn ve daha bakalarnn da Allah yolunda arpacaklarn bildi.
Mslimin naletmi olduu bir hadisin bir blm. Bkz. Mslim (6/26) Yolcu Namaz. Ahmed bin Hanbel (6/54): Ebu Davud (1328) Kyamul-Leyl: Nes (4/199) Kyamul-Leyl.
139[139]

74

Artk ondan bor verin. Kendiniz iin nceden ne gnderirseniz Allah katnda onu daha hayrl ve ecir bakmndan daha byk olarak bulursunuz. Allahtan balanma dileyin. Allah balayan ve rahmet edendir. (Mzzemmil, 73/20) Safiyyurrahmn Mbrekfuri yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kuran ve Hikmeti reterek, onlarn ruhlarn, kendilerini imana tevik eden ve nefislerini arndran unsurlarla beslemekten hi geri kalmad. Onlar hassas ve derin bir eitime tabi tutuyordu. Bylece nefislerini ruhun yceldii, kalbin arnd, ahlklarn temizletii, ruhun maddenin hkimiyetinden kurtulduu, ehevi arzulara direndii ve kendini gklerin ve yerin yaratcsna verdii yksek mevkilere ykseltiyordu. Kalplerinin korlarn arndrp onlar karanlklardan aydnla karyordu. Onlara eziyetlere kar sabr, aldr etmeyip gemeyi, nefsi hkimiyet altnda tutmay retiyordu. Bylece dinde kararllklar, arzulara kar direnleri, Allahn rzasn elde etme yolundaki fedakrlklar, cennete olan istekleri, ilim renme, dini daha iyi kavrama yolundaki gayretleri daha da artt. Nefislerini daha ok hesaba ekmeye, onun taknlklarn bastrmak, heyecanlara stn gelmek, kendilerini galeyana getiren ve taknla iten duygulara hkim olmak ve kendilerini sakin bir ekilde, vakarla sabr ilkesine bal klmak iin daha ok aba harcamaya baladlar.140[140] Bu dnemin beinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileri eziyet ve ikencelere kar sabr ve cahillerden yz evirme konularnda eitmesi. Bu durum Habbab Radyallahu anhn karlatklar zorluklardan dolay Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ikayeti olmas olaynda gayet ak bir ekilde grlmektedir. Habbab Radyallahu anh dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kabenin glgesinde bir cbbeye dayanm olduu br srada durumumuzdan dolay kendisine ikayeti olduk. Bizim iin yardm dilemeyecek misin? Bizim iin dua etmeyecek misin? dedik. yle buyurdu: Sizden nce gemi olanlardan bir adam alnr, kendisi iin yerde bir kuyu kazlr, onun iine konur, sonra bir testere getirilir, bann zerine konur ve ba ikiye ayrlrd. Ayn ekilde demirden taraklarla etleri ve kemikleri birbirinden ayrlrd. Gene de bu durum kendisini dininden alkoyamazd. Vallahi, Allah muhakkak bu ii sonuca erdirecektir. Hatta bir binekli Sanadan Hadramevte kadar gidecek ve Allahtan ve koyunlarna kurtlarn saldrmasndan baka bir eyden korkmayacaktr. Ama siz acele ediyorsunuz.141[141] phesiz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu sz en mkmmel bir teselli ve en gzel sabr eitimidir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem muhakkak onlar iin yardm diliyor ve dua ediyordu. Ancak o Sallallahu aleyhi vesellem bununla birlikte bu durumun gemiten beri sregelen ilhi bir snnet olduunu, iman sahiplerinin muhakkak zorluklarla karlaacaklarn bilmelerini istiyordu. Arkasndan da ayn dorultuda zafer ve baar mjdesini, korku hallerinin gvene dnecei haberini veriyordu. Yce Allah yle buyuruyor: Allah sizden iman edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri hkmran kld gibi onlar da yeryzne hkmran klacan vaad etti. Kendileri iin seip beendii dinlerini onlar iin glendirip yerletirecek ve korkularndan sonra onlar gvene kavuturacaktr. Onlar bana ibadet eder, hibir eyi bana ortak komazlar. Bundan sonra kimler kfrederse ite onlar yoldan km olanlardr. (Nur, 24/55) bn Kesir, Yce Allahn: man edenlere syle: Allahn bir kavmi kazandklarndan dolay cezalandrmas iin, Allahn (ceza) gnlerini ummayanlar (imdilik) balasnlar (Casiye, 45/14) Szn tefsir ederken yle demitir: Yani imdilik onlara adr etmesin ve onlarn kendilerine yapt eziyetlere katlansnlar. Bu slmn balang dnemindeydi. O zaman mriklerin eziyetlerine sabremekle emrolunmulard. Bu onlarn kalplerinin sndrlmas
140[140] 141[141]

er-Rahikul-Mahtum (147). Kayna daha nce gemiti.

75

iindi. Ancak onlar kendi inatlarnda srar edince Yce Allah da zor kullanmay ve cihad meru kld.142[142] Seyyid Kutub yle diyor: Byle olmas belki Mekke dneminin bir eitim ve belli bir evrede, belli bir topluluk iin ve belli artlar altnda hazrlk dnemi olmas yzndendi. Bu gibi bir evre iindeki eitim ve hazrln amalarndan biri bizzat Arap ahsiyetinin normalde katlanamad baz eylere katlanmay renmesini salamakt. nk o normalde ne kendi ahsnn ne de gzetimi altndaki kimselerin kk drlmesine, hakszla uratlmasna katlanabilirdi. Belki bu ayn zamanda Yce Allahn, ilk zamanlarda Mslman olanlara ikence eden inatlarnn ounun, bizzat kendilerinin zaman iinde slmn samimi askerleri hatta kumandanlar olacan bilmesi dolaysylayd. Onlarn iinden mer bin Hattab Radyallahu anh yle olmad m? Belki de bu durum o zaman Mslmanlarn saylarnn azl ve Mekkeye sktrlm olmalar dolaysylayd. nk davet Arap yarmadasnn dier blgelerine henz ulamamt.143[143] Mriklerden yz evrilmesine ise Yce Allahn u sznde iaret edilmektedir: Sen, emrolunduun eyi aka bildir ve mriklere aldr etme. (Hicr, 15/94) stad Mnir el-Gadban yle diyor: Mriklerden yz evrilmesi hususu ayn anda iki dnceyi iermektedir. Birinci dnce: Davetinin, kartlarnn kzmalarn veya duygularn yahut grlerini dikkate almadan davasnn yaymak iin ilerlemesi ve onun ilkelerini aklamas. kinci dnce: Onlarn maddi ve manevi ikencelerine, kendisini yaralama, zorda brakma ve aalama abalarna aldr etmemesi. Bu konuda da Yce Allahn u yetinde dile getirilen tavr taknacaktr: Onlar bo sz iittiklerinde ondan yz evirirler ve: Bizim yaptklarmz bize sizin yaptklarnz sizedir. Size selm olsun. Biz cahilleri benimsemeyiz derler. (Kasas, 28/55) Yine bir yette de bu hususta yle buyuruluyor: Rahmann kullar yeryznde alak gnlllkle yrrler ve cahiller kendilerine laf attklarnda selm derler. (Furkan, 25/63)144[144] Bundan dolaydr ki, kendimize ve kardelerimize korkmadan ve dehete kaplmadan aktan insanlar Allaha davet etmelerini tlyoruz. Ayn zamanda kendimizi eziyetlere ve zorluklara kar sabrl olmaya altracaz. Kendimiz, kardelerimiz ve tm dier Mslmanlar iin Yce Allahtan af, dnya ve ahirette huzur diliyoruz. Bunun anlam kulun zorluu istemesi deildir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de bir hadisinde yle buyurmutur: Dmanla karlamay istemeyin. Karlatnz zaman da sabredin.145[145] Ayn ekilde kiinin, slmn ve Mslmanlarn ycelmesi iin bir yarar salamayacak ilere girierek kendini skntlara sokmas da uygun deildir. Byle yapmann anlam, en ufak bir
bn Kesir, Tefsirul-Kuranil-Azim (4/149), Drul-Marife basks. Beyrut. Seyyid Kutub, Fi Zillil-Kuran (3/1438). 144[144] el-Menhecul-Hareki lis-Sretin-Nebeviyye (1/44). 145[145] Buhr (6/181) Cihad; Mslim (12/45) Cihad. Nevevi yle diyor: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- kiinin dmanla kar karya gelmeyi arzulamasn nehyetmitir. nk bunda insann kendini beenmesi, nefsine dayanmas ve sahip olduu g ve kuvvete gvenmesi sz konusudur. Bu ise bir tr taknlktr. Allah ise kendine kar taknlk edenlere yardm etmeyeceini bildirmitir. nk bundan Onun yardmnn basite alnmas ve ok fazla nemsenmemesi sz konusudur. Bu da ihtiyat ve tedbir artna aykrdr. Bazlarnn aklamalarna gre ise burada baz zel durumlarda dmanla kar karya gelmenin arzulanmasndan nehyedilmitir. Bu zel durumlar da herhangi bir yarar elde edilmesinin zayf ve bir zarar gelmesinin ise kuvvetli ihtimal olduu durumlardr. Yoksa (Allah yolunda) arpmak her zaman faziletli ve itaat trnden olan bir itir. Doru olan ise birincisidir. Bu yzden Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- szn: Allahtan afiyet dileyin eklinde tamamlamtr. Bu ise tm istenmeyen hallerin uzaklatrlmas anlam tayan genel anlamda bir szdr. Bu ifadenin anlam gerek bedenle, gerekse din, dnya ve ahiretle ilgili insann bilemeyecei ho olmayan durumlarn uzaklatrlmas(n ieren huzur) temennisidir. Ey Allahm! Senden kendim, sevdiklerim ve tm Mslmanlar iin genel afiyet diliyorum. (Nevevi, Sahihi Mslim erhi, Dipnot, 12/46).
143[143] 142[142]

76

yarar elde edilmeyecei halde skntya girmektir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyuruyor: Mminin kendini aalara drmesi uygun deildir. Kendini nasl aalara drr. diye soruldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Kendini katlanamayaca bir zorlukla kar karya brakr.146[146] Bu itibarla btn ileri eriat llerine gre belli bir dzene koymak, bu dorultuda yararlar ve zararlar nceden deerlendirmek gerekmektedir. Elde edilmesi kesin olan yararla, elde edilmesi pheli olan yarar birbirinden ayrdedilmelidir ki, gayretler boa gitmesin ve elde edilmesi uzak bir ihtimal olan pheli bir yararn peinde koulurken byk zararlara katlanma zorunluluu ortaya kmasn. Sanrz Mslmanlarn Allahn eriatn hkim klma arzular, Allahn dinine olan sevgileri ve onun zafer elde etmesi arzular kendilerini admlarn hzl hzl atmaya yneltmektedir. slmn hkimiyet gnlerinin ok yaklatn, o gnlere fazla bir zaman kalmadn sanyor olabilirler. Sonra davetin merhalelerini ve her bir merhalede yerine getirlmesi gereken kulluk grevinin ne olduunu bilmek, slmn ve Mslmanlarn ycelmesini isteyen ihlasl her Mslman iin zorunludur. Bu dnemin altnc zellii: Sahabiler deiik ikence trlerinin en iddetlilerine arptrlrken kendilerine zafer ve stnlk mjdelerinin verilmesi. eyh Muhammed Gazali yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem adamlarnn kalplerine gven unsurlarn yerletiriyordu. slmn zafere ulaaca ve ilkelerinin etrafa yaylaca, douda ve batda slmn stn baarlar gerekletirmesi karsnda taknlarn hkimiyetlerinin son bulaca konusunda Yce Allahn onun kalbine yerletirdii kuvvetli mitleri o da sahabilerinin kalplerine yerletiriyordu. Onlarn bu konudaki gvenlerini, alayclar kendi alaylar ve glmeleri iin malzeme olarak deerlendiriyorlard. Esved bin Muttalib ve sohbet dostlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabilerini grdklerinde onlara kar ka gz iaretleri yapyor ve Bakn yannza yarn Kisr ve Kayserin saltanatna son verecek olan yeyznn sultanlar geldi diyorlard. Sonra da slk alyor ve el rpyorlard.147[147] Safiyyurrahman el-Mbrekfuri yle diyor: Mslmanlar ta batan bask ve ikenceyle karlatklar ilk gnden biliyorlard ki, slmn amac skntlara ve zorluklara yol amak deildi. Aksine slmi davet ilk gnden itibaren kr cahiliyete ve onun akld dzenine son vermeyi amalyordu. Onun temel amalarndan biri, etkinliini yeryzne yaymak ve btn dnyada siyasi alanda hkimiyeti ele geirmekti. nsanl ve dnya kamuoyunu Allahn rzasna uygun bir ekilde ynetmek, onlar kullara kulluktan kurtarp Allaha kul olmaya yneltmek iin bu gayesini gerekletirmek istiyordu. Kuran- Kerimde, bazen ak ifadelerle bazen kinye yoluyla bu mjdeleri veren yetler indiriliyordu. Mslmanlara yeryznn dar geldii, boulacak ve hayatlarn kaybedecek duruma geldikleri bu zor dnemde gemi peygamberlerle, onlar yalanlayan ve inkr eden kavimleri arasnda geen olaylar anlatan yetler indiriliyordu. Bu yetler tamamen o zamanki Mekke Mslmanlaryla kavimleri arasnda meydana gelen gelimelere benzer gelimelerden sz ediyordu. Daha sonra bu yetler, anlatlan gelimelerden sonra kfirlerin ve zlimlerin helk edilmeleri ardndan Allaha kulluk edenlerin yryzne ve o blgeye hkim olularndan sz ediyordu. te bu kssalarda gelecekte Mekke halknn yenilgiye urayaca ve Mslmanlarn, dolaysyla slami davetin baarl olaca yolunda ak iretler vard. Bu dnemde mminlerin stn olacaklarn aka ifade eden yetler inmitir. Yce Allah bu yetlerden birinde yle buyuruyor:

Tirmiz /9/112), Fiten; bn Mace (4016). Tirmiz: Bu hadis hasen, aribdir demitir. el-Albni de bu hadisin sahih olduunu ifade etmitir. 147[147] Fkhus-Sre (113)

146[146]

77

Andolsun, peygamber olarak gnderilenler hakknda u szmz gemitir (hkmmz yerine gelecektir): Onlar elbette yardm greceklerdir. Ve hi phesiz stn gelecek olanlar da bizim askerlerimizdir. Bir sreye kadar onlardan yz evir. (Balarna gelecei) gzetle. Nitekim onlar da yaknda greceklerdir. Onlar azabmzn arabuk gelmesi mi istiyorlar? Fakat (azap) onlarn alanlarna inince uyarlanlarn sabahlar ne kt olur! (Saffat, 37/171177) Bir yette de yle buyuruyor: Yaknda o topluluk bozulacak ve arkalarn dnp kaacaklar. (Kamer, 54/45) Yine bir yette de yle buyuruyor: Onlar burada (eitli) frkalardan oluan bozguna uratlm bir ordudur. (Sd, 38/11) Habeistana hicret edenler hakknda da u yet inmitir: Zulme uratldktan sonra Allah yolunda hicret edenleri dnyada gzelce yerletireceiz. Ahiret karl ise daha byktr. Keke bilselerdi! (Nahl, 16/41) (Kitapsz) ranllarla (Kitap ehli) Bizansllar arasnda sava baladnda inkrclar, mrik olmalar dolaysyla ranllarn stn gelmelerini istiyorlard. Mslmanlar da, Allaha, peygamberlere, vahye, kitaplara ve ahiret gnne inanmalar dolaysyla Bizansllarn stn gelmelerini arzuluyorlard. Ancak bu arpmada ranllar stn geldi. Ardndan Yce Allah, birka yl iinde Bizanslarn stn gelecekleri mjdesini indirdi. Ancak sadece bu mjdeyi vermekle yetinmedi. Bir baka mjdeyi de ak bir ekilde verdi. O da mminlerin zafer elde edecekleri mjdesiydi. Bu anlamda da yle buyurdu: O gn Mslmanlar sevinirler. Allahn yardmyla. (Rum, 30/4-5) Bizzat Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de, zaman zaman buna benzer mjdeler veriyordu. Hac dneminde insanlar blgeye toplandklarnda, Ukaz, Micenne ve ZulMecazda mesajn iletmek iin insanlar arasnda konumalar yapard. Bu konumalarnda sadece cennet mjdesini vermekle yetinmiyordu. Ayn zamanda gayet ak bir ifadeyle unlar bildiriyordu: Ey insanlar! Allahtan baka ilh yoktur deyin baarya erersiniz. Araplarn ynetimini ele geirirsiniz. Sizinle birlikte Arap olmayanlar da sizin dininize girer. ldnz zaman da cennette sultanlar olursunuz.148[148] Habbab Radyallahu anha yle demiti: Vallahi, Allah muhakkak bu ii sonuca erdirecektir. Hatta bir binekli Sanadan Hadramevte kadar gidecek ve Allahtan ve -ravinin aklamasnda u ifade de yer almaktadr: Koyunlarna kurtlarn saldrmasndan- baka bir eyden korkmayacaktr. Bir rivayette ayrca u fazlala yer verilmitir: Ama siz acele ediyorsunuz.149[149]

mni Dersler ve ller

1. Kitaptan ve sahih snnetten birok delil dnya ve hirette hayrl sonucun takva sahiplerinin olacan gstermektedir.
Hadisin son ksmna ve L ilhe illallah deyin baarya erersiniz... ksmna rastlamadm. Ancak bu, birden fazla hadiste rivayet edilmitir. Bunlardan biri de Ahmed bin Hanbelin (5/376)da rivayet ettii hadistir. el-Heysemi, el-Mecma (6/22)de: Bu hadisin ravileri Sahihte (Buhrnin Sahihinde) isimleri geen ravilerdir demektedir. Bu hadislerden biri de Tabernnin (20/343)te Mudrike bnul-Haristen nakletmi olduu hadistir. Bu hadiste bildirildiine gre Mudrike yle sylemitir: Babamla birlikte haccettim. Minya indiimizde bir cemaatle karlatk. Babama: Bu cemaat nedir? diye sordum. Bu sabiidir (dinden dnmtr) dedi. Bir de grdm ki Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- yle diyordu: L ilhe illallah (Allahtan baka ilh yoktur) deyin. el-Heysemi, el-Mecma (6/21)de: Bunun rvileri Sahihte (Buhrde) isimleri geen rvilerdir demektedir. 149[149] er-Rahikul-Mahtum (145-146)dan zetlenerek. Hadisin tahrici (kayna ve rivayet senedi) daha nce gemiti.
148[148]

78

Yce Allah yle buyuruyor: Sonu (Allahn azabndan) saknanlarndr. (Kassas, 28/83) phesiz biz peygamberlerimize ve iman edenlere dnya hayatnda da ahitlerin duracaklar gnde de yardm ederiz. (Mmin, 40/51) Allah: Elbette ben ve peygamberlerim galip geleceiz diye yazmtr. phesiz Allah gldr, ycedir. (Mcadele, 58/21) Peygamberini hidayetle ve onu btn dinlere stn klmak iin hak dinle gnderen Odur. ahit olarak Allah yeter. (Fetih, 48/28) el-Albni yle diyor: Bu yeti kerime bize gelecein slmn olacan mjdelemektedir. Bu yetin ifade ettii anlam slmn gelecekte hkimiyeti ve stnl ele geirecei ve dier btn dinlere stn kacan gsteriyor. Bazlar bunun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, rid halifeler ve salih sultanlar dneminde gerekletiini ileri srmlerdir. Ancak yle deildir. Onlarn zanlanlarnda bu yette vaadedilenlerin sadece bir ksm gereklemitir. Nitekim Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de bir hadisinde buna u ekilde iret etmitir: Lt ve Uzzaya ibadet edilmedike gece ve gndz gitmez Kyamet kopmaz. Aie Radyallahu anha dedi ki: Ey Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem! Ben sanyordum ki, Yce Allah: Peygamberini hidayetle ve onu btn dinlere stn klmak iin hak dinle gnderen Odur. ahit olarak Allah yeter. diye buyurunca bu tamamen gerekleti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemde yle buyurdu: phesiz bu (Allahn dininin stnl) Allah diledii kadar srecektir. Sonra...150[150] slmn ne derece stnlk salayacan ve ne kadar yaylacan gsteren daha baka hadisler de rivayet edilmitir. Bunlar, Allahn izniyle ve yardmyla gelecein slmn olaca hakknda hibir phe brakmamaktadr. Burada bu hadislerden mmkn olduu kadar bir ksmn vermeye alacam. Umarm bunlar slm iin alanlarn gayretlerinin bilenmesine vesile olur, mitsizlie dm ve bir aba iine girmekte yarar grmeyenlere kar da delil olur. Birincisi: Allah benim iin yeri drd ve dousunu da batsn da grdm. mmetimin hkimiyeti benim iin drlen yerlere kadar ulaacaktr.151[151] kincisi: Bu dava geceyle gndzn ulat yerlere kadar ulaacaktr. Allah amurdan veya kldan bir ev brakmakszn hepsine bu dini sokacaktr. Ya ycenin yceltilmesiyle ya da aaln aalanmasyla bu olacaktr. Ycelikte Allah slm yceltecek, zilletle de kfr aalk klacaktr.152[152] ncs: Ebu Kabilin yle syledii rivayet edilmitir: Abdullah bin Amr bin As Radyallahu anhn yannda bulunuyorduk. Hangi ehir daha nce fethedilecektir. Konstantiniyye mi yoksa Rumiye mi? diye soruldu. Abdullah etrafnda halkalar olan bir sandk istedi. inden bir kitap kard. Abdullah dedi ki: Biz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin etrafnda yaz yazarken bir ara Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Hangi ehir daha nce fethedilecektir. Konstantiniyye mi yoksa Rumiye mi? diye soruldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemde yle buyurdu: Hirakln ehri nce fethedilir. Yani Konstantiniyye.153[153]
Mslim (16/32) el-Fiten ve Ertus-Saa. el-Hakim (4/446, 447, 549). Mslim /16/13) el-Fiten ve Ertus-Saa. Tirmiz (9/22) el-Fiten. Ebu Davud Hadis no: 4232 el-Fiten vel-Melhi. 152[152] Ahmed bin Hanbel (4/103). el-Hakim (4/430-431) el-Hakim: Bu hadis Buhr ve Mslimin artlarna gre sahihtir demitir. Mevrid (1631). el-Albni Tahzirus-Scid sh. 119da ve es-Sahiha No: 3 (1/1/7)de bu hadisin Mslimin artna gre sahih olduunu sylemitir. 153[153] Ahmed bin Hanbel (2/176). Darimi (1/126). el-Hakim (4/508) el-Hakim: Bu hadisin isnd sahihtir. Ancak Buhr ve Mslim bunu kitaplarna almamlardr demi, Zehebi de ona muvfakt etmitir. elAlbnide, es-Sahiha 4 (1/1/8)de bu aklamaya muvfakt etmitir.
151[151] 150[150]

79

el-Albni diyor ki: Mucemul-Buldanda da bildirildii zere Rumiye ile kastedilen Romadr. Bu ehir bugn talyann bakentidir. Bilindii zere birinci fetih Osmanl sultan Muhammed Fatihin eliyle gerekleti. Bu olay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin haber vermesinin zerinden sekiz yzyldan fazla bir zaman getikten sonra gerekleti. Allahn izniyle ikinci fetih de gerekleecektir ve bu kesindir. Bu haberin doruluunu bir sre sonra greceksiniz. phesiz ikinci fethin gereklemesi slm mmetine yeniden rid halifeliin dnmesini gerektirmektedir. Drdncs: Peygamberlik (yani peygamber dnemi) sizin iinizde Allahn srmesini diledii kadar bir sre srer. Sonra Allah onu kaldrmay dilediinde kaldrr. Sonra peygamberlik izgisi zere giden halifelik olur. Bu da Allahn devam etmesini diledii kadar bir sre devam eder. Sonra Allah kaldrmay dilediinde onu da kaldrr. Sonra baskc krallk gelir. Bu da Allahn devam etmesini diledii kadar bir sre devam eder. Sonra Allah kaldrmay dilediinde onu da kaldrr. Sonra peygamberlik izgisi zere giden halifelik olur. Bunu dedikten sonra sustu.154[154] zetlenerek.155[155] 2. Bazen hak zere olanlarn amelde kusur etmeleri ve grevlerini gerei gibi yerine getirmemeleri dolaysyla baz dnemlerde btl stn kabilir. Nitekim Uhud olaynda bazlarnn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emrine aykr hareket etmeleri dolaysyla Mslmanlarn yenilgiye uratlmalar zerine Ebu Sfyn: Bedir gnne kar bir gn. Savalar birbirini izler demiti. Ancak btln stnlk salad bu tr gelimelerin sonucu ve vard nokta farkldr. Cehenneme gideceklerle cennete gidecekler bir deildir. Bundan dolaydr ki mer Radyallahu anh, Ebu Sufyna verdii cevapta yle demiti: Ama bizim llerimiz cennette sizin lleriniz ise cehennemdedir.156[156] Kfirlere kar yaplan savata Mslmanlarn tarafndan kim ldrlrse o ehiddir. Allahn cennetine gtrlr. Kfirler tarafndan olup ldrlenler ise cehenneme ve ackl azaba iletilirler. ki kitle arasnda ne kadar byk bir fark olduunu gr. Ayrca kesin sonu mutlaka Mslmanlarn lehine olacaktr. Nitekim Yce Allah yle buyuruyor: Ve hi phesiz stn gelecek olanlar da bizim askerlerimizdir. (Saffat, 37/173) Mesele bizim Allahn ihlasl askerleri olup olmadmz meselesidir. te asl mesele budur. Eer byle olursak Allahn bize ynelik vaadinin gereklemesi kesindir. Yce Allah ayeti kerimesinde yle buyuruyor: Allah sizden imn edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri hkmran kld gibi onlar da yeryzne hkmran klacan vaad etti. Kendileri iin seip beendii dinlerini onlar iin glendirip yerletirecek ve korkularndan sonra onlar gvene kavuturacaktr. Onlar bana ibadet eder, hibir eyi bana ortak komazlar. Bundan sonra kimler kfrederse ite onlar yoldan km olanlardr. (Nur, 24/55) Kutsal uyann genleri kesin zaferi ve hkimiyeti, inatlara, yalanlayanlara, yahudilere, hristiyanlara ve onlarn mnfklardan olan dostlarna boyun edirileceini mjdeleyen bu ak ifadelerle sevinsinler. nsanlar Allahn yolundan alkoyan ve onda erilik bulmaya alan Allah dmanlar da dnyada yenilgi ve helkin, ahirette de azabn mjdesini alsnlar. Yce Allah yle buyuruyor: nkr edenler mallarn, Allahn yolundan alkoymak iin harcarlar ve harcayacaklar da. Sonra bu onlar iin yrek acs olacak, sonra yenilecekler ve inkr edenler cehenneme srleceklerdir. (Enfal, 8/38)

Ahmed bin Hanbel (4/273). Heysemi de el-Mecme (5/189)da: Ravileri sikadrlar demitir. Bu hadis esSahiha No:5de gemektedir. 155[155] el-Albni, es-Silsiletus-Sahiha (1/6-10)dan zetlenerek. 156[156] Bu hadisin tahrici (senedi) inaallah ileride Uhud azvesiyle ilgili blmde gelecek.

154[154]

80

Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Davetinin Bu Dneminde Meydana Gelen nemli Gelimeler ve Byk Olaylar
Allahn izniyle bu kutsal dnemin genel zelliklerini akladktan sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin temiz soluklarnn yaknlndan mahrum olmamak iin bu dnemin nemli olaylarna k tutacaz. Bylece Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin skntlarn ve zdraplarn onunla birlikte yaayacak, hissedeceiz. Bu nemli olaylar zetle unlardr: 1. Hamza bin Abdilmuttalibin Mslman olmas. 2. Birinci Habeistan hicreti. 3. mer bin Hattab Radyallahu anhn Mslman olmas. 4. kinci Habeistan hicreti. 5. Zulm belgesi ve genel boykot. 6. Hatice Radyallahu anhann ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin amcas Eb Tlibin vefat. 7. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Tife yolculuu. 8. sr ve Mirac olay. 9. Birinci Akabe beyat. 10. kinci Akabe beyat. imdi bu nemli olaylar aklamaya balayalm. Yardm edecek olan Allahtr. Yalnz Ona gveniyoruz.

1. Hamza bin Abdilmuttalibin Mslman Olmas.

Bulutlarla dolu ufuktan ortal aydnlatacak bir imein akmas kuvvetli ihtimaldir. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ynelik sz edilen eziyet ve alay, onun amcas ve st kardei Hamza Radyallahu anhn Mslman olmasna sebep olmutur. Hamza Radyallahu anhn Mslman olmasnn sebebi hakknda yle bir rivayet nakledilmitir: Bir criye Ebu Cehlin, kardeinin oluna eziyet etmesinden dolay onu (Hamzay) knad. Bunun zerine o Ebu Cehle doru yneldi, ona kzd ve svd. Ben onun dini zere olduum halde sen Muhammede nasl sversin? dedi. Suratn da feci bir ekilde yaralad. Hamza Radyallahu anhn balangtaki Mslmanl bir tarafgirlik duygusuyla olmutu. Ancak daha sonra Allah onun gnln yakn nuruyla at ve bylece mminlerin sekinlerinden oldu.157[157] Muhammed bin Kab el-Kurazinin yle syledii rivayet edilmitir: Hamza Radyallahu anhn Mslmanl hamiyet (akrabaya olan tutkunluk ve tarafgirlik) duygusuyla olmutu. Haremden kp avlanrd. Dndnde Kureylilerin toplandklar yerlere urard. Onlar Safa ve Merve civarnda otururlard. Hamza Radyallahu anh onlarn yanna urar: yle yle oklar attm, yle yle yaptm derdi. Sonra da evine giderdi. Bir gn yine avndan dnd. Bir kadn karsna kt ve: Kardeinin olu, Ebu Cehl tarafndan nasl muamelelere tabi tutuldu (biliyor musun?) Kendisine svd, tartaklad ve yle yle yapt dedi. Hamza Radyallahu anh: Onu gren biri oldu mu? diye sordu. Kadn:

157[157]

Bunu Beyhaki, ed-Delilde rivayet etmi ve yle sylemitir: Bunu bize Ebu Abdillah el-Hfz okutarak (ml yoluyla) rivayet etti. Dedi ki: Bize Ebul-Abbas Muhammed bin Yakub rivayet etti, o Ahmed bin Abdilcebbrdan rivayet etti, o Yunus bin Bukeyrden rivayet etti, o Eslemden olan ve hafzas gl bir adamdan rivayet etti. (2/213) Bunu bn shak da (1/304)te rivayet etmitir. bn Kesir de (3/33)te nakletmitir.

81

Vallahi btn herkes grd dedi. Bunun zerine ilerleyerek Safa ve Merve civarndaki sz konusu meclisin yanna gitti. Onlar oturuyorlard. Ebu Cehl de aralarnda bulunuyordu. Hamza Radyallahu anh yayna dayand ve: yle yle oklar attm, yle ye yaptm dedi. Sonra iki eliyle birden yayn tuttu ve onunla Ebu Cehlin iki kulann arasna vurdu. Kulak ibiini yard. Sonra yle dedi: Sen onu yayla dierini de klla al. Ben onun Allahn peygamberi olduuna ehadet ediyorum. Onun Allahtan getirdii her eyin gerek olduuna ehadet ediyorum Oradakiler: Ey Ebu Ammre! O bizim ilhlarmza svd. (Bizim nazarmzda) Sen ondan stn olduun halde ayet sen de olsaydn yine de seni dorulamazdk. Bu senin yaptn bir arlktr ey Ebu Ammre! dediler.158[158]

2. Birinci Habeistan Hicreti.

lim adamlarnn ounluuna gre bu olay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinin beinci ylnn Receb aynda gereklemitir. Hicret edenler on erkekten ve drt kadndan oluuyorlard. Bakanlar da Osman bin Affan Radyallahu anhd. Beraberinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Rukiyye Radyallahu anha da vard. Bu grubun ierisinde Ebu Seleme, Ummu Seleme, Ebu Sibre bin Ebi Ruhm ve ei Ummu Klsm, Amir bn Rebia ve ei Leyl, Ebu Huzeyfe bin Utbe bin Rebia ve ei Sehle binti Suheyl, Abdurrahman bin Avf, Osmn bin Mazun, Musab bin Umeyr, Suheyl bin Beyd ve Zubeyr bin Avvam da vard. Bunlarn ounluu Kureytendi. Deniz kenarna ulatklarnda bir gemi kiraladlar ve bu gemi kendilerini istedikleri yere ulatrd. Mriklerden kendilerine dokunacak ikencelerden emin bir ekilde orada bir sre kaldlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte ise az sayda (Mslman) kald.

3. mer bin Hattab -Radyallahu anh-n Mslman Olmas

Abdullah bin Mesud Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: mer Radyallahu anh Mslman olduundan beri hep gl kimseler olmuuzdur.159[159] mer Radyallahu anhn Mslman olmas birinci Habeistan hicretinden sonra gereklemitir. Baz ilim adamlarnn tercih ettii gre gre bu olay ilk hicrette hicret edenlerin Mekkeye geri dnmelerinin sebeplerinden biri olmutur. mer Radyallahu anhn Mslman olmas olay ise yle gereklemitir:160[160] Abdullah bin mer Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Ben mer Radyallahu anhin herhangi bir konuda: Ben bunun yle olduunu sanyorum deyip de onun dedii gibi kmadn grmedim. mer Radyallahu anh otururken gzel bir adam yanndan geti. mer Radyallahu anh dedi ki:
Heysemi: Bunu Tabern mrsel olarak rivayet etmitir ve ravileri Sahihte isimleri geen ravilerdir demitir. Mecmauz-Zevid (9/261) Hamza -Radyallahu anh-n fazileti hakknda gelen rivayetler bb. 159[159] Buhr (7/215) Menkbul-Ensar. 160[160] Sret kitaplarnda, mer -Radyallahu anh-n kzkardeinin evine gitmesi, Kuran okumas, Mslman olmas sonra Drul-Erkama gitmesi konusunda onun klesi (mevls) Eslemin naklettii rivayet mehur olmutur. Bu gelimeler o rivayette uzun bir ekilde anlatlmaktadr. Hafz Nureddin el-Heysemi yle demitir: Bu rivayeti Bezzr nakletmitir ve ravileri arasnda Usme bin Yezid bin Eslem vardr ki bu kii zayf biridir. (Mecmauz-Zevid, 9/65) Ben derim ki: Bu rivayetin rvileri arasnda ayn ekilde shk bin brhim elHuneyni bulunmaktadr. Bezzr onun rivayeti tek bana naklettiini (yani kendinden nceki rviden rivyeti sadece onun aldn ondan baka bu rivyeti alan birinin bulunmadn) sylemitir. Hafz onun hakknda yle diyor: shak bin brhim el-Huneyni, Ebu Yakub el-Medenidir. Zayf biridir. (Takribut-Tehzib, 1/55) Kssay ise el-Beyhaki, ed-Delil (2/216)da senediyle rivayet etmitir. bn shak diyor ki: Bana nakledildiine gre mer -Radyallahu anh-n Mslman olmas yle olmutur... bn Hiam, Sire, (1/355)
158[158]

82

Ya ben kanaatimde hata ettim yahut bu cahiliyedeki dini zeredir. Veya bu onlarn khinleriydi. Adam bana arn. Adam yanna arld. Ona bunu syledi. (Adam): Bugnk gibi bir Mslman adamn karlandn grmedim dedi. (mer): Sorduum eyi mutlaka bana bildirmeni istiyorum dedi. (Adam): Cahiliye dneminde onlarn khinleriydim dedi. Cinlerinin sana getirdikleri iinde en garib olan neydi? diye sordu. Adam yle syledi: Bir gn ben ardayken cinnim beni byk hayrete drdn bildiim bir ey getirdi. Dedi ki: Cinleri ve onlarn yoldan karmalarn, altrdktan sonra mitsiz brakmalarn, develerin ve semerlerinin stne binmelerini grdn m? mer Radyallahu anh dedi ki: Ben onlarn ilhlarnn yannda uyurken bir adam bir buza getirip kesti. Bir kimse de iddetle bard ki, ondan daha yksek sesle baran birini grmemitim. Ey arpma! Kurtarc i! Edebi konuan adam! diye seslendi. Yine: Senden baka ilh yoktur diyordu. Kalktm. Ondan sonra: u peygamberdir deninceye kadar arpmaya girmedik.161[161] Hafz bn Hacer diyor ki: (Buhari) bu hikayeyi mer Radyallahu anhn Mslman olmas bbnda Aie Radyallahu anhadan rivayet edildii ekliyle ve Talhann mer Radyallahu anhden rivayet ettii ekilde vermitir. nk (bildirildiine gre) bu olay mer Radyallahu anhn Mslman olmasna sebep olmutur.162[162] Onun Mslman olmasnn sebeplerinden biri de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin duasdr. Abdullah bin mer Radyallahu anhden rivayet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle demiti: Ey Allahm! slm u iki adamdan sana en sevimli olanyla, Ebu Cehlle ve mer bin Hattabla stn kl. (bn mer) Radyallahu anh dedi ki: Onlarn Allaha en sevimli olanlar mer Radyallahu anhd.163[163] Abdullah bin mer Radyallahu anhdan yle rivayet edilmitir: mer Radyallahu anh Mslman olunca insanlar evinin etrafnda topland ve: mer dininden kt dediler. Ben de o zaman gen bir ocuktum ve evin damnda bulunuyordum. O srada zerinde ipek bir hrka bulunan bir adam geldi ve: mer dininden mi kt? Bu da neyin nesi? Ben onun komusuyum dedi. nsanlar onu grnce daldlar. Ben: Bu kimdir? diye sordum. As bin Vil dediler.164[164] Abdullah bin mer Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: mer bin Hattab Radyallahu anh Mslman olduunda Kureyliler onun Mslman olduunu bilmiyordu. O, Mekke halk iinde bir haberi en hzl yayabilen kimdir? diye sordu. Cemil bin Mamer el-Cumhi dediler. Onun yanna gitti. Ben de kendisiyle beraberdim. Peinden gidiyordum. Duyduumu ve grdm anlayabiliyordum. Adamn yanna vard ve: Ey Cemil! Ben Mslman oldum dedi. Vallahi adam bir tek sz sylemeden Mescidi Harama gitmek zere kalkt. Kurey topluluklarna seslendi ve: Ey Kurey halk! bn Hattab dinden kt dedi. mer Radyallahu anh de: Yalan sylyor. Aksine ben Mslman oldum ve Allaha iman ettim. Onun elisini doruladm dedi. Kureyliler onun zerine tler. O gnein klar balarnda kararmaya balayncaya kadar kendileriyle vurutu. Sonra mer Radyallahu anh biraz durdu ve oturdu. tekiler bana durdular. mer Radyallahu anh onlara:
Buhr (5/215-216) Menkbul-Ensar. Bu hadisin Sahihi Buhrde geen metni bu kitabn Arapasnda geen metinden biraz farkldr. Ancak biz tercmede kitaptaki metni esas aldk. (eviren) 162[162] Fethul-Bri (7/220). 163[163] Tirmiz (13/143) el-Menkb. Tirmiz: Bu hadis hasen, sahih, garibdir. bn merden nakledilen rivayetlerdendir demitir. el-Albni de bunun sahih olduunu sylemitir: Sahihut-Tirmizyle ilgili kitab, No: 2907. 164[164] Buhr (7/215) Menkbul-Ensar.
161[161]

83

Ne istiyorsanz yapn. Vallahi eer yz adam olsaydk ya siz Mekkeyi bize brakrdnz veya biz onu size brakrdk dedi. Onlar byle banda toplanm dururlarken zerinde ipek bir cbbe ve mavimsi gmlek bulunan bir adam geldi. Ne oluyor size? diye sordu. bnu Hattab dininden kt dediler. Adam: Brakn. Bir adam kendisi iin bir din semi. Siz Adiy oullarnn adamlarn size brakacaklarn m sanyorsunuz? dedi. Bunun zerine adeta zerinden karlm bir elbise gibi oldular (etrafndan daldlar). Ben daha sonra kendisine Medinede: O gn senin etrafna toplananlar datan adam kimdi? diye sordum. Olum o, s bin Vildi dedi.165[165]

4. kinci Habeistan Hicreti

Kymetli muhacirler (Allah kendilerinden raz olsun) Mekkede Mslmanlara uygulanan basknn biraz hafiflediini sandlar. Gurbet hayat da kendilerine ar geldi. Dolaysyla geri dndler. Ancak kendilerine ulaan haberlerin doru olmadn grdler. Mslmanlar zerindeki bask daha da artmt. Bu yzden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendilerine tekrar hicret etmeleri iin iaret vermekten baka bir yol bulamad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Ummu Seleme binti Ebi Umeyye bin Muirenin yle syledii rivayet edilmitir: Habeistan toprana ayak bastmzda orada hayrl bir komuya, Necaiye komu olduk. Dinimiz hakknda gvene kavutuk. Eziyet edilmeden ve houmuza gitmeyecek bir sz duymadan Allaha kulluk ettik. Bunun haberi Kureye ulatnda aralarnda grtler ve bizim hakkmzda Necaiye iki etkili adam ve onlarla birlikte Mekke mallarndan seecekleri eitli hediyeler gndermeye karar verdiler. Hazrladklar hediyelerin en ho olanlarndan biri ok gzel bir ekilde ilenmi ceylan derisiydi. Necainin patriklerinden hibirini mstesna tutmakszn hepsine birer hediye hazrlamlard. Sonra bunlarla Abdullah bin Ebi Rebia ile Amr bin As gnderdiler. Onlara ne yapmalar gerektiini bildirdiler. Dediler ki: Onlarn (gidenlerin) hakknda Necaiyle konumadan nce her bir patrie hediyesini verin. Sonra Necainin hediyelerini takdim edin. Sonra ondan gidenleri kendileriyle hi konumadan size teslim etmelerini isteyin. O iki kii yola kt. Necainin yanna vardlar. Biz de onun yannda, hayrl bir komunun yannda hayrl bir yuvada bulunuyorduk. Gelenler Necaiyle konumadan nce patriklerden hibirini mstesna tutmakszn hepsine hediyelerini verdiler. Her bir patrie yle dediler: Kraln yurduna iimizden akli durumlar pek yerinde olmayan gen yata baz kimseler sndlar. Bunlar kavimlerinin dinlerinden ktlar. Sizin dininize de girmediler. Bizim de sizin de bilmediiniz yeni bir din ortaya kardlar. Bizi krala, onlar bize vermesi iin kavimlerimizin ileri gelenleri gnderdiler. Biz onlarn hakknda kralla konutuumuzda siz krala, hi kendileriyle konumadan onlar bize teslim etmesi ynnde fikir veriniz. Onlarn kavimleri kendilerini daha yakndan tanmakta ve daha iyi dnmektedir. Kendilerini ktlemelerine sebep olan eyi daha iyi bilmektedirler. Onlar da kendilerine:

bn Hibban (15/302-303) No: 6879. Abdullah bin Ahmed, Fedilus-Sahabeye yapt ilavelerinde (372)de rivayet etmitir. Heysemi de, el-Mecmeu de: Bunu Bezzar ve muhtasar olarak Tabern rivayet etmitir. Ravileri sikadrlar. Ancak bn shak tedlis yapan biriydi (zayf ravileri bilinmeyen ad veya nvanlaryla anarak hadisin senedindeki zaaf gizlemeye alan biriydi) demitir. uayb el-Arnvut ona, el-hsn fi Takribi Sahihi bni Hibban adl eserinde: Bu hadisin isnd kuvvetlidir (kavidir) demitir. Bu hadisi el-Hakim de (3/85)de muhtasar olarak rivayet etmi ve yle sylemitir: Bu hadis Mslimin artlarna gre sahihtir. Ancak Buhr ve Mslim bunu kitaplarna almamlardr. Zehebi de el-Hakimin bu aklamasna muvfakt etmitir.

165[165]

84

Evet dediler. Sonra o iki kii hediyelerini Necaiye takdim ettiler. Necai onlarn hediyelerini kabul etti. Sonra onlar kendisiyle konumaya baladlar ve yle dediler: Ey Kral! Senin yurduna iimizden akli durumlar pek yerinde olmayan gen yata baz kimseler sndlar. Bunlar kavimlerinin dinlerinden ktlar. Senin dinine de girmediler. Bizim de senin de bilmediin yeni bir din ortaya kardlar. Bizi sana, onlar kendilerine geri vermen iin kavimlerimizin ileri gelenleri, bizzat kendi babalar, amcalar ve airetleri gnderdiler. Onlarn kavimleri kendilerini daha yakndan tanmakta ve daha iyi dnmektedir. Kendilerini ktlemelerine ve azarlamalarna sebep olan eyi daha iyi bilmektedirler. Abdullah bin Ebi Rebia ve Amr bin As iin Necainin onlarn (muhacirlerin) szlerini dinlemesinden daha sinirlendirici bir ey yoktu. Etrafndaki patrikler hemen: Ey Kral! Bunlar doru sylyor. Onlarn kavimleri kendilerini daha iyi bilir ve dnr. Onlar ktlemelerine sebep olan eyi kendileri daha iyi bilir. Onlar bu iki kiiye teslim et. Yurtlarna ve kavimlerine geri gtrsnler dediler. Necai buna kzd ve yle syledi: Hayr, Allaha yemin olsun ki. yleyse onlar bu iki kiiye teslim etmiyorum. Bir topluluk bana sndktan, benim yurduma yerletikten, benim dmdakileri brakp beni setikten sonra kendilerini arp, bunlarn onlarla ilgili olarak ileri srdkleri hakknda ne dediklerini dinlemeden teslim etmem. Eer durum bunlarn dedii gibiyse onlar kendilerine teslim eder ve kavimlerine geri gnderirim. Ama bunlarn dediinden farklysa onlar kendilerine vermem ve benim yanmda kaldklar srece kendilerine iyi muamelede bulunurum. Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabilerine adam gnderip onlar yanna ard. Kraln elisi sahabilerin yanna gelince toplandlar. Sonra birbirlerine: Adamn yanna ktnzda ne diyeceksiniz? diye sordular. (Grmeden sonra): Vallahi bildiimizi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bize sylediini syleriz. Artk bundan dolay ne olacaksa olsun dediler. Necainin yanna vardklarnda papazlar da etrafna toplanm ve etrafnda mushaflarn da amlard. Necai sahabilere: Kendisi iin kavminizin dinini terkettiiniz, benim dinime ve u milletlerden hibirininin dinine girmeyip de kabul ettiiniz u din nedir? diye sordu. Krala kar konuan kii Cafer bin Ebi Tlib oldu. Krala u cevab verdi: Ey Kral! Biz putlara ibadet eden, l hayvan eti yiyen bir cahiliye toplumuyduk. Ktlkleri iler, akrabayla ba koparr, komularmza kt muamele ederdik. imizde gl olan zayf olan yerdi. te biz bu hal zereyken Yce Allah bize iimizden, nesebini, doruluunu, emanete riayetini ve iffetini bildiimiz bir peygamber gnderdi. O bizi, Allah bir bilmemiz ve Ona kulluk etmemiz, bizim ve atalarmzn Allahtan baka tapnd talar ve putlar brakmamz iin Allaha ard. Bize doru szl olmamz, emanetin hakkn yerine getirmemizi, akrabaya iyilii, komuya iyi muamelede bulunmay, haramlardan ve kan dkmekten uzak durmay emretti. Bizi ktlklerden, yalan szden, yetim mal yemekten, namuslu kadna iftirada bulunmaktan nehyetti. Bize yalnz Allaha kulluk etmemizi, Ona hibir eyi ortak komamamz emretti. Ayn ekilde bize namaz, zekt ve orucu emretti. Bu ekilde ona slmn hkmlerini sayd. (Sonra szne yle devam etti.): Biz de onu doruladk, kendisine iman ettik ve bize Allahtan getirdikleri konusunda kendisine uyduk. Yalnz Allaha kulluk ettik ve hibir eyi Ona ortak komadk. Onun bize haram kldn haram saydk. Bize helal kldn da helal bildik. Bunun zerine kavmimiz bizim zerimize geldi ve bize ikence ettiler. Dinimizden dolay, bizi Allaha ibadetten tekrar putlara ibadete evirebilmek iin, daha nce helal saydmz pislikleri yeniden helal saymamz iin bize bask yaptlar. Onlar bizi ar bir baskya maruz braknca, bize hakszlk yapnca, iyice sktrnca ve dinimizin gereini yerine getirmemize engel olunca senin yurduna geldik, bakalarna kar seni tercih ettik. Sana yakn olmay istedik ve senin yannda hakszla uratlmayacamz umduk, ey kral! Bunun zerine Necai: Onun (peygamberin) Allahtan getirdiinden yannda (ezberinde) bir ey var m? diye sordu. Cafer: 85

Evet dedi. Necai de: Onu bana oku dedi. O da Kaf, H, Y, Ayn, Sd (Meryem) suresinin ba tarafndan bir miktar okudu. Vallahi bunun zerine Necai sakal slanncaya kadar alad. Ayn ekilde (Cafer Radyallahu anhin) kendilerine okuduu eyleri duyunca kraln papazlar da nlerindeki mushaflar slanncaya kadar aladlar. Sonra Necai yle syledi: phesiz bu ve sann getirdii ayn kaynaktan kmadr. Siz ikiniz kn gidin. Vallahi ben onlar size teslim etmem ve onlar da teslim olacak deillerdir. O ikisi (Necainin) yanndan ktklarnda Amr bin As: Vallahi yarn ona (Necaiye) onlarn kklerini sktrecek eyleri syleyeceim dedi. Bizim hakkmzda daha merhametli olan Abdullah bin Ebi Rebia da: Byle yapma. Onlar bize muhalefet yapm olsalar da iimizde onlarn akrabalar var dedi. (Amr bin As yine de): Vallahi ona, onlarn Meryem olu sann kul olduunu ileri srdklerini syleyeceim dedi. Sonra ertesi gn erkenden (kraln) yanna gitti ve yle syledi: Ey Kral! Onlar Meryem olu sa hakknda ok byk bir sz sylyorlar. Sen onlara bir adam gnderip kendilerine onun hakknda ne sylediklerini sor. Bunun zerine Kral onun (sann) hakknda soru sormas iin onlara bir adam gnderdi. Byle bir ey bizim hi bamza gelmemiti. Cemaat topland. Sonra birbirlerine: Meryem olu sa hakknda size soru sorulduunda onun hakknda ne diyeceksiniz? diye sordular. (Sonra da) yle dediler: Vallahi Peygamberimizin onun hakknda getirmi olduunu syleriz. Artk bundan dolay ne olacaksa olsun. (Necainin) yanna girdiklerinde: Meryem olu sa hakknda ne diyorsunuz? diye sordu. Cafer bin Ebi Tlib de yle syledi: Onun hakknda Peygamberimizin bize getirdiini sylyoruz. O, Allahn kulu, peygamberi, ruhu ve kelimesidir. Allah onu bekr ve iffetli Meryeme ilk etmitir. Bunun zerine Necai eliyle yere vurdu, oradan bir al paras ald ve yle syledi: Vallahi Meryem olu s senin sylediinden u al paras kadar bile farkl deildir.166[166]

mni Dersler ve ller

1. Ceziri diyor ki: Gzel sretin bu dneminden karlacak eitli neticeler ve ibretler vardr. Bunlar u ekilde zetliyoruz: Hicretin meru olduu. Hicret ise kulun Allaha kulluk grevini yerine getirmekte zorland kfr beldesinden herhangi bir ikenceye maruz kalmadan Allaha ibadet etme imkn bulaca bir yere g etmesidir. Burada ayn zamanda dedikodularn tehlikesi ortaya konmaktadr. nk muhacirler bunlara inanarak geri dnm sonra tekrar daha nce grdkleri ikencenin aynsn grm dolaysyla ikinci kez hicret etmek zorunda kalmlardr.167[167] 2. Bu olay Yce Allahn u szn dorulamaktadr: Kim Allahtan saknrsa (Allah) onun iin bir k yolu var eder. (Talak, 65/2) Burada ayn zamanda Yce Allahn veli kullarna olan ltfu ve onlar nasl savunduu ortaya konuyor. Nitekim bir yetinde de Yce Allah yle buyuruyor: phesiz Allah iman edenleri savunur. (Hac, 22/38)
Bunu bn Him, bn shaktan rivayet etmitir. Sretu bn Him maar-Ravd (2/87-88) Ahmed bin Hanbel (1740). bn Huzeyme (2260). bn Huzeyme bu rivayetin sahih olduunu sylemitir. Ayn ekilde Ebu Nuaym da, el-Hilye (1/115, 116)da, Beyhaki, el-tikd (11)de rivayet etmitir. Allame Ahmed kir de: Bu hadisin isnad sahihtir demitir. el-Albni de, Fkhus-Sreye yazd tahkikte (134)te bu rivayetin isnadnn sahih olduunu sylemitir. Bu rivayetin, Ahmed bin Hanbelin Msnedinde Abdullah bin Mesud -Radyallahu anh-dan rivayet edilen bir ahidi mevcuttur. Msned (4400). 167[167] Hazal-Habib Y Muhibb (122).
166[166]

86

Bu olay Yce Allahn u szn de dorulamaktadr: Kfredenler mallarn, Allahn yolundan alkoymak iin harcarlar ve harcayacaklar da. Sonra bu onlar iin yrek acs olacak, sonra yenilecekler ve kfredenler cehenneme srleceklerdir. (Enfal, 8/36) Burada ayn ekilde doruluun sonucu ortaya konmakta, Cafer bin Ebi Tlib ve beraberindekilerin nasl Necaiye kar doru konutuklar, inanlarndan bir eyi gizlemedikleri ve bylece en gzel, en vgye deen bir sonula karlatklar grlmektedir. 3. Olayda ayn zamanda Necainin stnl de ortaya konmaktadr. Bu konuda Buharinin Cabir Radyallahu anhden rivayet etmi olduu bir hadis de bulunmaktadr. Bu hadise gre, Necai ldnde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Bugn salih bir adam ld. Kalkn kardeiniz Ashame iin namaz kln.168[168] Necai kelimesi Habeistan krallar iin kullanlan lakabdr.

5. Zulm Belgesi ve Genel Boykot

mam Muhammed bin Yusuf Salihi e-mi yle demitir: Ebul-Esved, Zuhri, Musa bin Ukbe ve bn shak yle demilerdir: Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabnn gven ve huzur bulduklar bir lkeye yerletiklerini, onlardan oraya snanlarn korunduklarn, te yandan arkasnda ne olduuna aldrmayan heybet sahibi mer Radyallahu anhn Mslman olduunu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabilerinin onu ve Hamzay kendilerine siper edindiklerini -ki O ve Hamza Radyallahu anh Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileriyle birlikteydiler- ve slmn kabileler arasnda yaylmaya baladn grnce aralarnda bir gr birlii yaptlar. Bu konudaki ortak grleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ldrmekti. ocuklarmz ve kadnlarmz bize kar fesada srkledi dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kavmine de yle dediler: Bizden katkat diyet aln. Onu Kureyten olmayan biri ldrsn. Bylece siz de rahatlam olursunuz. Ancak kavmi Him oullar bunu kabul etmedi. Muttalib bin Abdi Menf oullar da bu konuda onlara destek oldular. Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kavminin kendini koruduunu grnce Kureyten mrik olanlar onlara kar tavr almaya ve onlar Mekkeden Vdiye (ibe karmaya) karar verdiler. Bu konuda grbirlii yaptlar ve Him oullaryla Muttalib oullarna kar aralarnda ibirlii yapacaklarna dair bir yaz (anlama metni) yazmaya karar verdiler. Bu anlamaya gre onlardan kz almayacak ve onlardan birine kz vermeyeceklerdi. Onlara bir ey satmayacak ve onlardan bir ey satn almayacaklard. Kendileriyle hibir anlama kabul etmeyeceklerdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ldrmeleri zere kendilerine teslim etmedikleri srece onlara hibir ekilde acmayacaklard. Biraraya geldiklerinde bu konuda bir metin yazd ve bu metinde belirtilenlere uyacaklar zere aralarnda anlama yapp birbirlerine sz verdiler. Daha sonra yazdklar metni, kendi alarndan daha ok balayc olmas iin Kabenin duvarna astlar. Bylece onlarla btn ticari ilikilerini kestiler. Onlara hibir yiyecek, giyecek brakmyor, onlara birey satmyor ve ihtiyalarn da bakalarndan satn alyorlard. Kureyliler bu uygulamay balatnca Him oullar ve Muttalib oullar Ebu Tlibin etrafna toplandlar ve mmin olanlar da kfir olanlar da onunla birlikte bir vadiye toplandlar. Mmin olan dini dolaysyla kfir olan da kabile tutuculuu (hamiyyeti) dolaysyla buraya girdi. Sadece Him oullarndan Ebu Leheb, Kureylilerin tarafna geti ve onlara destek verdi.

168[168]

Buhr (7/230) Menkbul-Ensr.

87

bn shak ve daha bakalar yle demilerdir: yl sreyle bu hal zere kaldlar. yice zor duruma dtler. Kureyten kendilerini ziyaret etmek ve onlara bir ey getirmek isteyen kimse bunu ancak gizlice ve bakalarndan saklayarak yapabiliyordu.169[169] bn Kesir de u bilgileri veriyor: Daha sonra Kureylilerden bazlar bu anlamay bozmaya abalad. Anlamann bozulmas grevi Him bin Amr bin Rebia bin Hris bin Hubeyyib bin Cuzeyme bin Mlik bin Hisl bin Amir bin Lueye verilmiti. Konuyla (anlamann bozulmas konusuyla) ilgili olarak Mutm bn Adiye ve Kureyten bir topluluun yanna giti. Ona bu konuda olumlu cevap verdiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de kendi kavmine, Yce Allahn o yaz metnine bir kurt saldn ve o kurdun Allah ibareleri dndaki btn yazlar yediini haber verdi. Gerekten de yle olmutu. Sonra Haim oullar ve Muttalib oullar Mekkeye dndler ve Ebu Cehl Amr bin Himn itirazna ramen bar saland.170[170] Bu noktada karmza u soru kmaktadr: Haim oullar ve Muttalib oullar mminleriyle, kfirleriyle bu iddetli skntya ve apak belya nasl katlanabilmilerdir? Bu sorunun cevab udur: En yce, en ulu ve en ok hikmet sahibi olan Allah daha iyi bilir de, mrikler inan ve din konusunu dikkate almadan, asabiyetleri (taraflklar), yaknlara ve akrabaya olan hamiyyetleri ve Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemi, Kureyin Him oullaryla Muttalib oullar dnda kalanlara teslim ederek onu ldrmelerine ve kendisine hakszlk etmelerine frsat vermeleri durumunda iine decekleri aal kabul etmek istememeleri dolaysyla buna katlanmlardr.171[171] Mslmanlarn katlanmalarnn birka sebebi vard. Bunlar: 1. Sevgisi kalplerini kuatm olan Allah inanc: Bu inan dolaysyla, ektikleri sknt ve maruz kaldklar ikence Allahn rahmet ve ltfunu kazandracak sebeplerden olduu srece bedenlerine eziyet edilmesine aldr etmiyorlard. Hirakl, Ebu Sufyn bin Harbe Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileri hakknda u soruyu sormutu: Onlardan biri o dine girdikten sonra dininden dnyor mu? O da: Hayr cevabn vermiti. Bunun zerine Hirakl yle demiti: Sevgisi kalplere girdiinde iman da byledir.172[172]
Sebilul-Hud ver-Red min Sreti Hayril-bd (2/502-504). Mecmeul-Buhsil-slmiyye (zetlenerek). 170[170] Hafz bn Kesir, el-Fusul fihtisri Sretir-Resul (90, 91). Tahkik ve talik: Muhammed el-yd el-Hatrvi ve Muhyiddin Mistu. 171[171] Ebu Tlibin zikrettii iiri bn shak rivayet etmitir. O, sz konusu iirde kendisinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-e iman edip Mslman olmu biri olmadn ancak onu asla helk edilmek zere birine brakamayacan aka ifade etmi ve yle sylemitir: Toplumun kendilerine bir sevgi olmadn Btn balar ve kulplar kopardklarn Bize aka dmanlk ve eziyet ettiklerini Arkadan izleyen dmann emrine uyduklarn Aleyhimizde birtakm zanlar olan Arkamzdan bize kinlerinden parmaklarn sran bir kavimle anlatklarn grdmde Onlara kar nefsimi koyu esmer sabra ynelttim. Krallarn miras bembeyaz bir Adamlarm ve kardelerimi Beytin yanna getirdim. Onun elbiselerinden, yemni srmalarla tuttum. Birlikte, kapal bir kapya ynelerek, (Ktlkten) uzak kalmak isteyen herkesin ahdini yerine getirdii mekndan bn Him Sresinin erhi (er-Ravdul-Unuf, 2/13) 172[172] Buhr (1/42-43) Bedul-Vahy.
169[169]

88

2. eitli faziletleri zerinde tayan, kusurlar olmayan ve basitliklerden de uzak olan bir nderin varl: phesiz onlarn sabretmelerinin ve baarya ulamalarnn en nemli sebeplerinden biri byle bir nderin varlyd. Nitekim bn Kesir de yle sylemitir: Kureyliler Hubeyb Radyallahu anh asacaklar zaman daraacna kardlar ve: u an Muhammedin senin yerinde olmasn ister miydin? diye sordular. O da yle syledi: Byk Allaha yemin olsun ki, benim kurtarlmama karlk olarak ayana bir diken batrlmasn bile istemem. Bu sz zerine oradakiler gldler. Bu konuda bir air de yle diyor: Kurey bir Mslman esir etti. Hi korkmadan celldna yrd. Sordular: ster miydin, sen kurtulua erseydin de, Sana fidye olarak Peygamber ldrlseydi? O da u cevab verdi: Asla! stemezdim ki, Ben en zor durumdan kurtulsaydm da Muhammedin burnu kanasayd. te ona olan sevgilerinin etkisiyle onlar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bir tek trnann acmamas iin boyunlarnn ipe gitmesine raz oluyorlard. 3. Sorumluluk duygusu: Safiyyurrahman el-Mubrekfuri yle diyor: Sahabiler, bir insann zerinde ne kadar byk ve nemli bir sorumluluk olduunun tam bir ekilde farkndaydlar. Ayn zamanda bu sorumluluktan hibir durumda kalamayacan ve yan izilemeyeceini de biliyorlard. Bu sorumluluu tamaktan kalmas yznden doacak sonular, iinde bulunduklar skntl durumdan daha ar, daha kat ve daha ok zararl olacakt. Bu sorumluluktan kalmas sonras ortaya kacak zarar onlarn hepsini ve btn insanl birden etkileyecekti. Bu ise, sz konusu duruma katlanmalar dolaysyla karlatklar skntlarla kyaslanamayacak derecede ar olacakt.173[173] 4. Kurann ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendilerini Allahn rahmetiyle ve honutluuyla mjdelemesi, kfirlerin ise azap greceklerini bildirmesi. Yce Allah yle buyuruyor: O gn yzleri zere atee srklenecekler. Cehennemin dokunuunu tadn. (Kamer, 54/48) Ayn ekilde sahabiler zaferle, dnyada hkimiyeti ele geirilmekle mjdelenmi, kfirlerin ve yalanlayclarn ise helk edilecekleri haber verilmiti. phesiz bu drt etken sabr ve kararllkta en gl etkenlerdendir.

6. Ebu Tlibin ve Hz. Hatice -Radyallahu anha-nn Vefat

bn shak yle diyor: Daha sonra Hatice binti Huveylid Radyallahu anha ve Ebu Tlib ayn yl iinde vefat ettiler. Hatice Radyallahu anhann ve ardndan da amcas Ebu Tlibin vefatyla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem birbirini izleyen musibetlerle kar karya geldi. Hatice Radyallahu anha onun iin slm konusunda sadk bir yardmcyd. Skntlarn ona ayordu. Amcas da kendisini davasnda koruyor, kavmine kar savunuyor ve onlara engel oluyordu. Bu olaylar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye hicretinden yl nce meydana geldi. Ebu Tlib vefat edince, Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme onun salnda yapmaya cesaret edemedikleri eziyetler etmeye baladlar.174[174] Museyyibden rivayet edildiine gre Ebu Tlib can ekiirken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yanna girdi. Yannda Ebu Cehl de vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
173[173] 174[174]

er-Rahikul-Mahtum (143). bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufla birlikte (2/166).

89

Ey amcacm! Allahtan baka ilh yoktur de bu sz Allah katnda senin iin bir hccet olarak gstereyim diye buyurdu. Bunun zerine Ebu Cehl ve Abdullah, bn Ebi Umeyye: Ey Ebu Tlib! Abdulmuttalibin dininden dnyor musun dediler. Bu sz srekli tekrar ettiler. Sonunda Ebu Tlib son sz olarak: Abdulmuttalibin dini zere dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Nehy edilmediim srece senin iin Allahtan mafiret dileyeceim. Ancak daha sonra u yet indi: Cehennemlik olduklar belli olduktan sonra, akraba bile olsalar Allaha ortak koanlar iin mafiret dilemek Peygambere ve mminlere yaramaz. (Tevbe, 9/113) Ayrca u yet indi: Sen sevdiini doru yola iletemezsin, ancak Allah dilediini doru yola iletir ve O doru yola erecekleri daha iyi bilir. (Kasas, 28/56)175[175] Abbas bin Abdilmuttalibden rivayet edildiine gre o Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: Amcana bir faydan olmad m? Oysa o seni koruyor ve senin iin (bakalarna) kzyordu dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: O cehennemin hafif bir blgesindedir. Eer ben olmasaydm cehennemin en alt tabakasnda olurdu.176[176] bnul-Cevzinin rivayet sahiplerinin tesbitlerini birletirirken tercih ettii gre gre Hatice Radyallahu anhann vefat Ebu Tlibin vefatndan yaklak iki veya ay sonra olmutur.177[177] O (yani Hatice Radyallahu anha Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendiriliinin onuncu ylnn Ramazan aynda vefat etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ayn yln evval aynda da Sevde binti Zema ile evlendi. O da daha nce evlenmi olan kadnlardand ve ikinci Habeistan hicretine katlmt. Kocas Sekrn bin Amr da Habeistan topranda veya Mekkeye dndkten sonra vefat etmiti.

7. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Taife Gitmesi

bn shak yle diyor: Ebu Tlib vefat edince, Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme amcas Ebu Talibin salnda yapmaya cesaret edemedikleri eziyetler etmeye baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de Sakiften bir destek aramak, onlarn kendisini kavmine kar korumalarn salamak amacyla ve onlarn kendisinin Allahtan getirdii eyleri kabul edecekleri midiyle Tife gitti. Bu niyetle yalnz bana onlarn yanna gitti.178[178] Urveden rivayet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Aie Radyallahu anha kendisine yle bildirmitir: O (yani Aie Radyallahu anha Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: Uhud gnnden daha iddetli bir gn bana geldi mi? diye sordu. O da yle buyurdu: Ben senin kavminden bir ok skntlar grdm ancak, onlardan Akabe gn ektiimden daha iddetlisini grmedim. O zaman bn Abdi Yll bin Abdi Kulle durumumu arzetmitim. O ise benim isteimi kabul etmemiti. Ben de zntl bir halde yzm dorultusunda (Mekkeye doru) kmtm. Kendime geldiimde Karnus-Sealibde idim. Bam kaldrp baktm ki, stmde bir bulut beni glgeliyor. Dikkatlice baktm iinde Cibril vard. Bana seslendi ve yle syledi: phesiz Allah senin kavminin sana sylediklerini ve sana verdikleri cevab duydu. Allah, kendisine onlar hakknda istediini emretmen iin dalar meleini sana gnderdi. Dalar melei bana seslendi. Selm verdi ve sonra: Ey Muhammed! dedi ve yle syledi: Bu konuda senin istediin olacak. stersen Mekkenin
175[175] 176[176]

Mslim (1/314) mn. Buhr (7/233) Menkbul-Ensr. Mslim (3/84) mn. 177[177] bn Kesir bu ikisinin arasnda gn getii grn tercih etmitir. (Bkz. el-Fusul fihtisari SretirRasul, 92). 178[178] bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (2/172)

90

iki yanndaki dalar onlarn stnde birbirine yaptrrm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Aksine Allahn onlarn soylarndan yalnz Allaha kulluk eden, Ona hibir eyi ortak komayan kimseler karmasn umuyorum.179[179] Hafz bn Hacer zetle yle sylemitir: bn Abdi Yll, Sakif kabilesinden ve Tifin ileri gelenlerindendi. Abd bin Humeyd, Tefsirinde bn Ebi Nuceyhin Mchidden rivayeti yoluyla, Yce Allahn: Ve dediler ki: Bu Kuran iki kentin birinden, byk bir adama indirilmeli deil miydi? (Zuhruf, 43/31) sz hakknda yle bir rivayet nakletmitir: Bu yet Utbe bin Rebia ve Sakifli bn Abdi Yll hakknda inmitir. (Yani kastedilen iki kii ad geen iki kiidir.) Katadeden rivayet edildiine gre de o yle sylemitir: Sz konusu iki kii Velid bin Muire ve Urve bin Mesuddur. Musa bin Ukbenin ve bn shakn bildirdiine gre Kinne bin Abdi Yll onuncu ylda Tif heyetiyle birlikte Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme geldi ve hep birlikte Mslman oldular. Bundan dolaydr ki bn Abdilberr onu sahabiler arasnda anmtr. Ancak elMedininin bildirdiine gre sz konusu heyette bulunanlardan Kinne dnda olanlar Mslman oldular. O ise Rumlarn lkesine gitti ve daha sonra orada ld. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. Musa bin Ukbenin el-Meazide bn ihbdan rivayetle bildirdiine gre Ebu Tlib vefat edince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Tiflilerin kendisini koruyacaklar midiyle Tife doru yola kt. Sakif kabilesinin ileri gelenlerinden kiiye teklifte bulundu. Bu kii bn Abdi Yll ve Amrn oullar Habib ile Mesuddu. Onlara durumunu arzetti, kavminin kendisine yapt hakszlklardan ikyeti oldu. Ancak onlar onu en irkin bir ekilde geri evirdiler. Bu olay bn shak da isnadn vermeden uzun bir ekilde nakletmitir. bn Sad da bu olayn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinin onuncu ylnn evval aynda meydana geldiini ve Ebu Tlib ile Hatice Radyallahu anhann vefatndan sonra olduunu bildirmitir.180[180]

8. sr ve Mirc
Ceziri yle diyor: Allahn sevgili dostu Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme karlat zorluklar, ektii skntlar ve zntler karsnda Rabbani bir mkfat verildi. nk Ebu Tlib Vadisinde (ibu Ebi Tlibde) yl sreyle devam eden ablukaya maruz braklmt. Bu abluka esnasnda alk ve mahrumiyet iinde kalmt. Sonra en yakn yardmcsn kaybetmiti. Ayn zamanda mminlerin annesi Hatice Radyallahu anhay kaybetmiti. Bunun yansra Sakif hakknda besledii midi boa kmt. Onlarn aalklar, ocuklar ve kleleri tarafndan kt bir muameleye maruz braklmt. te btn bu skntlardan sonra dost dostunu mkfatlandrd ve onu kendi katna ykseltti. Onu kendisine yaklatrd. zerine ektii btn skntlar, iine dt zntleri, zorluklar ve yorgunluklar, hatta kendisine vahyedilenleri tebli ederken ve davetini yayarken karlaabilecei zorluklar unutturacak honutluk elbisesini giydirdi. Allahn salt onun, linin ve ashabnn zerine olsun.181[181] Bu konuda bizi mutlu edecek yetler ve Buhari ve Mslimin nakletmi olduu sahih hadisler bulunmaktadr. Dolaysyla konuyu sadece siyer sahiplerinin naketmi olduu rivyetlere brakmayacaz. Yce Allah yle buyuruyur:
Buhr (6/360) Bedul-Halk. Mslim (12/154-155) Cihd. Fethul-Bri (6/363). Karnus-Sealib: Necd ahalisinin mikt yeridir. Buras Karnul-Menzil olarak da adlandrlr. 181[181] Hzal-Habib Y Muhibb (135).
180[180] 179[179]

91

Kulunu, kendisine birtakm yetlerimizi gstermek iin bir gece Mescidi Haramdan evresini mbarek kldmz Mescidi Aksaya yrtenin an pek ycedir. phesiz o iitendir, grendir. (sra, 17/1) Ksmi -Rahimehullah- yle demitir: Bu yet sr olaynn kesin oduuna dellet etmektedir. Bu ise, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gece vakti Mescidi Aksaya kadar yrtlmesidir. Gklere ykseltilmesi olayna ise bu yet dellet etmemektedir. Ancak bazlar Necm suresinin ilk yetlerini bu olaya delil saymaktadrlar.182[182] Kad yaz da yle demitir: Selefin ve genelde Mslmanlarn ounluu sr olaynn bedenle birlikte ve uyanklk halinde olduu grn tercih etmilerdir. Gerek olan da budur. Kad yaz yine yle diyor: Allahn izniyle sr, btn olay boyunca hem beden hem de ruhla olmutur. Ayet, sahih rivayetler ve muteber grler buna dellet etmektedir. Zhir ve gerek anlamn alnmas imknsz olmad srece bu anlam braklarak tevil yoluna gidilmez.183[183] Burada da eer olay uyku halinde gereklemi olsayd (Yce Allah): Kulunu demez, bunun yerine: Kulunun ruhunu derdi. Ayrca Yce Allah bir yetinde de yle buyuruyor: Gz kaymad ve (snr) amad da. (Necm, 53/17) stelik eer olay uyku halinde gereklemi olsayd bir mucize ve ilhi bir yet olmazd. nk byle bir eyi kfirler inkr etmez ve yalanlamazlard. slma girmi olanlardan da inanlar zayf olanlar bundan dolay tereddde dmez ve dinden dnmezlerdi. nk bu tr olaylarn ryada gereklemesi inkr edilmez. Btn bu saylanlar onlarn, sz konusu olayn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bedeniyle birlikte ve uyanklk halinde gerekleii haberini almalar zerine olmutur.184[184] Burada Mslimin sr ve Mirac olayyla ilgili rivyetini verelim. nk onun verdii rivyet Buharinin rivyetinden daha kapsamldr. Mslimin rivyetinde hem sr hem de Mirac olayndan sz edilmekte, Buharinin rivyetinde ise sadece Mirac olay anlatlmaktadr. Enes bin Mlik Radyallahu anhten rivyet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Bana Burak getirildi. -Ki o eekten byk katrdan kk, beyaz ve uzun bir binittir. Admn gznn ulat en son noktaya atar.- Ben ona bindim. Mescidi Aksaya geldim. Onu (binei) peygamberlerin bineklerini baladklar halkaya baladm. Sonra Mescide girdim ve orada iki rekat namaz kldm. Sonra ktm. Cibril iinde arap bulunan bir kapla, st bulunan bir kap getirdi. Ben iinde st olan setim. Bunun zerine Cibril -Aleyhisselam- (Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme) Ftrata uygun olan setin dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra szne yle devam etti): Sonra biz ge ykseltildik. Cibril kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi. Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu.

Mehsinut-Tevil (10/187-188)den zetlenerek. Doru olan udur: Herhangi bir delilin veya karinenin (iaretin) bulunmas durumunda kastedilen anlamn ifadenin zhirindeki anlam olmad anlalr. 184[184] e-if fit-Tarif bi Hukukil-Mustafa (1/189) Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in o srada uyank olduunun delillerinden biri de Buhrnin (7/236)da Cabir bin Abdillah -Radyallahu anh-tan naklettii rivayettir. Bu rivayete gre Cbir -Radyallahu anh-, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in yle dediini duymutur: Kurey beni yalanladnda Hacerin yannda durdum. Allah Mescidi Aksay benim gzmn nne getirdi. Bylece ben de onun zerindeki iaretleri kendilerine bildirmeye baladm. Eer Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- onlara kendisinin btn bunlar ryada grdn bildirmi olsayd onlar da ona Mescidi Aksann zerindeki iaretleri ve onun zelliklerini sorma gerei duymazlard. Burada sz edilen gelime ise Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemin ikinci bir mucizesidir.
183[183]

182[182]

92

Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Adem Aleyhisselam- ile karlatm. Beni merhabalad ve benim iin hayr dua etti. Sonra biz ikinci ge ykseltildik. Cibril -Aleyhisselam- kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi. Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu. Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada iki teyze ouluyla, Meryem olu s ve Zekeriya olu Yahya ile karlatm. Bana merhaba dediler ve benim iin hayr dua ettiler. Sonra nc ge ykseltildik. Cibril kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi. Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu. Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Yusuf ile karlatm. Gerekten ona gzelliin yars verilmiti. Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua eti. Sonra drdnc ge ykseltildik. Cibril -Aleyhisselam- kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi. Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu. Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada dris ile karlatm. Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua etti. Yce Allah da yle buyurmutur: Biz onu (drisi) yce bir yere ykselttik. (Meryem, 19/57) Sonra beinci ge ykseltildik. Cibril Aleyhisselam- kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi: Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu. Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Harun ile karlatm. Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua etti. Sonra altnc ge ykseltildik. Cibril -Aleyhisselam- kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi. Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu. Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Musa ile karlatm. Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua etti. Sonra yedinci ge ykseltildik. Cibril Aleyhisselam- kapnn almasn istedi. Sen kimsin? diye soruldu. Cibril dedi. Beraberinde kim var? denildi. Muhammed cevabn verdi. Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu. Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada brhim ile karlatm. Srtn Beyti Mamura dayamt. Oraya hergn yetmi bin melek giriyor ve bir 93

daha da dnmyorlard. Sonra ben Sidretl-Muntehya gtrldm. Onun (yani SidretlMunteh denilen aacn) yapraklar tpk filin kulaklar gibiydi. Meyveleri de tpk byk testiler gibiydi. Allahn emri onu kuatnca bana baka bir hal oldu. Artk Allahn yarattklarndan hi kimse onun gzelliini anlatamaz. Allah bana vahyettiini etti ve zerime her gn ve gecede elli (vakit) namaz farz kld. Musa -Aleyhisselam-n yanna indim. Rabbin mmetine neyi farz kld? diye sordu. Elli namaz dedim. Rabbine dn. Onu hafifletmesini iste. Senin mmetin buna g yetiremez. Ben srail oullarn imtihan ettim ve denemeden geirdim dedi. Bunun zerine Rabbime dndm ve: Ey Rabbim! mmetime farz kldn hafiflet dedim. Benim iin be vakiti kaldrd. Ardndan tekrar Musa -Aleyhisselam-n yanna dndm ve: Benim iin be vakiti kaldrd dedim. O tekrar: Senin mmetin buna da g yetiremez. Rabbine dn. Onu hafiflemesini iste dedi. Bu ekilde Rabbimle Musa -Aleyhisselam- arasnda gidip gelmeye devam ettim. En sonunda (Yce Allah) yle buyurdu: Ey Muhammed! Bu (farz klnan) her gn ve gecede be (vakit) namazdr. Her namaz iin be kat (ecir) verilecek. Bu da elli namaz eder. Kim bir iyilik yapmay dnr de yapamazsa onun iin bir iyilik yazarm. Eer yaparsa onun iin on (iyilik) yazarm. Kim bir ktlk dnr de yapmazsa onun iin bir ey yazlmaz. Eer yaparsa o zaman sadece bir ktlk yazlr. Sonra tekrar Musa -Aleyhisselam-n yanna dndm ve durumu kendisine bildirdim. O yine: Rabbine dn. Onu hafifletmesini iste dedi. Ardndan Raslullah yle buyurdu: Rabbime (ok fazla) dndm ancak kendisinden (byle bir istekte bulunmaktan) utandm.185[185] bnul-Kayyim -rahmetullahi aleyh- yle demitir: Sahabilerin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin o gece Rabbini grp grmedii konusunda ihtilaf etmilerdir. bn Abbas Radyallahu anhtan sahih olarak nakledilen bir rivayete gre Rabbini grmtr. Yine ondan sahih olarak nakledilen bir baka rivayete gre ise kalben grmtr.186[186] Aie Radyallahu anha ve Abdullah bin Mesud Radyallahu anhden sahih olarak nakledilen rivyetlere gre ise onlar bunu kabul etmemilerdir. (Onlarn dediine gre) Yce Allahn: Andolsun ki, o onu bir baka kez daha inite grd. Sidretl-Muntehnn yannda. (Necm, 53/13) sznde kastedilen kii Cibrildir.187[187] Ebu Zer Radyallahu anhdan sahih olarak rivyet edildiine gre o, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme: Rabbini grdn m? diye sordu. O da yle buyurdu: Bir nur (vard). Onu nasl grebilirdim. Yani benim Onu grmemi nur engelledi. Nitekim bir hadis metninde de: Bir nur grdm denmektedir.188[188] Osman bin Said ed-Dariminin rivyet ettiine gre de sahabiler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Onu grmedii konusunda gr birliine varmlardr.189[189] bnul-Kayyim yle demitir: Sabah olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, olanlar, Rabbinin byk yetlerinden grdklerini kavmine anlatt. Bunun zerine onlar kendisini daha ok yalanlam, daha ok eziyet etmeye ve daha fazla sktrmaya baladlar. Kendilerine Mescidi Aksay anlatmasn istediler. Allah da onun grntsn karsna getirdi ve aktan grmeye balad. Bylece Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun
Mslim (2/210-215) mn. Buhr (7/241-242) Menkbul-Ensr. Mslim (3/7) mn. Tirmiz (12/172) Tefsir. 187[187] Buhr (8/472) Tefsir. Mslim (3/7) mn. Ebu Hureyre -Radyallahu anh-: Cibrili grd demitir. Aie -Radyallahu anha-nn yle dedii rivyet edilmitir: Kim Muhammedin Rabbini grdn ileri srerse Allaha kar byk bir yalan sylemi olur. 188[188] Mslim (3/12) mn. Tirmiz (12/172) Tefsir. 189[189] Zdul-Med (3/36-37).
186[186] 185[185]

94

zerindeki iretleri kendilerine haber vermeye balad. Dolaysyla onun bildirdii hibir eyi inkr edemediler. sr olaynda gidi ve dn esnasnda karlat durumlar, var vaktini, o srada gelen develerin durumunu kendilerine haber verdi. Gerekten de olaylar aynen onun anlatt gibi gereklemiti. Ama bu durum sadece onlarn nefretlerini artrd ve zlimler kfrden baka bir eyi kabul etmeye yanamadlar.190[190]

mni Dersler ve ller

1. Yce Allah: Kulunu, kendisine birtakm yetlerimizi gstermek iin bir gece Mescidi Haramdan evresini mbarek kldmz Mescidi Aksaya yrtenin an pek ycedir. phesiz o iitendir, grendir. (sr, 17/1) diye buyuruyor. Burada Mescidi Aksann fazileti ortaya konmaktadr. Ksmi yle sylemitir: Aksa kelimesi en uzak anlamndadr. Mekkeye olan uzaklndan dolay byle adlandrmtr. Sonra yle buyuruyor: evresini mbarek kldmz... Yani etrafnda bulunan yerleri din ve dnya bereketleriyle mbarek kldmz. nk bu kutsal topraklar peygamberlerin yurtlardr. Buralarda onlara vahiy inmitir. Tarmsal adan da verimli ve deiik meyvelerin yetitii bir yerdir. lhi bereket btn ynleriyle oray sarmtr. Bu itibarla kutsal topraklarda bulunmas ve Yce Allahn en byk mescidlerinden olmas dolaysyla Mescidi Aksa kat kat bir kutsalla sahiptir. Mescidler Allahn evleridir. Mescidi Aksa, peygamberlerin ibadet ettii, ikamet ettii ve kendilerine vahyin geldii bir yer olmas dolaysyla da bir kutsalla sahiptir. Onlarn bereketleriyle ve uurlaryla da mbarek klnmtr. Mescidi Aksann zellikleri hakknda yle denmitir: Oras eski peygamberlerin ibadet ettikleri yerdir. Peygamberlerin sonuncusunun sr olaynn gerekletii yerdir. Ayn ekilde yksek gklere ve stn meknlara ykselmesi olaynn (miracn) balang yeri orasdr. Allahn tafsilatl yetlerde iaret ettii Evdir. Yua -Aleyhisselam-n kendilerine vaadde bulunduu kimselere syledii ekilde oray fethedebilsin ve yaklaabilsin diye Allahn onun iin gnei bekletip batrmadndan dolay vahiyle indirilmi olan drt kitap orada okunmutur. nceki iki milletin (kitap ehlinin) namazlarnda yneldikleri kbledir. slmn da hicretten sonraki ilk dnemlerinde Kble olmutur. Bu yzden oras iki kblenin ilki, (yeryzne en nce yaplan) iki Mescidin ikincisi ve haram mescidlerin ncsdr. ki mescidden (Mescidi Haram ve Mescidi Nebeviden) sonra ibadet kastyla yolculuk sadece oraya yaplr. Mescidi Aksann faziletlerinden bazlar da Ahmed bin Hanbel, Nes ve el-Hkimin Abdullah bin mer Radyallahu anhden naklettikleri ve (el-Hakimin) sahih olduunu syledii u rivayette bildirilmitir: bn mer Radyallahu anh dedi ki: Raslallah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Sleymn -Aleyhisselam- Mescidi Aksay yaptnda Rabbinden ey istedi. Rabbi ona ikisini verdi. Ben ncsn de vermi olmasn mit ediyorum. Kendisine, kendi hkmne denk gelecek hkm vermesini istedi. (Rabbi) bu isteini verdi. Kendisinden sonra hi kimsenin ulaamayaca bir saltanat vermesini istedi bu istediini de verdi. Bir de her kim, bu Mescidde -yani Mescidi Aksada- namaz klmak amacyla evinden karsa anasndan domu gibi gnhlarndan syrlsn istedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: Biz Allahn bu isteini de ona vermi olmasn mit ediyoruz. 191[191]
Zdul-Med (3/36-37). Mehsinut-Tevil (10/185). Ahmed bin Hanbel (2/176) Ahmed Muhammed kirin tahkikindeki numaras: 6644. Nes (2/34) Mescid. Mescidi Aksann fazileti bb. bn Mace (1408). bn Huzeyme (607) bn Huzeyme bunun sahih olduunu sylemitir. Allame Ahmed kir: snd sahihtir demektedir. el-Hakim
191[191] 190[190]

95

Yce Allahtan oray yahudilerin pisliklerinden temizlemesini, Kudsn ve Mslmanlarn dier beldelerinin zerinde yeniden slm bayran dalgalandrmasn diliyoruz. Selahaddin dneminde gerekletii gibi Allahn bize orada namaz klmay nasib etmesini temenni ediyoruz. Nitekim orann Mslmanlarn eline geri dnmesinden sonra Mescidi Aksada klnan ilk cuma namaznda cuma hutbesini verirken u yetle balamt: Bylece zulmeden topluluun arkas kesildi. Alemlerin Rabbi olan Allaha hamdolsun. (Enam, 6/45) Allahtan, oray birinci kez igal edenlerin arkas kesildii gibi ikinci kez igal edenlerin de arkasn kesmesini ve bizleri buna vesile klmasn diliyoruz. phesiz O her eye g yetirir ve dualar da en gzel kabul eden Odur. 2. Gazali srnn hikmeti bal altnda yle diyor: Bu ekilde Yce Allah elilerine, kendi ilhi gcn gsteren byk manzaralar grebilmeleri iin frsatlar vermektedir. Bylece onlarn gnllerini kendine kar gvenle doldurmakta, kinle dolu kfirlere kar dururken, onlarn kurulmu hkimiyetlerine saldrrken kendine dayanmalarn salamaktadr. Nitekim Musa -Aleyhisselam- peygamber olarak gndermeden nce de kendisine ilhi gcnn baz mucizelerini gstermek istemiti. Bu sebeple asasn yere atmasn istemiti. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor: (Allah) dedi ki: Onu at, ey Musa! Bylece onu att. Birden o, hzla koan bir ylan oluverdi. (Allah) dedi ki: Onu al ve korkma. Onu tekrar ilk haline dndreceiz. Elini koynuna sok. Bir hastalk olmadan, baka bir mucize olarak, bembeyaz ksn. Bylece sana, byk mucizelerimizden (birini) gstermi olalm. (Taha, 20/19-23) Onun bu byk mucizeleri gzleriyle grmesi karsnda kalbi hayretle dolunca Yce Allah ona bundan sonra yle seslendi: Firavuna git. nk o gerekten azd. (Taha, 20/24) sr ve Mirac olaynn amacnn Yce Allahn Peygamberine o byk ilhi yetleri gstermek olduunu gryoruz. Ancak bu Musa -Aleyhisselam-n bandan geenlerde olduu gibi, Peygamberlikten nce deil tam aksine, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden oniki yl sonra gereklemitir. Bu gerektir. Bunun srr ise daha nce akladmz zere peygamberlerin sretlerinde grlen harikulade olaylarla onlarn peygamberliklerinin doruluu konusunda milletlerinin ikna edilmesi amalanr. Bu tr olaylar, kartlarnn onlar aslsz iddialarda bulunmakla sulamalarna kar kendilerine bir destektir. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin sreti bu dzeyin de stndedir. Kuran- Kerim, daha ilk gnden akl sahiplerini ikna etmeyi zerine almt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yolunda harikulade olaylar onun bizzat kendini ereflendiren, gnlne rahatlk veren gelimeler trnden biri olarak ortaya kmtr. Kurann istedii normal akli metoda aykr veya bu metodu geersiz klacak nitelikte gelimeler olarak ortaya kmamtr. sr ve Mirac olaynda peygamberler arasndaki yaknlk balarna da iaret edilmektedir. Bu ise slmn temel deerlerinden biridir. Yce Allah yle buyuruyor: Peygamber kendine Rabbinden indirilene inand, mminler de (buna inandlar) Tm Allaha, meleklerine. kitaplarna ve peygamberlerine iman ettiler. Biz Onun peygamberlerinden hibirini dierlerinden ayrmayz. (Bakara, 2/285) Raslallah Sallallahu aleyhi vesellemle onun gemi kardeleri arasndaki selmlamalar bu ba daha da kuvvetlendirmektedir. 192[192] 3. Safiyyurrahman el-Mubrekfuri yle diyor: sr suresini okuyan biri Yce Allahn sr olayndan sadece bir yette sz ettiini grr. Yce Allah daha sonra yahudilerin irkin ilerinden ve byk sularndan sz etmeye
(1/30-31) mn. el-Hakim bunun sahih olduunu sylemi Zehebi de ona muvfakt etmitir. el-Albni de Nes ve bn Macenin Sahihleriyle ilgili tahkikinde bunun sahih olduunu sylemitir. 192[192] Fkhus-Sre (143-144)ten zetlenerek.

96

balamaktadr. Daha sonra onlara bu Kurann en doru yola ynelttiini hatrlatmaktadr. Okuyucu (bataki) iki yet arasnda bir balant olmadn sanabilir. Oysa durum byle deildir. Yce Allah bu uslubuyla sr olaynn Mescidi Aksaya doru yrnmesi eklinde gerekletiine iaret etmektedir. nk yahudiler iledikleri byk sular dolaysyla insanl ynetme makamndan azledileceklerdi. Bu sular ilemelerinden sonra artk o makamda kalmalarna imkn yoktu. Yce Allah bu makam fiili olarak Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme vermekte, brhim, davetin iki merkezini de Onun ahsnda toplamaktayd. Manevi liderliin bir mmetten baka bir mmete gemesinin zaman gelmiti. Tarihi hakszlk, hyanet, gnh ve dmanlkla dolmu bir mmetten, iyilik ve hayrlar koan ve Kuran vahyi ile gdalanan bir mmete geecekti. Ancak Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem insanlar arasnda kabul grmez toplumdan tecrid edilmi bir halde Mekke dalarnda dolarken bu nderlik nasl geecekti. te bu soru bir baka gerein zerindeki rty kaldrmaktadr. O da udur: Bu olayla slm davetinin bir dneminin sonuna yaklalmt ve bu dnem kapanmak zereydi. Ak tarz bu birinci dnemden daha farkl olan yeni bir dnem balayacakt. Bu yzden mriklere kar ak uyarlar ve iddetli tehditler ieren baz yetler grmekteyiz. Yce Allah yle buyuruyor: Biz bir kenti helak etmek istediimizde orann varlkllarna emrederiz. Onlar da (emirlerimize uymayp) orada bozgunculuk karrlar. Bunun zerine artk sz hak olur ve oray darmadan ederiz. Nuhtan sonra nice kuaklar helak ettik. Kullarnn gnhlarn haber alc, grc olarak Rabbin yeter. (sr, 17/16, 17) Bu yetlerin yansra slm toplumunun dayand uygarln kurallarn, maddelerini ve ilkelerini aklayan daha baka yetler de bulunmaktadr. Onlar adeta bir yere snm gibiydiler. Orada ilerine btn ynlerden hkim olmulard. Orada toplum deirmeninin zerinde dnd, dayanma iindeki bir birlik oluturmulard. Burada ayn zamanda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bir snak, davasnn zerinde karar kuraca gvenlik bir yer bulacana ve bu yerin dnyann her yanna davetini yaymas iin bir merkez nitelii kazanacana iaret vardr. te bu, sz konusu kutsal yolculuunun srlarndan biridir. Bizim incelememizle balants olduundan dolay bunu zellikle anmay tercih ettik. Bu ve benzeri hikmetlerinden dolay sr olaynn birinci Akabe beyatndan nce veya iki Akabe beyat arasnda gerekletiini gryoruz. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. 193[193] 4. Hafz bn Hacer -Rahimehullah.- sr ve Mirac hadisinden karlacak anlamlar hakknda zetle unlar sylyor: Bu hadis daha nce geenlerin dnda da birtakm anlamlar iermektedir. (Bunlardan bazlar): Gn gerek olarak kaplar ve bu kaplar iin grevlendirilen grevliler vardr. Burada ayn zamanda bir yere girerken izin istemenin gereklilii ortaya konuyor. Yine buradan anlaldna gre bir kimse bir yere girmek iin izin istediinde, (kim olduu sorulduunda) sadece ben demekle yetinmeyip ben filancaym eklinde kim olduunu bildirmesi gerekir. nk ben cevab sorulan sorunun tam cevab deildir. Yine bu hadisten anlaldna gre yryen oturandan daha stn olsa da yryenin oturana selm vermesi gerekir. Buradan, fazilet sahibi kimseleri sevgi ve mutlulukla karlamann. onlardan vgyle sz etmenin ve kendileri iin dua etmenin mstehab olduu anlalmaktadr. Yine vgden dolay gurura kaplmayacana gvenilen bir kimseyi yzne kar vmenin caiz olduu anlalmaktadr. Bu hadisten anlaldna gre kbleye srtn veya bir baka ynn dnmek caizdir. Bunu brhim -Aleyhisselam-n srtn Beyti Mamura dayamasndan anlyoruz. O ise her ynden Kble olmas itibariyle Kabe gibidir. Yine buradan anlaldna gre bir olayn meydana gelmesinden nce o olayla ilgili hkmn neshedilmesi mmkndr. Buradan gece yolculuunun gndz yolculuundan stn olduu anlalmaktadr. nk sr olay gece meydana gelmitir. Bu yzden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin (nafile) ibadetlerinin ou gece olurdu. Ayn ekilde yolculuklarnn ounu da gece yapard.
193[193]

er-Rahikul-Mahtum (167-168).

97

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir hadisinde de yle buyurmutur: Gece yolculuunu tercih edin. nk yer gece vakti drlr. Bu hadisten anlaldna gre tecrbe, istenen bir eyi elde etmede ok bilgi sahibi olmaktan daha etkili bir yoldur.194[194] Bunu Musa Aleyhisselam-n Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme syledii szlerden karyoruz. O, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kendisinin insanlar daha nce denediini ve tecrbe ettiini sylemitir. Yine buradan hkmde grenee bavurulabilecei ve daha stn olandan edinilen tecrbeyi, daha aada olana uygulamann mmkn olduu anlalmaktadr. nk daha nce gemi mmetlerin mensuplar bedence bu mmetin mensuplarndan daha glydler. Musa -Aleyhisselam- onlar, (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme farz klnandan) daha azyla denediini ancak onlarn muvafakt etmediklerini sylemitir. bn Ebi Cemre de buna iaret etmi ve yle demitir: Yakn dostluk makam honutluk ve teslimiyet makamdr. Konuma makam ise delil gsterme ve geni bilgi verme makamdr. Bundan dolaydr ki, brhim -Aleyhisselam- herhangi bir ey sylemedii halde Mus -Aleyhisselam-, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden kendisine farz klnann hafifletilmesi iin talepte bulunmasn srarla istemitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem brhimin soyundan gelmesi, onun milleti zere olmas ve makamnn yksek olmas itibariyle, Musa Aleyhisselam-a nisbetle brhim -Aleyhisselam-a daha yaknd. Daha bakalar yle demilerdir: Bundaki hikmet Musa -Aleyhisselam-n ayn hadiste iaret ettii eydir. nk o kendi kavmini ayn ibadette daha nce tecrbe etmiti. Onlar kendilerine muhalefet etmi ve kar gelmilerdi. Yine bu hadisten anlaldna gre cennet ve cehennem yaratlmtr. nk hadisin baz rivayetlerinde bunu ortaya koyan u ifade gemektedir: Bana cennet ve cehennem gsterildi. Bu konu daha nce Bedul-Halk (Yaratln Balangc) blmnde195[195] gemiti. Yine bu hadisten anlaldna gre Allahtan ok ey istemek, oka efaat dilemek mstehabdr. nk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Musa Aleyhisselam- ile istiare ederek onun, kendisine farz klnann hafifletilmesi iin talepte bulunmas yolundaki tavsiyesini kabul etmesi bunu gstermektedir. Yine buradan haya etmenin ve de ihtiyac olan birine, t verecek kiiye fikir danmasa bile bolca tte bulunmann faziletli bir ey olduu anlalmaktadr. 196[196] 5. Muhammed Said Ramazan yle diyor: Cibril -Aleyhisselam-n Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme arap ve st sunmas esnasnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemn st tercih etmesi sembolik olarak slmn ftrat dini olduuna dellet etmektedir. Yani slm inan ilkeleri ve btn hkmleri itibariyle, insann sahip olduu asil ftratnda tad zelliklerin gereklerine uyan bir dindir. slmda insann asli tabiatna ters den bir ey yoktur. Eer ki ftrat belli bir boyu ve boyutlar olan bir beden olsayd slm, o bedene tmyle oturan bir elbise gibi ona uyard. te slmn bu kadar geni alana yaylmasnn ve insanlarn hzla onu kabul etmelerinin srlar da burdadr. nk insan uygarlkta ne kadar ilerlese de, ne kadar ok maddi refahn iine dalsa da ftratnda tad zelliklerin gereklerine cevap vermek zorundadr. Kendi tabiatndan uzak karmaalardan ve kuruntularn oluturduu havadan kurtulmaya meyillidir. te slm da, beeri ftratn tad zelliklerin en derinliklerine kadarki ihtiyalarna cevap verebilen tek dzendir. 197[197]

9. Birinci Akabe Beyat

Yani pratik bilgi teorik bilgiden daha salamdr. eviren. Yani Sahihi Buharinin Kitbu Bedil-Halk blmndeki hadislerin erhinde, bunu bn Hacer kendisinin erhine nisbetle sylyor.-eviren. 196[196] Fethul-Bri (7/258). 197[197] el-Buti, Fkhus-Sre (120-121).
195[195]

194[194]

98

bnul-Kayyim -Rahimehullah- yle demitir: Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hac dneminde Akabede ensardan alt kiiyle bulutu. Bunlarn hepsi de Hazrec kabilesindendi. Bu alt kii unlard: Ebu Umame Esad bin Zurre, Avf bin Haris, Rafi bin Mlik, Kutbe bin Amir, Ukbe bin Amir ve Cabir bin Abdillah bin Rib, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlar slma ard ve onlar da Mslman oldular.198[198] Onlar daha sonra Medineye dndler ve orann halkn slma davet ettiler. ok gemeden slm orada yayld ve slmn girmedii ev kalmad. Ertesi yln hac dneminde Medine halkndan on iki kii (heyet olarak) geldi. Bunlardan bei bir nceki yl Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle bulumu olanlard. ncekilerden sadece Cabir bin Abdillah yoktu. Dierleri de unlard: Daha nce ad geen Amrn199[199] kardei Muaz bin Hris bin Rufaa, Zekvn bin Abdilkays, -Zekvn bir sre Mekkede kalm ve daha sonra Medineye hicret etmitir. Bu yzden onun hakknda hem muhacir hem de ensri denir- Ubde bin Smit, Yezid bin Salebe, Ebul-Heysem bin Teyyihn ve Uveymir bin Mlik.Toplam oniki kiiydi.200[200] Bu beyatta konuulanlar hakknda farkl rivayetler bulunmaktadr. Buharinin Ebu dris izullah bin Abdillahtan onun da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikte Bedir savana katlm olanlardan ve onun Akabe gecesine katlan sahabilerinden olan Ubade bin Samit Radyallahu anhden rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, etrafnda sahabilerden bir grubun bulunduu srada yle demitir: Gelin, Allaha hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarnz ldrmemek, elleriniz ve ayaklarnz arasndan yalan uydurup iftira atmamak (yani bile bile insanlara iftira atmamak) ve bana iyilikte kar gelmemek zere beyat edin. Kim sznde durursa o Allahtan ecrini alr. Kim bu saylanlardan birini iler de dnyada ondan dolay cezalandrlrsa bu onun iin keffaret olur. Kim de bunlardan bir ey iler ve Allah onun gnhn rterse artk onun ii Allahadr. Dilerse cezalandrr ve dilerse affeder.201[201]
Bunu bnul-Kayyim. Zdul-Med (3/45)te zikretmitir. bn Him da es-Sre (2/176-177)de bn shaktan nakletmitir. Ancak iki rivayet arasnda ibare farkll bulunmaktadr. Zdul-Medn tahkikisi: Ravileri sikadrlar ve senedi de hasendir demitir. 199[199] Burada isim yanl yazlm olmal. nk daha nce Harisin olu olarak anlan kiinin ad Avftr. Rivyetlerde geen ad da budur. (eviren) 200[200] 192 Zdul-Med (3/45) Burada birinci Akabe beyatna katlanlardan Cbir bin Abdillahn ikinci Akabe beyatnda bulunmad sylenmekte ancak, birincilere ek olarak alt kiinin ad verilmektedir. kinci Akabe beyatna katlanlarn kimler olduu konusunda farkl rivayetler bulunmaktadr. Baz rivayetlerde yukarda saylanlarn dnda veya bunlardan bazlarnn yerine Evs bin Sbit, Evs bin Yezid ve Ber bin Marurun adlar gemektedir. (eviren) Buhr (1/83) mn. Mslim (10/222) Hudd. Tirmiz (6/218) Hudd. Nes (7/148) Beyat. Hafz bn Hacer el-Fethde burada sz edilen gelimelerin Akabe beyatndaki gelimeler olmad, bunun Mekkenin fethinden sonra gerekletirilmi bir baka beyat olduu grn tercih etmitir. Ubade Radyallahu anh- iki ayr beyatte bulunmutur. Akabe beyat kendisinin iftihar ettii bir olay olduundan konutuunda gemiindeki bu erefli ilere atfta bulunmak iin ondan sz ederdi. Hafz bn Hacer diyor ki: Ubade -Radyallahu anh-n hadisinde sz edilen ve metinde geen ekilde anlatlan beyat Akabe gecesi gerekletirilen beyat deildir. Akabe gecesi meydana gelen beyat bn shakn ve dier Meazi sahiplerinin naklettikleri beyattr. Buna gre Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- kendisine gelen ensra: Sizinle, elerinizi ve ocuklarnz koruduunuz eylerden beni de korumanz zere beyat ediyorum diye buyurdu. Onlar da bu art ve onunla sahabilerinin yanlarna gitmesi zere beyat ettiler. Bu kitabn KitbulFiten ksmnda ve daha baka yerlerinde Ubde -Radyallahu anh-n hadisi de gelecektir. Bu hadise gre Ubde -Radyallahu anh- yle sylemitir: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-le zorlukta ve kolaylkta, gnll olsak da gnlsz olsak da itaat etmek ve sz dinlemek zere beyat ettik. Ahmed bin Hanbel ve Tabernnin bir baka yoldan, Ubde -Radyallahu anh-den rivayet ettikleri dier bir hadiste burada anlatlmak istenen ey daha ak bir ifadeyle ortaya konmaktadr. Bu rivayete gre mda Muaviye -Radyallahu anh-n yannda Ebu Hureyre -Radyallahu anh-le aralarnda bir gelime oldu ve dedi ki: Ey Ebu Hureyre! Biz din olduumuz zamanlarda da zerimize tembellik kt zamanlarda da itaat etmek ve sz dinlemek, iyilikle emretmek, ktlkten nehyetmek, hakk sylemek, Allah iin hibir knayann knamasndan korkmamak, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem- Yesribe yanmza geldiinde onu kendimizi, elerimizi ve ocuklarmz koruduumuz eylerden korumak zere beyat ettiimizde sen bizimle beraber deildin. (Bu beyata uymamz karlnda) bize cennet vaadedilmiti. te Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-le aramzda gerekletirilen
201[201]
198[198]

99

bn shak diyor ki: Gelenler yanndan ayrlnca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarla birlikte Musab bin Umeyr bin Him bin Abdi Menf bin Abdiddr bin Kuayy gnderdi. Ona, onlara (Medineli Mslmanlara) Kuran okumasn, kendilerine slm retmesini ve din hakknda onlar bilgilendirmesini emretti. Bu yzden o Medine okutucusu (retmeni) Musab olarak adlandrlrd. Orada Esad bin Zurre bin Ades bin Ebi Ummenin yannda kalyordu. Mekkenin en ok refah iinde yaayan genlerinden olmasna ramen slma koan, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gzetiminde kendini yetitiren, sonra da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tarafndan Medineyi slmn gzel kokusuyla kokulandrmas, orann halkna Kuran retmesi ve onlar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hicreti iin hazrlamas zere eli olarak grevlendirilen bu gen davetiden rivayet edilenler iinde en ok dehete dreni ve Allaha davet konusunda en ok ibret verici olan bn Hiamn bn shktan naklettii u rivayettir: bn shak dedi ki: Bana Ubeydullah bn Muaykib ve Abdullah bin Ebi Bekr bin Muhammed bin Amr bin Hazm yle rivayet ettiler: Esad bin Zurre, Musab yanna alarak Abdulehel oullarnn ve Zafer oullarnn konaklarna gitmek zere kt. Sad bin Muaz bin Numn bin mruul-Kays bin Zeyd bin Abdilehel, Esad bin Zurrenin teyzesinin oluydu. Onunla (yani Musabla) birlikte Zafer oullarnn bahelerinden bir baheye girdi. Bu bahe Marak kuyusu ad verilen bir kuyunun bandayd. Bahede oturdular. Mslman olanlardan baz kimseler balarna toplandlar. Abdulehel oullarndan Sad bin Muaz ve Useyyid bin Hudayr o zaman kendi kabilelerinin baydlar. O zaman her ikisi de kavimlerinin dini zere devam eden birer mriktiler. Onun (Musabn) geldiini duyunca Sad bin Muaz, Useyyid bin Hudayra: Sen gl adamsn, yardmcya ihtiyacn yok. Kalk, bizim zayflarmz artmak iin konamza gelen u iki adamn yanna git. Onlara engel ol ve kendilerini konamza gelmekten nehyet. phesiz senin de bildiin gibi Esad bin Zurre benden olmasayd ben bu ii sana brakmazdm. O benim teyzemin oludur. Bu yzden onun zerine gitmeye cesaret edemiyorum. dedi. Bunun zerine Useyyid bin Hudayr kamasn ald. Sonra onlara doru kt. Esad bin Zurre Radyallahu anh onu grnce Musab bin Umeyr Radyallahu anh dedi ki: Bu, kavminin badr. Sana geliyor. Geldiinde onun hakknda Allaha sadakatini gster. Musab Radyallahu anh: Eer oturursa kendisiyle konuurum dedi. Useyyid, balarnda durup barp armaya balad. Sizi buraya getiren nedir? Zayflarmz artmak m istiyorsunuz? Eer kendi kendinize ihtiya duyuyorsanz (hayatta kalmaya ihtiya duyuyorsanz) bizden uzaklan dedi. Musab radyallahu anh: Oturup bizi dinlemez misin? Biz bir ey eer houna giderse kabul edersin. Holanmazsan, holanmadn eyi kendinden uzak tutarsn dedi. Sonra kendisine Kuran okudu. Raviler onun hakkndaki rivayetlerinde dediler ki: Vallahi, o daha konumaya balamadan yzndeki sevinten ve rahatlamasndan biz onun yznden Mslman olduunu anlamaya balamtk. Sonra yle dedi: Bu sz ne kadar gzel ve tatlym. Siz bu dine girmek istediinizde ne yapyorsunuz? Onlar da yle dediler: Ykanrsn, kendini ve elbiseni temizlersin. Sonra hak zere (Allahn birlii, Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin de Onun elisi olduu zere) ehadet getirirsin. Sonra namaz
beyat buydu. Sonra (bn Hacer) yle diyor: Bunu (bu iddiay) kuvvetlendiren bir ey de bu olayn (yani Ubade -Radyallahu anh-n hadisinde sz edilen beyatn) Mekkenin fethinden, Mmtehine Suresinde geen: Ey Peygamber! Mmin kadnlar, Allaha bir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarn ldrmemek, elleriyle ayaklar arasnda bir iftira uydurup getirmemek ve bir iyilikte sana kar gelmemek zere sana beyat etmeye geldiklerinde onlarn beyatlarn kabul et ve onlar iin Allahtan balanma dile (Mmtehine, 60/12) yetinin inmesinden sonra olmutur. Bu yetin ise Hudeybiye olayndan sonra indii konusunda herhangi bir gr ayrl yoktur. (el-Feth, 1/84-85ten zetlenerek).

100

klarsn. Bunun zerine hemen kalkp ykand, elbisesini temizledi, hak zere ehadet getirdi. Sonra kalkp iki rekat namaz kld. Sonra da onlara (Musab Radyallahu anha ve Esad bin Zurre Radyallahu anhe) yle dedi: Benim arkamda bir adam var. O eer size uyarsa kavminden hi kimse kalmakszn hepsi size uyar. imdi onu size gndereceim. O Sad bin Muazdr. Sonra kamasn alp Sadn ve kavminin yanna gitti. Onlar da kendi meclislerinde oturuyorlard. Sad bin Muaz onun gelmekte olduunu grnce: Allaha yemin ederim ki, Useyyid sizin yannzdan ayrld sradaki yznden farkl bir yzle yannza geldi dedi. Meclisin banda durunca Sad kendisine: Ne yaptn? diye sordu. O da yle dedi O iki adamla konutum. Vallahi kendilerinde herhangi bir fena durum grmedim. Onlar (yaptklarndan) nehyettim. Senin istediini yaparz dediler. Harise oullarnn Esad bin Zurreyi ldrmek zere ktklarn syledim. Bunu da, onun senin teyzenin olu olduunu bildikleri iin senden utanrlar (diye syledim). Bunun zerine Sad hzla, sinirlenmi ve Harise oullar hakknda sylenilenden dolay endieli bir halde kalkarak, mzra eliden ald ve: Vallahi grdm kadaryla sen hibir eyi halletmemisin dedi. Sonra o iki kiinin yanna gitti. Sad onlarn gayet rahat bir halde olduklarn grnce, Useyyidin kendisini onlarla kar karya getirmek ve onlarn szlerini bizzat duymasn salamak amacyla yle konutuunu anlad. Balarna durup kendilerine svmeye balad. Esad bin Zurreye yle dedi: Ey Ebu Umme! Eer seninle benim aramda yaknlk olmasayd bu benden bir ey alamazd (bana bir ey engel olamazd). Kendi yurdumuzda bizim bamza houmuza gitmeyecek bir ey mi saracaksn? Esad bin Zurre de Musab bin Umeyre yle dedi: Ey Musab! Vallahi sana arkasndaki kavminin efendisi geldi. Eer bu sana uyarsa onlardan (onun kavminden) iki kii bile senden (senin davetine uymaktan) geri kalmaz. Musab da ona dedi ki: stersen otur ve dinle, eer houna giden ve beendiin bir ey olursa kabul edersin. Holanmazsan o zaman da senin holanmadn eyi senden uzak tutarz. Sad: nsafl davrandn dedi. Sonra sngsn toplad ve oturdu. Ardndan ona slm anlatt ve kendisine Kuran okudu. O ikisi dediler ki: Vallahi bu esnada, sevinmesinden ve kendini rahat hissetmesinden o daha konumaya balamadan biz onun yznden Mslman olduunu anladk. Sonra onlara: Siz Mslman olduunuza ve bu dine girdiinizde ne yapyorsunuz? diye sordu. Onlar da yle dediler: Boydan boya ykanrsn (gusul edersin). Kendini gzelce temizlersin. Bu arada elbiseni de temizlersin. Sonra hak zere ehadet getirirsin. Sonra iki rekat namaz klarsn. Bunun zerine kalkp boy abdesti ald (gusletti). Elbisesini temizledi. Hak zere ehadet getirdi. Sonra iki rekat namaz kld. Sonra Useyyid bin Hudayr da yanna alarak kavminin toplanma yerine getirmek zere yola kt. Kavmi onun gelmekte olduunu grnce yle dediler: Vallahi Sad sizin yannzdan ayrld sradaki yzden farkl bir yzle yannza geliyor. (Sad) balarnda durunca: Ey Abdulehel oullar! Benim sizin aranzdaki konumum nasldr? diye sordu. Onlar: Efendimiz, en isabetli gr sahibimiz ve en uurlu temsilcimizsin dediler. Bu kez: Artk Allaha ve Peygamberlerine iman edinceye kadar sizin erkeklerinizin ve kadnlarnzn szleri bana haramdr dedi. O ikisi (Musab ve Esad Radyallahu anh) dediler ki: Vallahi Abdulehel oullar yurdunda bir tek adam ve kadn mstesna olmakszn hepsi akama Mslman olarak girdiler. Esad ve Musab Radyallahu anh Esad bin Zurre Radyallahu anhnn evine dndler. (Musab Radyallahu anh orada ikamet ederek insanlar

101

slma davet etmeye balad. Derken ensrn evlerinden, Umeyye bin Zeyd, Hateme, Vil ve Vkfnkilerden dnda kalan evlerin hepsinde kadn ve erkek Mslmanlar oldu.202[202]

mni Dersler ve ller

1. Bu blmde verilen bilgilerde ve blmn sonunda verdiimiz Medinede Musab bin Umeyrin bandan geen bir olay anlatan kssada Musab Radyallahu anhn fazileti, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin onu nasl Medine halknn kalblerini ve o yurdu slma amas iin setii ortaya konmaktadr. Buradan onun bu grevi nasl baaryla yerine getirdii ve bir yl iinde bu kutsal davetin etkilerinin nasl ortaya kt da anlalmaktadr. Bu sre iinde, bn shakn sayd kiilerin evleri dnda slmn girmedii bir tek ev kalmam, her bir ev halknn ya bir ksm ya da tamam Mslman olmutur. Bu genelde btn sahabilerin, zelde Yce Allaha davetin nasl olacan mkemmel bir ekilde renen bu kutlu davetinin faziletine delalet etmektedir. Ayn ekilde Esad bin Zurre Radyallahu anhn faziletine onun ne gzel bir yardmc ve t olduuna, nasl szn dinlettiine delalet etmektedir. O, Musab Radyallahu anh.a yle diyordu: Bu kavminin efendisidir. Sana geldi. Onun hakknda Allaha kar sadakatli ol. Onun bu sadakatinin karl ve bereketi de kavimlerinin tmyle Mslman olmalarna vesile olan iki adamn slma girmesi oldu. Bunlarn tm Musab Radyallahu anh ve Esad bin Zurre Radyallahu anhn terazilerine konmutur. Nitekim Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Allahn senin vesilenle bir kimseye hidayet vermesi senin iin krmz develerden daha hayrldr.203[203] Yine bir hadisinde de yle buyurmutur: Kim hidayete arrsa kendisine uyanlarn sevab kadar sevap alr. Bununla birlikte onlarn sevaplarndan bir ey eksiltilmez.204[204] 2. Bu konuda yine ensrn fazileti, Yce Allahn onlar nasl doruluk, vakr ve mrvvetle donatt, onlarn da bu dini kabul etmek ve ncekilerin ve sonrakilerin de efendisi olan Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yardm iin nasl kendilerini hazrladklar ortaya konmaktadr. Yine burada, vefatndan dolay Rahmnn Ar sallanan Sad bin Muaz Radyallahu anhn ve Kuran okumasn dinlemek iin meleklerin indii Useyyid bin Hudayr Radyallahu anhn fazileti ortaya konmaktadr. Ona, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Eer okumaya devam etseydin sabaha ktnda insanlar onlara bakarlard ve onlar (melekler) onlardan (insanlardan) saklanmazlard.205[205] 3. Bu blmde ayrca doru eitimin rnleri, daveti yklenecek ve tebli edecek bir yapnn oluturulmas iin yrtlen eitimin ne kadar uzun bir zaman alaca ortaya konmaktadr. Bu eitim byle uzun zaman alr ancak ondan sonra da ksa zamanda ok ve deerli rnler verir. te Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin slm zere eittii ve kendisini Kuranla sulad Musab bin Umeyr Radyallahu anhn durumu, Yce Allahn onun vastasyla nasl fetih (gnller fethi) nasib ettii ortada. Ben bazen deerli sahabilerden bir adamn bizim yaadmz zamanda aramza gnderildii bir durum tahayyl ediyorum. Yce Allah onun
Yani aile fertlerinin tm Mslman olmasa da her eve mutlaka slm girdi. Hedrev halkndan, kadn ya da erkek en azndan bir kii Mslman oldu. evirenbn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (2/186-187). 203[203] Buhr (7/87) Fadilus-Sahabe. Mslim (15/178) Fadilus-Sahabe. Ebu Davud, lim (3644) Ebu Davudun rivayetinde geen ibare yledir: Vallahi senin nclnde bir kimsenin hidayete erdirilmesi senin iin krmz develerden daha hayrldr. 204[204] Mslim (16/227) lim. 205[205] Mslim (6/82-83) Saltul-Musfirin. Buhr (8/679) Fadil-Kuranda sahih olduu vurgulanarak muallak bir ekilde (senedi verilmeden) rivayet edilmitir.
202[202]

102

vastasyla ne yararlar salar! Onun elleriyle ne fetihler nasib eder! stersen bunu bn Teymiyye ve onun rencisi bnul-Kayyim gibi ilimle ameli birletirmi selef alimlerinden biri asndan da syleyebilirsin. Onlardan biri bizim zamanmzda gnderilmi ve Yce Allaha davet etmi olsa, ben kesin olarak inanyorum ki, onun vastasyla gelecek yarar, lkelerin ve kullarn kalplerinin slma almas suretiyle salanacak iyilik mrlerini davet yolunda harcayan ada davetilerin binlercesinin saladndan fazla olacaktr. Bizimle o sekin kiiler arasndaki fark ilim ve eitimdir. Eer ilim Yce Allah iin olursa o ayn zamanda bir eitimdir. te bu ekilde eitimin bereketi ortaya kmtr. Oysa ada islmi akmlarn ou bunun pek bir deeri olmad, insanlarn mrlerini bunun iin harcamalarnda bir yarar olmad ve bunun bir getirisinin de olmayaca kanaatini tamaktadr. Onlar bu almay bir zaman kayb olarak gryor ve slmn doru inan zere ve sahabilerin yetitii gibi gece ibadet, gndz oru eitimiyle yetimemi insanlarla ayakta duracan sanyorlar. Biz bu husus zerinde sz hayli uzattk. nk kitabn asl gayesi ve vermek istedii mesaj bundadr. Yce Allahtan bizi deerli sahabilerin yollarna girmeye muvaffak klmasn, bu yolda ne geen ilklerle ycelttii gibi bizimle de dini yceltmesini, bizimle onlar insanlarn alemlerin Rabbinin huzurunda toplanaca gn ncekilerin ve sonrakilerin efendisiyle birlikte biraraya getirmesini diliyoruz. 4. Dr. Muhammed Said Ramazan diyor ki: On bir yl cihad ve yalnz Allah yolunda srekli sabr gstermek, ite bu yeryznn dousuna ve batsna yaylan gl bir slm hkimiyetine ulalmasnn creti ve yoludur. O hkimiyetin nnde Bizansn gc dklyor, onun nnde Farisler ezilip gidiyor, onun etrafnda eitli dzenlerin ve uygarlklarn deerleri eriyip yok oluyordu. cret cihad, sabr, yorgunluk ve zorluklara katlanmaktr. Allah iin, bunlar olmadan da slmi toplumun direklerini oturtmak gerekten ok kolayd. Ancak bu Yce Allahn kullar hakkndaki ilhi snnetidir. Kendilerine kulluk nitelii zorunlu olarak verildii gibi onlarn kulluk grevlerini kendi seimleriyle yerine getirmelerini istedi. Gayret gsterilmeden kulluk grevi yerine getirilemez. Eziyete katlanlmadan ve ehadete atlmadan samimi bir kimseyle yalanc birbirinden ayrdedilemez. Bir insann kendi nefsinden bir deme yapmakszn, bir ey sarfemeksizin ganimet kazanmas adalete uygun deildir. Bu yzden Yce Allah insan iki eyle ykml klmtr: 1. slm eriatn uygullamak ve slm toplumunu oluturmak. 2. Dikenli, zorlu ve rahatlatc olmayan bir yolda bunun iin yrmek.206[206] Ben diyorum ki:Sretten baz olaylar ve btn peygamberlerin hayatlar bunun iin birer delil tekil ettii gibi Yce Allahn u sz de bu adan bir delildir: Allah dileseydi onlardan c alrd. Ancak sizi birbirinize imtihan etmek iin (byle emrediyor). Allah yolunda ldrlenlerin ise (Allah) amellerini boa karmayacak. Onlar hidayete iletecek ve durumlarn dzeltecektir. Onlar kendilerine tantt cennete sokacaktr. (Muhammed, 47/4-6)

10. kinci Akabe Beyat

bn shak, ondan da Ahmed bin Hanbel, Kab bin Mlik Radyallahu anhn ikinci Akabe olay ile ilgili olarak yle dediini rivayet etmilerdir: ...O gece kavmimizle birlikte bineklerimizde uyuduk. Gecenin te biri geince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile buluma szmz (randevumuz) iin bineklerimizden ayrldk. Kedilerin gizlice yrmesi gibi gizlice sessiz bir ekilde yryorduk. Derken Akabedeki bir vadide toplandk. Biz yetmi iki erkektik. Aramzda hanmlarmzdan da iki kii vard. Bunlardan biri Mzin bin Neccar oullarnn kadnlarndan olan Ummu Umre Nesibe binti Kabd. Dieri de Seleme
206[206]

Fkhus-Sre (124-125) zet olarak.

103

oullarnn kadnlarndan olan Esm binti Amr bin Adiyy bn Nbiydi ki o da Ummu Menidir. Vadide toplanp Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi beklemeye baladk. Sonunda geldi. Beraberinde Abbas bin Abdilmuttalib Radyallahu anh vard. O, o zaman kendi kavminin dini zereydi. Ama kardeinin olunun iinde bulunmak ve onun iin gvence oluturmak istemiti. Oturduunda ilk konuan Abbas bin Abdilmuttalib oldu. Dedi ki: Ey Hazrec topluluu! -Araplar o zaman ensrdan olan bu ahalinin tamamn Evsiyle Hazreciyle Hazrec olarak adlandryorlard- Sizin de bildiiniz gibi Muhammed bizdendir. Biz kendisini, kavminden, onun hakknda bizimle ayn dnceye sahip olanlardan koruduk. O kavmine kar bir ycelik zeredir ve kendi beldesinde korunmada tutulmaktadr. O size ynelmek ve aranza katlmaktan baka bir eyi de kabul etmiyor. Siz eer onu teslim edecekseniz, onu aranza aldktan sonra perian halde brakacaksanz daha imdiden peini brakn. phesiz o kavmine kar bir ycelik zeredir ve beldesinde korunmaktadr. Biz de ona yle dedik: Senin dediini duyduk. Ya Raslallah Sallallahu aleyhi vesellem! imdi sen konu ve kendin ve Rabbin iin istediini tercih et. Bunun ardndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem konutu. Kuran okudu. Allaha davet etti. slm kabul etmeye tevik etti ve: Kadnlarnz ve ocuklarnz koruduunuz eylerden beni de korumanz zere sizinle beyat ediyorum diye buyurdu. Bunun zerine Ber bin Marur elinden tuttu. Sonra yle dedi: Evet, seni hak zere gnderene yemin olsun ki biz bakmmz altnda olanlar koruduklarmzdan, seni de koruyacaz. Bunun zerine seninle beyat ettik ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Vallahi biz sava ve birlikler oluturmada ehil kimseleriz. Biz bu kabiliyeti nesilden nesile devraldk. Ber, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle konuurken Ebu Heysem bin Tihan sze kart ve yle dedi: Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Bizimle baz adamlar -yani yahudilerarasnda balar var. Biz bu balar koparacaz. Eer biz bunu yaparsak, sonra Allah seni stn klarsa bizi brakp kavmine dner misin? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu sze tebessm etti. Sonra yle buyurdu: Aksine kanmz bir, ykntmz bir olacak207[207] Ben sizdenim ve siz bendensiniz. Sizin savatklarnza kar savaacak, sizin bar yaptklarnzla bar yapacam.208[208] Kab dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Benim iin her biri kendi kavmini temsil edecek oniki temsilci karn diye buyurdu. Onlar da dokuzu Hazrecten, Evsten olmak zere oniki temsilci kardlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin elini ilk tutan kii Ber bin Marur oldu. Ondan sonra dier fertler beyat ettiler. Biz Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme beyat edince eytan Akabe tepesinden kedinin bile duyabilecei gr bir sesle yle bard: Ey evlerin sahipleri! Atalarnn dinlerini terkedenler onunla birlikte size kar savamak zere biraraya gelirken ktlenmi adam karsnda yle duracak msnz? Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu: Bu Akabenin eytandr! Bu Akabenin eytandr! Ona bn Ezib de denir. Ey Allahn dman, unu duy ki, muhakkak seninle uramaya da vakit ayracam. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra: imdi bineklerinize geri dnn diye buyurdu. Abbas bin Ubde bin Fudle de: Beni hak zere gnderene yemin olsun ki, eer istersen yarn Min halknn zerine kllarmzla saldrabiliriz dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise:

Yani aramzdan birinin kan aktlacak olsa hep birlikte onun hakkn arayacaz, birimizin bir eyi tahrib edilecek olsa onu ortak bir kayp olarak greceiz eviren-. 208[208] bn Hiam yle diyor: Kanmz bir, ykntmz bir olacak: Yani benim zimmetim sizin zimmetiniz, benim kendi nefsim adna koruma gerei duyduum ey (mahremim) sizin de korumanz gereken eydir (mahreminizdir). bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (3/189).

207[207]

104

Biz bununla emrolunmadk. Ancak siz imdi bineklerinize geri dnn diye buyurdu. Derken biz yattmz yerlere geri dndk ve sabah olunca Kurey tarafndan gnderilenler bize doru geldiler. Evlerimize kadar varp dediler ki: Ey Hazrec topluluu! Bize haber verildiine gre siz bizim u arkadamzn yanna gelmisiniz. Onu bizim aramzdan alp bize kar savamak zere kendisiyle beyat ediyormusunuz. u kesindir ki, vallahi, Arap kabileleri iinde bizimle kendisi arasnda sava kmas durumunda size kar gstereceimiz sertlik kadar kimseye gstermeyiz. Bunun zerine bizim kavmimizin mriklerinden baz kimseler ne karak: Byle bir ey olmad ve bizim byle bir eyden haberimiz olmad diye yemin etmeye baladlar. Gerekten de doru sylediler. Onlarn byle bir eyden haberleri olmamt. Bu arada biz birbirimize bakyorduk. Bu srada bir grup kalkt. Bunlarn iinde Hris bin Him bin Muire el-Mahzumi de vard. Onun ayaklarnda da yeni nalinler vard. Ben kendisine: ununla konu dedim. Ben bunu derken biraz o grubu syledikleri sze ortak etmek istiyordum. Dediler ki: Ey Ebu Cbir! Sen kendin bir ey yapamaz msn? Sen Krueyten u gencin nalinleri gibi efendilerimizden bir efendisin. Hris bu sz duydu. Bunun zerine onlar ayaklarndan karp benim zerime att ve: Vallahi onlar sen giyeceksin dedi. Ebu Cbir diyordu ki: Brak. Vallahi genci korumaya aldn. Nalinlerini kendisine geri ver. Ben de yle dedim: Hayr, vallahi, onlar kendisine geri vermeyeceim. Vallahi bu yerinde bir yorumlama. Eer yorumlama doru karsa onu karacam.209[209]

mni Dersler ve ller

1. Muhammed Gazali diyor ki: Bu Akabe beyatnda, o olayda kesinletirilen anlamalarda ve o esnada yaplan karlkl grmelerde yakn, fedakrlk ve kahramanlk ruhu hkimdi. O topluluun tamamna ve syledikleri her sze bu ruh hkim olmutu. Grlen o ki, konumaya yn veren veya bir takm antlamalara ynelten unsur sadece ateli duygular deildir, asla. phesiz gelecein hesab bugnn hesabna dayanlarak yaplr. Ele geirilmesi bir ihtimal olan ganimetlerden nce ele geirilmi ganimetlere baklr. Onlar en kuvvetli imanla iman etmi kimseler olarak Yesribden gelmilerdi. Fedakrla aran bir kimsenin arsna cevap vermilerdi. Peygamber -Aleyhisselam- ise yle ayakst bir ekilde tanmlard ve bu tanmann zerinden gnler gemiti. Kanaate gre bu tanmann unutulmu olmas gerekirdi. Ancak cesaret ve gvenden gcn alan byle bir enerjinin kaynan unutmamz uygun olmaz. Her ne kadar ensar byk beyattan nce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi yle kenardan keden grme dnda tanma frsat bulamam idilerse de gkten k saan vahiy onlarn yollarn aydnlatm ve gayelerinin net bir ekilde grlmesini salamt. Kurann yarsna yakn bir ksm Mekkede indi. Hafzlarn dillerine yerlemi ve deerli yazclarn sahifelerinde dolatrlyordu. Mekkede inen Kuran ayetleri ahirette verilecek karl adeta gzle grlyormu gibi tasvir ediyordu. Sanki elini attn zaman cennet meyvelerini toplayacakmsn gibi. Kendini hakka veren bir bedevi ok ksa bir an iinde

bn Him, bn shaktan naklen (2/187-192). Buradakinden daha uzun bir ekilde. Ondan da Ahmed bin Hanbel, Msnedinde rivayet etmitir. (3/460-463). Tabern (19/87-91) Bu hadis uzun ekliyle MecmauzZevid (6/42-46)da gemektedir. Heysemi yle diyor: Bunu Ahmed bin Hanbel ve benzer ekilde Tabern rivayet etmitir. Ahmed bin Hanbelin rivayetindeki ravilerin bn shak dnda kalanlar isimleri Sahihte geen ravilerdir.O da kendisinin bizzat duyduunu ortaya koyan ifade kullanmtr. el-Albni de, Fkhus-Srenin tahkikinde: Bu sened (hadisin senedi) sahih bir seneddir diyor. el-Fethte getiine gre bn Hibban da bu hadisin sahih olduunu sylemitir.

209[209]

105

Arap yarmadasnn dzlnden kp nimetlerle evrili rmaklarn ve mhrlenmi ieceklerin yanna geebilirdi. Ayn ekilde Kuran ncekilerin balarndan geenlerin, mminlerin nasl kurtarldklarn ve peygamberleriyle nasl kurtulduklarn, inkrclarn nasl taknlk ettiklerini, kendilerine mhlet verilmesinin nasl onlar sarho ettiini, bylece nasl ar gittiklerini ve despot kesildiklerini, daha sonra ilhi adaletin nasl yerini bulduunu, bylece zlimlerin helak olup gittiklerini, arkalarnda da kendilerine srt evrilmi bir dnya ve harap olmu evler braktklarn anlatyordu. Onlar arkalarn dndler, yerin yzleri ise onlar lanetliyor, Tpk Hakkn celli karsnda yklp gitmi batl gibi. Allaha iman, Onun iin sevmek. Onun dini zere kardelik ve Onun adna yardmlama. te tm bunlar, ahalisi taknla dalm olan Mekkenin civarnda gece vaktinde biraraya gelen nefisleri byle bir eye ynelten unsurlard. Onlar byle bir eye Allahn yardmclarnn (ensrnn) Onun Peygamberini, kendi namuslarn koruduklar gibi koruyacaklarnn, namuslarn canlaryla savunduklar gibi onu da canlaryla savunacaklarnn duyurulmas iin yneliyorlard. Artk onlar sa olduklar srece o Peygamber -Aleyhisselama bir zarar dokundurulamayacakt. Mekke mrikleri kendilerinin slm, iinden kamayaca bir alan ierisinde kuatmaya aldklarn, Mslmanlar da kendi canlaryla uramaya zorladklarn sanyorlard. Dolaysyla su ileyip de kendisine ksas uygulanmayacandan emin olan bir sulunun rahat bir ekilde uykuya dalmas gibi uykuya dalmlard. Gnler gzel geerken sen de gnler iin iyi eyler dnmtn. Kaderin getirecei skntlardan hi korkmamtn. Geceler seninle bar yapt sen de ona aldandn, Ama gecelerin sadeliinde keder gelip atyor. Evet. Bu gece, hakkn askerleri putperestliin belini krmak, cahiliyeye son vermek ve onun adamlarn ortadan kaldrmak zere antlayorlar.210[210] 2. Umarz, slmn ezip geen bir darbe ile hkim klnabileceini sanan hzl dnce sahibi birtakm kimseler bu beyat olayndan ibret alrlar. Nasl oldu da, sava konusunda uzman ve tecrbe sahibi olan ensr, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme o vadi halknn bir saldr dzenlemek iin teklifte bulunduklar halde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendilerini bundan nehyetti ve: Ben bununla emrolunmadm dedi? Meyvelerin toplanmasnda acele edilmesi sarfedilen abalarn boa gitmesine yolaabilir. Byle bir durumda slmi hareket rnlerini veremez. Sonu mevcut olan kiilerin de kaybedilmesi ve elde edilmesi sadece bir ihtimal olan kar iin onlarn davetlerinin zayi edilmesi olur. Bu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Habbab Radyallahu anha syledii u szne de ahitlik etmektedir: Ama siz acele ediyorsunuz.211[211] 3. Prof. Muhammed Said Ramazan diyor ki: Ensrn slma giriinin balangcnn nasl olduu hakknda verdiimiz bilgiler zerinde dnld zaman grlecektir ki, Yce Allah Medinedeki hayat ve ortam slm davetini kabul iin hazrlamtr. Medine halknn buna ilk balamas srasnda bu dini kabul iin psikolojik (nefsani) bir hazrlk sz konusuydu. Medinede oturanlar birbirine karm deiik unsurlardan oluuyorlard. Bunlarn bazlar Medinenin yerlileriydi ki, onlar mrik Araplard. Dierleri de Arap yarmadasnn deiik blgelerinden Medineye g etmi yahudilerdi. Mrikler iki byk kabileye ayrlyorlard. Bunlardan biri Evs dieri de Hazrecdi. Yahudiler ise kabileden meydana geliyorlard: Kurayza oullar, Nadir oullar ve Kaynuka oullar. Yahudiler adetleri zere uzun sre oyunlar evirdiler. Bylece Evs ve Hazrec kabilelerinin arasna dmanlk tohumlar ektiler. Bylece Araplar birbirini izleyen ypratc savalarla birbirlerini yemeye baladlar. te bu uzun sren dmanln etkisi altnda Evs ve Hazrec kabilelerinin herbiri yahudilerden bir
210[210] 211[211]

Fkhus-Sre (161-163) zetle. Kayna daha nce gemiti.

106

kabileyle antlama yapmt. Evs kabilesi Kurayza oullaryla antlam, Hazrec kabilesi de Nadir oullaryla ve Kaynuka oullaryla antlamt. Onlarn aralarnda meydana gelen en son atma da Buas atmasyd. Bu olay hicretten birka yl nce meydana gelmiti. Bu, byk bir atma oldu ve kabilelerin ileri gelenlerinin ou bu olayda ldrld. O sralarda yahudilerle Araplar arasnda ne zaman bir srtme ksa yahudiler o zaman hemen: Gelecek olan bir peygamberin ortaya kma zaman yaklat diye tehdidde bulunuyor ve kendilerinin onunla birlikte olacaklarn, bylece onlar Ad ve remin ldrlmesi gibi ldreceklerini sylyorlard. te o artlarda, Medine halknda bu dine kar bir ilgi uyanmt. Ona kuvvetli mitler balamlard. Onun faziletiyle yeniden saflarn birletimeleri ve yeniden birliklerini salamalar mmkn olabilirdi. Bylece aralarnda dmanla yolaan sebepler ortadan kalkabilirdi. bnul-Kayyimin Zdul-Meadda dedii gibi bunlar Yce Allahn Peygamberi iin hazrlad eylerdi. Bylece, onun Medineye hicreti iin artlar oluturuluyordu. nk Allahn rahmeti, slmn aydnlnn yeryznn her tarafna yaylmasnda orann bir merkez rol oynamasn gerektirmiti.212[212] 4. bn shak diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Akabe beyatndan nce sava iin izin verilmemi, kan aktmak kendisine helal klnmamt. Sadece Allaha armak, eziyetlere katlanmak ve cahillere aldrmamakla emrolunuyordu. Kureyliler de muhacirlerden ona uyanlara bask yapyorlard. yleki onlar dinleri hakknda zora sokmu ve kendi yurtlarndan kovmulard. Onlardan bazlar dinine aykr szleri sylemeye zorlanyor, bazlar onlarn ellerinde ikenceye maruz braklyor, bazlar onlardan kaarak deiik beldelere gidiyordu. Yurtlarn terketmek zorunda kalanlarn kimisi Habeistana, kimisi Medineye gitmiti. Her trl uygulama oluyordu. Kurey halk Allaha kar gelince, Onun kendileri iin diledii stnl geri evirince, Peygamberini -Aleyhisselam- yalanlaynca, yalnz Ona kulluk eden, Peygamberini -Aleyhisselam- dorulayan ve onun dinine sarlan kimselere ikence edince, Yce Allah da Peygamberine Aleyhisselam sava etmesi ve Mslmanlarn, kendilerine zulmedenlere, bask yapanlara kar aralarnda (sava iin) dayanma yapmalar iin izin verdi. Bana Urve bin Zubeyrden ve daha baka ilim adamlarndan ulaan habere gre Yce Allahn onlara sava iin izin vermesi, kan aktmay hell klmas ve Mslmanlarn kendilerine kar taknlk edenlerle arpmalarna msaade etmesi hakknda inen ilk ayet Yce Allahn u szdr: Kendileriyle savalan mminlere zulmedilmeleri dolaysyla (savaa) izin verilmitir. phesiz Allah onlara yardm etmeye g yetirir. Onlar srf: Rabbimiz Allahtr dediklerinden dolay haksz yere yurtlarndan karlmlardr. Eer Allahn insanlarn bazlarn bazlaryla savmas olmasayd phesiz ilerinde Allann ad oka anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklrd. Allah kendine yardm edenlere elbette yardm edecektir. phesiz Allah gldr, ycedir. Onlar, kendilerine yeryznde iktidar verirsek namaz klar, zekt verir, iyilii emreder ve ktlkten sakndrrlar. lerin sonu Allahndr. (Hacc, 22/39-41) Yani onlar zulme uratldklarndan dolay kendilerine sava yapmay helal kldm. nsanlarla aralarnda kan meselede, onlarn yalnz Allaha ibadet etmek dnda bir sular yoktur. Onlar stn geldikleri zaman namaz klar, zekt verir, iyilii emreder, ktlkten nehyederler. Yani Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabileri (onlar diye kastedilenler bu kimselerdir). Allah hepsinden raz olsun.213[213]

212[212] 213[213]

Fkhus-Sre (162-167) zetle. bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (2/211).

107

5. MEKKEDEN MEDNEYE KUTSAL HCRET

Sahabilerin (Allah hepsinden raz olsun) Medineye Hicretleri Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye Hicreti

108

109

Sahabilerin (Allah hepsinden raz olsun) Medineye Hicretleri

bn Abdilberr -Rahimehullah- zet olarak yle diyor: Bu sz edilenlerin Akabe gecesinde Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme beyat etmeleri tamam olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem beraberinde bulunan Mslmanlara gruplar halinde Medineye hicret etmelerini emretti. Sz konusu beyat hem Medinelilerin kfir olanlarndan hem de Kurey kfirlerinden gizli bir ekilde gereklemiti. Sylendiine gre ilk yola kan kii Ebu Seleme bin Abdilesed el-Mahzumiydi. Onun hanm Ummu Seleme binti Ebi Umeyyenin beraberinde kmasna engel olunmu ve yaklak bir yl Mekkede alkonmutu. Daha sonra onun da kocasnn yanna gitmesine izin verildi ve o da hicret etmek zere yola kt. Onun Medineye gitmesi iin yol hazrlklarn o zaman henz kfir olan Osman bin Talha bin Ebi Talha yapt. Ebu Seleme Radyallahu anh Kubya yerleti. Sonra, Adiyy bin Kab oullarnn antlamals olan Amir bin Rebia beraberinde hanm Leyl binti Ebi Hasame bin Ganim olarak hicret etti. Bu hanm Medineye giren muhacir kadnlarn ilkidir. Daha sonra Abdullah bin Cah ve kr air olan kardei Ebu Ahmed bin Cah hicret etti. (Sz edilen kadnn) annesi ve kardelerinin annesi Umeyme binti Abdilmuttalib de bu arada hicret etti. Btn Cah oullar hanmlaryla birlikte hicret ettiler. Onlarn gitmesinden sonra Ebu Sfyn evlerine yerleti ve oray sahiplendi. Ebu Sfyn bin Harbin kz Faria, Ebu Ahmed bin Cahin nikh altndayd. Bu sz edilen drt kii de Kubya yerleti. Byle bir grubu saydktan sonra yle diyor: Sonra mer bin Hattab ve Ayya bin Rebia yirmi binekliyle birlikte ktlar ve Medineye geldiler. Onlar Umeyye bin Zeyd oullarnn mntkasnda el-Avl denilen yere yerletiler.Onlara Ebu Huzeyfe Radyallahu anhnin mevls (klesi) Slim Radyallahu anh namaz kldryordu. lerinde en ok Kuran bilenleri oydu. Him bin As bin Vil de Mslman olmu, mer bin Hattab Radyallahu anha kendisiyle birlikte hicret etmek zere sz vermi ve: Seninle Gifar oullarnn kuyusunun yannda buluuruz demiti. Ancak Himn kavmi onun niyetini anlam ve kendisini hicretten alkoymutu. Sonra Ebu Cehil ve Hris bin Him Medineye geldiler. Ayya bin Ebi Rebiayla konutular. O, onlarn anadan kardeleri ve amcalarnn oluydu. Ona annesinin, kendisini grmeden ban ykamamak ve glgede durmamak zere adakta bulunduunu haber verdiler. Bu haber zerine yrei yand ve onlarn dediklerini dorulad. Dolaysyla onlarla birlikte geri dnmek zere kt. Ama onlar yolda onun ellerini arkadan baladlar. Bu ekilde Mekkeye gtrdler ve orada hapsedilmi bir halde saklamaya baladlar. Yce Allah onu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin duasyla kurtarncaya kadar da byle kald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir namazn kunut duasnda yle dua etti: Ey Allahm! Velid bin Velidi, Seleme bin Him, Ayya bin Ebi Rebiay ve mminlerden gszlklerinden dolay bask altnda tutulanlar (mustazaflar) kurtar. Ey Allahm! Mudar zerindeki azabn artr. Bunu onlar iin Yusufun ktlk yllar gibi ktlk yllar kl. Sonra, ey Allahm, Ayya bin Ebi Rebiay ve dierlerini kurtar ve onlar Medineye hicret ettir. Daha sonra Talha bin Ubeydillah geldi. O ve Suheyb bin Sinn, Haris bin Hazrec oullarnn arasnda Hubeyb bin sfn yanna yeletiler. Talhann Ebu Umme Esad bin Zurrenin yanna yerletii de sylenmitir. Suheyb mal sahibi biriydi. Kureyliler onu ldrmek ve maln almak iin peine takldlar. Onlar yanna geldiklerinde, kendilerine doru bakt. Onlar da ona baktlar. Bu srada onlara: Bildiiniz gibi ben sizin iinizde en iyi atan adamm. Vallahi, Allahn iinizden lmesini diledii kimseler lmeden bana ulaamazsnz. Onlar da: yleyse maln brak sen ekip git dediler. O da: 110

Ben malm Mekkede braktm. Size bir iaret veririm siz ona gre bulup alrsnz dedi. Onlar, onun doru sylediini anladlar ve aldklar iarete binaen, peini brakp Mekkeye geri dndler. Bylece maln aldlar. Bunun zerine u yet indi: nsanlardan yleleri de vardr ki, canlarn Allahn rzasn kazanma yolunda feda ederler. Allah kullarna kar efkatlidir. (Bakara, 2/207) Osman bin Affan Radyallahu anh, Neccar oullarndan Hassan bin Sbit Radyallahu anhn kardei Evs bin Sbit Radyallahu anhn yanna yerleti. Uzzb da Sad bin Haysemenin yanna yeleti. O bekrd. Bylece Mekkede Mslmanlardan (kendi iradeleriyle) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebu Bekir Radyallahu anh ve Ali Radyallahu anhden baka kimse kalmad. Bu ikisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emriyle onun yannda kalmlard. Baz kimseler de zorla tutuldular. Onlar kendi kavimleri alkoydu. Onlar hicret etmeye ok arzulu olduklarndan kendileri iin mcahitlere yazlan ecir yazld.214[214] Gazali diyor ki: te muhacirler Mekkeyi byle gruplar halinde veya teker teker terkediyorlard. Sonuta Mekke neredeyse Mslmanlardan tamamen arndrlm bir hal ald. Kureyliler de, bir yurdun kendini slma feda ettiini, slmn zerinde kk salaca ve iinde korunaca bir rol stlendiini hissettiler. Dolaysyla Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin davetinin girdii bu (kendi alarndan) tehlikeli dnemden dolay ilerine bir korku dt. Kanlarnda, canndan korktuu zaman iyice saldrganlaan canavarlarn duygularna benzer duygular hareket etmeye balad. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem henz Mekkedeydi. Ancak bugn yarn sahabilerine kavuacan mutlaka biliyordu. Srann kendine gelmesine kadar acele etmiyordu.215[215]

mni Dersler ve ller

1. Prof. Muhammed Said Ramazan yle diyor: Mekkede Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabnn kar karya olduklar imtihan; ikence, eziyet grmek ve mriklerden grdkleri eitli ekillerdeki alay ve hakaretlerdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara hicret iin izin verince bu seferki imtihanlar da vatanlarn, mallarn, evlerini ve varlklarn terketmek oldu. Onlar dinleri hakknda vefakr, Rablerine kar ihlasl kimselerdi. Gerek birinci ve gerekse ikinci imtihann getirdii skntlar ve zorluklar kararl bir sabr ve yklmaz bir azimle karladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendilerine Medineye hicret etmeleri zere iarette bulunduunda, arkalarnda vatanlarn ve iindeki mallarn, varlklarn, yaknlarn brakarak o tarafa yneldiler. O zaman kendilerini saklayarak ve gizlenerek ktlar. Bunu ise varlklarn ve arlk tekil eden eyalarn geride brakmak suretiyle gerekletirmeleri mmknd. Nitekim dinlerini kurtarmak iin btn bunlar Mekkede braktlar. Bunlarn yerine, kendilerini barndrmak ve yardmc olmak zere onlar Medinede bekleyen kardeler kazandlar.216[216] 2. stad Muhibbuddin el-Hatib diyor ki: slmi ruh, slm hidayetini kolayca anlayabilecei, hayatn her alannda bu hidayet izgisine gre amel etme imkn bulabilecei, istedii herkesi slma davet etme zgrlne sahip olaca, btn gerekleri ve iyilikleri onlara ulatrabilecei bir dzen ve ynetim ortamnda yaamak ister. Byle bir ortamda gerek Mslman ferdin ve gerekse slmi cemaatin btn hallerinde sz konusu iki eyin aktan yerine getirilmesi mmkn olur. O ortamda hakkn yle bir gc olur ki bu gle, ona engel olan veya Mslmanlarn insanlar hidayete davet etmelerini, o hidayetin gereini evlerinde, dkkanlarnda, derneklerinde, toplant yerlerinde
bn Abdilberrin ed-Durer fihtisaril-Meazi ves-Siyerinden zetlenerek. (75-79). Dr. evki Dayfn tahkikiyle. Drul-Mearif basks. 215[215] Fkhus-Sre (168-169). 216[216] Fkhus-Sre (137).
214[214]

111

yerine getirmelerini engelleyen kimsenin yola getirilmesi mmkn olur. slmi ruh gelince islm hkmlerini uygulayan, onun davetini koruyan ve mmeti onun adbna ynlendiren dzenin glgesinde ilerleyince artk bu ruh slm iin, onun ycelmesi, dairesinin genilemesi amacyla alan, onun bahelerinde rn veren bir g haline gelir. Ama eer slma ters den, onun davetini ezen, mmeti onun adbna gre eitmeyen bir dzen altnda ortaya kar ve geliirse, onun gc slm destekleme ve hidayetini etrafa yayma imknndan mahrumdur.217[217] 3. eyh Abdlaziz bin Rid en-Necdi de zet olarak yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve dierlerinin hicretinde pek ok yarar ve dnen iin birok ibret vardr. Bunlardan bazlarna iaret edeceiz ki, bir mmin zalimlerden sz konusu hicreti yapan kimselerin karlat gibi bir uygulamayla karlarsa dini kurtarmak ve Allaha davet iini yrtmek zere gidecei topraa ulamak iin bir yol ve imkn bulduunda hicret etsin. Birincisi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, kendisine ve dierlerine katlanamayacaklar ikenceler etmelerine ramen kavmi kendisini hakka davet etmekten alkoymak zere ldrmeye karar verinceye kadar onlarn arasndan kmamtr. Bunda ise onun dinine davet edenler iin ibret vardr. kincisi: Sahabileri -Allah kendilerinden raz olsun- ondan nce ve Medine hicretinden nce, ikencelere katlanamayacak derecede zayf dnce Habeistana hicret ettiler. Bununla birlikte onlardan Mekkede dinlerine davet eden baz kimseler kald. Ancak onlar sayca azd ve aralarndan bazlarn koruyan adamlar vard. Onlar Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme olan sevgilerinden ve cihada (kfr karsnda dayanmaya) g yetirebilmelerinden dolay, bozgunculara kar hccet ortaya koymak ve zayf grlenlerden ve dierlerinden hak zere olanlar savunmak amacyla kaldlar. Bu durumda olan bir kimse iin uygun olan, eziyetlerine sabredebildii srece zalimlerin arasndan bir baka yere gememesidir. ncs: Allaha, Kitabna ve Raslne gerek anlamda iman kalplere girince ve ruh onu bilgi ve anlay zere iyice sindirince onun mutlaka da akseden amellerle ve canla, malla verilen cihadla rnlerini ortaya koymas gerekir. Drdncs: Burada daha nceki hususu aklayc bir durum vardr ki o da udur: Onlar kendilerine Allahtan ve Raslnden ulaanlar stn tutarak, beraberindeki aclara ramen hakk, mal, evlad, aile, airet ve vatan gibi kendi nazarlarnda en kymetli olan varlklara tercih ederek kavimlerinden ayrlmlardr. Beincisi: Balayc ynnden olmasna ramen mal azl onlar hicretten alkoymamtr. Bunun yansra oluk ocuu, dostlar, zerinde yetitikleri ortam ve Mekkede ok basit yollarla elde ettikleri kazanlar hicretten geri kalmak iin gereke gstermemilerdir. nk btn bunlarn hatta btn dnya varlklarnn Allahn hicretleri karlnda kendileri iin hazrlad ecre denk olmadn biliyorlard. Bunun yansra bir eyi terkedene dnyada ve ahirette onun karlnn verileceini anlamlard. Nitekim gelimeler ve olaylar da bunu doru karmtr. Altncs: Dmanlarnn gcne denk veya ona yakn bir gce sahip oluncaya kadar, kendi dinlerini benimsemeyen ve onun hkmne raz olmayan kimselerin tahakkm altnda aalanmaya ve boyun emeye raz olmadlar. e yarar silahlarn dnda sahip olduklar her eylerini arkalarnda brakp Allaha gvenerek yola ktlar. Bununla birlikte gizlice uzaklama, tuzak kurma, ilerini dmanlarndan saklama, aralarnda birlik oluturma, saflarn birletirme, kendilerine dman olan herkese kar durmalarna ve onlardan korunmalarna yarayacak gelecee ynelik kuvvet hazrlama gibi g yetirdikleri ve yetirebilecekleri sebeplere de bavurdular. Bunlarla ve Rabblerinin kendilerini desteklemesiyle geni beldeler fethettiler. Ey mmin! Boyunlarna klelik ve smrge
217[217]

Min lhmtil-Hicre (8-9), Selefiye Yaynevi basks.

112

boyundurluu geirilmi, bugn ve bugnden nce balarna karanlk kbusu rtlm Mslmanlarn sfatlarn incele. Szn ettiimiz kimselerin sfatlarnn tam tersi olduunu grrsn.218[218] 4. Muhammed Gazali yle diyor: Hicret bir grevlinin yakn bir beldeden uzak bir beldeye gemesi deildir. Rzk arayan bir kimsenin verimsiz bir topraktan verimli bir topraa g etmesi de deildir. Kendi yuvasnda gven iinde yaayan bulunduu yerde kk salm olan bir kimsenin karlarn heba etmeye, btn mallarn feda ederek sadece kendini kurtarmaya zorlanmasdr. Kendisini buna zorlayanlarn, kendisine kar gayet rahat hareket edeceklerini, yamac bir anlayla davranacaklarn bildiinden yolun banda veya sonunda ldrlmeyi de gze alr. te byle bir eye mminden bakas g yetiremez. ok pheci, zayf karakterli ve endieli bir kimse byle bir eye hibir ekilde g yetiremez. O Yce Allahn hakknda yle buyunduu kimselerdendir: Biz eer onlarn zerine: Kendi nefislerinizi ldrn yahut yurtlarnzdan kn diye yazsaydk ok az dndakiler bunu yapmazlard. (Nisa: 4/66) Mekkede Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle buluan ve ondan hidayet nurlar alan ve birbirlerine hakk ve sabr tavsiye eden erler ise, kendilerine hicret edin dendii anda hi zorlanmadan yola koyuldular ve slm yceltecekleri, onun geleceini gvenceye alacaklar yerlere hicret ettiler. Mrikler birde baktlar ki, halkyla mamur olan Mekke bombo bir hale gelmi ve insanlarn dolat yerler ssz bir hale gelmi.219[219]

Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in ve Arkadann Hicreti

bn shak diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, hicret eden sahabilerinden sonra kendisine de hicret iin izin verilmesini bekleyerek Mekkede kald. Sahabilerinden hapsedilenler ve oyuna getirilenler dnda Ali bin Ebi Talib Radyallahu anh ve Ebu Bekir Radyallahu anhden baka Mekkede onunla beraber kimse kalmamt. Ebu Bekir Radyallahu anh hicret iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden sk sk izin istiyor ancak o: Acele etme belki Yce Allah sana bir arkada tayin eder diyordu. Ebu Bekir Radyallahu anh o arkadan (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) bizat kendisi olmasn arzuluyordu.220[220] Muhammed Gazali diyor ki: Mekkenin tautlar bu meseleyle ilgili kkl bir karar almak zere Drun-Nedvede toplandlar. Bazlar Muhammed -Aleyhisselam-n ellerine zincir vurularak ve kuvvetli bir ekilde balanarak hapse atlmas, kendisine yiyecekten baka bir ey verilmemesi ve lnceye kadar bu hal zere braklmas ynnde gr ortaya attlar. Bir bakas Mekkeden srgn edilmesi ve bir daha oraya girmesine izin verilmemesi bylece Kureyin onun iinden elini ekmesi ynnde gr ileri srd. Bu grlerin her ikisi de kesin bir sonuca ulatrmayacak nitelikte grldnden kabul edilmedi ve Ebu Cehilin teklif ettii eyin uygulanmas zerinde gr birliine vard. Ebu Cehil yle demiti: Benim grme gre Kureyin her kolunda soylu, orta halli ve gayretli bir gen bulun. Sonra her gence keskin bir kl veririz. Sonra onlarn hepsi birden ona, bir adamn vurmas gibi vururlar, ldrdklerinde kan btn kabileler arasnda dalm olur. Haim oullarnn btn Kureye sava amaya g yetireceklerini sanmyorum. Artk nlerinde diyetten baka bir seenek kalmaynca biz de diyetini deriz. Toplantya katlanlar kendilerini akna eviren problem iin bu zm kabul ettiler ve bunu uygulamak iin gerekli hazrlklar yapmak zere daldlar. Kuran- Kerim bu cinayetin tasarlanmas hadisesine u ekilde iaret etmitir:
218[218] 219[219]

Uslus-Sretil-Muhammediye (71-73) zetlenerek. Fkhus-Sre (166-167) zetle. 220[220] bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufla birlikte (2/221).

113

Hani inkr edenler seni balayp hapsetmek, ldrmek veya (Mekkeden) karmak iin tuzak kuruyorlard. Onlar tuzak kurarken Allah da tuzak kuruyordu. Allah tuzak kuranlarn en hayrlsdr. (Enfal: 8/30)221[221] Aie Radyallahu anhann rivayet ettii ve Buharinin, hadis kitaplarnn en sahihi olan kitabnda naklettii, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicretiyle ilgili hadiste, Aie Radyallahu anha bn Dainnenin Eb Bekiri himayesine almasn, Eb Bekirin onun himayesini geri evirmesini szkonusu ettikten sonra yle demitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o gn Mekkedeydi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Mslmanlara dedi ki: Bana sizin hicret yurdunuz gsterildi. ki kayalk arasnda hurmalk bir alandr. Bylece hicret edebilen herkes Medine tarafna doru hicret etti. Daha nce Habeistan toprana hicret etmi olanlarn geneli de Medineye dnd. Ebu Bekir Radyallahu anh da Medine tarafna hicret etmek zere hazrland. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona: Acele etme. Ben izin verileceini umuyorum diye buyurdu. Ebu Bekir Radyallahu anh da: Babam sana feda olsun, sen byle bir ey umuyor musun? diye sordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Evet dedi. Bunun zerine Ebu Bekir Radyallahu anh, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin arkada olmak iin kendisini hicretten alkoydu. Bundan sonra drt ay sreyle, yannda tuttuu iki binek devesini aa yaprayla besledi. bn ihab diyor ki: Urve yle syledi: Aie Radyallahu anha dedi ki: Biz bir gn lenin ilk vakitlerinde Ebu Bekir Radyallahu anhn evinde otururken bir kii Ebu Bekir Radyallahu anha: u, ba rtl halde gelen kii Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemtr! dedi. -Daha nce yanmza gelmedii bir saatte geliyordu- Ebu Bekr Radyallahu anh: Annem ve babam ona feda olsun. Bu saatte onun gelmesine sebep mutlaka nemli bir i olmaldr. dedi. (Aie Radyallahu anha dedi ki: Derken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gelip ieri girmek iin izin istedi. Kendisine izin verildi. eri girdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebu Bekir Radyallahu anha: Yanndakileri kar dedi. Ebu Bekir Radyallahu anh da: Babam sana feda olsun, onlar senin aile efradndr, ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Bana (hicret iin) yola kma izni verildi diye buyurdu. Ebu Bekir Radyallahu anh: Babam sana feda olsun, arkadalk edecek miyim, ey Allahn Rasul diye sordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Evet dedi. Bunun zerine Ebu Bekir Radyallahu anh: Babam sana feda olsun, u iki bineimden birini al ya Rasulallah Sallallahu aleyhi vesellem! dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: cretiyle diye buyurdu. Aie Radyallahu anha dedi ki: Biz onlar iin gzel bir yol hazrl yaptk. Kendileri iin daarca azk koyduk. Esm binti Ebi Bekr Radyallahu anh kuann bir ksmn koparp onunla daarcn azn balad. Bu yzden o kuakl olarak adlandrld. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekr Radyallahu anh Sevr danda bir maaraya vardlar. gece orada saklandlar. Abdullah bin Ebi Bekr geceleri yanlarnda kalyordu. O, o zaman delikanllk anda, etraf tanyan ve iyi kavrayl bir genti. Seher vakti ortalk daha tam aydnlanmadan yanlarndan ayrlyor ve adeta Mekkede gecelemiesine Kureylilerle birlikte sabahlyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve Ebu Bekir Radyallahu anha kar planlanan her ne oyunu duysa hemen onu zihnine yerletiriyor ve ortalk iyice kararmadan bu duyduu eylerin haberlerini kendilerine
221[221]

Fkhus-Sre (169), bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufla birlikte (2/221-223)ten zetlenerek.

114

ulatryordu. (Maarada) onlarn etrafnda Ebu Bekr Radyallahu anhn mevls (klesi) Amir bin Fuheyre samal baz koyunlar otlatyordu. Akamn biraz gemesinden sonra koyunlar yaknlarna getirip yatryordu. Onlar (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekir Radyallahu anh)da taze stlerden itikten sonra yatyorlard. Bu itikleri st kendi samal koyunlarnn styd ve iine kzgn ta atlarak kaynatlyordu. Amir bin Fuheyre ortalk daha tam aydnlanmadan gelip koyunlarn kaldrr (ve otlaa gtrrd). (Amir) onlarn maarada kaldklar gece boyunca, her gece ayn eyi yapt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekir Radyallahu anh ed-Diylden bir kiiyi -bu kii Abd bin Adiyy oullarndand- rehber ve yol gstericisi olarak tuttular. Bu kii yollar iyi bilen, rehberlikte tecrbeli bir adamd. Bu kii elini kana bandrarak As bin Vil es-Sehmi ailesi arasnda yemin etmiti. O adam o zaman Kurey kfirlerinin dinindendi. (Belirtilen ekilde yemin etmesi zerine) ona gvendiler. Bineklerini ona teslim ettiler. Bu adamla (maarada geen) geceden sonra nc gecenin sabahnda Sevr maarasnda szletiler. Amir bin Fuheyre de, beraberlerinde rehber olmak zere, onlarla birlikte yola kt. Rehber onlar sahil yolundan gtrmeye balad.222[222] Daha sonra Buhari, senedini vererek bn ihbn yle dediini rivayet ediyor: Bana Abdurrahman bn Mlik el-Mudlic -bu kii Surke bin Mlik bin Cuumun kardeinin oludur- rivayet etti, o kendisine babasnn rivayet ettiini bildirdi, o da kendisinin Suraka bn Cuumun yle dediini duyduunu bildirdi: Kurey kfirlerinin elileri bize geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve Ebu Bekr Radyallahu anh ldrecek ve esir edecek kiiye onlarn herbiri iin ayr ayr dl verileceini ifade ediyorlard. Ben, kavmim Mudlic oullarnn meclislerinden bir mecliste oturmakta olduum bir srada onlardan bir adam geldi. Biz otururken yanbamzda durdu ve Ey Suraka! Ben sahilde baz karartlar grdm. Sanyorum onlar Muhammed ve arkadalaryd dedi. Suraka dedi ki: Ben bu kimselerin onlar olduunu anladm. Fakat dedim ki: O grdklerin onlar deildirler. Ancak sen filan ve falan kiileri grmsndr. Bunlar bizim gzlerimizin nnde kp gittiler dedim. Sonra mecliste bir sre oturdum. Sonra kalkp (evime) girdik. Cariyeme atm alp karmasn ve yksek tepenin arkasnda beni beklemesini emrettim. Ben de kargm alarak evin arkasndan ktm. Kargmn (demirli) alt tarafn yerde srkledim, st tarafn da aaya doru edim. Sonra atmn yanna geldim ve (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve beraberindekilere hzla) yaklamak iin atm drt nala kaldrdm. Sonunda onlara yaklatm. Bu srada atm srt ve ben de zerinden dtm. Ancak hemen kalktm ve elimi fal oklarnn antasna soktum. Ordan fal oklarn karp:
Buhr (7/272-273) Menkbul-Ensr Hafz bn Hacer yle diyor: ki kayalk arasnda hurmalk bir alandr Bu ifade hadisin metnine sokulmutur. Ancak bu ibare ez-Zuhriye ait olan bir aklamadr. Burada sz edilen rya da bu babn (yukardaki hadisin getii babn) banda sz edilen ryadan ayrdr. O da (birinci rya da) Buhrnin Ebu Musa -Radyallahu anh-dan onun da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-den rivayet ettii u hadiste gemektedir: (Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellembuyurdu ki): Ryamda Mekkeden hurmalk bir yere hicret ettiimi grdm. Aklma burann Yemme veya Hacer olabilecei geldi. Ancak burann Yesrib (Medine) olduunu anladm. Buhr bunu (7/267)de MenkbulEnsrn Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in ve ashabnn hicreti balkl babnda muallak (senedsiz) kesin ifadeyle nakletmektedir. Onlar senin aile efradndr: Bu szyle Aie -Radyallahu anha- ve Esm -Radyallahu anha-y kastediyordu. cretiyle: es-Suheyli, er-Ravdda Marib alimlerinden birinden yle bir ey nakleder: Bu kiiye, Ebi Bekr Radyallahu anh-n btn maln Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-e balamasna ramen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-in ondan niin (cretsiz) binek almaktan kand soruldu. O da yle syledi: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- hicretinin sadece kendi malyla olmasn arzulad. Bu kii yollar iyi bilen, rehberlikte tecrbeli bir adamd: Bu sz ez-Zuhriye aittir. Ancak hadisin metnine sokulmutur. Bu kii elini kana bandrarak As bin Vil es-Sehmi ailesi arasnda yemin etmiti: Onlar bir eye yemin ederken ellerini kana veya kirletecek bir eye banddrlard. Bu hareket onlarda yemini tekid anlamna geliyordu.
222[222]

115

Bunlara zarar verir miyim yoksa veremez miyim? diye fal ektim. Azulamadm ey kt. (Yani zerine hayr yazan ok kt.) Ben yine de atma bindim ve fal oklarnda kan sonuca muhalefet ettim. (Atmn) beni onlara (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve beraberindekilere) yetitirmesi iin uratm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kuran okuyuunu duyacak kadar yaklatm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem arkasna dnp bakmyor, Ebu Bekir Radyallahu anh ise sk sk dnp bakyordu. Bu srada atmn n ayaklar t dizlerine kadar yere (kuma) batt. Ben de attan dtm. Sonra (at) kalkmaya zorladm ve o da kalkt. Ancak ayaklarn bir trl karamyordu. Kalkp dorulabildiinde de n ayaklarnn brakt izden ge doru duman gibi parlt ile bir ey ykseldi. Ardndan yine fal oklaryla fal ektim ve arzulamadm ey kt. Bunun zerine onlara emn diye seslendim. Onlar da durdular. Ben atma binerek yanlarna gittim. imde onlara herhangi bir ey yapmaktan alkonulmam karsnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iinin stn gelecei kanaati hasl oldu. (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme): Kavmin senin bana dl koydu dedim ve insanlarn onlarn hakknda yapmak istedikleri eylerden haberlerini kendilerine bildirdim. Kendilerine yol az ve ihtiya maddeleri sundum. Ancak benden bir ey almadlar ve hibir ey de istemediler. Sadece (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Bizim haberimizi gizle dedi. Ben, bana bir emn yazs yazmasn istedim. Amir bin Fuheyreye emretti. O da bir deri parasnn zerine yazd. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yoluna devam eti.223[223] bn ihab dedi ki: Bana Urve bin Zubeyrin bildirdiine gre daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Mslmanlarn bir kafilesi iinde bulunan Zubeyr Radyallahu anha yetiti. Bunlar m tarafndan gelen tccarlard. Zubeyr Radyallahu anh, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve Ebu Bekir Radyallahu anha beyaz elbiseler giydirdi. Medinede de Mslmanlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden yola ktn duydular. (Bu yzden onu karlamak amacyla) her sabah Harra denilen mevkiye gelip le sca bastrncaya kadar bekliyorlard. Bir gn yine uzun sre bekledikten sonra dnmlerdi. Onlar evlerine ekildikten sonra yahudilerden bir adam bekledii bir eye bakmak iin kulelerinden birine kt. Bu srada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve arkadalarnn beyazlara brnm halde serap grntsn yararak geldiklerini grd. Bunun zerine yahudi avaznn kt kadar bir sesle: Ey Arap topluluu! te sizin beklediiniz o davetliniz geliyor diye barmadan kendini alamad. Bunun zerine Mslmanlar hemen silahlarn kuanarak yola koyuldular ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Harra zerinde karladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn sa
Kayna ileride verilecek. Hafz bn Hacer yle diyor: Baz karartlar grdm: Yani baz insanlar grdm. Kargmn (demirli) alt tarafn yerde srkledim, st tarafn da aaya doru edim: Byle yapmasndaki gayesi kargnn demirinin parltsnn arkadan grnmemesini salamakt. nk kimsenin kendisinin ardndan gelip de konulan hediyeye ortak olmasn istemiyordu. Oklar: Burada kasdettii oklar ucunda demir ve arkasnda kuyruk bulunmayan fal oklardr. Arzulamadm ey kt: Yani zarar veremezsin oku kt. Peygamber onun aleyhine dua etti: el-smilinin verdii, Berdan rivayet edilen ve Halifenin naklettii hadiste de yle denmektedir: Bunun zerine: Ey Allahm! stediin ekilde bizden (kar karya bulunduumuz tehlikeyi) sav dedi. lgili babn 18. hadisi olan Enes -Radyallahu anh- hadisinde de yle denmektedir: Bunun zerine Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- ona bakt ve Allahm onu yere dr dedi ve at onu yere att. Duman gibi parltl bir ey...: Bunun atesiz ekilde bur duman olduu sylendii gibi toz olduu da sylenmitir. Onlara emn diye seslendim: Ebu Halifenin rivayetinde de yle denmektedir: Ey Muhammed! Bunun senin iin olduunu anladm. Beni iinde bulunduum durumdan kurtarmas iin Allaha dua et. Vallahi ben de senin arkandan gelen (seni izleyen) kimsenin gzn krelteceim (yani yanltarak sana ulamasn nleyeceim). (el-Feth, 7/283-285ten zetlenerek.)
223[223]

116

taraflarndan ilerledi ve beraberindekilerle birlikte Amr bin Avf oullarnn mahallesinde indi. Bu olay Rebiul-evvel aynn Pazartesi gn meydana gelmiti. Ebu Bekir Radyallahu anh insanlarn arasnda ayakta durdu. (Yani ho geldin demeye gelenlerle ilgilenip, onlarla musafaha etti.) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de sessiz bir ekilde oturdu. Hatta ensardan gelenler iinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi daha nce grmemi olanlar Ebu Bekir Radyallahu anhe selm veriyorlard. Sonunda Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gne vurunca Ebu Bekir Radyallahu anh ridsyla onu glgelendirdi ve insanlar bu gelime zerine onun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem olduunu anladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Amr bin Avf oullarnda on drt ksur gece kald. (Bu sre iinde) takva zere bina edilmi olan mescidi (yani Kuran- Kerimde: phesiz ilk gnden takva zere kurulan mescid... (Tevbe, 9/108) diye sz edilen Kuba Mescidini) ina etti. Sonra bineine bindi ve ilerledi. nsanlar da onunla birlikte yrdler. Sonunda (devesi) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mescidinin bulunduu mevkiye kt. O zaman Mslmanlardan baz erkekler namazlarn orada klyorlard (yani oray kendilerine bir namazgh edinmilerdi). Bu yer, Sad bin Zurrenin himasinde olan Sehl ve Sheyl adl iki yetim ocua ait bir hurma kurutma yeriydi. Binei oraya knce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: nallah konaklayacamz yer, buras olacaktr diye buyurdu. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem (ad geen) iki genci arp, hurma kurutma yerini mescid yapmak iin onlarla bu yer hakknda pazarlk yapt. Onlar: Hayr. Biz buray sana balyoruz, ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! dediler. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oray ba olarak kabul etmek istemedi ve onlardan belli bir karlkla satn ald. Sonra oraya Mescid ina etti. Mescidin yapmnda kendisi de onlarla (sahabilerle) birlikte kerpi tamaya balad. Kerpi tarken bir yandan da u beyitleri okuyordu: Ey Rabbimiz! Bu tadmz yk Heyberin (kymetli hurma) ykleri deildir. Ama bu ykler -ey Rabbimiz!- onlardan daha deerli ve daha temizdir. Ey Allahm! Gerek karlk ancak ahiret karldr. Sen ensra da muhacirlere de rahmet eyle. Mslmanlardan ismi bana zikredilmemi bir adama ait iirini okumutu. bn ihab dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu beyitlerin dnda, bir iirin beyitlerini tam olarak okuduu, hadislerde bana rivayet edilmedi.224[224] Enes bn Mlik Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, arkasna Ebu Bekir Radyallahu anh alm olarak Medineye geldi. O zaman Ebu Bekir Radyallahu anh ya biraz ilerlemi ve tannan biriydi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise pek tannmayan ve henz gen saylacak yata biriydi. Bazen bir adam Ebu Bekir Radyallahu anh ile karlar ve kendisine: Ey Ebu Bekir! u nndeki adam kimdir? diye sorard. O da:
Buhr (7/281-28) Menkbul-Ensr. Hafz bn Hacer yle diyor: le sca bastrncaya kadar bekliyorlard: bn Sadn rivayetinde yle deniyor: Gne kendilerini yaknca evlerine dnyorlard. Beyazlara brnm halde...: Zubeyr -Radyallahu anh- ve Talha -Radyallahu anh-n kendilerine giydirmi olduu beyaz elbiseleri giyinmi halde. Serap grntsn yararak...: Yani onlarn ortaya kmasyla k yansmasnn meydana getirdii serap kayboluyordu. Ey Arap topluluu!: Abdurrahman bin Uveymin rivayetinde de Ey Kyele oullar! diye gemektedir. Bu kii ise ensrn eski bir nineleriydi. Evs ve Hazrecin anneleri bu kiiydi. Bu kii ise Kyele binti Khin bin Uzredir. Bu olay Rebiul-Evvel aynn Pazartesi gn meydana gelmiti: Muteber olan tarih bu tarihtir. Bu olayn Cuma gn meydana geldiini syleyenler yanlmlardr. Musa bin Akabenin bn ihbdan naklettii rivayette de yle denmektedir: Oraya Rebiul-Evvel aynn hillinde geldi. Yani ad geen ilk gnnde gelmiti. (el-Feth, 7/286-287den zetlenerek.)
224[224]

117

Bu bana doru yolu gsteren adamdr derdi. Adam da onun normal gittii yolu, kasdettiini sanar ve gitmek istedii yola en kestirme ve doru yoldan gidebilmek iin nndeki kiiden yararlandn dnrd. Bir keresinde Ebu Bekir Radyallahu anh arkasna bakt. Atl birinin arkadan kendilerine yetitiini grd. Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Arkamzda bir atl var, bize yetimi dedi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de arkasna bakt ve: Ey Allahm! Onu yere dr diye buyurdu. Bu srada at adam drd. At sonra kineyerek kalkt. Adam: Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Bana istediini emret dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: yleyse yerinde dur ve bizim peimizden gelecek kimseyi brakma diye buyurdu. Bylece gnn banda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin canna kasteden biriyken ayn gnn sonunda adeta onu savunan bir silah haline gelmi oldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem (bu yolculuun) sonunda Harra civarna yerleti. Sonra ensra haber gnderdi. Onlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve Ebu Bekir Radyallahu anhn yanlarna gelerek kendilerine selm verdiler ve yle dediler: Gven iinde bineklerinize binin. Size itaat edilecek. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekir Radyallahu anh bineklerine bindiler. Gelen ensriler de nlerinde silahl bir ember oluturdular. Medinede de: Allahn Peygamberi geldi. Allahn Peygamberi geldi denildi. Bylece onlar da gelerek bakmaya ve Allahn Peygamberi geldi demeye baladlar. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye doru ynelip ilerlemeye balad. Sonunda Ebu Eyyub Radyallahu anhn evinin yannda indi. O bu srada ailesiyle konuuyordu. Bu arada, ailesine ait bir hurmalkta onlar iin hasat yapmakta olan Abdullah bin Selm da (olanlar) duydu. Hemen aceleyle onlar iin topladn yanna alp geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden bir eyler dinleyip sonra ailesine geri dnd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Yaknlarmzdan kimin evi en yakndr? diye sordu. Ebu Eyyub Radyallahu anh: Benim, ey Allahn Resul! u evim, u da kapmdr dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: yleyse git bize uyuyacamz bir yer hazrla diye buyurdu. O da: Allahn bereketiyle kalkn dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gelince Abdullah bin Selm da geldi ve yle syledi: Ben senin Allahn Peygamberi olduuna ve hak zere geldiine ehdet ederim. Yahudiler beni kendilerinin efendileri, efendilerinin olu, en bilgilileri ve en bilgililerinin olu olarak bilmilerdir. Onlar benim Mslman olduumu renmeden sen onlar ar. nk benim Mslman olduumu renirlerse hakkmda bende olmayan eyler sylerler (beni olduumdan farkl bir ekilde nitelerler). Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara bir adam gnderdi. Onlar hemen gelip yanna girdiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendilerine: Ey Yahudiler topluluu! Yazk size, Allahtan korkun. Kendisinden baka ilh olmayan Allaha yemin olsun ki siz benim gerek peygamber olduumu ve benim hak zere geldiimi biliyorsunuz. Artk Mslman olun diye buyurdu. Onlar: Byle bir ey bilmiyoruz dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme byle dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ayn sz kere tekrarlad. (Ardndan): Size gre Abdullah bin Selm nasl bir adamdr? diye sordu. Onlar da: O bizim efendimiz ve efedimizin olu, en bilgilimiz ve en bilgilimizin oludur dediler. Bu kez: Peki o Mslman olursa ne dnrsnz? diye sordu. Onlar: Allah korusun, o Mslman olacak biri deildir dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tekrar: O Mslman olursa ne dnrsnz? diye sordu. Onlar yine: 118

Allah korusun, o Mslman olacak biri deildir dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yeniden: O Mslman olursa ne dnrsnz? diye sordu. Onlar da yine: Allah korusun, o Mslman olacak biri deildir dediler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ey bn Selm! k yanlarna! dedi. O da kt ve yle syledi: Ey yahudiler topluluu! Allahtan korkun. Kendisinden baka ilh olmayan Allaha yemin olsun ki siz onun gerek peygamber olduunu ve onun hak zere geldiini biliyorsunuz. Onlar: Yalan sylyorsun dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlar yanndan kard.225[225] Buharinin Sahihinde geen hicretle ilgili hadislerden biri de Enes Radyallahu anhn Ebu Bekr Radyallahu anhden rivayet ettii u hadistir: (Ebu Bekr Radyallahu anh dedi ki: Maarada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikteydim. Bam kaldrdm. Gelen adamlarn ayaklarn grdm. Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! lerinden biri bu tarafa doru aa bakacak olsa bizi grr dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: Sus, ey Ebu Bekir! (Biz) ncleri Allah olan iki kiiyiz diye buyurdu.226[226] mni dersler ve ller ksmna gemeden nce hicret esnasnda meydana gelen iki olaydan sz etmek istiyoruz. Bunlardan birincisini Sahihinde Buhari, ikincisini ise el-Hakim ve Tabern rivayet etmitir. Buhari, Ber Radyallahu anhn yle sylediini rivayet etmitir: Ebu Bekir Radyallahu anh Azibden bir eer satn ald. Ben onu, onunla birlikte tadm. Azib ona Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemn yolculuundan (hicretinden) sordu. O da: Bizim durumumuz izlenmeye baland dedi. Derken geceleyin yola ktk. O gece ve gndz hzl bir ekilde yrdk. le vakti oldu. Bizim iin bir kaya kaldrld. Onun yanna
Buhr (7/294) Menkbul-Ensr. Hafz bn Hacer yle diyor: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-, arkasna Ebu Bekir -Radyallahu anh-i alm olarak Medineye geldi: Burada Ebu Bekir -Radyallahu anh- kendi bineinin arkasna yani terkisine aldnn kastedilmi olmas da, Ebu Bekir -Radyallahu anh-n arkadan bir baka binekle geldiinin kastdilmi olmas da mmkndr. Yce Allah yle buyuruyor: Birbirini izleyen bin melekle size yardm edeceim (Enfal, 8/9) (Bu yetin metninde, yukardaki hadisin metninde getii gibi arka arkaya anlamna murdif kelimesi kullanlmaktadr.) Ebu Bekir -Radyallahu anh- yal ve tannan biriydi: Burada yal denirken onun salarnn aarm olduu anlam kastedilmektedir. Tannan biriydi: nk o ticaret iin yapt yolculuklarda Medineye uruyordu. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- ise bu iki hususun her ikisinde de ondan farklyd. O Mekkeden (ticaret yolculuklarna) kmayal epey olmutu ve onun henz salar aarmamt. Yoksa gerekte Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-, Ebu Bekir -Radyallahu anh-den yaa daha bykt. Mslimin Sahihinde Muaviye -Radyallahu anh-den rivayet edildiine gre Ebu Bekr -Radyallahu anh- 63 yl yaad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-den sonra da iki yl ve birka ay yaamt. Dolaysyla Sahihteki rivayete gre Ebu Bekr -Radyallahu anh-n Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-den yaa iki yldan daha kk olmas gerekir. Bu bana yol gsteren adamdr: bn Sad bunun sebebini kendisinin naklettii bir rivayette yle aklamtr: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Ebu Bekir -Radyallahu anh-den insanlar kendisinden alkoymak iin oyalamasn istemiti. Bu yzden: Sen kimsin? diye sorulduunda: Bir ihtiyacn karlamaya alan biriyim diyordu. Beraberindeki kii kimdir? diye sorulduunda da: Bana yol gsteren rehbedir (hdidir) diyordu. O bu szyle onun dinde kendisine yol gsterdii, hidyete erdirdii anlamn kastediyordu. Ancak insanlar onun normal yolu tarif eden rehber olduunu sanyorlard. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-den bir eyler dinleyip sonra ailesine geri dnd: Ahmed bin Hanbelin Msnedinde ve Tirmiznin Suneninde Zurre bin Evfnn Abdullah bin Selmdan rivayeti tarkyla nakledilen, Tirmiznin ve el-Hakimin sahih olduunu syledikleri bir rivayete gre Abdullah bin Selm -Radyallahu anh- yle sylemitir: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Medineye geldiinde insanlar onun etrafnda toplandlar. Ben de kendisine bakmak iin insanlarn arasnda gittim. Yzn yakndan grnce o yzn yalanc yz olmadn anladm. 226[226] Buhr (2/302) Menkbul-Ensr.
225[225]

119

geldik. Onun biraz glgesi vard. Ben Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin yere bir hrka serdim. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun zerine yan st uzanp yatt. Ben etrafndakileri kolaan edip tehlikeli bir ey varsa gidermek zere ktm. Bu srada bir obana rastladm. Koyunlarnn nne dm kayadan bizim yararlandmz ekilde yararlanmak istiyordu (yani glgesinden yararlanmak istiyordu). Ona: Ey delikanl! Sen kime aitsin (kimin klesi veya hizmetisisin) diye sordum. Ben filanca kiiye aitim dedi. Koyunlarnn arasnda hi stl olan var m? diye sordum. Evet dedi. Bu kez: Peki saar msn? diye sordum. O da Evet dedi ve srsndan bir koyunu ald. Memesini salla dedim. O da az bir miktarda st sad. Yannda bir de, zerinde hrka bulunan bir su tulumu vard. Onu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin gzelce szdm. Ardndan ste dktm ve alt tarafn serinletti. Sonra onu Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gtrdm ve: , ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de iti. Ben de bylece memnun oldum. Sonra yola koyulduk. Bizi izleyenler de izimiz zere geliyorlard.227[227] Kays bin Numann yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekr Radyallahu anh gizlice yola ktklarnda Ummu Mabede uradlar. O: Vallahi bizim (st veren) koyunumuz yok. Koyunlarmz hep gebe olduklarndan hi stmz kalmad dedi. Sanyorum Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: u koyun nedir? diye buyurdu. O, o koyunu getirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun iin bereketle dua eti. Sonra da ondan bir kap st sad ve onlara ikram etti. Onu itiler. Bunun zerine adam: Sanyorum sen kendisinin sabii olduunu sanan kiisin dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Bunu onlar diyorlar dedi. Adam: Senin getirdiine ehdet ederim dedi. Sonra: Sana uyaym m? diye sordu. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de): Bizim glenerek ortaya ktmz duyana kadar hayr dedi. Daha sonra ona uydu.228[228] Hicret ksmn, Ebu Kays Srme el-Ensrinin sylemi olduu u gzel beyitlerle tamamlyoruz: Kureyin arasnda on ksur yl kald Kendisine bir dostla karlatnda t vererek, Hac dnemlerinde gelenlere kendisini arzederdi Ne kendisini barndracak birini ne de bir davet eden grebildi.
Buhr (2/300) Menkbul-Ensr. Heysemi yle sylemitir: Bunu Bezzar rivayet etmitir ve ravileri Sahihte isimleri geen ravilerdir. (6/58) Mecmauz-Zevid. Bunun el-Hakim (3/9, 10)da, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in sahabisi Him bin Hubeyten rivayet edilen bir hidi bulunmaktadr. Mellif (el-Hakim) bu hadisin isnadnn sahih olduunu ancak Buhr ve Mslimin Sahihlerine almadklarn sylemitir. Bu rivayetin sahihliine ve rvilerinin doruluuna eitli deliller gsteriyor. Bunlardan biri Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Haymeteynde kaldnn birka sahih rivayette bildirilmi mtevatir bir haber olmasdr. Bir dier delil de udur: Hadisi bu ekilde nakledenler, hadis uydurmakla, herhangi bir artrma ve eksiltme yapmakla itham edilmeyen bedevilerden olan Haymeteyn halkdr. Hadisi Ebu Mabed ve Ummu Mabedden ibare olarak alm ve ibare olarak nakletmilerdir. Bir dier delil de u: Bunun tpk elle almak gibi senedleri var. ocuk babasndan, baba da dededen almtr. Ravilerde herhangi bir zayflk veya mrsel yoktur. Bir dier delil: Hurr bin Sabah en-Nehai rivayeti Ebu Mabedden nakletmi, ondan da kendi olu nakletmitir. Zdul-Medn tahkikisi de rivayetin hasen olduunu ifade etmitir. (3/57) el-Albni de yle diyor: Bu hadisin iki ayr rivayeti daha bulunmaktadr ki, onlar Hafz bn Kesir, el-Bidye (3/192-194)te nakletmitir. Btn bu rivayetleriyle hadis en azndan hasen derecesinin altna dmemektedir.
228[228] 227[227]

120

Ancak bize geldiinde ve gnller ona kesin gvenince ok honud oldu ve gnl huzurla doldu Artk hibir zalimin zulmnden korkmaz oldu nsanlardan hadi aacak kimselerden birinden de korkmaz oldu. Helal yoldan kazandmz mallarmzdan onun iin bolca harcadk Savalarda ve yardmlama anlarnda da canlarmz feda ettik Btn insanlardan ona dmanlk edene dmanlk ederiz ok yakn ve gnlden bir dostumuz dahi olsa Allahtan baka Rab olmadn biliriz Allahn kitabnn hidayete gtrdn de.229[229]

mni Dersler ve ller

1. Yce Allah hicretten sz ederken yle buyuruyor: Siz ona (Peygambere) yardm etmezseniz, (bilin ki) kfredenler onu iki kiinin ikincisi olarak (Mekkeden) kardklarnda Allah kendisine yardm etmiti. O ikisi maarada iken arkadana: zlme! Allah bizimledir diyordu. Allah da ona gven duygusu vermi, sizin grmediiniz askerlerle onu desteklemi ve inkr edenlerin szlerini alaltmt. Allahn sz ise en ycedir. Allah ycedir, hakimdir. (Tevbe, 9/40) Muhammed el-Gazali diyor ki: Btl yenilgiye uratan ve hakka yardm eden askerlerle kastedilen sadece belli bir silah tr veya olaanst bir ekilde kendini gsteren bir gelime deildir. Bu maddi ve manevi btn ynleri kapsayacak ekilde geni bir anlam ierir. Maddi bir ey olduu zaman akla mutlaka ok byk varlklar getirmek gerekmez. Bazen gzn grmedii kk bir mikrop bile gl bir ordunun yaptn yapabilir. Nitekim Yce Allah buyuruyor: Rabbinin askerlerini Ondan bakas bilmez. (Mdessir, 74/31) Bazen Allah Peygamberi iin dmanlarnn gzlerini kreltir. Bu da bir tarafa yardm nitelii tar. Bu kaderin, kurtulu sebeplerine yapmakta kusur eden bir toplulua hakszl deildir. Aksine kaderin, hibir tedbir vesilesini brakmakszn hepsini kullanan bir toplulua mkfatdr. Nice planlar var ki, insanlar byk bir dikkatle hazrlarlar, baarl olmas iin son derece zen gsterirler, ancak daha sonra insan iradesini aan yahut nceden hesapta olmayp sonradan ortaya kan birtakm gelimeler dolaysyla eitli zorluklarla kar karya gelir ve en sonunda yce hikmet neyi gerektiriyorsa o olur. te bu Yce Allahn u sznde anlamn bulan bir gelimedir: Allah emrinde galibdir (mutlak g ve irade sahibidir), ancak insanlarn ou bilmez. (Yusuf, 12/21)230[230] 2. Ksmi diyor ki: Zeydilerin mfessirlerinden bazlar yle demilerdir: Bu yet yani Yce Allahn: O ikisi maarada iken arkadana: zlme. Allah bizimledir diyordu... sz Ebu Bekir Radyallahu anhin ne derece yksek bir mevkiye sahip olduuna birok ynden delalet etmektedir: Ayette: Allah bizimledir deniyor.

229[229] 230[230]

bn Him Sresi (1/512). Zdul-Med (3/60). Fkhus-Sre (176).

121

Allah da ona gven duygusu vermi... sznde kastedilen kiinin Ebu Bekir Radyallahu anh olduu sylenmitir. Bu aklama Ebu Ali ve el-Asammdan rivayet edilmitir. Ebu Ali yle demitir: nk korku iinde olan dolaysyla gvene ihtiya duyan oydu. Burada kastedilen kiinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem olduu da sylenmitir. Bu aklama da ez-Zeccac ve Ebu Mslimden rivayet edilmitir. Crullah yle demitir: Kim Ebu Bekir Radyallahu anhin sahabiliini inkr ederse kfir olur. nk o Allahn kitabnda bildirilen bir eye kar km olur.231[231] 3. Dr. Mustafa es-Sb, kartlacak dersler ve tler ile ilgili olarak yle diyor: Islah arsnda samimi sadakat sahibi bir asker, komutan iin cann feda etmekten ekinmez. nk komutannn selmeti davann selmeti demektir. Onun ortadan kaldrlmas davann bertaraf edilmesine veya zayf drlmesine yolaar. Ali Radyallahu anhn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicrete kt gece onun yatanda yatmas Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hayatta kalmas iin kendi cann ortaya koymaktan baka bir ey deildi. nk Kureyin genleri kendisinden intikam almak iin kllarn ona saplayabilirlerdi. Zira o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kurtulmasna imkan salamt. Buna ramen Ali Radyallahu anh byle bir eye aldr etmedi. mmetin peygamberinin ve davann kumandannn kurtulmas onun iin yeterliydi.232[232] 4. Yine yle diyor: Mriklerin gzlerine perde ekilmi ve bylece Sevr maarasnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve arkadan grememilerdi. Oysa hemen yanbalarna kadar gitmilerdi. Rivayetlerde bize aktarlan, maarann kapsna rmcein a rmesi ve kuun yuva yapmas olay, Yce Allahn peygamberlerine, davetilerine ve sevdiklerine nasl zen gsterdiini ortaya koyan ve gnllere rahatlk veren temsillerden bir temsildir.233[233] Allahn kullarna olan rahmeti, Peygamber -Aleyhisselam-n mriklerin eline gemesine ve onlarn onu ve davetini ortadan kaldrmalarna msaade edecek deildi. Nitekim o btn alemlere rahmet olarak gnderilmiti. Ayn ekilde Yce Allah samimi daveti kullarna da zorluk anlarnda ltfuyla yardm eder ve onlar iinde bulunduklar darlktan kurtarr, hakszla uratlmaktan korur. Mrikler etraflarn sardktan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve arkadann onlardan kurtarlmas Yce Allahn u szn dorulayan bir gelimeden baka bir ey deildir: phesiz biz peygamberlerimize ve iman edenlere dnya hayatnda da ahitlerin duracaklar gnde de yardm ederiz. (Mmin, 40/51) Yine Yce Allahn u szn dorulamaktadr: phesiz Allah iman edenleri savunur. Allah hibir hain ve nankr sevmez. (Hacc, 22/38)234[234] 5. stad Mnir el-Gadbn yle diyor: Plan tamamen gizli tutulduu, Aie Radyallahu anha, Esma Radyallahu anha, Ebu Bekr Radyallahu anh, bn Ureykit Radyallahu anh, bn Fuheyre ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iinde bulunduu grup dnda Mslman kitleden bile gizlendii halde bir insann tasarlyabileceinin stnde birtakm gelimeler dolaysyla plann baz ynleri aa kt. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu gelimeleri tam bir teslimiyetle karlad ve: zlme! Allah bizimledir. ncleri Allah olan iki kii hakknda sen ne

Mehsinut-Tevil (8/218). es-Sretun-Nebeviyye, Durs ve ber (67-68). 233[233] Bu konuda Enes bin Malik -Radyallahu anh-n Ebu Bekir -Radyallahu anh-den rivayet ettii hadis yeterlidir. Enes bin Malik -Radyallahu anh-n rivayet ettiine gre Ebu Bekir -Radyallahu anh- yle sylemitir: Maarada Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- ile birlikteydim. Bam kaldrdm. Gelenlerin ayaklaryla kar karya olduumu grdm. Ey Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-! lerinden biri bize doru aa bakacak muhakkak bizi grr dedim. O da: Sus, ey Ebu Bekr! ncleri Allah olan iki kii (yani biz ncleri Allah olan iki kiiyiz) diye buyurdu. 234[234] es-Sretun-Nebeviyye, Durs ve ber (71).
232[232]

231[231]

122

diyorsun? diye buyurdu. Hicretteki planlamada gsterilen dehay mahade ettikten sonra bize den u ciheti gzden uzak tutmamaktr: Birincisi: Beer planlamada btn gcmz ortaya koymamz ve tm tecrbelerimizi deerlendirmemiz gerekir. kincisi: Allaha olan tevekklmz sebeplere olan gvenimizden nce gelmelidir. ncs: Yce Allahn bizim gcmzn stnde olan kaza ve kaderini kabullenmeli ve onun slm ve Mslmanlar iin hayrl olduu konusunda gnlmz rahat olmal.235[235] 6. Yine yle diyor: nsandan istenen gayretin son noktasna gelindii ve beeri enerjinin bittii yerde Yce Allah peygamberine ve onun arkadana yardm ederek kendilerini dmanlarnn ellerine dmekten korumutur. Yce Allah vahiyle bildirdii salam (muhkem) sznde de bu hususu teyid etmitir. Nitekim, kitabnda yeryzndeki glerin ona bir ey yapamad, btn Mslmanlarn Medinede kalan veya Mekkede gizlenen beeri bir gten ibaret kaldklar, onu korumak iin yannda bir kiiden baka kimsenin bulunmad anda kendisinin onu koruduunu ve ona yardm ettiini bildirmektedir: Siz ona (Peygambere) yardm etmezseniz, (bilin ki) inkr edenler onu iki kiinin ikincisi olarak (Mekkeden) kardklarnda Allah kendisine yardm etmiti. O ikisi maarada iken arkadana: zlme. Allah bizimledir diyordu. Allah da ona gven duygusu vermi, sizin grmediiniz askerlerle onu desteklemi ve inkr edenlerin szlerini alaltmt. Allahn sz ise en ycedir. Allah ycedir, hakimdir. (Tevbe, 9/40) Burada yeryznn btn gleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden uzaktr. Mslmanlar da kfirler de. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de arkadana kesin ekilde sylyor: zlme. Allah bizimledir. Yce Allaha davet edenlerin de srekli ekilde, beeri glerin tkendii yerde Allahn yardmnn ulaaca konusunda salam bir inanca sahip olmalar gerekir. Glerin bittii, elden bir eyin gelmedii anda, dmann plannn baarya ulamasn Allahn yardmnn engelleyeceine salam bir ekilde inanmak gerekir. Ayn ekilde zaferin bata da sonda da Allahn elinde olduuna kesin bir ekilde kanaat etmeleri gerekir.236[236] 7. Muhammed el-Gazali zetle yle diyor: l seyahati gl bedenlere sahip olan develeri bile takatsiz brakyorsa, kan heder edilmi, hakknn elinden alnmas mbah addedilmi yolcularn durumunu artk sen dn. Araplarn azk ve su azlna ramen bu kabil zorluklara katlanabilme gleri olduka st dzeydedir. nceki sayfalarda getii zere Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha ocukken bu yolu katetmiti. Annesiyle birlikte babasnn kabrini ziyaret iin gitmi sonra yalnz bana dnmt. imdi de 53 yana geldii srada bu yolu katediyordu. Bu seferki yolculuu Medinede vefat etmi olan anne ve babasnn kabrini ziyaret iin deil; Mekke halk kendisini de, onun etrafnda toplananlar da reddettikten sonra Yesrib (Medine) topraklarnda kk salan risletini (davasn) korumak iindi. Allahn kendisine yardm edeceine ve dinini zafere erdireceine gveni tamd. Ama yine de karlat sert tepki, ilk gnden beri grd inkarn onu bu ekilde hicrete zorlamas esef vericiydi. O imdi Mekkeden rabbine hicret etmek zere kyordu.237[237] 8. Yine yle diyor: Allahn yardmn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kadar hakeden ve Onun desteine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha lyk bir insan bilmiyoruz. O Allah yolunda eitli skntlarla kar karya geldi. Bununla birlikte en yksek derecede destee lyk olmak bile sebeplere yapmakta ve gerekli aralardan yararlanmakta bir karnca boyunca dahi ihmalkr davranmaya msaade etmez. Bundan dolaydr ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hicretiyle ilgili plan olduka salam yapt ve hazrlanmas gereken her eyi hazrlad. Hi bir eyi raslantya brakmad.

235[235] 236[236]

el-Menhecul-Harekiyyu lis-Sretin-Nebeviyye (1/198-199). el-Menhecul-Harekiyyu lis-Sretin-Nebeviyye (1/193). 237[237] el-Gazzali, Fkhus-Sre (172-179) zetlenerek.

123

Bir mminin de hazr olan btn sebeplere onlarn hepsinin baarya ulatrc eyler olduunu dnerek yapmas sonra da Allaha tevekkl etmesi gerekir. nk Allah dilemedikten sonra hibir ey gereklemez. Kii eer elinden gelen btn gayreti ortaya koyar ve artk yapacak bir eyi kalmazsa bir imtihan olarak bana gelen yenilgiden dolay Allah onu hesaba ekmez. Bu gibi durumlar ise sadece insan iradesini aan kaderin gerei yerine geldiinden (kader yle olmasn gerektirdiinden) dolay olmaktadr. Bunda ise kii mazurdur (elinden gelen bir ey olmadndan kabahatsizdir.) ou zaman insan zaferin n artlarn gayet gzel bir ekilde hazrlar sonra ok daha yksek bir yardm gelir ve o zaferin meyvelerini ikiye katlar. Tpk baarl bir kaptann ynetiminde gzelce suyu yarp giderken hava artlar kendisine yardm eden ve gittii yne doru rzgr esen bir gemi gibi. Bu durumda gemi varmak istedii noktaya belirlenenden ok daha ksa zaman iinde ular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden Medineye hicreti bu ekilde gereklemitir.238[238] 9. eyh el-Hudari -Rahmetullahi aleyh- yle diyor: Bu hicretle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hakknda da kendinden nce gemi olan peygamber kardelerinin snneti gereklemi oldu. Peygamberlerin babas ve Allahn dostu brahim -Aleyhisselam-dan Allahn kelimesi sa -Aleyhisselam-a kadar hibir peygamber yoktur ki kendisinin yetitii ortamda yaayanlar tarafndan dlanm ve bu yzden oradan hicret etmek zorunda kalm olmasn. Derecelerinin stn, makamlarnn yksek olmasna ramen hepsi kavimleri tarafndan aalanmlard. Ancak onlar da, Allah urunda olduu srece zorluklara tahamml ve sabrla kendilerinden sonra gelecek tabilerine rnek olmak amacyla balarna gelenlere katlanmlard.239[239] Ben derim ki: Varaka bin Nevfel bundan dolay: Keke kavmin seni (yurdundan) kardnda sa olsaydm demiti.240[240] Yce Allah da yle buyurmutur: nkr edenler peygamberlerine: Kesinlikle ya sizi topramzdan karacaz ya da bizim dinimize dneceksiniz dediler. (brahim, 14/13) 10. Muhammed el-Gazali yle diyor: Hayatn tenakuzlarna ve insanlarn ihtilaflarna hayret etmek gerekir. Mekke halknn, ldrmek amacyla kendisine kar silah ektii, dolaysyla onlarn yurtlarndan bask altnda kan kiiyi Medineliler def ve methiyeyle karlyor, adamlar onu korumak iin canlarn ortaya koyuyor ve kendisi iin her trl hazrl yapyorlard.241[241] 11. Muhammed Said Ramazan da yle diyor: Belki Mslmann aklna mer bin Hattab Radyallahu anhn hicretiyle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicreti arasnda bir kyas yapma dncesi gelebilir ve kendi kendine: Neden mer Radyallahu anh mriklere kafa tutarak, hibir eyden korkmadan ve ekinmeden aktan hicret ederken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem saklanarak kendini gizlemek iin eitli tedbirlere bavurarak hicret etti. mer bin Hattab Radyallahu anh Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha m cesaretliydi?diye sorabilir. Byle bir sorunun cevab udur: mer bin Hattab Radyallahu anhn veya Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin dnda kalan herhangi bir Mslmann hareketi eriat asndan hccet nazaryla baklmayan kiisel bir hareketti. Dolaysyla onun kendisine uygun gelen, cesaret gcne ve iman kuvvetine uygun den yollardan, aralardan veya metodlardan birini seme imkn vard. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem eriat koyucuydu. Yani dinle balantl tm hareketleri bizim iin bir eriat ls saylr. Bundan dolaydr ki eriat hkmlerinde onun snneti ikinci kaynak olmutur. Snnetine ise tm szleri, fiilleri, nitelikleri ve benimsemeleri (takrirleri) girer. O eer mer Radyallahu anhn yapt gibi yapsayd
238[238] 239[239]

el-Gazzali, Fkhus-Sre (171) Nurul-Yakn (74) 240[240] Kayna daha nce geti. 241[241] el-Gazzali, Fkhus-Sre (183).

124

insanlar vacib olann (yaplmas gerekenin) bu olduunu, herhangi bir tedbir almann, ihtiyatl davranmann korku halinde gizlenmenin caiz olmadn sanrlard. Oysa Yce Allah eriatn bu dnyadaki sebeplere ve sebeplerin gerektirdii eyler zerine bina etmitir. Her ne kadar btn bu sebeplerin ve gereklerin Allahn dilemesiyle ve iradesiyle konulduunda phe yoksa da! Bundan dolay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, byle bir ite insan aklnn gerektirdii btn dnyevi sebeplere ve tedbirlere bavurmutur. Hatta bu konuda akla gelecek hibir tedbir brakmakszn hepsine bavurmu ve hepsini kullanmtr. Buna gre Ali bin Ebi Talib Radyallahu anh yatanda uyumas ve yorgann rtnmesi zere yerinde brakm, kendisine emn vermesinden sonra dmanlarnn aklna gelmeyecek kenar bir yoldan kendisini gtrmesi zere bir mrikten yararlanm, maarada gn kalarak saklanm ve bunun dnda insan aklna gelebilecek btn dier dnyevi sebeplere bavurmutur. Bununla Yce Allahn ilhi hikmetinin sebep olmasn gerektirdii birtakm dnyevi sebeplere yapmann Yce Allaha iman etmeye ters dmeyeceini ortaya koymak istemitir.242[242] 12. Yine yle diyor: Medine-i Mnevvere halknn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi karlay ekilleri bize, Medine halknn oluturduu ensarn gnllerinin erkekleriyle, kadnlaryla ve ocuklaryla Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar ne kadar byk bir sevgiyle dolup tatn gstermektedir. Her gn Medine dna karak gnein altnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendilerine ulamasn bekliyorlard. Gn bitince ertesi sabah yine onu beklemek iin kmak zere evlerine geri dnyorlard. Sonunda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendilerine grnnce gnllerindeki duygular comu ve Onu grmenin, Onun kendilerine ulamasnn sevinciyle dilleri kasideler, ilahiler sylemeye balamt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlar ayn sevgiyle karlamt. Hatta etrafna toplanm, onun geliinden dolay kasideler, ilahiler syleyen Beni Neccar cariyelerine doru bakarak: Beni seviyor musunuz? Vallahi benim kalbim de sizin sevginizle dolu diyordu.243[243] 13. Allme Muhibbuddin el-Hatb yle diyor: Hicret olaynn dayand hikmeti anlasaydk ve Allahn kitabnn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabndan Mekkede kalan, namaz klp oru tutan ama slma ters sistemlerin glgesinde kalmaya raz olan, o sistemleri deitirmeye gleri yetmedii halde slmn bu sistemleri deitirmek iin alan askerlerinden olmak zere onun kalesine hicret etmeyen bir topluluu azarladn bilseydik slmn; mensuplarnn namaz klp oru tutmalarn yeterli grmediini, bunun yansra sistemlerini, kurallarn evlerinde, arlarnda, tekilatlarnda, toplumlarnda ve ynetimlerinde uygulamalarn da istediini anlardk. Yine onlarn evlerinden balayarak slmn bu gayesinin gereklemesi iin her yola bavurmalarnn gerektiini anlardk. Bu yndeki alma da nce kiilerin kendi emanetlerinde bulunan oullarn ve kzlarn eitmeleriyle balar. Sonra slamn ycelmesi iin uraan, kardelerinin ne kmalar iin alan kimselerle yardmlar. te bu slah abas geni alanlara yaylnca onun klar altnda batln karanlklar dalr gider. te hicret metodlarndan biri olan bu metodun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve onun ilk ashabnn hicretinin etkileri gibi etkileri olacaktr. Mslim, Sahihinin mre Kitabnda Ebu Osman en-Nehdiden yle rivayet etmitir: Mucai bn Mesud es-Sulemi Radyallahu anh dedi ki: Kardeim Ebu Mabedi fetihten sonra Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gtrdm ve: Ya Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem! Onunla hicret etmesi zere beyat et dedim. Hicret ehlini alp geti (yani imdiye kadar hicret edenler ettiler,bundan sonra o anlamda bir hicret sz konusu deildir) diye buyurdu. Bu kez Mucai: Ne zere sana beyat edebilir? diye sordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: slm, cihad ve hayr ilemek zere diye buyurdu.
242[242] 243[243]

el-Buti, Fkhus-Sre (144-145) zetlenerek. el-Buti, Fkhus-Sre (147) zetlenerek.

125

Ebu Osman en-Nehdi dedi ki: Ben Ebu Mabedle karlatm ve kendisine Mucainin szn haber verdim. O da: Doru sylemi dedi.244[244] Hadis kitaplarnda ve ksmen Sahihaynda getiine gre Abdullah bn Amr bn As Radyallahu anh ve Mukale bn Ubeyd bn Nkid el-Ensri Radyallahu anhden yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: Muhacir ktlklerden hicret edendir (ktlkleri terkedendir).245[245] yleyse ey Mslmanlar haydi hicrete! Ktlklerden ve gnhlardan hicrete! Evlerimizde ve yaptmz ilerde slm nizamna ters den her eyden hicrete! Zaaf, miskinlii, ihmli, zevk dknln, yalan, gsterii ve her eyi yerli yerine koymama alkanln brakma hicretine!246[246] 14. Dr. Muhammed Ebu Fris yle diyor: Hicret slm devletinin tarihinde nemli bir olaydr. nk slm mmetinin slm yaymak ve onun onurunu korumak iin gereken siysi otoriteleri bu olayla birlikte kurulmutur. Bu byk neminden dolay takvim (hicri takvim), Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doumu, peygamber olarak grevlendirilmesi, Bedir olay ve benzerleri gibi dier nemli olaylardan biriyle deil hicret olayyla balatlmtr. Mslmanlar kendi mmetlerinin mstakil ve kendine zel bir kimlie sahip olmas dolaysyla bakalarnn takvimlerini esas almamlardr. Hicret olay bize davetilerin davet iin nasl srekli ekilde verimli topraklar aratrmalar ve buralar davetin merkezi, k noktas, ekirdei olarak kullanmalar gerektiini retmektedir.247[247]

244[244] 245[245]

Mslim (13/7) mre. Buhr (1/29) mn. Mslim (2/10). Ebu Davud (2464) Cihd.Nesa (8/105) mn. 246[246] lhmtul-Hicre (11-14), zetlenerek. Mektebetus-Selefiyye. 247[247] Fi Zllis-Sretin-Nebeviyye, Said Havvann el-Esas fis-Sunnesi (1/358)den naklen.

126

127

6. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N MEDNEY MNEVVEREYE VARIIYLA BYK BEDR AZVES ARASINDA GEEN OLAYLAR
Bu dnemi Medineyi Mnevverede slm devletinin kurulmas merhalesi olarak adlandrmamz mmkndr. Bu blm u konular iermektedir: Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye varmas ve orada mescidini ina etmesi. Muhacirlerle ensar ikier ikier kardeler klma. Yahudilerle antlama. arpmann (savan) meru klnmas. Bu mbarek dnem iindeki olaylar.

128

129

Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye Varmas ve Orada Mescidini na Etmesi

Enes bn Mlik Radyallahu anhn yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye vardnda Medine Avlsinde Amr bn Avf oullar mahallesi olarak adlandrlan mahalleye yerleti. Onlarn arasnda on drt gece kald. Sonra Neccar oullarnn ileri gelenlerine bir adam gnderdi. Onlar kllarn kuanm halde geldiler. Ben u an Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin binee binmi, terkisine de Ebu Bekir Radyallahu anhi alm ve Neccar oullarnn ileri gelenlerinin de etrafna toplanm halini gryor gibiyim. Ebu Eyyubun avlusuna kadar geldi. O, nerede namaz vakti girerse orada namazn klard. Koyun yataklarnda da namaz klard. Sonra mescidin ina edilmesini emretti. Neccar oullarnn ileri gelenlerine adam gnderdi. Onlar da geldiler. Onlara: Ey Neccar oullar! Bana u bahenizi satn diye buyurdu. Onlar: Hayr vallahi, biz onun iin cret istemiyoruz. Onu ancak Allah iin balarz dediler. Orann iinde size syleyeceim u eyler vard: Orada mriklerin kabirleri, ykntlar ve bir de hurma vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin kabirlerinin almasn emretti ve ald (yani iindekiler baka yerlere nakledildi). Ykntlarn dzlenmesini emretti ve dzlendi. Hurmalarn da kesilmesini emretti ve kesildi. Hurma srklarn mescidin kble tarafna dizdiler. Stunlarn da talarla rdler. Onlar bu talar tarken bir yandan da iir sylyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlara itirak ediyordu ve yle diyorlard: Ey Allahm! Ahiret hayrndan baka (gerek) hayr yoktur, Ensra da muhacirlere de yardm eyle!248[1] bn shak diyor ki: Rivayet ettiklerine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kulsum bn Hidemin yannda kald. Sad bn Haysemenin yannda kald da sylenmektedir. Kulsum bn Hidemin yannda kaldn syleyenler, Kulsum bn Hidemin evinden ktnda insanlarla konumak zere Sad bn Haysemenin evinde oturduunu sylemektedirler. Byle yapmas ise onun yannda ailesi bulunmayan bekr biri olmas dolaysylayd. Oras ayn zamanda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin muhacirlerden olan ashabnn iinde bekr olanlarn eviydi. Ebu Bekir Sddk Radyallahu anh da Habib bn sfn yannda kald. Bir rvi diyor ki: Onun evi Hrice bn Zeydin evinin stndeydi. Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anh Mekkede gn ve gece kald. Bu sre iinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda bulunan ve birtakm insanlara ait emanetleri yerlerine ulatrd. Bu ii bitirince arkadan Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yetiti ve o da Kulsum bn Hedimin evinde kald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kubada, Pazartesi, Sal, aramba ve Perembe gnleri Amr bin Avf oullarnn yanlarnda kald. Bu sre iinde oradaki mescidini yapt.249[2] Sonra Cuma gn Yce Allah onu onlarn arasndan kard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Cuma vaktine Salim bin Avf oullarnn arasnda olduu srada eriti. Onlarn arasnda cuma namazn Rnuna vadisi denilen vadinin i tarafnda yaplm olan mescidde kld. Bu cuma namaz onun Medinede kld ilk cuma namaz oldu.250[3] bn Seyyidin-Ns diyor ki: Medine onun geliiyle aydnland. Onun oraya ayak basmasyla birlikte gnller nee doldu. bn Mce yoluyla bize yle bir rivayet nakledilmitir: Bir bn Hill es-Savvfn, Cafer bin Sleymn ed-Dabiden, onun Sbitten, onun da Enes bin Mlik Radyallahu anhten rivayet ettiine gre Enes Radyallahu anh yle sylemitir:
248[1] 249[2]

Buhr (7/311-312) Menkbul-Ensr. Burada kastedilen Kub mescididir. Ve o takv zere tesis edilen ilk mesciddir. 250[3] Tehzibu Sreti bn Him (108-109). Mektebetus-Sunne basks.

130

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye girdii gn gelince orann iindeki her ey aydnland. Vefat gn olunca da oradaki her ey karard. Ne zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden ellerimizi kaldrdysak kalplerimizi tanmaz olduk.251[4] bn Ebi Hayseme, Enes Radyallahu anhten rivayet etmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye girdii gne ahid oldum. Ondan daha gzel veya daha aydnlk bir gn grmedim.252[5] Buhari, Ber bin Azib Radyallahu anhin yle sylediini rivayet etmitir: Medine halknn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin geliiyle sevindikleri kadar herhangi bir eye sevindiklerini grmedim.253[6] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin stn slm devletini tesis ederken ilk yapt ey Mescidi Nebevisini ina etmek oldu. (badet kastyla) yolculuk da ancak onun bu Mescidine veya Mescid-i Harama yahut Mescid-i Aksaya yaplr. Bu durum (yani balangta mescidin ina edilmesi) bize mescidin (caminin) slmdaki nemini gstermektedir. Onun Mescid-i Nebevisi slm davetiyle kullarn kalplerini ve beldeleri fetheden kahramanlar yetitiren niversite olmutur. Bu itibarla mescidin grevi sadece be vakit namazn klnd yer fonksiyonu icra etmek olmamtr. Bunun yansra oras ayn zamanda Nebev bir medrese ve bir ilim merkeziydi. Mescid sahabilerin kalplerinin iinde eridii pota oldu. Bylece o kalplerdeki asabiyet (kavmiyetilik), kendini beenmilik, sz dinlemezlik duygular eriyip kaybolmutur. Mescid kalpleri irk, kin ve hased duygularndan arndran krk grevi grd. Bylece onun arndrd bu kalpler mmetin en temiz kalplerinden, en derin ilme sahiplerinden ve en az tekellfe girenlerinden meydana gelen sahabileri oluturdular. Mescidin fonksiyonu be vakit namazn farz klnmasnn ardndan, birinci hicri ylda da ezan uygulamasnn balatlmasyla kemle erdi.254[7] nceleri be vakit namazn hepsinde farz olan namaz iki rekatt. Hicretten sonra le, ikindi ve yats namazlarna iki, akam namazna da bir rekat daha ilave edildi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Mescidi Nebevinin sol tarafna mminlerin anneleri olan temiz hanmlar iin odalar yapt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem birinci hicri yln sonunda sddk kz sddka olan ve hanmlar iinde en ok sevdii Aie Radyallahu anha ile evlendi. O zaman Aie Radyallahu anha dokuz yandayd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mescidini ina ettikten sonra muhacirlerle ensar ikier ikier birbirlerine karde kld. Bunu yapmaktaki amac i cepheyi salamlatrmak, aralarndaki balar kuvvetlendirmek ve ensarn, Allahn dinine yardmc olmak, Onun eriatn yceltmek amacyla yurtlarn ve mallarn terkeden muhacir kardelerinin skntlarna ortak olmalarn salamakt. Yce Allah ensar u szyle vmtr: Onlardan nce o yurda yerlaen ve imana sarlanlar kendilerine hicret edenleri severler ve onlara verilenlerden dolay ilerinden rahatszlk duymazlar. Kendilerinin ihtiyalar olsa bile (onlar) kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliinden korunursa ite onlar kurtulua erenlerdir. (Har, 59/9) Prof. Dr. Ekrem Ziya el-Umeri diyor ki: Ensarn byk fedkarlk gstermesine ve iyilikte bulunmalarna ramen muhacirlerin onurlu bir hayat srmelerine imkn verecek bir sistemin kurulmas ve bunun uygulamaya
Kayna inallah ileride Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in vefatyla ilgili ksmda gelecek. el-Hakim (3/12) Bu hadis Mslimin artna gre sahihtir. Ancak Buhr ve Mslim bunu kitaplarna almamlardr demi, Zehebi de ona muvafakt etmitir. 253[6] Uyunull-Eser fi Fununil-Meazi ve-emil ves-Siyer (2/13). Hadisi Buhr (7/305) MenkbulEnsrda rivayet etmitir. 254[7] Buhr (1/553) Salt. Mslim (5/195) Aie -Radyallahu anha-nn yle dedii rivayet edilmitir: Namaz en nce iki rekat olarak farz klnmt. Daha sonra yolculuktaki namaz bu hali zere brakld, ikamet halindeki (yolculuk dndaki) namaz ise ( veya drt rekata) tamamland. Bu hadisi Buhr, Hicret (7/314)te u ibareyle rivayet etmitir: Namaz iki rekat olarak farz klnd. Sonra Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemhicret etti. O zaman drt rekat olarak farz klnd ve yolculuktaki namaz ilk hali zere brakld.
252[5] 251[4]

131

geirilen bir kanunla garantiye alnmas gerekiyordu. Muhacirlerin saygnlklar ve konumlar, onlar hibir ekilde kendilerini ensarn bakmna muhta kimseler gibi hissetmelerine meydan vermeyecek bir yasal dzenlemeyle durumlarnn dzeltilmesini gerektiriyordu. Bundan dolay kardeletirme dzenlemesi getirildi. Bu uygulamann balatlmas tarihiyle ilgili rivayetler arasnda ok az farkllklar vardr. Btn bu rivayetlerin hepsi sz konusu uygulamann hicretin birinci ylnda balatld zerinde birlemektedir. Ancak Medinedeki mescidin ina edilmesinden nce mi yoksa bu mescidin inaat srasnda m balatld konusunda rivayetler farkldr. Rivayetlerin akca ifade ettiine gre bu uygulamann ilan Enes bin Mlik Radyallahu anhin evinde olmutur. Kardeletirme iki taraf yani muhacirler ve ensr arasnda oldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem her bir muhacirle bir ensr ikier ikier kardeletirdi. Kardeletirme ilemi doksan adam kapsad. 45 adam muhacirlerden, 45 adam da ensrdand. Kardeletirme sistemi kardeletirilenlere birtakm zel ykmllkler getiriyordu. ncelikle iki kii arasnda dayanma uygulamas (muvst; skntlara birlikte kar durma, taraflardan birinin zora dmesinde dierinin ona yardmc olmas vs.) getiriyordu. Dayanma (muvst) sadece belli eylerle snrl deildi. Aksine, hayatn zorluklarn karlamada maddi yardm olsun, birbirini gzetme olsun, karlkl ziyaretleme, t verme ve sevgi olsun yardm ve destek asndan yaplmas gereken her eyi kapsayacak ekilde mutlak anlamda kullanlmt. Hatta bu kardeletirme ilemiyle birlikte kardeletirilenlerin neseb yoluyla akraba olanlardan ncelikle birbirlerine miras olmalar uygulamas getirildi. Bu uygulamayla kardeletirilenler birbirlerine kan yoluyla akraba olanlardan daha yakn ve daha ileri derecede birbirlerine bal klnmlard.255[8] Ancak bu miras uygulamas daha sonra Yce Allahn u szyle nesh edildi: Allahn kitabna gre, akrabalar (mirasta) birbirlerine daha yakndrlar. Allah her eyi bilmektedir. (Enfal, 8/75) Bu nesih ilemi ise ganimetlerle ve yeni vatanlarnda geim kaynaklar temin etmenin yollarn renmeleriyle muhacirlerin durumlar dzeldikten sonra oldu. Bu durum ensarn kardeleri olan muhacirleri ne kadar stn bir sevgiyle sevdiklerini ortaya koymaktadr. Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle dedii rivayet edilmitir: Ensar gelerek: (Ya Raslallah) Hurmalklarmz bizimle muhacir kardelerimiz arasnda paylatr dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: yle olmaz buyurdu. Bunun zerine ensar (Raslullahn da iareti zerine muhacirlere) yle dediler: (Terbiye ve sulama) klfetini siz zerinize alrsanz, biz de sizi mahsule ortak yaparz Ensar ve Muhacirler: (Peygamberin emrini) iittik ve itaat ettik dediler.256[9] Enes Radyallahu anhin de yle dedii rivayet edilmitir: Abdurrahman bin Avf geldi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla Sad bin Rebi el-Ensriyi kardeletirdi. Ona malnn ve elerinin yarsn kendisine vermeyi (yani malnn yarsn vermeyi ve iki einden birini boayp onun nikhlamasna imkn salamay) teklif etti. Bunun zerine Abdurrahman yle dedi: Allah senin iin elerini de maln da bereketli klsn. Sen bana pazarn yolunu gster dedi. O da kaymak ve ya satarak biraz kr salad. Birka gn sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun zerine safran kokusu srnm olduunu grd. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Neyin var ey Abdurrahman? diye sordu. O da: Ya Resulallah Sallallahu aleyhi vesellem! Ensardan bir kadnla evlendim dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
el-Muctemeul-Medeni fi Ahdin-Nubuvve Hasisuhu ve Tanzimtuhul-Ul (74-76) zetle. Buhr (7/113) Menkbul-Ensr. (Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in muhacirlerle ensr kardeletirmesi.
256[9] 255[8]

132

Onun iin ne kadar mehir verdin? diye sordu. O: Bir ekirdek arlnda altn dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: Bir koyunla da olsa velime (dn yemei) ver diye buyurdu.257[10] Safiyyurrahman el-Mubrekfuri diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye hicret ettikten ve Mslmanlar arasnda inan, siyaset ve dzende birlii salamak suretiyle burada yeni slm toplumunun oturduu temelleri salamlatrdktan sonra Mslman olmayanlarla ilikilerini de belli bir dzene oturtma gerei duydu. Onun bu konudaki dncesi ise btn insanlk iin gven, bar, mutluluk ve iyiliin artlarn oluturmakt. Bunu (ncelikle) blgeyi uyumlu tek bir yapya kavuturmakla yapmak istiyordu. Dolaysyla bu konuyla ilgili, taassup ve taknlklarla dolu dnyann benzerini gerekletiremedii bir ekilde nelere msamaha edilecei, nelerin snr amak saylaca hususunda birtakm kanunlar koydu. Daha nce de belirttiimiz zere Medinenin etrafn saran gayri Mslimlerden en yaknda bulunanlar yahudilerdi. Onlar her ne kadar ilerinde Mslmanlara kar bir dmanlk besliyor idilerse de henz herhangi bir ekilde direni gstermemi, husumetlerini da vurmamlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarla bir anlama imzalad. Bu anlamada din ve mal konusunda onlara mutlak hrriyet verdi. Srgn, msadere ve hasmlama siyasetine bavurmad. Bu anlamann uygulamaya geirmesiyle Medine ve evresi, bakenti Medine olan uyum iindeki bir devlet sfat kazand. Tabir yerindeyse bu devletin devlet bakan da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdi. Bu devlette sz sahibi olanlar, ynetimde yetkili olanlar da Mslmanlard. Bylece Medine slmn gerek bir bakenti oldu.258[11] bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medinede bulunan yahudilerle antlat ve kendisiyle onlarn arasnda bir yaz (antlama metni) yazd. Onlarn hahamlar ve bilginleri olan Abdullah bin Selm hemen harekete geerek slma girdi. Geneli ise kfrde kalmaktan baka bir eye raz olmad. (Medinedeki yahudiler) kabileden oluuyorlard: Kaynuka oullar, Nadir oullar ve Kurayza oullar. Her de (daha sonra) Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar savaa girdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de Kaynuka oullarna iyilikle muamele etti. Nadir oullarn srgne gnderdi. Kurayza oullarnn da byklerini ldrd, ocuklarn esir ald. Har suresi Nadir oullar, Ahzab Suresi de Kurayza oullar hakknda inmitir.259[12] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicretinin birinci ylnda, slmn belli bir g sahibi olmas ve devletini kurmasnn ardndan meydana gelen nemli gelimelerden biri de Yce Allahn Peygamberine ve dier mminlere sava iin izin vermesidir. bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye yerleince ve Yce Allah onu hem kendi yardmyla hem ensardan olan mmin kullaryla glendirince, te yandan ensarn da daha nce kalplerinde bulunan dmanlk ve kin duygularn kaldrp kalplerini birbirine yaklatrnca, Allahn dininin yardmclar ve slmn askerleri olan bu kiiler, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi eitli tehlikelere kar korumaya baladlar., Bu kiiler onun iin kendi canlarn feda ettiler. Ona olan sevgileri, kendi babalarna, ocuklarna ve elerine kar olan sevgilerinin nne geti. Hatta onu kendi canlarndan da stn tuttular. Araplar ve yahudiler onlara ayn yaydan ok atmaya baladlar (yani hepsi onlara kar birlik yaparak ortak hareket etmeye baladlar). Onlara kar dmanca ve sava bir tutum iine girdiler. Her yandan kendilerini sktrdlar. Yce Allah ise onlara sabretmelerini, balamalarn ve grmezlikten gelmelerini emrediyordu. Gleri artncaya ve durumlar salamlancaya kadar da byle devam etti. Bundan sonra

257[10] 258[11]

Buhr (7/317) Menkbul-Ensr. Tirmiz (2015) el-Birr ves-Sla. bn Mce (1907). er-Rahikul-Mahtum (225-226) zetle. 259[12] Zdul-Med (3/65).

133

onlara sava iin izin verildi. Ancak henz zerlerine farz klnmamt. Bu konuda Yce Allah yle buyurdu: Kendileriyle savalan (mminlere) zulmedilmeleri dolaysyla (savaa) izin verilmitir. phesiz Allah onlara yardm etmeye g yetirir. (Hacc, 22/39) Bazlar: Bu izin Mekkede olmutu. Bu yetin getii sure de Mekke dneminde inmi surelerdendir demilerdir. Ancak bu iddia eitli ynlerden hataldr: Birinci olarak: Yce Allah onlara Mekkedeyken savamalar iin izin vermemiti. Zaten Mekkede savamalarna imkn verecek kadar gce sahip deillerdi. kinci olarak: Ayetteki anlatm ve ifade de bu iznin hicretten ve Mslmanlarn yurtlarndan karlmalarndan sonra olduunu ortaya koymaktadr. nk bu yetin devamnda yle deniyor: Onlar srf: Rabbimiz Allahtr dediklerinden dolay haksz yere yurtlarndan karlmlardr. (Hacc, 22/40) Burada sz edilenler ise bizzat muhacirlerdir. nc olarak: Ayn surede geen: Bunlar Rableri hakknda ekien iki hasm taraftr. (Hacc, 22/19) yeti Bedir gn kar karya gelen iki grup hakknda inmitir. Drdnc olarak: Bu surenin sonunda (77. yetinde) Ey iman edenler! diye hitab edilmektedir. Bu hitab ibaresini ieren yetlerinse tm Medendir (Medine dneminde inmitir). Ey insanlar hitab ise mterektir (Mekk yetlerde de Meden yetlerde de gemektedir.) Beinci olarak: Bu surede cihadla emredilmitir. Cihadn ise elle yaplan ekli ve daha baka ekilleri bulunmaktadr. Cihad kavram bunlarn hepsini iine alr. Mutlak anlamda cihadla emrin ise hicretten sonra olduunda phe yoktur. Delil gstererek cihad etmek ise Mekkede emredilmitir. Bu emir de Yce Allahn u yetinde gemektedir: yleyse inkrclara boyun eme ve onlara kar onunla (Kuranla) byk bir cihad ver. (Furkan, 25/52) Bu sure (Furkan Suresi) Mekke dneminde inmitir. Burada kastedilen cihad ise tebli ve delil gstererek cihad etmektir. Hac Suresinde emredilen cihada ise klla cihad etmek de girmektedir. Altnc olarak: el-Hakimin, Mstedrekinde el-Ameten, onun Said bin Cubeyrden, onun da Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan rivayet ettiine gre Abdullah bin Abbas Radyallahu anh yle demitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkeden ktnda Ebu Bekir Radyallahu anh yle syledi: Peygamberlerini kardlar. Biz Allahtanz ve yine Ona dneceiz. (nn lillahi ve inn ileyhi rciun). Onlar mutlaka helk edileceklerdir. Ardndan Yce Allah u yeti indirdi: Kendileriyle savalan (mminlere) zulmedilmeleri dolaysyla (savaa) izin verilmitir. phesiz Allah onlara yardm etmeye g yetirir. (Hacc, 22/39) Bu ise sava hakknda inen ilk yettir.260[13] Bu rivayetin isnd Buhari ve Mslimin artlarna uygundur. Surenin siyk (ifadeleri), ierisinde Mekke dneminde inmi yetlerin de bulunduunu gsteriyor. eytann Peygamber -Aleyhisselam-n arzulad eye fitne kartrmasyla ilgili kssa261[14] Mekke dnemine aittir. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. Daha sonra Yce Allah onlara, kendileriyle sava etmeyenlere kar deil de sadece sava edenlere kar savamay farz klmtr. Bu konuda da yle buyurmutur: Sizinle savaanlara kar Allah yolunda siz de savan, ancak haddi amayn. phesiz Allah haddi aanlar sevmez. (Bakara, 2/190) Daha sonra da btn mriklere kar savamalarn farz klmtr. Yani savamak kendilerine nce yasakt, sonra buna izin verildi, sonra sava nce balatanlara kar savamakla emrolundular, sonra da btn mriklere kar savamakla emrolundular. Bu konuda ise iki

el-Hakim (2/66) Bu hadisin Buhr ve Mslimin artlarna gre sahih olduunu sylemi Zehebi de ona muvfakt etmitir. Ahmed bin Hanbel (1/216). Tirmiz (3170). 261[14] Bkz. Hacc, 22/52.

260[13]

134

gr vardr. Bir gre gre bu farz, farz ayndr, dier ve mehur olan gre gre ise farz kifyedir.262[15] eyh Muhammed el-Hudari -Allah kendisine rahmet eylesin-, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicretten sonra cihad konusundaki tutumunu zetleyerek anlatyor. Onun ifade ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin dmanlar karsndaki arpmas aadaki esaslar zere olmutur: 1. Mekke mriklerinin sava aan kiiler (muharipler) olarak deerlendirilmesi. nk dmanl nce onlar balatmlard. Mslmanlara da onlara kar savama ve ticaret mallarn msadere etme hakk domutu. Bu, Yce Allah Mekkenin fethine izin verinceye veya iki taraf arasnda geici bir atekes salanncaya kadar devam etti. 2. Yahudilerin hyanetleri ve mriklerin tarafn tuttuklar grlnce onlarla da arpld. Srgn ve ldrme yoluyla onlarn tarafndan gelecek tehlike tamamen bertaraf edilinceye kadar da bu arpma devam etti. 3. Her ne zaman Araplardan bir kabile Mslmanlara kar saldrda bulundu veya Kurey kabilesiyle ibirlii yaptysa ona kar da sava yapld. 4. Hristiyanlar gibi kitap ehlinden olanlardan herhangi birileri dmanl balattysa (saldry balatan taraf olduysa), slm kabul edinceye ve aal kabullenerek cizye verinceye kadar onlara kar da savald. 5. Mslman olan herkes kann ve maln emniyete alm oluyordu, ancak zerine den ykmllkleri yerine getirmesi gerekiyordu. Mslman olmak ncesiyle olan balantsn kesiyordu (yani Mslman olan bir kimse gemite yaptklarndan dolay sorumlu tutulmuyordu.)263[16] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye geliiyle Bedir azvesi arasnda geen bu mbarek dnemde baz nemli gelimeler oldu. imdi, bu gelimelerden zetle sz edecek sonra Allahn izniyle, imni dersler ve ller ksmna geeceiz. 1. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kubada yannda kald Kulsm bin Hedm, ardndan da nakiblerden (ensar adna Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle anlamaya gelen elilerden) olan Esad bin Zurre vefat etti. Esad bin Zurre Radyallahu anh ikinci Akabe beyatnn yapld gece Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ilk beyat edenlerdendi. Sz edilen iki kiinin her ikisi de ensardand. Bu arada muhacirlerden de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin st kardei olan Osman bin Mazun Radyallahu anh vefat etti. Muhacirlerin yallarndan ve okca ibadet edenlerindendi. Baki kabristanna gmlen ilk kii olmutur. Bu arada Mekkedeki mriklerden el-Velid bin Muire ld. Rivayet edildiine gre o, lm an yaklanca barmaya balad. Ebu Cehl kendisine: Niye baryorsun amca? diye sordu. O da: Vallahi ben leceimden dolay barmyorum. Ama bn Ebi Kebenin dininin Mekkede stn geleceinden korkuyorum dedi. Ebu Cehl de: Korkma. Ben onun stn gelemeyecei zere garanti veriyorum dedi. Yine Mekke mriklerinden el-As bin Vil de bu arada ld. Bylece Yce Allah Mslmanlar bu iki azgnn errinden kurtarm oldu. 2. Bu dnemde muhacirlerin bir ocuklar dnyaya geldi ki o da (daha sonra) oru ve namaz dkn bir svari olarak tannan Abdullah bin Zubeyr Radyallahu anhdi. Ebu Bekr Radyallahu anhn kz Esm Radyallahu anh hicret ederek Medineye geldi. Kubya yerletii srada Abdullah bin Zubeyr Radyallahu anh dnyaya getirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tatl bir eyi aznda ineyerek bebein azna koydu ve kendisi iin bereketle dua etti. Mslmanlar onun doumuyla sevindiler. Bu dnemde ensardan ilk dnyaya gelen ocuk da en-Numan bin Beir Radyallahu anh oldu.
262[15] 263[16]

Zdul-Med (3/69-71). Nurul-Yakn fi Sreti Seyyidil-Murselin (85) Darul-Kalem.

135

3. Bu dnemde meydana gelen gelimelerden biri de kblenin Mescid-i Aksa tarafndan Mescid-i Haram tarafna evrilmesidir. bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle diyor: Yce Allahn kbleyi nce Mescid-i Aksa tarafna doru yapmasnda sonra Mescid-i Haram tarafna evirmesinde byk hikmetler; Mslmanlar, mrikler, yahudiler ve mnfklar iin de birer imtihan vard. Mslmanlar: Duyduk ve itaat ettik dediler. Nitekim Kuran- Kerimde bildirildiine gre onlar yle demilerdir: Bunlara iman ettik. Hepsi Rabbimizin katndandr. (Ali mran, 3/7) Onlar Allahn kendilerini hidayete erdirdii kimselerdi. Dolaysyla onlar iin ar bir ey olmad. Mrikler ise: Bizim kblemize doru dndne gre bizim dinimize dnmesi de ihtimal dahilindedir dediler. Oysa o kbleye doru dnmesi srf onun hak olmas (vahiyle bildirilmesi) dolaysylayd. Yahudiler de: Kendinden nceki peygamberlerin kblelerine muhalefet etti. Peygamber olsayd peygamberlerin kblelerine doru namaz klard dediler. Mnfklar da yle dediler: Muhammed ne tarafa doru yneleceini bilmiyor. Eer birincisi hak idiyse imdi onu brakm oldu. kincisi hak ise o zaman da demek ki birinci kblesinde batl zereydi. nsanlarn kafalar almayanlar bu ekilde pek ok dedikodu kardlar. Sonu itibariyle Yce Allahn u sznde bildirdii ey gerekleti: phesiz bu sadece Allahn doru yola eritirdii kimselerden bakasna ar gelir. (Bakara, 2/143) Bu, Allah tarafndan bir imtihand. Allah, kimin peygambere uyduunu ve kimin de kelerinin zerine geriye dndn ortaya karmak iin kullarn bu ekilde imtihan etmiti.264[17]

4. Ramazan Orucunun, Ftr Sadakasnn ve Mallarnn Zektnn Verilmesinin Emredilmesi:

eyh Muhammed el-Hudari yle diyor: Bu yln yani hicretin ikinci ylnn aban aynda, Yce Allah slm mmetine Ramazan ay orucunu tutmalarn farz kld. Ondan nce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem her aydan gn oru tutuyordu. Oru bu dinin direklerinden ve ondaki nizam tamamlayan unsurlardandr. nsan tabiat kendi nefsini sevmeye, zellikle onun yararna olan elde etmek iin aba harcamaya yatkndr. Bunu yaparken kendi dndaki ihtiya sahiplerini ve dknleri grmezlikten gelir. Mutlaka onlar, sahip olduklar imknlar ihtiyalarn gidermelerine yetmeyen kimselerin, ihtiya iinde olduklarn grmeye zorlayan bir zorlaycnn olmas gerekir. Bu konuda ise, alk ve susuzluu tatmaktan daha etkili bir ey yoktur. nk nefis bu ikisini tadnca yumuar ve ahlki zellikleri dzelir. Bylece sadakalar datmak ona kolay gelir. Bundan dolaydr ki hikmet sahibi olan eriat koyucu (Allah) orucun arkasndan ftr zektn vacib klmtr. nsann bu zekt gnlden gelen bir cmertlikle ve samimi bir sevgiyle verdiini grrsn.265[18] Yine bu ylda mallarn zektn vermek de farz klnd. Bu ise, fakirlerin ve dknlerin, zengin kardelerine herhangi bir zarar vermeden onlarn mallarndan yemelerine imkn salayan biricik dzendir. Mal varl yirmi dinara yahut iki yz dirheme varr ve bunun zerinden bir yl geerse onun krkta birini yani yzde iki buuunu zekt olarak vermek gerekir. Mal varl arttka o oranda zekt verilir. Taassubdan uzak akl sahibi biri hemen ilk bakta, bu dzenin zenginlere herhangi bir zarar vermedii halde, eitli milletlerin fakirlerinin kendi devletlerinin sistemlerine kar kmalarna ve uygarln glendirilmesi,
264[17] 265[18]

Zdul-Med (3/66-67). Nurul-Yakn (90-91) zetlenerek.

136

toplumsal gvencenin salanmas ilkelerini yerletirme almalarna dair zorluklarn hafifletilmesini saladn grr.266[19]

5. Byk Bedir azvesinden nceki azve ve Seriyyeler:

bn Abdil-Berr diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye vard ay olan Rebiul-evvel aynn kalan ksmnda ve o yln btn kalan ksmnda Medinede ikamet ederek Allaha davet etmeye ve Allahn kendisine bildirdiklerini retmeye devam etti. Hicretin ikinci ylnn Safer ayna kadar da bu ekilde devam etti. Safer aynda ise bir azve iin kt. Medinede de yerine Sad bin Ubadeyi brakt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o seferinde Veddana kadar gitti ve Damra bin Abdilment bin Kinne oullaryla bir anlama yapt. Bu anlamay onlarn adna bakanlar Mahiyy bin Amr imzalad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Medineye dnd ve hehangi bir savaa girmedi. Bu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bizzat kendisinin kt ilk azve oluyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebv azvesinden dndkten sonra Safer aynn kalan ksmn, Rebiul-evvel ayn ve Rebiul-ahir aynn ilk gnlerini Medinede geirdi. Bu sre iinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem amcas Hamza bin Abdilmuttalibi muhacirlerden otuz svariyle birlikte el-ys tarafna deniz kenarnda bir sefere gnderdi. Bu seriyyede ensardan kimse yoktu. Bu seriyye Mekke halkndan olan kfirlerden Ebu Cehlin nderliinde yz svariyle kar karya geldi. O zaman onlarn ilerinden Mecdi bin Amr el-Cuheni aralarna girdi ve onun araclyla iki grup anlat. Dolaysyla aralarnda herhangi bir arpma olmad. Ancak o seriyyenin iinde yer alan Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu anh bir ok att. Bu, Allah yolunda atlan ilk ok olmutu. O gn kfirlerin arasndan Mikdad bin Amr ve Ukbe bin Gazvn Mslmanlarn tarafna kat. Bu ikisi daha nce Mslman olmulard. Ancak o gne kadar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gitmek iin bir yol bulamamlard. Daha sora Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Medineye varnn zerinden bir yl getikten sonraki Rebiul-ahir aynda bir azveye kt. Medinede de yerine Saib bin Osman bin Mazun Radyallahu anh grevlendirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu azvede Radva taraflarndaki Buvata kadar gitti. Daha sonra Medineye dnd ve herhangi bir arpmaya girmedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o Rebiul-ahir aynn kalan ksmn Medinede geirdi. Cemad aylarnn (Cemdiyel-ul ve Cemdiyes-sniye aylarnn) bir ksmn azveyle geirdi. Bu azve esnasnda Medinede Ebu Seleme bin Abdil-esedi grevlendirdi. Ueyra tarafna doru biraz yol ald. Cemdiyel-ul aynn kalan ksmn ve Cemdiyel-hire ayndan birka geceyi burada geirdi. Orada Mudlic oullaryla bir anlama yapt. Sonra Medineye dnd ve herhangi bir arpmaya girmedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ueyradan dndkten sonra Medinede sadece on gn veya buna yakn bir sre kald. Kurz bn Cbir el-Fihr Medinenin srlerine baskn dzenledi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da onu ele geirmek zere kt. Bedir tarafnda Sefvn Vadisi diye adlandrlan vdiye kadar ilerledi. Ancak Kurzun izini kaybedince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da Medineye dnd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kurz bin Cbiri ele geirmek zere kt ve Birinci Bedir azvesi olarak adlandrlan bu seferinden dndkten sonra Cemdiyel-hire aynn kalan ksmn ve Receb ayn Medinede geirdi. Receb aynda Abdullah bin Cah muhacirlerden sekiz kiiden oluan bir grupla sefere kard. Abdullah bin Cahn eline bir yaz verdi ve iki gn yrynceye kadar bu yazy okumamasn, bu kadar mesafeyi
266[19]

Nurul-Yakn (91) zetlenerek.

137

katettikten sonra ap okumasn istedi. Arkadalarndan da kimseyi zorlamamasn emretti. Abdullah bin Cah, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendisine emrettiini yapt. Yazy ap baktnda iinde u ifadenin yazlm olduunu grd: Benim bu yazm okuduunda Mekke ile Tif arasndaki Nahleye varncaya kadar ilerle. Bylece orada Kureylileri gzle ve bizim iin onlarn haberlerini ren. Abdullah bin Cah Radyallahu anh yazy okuyunca: Duyduk ve itaat ettik dedi. Sonra bu durumu ve ilerinden kimseyi zorlamayacan arkadalarna bildirdi. Kendisinin Allah rzas iin, kendisine uyanlarla birlikte harekete geeceini, hi kimse uymazsa dahi yalnz bana ilerleyeceini ifade ederek ehadeti isteyenin harekete gemesini, lmden holanmayann da geri dnmesini istedi. Onlar da yle dediler: Hepimiz senin arzuladn arzuluyoruz. imizde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emrini dinleyip itaat etmeyecek kimse yoktur. Bylece o (Abdullah bin Cah) Radyallahu anh harekete geti ve onunla beraber arkadalar da harekete getiler. Hicaz yoluna doru yneldi. Sad bin Ebi Vakkas ve Utbe bin Gazvnn srayla bindikleri develeri kat. O ikisi bu deveyi yakalamak isterken geri kaldlar. Abdullah bin Cah dierleriyle birlikte ilerlemeye devam etti ve Nahleye kadar vard. Yanlarndan Kureylilerin kuru zm ve baz ticaret eyalar ykl bir kervanlar geti. Kervanda Amr bnul-Hadrami vard. Mslmanlar aralarnda istiare ettiler ve: Biz imdi haram aylarndan olan Recebin son gnndeyiz. Eer onlar ldrrsek haram aydaki yasa inemi oluruz. Onlar bu gece brakrsak o zaman da Hareme girerler dediler. Sonra onlarla kar karya gelmek zere gr birlii yaptlar. Vakid bin Abdillah et-Temimi, Amr bnul-Hadramiye bir ok att ve onu ldrd. Osman bin Abdillah ve Hikem bin Keysn da esir aldlar. Nevfel bin Abdillah da kat. Sonra ticaret mallarn ve ad geen iki esiri (Medineye) gtrdler. Abdullah bin Cah Radyallahu anh: Ganimet olarak ele geirdiklerimizin bete birini Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme brakn dedi ve yle yaptlar. Bu slmda ganimetten ayrlan ilk bete bir pay oldu. Daha sonra Kurann u yeti indi: Allaha ve (hakla batln) ayrld gnde, iki topluluun kar karya geldii o gnde, kulumuza indirilmi olana iman ediyorsanz bilin ki, ganimet olarak ele geirdiklerinizin bete biri Allah, Rasulu, yaknlar, yetimler, dknler ve yolda kalm kii iindir. Allah her eye g yetirendir. (Enfal, 8/41) Bylece Allah ve Peygamberi, Abdullah bin Cahn bu konuda yapm olduu muameleyi takrir etmi, ona raz olmu ve slm mmeti iin kyamet gnne kadar geerli bir uygulama haline getirmi oldu. Bu ganimet ayn zamanda slmda ele geirilen ilk ganimet oldu. Sz konusu iki esir de ilk esirler, Amr bnul-Hadrami de (mrikler tarafndan) ldrlen ilk kii oldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Amr bnul-Hadraminin haram ayda ldrlmesini tenkid etti. Bunun zerine o seriyyeye katlanlar da yaptklarna piman oldular. Daha sonra Yce Allah u yetini indirdi: Sana haram aydan, onda savamaktan soruyorlar. De ki: Onda savamak byk bir gnhtr. nsanlar Allahn yolundan alkoymak, onu inkr etmek, Mescid-i Harama kar nankrlk etmek, halkn oradan karmak Allah katnda daha byk bir gnhtr. Bozgunculuk ise ldrmekten daha fenadr. Onlar eer g yetirebilirlerse sizi dininizden dndrnceye kadar sizinle savamaya devam ederler. Sizden kim dininden dner ve sonra da kfir olarak lrse, ite onlarn yaptklar iler dnyada da, ahirette de boa gitmitir ve ite onlar cehennemliklerdir. Onlar orada srekli kalcdrlar. (Bakara, 2/217) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sz konusu iki esir iin fidye almay kabul etti. Osman bin Abdillah daha sonra Mekkede kfir olarak ld. el-Hikem bin Keysn ise daha sonra Mslman oldu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikte bulundu ve Maune kuyusu

138

arpmasnda ehit edildi. (Daha nce deveyi aramak zere geri kalm olan) Sad Radyallahu anh ve Utbe Radyallahu anh de Medineye sa salim bir ekilde dndler.267[20]

mni Dersler ve ller

1. Muhammed el-Gazali yle diyor: slam mmeti nasl olursa olsun hayatn srdrmek gayesini gden; yaamak iin gerekli olan eyleri elde ettii srece nereye gittiine aldr etmeyen ve rahat yerinde olunca baka ey aramayan bir mmet deildir. rnek slam toplumu hibir zaman bu ekilde dnlemez. Mslmanlar, kendilerinin Allahla olan balantlarn belirleyen, hayata bak tarzlarna aklk getiren, ierdeki ilerini zel birtakm prensiplere gre dzenleyen ve daryla olan balantlarn belirli hedeflere gre ynlendiren belli bir inanca sahip kimselerdir. Benim dnyada btn arzum sadece yaamaktr diyen kimseyle, te yanda: erefimi kollayamadm, haklar koruyamadm, Allah raz edemediim ve kzdm zaman Onun iin kzmadm takdirde ayam bir adm atamam ve gzm krpamam diyen kimseyi birbirinden ayrman gerekir. Muhacirler vatanlarn servet veya stnlk elde etmek iin terketmediler. Onlar karlayan, bu yzden kendi kavimlerine dman kazandran, uzaktaki iin de yakndaki iin de kendi boyunlarn hedef haline getiren ensar da bunu ne zerinde anlama yaplrsa o ekilde yaayabilmek iin yapmamlard. Onlarn hepsi vahiyle aydnlanmak, Allahn rzasna kavumak ve insanlarn yaratlnn ve hayatn var ediliinin sebebi olan yce hikmeti tahakkuk ettirmek istiyorlard. nsan Rabbine kar ktnda ve sadece kendi zevklerine uyduunda sadece knanm bir hayvan veya talanm bir eytan deil midir? Bu itibarla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Medineye yerleip belli istikrar salad ilk dnemde ncelikle, risletinin ayakta durmas ve ilkelerinin aklk kazanmas iin gerekli olan temelleri yerletirdi. Bunlar da u hususlarla ilgiliydi: 1. mmetin Allah ile olan ilikisi (Allaha kar grev ve sorumluluklar). 2. mmetin fertlerinin birbiriyle olan ilikileri. 3. mmetin, kendi dinlerini din edinmeyen yabanclarla ilikileri.268[21] Yine yle diyor: Peygamberlerle arkadalk etmi ve salklarnda onlarn yaknnda bulunmu mminlere safiyyetin kaynaklarndan ve ycelmenin aralarndan daha bakalarna verilmeyenler verilir. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin etrafn takva sahibi rabbani (Allaha kar sorumluluklarnn tam uurunda ve hayatlarn bu uura gre dzenleyen) kimselerin oluturduu bir kitle sarmt. Onlar onun samimi rencileriydi. Onun sohbetiyle nefisleri arnd. Tabiatlar gzelleti. Bylece zerlerindeki ilham nurlar yle parldamaya balad ki, hep hikmetli ve sekin, isabetli szler sylemeye baladlar. Deerli peygamberler retim ve eitim yoluyla insanlarn vicdanlarna tesir ederler. nsanlarn iinde onlara en ok benzeyenler onlarn izlerini takib eden ve yollarndan gidenlerdir. Bunlarn ilkleri de salklarnda onlarn sohbetlerinde bulunmu, davetlerinin yklerine ve cihadlarnn zorluklarna ortak olmu olan kitledir. Abdullah bin Mesud Radyallahu anh diyor ki: Kim birinin yolunu izleyecekse lm birinin yolunu izlesin. nk sa olann fitneye dmeyeceinden emin olunmaz. Onlar Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin ashabyd. Bu mmetin en stnleri, en temiz kalplileri, en derin ilme sahip olanlar ve en az tekellfe girenleriydiler. Allah onlar Peygamberine arkadalk etmeleri ve dini hkim klmalar iin semiti. Onlarn stnlklerini bilin. Onlarn izlerinden gidin. Gcnz yettiince onlarn ahlklaryla ahlklann ve onlarn zelliklerini kazann. phesiz onlar dosdoru bir hidyet izgisi zereydiler.269[22]
bn Abdilberrin ed-Durer fihtisaril-Mezi ves-Siyerinden zetlenerek. (95-101). Drul-Mearif basks. 268[21] Fkhus-Sre (190). 269[22] Fkhus-Sre (202-204) zetle.
267[20]

139

2. Dr. Mustafa es-Sba yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye vardnda yapt ilk i mescid ina etmek oldu. Bu bize mescidin slmdaki nemini gstermektedir. slmdaki ibadetlerin tm nefsi arndrmak, ahlk gzelletirmek, Mslmanlar arasnda yardmlama ve birlik balarn glendirmek, tavr ve gayelerinin bir olmasn, iyilik ve takvada yardmlamalarn salamak iindir. Caminin (mescidin) toplumsal adan nemli bir fonksiyonunun ve Mslmanlarn hayatlarnda byk bir manevi etkinliinin olduu kesindir. O, onlarn birliklerini salayan, nefislerini terbiye eden, kalplerini ve dncelerini uyaran, problemlerini zen aratr. Onlarn gleri ve dayanmalar mescidde kendini gsterir. slmda mescidin tarihini inceleyen bir kimse slm ordusunun birliklerinin, yryzn Allahn hidayetiyle aydnlatmak zere oradan harekete getiini, Mslmanlar ve dierleri iin aydnlk ve hidyet klarnn oradan yayldn, slm uygarl tohumlarnn oradan serpildiini ve bytldn grecektir. slm tarihinin bykleri olan Ebu Bekir Radyallahu anh, mer Radyallahu anh, Osman Radyallahu anh, Ali Radyallahu anh, Hlid Radyallahu anh, Sad Radyallahu anh, Ebu Ubeyde Radyallahu anh ve benzerleri sadece, merkezi mescid olan Muhammed medresenin rencileri deil miydiler?270[23] 3. Muhammed Said Ramazan yle diyor: Mslmanlar arasnda kardelik ve sevgi vesilelerinin yaygnlk kazanmas slmn getirmi olduu dzenin ve kurallarn bir sonucudur. Bu vesilelerin yaygnlamas ancak mescid vastasyla olmaktadr. Mslmanlar Allahn evlerinden bir evde gnde mutlaka birka kez biraraya gelirler. Bu bulumalarnda mevki, mal ve yaay artlarndaki farkllklar ortadan kalkar, hepsi eit artlarda biraraya gelirler. lfet ve kardelik ruhunun bunlar birletirmemesi mmkn deildir. Ayn ekilde Mslmanlar arasnda deiik alanlarda ve durumlarda eitlik ve adalet ruhunun yaylmas da slmn getirmi olduu nizamn ve koymu olduu kurallarn bir sonucudur. Ancak Mslmanlar her gn ayn safta Allahn huzurunda biraraya gelmezlerse bir ruh yaylmaz. Bu ekilde kulluk konusunda ayn zemin zerinde toplanmaktadrlar ve kalpleri bir olan Rablerine ynelmektedir. te Mslmanlarn toplumlarnda ve yeni devletlerinde tm bu grnmlerinin ortaya kmas amacyla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem en nce mescidi ina ettirmek iin harekete geti.271[24] 4. Yine Dr. Mustafa es-Sba yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin muhacirlerle ensr kardeletirmesinde slmn insanlar arasnda gerekletirdii ahlki, yapc adaletin en kuvvetli grnts kendini gstermektedir. Muhacirler Allah yolunda mallarn ve yurtlarn terketmi bir kitleydi. Dnya malndan hibir eye sahip deil bir halde Medineye gelmilerdi. Ensr ise tarlalara, mallara ve birtakm mesleklere sahip olan zengin kimselerdi. Bu durumda kardein kardeinin ykne yardmc olmas, onun skntlarna ortak olmas, hayatn zorluunu ve ykn kaldrmasna yardmc olmas, evinde her ikisinin birden kalmas iin imkn olduu srece onu evinde barndrmas, ihtiyac olmad ve imknlar yeterli olduu srece malnn yarsn ona vermesi iin byle bir uygulamaya bavuruldu. Dnyada hangi toplumsal adalet bu kardelii salayabilir?272[25] 5. stad Mnir Muhammed el-Gadbn yle diyor: Bilindii zere sava stratajisinde, savunmann en baarl yolu saldrdr. Kureyliler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile savaa girmekte srarlydlar. Bu yzden ilk giriimin onun (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) tarafndan olmas gerekiyordu. Bu yzden birinci yln tamam Kurey kafilelerine ynelik saldrlarla gemitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sekiz seriyye hazrlad. Bunlarn bir tanesi dnda hepsi Kurey ticaret kervanlarna saldr iin gnderildi. Sadece bir tanesi Kurz bn Cbir el-Fuhrinin gerekletirdii bir saldrya kar saldr iin gnderildi. Sz konusu seriyyelerin saldrlar
270[23] 271[24]

es-Sretun-Nebeviyye, ed-Durus vel-iber (74). el-Buti, Fkhus-Sre (152-153) zetle. 272[25] es-Sretun-Nebeviyye, ed-Durs vel-ber (75-76) el-Mektebetul-slmiyye.

140

hicretin birinci ylnn Ramazan ayndan ikinci ylnn Ramazan ayna kadar devam etti. Bu seriyyelerin hepsinin kumandanlar muhacirlerdendi. Dolaysyla bu savan zel bir anlam vard. Ensarla yaplan antlamann temeli, onlarn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve ashabn Medinede korumakt. Sz konusu seriyyeler ise kfirlerle Medine dnda kar karya geldi. Bu meselenin bir yn. kinci yn ise udur: Davet genlerinin Mekke dneminde 13 yl sreyle kendilerini tutmakla emrolunduktan sonra sava konusunda eitilmeleri gerekiyordu. nc bir yn: Kureylilerin, kendilerinin Mekkede yaptklar zulmden kaan bu muhacirlerin yle zayf drlebilecek, basite alnacak kimseler olmadklarn, aksine onlarn kendilerinden korkulmas gereken g sahibi insanlar olduklarn bilmeleri gerekiyordu. Dolaysyla bunu bildiklerinde herhangi bir arpmaya girimeden nce bin kere hesap yapma gerei duyacakt. Drdnc yn: Kureyin davet karsnda taknd kt tutumundan dolay yklendii ykn acsn tatmas ve bu tutumunun cezasn ekmesi gerekiyordu. Bu arada am tarafna giden kervanlarnn getii yollarn oluturduu hayat damarlarna Mslmanlarn hkim olmasndan sonra ticaretlerinin ve karlarnn hepsinin frtnaya kaplacan renmi oldular. nk bu gelimelerden sonra sz konusu yollardan gemek onlar iin vahim sonulara yolamas ihtimali bulunan bir hareket olacakt.273[26] 6. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye getirdii bir bereket de u oldu: Oras bir veb ve humma beldesiydi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin muhacirlerden olan sahabileri de hummaya yakalandlar. Bunun haberi Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ulanca, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, onlara Medineyi sevdirmesi ve veby bu ehirin dna atmas iin Allaha dua etti. Aie Radyallahu anhann yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye vardnda Ebu Bekir Radyallahu anh ve Bilal Radyallahu anh stmaya yakaland. Ben yanlarna girdim ve: Babacm kendini nasl hissediyorsun? Ve Bill, sen kendini nasl hissediyorsun? diye sordum. Ebu Bekir Radyallahu anh kendisini stma nbeti tuttuunda yle diyordu: Ah bir bilseydim hi Mekke vadisinde, Etrafm dikenli otlarla evrili halde bir gece geirecek miyim? Bir gn Mecenne suyunun bana varabilecek miyim? me ve Tafil dalar gzme hi grnecek mi? Aie Radyallahu anha dedi ki: Ben bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gittim. Durumu kendisine bildirdim. O da yle buyurdu: Ey Allahm! Bize Medineyi Mekkeyi sevdiimiz gibi veya daha fazla sevdir. Bu yeri bizim iin iyiletir. Burann san ve muddunu (maln, tahln, ticaretini) bereketli kl. Hummasn buradan alp kenarlara ilet.274[27] Enes bin Mlik Radyallahu anhdan rivayet edildiine, onun da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden naklettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Ey Allahm! Medinede, Mekkede verdiin bereketin iki katn ver!275[28]

el-Menhecul-Harekiyyu fis-Sretin-Nebeviyye (1/232-233). Buhr (7/308) Menkbul-Ensr. Mecenne: Mekkeden birka mil uzaklkta bir su. me ve Tafil: Mekke yaknlarnda iki da. Ancak el-Hattabi yle diyor: Bunlarn iki da olduunu sanyordum. Daha sonra iki gze (su kayna) olduunu rendim. Bir rivayette bildirildiine gre de Aie -Radyallahu anha- yle sylemitir: Biz oraya geldiimizde oras Allahn en vebal yeriydi. inde ac su akan bir vadiydi. Hafz bn Hacer diyor ki: inde ac su akan bir vadiydi szyle Medinede neden ok veba grldnn sebebini ortaya koymak istemitir. nk burada ifade edilen nitelikteki su hastala sebep olan bir unsurdu. (Fethul-Bri, 4/121) 275[28] Buhr (4/117) Fedilul-Medine.
274[27]

273[26]

141

el-Hafz yle sylemiti: Yani dnya bereketinin iki katn ver. Bunu bir baka hadiste geen: Ey Allahm! Burann san ve muddunu (maln, tahln, ticaretini) bereketli kl sznden anlyoruz. Bundan daha kapsaml bir anlam kasdetmi de olabilir. Ancak eri delile dayanan birtakm hususlar bunun dndadr. rnein Mekkede klnan namaznn sevabnn Medinede klnan namazn savabndan daha fazla olmas gibi. Nevevi de yle diyor: Zhir olana gre bu bereket llp tartlan eylerde ortaya kmt. nk mudd bu tr eyleri kapsarken dierlerini kapsamamaktadr.276[29] Bu durum (llp tartlabilen varlklardaki bereketlilik) ise orada oturan biri tarafndan farkedilebilir.277[30] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yine yle buyurdu: Medine halkndan bir kii kalmakszn hemen hemen hepsi tuzun suda erimesi gibi erir.278[31] Yine yle buyurdu: Medineye Deccal Mesihin korkusu girmez. O zaman orann yedi kaps olur ve her kapda iki melek bulunur.279[32] Bu ehrin ve orada oturan halkn fazileytiyle ilgili hadisler hayli oktur. el-Ceziri (Ebu Bekr el-Ceziri) yle diyor: Mminlerin kalplerinde Medineye kar sevgilerini ve lnceye kadar orada ikamet etme arzusunu artran sebeplerden biri de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin u szdr: Kim Medinede lmeye (yani lnceye kadar Medinede kalmaya) g yetirebilirlerse orada lsn (lnceye kadar orada kalsn). Ben kyamet gn onun iin ahit veya efaati olurum.280[33] mer Radyallahu anh bunu biliyordu. Bundan dolay yle dua ederdi: Allahm! Ben benden, senin yolunda ehid olmak ve Peygamberinin beldesinde lmek istiyorum. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yurdu haline gelmesi, Peygamber mescidinin orada bulunmas, kabr-i erifinin orada olmas ve oradan diriltilecek olmas Medine'ye fazilet ve eref olarak yeterlidir. Medinelilere gelince, onlar ensardrlar. mana komakta ellerini abuk tutmalar, Allah Rasln ve m'minleri barndrmalar, onlara yardmc olmalar, onlarla birlikte hayatlarn paylamalar, onlar iin bir ereftir. Yce Allah u buyruklaryla onlardan vgyle szetmektedir: Onlardan evvel Medine'yi yurt edinip, imana sahib olanlar ise kendilerine hicret edenleri severler ve bunlara verilen eylerden dolay kalblerinde bir ekememezlik duymazlar. Kendileri fakirlik iinde bulunsalar dahi (muhacirleri) kendilerine tercih ederler." (el-Har, 59/9) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ensarn eref ve faziletini pekok hadis-i erifte dile getirmitir. Onlardan bazlar unlardr: "mann alameti ensar sevmektir. Mnafkln belirtisi ise ensara buzetmektir."281[34]

Yani mudd bir lektir. Dolaysyla bu ibarenin kullanlmasyla mudd ile llp tartlabilen eyler kastedilmi olmaktadr. Bu ibare bir tr eyleri kapsar ama dierlerini kapsamaz. eviren277[30] Fethul-Bri (4/117-118) zetle. 278[31] Buhr (4/112) Fedilul-Medine. 279[32] Buhr (4/113) Fedilul-Medine. 280[33] Tirmiz (13/274) Menkb. Tirmiz: Bu hadis hasen, garibdir. Eyyub es-Sicistniden nakledilmitir demektedir. bn Mace (3112), el-Albni bu hadisin sahih olduunu sylemektedir. Hafz (bn Hacer) yle der: Rac dknn addr. Dnkenlii dolaysyla bu ekilde isimlendirilmitir. Burada kastedilen Hzeyl beldelerinden bir yerin addr. Olay, orann yaknlarnda gereklemi ve onunla isimlendirilmitir. Bir tepeye sndlar szyle kastedilen yksek bir tepedir. Allahm! Resuln durumumuzdan haberdar et sz Taylisinin brahim b. Saidden rivayetinde u ziyade ile gelmitir. Allah, Asmn duasn kabul etti ve durumunu Rasulne bildirdi. Raslullah da onlar ehit edildikleri gn bunu sahabilerine bildirdi. Buraydenin rivayetinde ise u ekildedir: Asm dedi ki: Allahm! Bugn ben senin rzn iin dinini koruyorum. Sen de benim cesedimi koru. ounluun rivayetinde M in ubli eklinde, elKesmiyhininin rivayetinde ise Fe lestu ubli eklinde gelmitir ve bu vezne daha uygundur. 281[34] Buhr, (1/80) man; Mslim, (2/63) man, (8/116) man.

276[29]

142

"Ensar ancak m'min birisi sever. Onlara ancak mnafk bir kimse buzeder. Onlar seveni Allah da sever. Onlara buzedene Allah da buzeder."282[35] Yine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: "Eer hicret (etmi) olmasaydm, ensardan bir kii olacaktm. Eer insanlar bir vadiden veya bir yoldan gidecek olurlarsa, ben ensarn izledii vadiden ve yoldan giderim. Ensar asl beden zerine giyilen temel elbisedir. Dier insanlar ise ikinci derecede gerekli elbiselerdir."283[36] 7. Safiyyu'r-Rahman el-Mubarekfur diyor ki: aban 2 H./ubat 624 miladi tarihinde yce Allah kblenin Beytu'l-Makdis'den Mescid-i Haram'a dndrlmesini emretti. Bu mslmanlarn saflarna karklk sokmak maksadyla girmi bulunan yahudilerden mnafk kimseler ile (iman) zayf kimselere yarad. Bylelikle bunlar mslmanlardan ayrdedildiler, onlar braktlar ve eski hallerine geri dndler. Bylelikle mslman saflar ahidlerini bozan, hainlik eden pekok kimselerden arnm oldu. Kblenin deimesi ile yeni bir dnemin balangcna inceden inceye bir iaret vard. Bu yeni dnem mslmanlarn kbleleri olan bu beldeyi ellerine geirmedike son bulmayacakt. Bir toplumun kblesi olan bir yerin dmanlarn ellerinde bulunmas hayret edilecek bir i deil midir? Eer kbleleri dmanlarnn elinde bulunuyor ise bir gn mutlaka onun kurtarlmas kanlmaz bir idir.284[37] 8. Mahmud it Hattab "devriye birliklerinden dersler" bal altnda unlar sylemektedir: 1. Keif: Mslmanlar Medine-i Mnevvere'nin etrafn saran ve Mekke-i Mkerreme'ye giden yollar tanm oldular. zellikle Kurey iin hayati bir nem tayan Mekke ile am arasndaki ticari yolu tandlar. Ayn zamanda blgedeki kabileleri tanma frsatn bulduklar gibi bazlaryla bar antlamalar da yaptlar. 2. Sava: Mslmanlar Kurey mrikleri ile civar kabilelere ve mslmanlarla dost olmayan Medineliler ile yahudilere kar kendilerini savunabilecek kadar gl olduklarn ve gerek duyulduu takdirde akidelerini savunma imkanna sahib olduklarn isbatladlar. 3. Gizlilik: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gizlilii korumak ve dmann mslmanlarn hareketleri ile ilgili iine yarayacak bilgileri elde etme imkanndan mahrum brakmak iin yazl mektuplar vermeyi ilk olarak uygulamaya koydu. 4. Ekonomik kuatma: Mslmanlar Mekke ile am arasndaki en nemli ticaret yolunu tehdit ettiler. Bylelikle Kurey kafileleri bu yolu izledikleri vakit gvenlik altnda olmuyordu.285[38]

282[35] 283[36]

Buhr, (7/141); Mslim, (2/63) Buhr, (7/644) Meezi; Mslim, (7/152) Zekat. 284[37] er-Rahiku'l-Mahtum, (s. 238) 285[38] General Mahmud it Hattab, er-Rasl el-Kaid (Komutan Peygamber), s. 93-94'den ksaltlarak

143

7. BYK BEDR AZVES

(ki ordunun karlat furkan gn) Gazann seyri Kfrn nderlerinin helk olmas Cehennem ukuruna vardktan sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kfrn ve sapkln nderlerine seslenii Bedir gn meleklerin inmesi Esirler ve ganimetlerin mbah klnmas ki ordunun karlat gn olan furkan gnnde imann gzkamatrc baz manzaralar man dersler ve ller

144

145

BYK BEDR AZVES 1. Gazann Seyri:

bnu'l-Kayyim (Allah'n rahmeti zerine olsun) diyor ki: Bu yln (hicri 2. yl kastediyor) Ramazan aynda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kurey'in Ebu Sfyan ile birlikte am'dan gelen kervannn haberini ald. Mekke'den ktnda peine takldklar kervan da bu idi. O srada yaklak krk kii idiler. Bu kervanda Kurey'in ok byk miktarda mallar vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu kervana kar kmak zere mslmanlardan yola koyulmalarn istedi ve binei hazr olan kimselere hemen harekete gemelerini emretti. Bunun iin fazla hazrlk yapmad. nk alelacele yzon ksur kiiyle birlikte yola koyulmutu. Beraberlerinde iki tane at vard. Birisi Zbeyr b. el-Avvam'n, dieri Kindeli Mikdad b. el-Esved'in idi. Yetmi tane de develeri vard. ki ya da kii bir deveye srayla biniyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ali ve Mersed b. Ebi Mersed el-Ganev ayn deveye srayla biniyorlard.286[39] Enes'den rivayete gre; Ebu Sfyan'n gelmekte olduu haberini alnca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ashab ile mevere yapt. Ebu Bekr konutu, ona iltifat etmedi. Sonra mer konutu, onun konumas zerinde de durmad. Bunun zerine Sad b. Ubde kalkp: Acaba bizi mi kastediyorsun ey Allah'n Rasl, dedi. Nefsim elinde olana yemin ederim ki, eer bizlere denize dalmamz emredecek olursan hi phesiz oraya dalarz. Eer lm pahasna da olsa Berk el-mad'a doru yrmemizi emredersen bunu da yaparz. (Enes) dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlara yola koyulmalarn emretti. Onlar da yola koyuldular ve nihayet Bedir'de konakladlar. Kureylilerin sakalar yanlarndan geti. Aralarnda Benl Haccac'a ait siyahi bir kle de vard. Onu yakaladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashab ona Ebu Sfyan ve arkadalar hakknda soru soruyorlard, o ise ben Ebu Sfyan hakknda bir ey bilmiyorum; fakat ite Ebu Cehil, Utbe, eybe ve meyye b. Halef buradadrlar, diyordu. O bu szleri syleyince onu dvmeye koyuldular. Bunun zerine kle: Tamam ben size bildireyim. te Ebu Sfyan burdadr deyince, onu braktlar. Ona tekrar sordular, yine: Ebu Sfyan hakknda bir ey bilmiyorum, fakat ite Ebu Cehil, Utbe, eybe, Umeyye b. Halef dierleri arasnda bulunuyor dedi. Yine bunlar syleyince tekrar onu dvmeye koyuldular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da namaz klyordu. Bu hali grnce namaz bitirdi ve yle buyurdu: Nefsim elinde olana yemin ederim ki size doruyu syleyince onu dvyorsunuz, size yalan syleyince ilimiyorsunuz. (Enes) dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Buras filann lp devrilecei yerdir diyor ve elini yere koyuyor, buras, buras diye yerleri gsteriyordu. Onlarn hibirisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in eliyle gsterdii yerden baka bir yerde lp yklmad.287[40]
Bu, bn shak'n Sre (I/63; I/414)'deki aklamalardr. Ahmed'in Msned'inde (3901, 3965), bn Mesud'dan gelen hadiste yle denilmektedir: Bedir gnnde her kiiye bir deve dyordu. Yani srayla o kii o deveye biniyorlard. Ebu Lubabe ile Ali b. Ebi Talib Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'n nbet arkadalar idiler. (bn Mesud) dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'n yrme sras gelince ikisi de ona: Biz senin yerine yrrz dediler. O u cevab vermiti: Siz benden gl deilsiniz, ben de size gre ecir kazanmaya muhta olmayan birisi deilim." Hakim (III, 20) hadisin sahih olduunu belirtmi, Zeheb de bu hususta ona muvfakt etmi, Zadu'l-Mead tahkikinde hadisin hasen olduu belirtilmitir. 287[40] Mslim, (12/125, 126) Cihd ve Siyer.
286[39]

146

bnu'l-Kayyim dedi ki: Ebu Sfyan'a gelince; o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medine'den ktn ve kendisine doru gelmekte olduu haberini renince Gfar oullarndan Damdam b. Amr' cretle tutarak Mekke'ye Kurey'in kervanlarnn yardmna koup, kervanlarn Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem'e ve ashabna kar korumak iin harekete gemelerini salamak zere imdad armak iin gnderdi. Bu imdad Mekke halkna ulanca onlar da abucak harekete getiler ve btn gleriyle yola koyulmaya altlar. Mekke erafndan Ebu Leheb dnda kimse bu imdad kuvvetlerine katlmaktan geri kalmad. Ebu Leheb de kendisi yerine, kendisine borcu bulunan birisini gnderdi. evrelerinde bulunan arab kabilelerinden de destek topladlar. Adiy oullar dnda hibir Kurey kabile kolu onlara katlmazlk etmedi. Adiy oullarndan kimse Kureylilerle birlikte kmad. Mekkeliler yce Allah'n buyurduu ekilde: "alm satarak, insanlara gsteri yaparak ve Allah yolundan alkoyanlar olarak." (el-Enfal, 8/47) yurtlarndan kmlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem haklarnda buyurduu ekilde kllaryla, mzraklaryla Allah'a ve Raslne kar meydan okuyarak yola koyuldular. Onlar bir eylere g yetirecekleri zannyla ktlar, bir hamiyet ve bir fkeyle gittiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabna kar kervanlarn ele geirmek istedikleri, onunla birlikte bulunanlar ldrmek istedikleri iin hnl idiler. Daha dn Amr. b. el-Hadrami ile beraberindeki kervana hcum etmilerdi. Yce Allah u buyruunda da ifade ettii gibi herhangi bir szleme olmakszn onlar bir araya getirmiti: "Eer onlarla bulumak zere szlemi olsaydnz, muhakkak vakit tayininde anlamazla derdiniz. Fakat Allah gereklemesi gereken bir emri yerine getirmek iin (sizi bir araya getirdi)." (el-Enfal, 8/42) Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Bedir'e doru yrd, Ebu Sfyan ise alt yolu takib ederek deniz sahiline ulat. Kurtulup kervann himayesini saladn grnce Kureylilere: Artk geri dnnz, sizler sadece kervannz korumak iin kmtnz, diye mektub gnderdi. Kureyliler Cuhfe'de bulunduklar srada bu haberi aldlar, geri dnmek istediler, fakat Ebu Cehil unlar syledi: Allah'a yemin ederim, Bedir'e kadar gitmedike dnmeyeceiz, orada kalacaz ve yanmzda bulunan arablara yemek yedireceiz. Bundan sonra da arablar bizden korkacaktr, dedi. el-Ahnes b. erik geri dnmelerini sylediyse de ona kar geldiler. Bu sefer kendisi ve Zhre oullar geri dndler. O bakmdan Zhre oullarndan bir kii olsun Bedir'de bulunmad. Daha sonra Zhre oullarna Ahnes'in grne uyduklar iin imrenilir oldu. O zamandan itibaren Ahnes de aralarnda itaat edilen ve tazim gren birisi oldu.288[41] Prof. Dr. Ekrem el-Umer diyor ki: Ali Radyallahu anh sahih bir rivayette mslmanlarn Bedir'de Ramazann onyedinci gecesi karlarnda mriklerin ordugah bulunurken geceyi nasl geirdiklerini anlatrken unlar sylemektedir: "Bedir gn bizlerden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dnda uyumadk hi kimse kalmadn grdm. O bir aacn yannda sabaha kadar namaz kld, dua etti... Daha sonra geceleyin zerimize yamur yad. Yamurdan korunmak iin aalarn altna ekildik, kalkanlarmz kendimize siper ettik. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise Rabbine dua etmeye devam ediyor ve yle diyordu: "Allah'm, eer sen bu topluluu helk edersen sana ibadet olunmayacaktr." Tan yeri aarnca: "Ey Allah'n kullar namaza!" diye seslendi. Herkes aalarn altndan ve siper ettii kalkanlarnn gerisinden geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizlere namaz kldrd ve savaa tevik etti."289[42] bn Abbas'tan yle dedii rivayet edilmektedir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Bedir gn dedi ki:
Zadu'l-Mead, (3/174)'den ksaltlarak el-Muctemau'l-Medeni fi Ahdi'n-Nubuvve (Peygamber dneminde Medine toplumu), Mriklere kar cihad (46); Hadisi Ahmed Msned'de rivayet etmitir. (el-Fethu'r-Rabbani, 21/30, 36)
289[42] 288[41]

147

Allah'm, ben senden (bana olan) ahdin ve vaadini diliyorum. Allah'm, eer bundan sonra dilersen sana ibadet olunmayacaktr... Nihayet Ebu Bekir elinden tutarak: Bu kadar dua ettiin yeter, dedi. Peygamber bulunduu yerden darya: "Bu topluluk bozguna urayacaktr ve arkalarn dnp kaacaktr" diyerek kt.290[43] bnu'l-Kayyim (Allah'n rahmeti zerine olsun) diyor ki: Yce Allah o gece bir yamur yadrd. Bu yamur mrikler iin ok ar bir yk oldu. Onlarn ilerlemesini engelledi. Mslmanlar iin ise bir eit isinti olarak yad. Onunla Allah onlar temizledi, eytann zerlerindeki pisliklerini giderdi. O yamur ile yeri rahat yrnr bir hale getirdi, kumlar birbirini tuttu, ayaklar bylelikle yere salam bast. Konaklama imknlar oldu ve bu yolla kalblerine sebat verdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve ashab (mriklerden) daha erken suya vardlar ve gece yarsnda suyun yannda konakladlar. Sular toplamak iin havuzlar yaptlar. Dier sular da tala kapattlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve ashab havuzlarn etrafnda konakladlar. Sava meydann yksekten kontrol edecek bir ekilde ykseke bir tepe zerinde Peygamber efendimize bir ardak yapld. Peygamber buras filann yklp devrilecei yerdir, buras filann yklp devrilecei yerdir, buras da filann yklp devrilecei yerdir inaallah, deyip eliyle iaret ediyordu. Adn verdii hibir kimse eliyle gsterdii yerden baka bir yerde yklp devrilmedi.291[44] Mslmanlar Allah'tan yardm istediler, O'na sndlar. hlasla O'na dua ettiler, yalvarp yakardlar. Yce Allah da meleklere: "phesiz ben sizinle beraberim. man edenlere sebat verin. Ben kfirlerin kalblerine korku salacam." (el-Enfal, 8/12) diye vahyetti. Yce Raslne de: "Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek ile yardm ediyorum." (el-Enfal, 8/9) diye vahyetti. Bunun, melekler sizin hemen arkanzda olacaklardr, anlamnda olduu sylendii gibi; melekler bir defada deil, arka arkaya peyderpey geleceklerdir anlamnda olduu da sylenmitir. Prof. Dr. Ekrem el-Umeri diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem savaa bizzat kendisi itirak ediyordu. Ali Radyallahu anh dedi ki: "Bedir gn bizim Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda korunmaya altmz grdk. Aramzda dmana en yakn kii o idi, en iddetli arpan kimsede oydu."292[45] Sava nce teke tek arpmalarla (mbarezelerle) balad. Utbe b. Rabia, arkasndan olu elVelid ve onun kardei eybe karlarna er isteyerek ortaya kt. Ensardan baz genler karlarna ktysa da onlarla mbareze yapmay kabul etmeyerek, kendi kavimlerinden kimselerle arpmak istediklerini sylediler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hamza, Ali ve Ubeyde b. el-Harise onlarla teke tek arpmak iin emir verdi. Hamza, Utbe'yi ldrdkten sonra Ali de eybe'yi ldrd. Ubeyde ise Velid'e kar durmu ve biri dierini yaralamt. Ali ve Hamza ona yardm ederek Velid'i de ldrdler. Ali ile Hamza, Ubeyde'yi mslmanlarn karargahna tayp, getirdiler.293[46] Mbarezinin sonucu Kurey ordughnda etkisini gstermi ve bunun zerine hcuma gemilerdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem da ashabna kendilerine yaklaacak olurlarsa nce mriklere ok atmalarn emretti. Bylelikle Peygamber mmkn olduu kadaryla oklardan yararlanmak istemi ve: "Onlar size yaklaacak olurlarsa onlara ok atnz ve oklarnz mmkn olduu kadar ileriye atmakta birbirinizle yarnz."294[47] diye buyurmutu.

Buhr, (7/335) Mez. Zadu'l-Mead, (3/175-176); Ayn hususa Ahmed, (1/117)'deki bir hadis ile Mslim'in Enes'den rivayet ettii hadis iaret etmi bulunmaktadr ki daha nce gemiti. 292[45] Hadisi Ahmed, Msned, (2/228)'de rivayet etmi olup, Ahmed akir, sahih demitir. 293[46] Ebu Davud, (2648) Cihd, bn Hacer hadisin sahih olduunu belirtmi, Mnzir hakknda bir hkm vermemitir. el-Albni ise Sahihu Ebi Davud, (2321)'de sahih olduunu belirtmektedir. 294[47] Buhr, (7/356) Mez; Ebu Davud, (2646)
291[44]

290[43]

148

Urve ve Katade'nin naklettiklerine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin yzne kar akl talar atmt.295[48] Bunun shhatine u yet-i kerime delil tekil etmektedir: "Attn zaman da sen atmadn, ama ancak Allah att. M'minleri kendi nezdinden gzel bir imtihan ile denemek iin (bunu yapt). phesiz ki Allah hakkyla iitendir, her eyi ok iyi bilendir." (el-Enfal, 8/17) bnu'l-Kayyim diyor ki: Derken sava kzt ve savan frtnal hali devam etti. arpma olduka iddetlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dua ve yalvarmaya, Rabbine seslenmeye koyuldu. Hatta omuzlar zerindeki ridas yere dt. Ebu Bekir es-Sddk ridasn yerine koyup yle dedi: Rabbine bu kadar yalvarman yeterlidir. phesiz O sana verdii szn yerine getirecektir.296[49] Nihayet zafere ulald, yce Allah askerlerini indirdi. Raslne ve m'minlere destek verdi. Onlara mriklerin kimisini esir almay, kimisini de ldrmeyi nasib etti. Mriklerden yetmi kii ldrdkleri gibi, yetmi kiiyi de esir aldlar.297[50]

2. Kfrn nderlerinin Helk Olmalar: Ebu Cehil'in Helki:

Abdu'r-Rahman b. Avf Radyallahu anh dedi ki: "Bedir gn safta bulunduum srada bir de baktm ki samda ve solumda gen yata iki delikanl duruyor. Onlarn yanmda olmalarndan tr dman bu taraftan bize saldrr dncesiyle kendimizi gvenlikte hissetmedim. Derken onlardan birisi dierinden gizli bir ekilde: Amca bana Ebu Cehil'i gster. dedi. Ben: !Yeenim onu ne yapacaksn?! diye sordum. u cevab verdi: Onu grecek olursam onu ya ldrrm, yahut ben lrm diye Allah'a szm var dedi. Bu sefer dieri de brnden gizlice ayn eyleri syledi. (Abdu'r-Rahman b. Avf) dedi ki: O ikisi yerine iki yetikin adamn arasnda bulunmak beni bu kadar sevindiremezdi. Onlara Ebu Cehil'i gsterdim. Her ikisi de onun zerine bir kartal gibi atld ve ona darbeler indirmeye baladlar. O genler Afra hatunun oullar idi."298[51] Enes b. Malik'den dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ebu Cehil'in ne yaptn kim tesbit etmek ister? dedi. bn Mesud kalkt ve onun yere yklncaya kadar Afra hatunun oullar tarafndan ona darbeler indirilmi olduunu grd. bn Mesud sakalndan yakalayarak: Sen Ebu Cehil'sin, dedi. Ebu Cehil: Byle ldrdnz bir adamn zerine mi ya da kavmi tarafndan ldrlm bir kimse zerine mi (kyorsun ya da kyorsun) dedi. (Ravilerden) Ebu Micles dedi ki: "Ebu Cehil: Keke beni bir iftiden bakas ldrm olsayd dedi."299[52]
Hakm b. Hizam'dan yle dedii rivayet edilmitir: Bedir gnnde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ald emir zere bir avu akl ta ald ve bize kar dnd ve o akl talarn att. akl talarn atarken yle buyurdu: Yzler bedbaht olsun. Bunun zerine biz de bozguna uradk. Yce Allah da:"Attn zaman sen atmadn fakat Allah att." buyruunu indirdi. Heysemi dedi ki: Hadisi Tabern rivayet etmi olup, senedi hasendir. bn Abbas'tan gelmi bir rivayet bu hadise ahitlik etmektedir. bn Abbas'n hadisini de Tabern rivayet etmitir. Heysemi de, bu hadisin ravileri Sahih'in ravileridirler, demitir. 296[49] Mslim, (12/84) Cihd ve siyer. Hadis ileri de uzun uzadya gelecektir. 297[50] Zadu'l-Mead, (3/180-181)'den ksaltlarak. 298[51] Buhr, (7/358) Mez. 299[52] Buhr, (7/342) Mez; Mslim, (12/160) Cihd ve Siyer Nevevi unlar sylemektedir: "Keke beni bir ziraatiden baka birisi ldrseydi" sznde kastettii kii ziraati ve iftidir. Arablara gre bu eksik bir ahsiyettir. Ebu Cehil bununla kendisini ldren ve ensardan olan
295[48]

149

Umeyye b. Halef'in ldrlmesi:

Abdu'r-Rahman b. Avf'tan yle dedii rivayet edilmitir: Umeyye b. Halef ile Mekke'de yaknlarm ve taraftarlarm korumas, Medine'de de ben onun yaknlarn ve taraftarlarn korumak zere yazl bir anlama yaptk. Ben "er-Rahman" deyince o: Ben er-Rahman diye bir ey bilmiyorum. Benimle cahiliye dnemindeki adn ile yazma yap, dedi. Bunun zerine ben de onunla "Abd-u Amr" diye yazma yaptm. Bedir gnnde insanlarn uyuduklar bir srada onu bulmak iin ktm. Bilal onu grd. O da kp ensarn bulunduu bir topluluun yanbanda durarak yle dedi: Ey Umeyye b. Halef, Umeyye kurtulsa bile sen kurtulmayacaksn. Derken ensardan bir topluluk da bizim arkamzdan kt. Bize yetieceklerini anlaynca onlar megul etmek zere geriye onun olunu braktm, onu ldrdler fakat yine peimizi brakmadlar. Umeyye ar birisi idi. Bizi yetitiklerinde ben ona: Otur dedim ve onu korumak zere kendimi zerine braktm. Fakat benim altmdan kllaryla ona ulatlar ve nihayet onu ldrdler. Onlardan birisinin klc da ayama isabet etti. Abdu'r-Rahman b. Avf ayann st tarafndaki bu yarann izini bize gsterirdi."300[53]

Mriklerin En Bedbaht Ukbe B. Ebi Muayt'in lm:

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem rku'z-Zabiyye denilen yerde konaklaynca esirler arasnda bulunan Ukbe b. Ebi Muayt'n boynunun vurulmasn emretti. Bu hadiseden kfir esirin ldrlmesinin caiz olduu hkm anlalmaktadr. nk Ukbe, Mekkeli mriklerin en bedbaht idi. ada terimle sylenecek olursa o bir harb sulusu idi. te bu bedbaht cehennem ateine doru srldler. O ne kt karar yeridir! Mslmanlar Mekke'de iken onlarn verdikleri eziyetlerden, alaylardan neler ekmemilerdi ki. Her an kfr nderlerine bu uursuz sonucu mjdeleriz. Eer Rablerine tevbe etmeyecek, akllarn balarna almayacak olurlarsa onlar da bekleyen byle bir sonutur. nk phesiz yce Allah mhlet verse de ihmal etmez: "Muhakkak Allah zalime bir mhlet verir, fakat onu bir de yakalad m bir daha brakmaz."301[54] "Rabbin zulm yapan lkeleri yakaladnda ite byle yakalar. phesiz O'nun yakalay pek ackl, pek iddetlidir." (Hud, 11/102)

Afra'nn iki oluna iaret etmektedir. Ensar ise ziraat ve ekin sahibi kimseler idiler. Sznn anlam udur: Eer beni ifti olmayan birisi ldrseydi, bu benim daha houma gider ve bana daha yakrd. Bundan dolay benim iin bir kusur da saylmazd. Nevevi, erhu Sahih-i Mslim dipnotunda (12/100) 300[53] Buhr, (4/560) Vekle. Bu hadisin yer ald blmn Buhr'deki bal yledir: Mslman bir kimse dar- harbte ya da dar- slam'da harbi olan birisine vekalet verecek olursa, bu caizdir. Umeyye'nin olunun ad Ali b. Umeyye'dir. "oluk ocuumu korumas zere" ifadesi ise kiinin yaknlar, ailesi demektir. el-Esmai bu sz kiinin kendilerine meylettii kimseler olarak aklamtr. Kiinin ailesi ve mal hakknda da kullanlr. 301[54] Ebu Davud, (2669)'da bu manada rivayet etmi, el-Mnzir hakknda bir ey sylememitir. el-Heysemi, Mecmau'z-Zevid'de, bn Abbas'tan yle dediini zikretmektedir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Bedir esirlerine seslendi. Onlardan herbirisinin fidyesi drtbin (dirhem) idi. Ukbe b. Ebi Muayt ise fidyeden nce ldrlmt. Ali b. Ebi Talib kalkp onu ldrm ve peki ey Allah'n Rasl kk ocuklara kim bakacak? deyince, onlar iin ate vardr demiti. Heysemi dedi ki: Bunu Tabern, Kebir ve Evsat'ta rivayet etmi olup, ravileri sahih hadisin ravileridir. Mecmau'z-Zevaid, (6/89).

150

3. Peygamber Sallallahu Aleyhi Vesellem'in En Kt Durak Olan Cehennem ukuruna Varm Olan Kfr Ve Sapklk nderlerine Seslenmesi
Katade'den yle dedii rivayet edilmektedir: Bize Enes b. Malik'in, Ebu Talha'dan naklettiine gre Allah'n Peygamberi Sallallahu aleyhi vesellemin emri zere Bedir gn Kurey kfirlerinin ileri gelenlerinden yirmidrt kii Bedir'deki kt m kt, susuz kuyularndan birisine atldlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir toplulua kar zafer kazand m sava kazand alanda gece kalrd. Bedirin nc gnnde emir vererek devesi hazrland ve onun zerine ykleri baland. Sonra yrd. Ashab da arkasndan gitti. Bize gre bir ihtiyacn karlamak zere gidiyor, dediler. Nihayet kuyunun bana dikildi ve onlara kendilerinin ve babalarnn isimleriyle seslenmeye balad: Ey filan olu filan, ey filan olu filan! Acaba keke Allah'a ve Raslne itaat etmi olsaydnz daha iyi olmaz myd sizin iin? Bizler Rabbimizin bize vaadettiini hak olarak grdk. Sizler de Rabbinizin size vaadettiinin hak olduunu grdnz m? Bunun zerine mer yle dedi: Ey Allah'n Rasl sen olsa olsa ruhlar bulunmayan birtakm cesetlerle konuuyorsun. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: "Nefsim elinde olana yemin ederim ki siz benim sylediklerimi onlardan daha iyi duymuyorsunuz." Katade dedi ki: Allah onlara azar olsun, onlar kltmek, onlar iin bir intikam, bir hasret ve bir pimanlk sebebi olsun diye sylediklerini duyacak ekilde onlara hayat verdi.302[55] Hafz (bn Hacer) dedi ki: leride el-Bera'nn rivayet ettii hadiste grlecei zere Bedir'de ldrlen kfirler yetmi kii idi. Kuyuya atlanlar sanki onlarn ileri gelenleri idiler. Ayrca bunlar Kureyli idiler. Sz geen ekilde zellikle onlara hitab edilmesi ne sebep, daha nceleri onlarn gsterdikleri inattr. Geri kalan ller ise baka yerlere atldlar.303[56] Yine bn Hacer yle demektedir: Yce Allah'n: nk sen davetini llere de iittiremezsin." (en-Neml, 27/80) buyruunda geen "ller" ile neyin kastedildii hususunda tevil alimleri farkl grlere sahibtir. Ayn ekilde "kabirdekiler" (Fatr, 35/22) buyruu ile de kimlerin kastedildii hususunda farkl grler vardr. Aie Radyallahu anha bunu hakikat manasna alm ve bunu asl bir delil kabul etmitir. Bylelikle Peygamber efendimizin: "Sizler benim sylediklerimi onlardan daha iyi iitiyor deilsiniz." buyruunu tevil etme gereini duymutur. ounluun gr de budur.304[57]

4. Bedir Gn Meleklerin nmesi:

Kitab ve snnetteki deliller Bedir gn meleklerin indiine ve mslmanlarla birlikte savam olduuna delil tekil etmektedir. Yce Allah yle buyuruyor: "Hani siz Rabbinizden imdat istiyordunuz da: 'Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek ile yardm ediyorum' diye duanza karlk vermitim. Allah bunu ancak bir mjde olsun ve o
Buhr, (7/350-351) Mez. Fethu'l-Bari, (7/352). 304[57] Fethu'l-Bari, (7/354). Kur'n'n ve snnetin zahiri neyi gsteriyorsa onu kabul etmek gerekir. lim adamlarnn zikrettikleri zere bunlar bir arada telif etme yolu udur: Yce Allah'n: "Sen llere iittiremezsin." (en-Neml, 27/8) buyruu zahirinden anlalan manaya gredir ve umumidir. Peygamber efendimizin: "Siz benim sylediklerimi onlardan daha iyi iitiyor deilsiniz." ifadesi ise hususidir. Hususi olan ile umumi olan birbirine tearuz etmez (atmaz). Aslolan llerin dier yet-i kerimenin de delalet ettii zere iitmedikleridir: "Sen kabirlerde bulunanlara iittiremezsin." (Fatr, 35/22) Ama yce Allah peygamberine bir mucize olmak zere onlar azarlamak, onlarn zillet ve azablarn daha da arttrmak iin bunlara onun szlerini iittirmitir.
303[56] 302[55]

151

sayede kalbleriniz tmyle rahatlasn diye yapmt. Yardm yalnz Allah katndandr. phe yok ki Allah mutlak galibtir, Hakmdir." (el-Enfal, 8/9-10) bn Abbas'tan da yle dedii rivayet edilmektedir: mer b. el-Hattab bana unlar anlatt: Bedir gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin bin kii olduklarn, ashabnn ise yzondokuz kii olduunu grnce, Allah'n peygamberi kbleye yneldi. Sonra ellerini uzatarak Rabbine ylece seslenmeye koyuldu: "Allah'm, bana verdiin vaadini gerekletir. Allah'm, bana vaadettiklerini ver. Allah'm, eer bu mslman topluluu helk edecek olursan, yeryznde sana ibadet olunmayacaktr. O kbleye ynelmi ve ellerini uzatm olduu halde Rabbine dua edip devam etti. Nihayet ridas omuzlarnn zerinden dt. Ebu Bekir yanna gitti, ridasn alarak tekrar omuzlarna koydu. Sonra arkasnda durarak yle dedi: Ey Allah'n Peygamberi! Rabbine bu kadar seslenmen yeter. O sana verdii sz gerekletirecektir. Bunun zerine yce Allah u buyruklar indirdi: Hani siz Rabbinizden imdat istiyordunuz da: 'Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek ile yardm ediyorum' diye duanza karlk vermitim." (el-Enfal, 8/9) Yce Allah ona meleklerle yardm etti. Ebu Zumeyl dedi ki: bn Abbas bana anlatt, dedi ki: O gn mslmanlardan bir kii, mriklerden nnden giden bir kiinin arkasndan hzlca gitmekte iken anszn yukardan bir kam darbesi sesini ve: lerle ey Hayzm diyen suvarinin sesini duydu. nndeki mrike bakt, srt st ykldn grd. Ona yakndan baknca kam darbesi alm gibi burnunda iz bulunduunu, yznn de yarlm olduunu ve btn bunlarn da morarm olduklarn grd. Ensardan olan zat gelip bu durumu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a anlatnca Peygamber yle buyurdu: Doru sylyorsun. O nc semadan gelen yardmc meleklerdendir. (Mslmanlar) o gn yetmi kii ldrdler, yetmi kiiyi de esir aldlar.305[58] Ensardan bir kii de Abbas b. Abdu'l-Muttalib'i esir almt. Abbas yle dedi: "Ey Allah'n Rasl! Allah'a yemin ederim. Beni esir alan bu deildir. Beni akaklarnn salar biraz azalm, insanlar arasnda yz en gzel ve siyah beyaz bir at zerinde olan birisi esir ald. Ben onu burdakiler arasnda grmyorum." Ensardan olan kii ise: Ey Allah'n Rasl onu ben esir aldm, dedi. Peygamber yle buyurdu: Sus, yce Allah seni ok erefli bir melek ile desteklemitir.306[59] Sahih-i Buhari'de yle denilmektedir: "Cebrail, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'a gelerek dedi ki: Siz aranzda Bedir'e katlanlar nasl gryorsunuz? Peygamber: Mslmanlarn en faziletlileri ya da ona yakn bir sz syleyerek cevab verdi. Cebrail: Meleklerden Bedir'de bulunanlar da byle dedi."307[60] yet: Tek bana Cebrail Allah'n emriyle onlarn hepsini helk edebilecekken meleklerin iniindeki hikmet nedir, diye sorulabilecek bir soruya; es-Sbk u szleriyle cevab vermektedir: Bunun byle olmasnn sebebi, fiilin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile ashabna ait olmasnn, buna karlk meleklerin de yce Allah'n kullar arasnda uygulayageldii

Mslim, (12/85-86) Cihd ve Siyer. Nevevi dedi ki: Peygamber efendimizin bu ekilde yalvarp yakarmas, ashab- kiram'n onu bu halde grmesi ve bylelikle onun dua ve niyaz ile kalblerinin g kazanmas iindi. Bununla birlikte dua da ayrca bir ibadettir. Yce Allah ona iki kesimden birisini vaadetmiti: Ya kervan ya ordu. Kervan ekip gitmiti ve elden kamt. O bakmdan dierinin elde edileceinden yana emindi; fakat yce Allah'tan bunun acilen verilmesini ve mslmanlara herhangi bir eziyet ulamadan bunu gerekletirmesini dilemiti. 306[59] Msned, (1/117); Ahmed akir dedi ki: Hadisin senedi sahihtir. Heysemi dedi ki: Ravileri Harise b. Mudarrib dnda sahih hadisin ravileri olup, o da sika bir kimsedir. (Mecmau'z-Zevaid, 6/75-76) 307[60] Buhr, (7/362-363) Meaz.

305[58]

152

snnetine ve sebeplerin ekline riyet ile ordulara yardm gnderme adetine uygun bir yardm olmasnn istenmesidir. Hepsini de yapan yce Allah'tr. Allah en iyi bilendir.308[61]

5. Esirler Ve Ganimetlerin Mbah Klnmas:

bn Abbas'tan yle dedii rivayet edilmitir: Mslmanlar esirleri alnca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Bekir ile mer'e: Bu esirler hakkndaki grnz nedir? diye sordu. Ebu Bekir dedi ki: Ey Allah'n Peygamberi, onlar amca ocuklarmz ve airetimizin insanlardr. Benim grme gre onlardan fidye al. Bylelikle bu bizim iin kfirlere kar bir g olur. Olur ki; Allah onlar slama iletir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem : Ey Hattab'n olu (mer), senin grn nedir? diye sordu. mer yle dedi: Hayr, Allah'a yemin ederim ben Ebu Bekir'le ayn grte deilim; fakat benim grme gre bizlere onlarn boyunlarn uurma imkann ver. Aliye Akil bana filan (mer'in bir akrabas) verilsin, onun boynunu uururuz. nk bu esirler kfrn nderleri ve elebalardr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Bekir'in sylediinden honut oldu; fakat benim dediimi kabul etmedi. Ertesi gn yanlarna geldiimde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile Ebu Bekir'in oturmu alamakta olduklarn grdm. Ben: Ey Allah'n Rasl, sen ve arkadan niin alyorsunuz, bana haber ver. Eer benim de alayacam gelirse alarm. Alayamazsam siz aladnz iin kendimi alamaya zorlarm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Ben fidye aldklar iin arkadalarna arzedilenler dolaysyla alyorum. Bana onlarn azab u aatan daha yakn olarak arzedildi. -Yce Allah'n peygamberi yakn bir aac gsterdi- Ayrca yce Allah: "Yeryznde oka savap zaferler kazanncaya kadar esirler(inden fidye) almas hibir peygambere yaramaz... Artk elde ettiiniz ganimetten helal ve ho yiyin." (el-Enfal, 8/67-69) buyruklarn indirdi ve yce Allah onlara ganimetleri helal kld."309[62] Kasm: "... Hibir peygambere yaramaz." buyruunu tefsir ederken unlar sylemektedir. Byle bir ey doru olmaz, uygun dmez, demektir. Maksat bizim peygamberimizdir. Farkl kraatlerde de durum byledir. Bu kraatte "peygamber" lafznn nekre (belirtisiz) gelmesi ona kar yumuak bir ifade kullanlmak istenmi olmasndandr; ta ki dorudan doruya sitem ile kar karya braklmasn. "Yeryznde oka savap, zaferler kazanncaya kadar" buyruu oka savaarak bu hususta ileri gidinceye, kfr zelil klncaya, kfrn taraftarlar azalp, slam gleninceye, mslmanlar etraflarn istila edinceye kadar, demektir..."Dmanlarna kar oka savat" ifadesi el-Esas adl eserde belirtildiine gre, onlar ldrmekte ileri dereceye gitmek demektir. Yeryznde dmanlarn oka ldrlmesini anlatmak zere bu ifadeler kullanlr. bnu'l-Arabi bunun dmanlarna galib gelip, onlar kahredinceye kadar, demek olduunu sylemitir. er-Razi de yle aklamtr: ounluk bunu ldrme hakknda yorumlamlardr. nk bir kimsenin bakasna kar zaferi ve gc bununla pekiir. air elMtenebbi yle demektedir: "Yksek eref eziyetten kurtulamaz Ta ki onun etrafna kanlar dklnceye kadar." nk bu, ileri derecede korkutmay ve heybetli grnmeyi gerektirir. Bundan tr yce Allah bunu emretmi bulunmaktadr.310[63]
308[61] 309[62]

Fethu'l-Bari, (7/364) Mslim, (12/86-87) Cihd ve Siyer. 310[63] Mehsinu't-Te'vil, (8/97-98)

153

6. ki Ordunun Karlat Gn Olan Furkan Gnnde man Parlak Manzaralar:

Safiyyu'r-Rahman el-Mbarekfur diyor ki: Bu savata akidenin gcnn ve prensiplerin salamlnn n plana kt gz kamatrc manzaralar ortaya kmt. Bu savata babalar oullaryla, kardeler kardeleriyle kar karya gelmilerdi. lkeler aralarnda muhalefet sebebi olmutu. Kllar onlar birbirinden ayrmt. Yenik den, kendisini yenik dren ile kar karya gelmi ve ona kar duyduu fkesinin dinmesini salayacak tepkilerde bulunmutu.311[64] Bunlardan bir rnek: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ashabna unu bildirdi: "Allah kendi yolunda ehid den kimselere cenneti vermeyi vacib klmtr." Bunun zerine Umeyr b. el-Humam kalkp yle dedi: Ey Allah'n Rasl! Bu eni gklerle yer kadar olan cennet mi? Peygamber: "Evet" diye buyurdu. Umeyr: Oh oh ne gzel, ey Allah'n Rasl, dedi. Peygamber: "Oh oh demene seni iten sebeb nedir?" diye sordu. Umeyr u cevab verdi: Allah'a yemin ederim. Byle dememe sebeb olan tek husus o cennetin ehlinden birisi olmay mit ediimden baka bir ey deildir Ey Allah'n Rasl. Peygamber: "Sen onun ehlindensin" diye buyurdu. Umeyr sarnn arasndan birka hurma kartp, onlar yemeye koyuldu. Sonra yle dedi: Eer ben bu hurmalarm yiyip bitirinceye kadar hayatta kalacak olursam, phesiz ki bu uzun bir hayat olur. Sonra elindeki hurmalar att ve ldrlnceye kadar savat.312[65] mer b. el-Hattab Radyallahu anh o gn days el-s b. Hiam b. el-Muire'yi ldrmt. Savan bitiminden sonra Abdu'd-Dar oullarndan Mus'ab b. Umeyr mslmanlara kar savaa katlm bulunan kardei Ebu Aziz b. Umeyr'i ensardan birisi tarafndan yakalanm, ellerinin balanmakta olduunu grnce Mus'ab ensardan olan o zata unlar sylemiti: Bu adam sk tut. Onun annesinin olduka mal vardr. Belki (fazla) bir fidye vererek onu senden geri alr. Bunun zerine Ebu Aziz, kardei Mus'ab'a: Benim hakkmda yapabilecein tavsiye bu mu? diye sordu. Mus'ab: Evet, nk benim kardeim odur, sen deilsin, dedi. bn shak dedi ki: Bana sm b. mer b. Katade'nin anlattna gre -bn Afra olarak bilinen Avf b. el-Haris yle demi: Ey Allahn Rasl! Kulu ne yaparsa, Rab bundan dolay gler? Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: "Elbiselerini emremi olarak dmann arasna elini daldrmasdr. Bunun zerine Avf zerindeki bir zrh kartp bir kenara att, sonra klcn ald ve ldrlnceye kadar savat.313[66]

man Dersler ve ller

1. Yce Allah bu mbarek azvede Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Kurey mrikleri hakkndaki bedduasn kabul etti. bn Mesud'un rivayet ettii u hadiste olduu

311[64] 312[65]

er-Rahiku'l-Mahtum, (260) Hadisi Ahmed, (3/136-137); Mslim, (13/45); Hakim, (3/426)'da rivayet etmilerdir. 313[66] bn Hiam, Siyre, -er-Ravdu'l-Unuf ile birlikte-, (3/39)

154

gibi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Beytullah'n yannda namaz klarken mrikler bir devenin i organlarn getirip zerine braktlar. Peygamber yle buyurdu: "Allahm Kureyi sana havale ediyorum (Bu szlerini defa tekrarlad). Sonra isim vererek yle buyurdu: "Allahm, Ebu Cehil'i, Utbe b. Rabia'y, eybe b. Rabia'y, el-Velid b. Utbe'yi, meyye b. Halefi ve Ukbe b. Ebu Muayt' sana havale ediyorum, sen onlarn hakkndan gel"314[67] Bu alt kii de Bedir gnnde ldrld ve yce Allah onlarn helk edilmeleri ile Peygamberini sevindirdi, memnun etti. Yce Rabbimizin Kitab- Kerim'indeki: "O alay edip duranlara kar muhakkak ki biz sana yeteriz." (el-Hicr, 15/95) buyruu da gereklemi oldu. Ebu Leheb Mekke'de idi, Bedir'e kmamt. Fakat o kfirlerin ele balarnn ldrlmesi acsn tatt. Sonra yce Allah, ksa bir sre sonra onu helk etti ve onu ibret alanlar iin, ibret alnacak bir hale koydu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin azadls Ebu Rafi'nin yle dedii rivayet edilmitir: Ben Abbas'n klesi idim. O kavminden korktuu iin mslman olduunu gizliyordu. Ebu Leheb, Bedir'e katlmam, yerine el-s b. Hiam' gndermiti. Ondan bir alaca vard. Ona: Bu savaa benim yerime katl, ben de senden alacamdan vazgeeyim, dedi. el-s teklifini kabul etti. Savan sonucu ile ilgili haber gelince, Allah Ebu Leheb'i hsrana uratt. Ben de zayf birisi idim. Odada oklarm yontuyordum. Yanmda da Ummu'l-Fadl vard. Aniden o fask Ebu Leheb'in ayaklarn sryerek geldiini grdm. Nihayet gelip odann direi yannda oturdu. Srt srtma dnkt. nsanlar: te Ebu Sfyan b. el-Haris geldi, dediler. Ebu Leheb dedi ki: Haydi kardeimin olu, syle bana insanlarn durumu nasld? Ebu Sfyan: Hi dedi. Allah'a yemin ederim. Onlarla karlar karlamaz hemen stmze ullanmalarna imkn verdik. Diledikleri gibi bizleri ldryor, istedikleri gibi bizden esir alyorlard. Bununla birlikte Allah'a yemin ederim ben insanlar kramadm. Ebu Leheb: Peki neden? diye sordu. Ebu Sfyan u cevab verdi: Ben siyah beyaz atlar zerinde birtakm svariler grdm. Allah'a yemin ederim bunlar nlerinde hibir ey brakmyor, hibir ey karlarnda duramyordu. (Ebu Rafi) dedi ki: Bu sefer ben de odann direini kaldrdm ve: Allah'a yemin ederim onlar meleklerdi, dedim. Ebu Leheb elini kaldrp, yzme bir tokat indirdi. Ben de zerine gittim. Beni kaldrp, yere att ve zerime kt. Ummu'l-Fadl kalkp, engel oldu. Ben de odann (adrn) direklerinden birisini alarak onunla ona vurdum. Banda olduka byk bir yara atm. Ummu'l-Fadl: Ey Allah dman, sen onun efendisi burda yok diye onu zayf m buldun? dedi. Ebu Leheb zelil bir ekilde kalkt. Allah'a yemin ederim o sadece yedi gn daha yaad ve nihayet yce Allah onda bir ban kard ve onu gebertti. ki olu, iki ya da gn onu defnetmeyip braktlar. Sonunda koktu. Kurey'ten bir kii oullarna: Utanmyor musunuz, dedi. Babanz evinde koktu. Bu sefer oullar da: Biz bu yarann bize bulamasndan korkuyoruz. nk Kureyliler (adese denilen) bu bandan taundan saknr gibi saknyor ve korunuyordu. Bir adam: Haydi yryn, ben de sizinle beraber geliyorum, dedi. (Ebu Rafi) dedi ki: Allah'a yemin ederim onu ykamadlar. Sadece zerine uzaktan uzaa su dktler, sonra onu tayp Mekke'nin st taraflarndaki bir duvarn dibine onu attlar. Sonra zerine talar ydlar."315[68] 2. Sheyl, er-Ravdu'l-Unuf adl eserinde unlar sylyor: Ebu Bekir, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e nasl olur da daha ok dua etmekten vazgemesini sylyor ve onun Allah'tan umudunu pekitirmeye, ona sebat vermeye

Bu hadisin kaynaklar daha nceden gsterilmi bulunmaktadr. Heysemi dedi ki: Hadisi Tabern ve el-Bezzar rivayet etmi olup, senedinde Huseyn b. Abdullah b. Ubeydillah bulunmaktadr. Ebu Hatim ve bakalar onun sika olduunu sylerken, bir topluluk zayf olduunu sylemilerdir. Dier ravileri sikadrlar. Mecmau'z-Zevid, (6/89)
315[68]

314[67]

155

alyordu? Oysa Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin makam, Makam- Ahmed'dir. Onun yakni, herkesin yakninden daha stndr. Hocamz Hafz -Allah'n rahmeti zerine olsun- bu hususta yle derken dinledim: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem havf (korku) makamnda, arkada ise reca makamnda idi. Fazilet itibariyle her iki makam da ayndr. O bu szleriyle Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile Ebu Bekir es-Sddyk ayn durumda idi, demek istemiyor. Fakat havf ve reca imann bulunmas iin mutlaka gerekli iki makamdr. Ebu Bekir o saatte Allah'tan ummak (rec) makamnda, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem da o konumda Allah'tan korkmak (havf) makamnda idi. Yce Allah da dilediini yapandr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bundan sonra Allah'a yeryznde ibadet edilmeyeceinden korktu. Onun byle bir korkusu da bir ibadettir. Kasm b. Sabit ise hadisin manas hususunda bir baka kanaate sahib olup yle demektedir: Ebu Bekir es-Sddyk bu szleri Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'i teskin etmek ve ona kar duyduu efkatten idi. nk o dua edip yalvarp yakarmakta o kadar yorulmu idi ki, sonunda rids dahi omuzlarndan dt ve ona yle dedi: Bu kadar yeter ey Allah'n Rasl! Yani kendini o kadar fazla yorma. Allah sana zafer vaadetmi bulunuyor. Ebu Bekir ince kalbli, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'a kar olduka efkatli birisi idi.316[69] 3. stad Seyyid Kutub (Allah'n rahmeti zerine olsun) Enfal suresinin giriinde zetle unlar sylemektedir: Gcmz yettiince zetle anlatmaya altmz bu azve hakknda inmitir Enfal suresi. Bu sure, bu azvenin grnr olaylarn ve onun arkasnda hereyi ekip eviren ilahi kudretin yaptklarn sunmak zere indi. Yce Allah'n kaderini, azvenin olaylarndaki ilahi tedbirini aa kartmaktadr bu sure ve bu azvenin tesindeki btn insanlk tarihinin seyir izgisini ortaya koymaktadr. Sure btn bunlardan Kur'n'n esiz dili ve Kur'n'n mucizevi uslubu ile szetmektedir. Sure ashab- kiramn, enfale (ganimetlere) dair sorularn kayda geirerek, Allah'n ganimetler hakkndaki hkmn aklayarak, bu ganimetin Allah'a ve Rasle ait olduu belirtilerek, onlar Allah'a kar takval olmaya, aralarn slah etmeye davet ederek balamaktadr. Daha sonra ganimeti onlarn kendi durumlar ve kendileri iin ekip evirdikleri hususlarla, Allah'n da kendileri iin tedbir edip dzenledii hususlarla birlikte, onlarn grdkleri yeryz vakalarnn boyutundan, bunun tesinde ve kendilerinin de tesinde kalan Allah'n kudretinin boyutlarndan szetmektedir: "Nitekim Rabbin seni hak urunda evinden kardnda gerekten m'minlerden bir kesim isteksizdiler. Hak apak meydana ktktan sonra gre gre lme srkleniyorlarm gibi hakka dair seninle tartyorlard. Hani Allah size o iki kesimden birinin sizin olacan vaadediyordu. Siz ise kuvvet ve silah bulunmayan (kervan)'n kendinizin olmasn arzu ediyordunuz. Allah da szleriyle hakk stn klmay ve kfirlerin arkasn kesmeyi istiyordu ta ki hakk devaml stn klsn, batl yok etsin. Gnahkrlar ho grmese de. (el-Enfal, 8/58) Daha sonra onlara kendilerine gnderdii ilahi yardmdan onlara kolaylatrd zaferden, ltuf ve keremiyle takdir ettii ecir ve mkafatlardan ylece szetmektedir: "Hani siz Rabbinizden imdat istiyordunuz da 'Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek ile yardm ediyorum' diye duanza karlk vermiti.'" (el-Enfal, 8/9) te bylece surenin anlatm bu alanda akp gitmekte, savan tamamyla yce Allah'n takdiri, O'nun tedbir ve iradesi, O'nun kumandas ve ynlendirmesi, O'nun yardm, O'nun imdad, O'nun fiili ve O'nun kudreti ile cereyan ettiini, O'nun kaderi yolunda akp gittiini tescil etmektedir... Bu yolla da hereyden nce savalarn ganimetlerle ilikileri soyutlanmakta, onun Allah'a ve Raslne ait olduu vurgulanmaktadr. yle ki Allah ganimetleri tekrar onlara geri evirdiinde bu O'nun onlara bir ltuf ve ihsan olmutur. te bu ekilde onlar ganimet konusunda hertrl mit ve beklentiden soyutlanmakta, her trl
316[69]

er-Ravdu'l-Unuf, dipnot, (3/47), bn Hiam Sresi ile birlikte

156

ganimet isteinden arndrlmaktadrlar. Bylelikle cihadlar Allah yolunda sadece O'nun iin ihlasla yaplsn. Bundan dolay bu gibi nasslarn varid olduunu gryoruz: "Onlar siz ldrmediniz fakat Allah onlar ldrd. Attn zaman da sen atmadn, ama ancak Allah att..." (el-Enfal, 8/17) "unu da hatrlayn ki bir zamanlar yeryznde azlktnz ve zayf grlyordunuz. nsanlarn sizi tutup, kapmasndan korkuyordunuz da O sizi barndrd. Sizi yardmyla kuvvetlendirdi. Size en temiz ve en ho eylerden rzk verdi; ta ki kredesiniz." (el-Enfal, 8/26)317[70] 4. stad Mahmud it Hattab "Bedir'den Dersler" bal altnda zetle unlar sylemektedir: Her iki taraf devriye kard keif kollar vastasyla ani basknlar engellemek iin bilgi elde etmek gibi bir fayda saladlar. Her iki tarafn da kar tarafn kuvvetleri ve bulunduklar yerlere dair elde ettikleri bilgiler olduka deerli ve faydal idi. Burada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kurey'in sahib olduu gcn miktarn bilmek hususunda savatan nce iki Kurey'li klenin Raslullah tarafndan sorgulanmas hadisesinde esirlerin sorgulanmasnn faydasn da aka grmekteyiz. Ayn ekilde Ebu Sfyan b. Harbn Bedir mevkiini kefe kan mslmanlarn develerinin pisliini tetkik sonucu ulat netice ve bunlarn kimliklerini tesbiti de gerekten gz kamatrc bir hadise olmutur. Komutanlk: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Bedir savandaki komutanlnn meziyetleri kahramanlk, sinirlere hakim olmak, savatan nce, sava srasnda ve savatan sonra eitli toplantlar yapmas, ashabn kendisi ile eit grmesi gibi meziyetlerle n plana ktn gryoruz. Onlar her hususta eit gryordu. Nitekim komutan Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ilk olarak savaa uygun karargh seiminin artlarn uygulamaya geirdi ve bu kararghn gvenliini korumasn da gerekletirdi. Disiplin, maneviyat ve akide: Salam disiplinin, yksek maneviyatn ve kkl akidenin mslmanlarn Kurey'e kar zafer kazanmasndaki etkisi aka ortaya kmtr. Bu meziyetler her savataki her zafer iin can alc meziyetler olarak kalmaya devam edecektir.318[71] 5. Byk Bedir azvesinin Medine-i Mnevvere'de mnafkln ortaya kndan nce gerekletiinde phe yoktur. Mnafklar mslmanlarn gcnn aka ortaya kt, anlarnn ykselip, nlerinin etrafa yayld, dmanlarnn kendilerinin heybetinden korkmaya balad mbarek Bedir azvesinden sonra slama girmeye balamlardr. Yce Allah say, ara ve gerelerinin azlna ramen onlara zafer nasib etmi ve u buyruuyla onlara olan ltuflarn hatrlatmt: "Andolsun ki siz zayfken Allah size Bedir'de yardm etmiti." (Al-i mran, 3/123) te bu mbarek topluluk, dinin direkleri, peygamber ve rasllerden sonra mslmanlarn en faziletlileridirler. Onlarn faziletlerine dair pekok rivayet varid olmutur. Ali Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Kyamet gnnde davalamak zere Rahman olan Allah'n huzurunda ilk diz kecek kii ben olacam." Kays b. Ubad dedi ki: Yce Allah'n: "Bunlar Rableri hakknda davalaan iki hasmdrlar." (el-Hac, 22/19) buyruu onlarn hakknda inmitir. Bu kimseler ise Bedir gn mbarezeye kanlard: Hamza, Ali ve

Fi Zilali'l-Kur'n, (3/1463-1464)'ten ksaltlarak. Mslim "sana enfalden soruyorlar..." buyruunun nzul sebebi ile ilgili olarak Mus'ab b. Sad'n babasndan naklettii u rivayeti kaydetmektedir: Benim hakkmda drt yet nazil oldu. Bir kl ganimet alnd. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'a getirildi, Ey Allah'n Rasl bana onu nafile olarak (karlksz olarak) ver dedi. Peygamber onu koy dedi. Sonra yine kalkt, yine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ona: O klc aldn yere koy dedi. Sonra yine kalkp! Ey Allah'n Rasl bana onu nafile olarak ver dedi. Yine Peygamber: Onu koy dedi. Tekrar kalkp, ey Allah'n Rasl onu bana nafile olarak ver. Ben hibir faydas olmayan bir kimse gibi mi deerlendirileceim dedi. Yine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ona: Onu aldn yere koy diye buyurdu. (Babas) dedi ki: Bunun zerine u: "Sana enfalden soruyorlar. De ki: 'Enfal Allah'n ve Raslnndr'" yeti nazil oldu. (Mslim, (12/50) 318[71] er-Rasl el-Kaid (Komutan peygamber), (121-122)

317[70]

157

Ubeyde ya da Ebu Ubeyde b. el-Haris ile eybe b. Rabia, Utbe b. Rabia ve el-Velid b. Utbe'dirler."319[72] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir dier hadisinde yle buyurmaktadr: "Ne bilirsin belki Allah Bedir'e katlanlara muttali olmu ve onlara istediinizi yapnz, ben size (gnahlarnz) baladm, demitir."320[73] Htb'n bir klesi Peygamber efendimize: Andolsun Hatb cehenneme girecektir, deyince, Peygamber yle buyurmutu: "Yalan sylyorsun, nk o Bedir'e ve Hudeybiye'ye katlm bir kimsedir."321[74]

319[72] 320[73]

Buhr, (8/297-298) Tefsir. naallah Mekke'nin fethi anlatlrken bu hadisin kaynaklar gsterilecektir. 321[74] Mslim, (16/57) Fedilus-sahbe; Tirmiz, (13/245) Menakb.

158

8. BEDR'DEN SONRA UHUD'DAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR:

el-Kdr'de Beni Sleym azvesi Sevik azvesi Zu Emer azvesi Bahran'daki el-Furu azvesi Kaynuka oullar azvesi Yahudi Kab b. el-Eref'in ldrlmesi

159

160

BEDRDEN SONRA UHUDDAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR 1. Kdr'de Suleym Oullar azvesi
bnu'l-Kayyim dedi ki: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iini bitirdikten yedi gn sonra bizzat Suleym oullar gazasna kt. Medine'de yerine Sib' b. Urfuta'y vekil brakt. bn Um Mektum'u vekil brakt da sylenmitir. el-Kdr denilen bir suyun kenarna kadar gitti. Orada gn kaldktan sonra geri dnd. Herhangi bir sknt ile karlamad.322[75]

2. Sevk azvesi
Daha sonra Ebu Sfyan b. Harb, Zlhicce aynda Sevik azvesine kt. Bu yl hacc ilerini mrikler idare etti. Ebu Sfyan Mekke'ye dndnde ve Kurey'in de Bedir'den kaanlar geri gelince, Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin zerine gaza yapncaya kadar cnubluktan dolay elinin suya demeyeceini adad. Adan yerine getirmi olmak iin Kurey'ten iki svari ile birlikte yola kt, Medine yaknlarnda el-Ard denilen yere kadar geldi. Oralarda birtakm hurma aalarn yakt, tarlalarnda alan ensardan bir kii ile onun antlamals olan bir kiiyi daha ldrd, sonra geri dnd. Arkasndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile mslmanlar onun peinden gittiler. Bu srada Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Medine'de Ebu Lbabe b. Abdilmnziri yerine vekil brakmt. Raslullah Karkaratu'l-Kudr denilen yere kadar ulat. Fakat Ebu Sfyan ile mrikleri ele geiremedi. Onlar beraberlerinde azk olarak aldklar yala kavrulmu ok miktarda seviki yklerini hafifletmek maksadyla yola brakmlard. Bu seviki mslmanlar aldlar. Bundan dolay bu azveye Sevk azvesi ad verildi. Bu azve Bedir'den iki ay birka gn sonra hicretin ikinci ylnda gereklemiti.323[76]

3. Z Emar azvesi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zlhicce aynn geri kalan gnlerini Medine'de geirdi. Sonra Gatafanllarn zerine gitmek maksadyla Necid'e doru gazaya kt. Medine'ye Osman b. Affan' yerine vekil brakt. Safer ay boyunca Necid'de ikamet ettikten sonra geri dnd, herhangi bir sava olmad.324[77]

4. Bahrn azvesi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Rebiu'l-evvel aynda Medine'de kald. Sonra Kureylilerin zerine gitmek amacyla gazaya kt. Medine'ye bn Um Mektum'u vekil brakt. Bahrn'a kadar vard. Bahrn, Hicaz taraflarnda bir madendir. Herhangi bir sava
Zadu'l-Mead, (3/189); Bu olay bn Hiam, (3/135); bn Sad, (2/31); bn Seyyidi'n-Nas, (1/294); bn Kesir, (2/539)'da zikretmektedirler. 323[76] ed-Durer fihtisari'l-Meazi ve's-Siyer, (139-140)'da biraz tasarruf ile 324[77] Ayn eser, (140); Ayrca bk. bn Hiam, (3/136); bn Sad, (2/30)
322[75]

161

olmad. Orada hicretin nc yl Rebiu'l-evvel ve Cumade'l-ul aylarn geirdikten sonra Medine'ye geri dnd.

5. Kaynuka Oullarnn Srlmeleri:

Daha sonra Kaynuka oullar zerine gitti. Bunlar Medine yahudilerinden idiler. Peygamberle olan antlamalarn bozmulard. Onbe gn boyunca onlar muhasara etti. Sonunda onun verecei hkm kabul ederek teslim oldular. Abdullah b. Ubeyy onlara efaati oldu. Onun onlarla antlamas vard. Nitekim Ubade b. es-Samit'in de onlarla antlamas vard. Kaynuka oullar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ahdini bozunca, Ubade b. es-Samit onlarla olan antlamadan vazgetiini belirtti ve yle dedi: Ey Allah'n Rasl! Ben Allah', Rasln ve m'minleri veli (dost, yardmc ve srda) ediniyorum. Bu kfirlerin antlamalarndan ve onlar veli edinmekten uzak olduumu bildiriyorum. te Maide suresinde yer alan u buyruklar onun ve Abdullah b. Ubeyy'in hakknda nzil olmutur: "Ey iman edenler! Yahudileri de, hristiyanlar da veliler edinmeyiniz. Onlar (ancak) birbirlerinin dostlardrlar. inizden kim onlar veli edinirse, muhakkak o da onlardandr. phesiz Allah zalimler topluluunu hidayete erdirmez. Kalblerinde hastalk bulunan kimselerin: 'Zamann aleyhimize dnmesinden korkuyoruz' diyen (kfirlerden dost edinmek iin) aralarnda kotuklarn grrsn. Olur ki Allah fetih (zafer) nasib eder veya kendi katndan bir emir verir de onlar da ilerinden gizlediklerine piman olacaklardr. (Mnafklarn mnafkl aa knca) iman edenler de derler ki: 'Olanca gleriyle sizinle beraber olacaklarna dair Allah adna yemin edenler bunlar mdr... Sizin (asl) veliniz ancak Allah'dr, O'nun peygamberidir ve m'minlerdir." (el-Maide, 5/51-55) Ubade b. es-Samit'in Allah', Rasln ve iman edenleri dost ve veli edinmesi ile Kaynuka oullarndan onlarla olan antlama ve dostluk ilikisinden uzaklamas hakknda yle buyurulmaktadr: "Kim Allah', Rasl ve m'minleri veli edinirse phesiz ki hizbullah, galib olanlarn ta kendileridir." (el-Maide, 5/56) Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarn canlarn balad ve serbest brakt. Onlarn srlmeleri ii ile Ubade b. es-Samit'i grevlendirdi ve onlara gn sre tand.325[78] Bunun sebebi ile ilgili olarak bn Hiam u rivayeti nakletmektedir: Arablardan bir kadn getirdii bir takm eyalar Kaynuka oullar pazarnda satm, daha sonra onlardan bir kuyumcunun dkkanna oturmutu. Onun yzn amasn istedilerse de kadn kabul etmedi. Bu sefer kuyumcu elbisesinin bir tarafn srtna ilitirdi. Kadn ayaa kalknca, avreti grnd ve bunun zerine gldler. Kadn feryad edince mslmanlardan bir kii kuyumcu zerine atlarak onu ldrd. Bu kuyumcu yahudi idi. Dier yahudiler de mslmann zerine hcum edip, onu ldrdler. Mslmann akrabalar, mslmanlar yahudilere kar yardma ard. Mslmanlar olduka fkelendi, onlarla Kaynuka oullar arasnda kavga kt.326[79]

Baz Hususlar Ve man Sonular:

stad Abdu'l-Hamid Casim el-Bilal diyor ki: O kadnn bast o feryad duyan kulaklar ve arpan yrekler duydu. Bu yreklerdeki kanlar gayret ve haysiyet ile yorulmutu. Bu feryad erkek suretindeki kimseler deil, gerek yiitler duydu ve imdada kotu. te o tarihten itibaren mslmanlarn nefislerinde namus iin imdada komak derinlere kk sald. Kadnn
325[78] 326[79]

Bk. Zadu'l-Mead, (3(190); ed-Drer, (139-140); Tehzibu's-Syre, (139-140); Nuru'l-Yakn, (106-107) bn Hiam, Sre -er-Ravdu'l-Unuf ile birlikte-, (3/137)

162

namusu, eref ve haysiyeti himaye altndadr. Yardm istedii takdirde milyonlarla mslman onun imdat arsna koar. Onlarn herbirisi her mslman kadn bizzat kendi namusu gibi bilir. sterse akide ba dnda onunla hibir ilikisi bulunmam olsun. Nihayet Mutasm dneminde o, saldrya urayan eref ve haysiyeti hakarete urayan bir kadnn: "Ey Mutasm! mdadma yeti" dediini duyar ve bu yardm ars onun kalbini sarsar. Kan kaynayp coar, sava hazrlklarn emreder. Hilafet yurdundan o kadnn feryad ettii topraklarn zerine yrmek zere dman te'dib etmek ve o kadna eref ve haysiyetini, itibarn tekrar geri vermek iin ordusunu hazrlar. Daha sonra mslmanlarn namusunu tahkir eden dmanna kar zafer kazanm olarak geri dner. Ya imdi! Nice feryad karlk grmemekte, suskun sistemlerin duvarlarna arpp geri dnmektedir. Her gn Filistin'deki kardelerimiz yahudilerin zulmlerinden dolay feryad edip durmaktadrlar. Lbnan'daki kamplarda Btnilere mensub askeri birliklerden tr mslman kadnlar feryad etmektedirler. Mslman ve iffetli kadnlar Afganistan'da Rus ordusunun elleri altnda ektiklerinden feryad etmektedirler. Filipinler'deki mslman kadnlar, Bulgaristan'daki mslman kadnlar her yerde her yerde feryad eden mslmanlar... Fakat kimse cevap vermiyor. lk neslin o nder insanlar lp gitti. Mutasm'n nesli de lp gitti, artk Mutasm da yok. Mslman kadnlarn feryadlar karlksz, cevabsz kalmakta. Harekete geen bir kskanlk yahut galeyana gelen bir kan artk yok.327[80]

6. Kab b. el-Eref'in ldrlmesi:

Cabir b. Abdullah Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Kab b. el-Eref'in hakkndan kim gelir? diye sordu. nk o Allah'a ve Raslne eziyet ediyor. Muhammed b. Mesleme ayaa kalkp: Ey Allah'n Rasl dedi. Onu ldrmemi ister misin? Peygamber: Evet diye buyurdu. Muhammed: Bana bir eyler sylemem iin izin ver, dedi. Peygamber: Ne istersen syle buyurdu. Muhammed b. Mesleme ona (Kab'e) gitti ve unlar syledi: Bu adam bizden zekt vermemizi istiyor. O gerekten bizi yordu. imdi ben senden dn istemeye geldim. Kab: Yine mi? Allah'a yemin ederim ondan daha ok usanacaksnz, dedi. Muhammed: (Ne yapalm) bir kere ona uymu bulunduk, dedi. Onu hemen brakmak houmuza gitmez. Hele bir bakalm iinin sonu nereye varacak. Biz senden bize bir ya da iki vesk (hurma) dn vermeni istiyoruz. -Hadisi bize bir sefer mer ve bakalar da anlatt. Orada "bir ya da iki vesk"den szetmedi.- Kab: Bana rehin verin, dedi. Onlar: Ne istersin diye sordular. O: Bana hanmlarnz rehin verin dedi. Onlar: Sen arablarn en yakkls iken kadnlarmz sana nasl rehin verebiliriz; dediler. Bu sefer: O halde ocuklarnz bana rehin verin, dedi. Bu sefer onlar: ocuklarmz sana nasl rehin verebiliriz? Bu sefer onlardan herbirisine bir ya da iki vesk karl rehin brakldn diye ona hakaret edilir. Bu bizim iin bir utantr. Fakat bunun yerine biz sana silahlarmz rehin brakalm, dediler. Onunla geceleyin Ebu Nile ile birlikte gelmek zere szletiler. -Ebu Nile, Kab'in st kardei idi.- Onlar kaleye gelmeleri iin ard, yanlarna gitti. Kars ona:
327[80]

Mevakif Terbeviyye mine's-Siyre'n-Nebeviyye, (24-25)

163

Bu saatte nereye kyorsun? dedi. O: Gelen Muhammed b. Mesleme ile kardeim Ebu Nile'dir dedi. Amr'dan bakalar rivayetlerinde yle derler: Kars: Ben kendisinden adeta kan damlayan bir ses iitiyorum, dedi. Kab: Bu gelen benim kardeim Muhammed b. Mesleme ile st kardeim Ebu Naile'dir dedi. Dier taraftan kerem sahibi birisi geceleyin bir mzrak darbesi iin dahi arlacak olursa bu ary kabul eder. (Ravi) dedi ki: Muhammed b. Mesleme beraberinde iki adam ile birlikte ieri girdi. Sfyan'a: Amr bunlarn adn sylemedi mi? diye soruldu. O: Onlarn birilerinin adn verdi, diye cevab verdi. Amr: Beraberinde iki adam ile birlikte geldi, dedi. Amr'dan bakalar: Ebu Abs b. Cebr, el-Haris b. Evs ve Abbad b. Bir adlarn verdiler.- Amr dedi ki: Beraberinde iki adam ile geldi ve yle dedi: O yanmza gelecek olursa, ben onun san tutup koklayacam. Benim onun ban iyice yakaladm grdnz vakit hemen ona darbelerinizi indirin. Bir seferinde de: Kabn ban size de koklatrm diye rivayet eti. (Kab) kemerini taknm olarak yanna indi. Ondan ho kokular geliyordu. (Muhammed): Bugn gibi gzel bir ho koku grmedim dedi. Amr'n dndakiler ise yle dedi: (Kab) dedi ki: Benim yanmda arab kadnlarnn en ho kokulusu ve arablarn en mkemmeli vardr, dedi. Amr dedi ki: ( Muhammed) Ban koklamama izin verir misin? dedi. Kab: Tabi deyince, Muhammed onu koklad. Sonra arkadalarna koklatt. Sonra da: Bana bir defa daha izin verir misin? dedi. Kab: Evet dedi. Onu iyice yakalaynca: Haydi onu ldrnz, dedi. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gittiler ve ona durumu haber verdiler.328[81]

man Dersler ve ller:

1. Hafz (bn Hacer -Allah'n rahmeti zerine olsun-) diyor ki: es-Sheyl dedi ki: Kab b. elEref'in kssasnda kendisiyle szleme yaplm bir kafir (ummi) eer ria kfredecek olursa -Ebu Hanife'ye hilafen- ldrlebilecei sonucu kmaktadr. Derim ki: Bu sonu tartlr. nk mellifin (Buhari'nin) bu hadisi cihad blmnde zikretmi olmas Kab'n (muhid deil) muharib olduu sonucunu vermektedir. Dier taraftan Buhari bu hadisin yer ald blme u bal vermitir: "Harb ehli olan kimseleri ldrmek." Yine bu hadisin yer ald bir dier blmde: "Savata yalan sylemek" baln kullanmtr. Bu hadisten anlaldna gre; eer yaplm olan slama girme daveti genel olup, o davet mrik bir kimseye ulamsa davet yaplmadan o mrikin ldrlmesi caizdir. Ayn ekilde savata gerek duyulan szlerin sylenmesinin caiz olduu da anlalmaktadr. sterse o sz syleyen kimse szn hakikat manasn kastetmesin. Yine bu hadiste sz geen Kab'n karsnn olduka anlayl ve zeki olduuna, syledii szlerin doruluuna, sesten kan damlad eklindeki ifadesi ile olduka belatli konuan birisi olduuna da delalet olunmaktadr.329[82] 2. bn shak dedi ki: Hasan b. Sabit, Kab b. el-Eref'in ldrlmesini szkonusu ederken unlar sylemektedir: bnul-Hukayk ile kar karya grdm bir birliin iyiliini versin Allah!
Buhr, (7/391) Meazi; Mslim, (12/161-163) Cihd ve Siyer; Ebu Davud, (2751) Hadisteki "Allah'a ve Raslne eziyet vermitir" ifadesi Hakim, el-klil'de u ekildedir: Muhammed b. Mahmud b. Muhammed b. Mesleme, Cabir'den: "Bu adam iiriyle bizleri rahatsz etmekte, mrikleri glendirmektedir." 329[82] Fethu'l-Bari, (17/395)
328[81]

164

Ve sana kar da kmlard Ey bnul-Eref! Parlak beyaz kllaryla gelceleyin geldiler size, Sk aal inlerindeki arslanlarn rahatlyla; Nihayet onlar, bulunduunuz yerde size geldiler, Size beyaz parlak kllaryla hzlca ldren erbeti iirdiler. Onlar bu ii, dinlerin adna intikam almak iin yaptlar, Bu uurda (kendilerini) yok edebilecek herbir sebebi kmsediler.330[83] 3. Silahl atmalara girimekte, ellerini abuk tutmak isteyen baz genler byle bir olay benimsedikleri kanaate delil gstermek isterler. Oysa bunda kendilerinin lehine herhangi bir delil yoktur. nk bu olay Medine'de olmutu. Mslmanlarn bir devleti ve gleri vard. Bu genlerin ise ne bir devletleri, ne de gleri vardr. Ayrca byle bir uygulama o zaman dini aziz klmak, kfirleri korkutmak iin yaplmt. Tamamyla maslahatlar ihtiva ediyordu. Herhangi bir mefsedeti beraberinde getirmiyordu. Mustazaflk dnemlerinde meydana gelecek bu gibi hadiselerin hemen arkasndan ise, ortaya kan ktlkler, fesatlar, mslmanlarn kanlarnn, namuslarnn ve mallarnn mbah kabul edilerek talan edilmesi eklindeki sonular ise basiret sahibi herkes tarafndan aka grlecek hususlardr. Ayrca byle bir uygulamadan mit edilen gerek bir maslahat ta yoktur. Sadece birtakm maslahatlarn olaca vehmedilmektedir. Bu gibi uygulamalar eriat mbah grmemektedir. slam davetinin vakasn asgari lde bilen ve bundan haberdar olan herhangi bir kimse de bunun caiz olacana fetva vermez. Allah'tan yardm dileriz. 4. Baz ilim adamlar Muhammed b. Mesleme'nin syledii: "Fakat biz sana silahlarmz rehin veririz" sz hakknda unlar sylemilerdir: Onun byle bir ey sylemesi onlarn silahl gelilerinden kukulanmamas iindi. Ayrca bu olaydan ashab- kiramn sz ve davranlarnda kendilerine doru bir uygulamann ilham edildii de anlalmaktadr. Esasen Allah emrini yerine getirmekte galib gelendir. 5. Buhari hadisteki "bana bireyler sylemek iin izin ver" deyip, Peygamber efendimizin ona: "Diyebilirsin" sznden savata yalan sylemenin caiz olduu hkmn karmtr. Bunun iin bu hadisin bulunduu bahse: "Savata yalan sylemek" baln kullanmtr. Hafz bn Hacer diyor ki: bn Sad'n olay anlatmasndan aka grld gibi onlar Peygamber efendimizden kendisinden ikayeti olmak ve grlerini ayplamak iin izin istemilerdir. bn Sad'n kulland ifadeler yledir: "Bunun zerine (Kab'e) yle dediler: Bu adamn bize gelmesi, bize beladan baka bir ey getirmedi. Arablar bizimle savatlar ve elbirlik olarak zerimize silahlaryla geldiler." bn shak'da da hasen bir senedle, bn Abbas'tan yle dedii zikredilmektedir: "Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarla birlikte Bakiu'l-arkad'e kadar yrd. Sonra onlar yola koyarak yle dedi: Haydi Allah'n adyla yola koyulunuz, Allah'm sen onlara yardmc ol."331[84]

330[83] 331[84]

er-Ravdu'l-Unuf, (3/142) Fethu'l-Bari, (77/392)

165

166

9. UHUD AZVES
azvenin baz zellikleri Gazann olaylar Kahramanlarn ehid dtkleri yerler ve ehidlerin en bykleri man Dersler ve ller

167

168

UHUD AZVES

1. azvenin Baz zellikleri:

Bu, zaferin ve bozgunun birarada bulunduu bir azvedir. Mnafklk bu azvede en ak almetleri ve en belirgin nitelikleriyle ortaya kt gibi, iman da insan ruhunda gerekletirdii arzu ve isteklerin zerine ykseli, gklerin ve yerin Rabbine ihlsla yneli gibi etkileriyle ortaya kmtr. Bu azve ashab- kiram iin uygulamal bir ders olmutur. Bunun karlnda denen ehitler ve yarallardan, bir de Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellem'a isabet eden yaralardan oluan bedel ar olmakla birlikte... Ancak alnan bu ders, alar boyunca kalc bir zellie sahibtir. Mslmanlar bu dersten zaferin ve bozgunun sebeplerini renmektedirler. Yce Allah'a tevekkl etmenin, O'na gvenip, dayanmann gzel sonularn, dnyaya gz dikmek, onun malna ve cann ektii sslerine kaplmann etkilerini renmektedirler. Kur'n dersler ile ashab- kiram'n dikkatlerinin ders alnacak, t alnacak noktalara ekilmesi son derece incelikli ve letafetli olmutur. Bu derslerin slubu yaralanm ruhlara ve yara alm bedenlere son derece uygun bir ekilde idi. Yce Allah zafer sevinci ve bedenen salk ve afiyet ierisinde bulunduklar srada Bedir azvesi akabinde onlara: "Sizler geici dnya maln arzu ediyorsunuz (yle mi?) Halbuki Allah ahireti ister. Allah Azizdir, Hakimdir. Eer Allah'n gemi bir yazs olmasayd, aldnza karlk herhalde size byk bir azab dokunacakt." (el-Enfal, 8/67-68) diye buyurmuken; Uhud'dan sonra onlara yle sesleniyordu: "inizden kiminiz dnyay istiyor, kiminiz de Ahireti istiyordu. Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla beraber Allah sizi affetti. Allah m'minlere ltufkrdr." (Al-i mran, 3/152) Daha sonra yce Allah onlar ok ince ve hassas bir ekilde teselli ederek yalanlayclarn kbetini onlara hatrlatmakta, bunun eitmek ve arndrmak maksad ile gelip geici bir aama olduunu belirtmektedir. Ama srekli geerli olan snnet, yce Allah'n m'min kullarna g ve iktidar vermesi, gzel akbetin takva sahibleri iin helak ve yok oluun da yalanlayclar iin olduudur. te yce Allah yle buyurmaktadr: "Sizden evvel birok snnetler gelip gemitir. Onun iin yeryznde gezip dolan da (Allah'n hkmlerini) yalanlayanlarn sonlar nice oldu bir grn. Bu insanlar iin bir aklamadr, takva sahibleri iin de bir hidayet ve bir ttr. Gevemeyin ve zlmeyin, siz eer m'minler iseniz muhakkak stnsnz." (Al-i mran, 3/137-139) Savan kazanlmas yce Allah'n dostlar ile dmanlar arasnda gidip gelir. Fakat sonunda gzel kbet takva sahiblerinindir. Hak ehlinin gerek dostu, mevls Allah'tr, O onlara yeter, O onlarn kefilidir, onlarn mkfatn vermek O'na aittir. Yce Allah'n dmanlarnn ise hibir dost ve mevlalar yoktur. ehidleri m'minler Rablerinin yannda bilir ve kabul ederler. Onlarn Allah'n yannda sahib olduklar eylerin dnyadan ve dnyadaki hereyden daha hayrl olduunu bilirler. Allah yolunda yaralanan bir kimse -ki Allah kendi yolunda kimin yaralandn en iyi bilendir- mutlaka kyamet gnnde yaras kanayarak gelir. Yarasndan akan kan renginde olmakla birlikte, ondan yaylacak koku misk kokusu olacaktr. Yce Allah yle buyurmaktadr: "Eer size (Uhud'da) bir yara dokunduysa, o toplulua da (Bedir'de) ylece bir yara dokunmutur. O gnleri biz insanlar arasnda dndrr, dururuz." (Al-i mran, 3/140)

169

2. azvenin Seyri Ve Olaylar:

Byklerini ve aralarndaki kfrn nderlerini Bedir gnnde feci bir ekilde kaybettikten sonra Kurey'in kalbleri mslmanlara kar kin, fke ve hn ile dolup tat. Bunun iin gcn toparlad, antlamallarnn yardmlarn istedi ve bin sava ile yola koyulup, Bedir azvesinden yaklak bir sene, bir ay sonra Medine'nin yaknlarna geldi. Bu gelileri tercih edilen gre gre hicretin nc yl evval aynn ortalarna denk dmtr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarn yola koyulduklarn renince ashab ile istiare etti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem meydana gelen olaylara iaret eden bir rya grmt. Ebu Musa'dan gelen rivayete gre o, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'den yle buyurduunu rivayet etmitir: "Ryamda Mekke'den hurmalklar bulunan bir yere hicret ettiimi grdm. Aklma onun Yemame veya Hecer olduu geldi. Ancak onun Yesrib ehri olduunu grdm. Yine ayn ryamda benim bir kl salladm ve onun n tarafnn koptuunu grdm. Anladm ki bu, Uhud gn m'minlere gelen musibetmi. Sonra onu bir daha salladm, bu sefer o kl en gzel bir hal ald. Baktm ki o da bunun getirdii fetih (zafer) ve m'minlerin toparlanmasdr. Yine ayn ryamda birtakm inekler grdm. Allah daha hayrldr. Bir de baktm ki onlar Uhud gn m'minlerden birtakm kimselerin ehid dmesi demekmi. Bir de baktm ki, hayr Allah'n Bedir gnnden sonra bize ihsan etmi olduu hayr ile sadakatin mkfatym."332[85] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ashab ile istire edince, gen ve Bedir'e katlmaktan mahrum kalm kimseler ile cihada ve dmanla kavumaya arzu ve istek duyan kimseler dmanlarna kar Medine'nin dna kma grn ortaya att. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile ashab- kiram'n yallar ve ayn zamanda Abdullah b. Ubeyy b. Selul ise Medine'de kalmak ve Medine'ye girdikleri takdirde sokaklarda ve evlerin damlarnn zerinden onlarla savamak grnde idiler. Ahmed, Cabir (b. Abdullah)'den rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Ben kendimi sanki korumas salam bir zrh iinde imiim gibi (ryada) grdm. Boazlanm birtakm inekler de grdm. O salam zrh Medine olarak, inekleri de Allah'a yemin ederim ki; hayr ile yorumladm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ashabna: Medine'de kalsak da; onlar Medine'den ieriye zerimize gelecek olurlarsa, onlarla savarz, dedi. Ey Allah'n Rasl, dediler. Allah'a yemin ederiz, cahiliye dneminde bile Medine'nin iine girilerek zerimize gelinmedi. slam'dan sonra nasl olur da Medine'ye girilerek zerimize gelinir? Affan rivayet ettii hadisinde dedi ki: O zaman istediiniz gibi olsun deyip, zrhn giyindi, silahlarn kuand. Ensar dedi ki: Biz Allah Raslnn grn reddettik. Bunun zerine (Peygambere) gelip yle dediler: Ey Allah'n Peygamberi o zaman istediin gibi olsun. yle buyurdu: Hibir peygamber zrhn giyinip, klcn kuandktan sonra savamadan onlar karmamtr."333[86] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Kurey ile karlamak zere Medine'nin dna kt.334[87] Yolda iken ordudan mnafklarn ba Abdullah b. Ubeyy b. Sell ordunun te birini -yz savay- alarak geri ekildi. Bu, bu azvenin ilk faydal yn olmutu. Bu da
Buhr, (12/421) Tabir,; Mslim, (15/31-32) Ry; bn Mace, (3921) Ry. Ahmed, (3/351); Darimi, (2/129-130). Bu hadisin bn Abbas'tan rivayet edilen bir ahidi daha vardr ki bunu Hakim, (2/129)'da rivayet etmi ve: Bu isnad sahih bir hadistir demi, Zeheb de, el-Albni de bu hususta ona muvfakt etmilerdir. Hadisin geri kalan bir blm daha vardr. Bunu bn Abbas'n rivayeti olarak yeri gelince kaydedeceiz. 334[87] Muhammed b. shak dedi ki: Raslullah cuma namazn kldktan sonra cuma gn yola kt. Sabah Uhud'daki da yolunda etti. Cumartesi gn evvalin ilk yarsnda ordular birbirleriyle karlat. Heysemi dedi ki: Bunu Tabern rivayet etmi olup, ravileri sikadrlar.
333[86] 332[85]

170

mnafklarn ayrdedilmesi idi. Onlarn samimi m'minlerden ayrdedilmeleri idi. Yce Allah yle buyurmaktadr: "ki ordunun karlat gn banza gelen musibet Allah'n emri ile idi ve m'minleri ayrdetmesi iindi. Bir de mnafklk yapanlar aa karmak iindi. Onlara: 'Gelin, Allah yolunda savan yahut savunun' denildii vakit: 'Eer biz sava olacan bilseydik, arkanzdan gelirdik' dediler. Onlar o gn imandan ok kfre daha yakndr. Onlar azlaryla kalblerinde olmayan sylyorlard. Allah onlarn gizlediklerini ok iyi bilendir." (Al-i mran, 3/166-167) Abdullah b. Ubeyy gereke olarak Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kendisine muhalefet edip, bakalarnn grn kabul etmesini gstermiti. Yce Allah ise u buyruklaryla onun btn iddialarnda yalanc olduunu ortaya koymaktadr: "Onlar azlaryla kalblerinde olmayan sylyorlard. Allah onlarn gizlediklerini ok iyi bilendir." (Al-i mran, 3/167)335[88] Mnafklarn bu szlerinde durmaylar onlardan beklenen bir itir. nk fedakarlk ve bir eyler vermeyi salayan Allah'a iman, O'nun sevabn ve rzasn mit etmektir. yet iman yoksa mnafk kendisini niye tehlikeye atsn. Bu hainlik nerdeyse baz m'minleri de etkileyecekti. Ancak yce Allah, Allah' sevdikleri, O'nun dininin zafere erimesini arzu ettiklerinden tr bu kt durumdan onlar korumutu. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "O zaman iinizden iki zmre bozulmaya yz tutmutu. Halbuki Allah onlarn yardmclaryd. M'minler ancak Allah'a gvenip dayanmaldrlar." (Al-i mran, 3/122) Bu iki kesimden birisi ise (Hazrelilerden) Selime oullar, (Evslilerden) de Hrise oullar idi. Cabir Radyallahu anh dedi ki: "O zaman iinizden iki zmre bozulmaya yz tutmutu. Halbuki Allah onlarn yardmclaryd." buyruu bizler hakknda inmitir. Sz geen iki zmre bizleriz. Harise oullar ile Selime oullaryz. Biz yce Allah: "Halbuki Allah onlarn yardmclaryd." buyruundan tr bu buyruklar inmeseydi diye istemeyiz."336[89] bnu'l-Kayyim (Allah'n rahmeti zerine olsun) yle diyor: Rsulullah Sallallahu aleyhi vesellem o gn stste iki zrh giyindi. Sanca Mus'ab b. Umeyr'e verdi. Cenahlardan birisinin bana ez-Zbeyr b. el-Avvam', dierinin bana ise el-Mnzir b. Amr' kumandan tayin etti. O gn savaa katlmak isteyen genleri gzden geirmi, kk yata bulduklarn geri evirip, savaa katlmalarna izin vermemiti. Aralarnda Abdullah b. mer, same b. Zeyd, Esid b. Zuhayr, el-Bera b. zib, Zeyd b. Erkam, Zeyd b. Sabit, Arbe b. Evs ve Amr b. Hazm da vard. Savaabilecek durumda olduunu grd kimselerin katlmasna da izin vermiti. Bunlar arasnda da Semura b. Cundub ve Rf b. Hadc de vard. O srada onbe yanda idiler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin geri evirdii kimseleri bulu yandan kk olmalar dolaysyla geri evirmiti.337[90] Abdullah b. Ubeyy'in ordunun te birini alarak geri dnnden sonra slam ordusunun says yediyz sava idi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Abdullah b. Cubeyr'i elli
Zeyd b. Sabitden yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud azvesine knca onunla birlikte savaa kanlardan bir kesim geri dnd. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'n ashab iki grubtu. Bir grub onlarla savarz diyor, bir grub onlarla savamayz diyordu. Bunun zerine yce Allah'n: "Allah onlar kazandklar yznden baaa ykvermiken mnafklar hakknda ne diye iki gruba ayrldnz?" (en-Nisa, 4/88) buyruunu indirdi. (Peygamber) buyurdu ki: "Medine, Taybe'dir. O atein gm zerindeki pislikleri temizledii gibi gnahlar temizler." Bu hadisi Buhr (7/412) rivayet etmitir. 336[89] Buhr, (8/73) tefsir; Mslim, (13/66-67) fedilus-sahbe; Kasm yle demektedir: Yani yce Allah'n onlara yapt bu vg dolaysyla elde ettikleri eref ve haklarnda onlarn Allah'n velileri olduklarn belirten yetin indirilmi olmasndan tr ar sevinmelerini kastetmektedir. phesiz ki bu iyi olmayan istek onlar yce Allah'n velisi olma snrlarnn dna kartmamt. (Mehasinu't-Te'vil, IV, 216) 337[90] Zdu'l-Med, (3/195)'ten ksaltlarak; bn mer (r.a) dedi ki: "Uhud gn ben ondrt yanda iken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem beni grd. Savaa katlmama izin vermedi. Hendek gn ben onbe yanda iken yine beni grd. Bu sefer savaa katlmama izin verdi." Hadisi Buhr, Mslim ve bakalar rivayet etmitir.
335[88]

171

oku ile birlikte kendilerini arkalarndan korumak zere yerletirmi ve onlara yerlerinden ayrlmamalarn emretmi idi. Kurey de bin askeri ile sava nizam ald. Aralarnda ikiyz atl vard. Sa cenahlarnn bana Halid b. el-Velid'i, sol cenahlarnn bana krime b. Ebi Cehil'i koymulard. Sava mslmanlarn ezici bir zaferi ile balad. Hakim, Mstedrek'inde bn Abbas'tan yle dediini rivayet etmektedir: "Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Uhud gn kazand zafer gibi bir baka zafer kazanm deildir. -Ondan hadisi rivayet eden Ubeydullah b. Utbe- dedi ki: Biz bunu kabul edemedik. bn Abbas dedi ki: Benimle bunu kabul etmeyen kimse arasnda yce Allah'n kitab hakem olsun. Yce Allah Uhud gn hakknda yle buyurmaktadr: "Muhakkak Allah size verdii szn aynen yerine getirmitir. Hani o zaman O'nun izniyle onlar ldryordunuz. bn Abbas diyor ki: Burada buyruk onlarn ldrlmesi anlamn vermektedir. "Nihayet sevmekte olduunuzu (zafer ve ganimeti) size gsterdikten sonra ylgnlk gsterdiniz, verilen emir hakknda ekitiniz, isyan ettiniz. inizden kiminiz dnyay istiyor, kiminiz de ahireti istiyordu. Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla beraber sizi affetti. Allah m'minlere ltufkrdr." (Al-i mran, 3/152) Bununla yce Allah okular kastetmektedir. yle ki; Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlar bir yere yerletirmi, sonra da: "Bizim arkalarmz koruyunuz. ldrlmekte olduumuzu grseniz dahi yardmmza gelmeyiniz. Ganimet elde ettiimizi grseniz gelip bize katlmaynz." demiti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve beraberindekileri ganimet alp, mriklerin karargahn ele geirince, btn okular yerlerinden ayrlarak onlar da karargaha girip, ganimet toplamaya koyuldular. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashabnn saflar u ekilde birbirine girmiti -diyerek ellerinin parmaklarn birbirine geirdive iie olmulard. Okular bulunduklar yeri boaltp, orada gedik braknca o boluktan (mriklerin) atllar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashab zerine hcum etti ve bu sefer birbirleriyle vurutular, iie girdiler. Mslmanlardan ok kimse ldrld. Sabahleyin gn Allah Raslnn ve ashabnn idi. O kadar ki mriklerin sancaklarn tutanlardan yedi veya dokuz kii ldrlmt. Mslmanlar daa doru ileri gitmilerdi..."338[91] Buhari, el-Ber b. zib Radyallahu anh'dan yle dediini rivayet etmektedir: "O gn mriklerle karlatk. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de okulardan oluan bir asker birlii bir yere yerletirdi. Balarna Abdullah' komutan tayin ederek, yerinizden ayrlmayn diye talimat verdi. Eer bizim onlara kar zafer kazandmz grrseniz, yerinizden ayrlmaynz, onlarn bize kar zafer kazandklarn grrseniz, bize yardma gelmeyiniz. Kar karya geldiimizde onlar katlar. O kadar ki; kaarken kadnlarn elbiselerini bacaklarnn zerinden yukar doru toplayarak halhallar dahi grld. Bu sefer (okular): Ganimete koalm, ganimete! dediler. (Komutanlar) Abdullah yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bize yerinizden ayrlmayn diye emir vermiti, dediyse de onlar kabul etmediler. Emre uymaynca, yzleri baka istikamete dnm oldu ve bunun sonucunda da yetmi kii ldrld. Ebu Sfyan ykseke bir yere karak: Aranzda Muhammed var m? diye seslendi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: "Ona cevap vermeyiniz" dedi. Bu sefer: Aranzda Ebu Kuhafe'nin olu (Ebu Bekir es-Sddiyk) var m? diye sordu. Yine! Ona cevap vermeyin, diye buyurdu. Ebu Sfyan: Aranzda Hattab'n olu (mer) var m? diye sordu. (Cevap almaynca!) Bunlar hep ldrldler. Eer hayatta olsalard cevap vereceklerdi, dedi. mer kendisini tutamayarak yle dedi: Yalan syledin ey Allah'n dman. Allah seni rezil ve rsvay olmana sebeb olacak kimseleri hayatta brakt.
338[91]

Hakim, (2/296) tefsir'de rivayet etmi ve: Bu senedi sahih bir hadis olmakla birlikte Buhr ve Mslim tarafndan rivayet edilmemitir demi, Zehebi de hadis sahihtir, demitir.

172

Ebu Sfyan: Ycesin Hbel! dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ona cevap veriniz diye buyurdu. Ona ne diyelim? diye sordular. Peygamber: "Allah en ycedir ve an en yksek olandr" deyiniz. Ebu Sfyan: Bizim Uzza'mz var, sizin Uzza'nz yok dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: "Ona cevap verin" diye buyurdu. Ashab: Ne diyelim diye sordular, Peygamber: "Allah bizim mevlamzdr, sizinse mevlanz yok" deyiniz diye buyurdu. Ebu Sfyan yle dedi: Bugn Bedir gnne karlk olsun. Sava dnp dolar. Siz baz yarallara msle yapldn (organlarnn kesildiini) greceksiniz. Ben byle yaplmasn emretmedim fakat beni rahatsz da etmedi.339[92] Ashab Radyallahu anhum arasnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ldrld yias yayld. Nitekim yce Allah: "Allah size keder stne keder vererek cezalandrd." (Al-i mran, 3/153) diye buyurmaktadr. bn Cerir dedi ki: Doruya en yakn gr; "Allah size keder stne keder vererek cezalandrd" buyruu hakknda u aklamay yapanlarn grdr: Ey m'minler! Allah sizleri mriklerin ganimetinden, onlara kar zafer ve stnlk elde etmekten mahrum brakarak ve o gn size isabet eden yaralar ve sizden ldrlenlerin musibeti ile sizleri cezalandrd. Halbuki daha nce btn bu hususlarda sevdiiniz eyleri size gstermitir. Rabbinizin emrine kar gelmeniz, Peygamberinizin emrine muhalif hareket etmeniz dolaysyla Peygamberinizin ldrldn zannetmenin ve dmannzn zerinize gelmesi ile sizin onlardan ekinmenizin gam ve kederi ile sizi cezalandrd.340[93] Buna ayn ekilde yce Allah'n u buyruklar da delil tekil etmektedir: "Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan evvel nice peygamberler gelip gemitir. Eer o lr veya ldrlrse kelerinizin stnde (dininizden) geriye mi dneceksiniz. Kim iki kesi zerinde geriye dnerse, o Allah'a elbette zarar veremez. Allah kredenlere mkafat verecektir." (Al-i mran, 3/144) Ashab- kiram'dan pekok kimse kat. Yce Allah, onlara ltuf ve rahmeti ile onlardan honut oldu, raz oldu, onlar affetti. Nitekim yce Allah'n u buyruklar buna iarettir: "Peygamber arkanzdan size seslenip dururken, siz boyuna hikimseye dnp bakmadan uzaklap duruyordunuz." (Al-i mran, 3/153) Yce Allah'n u buyruu da ayn ekilde buna iaret etmektedir: "ki ordunun karlat gn iinizden yz evirenleri ancak yaptklar baz iler yznden eytan yoldan karmak istemiti. Andolsun Allah da onlar affetti, nk Allah (gnahlar) balayandr, ceza vermekte acele etmeyen (Halm)dir." (Al-i mran, 3/155) Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte az sayda kimse sebat etti. Bunlar arasnda Talha b. Ubeydullah, Sad b. Ebi Vakkas, Ebu Dccane ve ensardan Ebu Talha vard. Nitekim semadan melekler de inerek Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem' savunmak zere savat.341[94] Kays'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Ben Talha'nn, kendisi ile Uhud gnnde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem' koruduu elini olak olarak grdm."342[95]
Buhr, (7/405) Tefsir. Taberi, Camiu'l-Beyan, (4/91), Beyrut, Daru'l-Maife basks. 341[94] Enes b. Malik'ten rivayete gre Uhud gn ensardan yedi kii ile Kurey'den iki kii Raslulullahn etrafnda kalmt. Kureyliler onu fazla sktrnca yle buyurdu: "Onlar etrafmzdan kim pskrtecek. Onun iin cennet vardr: ya da cennette benim arkadam olacaktr." Ensardan bir adam ne atld, ldrlnceye kadar arpt. Yine onu sktrdlar, tekrar: "Bunlar bizden kim geri evirecek, onun iin cennet vardr yahut cennette benim arkadam olacaktr." diye buyurdu. Ensardan bir baka adam nce kt, o da arpt. Durum bu ekilde o yedi kii ldrlnceye kadar devam etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kurey'ten olan iki arkadana: "Biz arkadalarmza kar adaletli davranmadk" diye buyurdu. Mslim, (12/147-148) Cihd. 342[95] Buhr, (7/416) Mez
340[93] 339[92]

173

Hafz (bn Hacer) yle demektedir: Bunun aklamas Hakim'in, el-lel adl eserinde Musa b. Talha yoluyla gelen rivayette yer almaktadr: "Uhud gn otuzdokuz yahut otuzbe yara ald. Parma kaptu ehadet parma ile ona bitiik olan (ba) parman kastetmektedir." Tayalisinin de sa b. Talha'nn, Aie'den diye kaydettii rivayette Aie validemiz yle demitir: "Ebu Bekir, Uhud gnnden szettiinde: O gn tamamyla Talha'ya ait bir gnd, derdi. (Ebu Bekir) devamla dedi ki: Ben geri dnen ilk kii oldum. Bir adamn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin nnde arpmakta olduunu grdm. (Bari) bu Talha olsa, dedim. nk ben orda deilsem de hi olmasa kavmimden birisi olsun demitim. Benimle onun arasnda mriklerden bir kii vard. Bir de baktm ki o Ebu Ubeyde imi. Nihayet Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a vardmzda bize: Arkadanza dikkat edin, dedi. Talha'y kastediyordu. Bir de baktk ki onun parma kopmu. Onunla ilgilendik ve durumunu dzelttik." Cabir yoluyla gelen ve Nesai'nin kaydettii hadiste de yle denilmektedir: "Mrikler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a yetimi, o da: Bunlara kar kim durur demi, Talha: Ben diye cevab vermiti." deyip, onlarla birlikte Ensardan bulunan kimselerin ldrln szkonusu etti."343[96] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin nnde savap, byle bir zamanda bu byk erefe nail olanlardan birisi de Sad b. Ebi Vakkas Radyallahu anh.'dr. Said b. el-Mseyyeb'den yle dedii rivayet edilmitir: Sad b. Ebi Vakkas' yle derken dinledim: "Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud gnnde ok torbasnda bulunan oklar nme saarak: At, anam babam sana feda olsun. dedi."344[97] Uhud gn gzel bir ekilde snavdan gemi olan bu kahramanlardan birisi de Ebu Dcane Simt b. Haree'dir. Enes'ten rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud gn bir kl eline alm ve yle demiti: Bunu benden kim alr? Orada kim varsa herkes elini uzatt, ben ben dedi. Bu sefer Peygamber: Bunu hakkyla kim alr diye sordu. Orada bulunanlar ellerini geri ektiler. Fakat Simt b. Haree Ebu Dcane: O klc hakkyla ben alrm dedi. O da o klc ald ve onunla mriklerin kafalarn ikiye ayrd."345[98] Uhud gn gzel bir ekilde snav veren bu kahramanlardan birisi de ensardan olan Ebu Talha'dr. Enes'den yle dedii rivayet edilmitir: "Uhud gnnde insanlar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'i brakp geri ekildi. Ebu Talha ise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin nnde durmu, birtakm kalkanlaryla ona siper yapyordu. Ebu Talha iyi ve oka hzl ok atan birisi idi. O gn elinde iki ya da yay krld. Bir kii onun yanndan bir ok torbas ile geer. Ona: Ebu Talha'nn nne bu oklar sa, derdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Uhud'dakilere bakyor fakat Ebu Talha ona: Anam babam sana feda olsun, onlara bakma. Bunlarn attklar oklardan bir ok sana isabet edebilir. Benim gsm senin gsne siperdir, derdi. O gn Ebu Bekr'in kz Aie ile Um Sleym'i de grdm. Eteklerini topladklarndan tr ayaklarndaki halhallarn gryordum. Onlar srtlarnda krbalar tayorlar ve savaanlarn azlarna boaltyorlard. Sonra tekrar geri dnyor ve yine krbalar dolduruyorlar, geri dnyorlar ve sularn savaanlarn azlarna boaltyorlard. Kl Ebu Talha'nn elinden iki ya da defa dmt."346[99] nnde semadan gelen meleklerin arpt kimselerden birisi de Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem idi. Sad Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Ben Uhud gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte onun nnde (onu korumak zere) arpan

343[96] 344[97]

Fethu'l-Bari, (7/418) Mezi Buhr, (7/415) Mezi 345[98] Mslim, (16/24) Fedailus-sahbe. 346[99] Buhr, (7/418) Mezi; Mslim, (12/189) Cihd ve Siyer.

174

iki adam grdm. zerlerinde beyaz elbiseler vard. Ne ondan nce onlar grmtm, ne de sonra onlar grdm."347[100] Hafz (bn Hacer): O iki melek Cebrail ile Mikail idi demitir. nk Mslim'de bir baka yoldan Mis'ar'den gelen rivayette byle denilmektedir ki; o hadisin sonlarnda: "Cebrail ile Mikil'i kastediyor" denilmektedir. Uhud gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yz yaraland. Kk az dii krld, bandaki mifer yarld. Anam babam ona feda olsun. Enes'den rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kk az dii Uhud gn krld, ba da yaraland. O akan kanlarn siliyor ve yle diyordu: "Kendilerini Allah'a davet eden peygamberlerini yaralayan ve kk az diini kran bir toplum nasl iflah olabilir? Bunun zerine yce Allah: "O iten sana hibir ey dmez." (Al-i mran, 3/128) buyruunu indirdi.348[101] Ebu Hazim'den rivayete gre o Sehl b. Sad' Uhud gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yaralanmasna dair ona soru sorulurken dinlemi ve yle demitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yz yaraland, kk az dii krld ve banda mifer yarld. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Fatma kan ykyordu. Ali b. Ebi Talib Radyallahu anh da kalkan ile (tad) suyu dkyordu. Fatma suyun kann artmasndan baka bir ie yaramadn grnce bir hasr paras alp onu yakt, kl etti. Sonra o kl yaraya yaptrd ve kan durdu."349[102] M'minlerin skntlar, gam ve kederleri artp, Allah kalblerini arndrp, gslerindekini snavdan geirip, diledii kimseleri ehadete kavuturarak ahit edindikten sonra, zerlerine aralarndan sadk olanlar bryen bir gvenlik ve bir uyuklama gnderdi. Bu onlarn musibetlerini hafifletti ve kalblerini pekitirdi. phe, tereddt ve kt zan sahibi olan kimseler ise kendi canlarn kurtarmak sevdasna dtler. eytanlar onlar oyuncak haline getirdi. Yce Allah yle buyurmaktadr: "Sonra o kederin ardndan (Allah) zerinize bir emniyet, bir uyuklama indirdi ki o (uyuklama) iinizden bir ksmn rtp bryordu. Bir ksm da canlar sevdasna dmlerdi. Allah'a kar cahiliyet zann gibi hakkn dnda bir zan besliyorlard. 'Bu iten bize bir ey (pay) var m?' diyorlard. Deki: 'Herey Allah'n elindedir.' Onlar sana aklamadklar eyi ilerinde gizliyorlar. 'Bizim bu iten bir paymz olsayd, burada ldrlmezdik' diyorlard. De ki: Evlerinizde olsaydnz bile zerlerine ldrlmeleri yazlm olanlar yatacaklar yerlere kp giderler (ve yine ldrlecekler)di. Allah gslerinizdekini yoklamak, kalblerinizdekini temizlemek iin (byle yapt). Allah kalblerin zn ok iyi bilendir." (Al-i mran, 3/154) stad Seyyid Kutub (Allah'n rahmeti zerine olsun) unlar sylemektedir: Hezimetin deheti, korkunluu ve sebeb olduu karklk akabinden hayret verici bir sknet geldi. Rablerine dnen, peygamberlerinin yanna koan m'minlerin ruhlarn brmt bu sknet. Huzur iinde kendilerini ona teslim ettikleri ve onlar kapsayp, bryen olduka letafetli bir uyuklama idi bu. "Sonra o kederin ardndan zerinize bir emniyet, bir uyuklama indirdi." (Al-i mran, 3/154) Bu gerekten artc bir olay; Yce Allah'n m'min kullarn epeevre kuatan, Allah'n rahmetine iaret eden bir olay. Yorulmu, bitkin dm, korkuya kaplm kimselerin bir anlk dahi uyuklamas onlarn ruhlarnda adeta bir by etkisi yapar ve onlar yepyeni bir
Buhr, (7/414-415) Meazi; Mslim, (15/66) Fedil; Nevevi yle diyor: Bu hususta Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'n Allah nezdindeki deeri ve ona onunla birlikte savaacak melekler indirmekle ikramda bulunduu akland gibi, meleklerin de savatklar aklanmaktadr. Onlarn savamalarnn Bedir gnne has olmad ortaya kmaktadr. Bunun sadece Bedir'e has olduunu iddia edenlerin kanaatinin aksine dorusu budur. nk bu hadis bu kanaati aka reddetmektedir. Yine bu hadisten beyaz elbisenin fazileti, melekleri grmenin peygamberlere has bir zellik olmad da anlalmaktadr. Aksine ashab- kiram ve Allah'n velileri de onlar grebilir. Yine bu hadiste melekleri gren Sad b. Ebi Vakkas'n gzel bir menkbesi szkonusu olmaktadr. Dorusunu en iyi bilen Allah'tr. Nevevi erhi, (15/66) 348[101] Mslim, (12/194) Cihd ve Siyer. 349[102] Mslim, (1790) Cihd ve Siyer; Buhr, (7/430-431) Mez
347[100]

175

varlk olarak ortaya kmalarn salar. Dier kesime gelince, bunlar kendi nefislerinin meguliyetine kaplp, kendilerini kurtarma sevdasna den, imanlar sallantda bulunan ve cahilli tasavvurlardan henz kendilerini kurtaramam kimselerdi. Bunlar nefislerini bsbtn halis bir ekilde Allah'a teslim edememilerdi. Onlar btn varlklaryla Allah'n kaderine teslim olmamlard. Kalbleri kendilerinin bana gelen musibeti huzurla kabul etmemiti. Oysa bu, kalbleri arndrmak iin balarna gelmi bir bela idi. Yoksa Allah'n kendi dostlarndan elini ekerek onlar dmanlarna teslim etmesi demek deildi. an yce Allah, bu yolla kfrn, errin ve batln lehine nih bir hkm vermi olmuyordu. phesiz bu akide sahiblerine -rettii pek ok husus arasnda- unu da retmektedir: Kendileri, kendi z nefislerinde bile bir eye sahip deildirler. Onlar hereyleriyle Allah'a aittirler. Onlar Allah yolunda cihada ktklar vakit O'nun iin cihada karlar, O'nun iin hareket ederler, O'nun iin savarlar. Kendi ahsiyetlerinin bu cihadda bir baka hedefleri yoktur.350[103] Ebu Talha Radyallahu anh'dan dedi ki: Ben Uhud gn uyuklamann brd kimseler arasnda idim. Klcm elimden defalarca dt. O elimden dyor, ben onu alyorum, o dyor, ben onu alyordum."351[104] Kurey sava alann brakp, gidince Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ehidleri defnetmek iiyle urat. Onlarn kanlaryla, elbiseleriyle defnedilmelerini emretti. ehidler ykanmad. Cenaze namazlarn da klmad. ehid dtkleri yerde defnedilmelerini emretti. Cabir b. Abdullah'tan dedi ki: "Uhud gnnde halam bize ait olan kabristanda gmmek zere babam Medineye getirmiti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mnadisi: "ldrlenleri l dtkleri yere geri gtrnz."352[105] diye nida etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud'da ldrlenlerden iki kiiyi ayn kefene sarar, sonra da: "Bunlarn hangileri Kur'n'dan daha ok biliyordu." diye sorard. Eer onlardan birisine iaret edilirse, lahdde onu ne koyard ve yle buyurdu: "Ben bunlara ahidim." Sonra kanlaryla defnedilmelerini emretti. zerlerine namaz da klmad, onlar ykamad da."353[106] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefatndan nce onlara kar bir zlem duymutu ve onlarn cenaze namazlarn klmt. Bylelikle adeta onlara veda eder gibi idi. Ukbe'den rivayete gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir gn Medine'nin dna kt ve Uhud'da ehid denler zerine cenaze namazn klar gibi namaz kld. Sonra minbere kp yle dedi: "Ben sizden nce varm olacam ve ben sizin hakknzda bir ahidim..."354[107] Uhud kahramanlarnn ve ehidlerin en byklerinin dtkleri yerler: Bu blmde olduka gzel snavlar verdikten, kahramanln ve fedakrln az rastlanr rneklerini ortaya koyduktan sonra, ehid den byk ahsiyetlerin kssalarn szkonusu edeceiz. Yce Allah'dan ehidler yurdunda bizleri de onlarla beraber klmasn, onlar sevmenin faydasn gstermesini, gerek dostlarndan onlar gibi hareket etmek isteyen kimselere onlarn yolundan gitmeyi nasib etmesini niyaz ederiz.

1. ehidlerin Efendisi Hamza'nn ehid Dmesi:

Hamza, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin amcas ve onun st kardeidir.355[108]
Seyyid Kutub, Fi Zilali'l-Kur'n, (1/489)'dan ksaltlarak. Buhr, (7/422) Mez 352[105] Ahmed, (3/389)'da bu ekliyle muhtasar olarak da III, 308'de rivayet etmitir. Ayrca Nes, (4/79)'da muhtasar olarak, bn Macede (1516) Cenizde rivayet etmi olup, Elbani sahih olduunu belirtmitir. 353[106] Buhr, (7/433) Mez; Tirmiz, (4/253) Ceniz, hasen, sahih bir hadistir diyerek; bn Mace, (1514) Ceniz. 354[107] Buhr, (7/436-437) Mez. 355[108] Bu rivayette "onun iin st anne aryordum" ifadesi ona st emzirecek kimse aryordum demektir. bn shak'n rivayetinde u fazlalk da vardr: "Allah'a yemin ederim. Annen seni sana st veren Sad oullarndan
351[104] 350[103]

176

Allah'n ve Allah'n Raslnn arslandr. O klcyla pekok kfirin kellesini uurmu bir arslandr. Onun ldrlmesi haince bir pusu sonucunda olmutu. Yoksa kahramanlarn kar karya geldikleri sava alannda olmamt. Cafer b. Amr b. Umeyye ed-Damri'den yle dedii rivayet edilmektedir: Ben Ubeydullah b. Adiy b. el-Hiyar ile birlikte ktm. Hms'a vardmzda Ubeydullah b. Adiy bana dedi ki: Ne dersin Vahi'nin yanna gidip, ona Hamza'y ldrmesini soralm m? Ben: Olur dedim. Vahi, Hms'da yerlemi idi. Onun nerede olduunu sorduk. Bize: te o orada kknn glgesinde bulunan kiidir. Olduka kalabalkt. Onun yanna gittik ve az yaknnda durduk. Selam verdik, selammz ald. (Cafer) dedi ki: Ubeydullah da yzn sar ile kapatmt. Vahi onun sadece gzlerini ve ayaklarn gryordu. Ubeydullah: Ey Vahi beni tanyor musun? diye sordu. (Cafer) dedi ki: Ona bir bakt, sonra hayr, Allah'a yemin ederim seni tanmyorum, dedi. u kadar var ki; unu biliyorum. Adiy b. el-Hiyar, Ebu'l-s kz Um Ktal diye anlan bir kadn ile evlendi. O kadnn ondan Mekke'de bir ocuu oldu. Ben de o ocua st emzirecek birilerini aryordum. Bu ocuu annesiyle beraber gtrdm ve onu annesine uzattm. Sanki ben senin o ayaklarn o zaman grm gibiyim. (Cafer) dedi ki: Ubeydullah yzn at, sonra: Bize Hamza'nn ldrlmesini anlatmaz msn, dedi. O da: Anlataym dedi. Hamza, Bedir'de Adiy b. el-Hiyar'n olu Tuayme'yi ldrmt. Efendim Cubeyr b. Mut'im bana: yet amcam karlnda Hamza'y ldrrsen sen hrsn, dedi. nsanlar Ayneyn yl ktklarnda -Ayneyn Uhud karsnda bir da olup, onun ile Uhud arasnda bir vadi vardrben de insanlarla savaa ktm. Savamak zere saf olduklarnda Sib ortaya karak: Benimle teke tek dvecek var m? dedi. Hamza b. Abdu'l-Muttalib karsna karak unlar syledi: Ey kzlarn snnetisi Um Enmar'n olu Sib! Sen Allah ve Rasl ile snr mcadelesine mi kalkmsn? (Vahi) dedi ki: Sonra zerine bir hamle yapt, gemi bir gn gibi oluverdi. (Vahi devamla) dedi ki: Bir kayann altnda Hamza iin pusuya yattm. Bana yaklanca ben de ona harbe mi frlattm ve onu aplarnn arasna sapladm, kalalarndan kt. te o sebeble lverdi. nsanlar geri dndklerinde ben de onlarla birlikte dndm. slam Mekke'de yaylncaya kadar Mekke'de kaldm. Sonra Taif'e kp gittim. Taifliler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a eliler gnderdi. Bana da: O, elilere dokunmaz, denildi. Ben de onlarla birlikte ktm, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna vardm. Beni grnce: Sen Vahi misin? dedi. Ben: Evet dedim. Hamza'y sen mi ldrdn, dedi. Ben: Sana ulaan haberler gerektir, dedim. Bu sefer: Peki yzn bana gstermeme imknn var m dedi. (Vahi devamla) dedi ki: Ben de kp gittim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefatndan sonra yalanc Mseylime kt. Kendi kendime: Ben de Mseylime'nin zerine kp gideceim. Hamza'nn karlnda onu ldrmek boynumun borcu olsun, dedim. Ben de orduya katldm ve olanlar oldu. Bir de baktm ki; (tozlardan) adeta kl renkli bir deve gibi sa bana karm birisi bir duvar zerinde ayakta dikiliyor. Ona da harbemi attm ve tam gsnn ortasna sapladm.
olan o hanma Zu Tuva denilen yerde verdiinden bugne grm deilim. Seni ona ben verdim. O devesi zerinde idi. Seni aldnda seni kaldrd vakit ben ayaklarnn parltsn grmtm. te u an sen benim nmde durunca o ayaklar tandm." bn Hacer der ki: te bu ifade onun buradaki rivayette kulland: "Sanki ben senin ayaklarn grm gibiyim szlerine aklk getirmektedir. Yani o onun ayaklarn vaktiyle tad kk ocuun ayaklarna benzetti. Bu iki grme arasnda da yaklak krk sene gemi gibidir. Bu da ar bir zekaya ve kyafet denilen bilginin onun tarafndan ok iyi bilindiine dellet etmektedir. (Fethu'l-Bari, (7/426)

177

Srtndan, omuzlar arasndan kt. (Vahi) dedi ki: Ensardan bir adam ileri atld ve klcn tepesine indirdi.356[109]

2. Enes b. en-Nadr Radyallahu anh'n ehadeti:

Enes Radyallahu anh'dan dedi ki: Amcam Enes b. en-Nadr Bedir savana katlmamt. Bunun zerine: Ey Allah'n Rasl dedi. Ben mriklerle yaptn ilk savata bulunamadm. Eer Allah mriklerle yaplacak bir savata benim de hazr bulunmam ksmet ederse Allah neler yapacam grecektir. Uhud gnnde mslmanlar geri ekilince yle dedi: Allah'm, bunlarn yaptklarndan tr -kendi arkadalarn kastediyor- sana zr beyan ediyorum. tekilerinin -mrikleri kastediyor- yaptklarndan da uzak olduumu sana bildiriyorum. Daha sonra ileri atld. nne Sad b. Muaz kt. Ey Sad b. Muaz dedi. Nadr'n Rabbine yemin ederim ki, ben cennetin kokusunu u Uhud'un berisinden alyorum. Sad dedi ki: Ey Allah'n Rasl, ben onun yaptklarn yapamadm. Enes dedi ki: Onda kl darbesi, mzrak drtmesi ya da ok yaras olarak seksen ksur yara tespit ettik. Onun ldrldn ve mriklerin onun azalarn kestiini grdk. Onu sadece kzkardei parmak ularndan tanyabildi. Enes dedi ki: Bizler u: "M'minler arasnda Allah'a verdikleri szde itenlikle sebat gsteren nice yiitler vardr. Onlardan kimisi adan yerine getirdi, kimisi de beklemektedir. Onlar hibir eyi deitirmemilerdir." (el-Ahzab, 33/23) yetinin onun ve benzerlerinin hakknda inmi olduu grnde idik veya yle zannediyorduk.357[110]

3. Cabir'in Babas Abdullah b. Haramn ehadeti:

Cabir b. Abdullahdan yle dedii rivayet edilmitir: Babam ldrlnce yznn zerinden rty ap, alamaya koyuldum. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem beni teskin etmeye alyor fakat bana alamay yasaklamyordu. Halam Fatma da alamaya balad. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: "ster ala, ister alama! Siz onu kaldrncaya kadar melekler hep kanatlaryla onu glgelendirip durdu."358[111] Yine Cbir b. Abdullah Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: Uhud sava yaklanca geceleyin babam beni ard ve unlar syledi: Benim grdm o ki, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabndan ldrlecekler arasnda ilk ldrleceklerden birisi olacam. Allah'a yemin ederim, ben de benim iin Raslullah'n canndan sonra senden daha deerli bir ey geriye brakmyorum. Benim bir borcum var. Benden sonra borcumu de. Kzkardelerin hakknda da sana hayrl bir ekilde davranman tavsiye ediyorum. (Cabir) dedi ki: Sabah ettiimizde ilk ldrlen o oldu. Bir bakas ile birlikte bir kabre onu defnettim. Daha sonra bakas ile beraber ayn kabirde onu brakmak houma gitmedi. Alt ay sonra onu kardm, kula dnda onu ilk koyduum gn gibi duruyordu.359[112]
Buhr, (7/424-425) Mez "geip giden gn gibi" ifadesi onun ldrlnden yani onu ortadan kaldrndan bir kinayedir. 357[110] Buhr, (7/354-355) Mezi; Mslim, (13/47-48) mare; Tirmiz, (12/80-81/ ridatu'l-Ahvez) tefsir; Hadisteki: "Ben onun yaptn yapamadm ey Allah'n Rasl" szleri, ben onun yapt gibisini yapamadm ya da onun yaptn anlatamam, demektir. 358[111] Buhr, (3/135) Ceniz 359[112] Hakim, (2/203) Marifetus-sahbe. Bu Mslim'in artna gre sahih bir hadistir kaydyla.
356[109]

178

Yine Cabir b. Abdullah Radyallahu anh'dan, dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bana dedi ki: phesiz Allah perde arkasndan olmadka hi kimseyle konumaz, fakat o babana yzyze, aralarnda herhangi bir perde ve arac bulunmadan konutu ve ona: "stediini iste; diye buyurdu..." diye hadisin geri kalan blmn kaydeder.360[113]

4. Huzeyfe'nin Babas El-Yemn (Allah kisinden De Raz Olsun)'n ehadeti:

Mahmud b. Lebid'den dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud'a knca Huzeyfe'nin babas el-Yeman b. Cbir ile Sbit b. Kays b. Zur kalelerde kadnlar ve ocuklarla beraber kaldlar. Her ikisi de olduka yal idi. Biri dierine yle dedi: Hay babasz kalasca, biz neyi bekliyoruz? Allah'a yemin olsun bizim herhangi birimizin mrnden geriye ancak bir eein susuyaca kadar ksack bir sre kalm bulunuyor.361[114] Nasl olsa bugn yarn leceiz. Niye kllarmz alp da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e kavumayalm? dedi. Bylelikle mslmanlarn arasna katldlar. Mslmanlarn onlarn geldiklerinden haberleri yoktu. Sabit b. Kays'i mrikler ldrd. Babam Huzeyfe ise mslmanlarn kllar altnda kald ve onu bilmeden ldrdler. Huzeyfe: Babam, babam deyince, onlar: Allah'a yemin ederiz onu tanmadk, dediler -ki doru sylemilerdi.- Huzeyfe dedi ki: Allah size mafiret buyursun. O merhametlilerin en merhametlisidir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun diyetini demek istedi. Huzeyfe o diyeti mslmanlara tasadduk etti. Bu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda onun deerini daha da arttrd.362[115]

5. Amr b. el-Cemh'un ehadeti:

Amr olduka topal birisi idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte gazaya katlan drt gen olu vard. Raslullah Uhud'a kaca vakit onunla birlikte kmak istedi. Oullar ona: Allah sana ruhsat vermi bulunuyor. Yerine otursan olmaz m? Biz senin yerine gidiyoruz. Allah sana cihad ykmlln yazmamtr, dediler. Amr, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna giderek yle dedi: u benim oullarm seninle birlikte cihada katlmaktan beni engelliyorlar. Allah'a yemin ederim ben ehid olacam ve bu topallmla cennete gireceimi mit ediyorum. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona u cevab vermiti: "Allah senden cihad ykmlln kaldrm bulunuyor." Oullarna da: "Ne diye onu brakmyorsunuz, belki Allah ona ehadeti nasib edecektir?" dedi. Bunun zerine Amr, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte Uhud'a kt ve Uhud gn ehid oldu.363[116]

Hakim, (2/204) Marifetus-sahhabe. Bu senedi sahih bir hadis olmakla birlikte Buhr ve Mslim bunu rivayet etmemilerdir kaydyla. 361[114] Sheyl dedi ki: Byle demesinin sebebi eein binekler arasnda en abuk susayan bir hayvan, devenin ise en ge susayan bir hayvan olmasndan dolaydr. 362[115] Hakim, (3/202) Marifetus-sahabe. Bu Mslim'in artna gre sahih bir hadis olmakla birlikte Buhr ve Mslim bu hadisi rivayet etmemilerdir kaydyla; Buhr hadisin Yeman'n ldrlmesiyle ilgili son ksmn Sahih'inde (7/418) Meazde kaydetmitir. 363[116] bn Hiam, (2/139), bn shak'dan; Bir blm Msned, (5/299)'da Ebu Katade'den gelen bir hadis olarak rivayet edilmi olup, el-Albni, Fkhu's-Syre, 281 nolu dipnotta senedinin sahih olduunu belirtmektedir.

360[113]

179

6. Abdullah b. Cah'n ehadeti:

Said b. el-Mseyyeb'den dedi ki: Abdullah b. Cah dedi ki: Allah'm, sana and veriyorum. Yarn dmanla karlaacamda beni ldrsnler, burnumu, kulaklarm kessinler. Sonra sen bana: Bu niye byle oldu diye soracaksn, ben de: Senin yolunda (byle oldu) diyeceim. Said b. el-Mseyyeb dedi ki: Yce Allah'n verdii andn ilk ksmn gerekletirdii gibi son ksmn da gerekletireceini mit ediyorum.364[117]

7. Mus'ab b. Umeyr radyallahu anh'n ehadeti:

bn shak dedi ki: Mus'ab b. Umeyr ldrlnceye kadar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda arpt. Onu Leys'li bn Kamia ldrd. Onun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem olduunu zannediyordu. Kurey'in yanna dnerek: Muhammed'i ldrdm, dedi.365[118] Cenab'dan da yle dedii rivayet edilmitir: Allah'n rzasn arayarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte hicret ettik. O bakmdan ecrimizi Allah verecektir. Kimimiz yoluna koyuldu gitti ve ecrinden hibir ey (dnyada) yemedi. Bunlardan birisi de Mus'ab b. Umeyr'dir. Uhud gn ldrld. Geriye sadece izgili bir kuma paras brakt. Onunla ba tarafndan onu rtecek olursak, ayaklar darda kalyordu, ayaklarndan itibaren onu rtecek olursak, ba darda kalyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: "Siz ban rtn, ayaklar zerine de izhir otundan brakn. Kimimizin de mahsulleri olgunlat u anda da onlar toplamaktadr."366[119]

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in Hamru'l-Esed Gazasna kmas:

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Sfyan ordusunun tekrar Medine'ye geri dneceinden ekindi. Hatta onun byle dndne dair bilgi de elde etti. Bunun iin ashab- kiram' yola kmaya ard. O bakmdan ehidler iin duyduklar kedere veya zerlerindeki yaralara teslim olmayp aldrmadlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte ktlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da yalnzca dn kendisi ile birlikte olanlarn beraberinde kmalar artn kotu. Hep birlikte ktlar ve nihayet Hamrau'l-Esed denilen yere vardlar. Buras Zu'l-Huleyfe'ye gitmek isteyen kimse iin yolun sol tarafnda kalan Medine'den sekiz mil uzaklkta bir yerdir. Buhari, Aie Radyallahu anha'dan rivayetine gre; "(Uhud'da) yaralandktan sonra yine Allah'n ve Raslnn arsna koanlar, onlardan iyilik yapanlar ve saknanlar iin byk bir mkfat vardr." (Al-i mran, 3/172) buyruu hakknda Urve'ye unlar sylemitir: "Kardeimin olu, senin byk babalarn ezZbeyr ile Ebu Bekir bunlardandr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud gn o malum isabeti alp da mrikler onu brakp gittikten sonra geri dnmelerinden ekindi ve yle buyurdu: Kim onlarn peinden gidecek? Ashab arasndan yetmi kii ortaya kt. Ebu Bekir ile ez-Zbeyr onlar arasndayd."367[120]
Hakim, (3/199-200) marifetus-sahbe'de: yet mrsel olmasayd Buhr ve Mslim'in artna gre sahih bir hadisdir demekte, Zehebi de bu hususta ona muvfakt etmi bulunmaktadr. Elban de yle sylemektedir: Fakat bu hadisin mevsul bir ahidi vardr ki, bunu el-Beavi rivayet etmitir. Yine el-sabe'de shak b. Ebi Vakkas yoluyla yle dedii nakledilmektedir: Bana babamn anlattna gre Abdullah b. Cah yle demitir deyip buna yakn bir rivayet zikretmekte ve sonunda unlar eklemektedir. Sad dedi ki: "Ben onu gnn son saatlerinde grdm. Burnu, kula bir ip ile asl idi." 365[118] bn Hiam, (2/73); bn Sad, (3/1/85); Ayrca bk. Siyeru A'lmi'n-Nbel, (1/148) 366[119] Buhr, (7/433) Mez 367[120] Buhr, (7/432); Mslim -muhtasar olarak- (15/191) Fedilus-sahbe.
364[117]

180

Hafz (bn Hacer) dedi ki: Buhari'nin: "Allah'n ve Raslnn arsna koanlar" buyruu bu yetin nzul sebebi ile ilgili bir balktr ve bu yet Uhud ile alakaldr, demektir. bn shak dedi ki: Uhud evval aynn yarsnda cumartesi gn olmutu. Ertesi gn pazar evval aynn onaltsnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mezzini insanlar arasnda dmann arkasndan gidileceini ve dn savaa katlanlar dnda bizimle birlikte kimse kmayacan bildirdiini ilan etti. Cabir b. Abdullah kmak hususunda ondan izin istedi, ona beraberinde kmas iin izin verdi. Peygamber dmana korku salmak ve balarna gelen bu musibetin kendilerini dmanlarn takib etmek hususunda gten drmemi olduu kanaatini uyandrmak iin kmt. Hamrau'l-Esed'e ulanca Huzaa'l Sad b. Ebi Mabed ile karlat. Abdullah b. Ebi Bekr'in bana anlattna gre, ashabnn karlat musibetten dolay ona taziyetlerini bildirdi ve er-Ravha denilen yerde Ebu Sufyan ile beraberindekiler ile karlatn ona syledi. Onlar kendi kendilerini knyarak: Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin ashabnn nemli bir blmn ve erafn ldrdk de onlarn kkn kurutmadan geri dndk, dediklerini ve Medine'ye geri dnmek istediklerini bildirdi. Bu sefer Ma'bed onlara: Muhammed'in sizi takib etmek zere Medine'de kalp (Uhud'a) onunla birlikte gelmeyenlerden benzerini grmediim bir topluluk ile arkanza dm bulunuyor, dedi. (bn shak) dedi ki: Bu onlarn grlerini uygulamaya koymaktan onlar vazgeirdi ve Mekke'ye geri dndler. Abd b. Humeyd de krime'den buna yakn bir rivayeti mrsel olarak kaydetmektedir.368[121]

man Dersler ve ller

Merhum bnu'l-Kayyim bu azveden kartlan fkh sonular, hikmetleri ve gzel sonular olduka geni bir ekilde ele almtr. Merhum bnu'l-Kayyim zaten bir konuyu ele alp hakknda sz syledi mi, ondan sonra gelenlerin yeni bir ey sylemeleri ok zor olur ve ondan sonra gelenler bu meselede adeta ona muhta kalr. Biz de onun zikrettiklerini zetleyeceiz. Eer daha fazla bir ey syleme imknn da bulursak, onlar da kaydedeceiz. Yce Allah bizleri ve onu rahmeti ile, rzas ile kuatsn ve bizleri temenni ettiimizin de tesindeki emellere kavutursun: 1. bnu'l-Kayyim -Allah'n rahmeti zerine olsun- bu azvenin ihtiva ettii fkh hkmler ile ilgili olarak at blmde unlar sylemektedir: Bu fkhi hkmlerin bazlar unlardr: - Cihada balamakla artk onu devam ettirmek balayc bir hkm olur. Hatta zrhn giyinip silahlarn kuanan ve cihada gtren ileri yapmaya balayp savaa kmak iin hazrlklarn yapan bir kimse bile cihada ktktan sonra dman ile savamadka geri dnemez. - Mslmanlar bulunduklar yerde dmanlar zerine gelecek olurlarsa ona kar yurtlarndan dar kmalar icap etmez, aksine yurtlarnda kalarak ve orada onlarla savamalar caizdir. - mam (slam devletinin meru bakan) raiyesinin baz mlklerinde -Malik holanmayacak olsa dahi- baz tasarruflarda bulunmas caizdir. - Bulua ermemi ve savama gc bulunmayan ocuklara imam savaa katlmalar iin izin vermez. - Kadnlar ile birlikte gazaya kmak ve cihadda onlarn hizmetlerinden yararlanmak caizdir. - Enes b. en-Nadr ve dierlerinin yapt gibi dmanlarn arasna dalmak caizdir. - mam bir yara alm ise mslmanlara oturarak namaz kldrr. - Kiinin Allah yolunda ldrlmesi iin dua etmesi caizdir.
Fethu'l-Bari, (7/432). Meazi kitablarnda mehur olan da udur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte Hamrau'l-Esed'e kp gidenler Uhud'da bulunanlarn hepsidir. Bunlarn says ise yediyz kii olup, onlardan yetmi kii ldrlmt. Buhr'nin rivayetinin zahirinden anlalan ise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte kp gidenler yetmi kii idi. Dorusunu en iyi bilen Allah'tr. Baz ilim adamlar bu iki rivayeti telif ederek yle demilerdir: Yetmi kii ncelikle Hamrau'l-Esed'e ulaanlardr. Daha sonra dierleri de onlarn arkasndan oraya ulamlardr.
368[121]

181

- ehid hakkndaki snnet uygulama ykanmamas, cenaze namaznn klnmamas, elbiseleri dndaki bir eyle kefenlenmemesidir. Bunun yerine ehid kanyla ve yaralaryla defnedilir; ancak elbiseleri alnm ise baka eylerle kefenlenir. - ehidler hakkndaki snnet uygulama, ehid dtkleri yerde defnedilmeleri ve baka bir yere tanmamalardr. - ki yahut kiinin ayn kabirde defnedilmesi caizdir. Kur'n' daha ok bilen ne yerletirilir. - Cihada katlmamakta Allahn mazeretli kabul ettii kimseler hakknda cihad vacib (farz) deilse bile cihada kmalar caizdir. - Mslmanlar cihad esnasnda kafir olduu dncesiyle kendilerinden birisini ldrecek olurlarsa imamn onun diyetini Beytu'l-Mal'den demesi gerekir.369[122] 2. Yine bnu'l-Kayyim -Allah'n rahmeti zerine olsun- zetle unlar sylemektedir: Uhud vakasnda ortaya kan baz hikmetler ve gzel sonular: an yce Allah Al-i mran suresinde bunlarn esaslarn ve en nemlilerini iaret etmi bulunmaktadr. Yce Allah bu vak'a ile ilgili olaylar anlatmak zere: "Hani sen (bir sabah) erkenden m'minleri savaa elverili yerlere yerletirmek zere ailenden ayrlmtn." (Al-i mran, 3/121) ile balamakta ve altm yet boyunca bu olaydan szetmektedir. Bu gzel sonulardan bazlar: Onlara masiyetin, bozguna uramann ve anlamazla dmenin kt kbetini gstermek ve onlara isabet eden bu musibetin aslnda masiyetin uursuzluundan tr geldiini retmektir. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "Muhakkak Allah size verdii szn aynen yerine getirmitir. Hani o zaman O'nun izniyle onlar ldryordunuz. Nihayet sevmekte olduunuzu size gsterdikten sonra ylgnlk gsterdiniz, verilen emir hakknda ekitiniz, isyan ettiniz. inizden kiminiz dnyay istiyor, kiminiz de hireti istiyordu. Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla beraber sizi affetti." (Al-i mran, 3/152) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e isyan etmelerinin, anlamazlklara dmelerinin ve bozguna uramalarnn akbetini tattktan sonra artk bozguna uramaya sebeb tekil eden hususlara kar alabildiine uyank kaldlar ve olduka tedbirli davrandlar, bu sebeplerden saknabildikleri kadaryla sakndlar. Yce Allah'n raslleri ve ona tabi olanlar hakkndaki hikmetli takdiri, kimi zaman onlarn dmanlarna kar zafer kazanmalar, kimi zaman da onlara kar zafer kazanlmas eklindedir. Fakat nihai gzel akbet, Allah'n Rasllerinin ve onlara tabi olanlarndr. Bylelikle sadk ve samimi olan ve olmayan ayrdedilsin. Nitekim Herakliyus, Ebu Sfyan'a byle demiti: Onlarla hi savatnz m? Ebu Sfyan: Evet diye cevab vermiti. Herakliyus: Peki sizinle onun arasnda sava nasld? diye sorunca, Ebu Sfyan: Deiik, kimi zaman o bize kar zafer kazanyor, bir dierinde biz ona kar zafer kazanyoruz, demiti. Herakliyus: te peygamberler bylece snanr. Fakat sonra da gzel kbet onlarn olur, demiti.370[123] Samimi m'min, yalanc mnafktan ayrdedilir. Yce Allah mslmanlar Bedir gnnde dmanlarna kar muzaffer klp, onlarn bu zafer haberleri etrafa yaylnca onlarla beraber gerekte onlarla birlikte olmayan kimseler de zahiren slama girdi. Bundan tr yce Allah'n hikmeti gerei kullarna m'min ile mnaf birbirinden ayrdedebilecek bir mihneti sebeb olarak halketti. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "Allah m'minleri zerinde bulunduunuz bu halde asla terketmez. Nihayet murdar temizden ayracaktr. Allah size gayb bildirecek de deildir. Fakat Allah peygamberlerinden kimi dilerse seer." (Al-i mran, 3/179)
369[122] 370[123]

Zadu'l-Mead, (3/311-318)'den ksaltlarak. Buhr, (1/30-41) Bedul-vahy.

182

Allah'n gerek dostlarnn ve hizbinin ubudiyetlerini, rahatlk ve bolluk zamanlarnda da, darlk ve skntl zamanlarda da sevdikleri ve sevmedikleri hususlarda ortaya karmak ister. Onlar sebat gsterecek olurlarsa gerekten onun kullardrlar, demektir. yet yce Allah her zaman onlara yardm etse, her yerde dmanlarna kar onlara zafer verse nefisleri azgnlar, dikleir ve ba kaldrr. Yce Allah kullarn ancak hem rahatlk, hem de bolluk bir arada slah eder. O bakmdan hikmeti gerei kullarnn faydasna olan tedbir eden O'dur. O, onlar malbiyet ve glerinin krlmas ile mihnete uratrsa zelil olur, krlrlar. Bunun neticesinde de aziz olmay ve ilahi yardma mazhar olmay hakederler. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "Andolsun ki siz zayfken Allah size Bedir'de yardm etmiti." (Al-i mran, 3/123) an yce Allah m'min kullar iin ltuf ve mkfat yurdunda amelleri ile ulaamayacaklar mevkiler hazrlamtr. O bakmdan kendilerini bu mevkilere ulatracak sebebleri onlar iin hazrlam bulunmaktadr. Her zaman esenlikte kalmak, yardma mazhar olmak ve zenginlik ruhlar azgnlatrr ve dnyaya meylettirir. Bu ise nefsin yce Allah'a doru ve hiret yurduna yol alnda ciddi bir aba ve gayret gstermesini engeller. an yce Allah kullarndan kendisini sevmelerini ve rzas urunda kanlar akan ahidler ve ehidler edinmek ister. Byle bir dereceye ulamak ancak oraya gtrecek sebep ve yollardan geerek mmkn olur. an yce Allah dmanlarn helak etmek ve onlar mahvetmek istedii vakit, onlara bunun sebeblerini hazrlar. Bu sebeplerin en byklerinden birisi de -kfirliklerinden sonraazgnlklar, tuyanlar ve gerek dostlarna eziyet vermekte ar gitmeleridir. Bylelikle o dostlarn gnahlarndan, kusurlarndan arndrr. Bu yolla da dmanlarnn yok edilip, helak edilmelerini gerektiren sebebler daha da artar. Nitekim yce Allah: "Bir de Allah m'minleri temizlesin, kfirleri de helak etsin diye." (Al-i mran, 3/141) diye buyurmaktadr. Uhud vakas Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin lmnden nceki bir mukaddime ve bir haberci idi. Yce Allah onlara sebat verdi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin lmesi ya da ldrlmesi dolaysyla kelerinin zerine gerisin geri dnp gitmelerinden dolay onlar azarlamtr. Aksine yapmalar gereken onun dini ve tevhidi zerinde sebat etmek ve bu halde lmektir. Yce Allah yle buyurmaktadr: "Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan evvel nice peygamberler gelip gemitir. Eer o lr veya ldrlrse, kelerinizin stnde (dininizden) geriye mi dneceksiniz? Kim iki kesi zerinde geriye dnerse o Allah'a elbette zarar veremez. Allah kredenlere mkfat verecektir." (Al-i mran, 3/144) 3. Muhammed el-Gazzali zetle unlar sylemektedir: Bedir vakas kfirlerin ilh yardmdan mahrum kalp yenildiklerini ifade ediyorsa, Uhud vakas da ayn ekilde mnafklarn aa kmalar faydasn getirmitir. Nice zararl grlen bir olay fayda salar. Nice bedenler hastalklarla shhat bulur. Bu vakada emirlere kar gelmenin dourduu sonutan, derin bir ders alnabilir. Mslmanlar bu yolla itaatin deerini renirler. Tek bir emrin hkm altnda bulunan bir cemaat yahutta fertleri ve kesimlerine dizginlenemeyen ferdi arzularn egemen olduu bir cemaat; hibir mcadele ve arpmada baar elde edemez. Hatta ne savata, ne barta bu gibi toplumlar erefli olamazlar. M'miniyle, kfiriyle btn mmetler bu gerei bilirler. Karkla ve ba kaldrmaya en hzl koan insanlar bakanla gz dikmekle birlikte, bakanlktan uzaklatrlan kimselerdir. Abdullah b. Ubeyy ite kendi zel istekleri urunda bir mmetin geleceini feda eden byle bir kesime rnektir. Savan gelimesi nasl bir seyir alrsa alsn, yerlerinden ayrlmamak eklindeki emirlere kar gelen okular ise, bir zaaf ve aknlk dnemi geirdiler. Bu esnada dnya sevgisi ve dnyann geici metana yneli trnden nefislerinde yer etmi baz kalntlar uyanverdi. Bunun akabinde de olanlar oldu. te bundan dolay mslmanlar ileri aleyhlerine ters eviren o musibetten tr dehete 183

kaplnca yce Allah onlara bu iin kaynann kendileri olduunu aklad. Yoksa o onlara vermi olduu bir sz gerekletirmezlik etmedi, herhangi bir haklarn vermeyerek onlara zulmetmedi: "Byle iken balarna iki katn getirdiiniz bir musibet gelip size atnca m: 'Bu bize nereden geldi?' dediniz. Deki: 'O kendinizdendir.' phesiz Allah hereye g yetirendir." (Al-i mran, 3/165)371[124] 4. el-Kasm yce Allah'n: "Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla beraber sizi affetti. Allah m'minlere ltufkrdr." (Al-i mran, 3/152) buyruunu aklarken unlar sylemektedir: Yani sizi onlara zarar vermekten alkoydu. Nihayet durum deiti, zafer yer deitirdi. Bunda aka grld zere m'minlere bir eit ltufkrlk vardr. "Sizi snamak iin" yani sizi onlardan geri evirmeyi yce Allah'a tevbe etmeniz iin, size bir mihnet klmak iin, O'na dnp, O'ndan mafiret dilemeniz iin, bu mihnette onun emrine muhalefet ettiniz ve ganimete meylettiniz. Daha sonra yce Allah u buyruklaryla onlar affettiini onlara bildiriyor: "Bununla beraber sizi affetti. mannz dolaysyla size byle bir ltufta bulundu. "Allah m'minlere ltufkrdr. Btn hallerde byledir. Zafer halinde olsun, ibtil halinde olsun. nk Allah'n ibtils gizli bir ltuf ve ihsandr. Bylelikle zorluklara kar sabra, skntl hallerde sebata eitilmi olsunlar, yaknleri salamlasn ve yakn onlarn bir melekesi haline gelsin. Yce Allah'n hibir toplumun halini onlar kendi nefislerindekini deitirmedike, deitirmeyeceini kesin olarak bilsinler, dnyaya, dnyann sslerine meyletmesinler, hakk unutmasnlar. Byle bir musibet baz kimseler iin dnyevi bir ceza olsun ki bu yolla gnahlarndan arnsnlar ve ehadet mertebesine nail olsunlar. Yce Allah'a tertemiz bir ekilde kavusunlar. Bu anlamdaki aklamalar el-Kn yapmtr. Daha sonra yle sylemektedir: Yce Allah'n: "Nihayet sevmekte olduunuzu size gsterdikten sonra" buyruunda masiyetin byklne dikkat ekilmektedir. nk onlar yce Allah'n kendilerine verdii sz yerine getirmekle, onlara ikramda bulunduunu grdklerinde; yapmalar gereken masiyetten uzak durmakt. Fakat masiyeti ilemeye kalktklarnda bu ilahi lutuf ve ikramdan mahrum edildiler. Yce Allah'n: "Bununla beraber sizi affetti." buyruunun zahirinden anlaldna gre yce Allah tevbe etmeden onlar affetti. nk burada tevbeden szedilmemektedir. Bu da yce Allah'n bazan byk gnah sahiblerini affedebileceinin delilidir. Yce Allah'n: "Allah m'minlere ltufkrdr." buyruu hakknda da unlar sylemektedir: Bu, byk gnah ileyen kimsenin m'min olduunun delilidir. nk bu yet-i kerimede sz edilen gnah byk bir gnahtr.372[125] 5. Yine el-Gazzal yle demektedir: Mslmanlarn duyduklar ac ve strab kalblerine gmmelerine, balarna gelen musibetin sebeb olduu kederlere teslim olmaylarna ramen etraflarndaki dmanlarn okluu kendilerini zayf dren etkenlere direnmelerine sebeb tekil edip, yine de insanlara hala gl olduklarn ve bu gleriyle kendilerine zarar vermek iin tetikte bekleyenlerin tuzaklarn boa karabilecek durumda olduklarn da gsterdiler. Onlarn durumlar airin u beyitinde ifade ettii hale uygundur: "Musibetimize sevinenlere kar metanetli grn ve sen onlara Benim zamann musibetlerinden tr sarslmayacam gster."373[126]

371[124] 372[125]

Muhammed el-Gazzali, Fkhu's-Syre, (286-287) el-Kasim, Mehasinu't-Te'vil, (4/253-254)'den ksaltlarak 373[126] Gazzali, Fkhu's-Siyre, (290)

184

10. UHUD SAVAI VE HENDEK SAVAI ARASINDA OLAN OLAYLAR

- nc ylda Raci Gn, - Drdnc Ylda Mane Kuyusu Hadisesi, - Beni Nadirin yurtlarndan karlmas, - kinci Bedir Gazs, - Beinci ylda Dmetul-Cendel Gazs, - Hicri drdnc ylda geen dier baz olaylar.

185

186

UHUD SAVAI VE HENDEK SAVAI ARASINDA OLAN OLAYLAR

1. Rac Gn
Ebu Hureyre Radyallahu anhden u rivayet edilir: Nebi sallallahu aleyhi vessellem on kiilik bir grubu daveti olarak gnderdi. Balarna Asm b. mer b. el-Hattbn (ana tarafndan) dedesi Asm b. Sbiti emir olarak grevlendirdi. Grup, Usfan ile Mekke arasnda bir yere gelince Huzeyl kabilesinden Lihyanoullar denilen bir oymaa onlarn vard bildirildi. Lihyanoullarndan yz kadar oku, onlarn peine dp izlerini srerek konakladklar yere geldi. Orada, davetilerin Medineden yanlarna azk olarak aldklar hurmalarn ekirdeklerini grdler. Bu, Yesrib (Medine) hurmasdr dediler. Daveti gruba ulancaya kadar izlerini srdler. Onlar, Asm ve arkadalarna yetiince Asm ve arkadalar bir tepeye sndlar. Okular gelip onlarn etrafn kuattlar ve Yanmza inerseniz sizden hibir kimseyi ldrmeyeceimize kesin sz veriyoruz dediler. Asm: Ben, bir kfirin himayesine girip aa inmem dedi ve Allahm! Nebini durumumuzdan haberdar et! diye dua etti. Bunun zerine savamaya baladlar. Sonunda, Asmn da iinde bulunduu yedi kiiyi ok atarak ldrdler. Geriye; Hubeyb, Zeyd ve baka biri daha kald. Okular onlara ldrmeyeceklerine dair kesin sz verdiler. Bu sz zerine onlar da okularn yanna indi. Okular onlar yakalaynca yaylarnn kirilerini skp onlarla n de baladlar. Hubeyb ve Zeydin yanndaki nc kii -ki o Abdullah ibn Triktir- bunu grnce Bu, verilen sze ihanetin balangc diyerek onlarla gitmemek iin direndi. Mrikler, onu beraberlerinde gtrebilmek iin uratlar ama o bunu yapmad ve onu ldrdler. Hubeyb ve Zeydi alarak yola ktlar. Mekkeye gelince de onlar sattlar. Hubeybi Amir b. Nevfelin oullarndan Hris oullar satn ald. nk Hubeyb Bedir savanda Hrisi ldrmt. Hubeyb, (haram aylar geinceye kadar) onlarn yannda esir olarak kald. Onlar, Hubeybin ldrlmesi kararnda birleince, Hubeyb, Hrisin kzlarndan tra olmak iin bir ustura istedi ve bir kadn ona ustura verdi. Kadn bunu yle anlatr: ocuum ben farkna varmadan onun yanna gitti. Hubeyb onu dizine oturttu. Bunu grnce ok korktum. Korktuumu anlaynca elinde ustura olduu halde bana yle dedi: Onu ldreceimden mi korkuyorsun? Allahn izniyle byle bir ey yapacak deilim. Kadn yle dedi: Hubeybden daha hayrl bir esir grmedim. O gnlerde Mekkede hi bir meyve olmad ve zincirlerle bal olduu halde onu zm salkm yerken grdm. Bu ancak Allahn ona verdii bir rzkt. Hubeybi ldrmek iin Harem blgenin dna kardlar. Hubeyb dedi ki: Beni brakn da iki rekat namaz klaym. Namazdan sonra yanlarna gelip Eer lmden korktuum iin namaz uzattm zannetmeyecek olsanz daha da klardm. ldrlmeden hemen nce iki rekat namaz klmay ilk balatan o idi. Hubeyb yle dedi: Allahm! Ka kii olduklarn say (ve onlar teker teker ldr.) Sonra u iiri syledi: Mslman olarak ldrleyim de Hangi yana dersem deyim aldrmam! Bu, Allah rzas iindir ve O dilerse, Paralanm bir cesedin azlarn mbrek klar. Daha sonra Ukbe b. el-Haris yanna giderek onu ldrd. Kureyliler, Asmn cesedinden bir para getirmeleri iin onu tanyan adamlar gnderdiler. nk Asm, Bedir savanda Kureyin ileri gelenlerinden birini ldrmt. Allah da onun zerine bulut gibi ar srs 187

gnderdi ve bu ar srs onu Kureyin adamlarndan korudu. Onun cesedinden hi bir ey alamadlar.374[127]

mni Dersler ve ller:

1. Hafz (bn Hacer) yle der: Hadiste, zerinde bir kfirin hkmnn geerli olmasn kabullenememesi nedeniyle esirin, kendisine verilen gvenceyi reddedebilecei ve ldrlse bile kendisini teslim etmeyebileceine iaret vardr. Bu, zor olan yapmak isterse olur. Ruhsatla amel etmek isterse yaam gvencesi isteyebilir. Hasan el-Basr yle der: Bunda bir beis yoktur. Sufyan es-Sevri ise yle demitir: Bunu ho grmem. Yine hadiste; mriklere verilen sz yerine getirmek, ocuklarn ldrmekten kanmak, ldrlmek istenene iyi davranmak, velilerin kerametini isbat, mriklerin tmne beddua etmek, ldrlmeden nce namaz klmak zikredilmitir. Ayrca yksek sesle iir okuma olay vardr. ldrlmeden nce yksek sesle iir okumas Hubeybin inancnn kuvvetine ve dininde kararllna delildir. Hadiste, Allahn mslman kulunu diledii ekilde imtihan etmesine iaret edilmitir. Bu, ona sevap kazandrmak iindir ve Allah, onun bu sevab kazanacan nceden bilir. ayet, Rabbin dilemeseydi onlar bunu yapamazlard. Yine, mslmann duasnn yerine getirilmesi, ona hayatnda ve ldkten sonra hrmetle davranlmas ve dndke buna benzer anlamlar hadiste belirtilmitir. Allah, Asmn duasna, cesedini mriklerden koruyarak karlk vermitir. ehadetle ereflendirmek iin onu ldrmelerine engel olmamtr. Cesedinin paralanmasna ve saygnlnn inenmesine imkan vermemesi onun kerametindendir. Ayrca, Kurey mriklerinin haram blgeyi ve haram aylar kutsal grdne de iaret vardr.375[128] 2. Hadiste; sahabenin, Nebi sallalahu aleyhi ve sellemin snnetine verdii byk neme iaret vardr. Hubeyb, mriklerin elinde esir olmasna ve vakit geirilmeden ldrleceini bilmesine ramen tra olma snnetini yerine getirmeye dikkat ediyordu. Bunun iin dn ustura istedi. Burada, mmetin ierisinde bulunduu durum nedeniyle mslmanlarn bu gibi eylerle megul olmamalar gerekir gerekesiyle bir ok snneti ve hatta farzlardan bir ounu nemsemeyenlere bir ibret vardr. Gerekte, snnete nem verilmesi ve slmn llerinin topluca ele alnmasyla, Allahn dinini hakim klmaya alma arasnda bir eliki yoktur. Allahu Tel yle buyurur: Allah, kendisine (kendi dinine) yardm edenlere muhakkak surette yardm eder. (el-Hacc, 22/40) Eer siz Allaha (Allahn dinine) yardm ederseniz O da size yardm eder, ayaklarnz kaydrmaz. (Muhammed, 47/7) Allah azze ve celleye yardm, dinine yardm etmek ve eriatyla amel etmektir. Allah yardmcmz olsun!

2 -Maune Kuyusu Hadisesi

Enes b. Mlik Radyallahu anhden u rivayet edilir: Rl-Zekvan, Usayye ve Ben Lhyn kabileleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden dmana kar yardm istediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara Ensardan yetmi kiiyi yardma gnderir. Onlar,
374[127]

Buhr, bkz. el-Mezi (7/437-438), Ahmed, el-Msned (2/310) bn shakn rivayetinde Asm b. merden Katdenin yle dedii zikredilir: Asm b. Sbit, hibir mrikin ona demeyeceine ve hibir mrike demeyeceine dair Allaha sz vermiti. mer, Asmn haberi kendisine gelince yle diyordu: Allah, mmin kulunu hayatnda koruduu gibi ldkten sonra da korur. 375[128] Fethul-Br (7/444-445).

188

o vakit Kurr diye isimlendirirdik. Gndz odun toplar, geceleyin namaz klarlard. Mekke ile Usfan arasnda bulunan Mane Kuyusuna gelince ihanet ederek onlar ldrdler. Bu, Nebi sallalahu aleyhi ve selleme bildirildi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir ay mddetince sabah namazlarnda Arap kabilelerinden bazlarna Rl-Zekvn, Usayye ve Beni Lhyna beddua ederek kunutta bulundu. Enes dedi ki: Onlar haknda Kuran olarak unu okurduk, sonra bu nesh olundu: Bizden kavmimize iletiniz ki, bizler Rabbimize kavutuk. O bizden honud oldu, bizi de honud eti.376[129] Bu, muhtasar bir rivayettir. Sahihte olduu iin nce bunu zikrettik. Burada, Ahmedin ve Taberninin deiik senetlerle rivyet ettii baka rivayetler de var. Heysemi bu senetler iin, Ricalleri, sahihin ricalleridir der. Bunlardan biri, Abdurrahman b. Kaib b. Mlik ve bakalarnn rivayet ettiidir. Mulaibul-Esinne denilen Amir b. Mlik, mrik olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yanna gelir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu slma arr ve yle der: Ben mrik birinin hediyesini kabul etmem. Amir b. Mlik, Ey Allahn Rasul! Elilerinden dilediini gnder, ben onu koruyacam der. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Necd ahlisine daveti olarak bir grup gnderdi. Bu grubun iinde kendisine Mutik Liyemt denilen Mnzir b. Amr es-Sidi de vard. Amir b. Tufeyl onlar haber ald ve Sleymanoullarn savaa ard. Onlar da, onunla birlikte savaa ktlar. Ve Mane Kuyusu yaknlarnda Amr b. Umeyye ed-Dmr hari hepsini ldrdler. Amir b. Tufeyl onu alp serbest brakt. Sahihi (Buhari)de Hiam b. Urveden u rivayet edilir: Babam bana unu anlatt. Mane Kuyusu yaknlarnda onlar ldrlp Amr b. Umeyye ed-Dmrnin de esir edildii vakit Amir b. Tufeyl bir ly gstererek ona Bu kim? dedi. Amr b. Umeyye, Bu, Amir b. Fuheyradr dedi. Amir b. Tufeyl dedi ki: ldrldkten sonra onun semaya kaldrldn grdm. yle ki gkle yer arasndayken ben ona bakyordum. Sonra geri konuldu. Nebi sallalahu aleyhi ve selleme haberleri ulanca onlarn ehadetini duyurarak yle buyurdu: Arkadalarnz ehit edildiler. Onlar, Rabblerine yle dua etmilerdi: Rabbimiz! Kardelerimize bizim durumumuzu; bizim senden rz olduumuzu, senin de bizden rz olduunu bildir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu olay sahabilerine bildirdi. Mane Kuyusu gn ldrlen sahabiler iinde Urve b. Esm bnis-Salt da vard. Urve bnuz-Zubeyr onun ismiyle isimlendirildi. Yine Mnzir b. Amr onlarn arasndayd. Mnzir de onun ismiyle isimlendirildi.377[130] Buharinin rivayetinde Enes Radyallahu anhden u nakledilir: Haram b. Milhan yle dedi: Bana, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin etkinliini tebli etmem iin eman verir misiniz? O byle konuurken. Bir adama gizlice iaret ettiler. O da Haramn arkasndan gelerek mzran saplad. Hemmm dedi ki: Sanrm mzrak onu delip geti. Haram bunun zerine yle dedi: Allahu ekber! Kbenin Rabbine yemin olsun ki baardm!378[131] Enes Radyallahu anhden yle dedii rivayet edilir: Enesin days Haram b. Milhan, Mane Kuyusu gn mzrakla vurulduu zaman kan eliyle yzne ve bana srerek yle dedi: Kbenin Rabbine yemin olsun ki baardm!379[132] Bu olay bn shakn tercih ettii gre gre hicr drdnc yln Safer aynda olmutur. Bu gre; bn Kayym ZdulMeadda ve bakalar da katlmtr.

376[129] 377[130]

Buhr (7/445) el-Megzi, Mslim (13/46-47) el-mra. Buhr (7/450) el-Mezi. 378[131] Buhr (7/446) el-Mezi. 379[132] Buhr (7/446) el-Mezi.

189

man Dersler ve ller

1. Gazali yle der: slmn Arap Yarmadasndaki varln salamlatrmasndaki baars bir ok kalbi sapmaktan korumutur. phe yok ki mslmanlarn gelecei dnmeleri ve daha ok fetih arzulamalar slma kin duyanlarn kinlerini artrd. ntikam ve dmanlk iin bekleyenler kendi kendilerini aldatarak mslmanlar u eklide tanmlyorlard: O zaman mnafklarla, kalplerinde hastalk bulunanlar, (sizin iin) Bunlar, dinleri aldatm diyorlard. Halbuki kim Allaha dayanrsa, bilsin ki Allah Azizdir, Hakimdir. (el-Enfl: 8/49) Ancak bu dmanlk Bedir Zaferinden sonra uzun bir sre gizli kald. Belki de bu zafer, tereddt ierisinde bulunan zayf kimselerin ounu yeni dinin bayra altnda toplanmaya sevketti. Olaylar mslmanlarn aleyhine deiip, mslmanlar baz yenilgilere uraynca bastrlm kinler yeniden alevlendi ve slm dmanlar her yerde mslmanlarla savaa kalkt.380[133] 2. Bu kssada Ebu Bekrin mevls Amir b. Fuheyra iin ak bir keramet vardr. Keramet, dostlarndan biri zerinde Allah azze ve cellenin gsterdii olaan d rahmani bir olaydr. Samimiyetlerinin iaretleri ve imanlarnn belirtileri apak olan, cihatlar gz kamatran Sahabe-i Kiramdan buna daha layk kim olabilir! Yine bu kssada Haram b. Milhnn ak bir menkbesi vardr. Onun, ehadeti arzu etme ve ehit olmay temenni etmedeki samimiyetine iaret vardr. yle ki, yznden ve bandan kan sznca Kbenin Rabbine yemin olsun ki kazandm der. Allahu Teldan bizlere ltfundan balamasn ve bizleri kendi yolunda ehadetle rzklandrmasn dileriz. Bu, gnahlara keffaret olur. Ve bizleri, o nder imamlara ve erefli velilere kavuturmasn dileriz. 3. Mane Kuyusu olay ve dierleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gayb bilmediine delildir. Buna baka deliller de iaret eder. Bunlardan biri Allah azze ve cellenin u kavlidir. De ki: Eer ben gayb bilseydim elbette daha ok hayr yapmak isterdim ve bana hi bir fenalk dokunmazd. (Arf: 7/188) Allah azze ve celle, yalnz O, gayb bilendir. Peygamberler ve melekler, Rabblerinin kendilerine bildirdiinin dnda gayb hakknda bir ey bilmezler. O btn grlmeyenleri bilir. Srlarna kimseyi muttali klmaz. Ancak, (bildirmeyi) diledii peygamber bunun dndadr. nk O, bunun nnden ve ardndan gzcler salar. (elCinn: 72/26-27)

3- Benu Nadirin Yurtlarndan karlmas 381[134]

bn shak yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra kendisi dokunulmazlk verdii halde (Yezid b. Ruman bana byle rivyet etti) Amr b. Umeyye ed-Damr tarafndan ldrlen Amiroullarndan bu iki kiinin diyeti konusunda yardmc olmalar gerektiini bildirmek zere Ben Nadire gitti. Ben Nadir ve Beni Amir arasnda bir anlama ve ittifk vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ldrlen bu iki kii hakknda onlarn yardmc olmalarn bildirmek iin gelince dediler ki:
Fkhus-Sre (298) Buhr Rahmetullahi aleyh Beni Nadir hadisini Kitbul-Megzide Bedir savandan sonra zikreder ve muallak olarak Zuhriden, o da Urveden unu rivayet eder: Bedir savandan sonra altnc ayn banda ve Uhud Savandan nceydi. Yine, bn shakn bu konudaki grnn deiikliine iaret ederek yle der: bn shak (bu olay) Mane Kuyusu ve Uhuddan sonra kabul eder. Bkz. Fethul-Br (7/382) bn Kayym yle der: Muhammed b. ihb ez-Zhri Beni Nadir Savann Bedirden alt ay sonra olduunu ne srer. Bu ya onun yanlmasdr ya da ona hatal aktarlmtr. Bilakis, hibir phe olmayan ey bu olayn Uhuddan sonra olduudur. Bedirden alt ay sonra olan Beni Kaynuka Savadr. Kureyza, Hendekten sonra; Hayber de Hudeybiyyeden sonra olmutur. (3/249).
381[134] 380[133]

190

Evet, ey Ebal-Ksm! Yardmc olmamz dilediin ekilde sana yardm edeceiz. Sonra aralarnda yalnz kaldlar. Dediler ki: Bu kiiyi bir daha bu halde bulamazsnz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn evlerinden birinin duvar dibinde oturuyordu. yle dediler: Hangi adam bu evin zerine kar ve zerine bir kaya yuvarlar da bizi ondan kurtarr? Onlarn iinden Amr b. Cahh b. Kab adnda biri bu ii gnll olarak zerine ald. Dedii gibi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin zerine kaya atmak iin evin zerine kt. Bu arada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem aralarnda Ebu Bekr, mer ve Alinin de bulunduu bir grup sahabeyle (Allah onlardan raz olsun) birlikteydi. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yahudilerin yapmak istedikleri semdan bir vahiyle bildirildi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kalkt ve Medineye dnmek zere yola kt. Neb sallalahu aleyhi ve sellem sahabilerini bekletince sahabiler Onu aramaya ktlar. Medineden bir adama rastladlar ve ona Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi sordular. Adam da: Onu Medineye girerken grdm dedi. Bunun zerine sahabiler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peinden gittiler ve Ona ulanca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara Yahudilerin yapmak istedikleri ihaneti haber verdi. Onlara, Beni Nadrin zerine yrmek ve Beni Nadir ile savaa hazrlanmalarn emretti. bn Hiam yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medinede vekil olarak bn mmi Mektmu brakt. bn shak yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yanndakilerle Beni Nadre varncaya kadar yrd. bn Hiam: Bu, Rebiulevvel aynda idi. Onlar alt gece kuatma altnda tuttu. Ve bu arada ikiyi haram klan yet indi. bn shak yle der: Nadir oullar kalelere sndlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hurma aalarnn kesilmesini ve yaklmasn emretti. Bunun zerine onlar: Ey Muhammed! Sen bozgunculuu yasaklar, bozgunculuk yapan ayplardn. Ne oluyor da hurmalklar kesiliyor ve yaklyor diye bardlar. yle der: Aralarnda Abdullah b. Ubeyy b. Sell, Veda, Mlik b. Ebi Gavgal, Suveyd ve Risin de bulunduu Beni Avf b. Hazreten bir grup Beni Nadire Yerinizde kaln, biz sizi teslim etmeyeceiz. Sizinle savalrsa biz de sizinle birlikte savarz. Siz yerinizden kartlrsanz biz de sizinle birlikte karz eklinde haber gnderdi. Nadir oullar onlardan bu yardm bekledi fakat onlar bunu yapmadlar. Allah, kalplerine korku sald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden kendilerini topraklarndan karmasna karn kan dkmemesini ve develerin tayabilecei kadar -silahlar hari- mallarndan yanlarna almay istediler. O da bunu kabul etti. Develerin tayabilecei kadar mallarn yanlarna aldlar. Onlardan biri evini ykarak kapsn kard, devesinin zerine koydu ve onunla yola koyuldu. Nadir oullar bylece Haybere doru ktlar. Bazlar da ama yrd.382[135] Bu savata el-Har Suresinin tamam nazil oldu. Bu sure en-Nadir Suresi olarak da isimlendirilir. Sad b. Cubeyrden yle dedii rivayet edilir: bn Abbasa dedim ki: el-Har Suresi... yle dedi: en-Nadir Suresi de383[136] bn mer Radyallahu anhdan yle dedii rivayet edilir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Nadir oullarnn Hurma aalarn yaktrd ve kestirdi. Bu yer, Buveyre Mevkiidir. Bunun zerine u ayet indi: Hurma aalarndan, herhangi birini kesmeniz veya olduu gibi brakmanz hep Allahn izniyledir. (el-Har, 5)384[137] bn mer Radyallahu anhdan Nebi -sallalahu aleyhi ve sellem-in Nadiroullar hurmaln yaktrd rivayet edilir. bn mer der ki: Bu hurmalk hakknda Hassn b. Sbit unlar syler:
382[135] 383[136]

bn Hiam Srede rivayet eder. Bkz. Ravdul-Unuf (3/140, 141). Buhr (7/383) el-Mezi. 384[137] Buhr (7/383) el-Mezi, Mslim (12/50) el-Cihad ves Siyer.

191

Lueyyoullarnn efendileri aleyhine kolay oldu Buveyrede yaylan yangn bn mer Radyallahu anh yle der: Bunun zerine Ebu Sfyan bnul-Hris ona yle cevap verir: Allah bu yakmay bir i edip de srdrsn Ve Medine etrafn da alevli bir ate yaksn Yaknda bileceksin Buveyreye hangimiz uzakta olacak Ve bileceksin (Mekke ve Medine) arazilerimizden hangisi zarar grecek.385[138] Suheyli yle der: Beni Nadirin mallarnn Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ait olduunda kimse ihtilaf etmedi. nk mslmanlar onlarn zerine ne atla ne de deveyle saldrdlar. Aslnda aralarnda hi bir arpma olmad.

mni Dersler ve ller

1. Gazali yle der: Bu savata el-Har Suresi btnyle nazil oldu. Yahudilerin kovuluu surenin banda Allah azze ve cellenin u kavliyle vasfedilir: Ehl-i Kitaptan inkr edenleri, ilk srgnde yurtlarndan karan Odur. Siz onlarn kacaklarn sanmamtnz. Onlar da kalelerinin, kendilerini Allahtan koruyacan sanmlard. Ama Allah, onlara beklemedikleri yerden geliverdi. (el-Har, 59/2) Sonra Kuran; yahudilere, mslmanlara ihanetlerinde ve savata yardma alan, onlar erzak ve mhimmat yardm sz vererek mslmanlarla savamaya tevik eden Medine mnfklarnn bu davrann gznne seriyor: yle buyurur: Mnfklarn Kitap ehlinden dostlarna: Eer siz yurdunuzdan karlrsanz, mutlaka biz de sizinle beraber karz; sizin aleyhinizde kimseye asla uymayz. Eer savaa tutuursanz, mutlaka yardm ederiz, dediklerini grmedin mi? Allah, onlarn yalanc olduklarna ahitlik eder. (el-Har, 59/11) 2. Muhammed Said Ramazan el-Buti yle der: Bu, yahudilerin iine ilemi hyanet ve ahde vefszln ikinci kez tezhrdr. Daha nce Beni Kaynukann yeltendii olayda yahudilerin hyanetinin baka bir eklini grmtk. Bu, saylamayacak kadar olayn dorulad tarihi bir gerektir. Onlar kuatan ilah lnetin srr da buradadr. Bu lneti, Allah Telnn u kavlindeki aklamas da tescil etmitir: srailoullarndan kfir olanlar Davud ve Meryem olu sa diliyle lanetlenmilerdir. Bunun sebebi, sz dinlememeleri ve snr amalardr. (el-Maide: 5/78) yle der: Beni Nadirin hurma aalarn kesme ve yakma olay ittifakla sabittir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu aalardan kestirdii sadece bir ksmdr. Kalanlar ylece brakmtr. Nebi Sallallahu aleyhi vesellemin bir ksmn kestirip bir ksmn da brakarak yapt bu ii dorular nitelikte Kuran ayeti nazil olmutur: Bu, Allahu Telnn u kavlindedir: Hurma aalarndan, herhangi birini kesmeniz veya olduu gibi brakmanz hep Allahn izniyledir. (el-Har: 59/5)

Buhr (7/383) el-Mezi, Mslim (12/50-51) el-Cihad ves-Siyer. iirde geen surt kelimesi seriyyunnun ouludur ve bu kelime de reis anlamndadr. Mustetr yanan anlamndadr. Hafz (bni Hacer) yle der: Hassan bunu Kureyi knamak iin syledi. nk onlar, Nadir oullarn ahidlerini bozmalar iin kandrmlar ve bunu onlardan istemilerdi. Nebi -Sallallahu aleyhi vesellem- kendilerine ynelirse onlara yardm edeceklerini vadetmilerdi. Ebu Sufyan b. Haris bni Abdilmuttalibdir. Yani Nebi -Sallallahu aleyhi vesellem-nin amcasnn oludur. O vakit, henz mslman olmamt. Mekkenin fethinden sonra mslman oldu. Bileceksin hangimiz uzakta olacak ta geen binuzhin kelimesi vezin ve anlam bakmndan bibudin in aynsdr. Tedru kelimesi ise dayr dan gelmedir. Bu ise zarar anlamndadr. Ebu Sufyan bu szle, Beni Nadirin arazilerinin harap edilmesinin yaknlarndaki Ensrn arazilerine zarar verdiini ve Kureyin arazilerinin ise uzakta kald iin zarar grmediini kasteder.

385[138]

192

Alimlerin geneli bu olaydan, dman aalarnn yok edilmesi konusundaki er hkmn imamn ya da komutann dmana zarar verme asndan uygun grmesine bal olduu grn karmtr. Durum gerektirdiinde kfirlerin aalarn kesmenin ve yakmann mubah olduu noktasnda sylediklerimiz bni mer Radyallahu anhin mevls Nafinin, Mlikin, Sevrnin, Ebu Hanifenin, afinin, Ahmed, shak ve Cumhuru Fukahnn grdr. Leys b. Sad, Ebu Sevr ve Evziden bunun caiz olmad gr rivayet edilir.386[139] mamlar, mslmanlarn dmanla savamadan onlardan elde ettikleri ganimetin fey olduunda birleerek, feyin kullanm ve korunmasnn mamn faydal grecei ekilde yaplacanda ittifak etmilerdi. mamn, sava esnasnda alnan ganimetlerin paylam gibi orduya paylatrmas gerekmez. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Beni Nadirden alnan feyin paylatrlmasnda izledii yolu da buna delil olarak getirirler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem -grld gibi- Beni Nadirin mallarn yalnzca muhacirlere tahsis etmitir ve bunu dorular ekilde de Kuran ayeti inmitir.387[140] 3. Allah azze ve celle, bu surede mnfklarn i yzn ortaya dkt gibi, yahudilerin de gerek yzn gzler nne serer: Sizinle topluca savaamazlar, ancak mustahkem mevkilerde yahut duvarlarn ardnda savaabilirler Kendi aralarnda dmanlklar iddetlidir. Sen onlar bir arada sanrsn, ama kalpleri darmadanktr. Bu onlarn akllarn kullanmayan bir topluluk olmalarndan kaynaklanr. (el-Har: 59/14) Kasim yle der: Sizinle savaamazlar... Yni yahudiler ve kardeleri, Ancak, topluca surlarla evrilmi kasabalarda savarlar Yani kalelerde; yz yze karlamak zere ortaya kmazlar. Yahut duvarlar arkasndan... Yni sizden ar korktuklar iin duvarlarn arkasndan savarlar. Kendi aralarnda dmanlklar iddetledir. Zemaheri yle der: Yni nitelendirildikleri cesaret yalnzca kendi aralarnda savatklar zamandr. Sizinle savarlarsa onlarda o g ve kuvvet kalmaz. nk; Allah ve Resulne kar savata cesur olan korkaklar, izzetli olan zillete der. Sen onlar bir arada sanrsn ama kalpleri darmadanktr. Grnteki ittifaklar dolaysyla birlikte olduklarn zannedersin. Gerekte maksatlarnn farkl olmas, karlarnn atmas ve hak ve batl konusundaki anlamazlklar nedeniyle kalpleri darmadanktr. Bu Muhayimi yle der: Yni ilerindeki ayrla ramen grnteki birliktelikleri onlarn akllarn kullanmayan bir topluluk olmalarndan kaynaklanr. Bu, tamamyla mahvolma sonucunu douran korkaklklarna neden olur. Bu ayette, yahudilerle mcadele etmeleri ve onlarn zerine yrmeleri iin mminlere bir tevik, mminlerin yardma urayp baarya ulaacaklar yolunda bir mjde vardr.388[141]

4- kinci Bedir azvesi

bn shak yle der: Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem aban aynda Ebu Sfyan ile karlamak iin Bedre kt ve oraya varnca sekiz gece Ebu Sfyan bekleyerek orada kald. Ebu Sfyan Mekke ehli ile birlikte Zahran yaknlarndaki Mecenneye kadar geldi. Sonra kendisinde geri dn fikri belirdi. Dedi ki: Ey Kurey Topluluu! Bu karlama ancak st itiiniz ve aralar gzettiiniz bir ylda sizin iin daha faydal olur. Oysa ierisinde bulunduunuz bu yl kurak bir yldr. Ben dnyorum, siz de dnn! Bylece beraberindeki insanlar geri dndler. Mekkeliler onlar sevk ordusu olarak isimlendirirdi. yle derlerdi: Siz ancak sevik389[142] imek iin ktnz.
zetle, Btnin Fkhus-Sresinden (204-205). Son ksm, Nevevinin Sahih-i Mslime yapt erhten alnmtr. (12/50). 387[140] zetle, Btnin Fkhus-Sre isimli eserinden. 388[141] Mehasinut-Tevil (16/107) Drul-Fikr basks. 389[142] Buday (ya da arpa), hurma ve ekerle yaplan bir eit iecek.
386[139]

193

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Sufyan sz verdii karlama iin bekledi. Kendisine Maha b. Amr ed-Damr geldi. O, Vedn gazsnda Beni Damrann bana brakt vekildi. yle dedi: Bu suyun yanna Kureyle karlamak zere mi geldin? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Evet ey Beni Damrann kardei! Bununla birlikte dilersen seninle bizim aramzda olan anlamay brakp Allah seninle bizim aramzda hkmn verinceye kadar mcdele edelim O da yle dedi: Hayr, vallahi ey Muhammed! Bizim senin byle bir ey yapmana ihtiyacmz yok. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bunun zerine orada kald. Daha sonra oradan ayrlarak Medineye dnd.390[143]

5- Dmetul-Cendel Gazs
bn shak yle der: (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) Bedirde Zilhiccenin sonuna kadar bir ay kald. O yl, mrikler karlamadan katlar. Bu, drdnc ylda olmutur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Dmetul-Cendel Gazsna kt. bn Him yle der: Rebiulevvel aynda oldu. Medineye Sib b. Urfuta el-Gfriyi vekil brakt. bn shak dedi ki: Sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oraya varmadan nce geri dnd ve hibir tuzakla karlamad. O yln kalan ksmnda Medinede ikamet etti.391[144]

6- Drdnc Ylda Gerekleen Dier Olaylar:

1. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin halas Berra binti Abdlmuttalibin olu Ebu Seleme Abdullah b. Abdulesed el-Mahzminin vefat. O sahabilerden Medineye ailesiyle birlikte ilk hicret edendi. Daha sonra mrikler onunla ailesini ayrdlar. 2. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Rukiyyenin olu Abdullah b. Osman b. Affnn alt yandayken veft etmesi. 3. Neb Sallallahu aleyhi vesellemin torunu, Fatmatuz-Zehra Radyallahu anhann olu Hseyin b. Ali Radyallahu anhnin doumu. 4. Neb Sallallahu aleyhi vesellemin mml-Mesin lakapl Zeyneb binti Huzeyme b. elHaris el-Hilaliyye ile evlenmesi. 5. Nebi Sallallahu aleyhi vesellemin, Ebu Seleme Radyallahu anhn vefatndan sonra iddet mddetinin bitiminde mm Seleme ile evlenmesi.

390[143] 391[144]

Sretu bni Himdan zetle. Bkz. Ravdul-Unuf (3/248-250). Sretu bni Him. Bkz. Ravdul-Unuf (3/258).

194

11- AHZAB (HENDEK) SAVAI VE BEN KURAYZA SAVAI

195

196

AHZAB (HENDEK) SAVAI

Musa b. Ukbe dedi ki: Hendek Sava, drdnc yln evvalinde idi. bn Hazm da bu gr tercih eder. Bu gre, Buharinin bn mer yoluyla rivayet ettii u hadisi delil gsterirler: Uhud Savanda bni mer ondrt yandayken Nebi Sallallahu aleyhi veselleme gsterildi de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem (sava iin) ona izin vermedi. Hendek Savanda onbe yandayken gsterildi ve ona (savamas iin) izin verdi. bn shak ve dier Megzi alimleri, bni merin Uhudda ondrdn banda olmas ve Ahzbda onbeini tamamlam olmas ihtimali nedeniyle, Hendek Savann beinci ylda olduu grn tercih ettiler. Ebu Sufyan Uhudda Nebi Sallallahu aleyhi veselleme bir yl sonra yeniden karlama sz vermiti. Bir yl sonra kurak bir yl olduu iin yoldan geri dnmt. Bu da Ahzbn Uhuddan bir yl sonra olmadna dellet eder. Hafz bn Hacer yle der: Beyhak bu ihtilafn sebebini yle aklamtr: Seleften bir grup tarihi hicretten sonra gelen Muharremden itibaren sayarlard ve ncesindeki Rebiulevvele kadar olan aylar saymazlard. Nitekim, Yakub b. Sfyan, Tarihinde bu saymla hareket eder ve Byk Bedir Savann birinci ylda, Uhud Savann ikinci ylda ve Hendek Savann da drdnc ylda olduunu zikreder. Bu yaplan, o sayma gre dorudur fakat saym, tarihi hicret senesinin Muharreminden itibaren kabul eden Cumhurun grne ters, dayanaksz bir saymdr. Buna gre Bedr ikinci ylda, Uhud nc ylda ve Hendek de beinci ylda olmaktadr. Kabul edilen de budur.392[145] bn Kayym Rahimehullah yle der: Hendek Savann sebebi uydu: Yahudiler, Uhud Savanda mriklerin mslmanlara galip geldiini grp Ebu Sufyann mslmanlarla bir yl sonra karlamak zere sz verdiini, bir yl sonra bu karlama iin yola kmasna ramen bir sonraki yla karar verip geri dndn renince, Sellm b. Ebil Hukayk, Sellm b. Mikem, Kinne b. Rebi ve bakalarnn da iinde bulunduu bir grup yahudi ileri geleni Mekkeye, Kureye gittiler. Onlar, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar savaa tevik edip kkrtyorlard. Kendi alarndan onlara zafer vdettiler. Kurey de bunun zerine onlara icbet etti. Sonra Gatafna gittiler ve onlar da savaa ardlar. Onlar da kendilerine olumlu cevap verdi. Daha sonra dier Arap kabilelerini savaa armak zere dolatlar. Kabul edenler onlara katld. Kurey, Ebu Sufyan komutasnda drtbin kiiyle yola kt. Beni Sleymde MerruzZehrnda onlara katld. Beni Esed, Fezr, Ec ve Ben Murra kabileleri de yola kt. Gatafn kabilesi de Uyeyne b. Hsn komutasnda geldi. Hendek Savana katlan kfirler onbin kiiydi.393[146] Nebi Sallallahu aleyhi vesellem Sahabe-i Kirm ile istire ettiinde kendisine kuzey ynne, Harratul Vkm ile Harratul Veberann arasna hendek kazlmas iaret edilir. Araplar o gne kadar hendei bilmezlerdi. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bu fikri benimsedi. Ashb- Kirm ile birlikte handek kazmaya balad. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bu ite onlara katlyor, kaznn onlara getirdii meakkati hafifletiyordu. Sahabiler, soukta ve karnlar a bir halde btn gleriyle alyorlard. Enes Radyallahu anhden yle dedii rivayet edilir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hendek kazlan yere gitti. Muhacirleri ve Ensr souk bir kuluk vaktinde hendek kazarlarken grd. Onlarn, kendileri adna bu ii yapacak kleleri yoktu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn ektii zorluu ve al grnce yle buyurdu: Allahm Gerek yaam ahiret yaamdr. Sen, Ensr ve Muhacire mafiret eyle!
392[145] 393[146]

Fethul-Br (7/454). Zdul-Med (3/270-271).

197

Sahabiler de yle cevap verdiler: Bizler Muhammede beyat edenleriz. Hayatta kaldmz mddete cihad etmek zere.394[147] bn Battl Allahm! Gerek yaam hiret yaamdr kavli hakknda unlar syler: Bu, bn Ravhann szdr. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bu sz rnek olarak getirmitir. Sahabenin zerine, kendileri aleyhine gbirlii yapan ve sava iin toplanan gruplarn yannda iddetli bir alk, souk ve korku da bir arada gelmiti. Mnfklarn nifak ortaya kt. Bu konuda Ahzb Suresinin ba taraf nzil oldu. Ey iman edenler! Allahn size olan nimetini hatrlayn; hani size ordular saldrmt da, biz onlara kar bir rzgar ve sizin grmediiniz ordular gndermitik. Allah ne yaptnz ok iyi grmekteydi. Onlar hem yukarnzdan hem aa tarafnzdan (vdinin stnden ve alt tarafndan) zerinize yrdkleri zaman, gzler yld, yrekler grtlaa geldii ve siz Allah hakknda trl trl eyler dndnz zaman, ite orada iman sahipleri imtihandan geirilmi ve iddetli bir sarsntya uratlmlard. Ve o zaman, mnfklar ile kalplerinde hastalk bulunanlar: Meer Allah ve Rasulu bize sadece kuru vaadlerde bulunmular! diyorlard (el-Ahzb: 33/9-13) iddet ve musibetin zelliklerinden biri de mminlerin ayrlmas ve kt zanlarn her trl gre srkledii mnafklarn ortaya karlmasdr. Mnafklar; Allahn Rasulne ve mmin kullarn onlar yoketmeleri iin dmanlarna teslim edebileceini zannederler. Allah azze ve cellenin mmin kulunu -onun Allah katndaki deerinin artmas ve samimi olanlarn samimiyetinin aa kmas iin- musibetle imtihan ettiini bilmezler. Allah azze ve celle mnafklarn bu noktadaki szlerini yle anlatr: te o zaman. mnafklar ile kalplerinde hastalk bulunanlar: Meer Allah ve Rasul bize sadece kuru vaadlerde bulunmular! diyorlard. Onlardan bir grup da demiti ki: Ey Yesribliler (Medineliler)! Artk sizin iin durmann sras deil, haydi dnn! lerinden bir ksm ise: Gerekten evlerimiz emniyette deil, diyerek Peygamberden izin istiyordu; oysa evleri tehlikede deildi, sadece kamay arzuluyorlard. Medinenin her yanndan zerlerine saldrlsayd da, o zaman savamalar istenseydi, phesiz hemen savaa katlrlar ve evlerinde pek elenmezlerdi (el-Ahzb: 33/12-14) Allah azze ve cellenin Peygamberini destekledii ayetler ve mucizeler bu gibi durumlarda ortaya kyordu. Cabir Radyallahu anhden yle dedii rivayet edilir: Biz, Hendek gn ukur kazyorduk. Karmza ok sert bir yer kt. Neb Sallallahu aleyhi veselleme gelerek Bu kaya hendekte karmza kt dediler. O da Ben ineyim buyurdu. Sonra, karnna ta balanm olarak kalkt. gndr hi bir ey tatmadan orada kalmtk. Neb Sallallahu aleyhi vesellem kazmay ald ve kayaya vurdu. Kaya darmadan, ince kuma dnd. Ey Allahn Resul! Eve gitmeme izin ver dedim. Eve gelince eime Neb Sallallahu aleyhi vesellemin zerinde dayanlmaz bir hl grdm, bir eylerin var m? dedim. Biraz arpa ve bir kei ola var dedi. Hemen ola kestim. Eim de arpay tt ve eti mlee koyduk. Hamur mayalanp mlek de ocakta pimek zereyken Neb Sallallahu aleyhi veselleme geldim ve Biraz yiyeceim var Ey Allahn Rasul! Sen ve bir veya iki kii bize buyurun dedim. Yiyecein ne kadar? dedi. Miktarn bildirince ok ve gzel dedi ve Eine syle, ben gelinceye kadar mlei kaldrmasn, ekmei frndan almasn buyurdu. Sonra (yanndakilere) Kalkn dedi. Bunun zerine Muhacirler ve Ensr kalkt. Cbir einin yanna girince,
394[147]

Buhr (7/453) el-Mezi, Mslim (12/172) el-Cihd, Tirmiz (13/242) el-Menkb.

198

Allah iyiliini versin! Neb Sallallahu aleyhi vesellem Muhacirleri, Ensr ve yannda bulunanlar getiriyor dedi. Ei de Sana yemein miktarn sordu mu? dedi. (Cbir yle der) Ona: Evet dedim. Bu arada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Giriniz ve birbirinizi sktrmadan serbeste oturunuz buyurdu. Sonra ekmei paalamaya ve zerine et koyup sahabilere sunmaya balad. Her defasnda frnn ve mlein azn kapatyordu. Gelenler doyuncaya kadar ekmek blp iine et koyarak datmaya devam etti. Yemekten geriye kalan kald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Cbirin hanmna: Bundan ye ve hediye et. nk insanlara alk isabet etmi buyurdu.395[148] Hafz bn Hacer yle der: Bu kssa Ahmedin Msnedinde ve Neside Ber b. Azib hadisi olarak hasen bir isnadla ve u ekleme ile yer alr: Ber yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bize hendek kazlmasn emrettiinde, hendein bir yerinde karmza kazmalarn fayda vermedii byk bir kaya kmt. Bu durumu Neb Sallallahu aleyhi veselleme ikayet ettik. Neb Sallallahu aleyhi vesellem geldi ve kazmay ald. Bismillah /Allahn adyla dedi ve bir vuruta te birini krd. yle buyurdu: Allahu ekber! amn anahtarlar bana verildi. Allaha yemin olsun ki amn kzl saraylarn u anda gryorum Sonra ikinci kez vurdu ve te birini daha krd. yle buyurdu: Allahu ekber! Farsn anahtarlar bana verildi. Allaha yemin olsun ki Medinin beyaz saraylarn gryorum Sonra, Bismillah/Allahn adyla diyerek nc kez vurdu ve kayann kalann da krd. yle buyurdu: Allahu ekber! Yemenin anahtarlar bana verildi. Allaha yemin olsun ki Sannn kaplarn u an bulunduum yerden gryorum396[149] Neb Sallallahu aleyhi vesellem bizzat kendisi toprak tayordu. Ber Radyallahu anh yle rivayet eder: Neb Sallallahu aleyhi vesellem Hendek gn toprak tayordu. yle ki karnn toprak rtm (veya karn toza bulanm) durumdayd. yle buyuruyordu: Allaha yemin olsun ki Allah olmasayd biz doru yolu bulamazdk Sadaka da vermez, namaz da klmazdk! (Allahm!) zerimize sekinet indir (Kfirlerle) karlatmzda ayaklarmz sabit kl phesiz onlar bize saldrdlar Onlar bizim iin fitne istediklerinde buna kar karz. Kar karz, kar karz kelimelerini sylerken sesini ykseltirdi.397[150] Sonra hendek kazld. Onbe gnde kazld sylenir. Yirmidrt gnde kazld, bir ayda kazld da sylemitir. bn Abdilber yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hendei bitirdiinde Kurey, Kinne ve Tihme ehlinden katlanlarla birlikte yaklak onbin kiiyle geldi. Gatafn kabilesi de Necd ahlisi ile beraber geldiler ve Uhud civarlarnda konakladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve mslmanlar bin kiiyle karak Zahru Sala gelerek orada karargahlarn kurdular. Hendek onlarla mriklerin arasndayd. bn ihabn grne gre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medinede imam olarak bn Ummu Mektumu brakt.398[151] Beni Kurayza yahudileri ihanet edip -yahudilerin her zaman ve mekandaki adetleri olduu zere- ahitlerini bozunca durum mminler aleyhine zorlat. Beni Kurayze yahudilerinin

395[148] 396[149]

Buhr (7/457) el-Mezi. Fethul-Br (7/458), Ahmed; Msned (4/303) Ber hadisi. Taberni; el-Kebir no: (12052) Heysemi, Mecmauz-Zevidde Ricalleri, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel ve Nuaym el-Abdi hari sahihin ricalleridir. O ikisi de sikdr der. 397[150] Buhr (7/461) el-Mezi. 398[151] ed-Durer fhtisril Mezi ves-Siyer (171).

199

bulunduklar yer mslmanlar arkadan vurmaya uygun bir yerdi. Mslmanlar, Allah azze ve cellenin u kavlinde anlatt duruma dtler: Ey iman edenler! Allahn zerinizdeki nimetini hatrlayn. Hani sizlere ordular gelmiti. Biz de zerlerine bir rzgar ve grmediiniz ordular gndermitik. Allah ne yaptnz ok iyi grendir. Hani onlar size hem stnzden hem alt tarafnzdan gelmilerdi. O vakit gzler yerinden kaym, yrekler de grtlaklara varmt. Allah hakknda da trl zanlarda bulunuyordunuz. te orada mminler imtihan edilmi ve iddetli ekilde sarslmlard. (elAhzb, 33/9-11) Prof. Dr. Ekrem el-Umeri yle der: Kureyliler hendei grnce ardlar ve nasl geeceklerini bilemediler. Ne zaman hendei amaya alsalar mslmanlar kendilerini ok yamuruna tuttu. Muhasara iddetlendi ve yirmidrt gece srd. Aralarnda ok atnn dnda harp olmad. Katde, kuatmann bir ay; Musa b. Ukbe ise yirmi gece srdn syler. bn shak ve bn Sd baz mriklerin hendei getiini bildiren isnadsz rivayetler zikretmilerdir. Bunlardan beinin ismini, Ali Radyallahu anhn Kureyin svrisi Amr b. Abduvedin karsna kt ve onu ldrdn, Zbeyr Radyallahu anh de Nevfel elMahzmiyi ldrdn ve geri kalan kiinin kararghlarna katklarn zikrederler. Buna ramen, mriklerin hcumlar kesilmedi. yle ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve mslmanlar, muhasara gnlerinin birinde ikindi namazn vaktinde klamadlar ve gne battktan sonra kldlar. Korku namaz henz mer klnmamt. Korku namaz, daha sonra Ztur Rik azvesinde meru klnmtr.399[152] Siyer kitaplar; Nuaym b. Mesud b. Amirin mslman olduunu, onun nasl slm kabul ettiini ve Neb Sallallahu aleyhi vesellem in ona Sen bir tek kiisin. Elinden geldiince dman bizden uzaklatrmaya bak dediini; bunun zerine Nuaymn toplanm olan gruplar ve yahudiler arasnda ayrlk karmak iin altn zikreder. Bu, sahih ve msned bir delile dayanmamaktadr. Bu rivayetlere ynelmekten daha iyisi, ayetlerin belirttii ve sik (gvenilir) rvilerin rivayet ettiine bakmaktr. Ayetler, Allah azze ve cellenin, kfirlerin zerine bir rzgar ve ordular (yani melekler) gnderdiine iaret etmitir. Neb Sallallahu aleyhi vesellem Sab rzgar yardmma gnderildi. Ad kavmi de debr rzgar ile helk edildi buyurur. Allah azze ve celle; ordusunu stn klan, kuluna yardm eden, kfir gruplar tek bana hezimete uratan phesiz Odur. Mslmanlar aln, korkunun ve souun en iddetli noktasndaydlar. Buna ramen ellerinden geleni yaptlar. Ancak, mminlerin sknts artp gleri ve kuvvetleri kalmaynca o mutlak galip g devreye girer ve mminlere Mevllar ve Rableri Allah azze ve celle yardm eder: (Rabbinin ordularn ancak O bilir) Bu savata Evs kabilesinin nde geleni ve lmnde Rahmann Arnn titredii Allahn velilerinden bir veli, Sad bin Muaz Radyallahu anh yaraland. Aie Radyallahu anhadan yle dedii rivyet edilir: Hendek gn Sad yaraland. Kureyten kendisine Hbbn b. el-Arka denilen birisi ok atarak onu kolundan yaralamt. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bizzat ilgilenmek iin mescidde kendisine mahsus bir adr kurdurdu...400[153] Bu hadis, inaallah, Beni Kurayza Sava anlatlrken tam olarak ele alnacak. Huzeyfe Radyallahu anh; zayflk, alk, souk ve korku ierisindeki hallerini, Allah azze ve cellenin kfirlerin zerine iddetli rzgar, korku ve panii nasl gnderdiini anlatr. Bu onlar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in ehrinden geri dnemeyecek bir ekilde karp uzaklatrr. Mslimin rivayet ettii bir hadiste brahim et-Teymi babasnn yle dediini anlatr: Huzeyfenin yanndaydk. Birisi yle dedi: ayet Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin zamannda olsaydm, onunla birlikte savar ve bu uurda zorluklara gs gererdim Bunun zerine Huzeyfe ona dedi ki:
399[152] 400[153]

el-Muctemaul -Medeni fi ahdin-Nubuvve/el,Cihd zddel-Mrikin (120-121). Buhr (7/475) el-Mezi, Mslim (12/94) el-Cihd.

200

Sen bunlar yapabilir miydin?! Ahzb gecesi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte olduumuzu hatrlyorum. Bizleri iddetli bir souk ve rzgar sarmt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: u kavimden bir haber getirecek yok mu? Ta ki Allah onu Kyamet gn benimle beraber klsn! Sustuk ve bizden hibir kimse cevap vermedi. Sonra yine u kavimden bir haber getirecek kimse yok mu? Ta ki Allah onu, Kyamet gn benimle beraber klsn! buyurdu. Sustuk ve bizden hibir kimse cevap vermedi. Sonra tekrar u kavimden bir haber getirecek kimse yok mu? Ta ki Allah onu kyamet gn benimle beraber klsn buyurdu. Sustuk ve bizden hibir kimse cevap vermedi. Bunun zerine yle buyurdu: Kalk, ey Huzeyfe! Onlarn ne durumda olduu haberini bize getir. Syleyecek bir ey bulamadm. nk kalkmam iin beni ismimle armt. yle buyurdu: Git ve bana onlarn haberini getir. Ama rktp de benim zerime kkrtma! Yanndan ayrldmda sanki hamamda yryordum. (Souu hissetmiyordum.) Nihayet yanlarna vardm ve Ebu Sfyan srtn atele strken grdm. Yayn ortasna bir ok yerletirdim ve onu vurmak istedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Onlar rktp benim zerime kkrtma dediini hatrladm. Eer atsaydm onu muhakkak vururdum. Yine hamamda yrr gibi (hi bir souk hissetmeden) geri dndm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelince, onlarn durumunu haber verdim. Anlatmay bitirince souu hissettim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, zerinde namaz kld abay zerime rtt. Sabaha kadar uyumuum. Sabah olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kalk ey uykucu diyerek beni uyandrd.401[154] Mrik gruplarn hezimeti hakknda zetle yle demek gerekir: Allah azze ve celle, Rasul Sallallahu aleyhi vesellemin duasna icabet etmitir. Bu duay: Bunari, Abdullah b. Ebu Evf Radyallahu anhdan ye rivayet eder: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mrik gruplara beddua etti ve yle dedi: Allahm! Kitab indiren, hesab abuk gren Allahm! Onlar bozguna urat ve onlar sars!402[155] Allah azze ve celle yle buyurur: (Onlarn zerine rzgar ve sizin grmediiniz ordular gnderdik) Mcahid yle der: Allah onlarn zerine rzgar gnderdi. Bu rzgar, eyalarn birbirine katt, adrlarn skt ve onlar ekip gitmek zorunda brakt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ye buyurur: Sb (rzgar) ile zafere ulatrldm.403[156] Sb doudan esen bir rzgardr. Bu nedenle, Neb Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin gruplarnn bozguna uramasndaki btn ncelein Allah azze ve celleye ait olduunu belirtirdi. Ebu Hureyre Radyallahu anhden, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle buyurduu rivayet edilir: Allahdan baka ilah yoktur. O; askerini izzetli kld, kuluna yardm etti ve mrik gruplar sadece o malup eti.404[157] Bu sava, kfirlerin Medineye yaptklar saldrlarn sonuncusu oldu. Sleyman b. Sarddan u rivayet edilir: Mrik gruplar kendisinden uzaklatrldnda
Mslim (12/145-146) el-Cihd ves-Siyer. Nevevi yle der: iddetli bir souk ve rzgar sarmt cmlesinde geen kurrun souk anlamndadr. Daha sonraki karartu kelimesi de souu hissettim anlamna gelir. Yine hadiste geen L tuzrhum, onlar bana kar kkrtp benim zerime hareket ettirme anlamndadr. Yanndan ayrldmda sanki hamamda yryordum sznn manas udur: nsanlarn hissettikleri souu ve iddetli rzgardan bir ey hissetmedi. Bilakis, Neb -Sallallahu aleyhi vesellem-in arsna vevap vermesi ve gnderdii yere gitmesi, Neb Sallallahu aleyhi vesellem-in onun iin dua etmesi nedeniyle Allah onu korudu. Bu ltuf ve souu hisetmemesi Neb -Sallallahu aleyhi vesellem-in yanna dnnceye kadar devam etti. Geri dnp gelince insanlarn hissettii souu yeniden duymaya balad. Bu, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in mucizelerindendir. Nevevinin Sahihi Mslime yapt erhten zetle (12/145-146). 402[155] Buhr (7/469) el-Mezi, Mslim (12/47) el-Cihd, Ebu Davud (2614) el-Cihd. 403[156] Buhr (7/461) el-Mezi, Mslim (6/196) el-stisk. 404[157] Buhr (7/469) el-Mezi.
401[154]

201

Neb Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini duydum: imdi biz onlarla savamaya gideceiz, onlar bize savamaya gelmeyecekler. Biz onlarn zerine yryeceiz.405[158] Hafz bn Hacer yle der: srailin rivayetinde geen hyne ucliye/uzaklatrld zaman sz, brakp dndler anlamndadr. Burada, onlarn istekleri dnda, Allah Telnn Resul iin onlar uzaklatrmasyla geri dndklerine iaret vardr. Ayrca yle der: Bu olayda peygamberlik iaretlerinden bir iaret vardr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir sonraki sene umre yapmak ister. Fakat Kurey Onun Kbeye girmesini engeller. Aralarnda bir anlama yaplr. Bu, Kurey anlamay bozana kadar srer. Bu da Mekkenin fethine sebep olur ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin syledii olay gerekleir. Bezzr, bu hadise hid olarak, Cbirden u hadisi rivyet eder: Kfirler, Ahzb gn sava iin byk bir kalabalk toplanmlard. Neb Sallallahu aleyhi vesellem o gn yle buyurdu: Bundan sonra kesinlikle sizinle savamaya gelmeyecekler. Fakat siz onlarla savamaya gideceksiniz.406[159]

mni Dersler ve ller

1. Bu savata iki ordu arasnda arpma olmamasna ramen mriklerin okluu, Beni Kurayzann ihaneti, rzgar, ayn anda gelen dondurucu souk, Medinede alk ba gstermesi gibi yaanlan artlar onu mminlerin inanlarn imtihan asndan en iddetli savalardan biri haline getirdi. Bunu Allah azze ve cellenin u kavlinden daha gzel hi bir ey anlatamaz: Gzlerin yld, yreklerin grtlaa geldii ve siz Allah hakknda trl trl eyler dndnz zaman... (el-Ahzb: 33/10) Yava yava nifak grlmeye, kalplerdeki hastalklar ortaya kmaya balad. Hatta bazlarnn yle dedii rivayet edilir: Muhammed bize Kisrnn ve Kayserin hazinelerinden yemeyi vadediyordu. Oysa bugn hibirimiz tuvalete giderken canndan emin deil. Mnfklar ve kalplerinde hastalk bulunanlar, evlerine dnmek iin onlarn korumasz olduunu ne srerek izin istiyorlard. Allah azze ve celle yle buyurur: Halbuki evleri korumasz deildir. Onlar kamaktan baka bir ey istemiyorlard (elAhzb, 33/13) Zor durumlar mnafklarn nifakn ortaya kard gibi mminlerin imann da ortaya karr. Allah azze ve celle yle buyurur: Mminler, dman birliklerini grdklerinde. te Allah ve Resulnn bize vdettii! Allah ve Resul doru sylemitir, dediler. Bu, onlarn ancak imanlarn ve Allaha ballklarn artrd (el-Ahzb, 33/22) 2. Allah azze ve cellenin bu savata, zor artlara kar peygamberine ve mminlere destei byk ve tam bir destekti. Bu destek, bazen mucizelerle, bazen de kerametlerle oluyordu. Cabir b. Abdullahn evinde olanlar, Huzeyfe Radyallahu anhn bana gelenler, Allahn ona souu hissettirmemesi ve hamamdaym gibi scakta yrmesi, Neb Sallallahu aleyhi vesellemin hendekte grdkleri ve sahabilerine byk fetihler mjdelemesi gibi... Bedir de olduu gibi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte savamak zere melekler iniyordu. Allah, onu koruyacak melekler gnderiyordu. Mslmanlar, Uhud gn bu durumun farkna varmlard. Ancak bu savata Allah azze ve celle; kfirlerin kalbini titreten ve korku salan meleklerle; adrlarn skp datan, atelerini sndren ve devrilmedik hibir kap-kaak brakmayan bir rzgarla Resuln destekledi. Dolaysyla, mslmanlar din iin ve Alemlerin Rabbinin hkmn hakim klmak iin glerini ve kuvvetlerini ortaya

405[158] 406[159]

Buhr (7/467) el-Mezi. Fethul-Br (7/468).

202

koyduklar zaman; imkanlar, kfirlerin ellerindeki imkanlardan az olsa bile Allah azze ve celle kullarn kendi katndan ordularla destekler: Rabbinin ordularn ancak O bilir (el-Mddessir, 74/31) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte savatklar gibi melekler iner ve savar demiyorum. Fakat Allahn ordular sadece melekler deil ki!... Allah azze ve celle yle durumlar ve sebepler hazrlar ki bunlarla mmin kullarnn zafere ulamasn salar. Allah Tel yle buyurur: Bizim ordumuz, phesiz stn gelecektir (es-Safft, 37/173) phesiz peygamberlerimize ve iman edenlere. hem dnya hayatnda, hem de ahitlerin ahitlik edecekleri gnde yardm ederiz (Gfir, 40/51) Yardm sadece peygamberlere has deildir. Bilakis mminlerin tmnedir. Allahu Tel yle buyurur: Mminlere yardm etmek de bize der. (er-Rm, 30/ 47) Bu durum, Neb Sallallahu aleyhi vesellemnin veftndan sonra gelen, byk slmi fetihlere imza atm olanlarda grlr. Allahu Teldan bizi bu din ile izzetli klmasn ve bu dini de bizimle yceltmesini dileriz. 3. Bu savata ve Bedir Savanda, Allah azze ve celleye tam olarak boyun emenin faydas grld. Nasl grlmesin ki? Alemlerin Rabbi, imkanlarn sahibi, el-Kav, el-Metin olan Alah azze ve celleye tevekkl; imkanlarn azln fazlasyla telafi etmiti. Tpk Musa aleyhisselam kendisine (Yakalandk) denildiinde (Rabbim phesiz benimledir, bana yol gsterecektir) demesi gibi... Neb Sallallahu aleyhi vesellemin, Ebu Bekir Radyallahu anhin kendisine Onlardan biri ayaklarnn ucuna baksa bizi grrd demesi zerine zlme, Allah bizimledir demesi gibi... Allah azze ve celle yle buyurur: Allah kuluna kfi deil midir? Seni Ondan bakalaryla korkutuyorlar (ez-Zmer, 39/36) Kim Allaha gvenirse O, ona yeter. phesiz Allah, emrini yerine getirendir. (et-Tlk, 65/3) 4. Yine bu savata: Komutanlara, askerlerinin yannda ayrcalkl davranmamalar retilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hendek kazlmasna katlmayp otursayd, ynlendirme ve kontrol ile yetinseydi kimse Onu ayplamazd. Fakat O; alklarn paylayor, karnna ta balyordu. Bizzat kendisi toprak tayordu. Anam-babam Ona feda olsun. O, yeryzne ayak basan en erefli kiidir. phesiz, Neb Sallallahu aleyhi vesellemin hendek kazlmasna katlmas ve sahabileri iin dua etmesi, bn Ravahann iirinden paralar okumas onlarn kaz esnasnda karlatklar zorluklar hafifletiyor, ektikleri alk ve korkuyu unutturuyordu. Btn iyi ilerde en nde olan insan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir. O; komutanlara, alimlere, abidlere ve retmenlere rnektir. Andolsun ki, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemde sizin iin, Allaha ve ahiret gnne kavumay umanlar ve Alah ok zikredenler iin gzel bir rnek vardr. (el-Ahzb, 33/21) 5. Bu savata yahudilerin sadaktsizlikleri ve ihanetleri btn aklyla ortaya kar. yle ki, mrik gruplarn Medine etrafna toplanmalarnn sebebi onlard. Sonra, en iddetli bir zamanda ve kritik bir durumda Beni Kurayza yahudilerinin ihaneti, teki kfir kuvvetlerle birlikte mslmanlara kar savamalar... Oysa aralarndaki anlamaya gre mslmanlara yardmc olmalar gerekirdi. Bu yahudilerin tabiatdr. Beni Nadirin bana gelenlerin zerinden fazla bir zaman gememesine ramen ihanet etmeleri, onlarn vazgeemedikleri ve bir trl terkedemedikleri huylardr.407[160] Bu nedenle, Allah azze ve celle onlar yle vasfeder:
Gazli yle der: srailoullarnn gemite ve imdi anlamay bozma konusundaki tutumlar, bu kavmin adilii asla terketmeyecei eklinde bir karara varmamz salyor. Onlar; kendi istekleri, kazanlar ve arzularna uyduu mddete bu anlamalara sadk kalrlar. Haksz menfaatleri kesilince de pe atar gibi alr atarlar. Eekler anrmay, ylanlar sokmay terkederse yahudiler de anlamaya ihaneti terkederler.
407[160]

203

Ne zaman onlar bir antlama yaptlarsa, yine kendilerinden bir grup onu bozmad m? (elBakara: 2/100) Onlar, Mesihud-Decclin adamlardr. Mesihud-Deccl ldrldnde yahudilerden oluan ordusu hezimete urar. Hangi yahudi bir tan ya da bir aacn arkasna saklanrsa o ta ya da aa konuur ve yle der: Ey Mslman! Bu arkamdaki yahudi, gel ve onu ldr. Ancak gargad aac konumaz. nk o, yahudilerin aacdr. 6. Gazali yle der: nsanlarn kriz anndaki davranlar byk farkllk arzeder. Bazs zayftr, abuk erir ve suyun kp tad gibi gelien olaylar ve akmlar onu srkler. Bazs da serttir, iddetli frtnalardan geer ve dayankll karsnda onun iddeti azalr, hafif bir kpe dnr. Evet; baz insanlar zorluklara, onlar onu yakalamadan idrak etmek iin saldrr. Bunu dile getiren air syle der: Ge kaldm, hayatn kalmasn istedim. Bulamadm... Kendim iin ne atlmaktan baka bir hayat Bazlar da korktuu zaman panie kaplr ve geri kaar. Yaama ve hayatta kalma istei arttka ka hzlanr. Kuran- Kerim byle sabrsz insarlarn Ahzb Savandaki durumunu yle aklar: De ki: Eer lmden veya ldrlmekten kayorsanz, kamann size asla faydas olmaz! (Eceliniz gelmemi ise) o takdirde de, yaatlacanz sre ok deildir. De ki: Allah size bir ktlk dilerse, Ona kar sizi kim korur; ya da size rahmet dilerse (size kim zarar verebilir?) Onlar, kendilerine Allahtan baka ne bir dost bulurlar ne de bir yardmc... (el-Ahzb: 33/16-17).

BEN KUREYZA AZVES

Aie -Radyallahu anha-dan: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Hendekten dnnce, silah brakt ve ykand. O srada gelerek bandaki tozlar silen Cibril yle dedi: Silah braktn. Vallahi ben Silah brakmadm. Haydi onlara hcum etmek iin k.Raslullah Nereye? diye sorunca Kureyzaoullarna diyerek hedef gsterdi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, onlara doru hcum etti.408[161] Enes-Radyallahu anh-den Allah Resl Sallallahu aleyhi vesellem, Beni Kureyzann zerine yrd zaman, Ganem oullar sokandan getikleri srada Cibrlin kafilesinin kard tozlarn ykselmekte olduunu hl grr gibiyim.409[162] Hi kukusuz bu azvenin sebebi, Hendek savanda da getii gibi Kureyza Yahudilerinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile yapm olduklar antlamalarn bozmalar ve ona kar savata Ahzab ordularna yardm etmeleridir. Hfz, bu azvenin Zilkadeden geriye kalan dokuzuncu gnnde yapldn ve slam ordusunun mevcudunun bin olduunu syledi. bn Sad mslamanlarla beraber yzalt atn olduunu belirtti.410[163]

srailoullarnn bu irkin huyuna Kuran dikkat eker ve bu huyun onlar insan deil hayvana evirdiine iaret eder: (Allah katnda, yryen canllarn en kts kfir olanlardr. nk onlar iman etmezler. Onlar; kendileriyle antlama yaptn, sonra her defasnda hi ekinmeden ahitlerini bozan kimselerdir.) (el-Enfl: 8/556) (Fkhus-Sre sf. 324-325). 408[161] Buhr (7/470) el-Meaz 409[162] Buhr (7/470) el-Meaz 410[163] Fethul-Bar (4/471)

204

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn kalelere kapanp savunma imkan elde etmelerini engellemek iin orduyu o blgeye intikal ettirmede acele etti. bn mer -Radyallahu anh-den Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Ahzab muharebesinden dndnde yle buyurdu Hibiriniz ikindiyi Beni Kureyzaya varmadan klmasn, kindi vakti kimisine yolda eriti. Kimisi: Oraya varmadan ikindiyi, klmayalm derken; dierleri de: Klalm zira Raslullahn bu emriyle amac seferde abuk davranmamzdr dedi. Bu durum PeygamberSallallahu aleyhi veselleme anlatlnca kimseyi ayplamad.411[164] Ahmed, Sad b. Muazn yaralanmas ve Hendek sava hakknda Aieden u rivayeti nakletti: Hendek sava gn, savaan halkn peinden gittim. Arkamda, derinden bir yk sesi geldiini iittim. Dnnce, Sad Muaz ile kardeinin olu Haris b. Evsi grdm. Bir kalkan tayordu. Olduum yere ktm. Sad b. Muazn srtnda dar bir zrh gmlek vard. Kollar, zrhtan dar kmt. Sad, halkn en iri yapls ve en uzunu idi. Kendisi yle diyordu: Biraz bekle! arpmaya katlr bir olak, lmek ne gzel, gelince ecel! Kalkp bir baheye girdim. Orada, mslmanlardan bir ka kii bulunuyordu. lerinde mer b. Hattabla, gzlerinden baka yeri grnmeyen miferli bir zat da vard. mer: Sen ne diye geldin? Vallahi sen gerekten ok cretlisin. Nasl bir felakete uramaktan emin olabilirsin? diyerek bana kt. O, beni byle knad zaman, yer yarlp yerin dibine gemeyi istedim. Miferli zat, miferi yznden yukar doru kaldrd. Meer, Talha b. Ubeydullah imi. Talha: Ey mer! Allah senin iyiliini versin. Sen bugn ok oldun. Doru ve isabetli grllk veya yce Allaha doru ka, nerede kald?!diye kt. Sad b. Muaz kolundan okla vuran, Kurey mriklerinden Kays b. Arka idi. Sad yaralandktan sonra: Allahm! Ben Kureyzann akbetlerini, cezalandrldklarn grp gzm aydn oluncaya ve sevininceye kadar benim canm alma, diye dua etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye dndkten sonra Mescide Sad b. Muazn zerine deriden bir adr kurulmasn emretti. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Beni Kureyzaya doru harekete geti. Yolda Mescid komusu Gasemoullarna urad. Onlara: Yannzdan kimse gelip geti mi? diye sordu. Ey Allahn Resul yanmzdan Dihye b. Kelbi gelip geti, dediler. Dhyenin yz ve sakal Cibril Aleyhisselama benziyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kureyzann blgesine girerek onlar yirmibe gece boyunca kuatma altna ald. Kuatma iddetlenip etkisini gstermeye balaynca onlara Gelin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hkmn kabul edin teklifi yapld. Kureyza Yahudileri bu konuyu Ebu Lbabe b. Abdulaziz ile istiare ettiler. Ebu Lbabe, onlara Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hkmnn ldrlmeleri olacan iaret etti. Yahudiler: Biz, Sad b. Muazn hkmne raz oluruz, dediler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Sadn getirilmesi emretti. Kavmi merkebin zerine deriden bir yatak

411[164]

Buhr (4/471) el-Meaz.

205

serdikten sonra onu merkebe bindirdiler. Kendileri de, onun evresinde yryerek Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin karargahna doru hareket ettiler. Evsliler yolda srekli Sad b. Muaza Ey Ebu Amr! Mttefiklerin hakknda iyi davran, merhametli ol, diye telkinlerde bulunuyorlard. Sad onlara cevap vermiyor ve kimseyle konumuyordu. Kavminin basklar artnca onlara dnerek yle dedi: Vallahi, Sadin Allah yolunda hi bir knaycnn knamasna bakmayaca an gelmitir dedi. Ebu Said yle dedi: Sad b. Muaz, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelirken, Peygamber Kalkn, bynz karlayn, onu indirin buyurdu. mer (r.a.): Efendimiz (bymz) Allahtr, dedi. Sahabeler onu bineinden indirdiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Haydi onlar hakknda hkmn ver, buyurdu. Sad bin Muaz: Ben onlar hakknda savalarnn boynunun vurulmas, ocuklarla kadnlarn esir edilmesi ve mallarnnn mslmanlar arasnda taksim edilmesine hkmettim dedi. Sad, Benu Kureyza hakknda bu hkm verince, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Sen, onlar hakknda. Allahn hkmne uygun hkm verdin dedi. Sad sonra yle dua etti: Ey Allahm! Eer Kurey mrikleriyle bir arpma daha braktnsa, beni de, o arpmada bulunmak zere, sa brak, yoksa ruhumu al Aie yle devam etti. Bu olaydan sonra Sad tekrar kan kaybetmeye balad ve rahatszl iddetlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu Mescidde kurduu adrna iade etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebu Bekr ve mer onun yannda idiler. Muhammedin nefsi elinde olana yemin olsun ki ben odamda iken Ebu Bekr ile merin alamalarn birbirinden seebiliyordum. Onlar Allahu Tealann Kendi aralarnda birbirine kar merhametliler buyurduu gibiydiler. Alkame yle dedi: Ben sordum: Ey Valide, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ne yapyordu? Aie: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kimseye alamazd fakat acsn sakaln tutarak belli ederdi.412[165] u ayetler Beni Kureyza hakknda nazil olmutur: Allah ehl-i kitaptan onlara (mrik ordularna) yardm edenleri kalelerinden indirdi ve kalplerine korku drd; bir ksmn ldryor, ve bir ksmn da esir alyordunuz. Allah, onlarn yerlerine, yurtlarna, mallarna ve ayak basmadnz topraklara sizi miras yapt. Allahn hereye gc yeter. (Ahzab, 33/26-27) Kasm yle dedi: Ve enzelellezne zheruhum Yani savata Raslullaha kar mrik ordularna yardm edenler demektir. Min ehlil-Kitap: Ehli kitabtan Yani Beni Kureyza onlarn atalar basklarndan kaarak Hicaza gelmiler ve birok blgelere yaylmlardr. Min seyasihim: Kalelerinden Yani iinde bulunduklar kalelerinden. Ve Kazefe f Kulbihimurrub Ve kalplerine korku att. Yani uygun bir karlk olarak kalplerine korku sald.413[166] bn Kesir yle dedi: Kalelerinden inip teslim olan Yahudiler Medineye gtrlp eitli evlerde hapsedildiler. Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem arya gitti ve o civara ukurlar kazlmasn emretti. Sonra tutuklu bulunan Yahudi erkekleri gurup gurup getirilerek boyunlar vurulup o ukurlara atldlar. lerinde Allahn dman Huyey b. Ahtab
412[165]

Heysemi yle dedi. Ahmedin naklettii bu rivayetin bir blm sahihtir. Ravilerden Muhammed b. Amr b. Alkamenin kendisi hasen dier ricali ise sikatdr. Mecmauz Zevid: (6/137, 138). 413[166] Mehasinut-Tevil: (13/245)

206

ve reisleri Kab bin Esed de bulunmaktayd. Boynu vurulan erkeklerin toplam saylar altyz veya yediyz civarndayd. Bli olmam erkek ocuklar ise kadnlar ve mallaryla beraber taksim edildi.414[167]

mni Dersler ve ller:

1- bn Kesir yle dedi: nk onlar antlamalarna ramen mriklerle yapt savata Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar mriklere destek verdiler ve mslmanlar arkadan vurmaya kalktlar. Bu ekilde mslmanlara byk bir korku endie yaattlar. Sonra Allah, onlarn hilelerini kendi aleyhlerine evirdi, mrikleri eli bo gnderdikten sonra, mslmanlar ortadan kaldrmak isteyen, izzet peine den hainleri zillete drerek onlarn kklerini kazd. Bu sebeble Allahu Teala yle buyurmutur. Bir ksmn ldryor ve bir ksmn da esir alyordunuz. Yani sava erkeklerin ldrlp, kadn ve ocuklarn kle alnmas. mam Ahmed, Atiyyetl-Kuraziyy dedi ki: Kureyza gn peygambere arz olunmutuk. Edeb yerinde kl bitmi olan, ldrlyor, kl bitmemi olana yol veriliyor, ldrlmyordu. Ben de, edeb yerinde kl bitmemi olanlarndandm. Bana da, yol verilmi, dokunulmamt. Tm snnet ehli bunu rivayet etmi, Tirmiz de Hasen Sahih, olduunu sylemitir.415[168] 2- Ksimi yle dedi: Bu gazve ile Allahu Teala mslmanlar kendilerine srekli vefaszlk ve ihanet eden Yahudilere komuluktan kurtard. Geriye sadece Haybere snp, orada mrikleri mslmanlara kar kkrtp, ahzab savana neden olan ilere gelenleri kald.416[169] 3- Baz alimler yle dedi: Ey Allahm! Taknln sonu ne de kt imi! Bir toplum gven iinde yaarken, liderleri birtakm eyler elde etmek iin ihanet ve anlamay ihlal ederek, halklarn byk bir zarar ve srgne uratrlar. te Hicaz yahudilerinin bana gelen bundan baka birey deildir. Onlar ile mslmanlar arasnda, ittifak ve saldrmazlk antlamas vard, huzur ve gven iinde yayorlard. Fakat Yahudiler ekemezlik ve azgnlklar yznden bu antlamalara riayet etmediler ve bylece kendi elleriyle kendi sonlarn hazrlam oldular. Allah onlarn hallerini dzeltemeyecektir. Allahn her eye gc yeter 4- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Hibirini ikindiyi Beni Kureyzaya varmadan klmasn emri ve onun, karmamak iin namaz yolda klan ve bu emrin zahiri gereince yolda klmayp karanlara tepki gstermemesi hakkn birden fazla olabileceine delil deildir. Her mctehid orada ictihadnda isabet etmitir. Fakat burada tm abasn ortaya koyduu halde, yanl ictihad yapm kimse mazurdur. Yoksa Hak birdir, birden fazla deil. Bunun bir benzeri Allahu Tealann u kavlidir: Bylece bunu (bu hkm) Sleymana biz retmitik. Zaten, onlarn herbirine hkm ve ilim vermitik. (Enbiya, 21/79) Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in u kavli de bu hususa ahittir: Bir hakim ictihad edip doruyu bulursa iki sevap, ictihad edip yanllk ederse bir sevap alr.417[170] Mctehid, tam veya eksik, her halkrda sevap alr. O, hatasnda mazurdur. nk asla hakka muhalefet etmek istememitir. Bilakis hakikate ulamak iin tm bilgi ve imkanlarn kullanr. Baz kimselerin bu kssa ile yaptklar, alimlere ait btn sz ve itihatlarn doru kabul edilecei ynndeki istidlalleri epey yaygnlamtr. Bunlar bylece, imamlar taklid etmeyi ve ihtilaf edilen meselelerin eri delillerini bilmemeyi kendileri iin uygun bir yol olarak benimserler. T ki; onlar iin artk taklid asl olmu, bu ekilde onlar ile Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem arasndaki ba kapuklua uram olur.
414[167] 415[168]

Mehasinut-Tevil: (13/244). Tefsirul Kuranil-Azm: (3/478) 416[169] Mehasinut-Tevil: (13/246). 417[170] Buhr (13/330) el-tisam, Mslim (12/13) el-Akdiye, Ebu Davud (3557) el-Akdiye.

207

Hafz yle demitir: Bu rivayetten mutlak olarak tm mctehidlerin isabet ettikleri sonucunu karmak, ak deildir. Knanmama, tm imkanlar kullanldktan sonra ictihad edilmesi durumunda sz konusudur. Bundan tm imkanlarn kulland halde yanl karar veren mctehidin gnah ilemedii sonucu kar. kindi namaz olay udur: Baz sahabeler yasa hakikati zerine hamlettiler ve ikinci yasa, birinci yasaa tercih ederek, namaz vaktinin kmasna aldrmadlar. Ki birinci yasak namazn vakitini karmama yasadr. Yine o gnlerde Hendek savanda arpmalar nedeniyle birka vakit namazn geirilmesi hadisisenden namazn vaktinin geirilebilecei neticesini kardlar. Dier grup sahabe ise, buradaki yasa hakikati zerine deil de, Beni Kureyzaya hzla hareket etmeye tevik anlamnda kinaye olarak anladlar. Cumhur, bu hadiseden ictihad eden kimsenin gnah ilemedii sonucunu kard. nk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem her iki taraftan da kimseyi knamad. Eer gnah sz konusu olsayd, gnah ileyeni knamas gerekirdi.418[171] 5- Sad b. Muz -Radyallahu anh-n menakibi hakknda derecesinin yksekliini ve makamnn bykln gsteren birok sahih hadis varid olmutur. Nasl olmasn ki o, Ensrn reisi idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: Bynz kalkp karlayn diyerek onun, bu konumunu teyid etmitir.419[172] Cbir -Radyallahu anh-den Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini iittim: Ar, Sad b. Muzn lm ile titredi.420[173] Ber -Radyallahu anh-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ipek bir kuma hediye edildi. Sahabe, bu kumaa dokunuyor ve yumuaklna aryorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Bunun yumuaklna m aryorsunuz? Sad b. Muzn mendilleri bundan daha hayrl veya daha yumuaktr diye buyurdu.421[174] Enesden: Sad b. Muzn cenazesi tanrken mnafklar Ne hafif dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ise: Onun cenazesini melekler tayorlard buyurdu.422[175]
***

418[171] 419[172]

Fetihten zetlenerek (7/473). Buhr, (7/475) el-Meaz 420[173] Buhr (7/154) Menakibul-Ensar, Tirmiz (13/235) el-Menakib. Arn titremesi Sadn ruhunun gelmesinden duyduu sevin ve ferah nedeniyledir. bn Mace/158 el-Mukaddime. 421[174] Buhr: (7/153-154) Menakibul-Ensar, Tirmiz (13/234-235) el-Menakib. 422[175] Tirmiz (13/236) el-Menakib, bn Mce (157) el-Mukaddime, Tirmiz: Bu, hasen sahih garib hadistir. elAlbni Sahihledi, No: (4203) Sahih-i Tirmizden. Ve No. 8226 el-Mikat.

208

209

12- AHZAB VE BEN KUREYZA HADSELERN TAKP EDEN VE HUDEYBYE NCES MEYDANA GELEN OLAYLAR
1- Ebu Rafii b. Ebul Hukaykin ldrlmesi. 2- Beni Lihyan azvesi 3- Necd Seriyyesi ve Smame b. Usal hadisesi. 4- Murays Gazvesi (Benl Mustalk) Ve Bu Gazvenin Hadiselerinden: a- Mnafklarn ba Abdullah bin beyyin: Medineye dndmz zaman izzet ve kuvveti daha fazla olan, zayf ve zelil olan oradan karacaktr, sz. b- Rasulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-e kl eken bedevinin olay. c- fk hadisesi

210

211

1- Ebu Rafii B. Ebil Hukaykin ldrl

bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Yukarda da ifade ettiimiz gibi Mrikleri Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar sava iin kkrtanlardan biri de Ebu Rafii idi. Arkada Hubey b. Ahtab Beni Kureyza ile beraber idam edilmesine ramen, o kurtulmutu. Hazrec, Allah dman Kab b. Erefe suikast dzenlemiti. Evs de bu yolda geri kalmak istemedi ve onlar da bir dier Allah dman Rafiyi ortadan kaldrmak istiyordu. Allah, Rasulnn eli ile bu iki kavmi hayrda birbirleriyle yartryordu. Evs, bu i iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden onay istediler, o da onaylad. Bunun iin tamam Seleme oullarndan olan bir ekip oluturuldu. Ekipte unlar vard. Komutan olarak Abdullah b. Atik, Abdullah b Enis, Ebu Katade el-Haris b. Rabii, Mesud b. Sinan ve Hza b. Esved.423[176] Buharinin Bera b. zibden naklettii bu suikastn hikayesi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Yahudi Ebu Rafiiyi ldrmek zere Ensardan bir ekip gnderdi ve balarna da Abdullah b. Atiki seti. Ebu Rafii, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme hakaretler etmekte ve dmanlarn ona kar kkrtmaktayd. Hicaz blgesinde kendisine ait bir kalede yaamaktayd. Ekip, onun kalesine akam olup insanlar kaleye ekilmek zereyken ulatlar. Abdullah arkadalarna: Siz burada bekleyin. Ben gidip ieri girmek iin kapclara bir oyun yapacam, dedi ve gitti. Kapya yaklanca sanki bir i gryormu gibi giysisini bana ekti. insanlar ieri girdiler. Kapc ona: Ey Allahn kulu ieri giriyorsan abuk gir, kapy kapatacam, diye bard. Abdullah ieri girdi ve gizlendi. Sonrasn Abdullah yle anlatt. Kapc kapy kitleyip anahtarlarn zerine ast. Gizlendiim yerden kp anahtarlar aldm ve kapy atm. Arkadalar sohbet iin Ebu Rafiinin yannda ona ait bir odada toplanmlard. Onlar gidince ieriye daldm. Her kapy atmda, tekrar arkadan kilitliyordum ki onu ldrmeden insanlar beni yakalayamasnlar. Ebu Rafiiinin yanna vardmda onun karanlk bir odada oluk ocuuyla beraberdi. Odann neresinde oturduunu tam olarak anlamak iin Ey Ebu Rafii, diye seslendim. Kim o diye karlk verince sesin geldii yne doru hzla ilerledim ve klcm ile bir darbe vurdum. Fakat dehet iindeydim ve ii bitirememitim. lk atmaya balaynca odadan kp yakn bir yere gizlendim. Sonra tekrar odaya girip (sesimi deitirerek): Bu lk ta neyin nesi ey Ebu Rafii, dedim. O: Anan alasn, az nce bir adam odada klcyla bana saldrd, diye karlk verince tekrar klla zerine saldrdm ve vurmaya devam ettim. Fakat yine ldremedim. Sonra klcn keskin ucunu karnna bastm. Nihayet Ebu Rafii arkasna devrildi. Sonra kaplar teker teker aarak kamaya baladm. lerlerken merdivenden dtm ve baldr kemiim krld. Sonra onu ldrdm kesin olarak bilinceye kadar burada saklanacam deyip sabah oluncaya kadar saklandm. Sabah olup horoz tnce birisi kale duvarna karak Hicaz ehli taciri Ebu Rafii lmtr, diyerek onun lmn ilan etti. Bunun zerine arkadalarmn yanna gidip: Bu i tamam, Allah, Ebu Rafiiyi katletmitir, dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelince olay ona anlattm. Bana ayan uzat dedi. Ayam uzattm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ayam okad ve sanki hi birey olmam gibi ars geiverdi.424[177]
Zadul-Med: (3/275-276). Buhr (7/395-396) el-Meazi. Hafz zetle yle dedi. Ebu Rafiinin Hayberli tannm iki kardei vard. Bunlardan birisi de Safiyye bt. Huyyn Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-den nceki kocas Kinanedir. Bir dier kardei de Rebiidir. Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Hayberin fethinden sonra bunlarn ikisini de ldrtmtr. bn Sadin dediine gre Abdullah b. Atik, Yahudice biliyordu. Ebu Rafiinin kapsn ald ve
424[177] 423[176]

212

mni Dersler ve ller:

1- Hafz yle dedi: Bu hadisten birok sonu karabiliriz. Kendisine davet ulut halde, kfrde israr ve inat eden kafirin ve Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar eli, mal ve diliyle saldranlarn katlinin caiz olmas, harb ehline kar casusluk yapmann ve onlara kar hile kullanmann, arpmada onlara kar iddetli olmann cevaz, says az mslmann kendilerinden daha kalabalk kafirlere kar koyabilecei, Abdullahn Ebu Rafiinin sesine ve lm habercisinin haberine itibar etmesinden dolay, delil ve iaretle hkmn caiz olmas. Allah daha iyi bilir.425[178] 2- Bu olay ayn zamanda Sahabenin hayrlarda birbirleriyle nasl yartklarn da gsterir. Hayrda yarmak meru ve hatta Allahu Tealann buyruunun bir gereidir: te onda yaranlar yarsnlar (Mutaffifin, 83/26) Ama dnya iin yarmak ktlenmitir: Allahu Teala yle buyurdu: oklukla vnmek sizi o derecede oyalad ki, nihayet kabirleri ziyaret ettiniz. (Tekasr, 102/1-2) Bu, dnya malnn daha ok elde etmek iin giriilen bir yartr. Seleften bazlar yle dediler: Birisi seninle dnya hususunda yaryorsa, Sen onunla din hususunda yar. Bazlar da yle dediler: Kimsenin seni Allaha yaknlk hususunda gememesini salayabiliyorsan, bunu yap. Allahu Teala yle buyurdu: Rabbinizden bir marifete ve cennete koun (Hadid, 57/21) Bu, din hususundadr. Dnya hususunda ise yle buyurdu: Yerin srtlarnda yryn ve Allahn rzkndan yiyin (Mlk, 67/15) Allahu Teala ahiret meselesinde yar ve kou emrederken, dnya geimini kazanmada yryn buyurdu.

kapy Ebu Rafiinin kars aarak ona Sen kimsin dedi. Abdullah Ebu Rafiye bir hediye getirdim deyince, kadn kapy at. (Fethden zetle 7/396-400). 425[178] Fethul-Bar: (7/400).

213

2- Beni Lihyan azvesi

bn shak yle dedi: Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zilhicce, Muharrem, Safer ve Reb aylar boyunca Medinede kald ve Kureyzann fethinin altnc ay Cemadil la aynda Raci faciasnn msebbipleri Habib b. Adiyy ve arkadalarn cezalandrmak zere Beni Lihyana sefer balatt. Onlar ani bir baskna uratmak iin ama gidiyormu izlemini verdi.426[179] bn Kayyim yle dedi: Medinede yerine vekil olarak bn mm Mektumu brakt. Sonra hzla hareket ederek, o kavmin vadilerinden bir vadi olan Guran vadisine ulat. Buras Emec ve Usfan arasnda bir yerdi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashab burada ehid edilmilerdi. Burada ashabn rahmetle and ve onlara dua etti. Beni Lihyan mslmanlarn geldiini anlayp, da balarna katlar. Mslmanlar onlardan kimseyi yakalayamad. ki gn boyunca burada konaklayp, etrafa birlikler sevkedilmesine ramen kimseyi ele geiremediler. Sonra Usfana hareket ettiler ve orada Mekkelilere zerlerine saldracaklar izlenimi vererek korkutmak iin Kuraul Gamime on kiilik bir svari birlii gnderdiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra ashabyla tam ondrt gece ayr kald Medineye dnd.427[180]

426[179] 427[180]

Abdusselam Harun, Tehzibus-Sre (184). Zdl-Med: (3/276)

214

3 - Necd Seriyyesi Ve Smame b. Usal Olay

bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra Necd yresine doru bir svari birlii sevketti. Onlar da Beni Hanifenin reisi Smame b. Usali esir alp, getirdiler.428[181] Ebu Hureyre -Radyallahu anh-den: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Necd yresine doru bir svari birlii gnderdi. Onlar da Beni Hanifeden Smame b. Usal isimli bir adam yakalayp getirdiler ve onu Mescidin direklerinden birine baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun yanna varp: Ey Smame! Gnlnde ne var? inden ne geiriyorsun? diye sordu. Smame: Ey Muhammed; gnlmde hayr var. Eer, sen beni ldrecek olursan asil birini ldrm olursun. Eer, sen, bana iyilik edersen, iyilie kreden, iyilik bilen bir kimseye iyilik etmi olursun! Eer kurtulmam iin benden mal istersen, dilediin kadar iste al dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onu kendi haline brakt. Ertesi gn olunca, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Smameye Ey Same, gnlnde ne var, ne dnyorsun? diye sordu. Smame de Gnlmde, dn sana sylemi olduum ey var. Eer bana iyilik edersen, iyilie kreden, iyilik bilen bir kimseye iyilik etmi olursun. Eer kurtulmam iin benden mal istersen, dilediin kadar iste al dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yine onu kendi haline brakt. Ertesi gn olunca, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Smameye Ey Smame, gnlnde ne var, ne dnyorsun? diye sordu. Smame de: Gnlmde dn sana sylemi olduum eyler var, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Smameyi serbest brakn, buyurdu. Smame serbest braklnca Mescide yakn hurmala gitti ve ykandktan sonra mescide girip: Ben, ehadet ederim ki Allahtan baka ilah yoktur ve yine ehadet ederim ki Muhammed Allahn rasuldr. Ey Muhammed! Vallahi, yanna geldiim zaman, yer yznde bana senin yznden daha sevimsiz bir yz yoktu. Fakat imdi senin yzn bana, btn yzlerin en sevimlisidir. Vallahi, yanna geldiimde, bana, senin dininden daha sevimsiz gelen bir din yoktu. Fakat imdi, senin dinin bana, dinlerin en sevimlisi ve sevgilisidir. Vallahi, yanna geldiimde, bana, senin yurdundan daha sevimsiz gelen bir yurt yoktu. Fakat imdi, senin yurdun bana yurtlarn en sevimlisi ve sevgilisidir. Senin svarilerin beni yakaladklar zaman umre iin yola kmtm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu mjdeledi ve umre yapmasn emretti. Mekkeye geldii zaman ona sen dinden mi ktn? diye ktlar. Smame: Hayr, fakat vallahi ben Allahn elisi olan Muhammed ile beraber slama girdim. Vallahi bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem izin vermedike size Yemameden bir buday tanesi gelmeyecektir dedi.429[182]

Zdl-Med: (3/277). Buhr (7/788) el-Meaz Mslim (12/88-89) el-Cihad ves-Siyer. Nevevi yle dedi: ldrrsen kan sahibi birisini ldrsn sznn anlam hususunda ihtilaf edildi. Kad yad bunun anlam: Kan yerde braklmayan ve kannn intikam alnan birisini ldrm olursun demektir, dedi. dierleri ise bunun anlam: Kanl bir katili ldrm olursun, demektir, dediler. Dier bir grupda bunun anlam; kavmi iinde asalet ve saygnlk sahibi birisidir, dediler. (erhun Nevevi 12/87-88).
429[182]

428[181]

215

mni Dersler ve ller:

1- Hafz yle dedi: Smame olaynda kafirin mescide balanmas, gayri mslim esirlere ikram edilmesi, affn nemli ve byk sonular dourmas ki, Smame karlksz olarak affedildii anda, nefretinin, sevgiye dntn sylemitir. Yine kafir bir kimse hayrl bir ie balayp sonra mslman olursa, onun o iini tamamlamas gerekir. slama girmesinde fayda grlen ve kavminden bakalarn da slama sokabilecek kimselere daha hogrl ve nazik davranlr. Kfr diyarlarna, ordu birliklerinin sevki ve onlardan yakalanlarn esir alnmas ve onu ldrmek veya yaamn balamak hususunda mslmanlarn muhayyer olduu hususlarn da bu hadisten alm oluyoruz.430[183]

4- Muraysi Yani Beni Mustalk azvesi

Muhammed b. shakdan: O, bana, Asm b. mer b. Katade ve Abdullah b. Ebu Bekir ve Muhammed b. Yahya b. Hibbandan her biri Ben Mustalk azvesi hakknda unlar anlattlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Ben Mustalkn kendisi iin asker toplayp hazrlandn duydu. Onlara kar harekete geti ve onlarla kendi sulak arazilerinde karlat. O yerin ad el-Murays idi. Kadd mntkasndan sahile kadar uzanyordu. Orada arptlar. Mustalikoullar malup oldular. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ei Cveyriyenin babas ve kavmin reisi olan el-Haris b. Ebu Dirr da orada ldrld. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlardan birok esir ald ve onlar mslmanlar arasnda paylatrd. Elde ettii esirler iinde daha sonra evlendii Cveyriye de vard.431[184] bn shak yle dedi: Sonra, hicri alt yl, aban aynda Hzaadan Beni Mstalk azves yapld.432[185] Buhar rivayet etti: Nafye yazdm. O da bana yle yazd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Beni Mustalka anszn bir baskn dzenledi ve savalarn katledip oluk ocuklarn esir ald. O gn, Cveyriye de esirler arasndayd. Bunu bana, o azveye itirak etmi olan bn mer anlatt433[186] Aie -Radyallahu anha-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ben Mustalktan alnan esirleri mslmanlar arasnda paylat zaman Cveyriye bt. el- Haris, Sabit b. Kays b. e-emas veya onun amcas olunun payna dt. Cveyriye, onunla hrriyetini elde etmek zere mkatebe yapt. O, grenlerin mutlaka ilgisini eken gzel ve cazibeli bir kadnd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelerek zgrle kavumas iin kendisine yardm etmesini rica etti. Allaha yemin olsun ki onu odamn kapsnda grr grmez irkildim ve Raslullahn dikkatini ekeceinden kayglandm. RaslullahSallallahu aleyhi vesellemin yanna gelerek: Ya Raslallah , ben kavmin lideri el-Hars b. Ebu Dirarn kz Cveyriyeyim. Bamza malum musibet geldi ve ben Sabit b. Kays veya onun amca olunun payna dtm onunla zgrlm iin mkatebe yaptm. Senden bu konuda yardm diliyorum, dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Sana bundan daha hayrl birey nereyim mi? diye sordu. Cveyriye: O nedir ey Allahn Rasul? dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Mkatebe borcunu deyeyim ve seninle evleneyim buyurdu. Cveyriye:
Fethul-Bri: (7/690). Heysem Mecmada yle dedi: Bu hadisi Tabern rivayet etti ve ricali sikattr. Mecmauz Zevid. (6/142). 432[185] Tehzbus Sreti bn Hiam (186), Abdusselam b. Harun. 433[186] Buhr (5/202) el-fk, Mslim (12/35-36) el-Cihad ves Siyer, Lafz Mslime aittir: Nafiye yazdm ve ona savatan nce slama armay sordum. O bana cevabi mektubunda bunun slamn balangcnda olduunu ve Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Beni Mustalkla anszn saldrdn... yazd.
431[184] 430[183]

216

Tamam, ey Allahn Rasul, dedi. Raslullah: O halde bunu yaptm buyurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Cveyriye ile evlendii haberi insanlara ulanca, insanlar paymza den bu kleler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hsmlardr deyip, onlar zgrlklerine kavuturdular. Cveyriye, evlenerek kavminden yz kiinin zgrln salamtr. Kavmine ondan daha bereketli bir baka kadn bilmiyorum434[187]

Bu azve Boyunca Gerekleen bret Dolu Hadiseler:

a- Mnafklarn ba Abdullah b. beyyin Medineye dndmz zaman izzet ve kuvveti daha fazla olan, zayf ve zelil olan aradan karacaktr, sz. b- Klcn Resulluh Sallallahu aleyhi veselleme kaldrp: Seni benden kim koruyacaktr? diyen bedevinin hadisesi. c- fk olay imdi bu olaylar daha ayrntl olarak aklamaya balayalm. Yardm Allahtandr.

A- Abdullah b. beyyin sz:

Medineye dndmz zaman, izzet ve kuvveti daha fazla olan, zayf ve zelil olan oradan karacaktr. Cabir b. Abdillah -Radyallahu anhumaBu azvede su tartmas yznden Muhacirlerden bir adam Ensardan bir adam dvd. Ensardan olan adam: Ey Ensar, yardm edin Muhacirlerden olan adam da: Ey Muhacirler, yardm edin diye kavimlerini yardma ardlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Onlarn bu arlarn iitince Brakn, u cahiliye davasn. nk o kokumu pis bir itir. buyurdu. Bu olay iiten Abdullah b. beyy yanndaki mnafklara Demek yle Vallahi eer Medineye dnersek izzet ve kuvveti fazla olanlar, zayf ve zelili oradan mutlaka karacaktr dedi. Onun bu irkin sz Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ulanca, yannda bulunan mer: Ya Resulallah, beni brak ta u mnafn boynunu vuraym dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Hayr, insanlar Muhammed ashabn ldryor derler. buyurdu. Balangta Ensar, Muhacirden daha kalabalk idi. Fakat sonra muhacirlerin says onlar geti435[188] Hafz yle dedi: Biz azvede idik sz; bn shak, bu azvenin Ben Mustalk azvesi olarak isimlendirdi. bn Ebu mer, o da Sfyandan yoluyla rivayet edildii kadaryla bu smailnin nezdinde de byledir. Der ki: Onlar, bu azvenin, Beni Mustalk azvesi olduu grndedirler. bn Ebu Hatim, Akl yoluyla, Zhriden, O da Urve b. Zbeyr ve Amr b. Sabitden rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mreys azvesine kmt. Bu sefer esnasnda Raslullah, Sallallahu aleyhi vesellem Kaf el-Mellel ile sahil arasnda bulunan Menat putunu ykmtr. Bu sefer de Ensar ve Muhacirden iki adam kavga etmi ve Muhacir, Ensardan olan adam dvmt. Bunun zerine Ensardan olan adam Ensar, Muhacir de Muhacirleri yardmna

bn shk (4/8-9) bn Hiamn Sretinden. Ondan da Ahmed (6/277) Fkhus Sirenin tahkikinde el-Albni bu rivayetin isnadn sahihlemitir. 435[188] Buhar (7/516) el-Meaz, Mslim (17/120) Sfatul-Mnafikn ve Ahkmihim

434[187]

217

arm ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kvlcmlanan bu fitneyi ortadan kaldrmt. Bu olaydan sonra mnafklar Abdullah b. beyin yanna toplanarak ona: Sen sz dinlenilir bir kii idin. imdi ise kimseye ne faydan ne zararn var dediler. O da: Eer Medineye dnersek, izzet ve kuvvet sahipleri, zayf ve zelil olan mutlaka oradan karacaktr, dedi. Ve bylece bu kssay uzunca rivayet etti.436[189] Ey Ensar hadi unlara kar yardma gelin anlamndadr. Kt ve kokumu bir Cahiliye ars diye nitelenen ey de ite bylece herkesin taraftarlarn karlkl atmak zere armas demektir.437[190] bn Abdilber yle dedi: Abdullah b. beyyin szn Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Zeyd b. Erkam ulatrd. Abdullah b. beyy szn inkar etti. Bunun zerine Mnafikun Sresi nazil oldu ve durumu tm gerekliiyle ortaya serdi. Vahyin nazil olmasndan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zeyde Ey delikanl, kulaklarn yanlmad ve Allah senin doru sylediini tasdik etti dedi. Mnafklarn ba Abdullah bn beyyin olu Abdullah, babasnn bu hareketine kar kt ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelerek yle dedi: Vallahi ey Allahn Rsul sen aziz, o ise zelildir Bir dier rivayete gre ise yle demitir. Vallahi ey Allahn Resul, izzete en layk olan sen, zillete en layk olan da Odur. Vallahi eer sen dilersen onu Medineden hemen karrz Sad b. Ubadede yle dedi: Ey Allahn elisi, sen onun kusuruna bakma. Allah seni bize gnderdii zaman kavmi lider yapmak iin ona tac hazrlyordu. Fakat sen gelince, o, senin onu bundan mahrum ettiini dnyor. Grndnn aksi bir inanta ise muhakkak ki kaybetmi ve hsrana uramtr. Bize iman izhar ediyor, iinden gizlediinin hesabn ise Rabbine verecektir. Abdullah b. beyyin olu Abdullah da yle dedi: Ya Rasulallah, eer babam hakknda duyduklarn iin onu ldrmeyi istiyorsan brak bu ii ben yapaym. Ensar benim kadar babasna iyi davranan ve ona kar iyi olan insan daha grmemitir. Ve ben Ya Rasulallah, baka birine babam ldrmesi iin emretmenden ekiniyorum. Eer byle yapacak olursan babamn katilinin insanlar arasnda dolamasna sabredemeyip, bir mslman ldrerek cehenneme girerim. Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem ona gzel szler syledi, dua etti ve babana iyi davran, senden hayrdan baka birey grmesin buyurdu Bu azve dnnde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve mslmanlar Medineye dnnce, bn beyyin olu Abdullah, babasn ehrin giriinde durdurarak ona: Vallahi, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem sana giri izni vermedike Medineye giremezsin, dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun Medineye girmesine izin verdi.438[191]

mni Dersler ve ller:

1- erefli isimler, mslman cemaatini blmek ve paralamak amacyla kullanlrsa bu durumda kokumu, iren bir Cahiliye davasna dnr. Muhacir ve Ensar isimleri, sahiplerinin erefini gsteren, Allahn onlara verek verdii isimler idi. Allahu Teala yle buyurdu: ne geen ilk muhacirler ve Ensar ile onlara gzellikle tabi olanlar var ya, ite Allah onlardan raz olmutur, onlar da Allahtan raz olmulardr. (Tevbe, 9/100) Savalarda Muhacirlerin bir sanca, Ensarn bir sanca vard. Fakat bu isimler ne zaman ki mslmanlar blmek anlamnda kt bir ekilde kullanld, o zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bunu reddederek: Kokumu cahiliye davasn brakn buyurdu. Allah daha iyi bilir ya Ehli Snnet Menheci ya da Selefi Menhec diye isimlendirilen metoda
436[189] 437[190]

Bu rivayet isnd ynnden mrsel ve ceyyiddir. Fethul-Briden muhtasar olarak (8/5171) et-Tefsir. 438[191] ed-Drer fi htisaril-Meazi ves-Siyer (189-190).

218

ballklarndan tr deil de; biri cemaatine selefi ismini, dieri Ehli Snnet, teki Ensarus-Sunne ismini alem olarak semi olup da, srf taassublarndan dolay ayrla denler de, szedilen ktlemenin kapsamna girerler. mmetin yetmi frkaya ayrlaca hadisindeki kurtulmu frka sahabeler ve Kitab ve Snnet hakknda onlarn akidesi ve anlay zere olan frkadr. Sahih Menhece sahip mslmanlar, ats altnda faaliyet yrttkleri birtakm simgelere ve isimlere gre ayrarak blmek caiz deildir. Her samimi mslmann, mslmanlar sahih anlay ve Sahih Akide zerinde birletirmek, kaynatrmak iin almas gerekir. 2- Bu kssada imann izzet ve erefinin, kafir ve mnafklarn da zilletlerinin ve ayrca izzet ve erefin tamamen Allaha ait olduunun ve onun ancak itaatle elde edilebileceinin beyan vardr. Allahu Teala yle buyurdu: Kim izzet ve eref istiyor idiyse, bilsin ki, izzet ve erefin tamam Allahndr. Ona ancak gzel szler ykselir (Fatr, 35/10) Mnafklarn ba Abdullah b. beyyin olu Abdullah tarafndan yolunun kesilmesi ve Raslullah izin verinceye kadar Medineye girememesi onun iin en byk bir zillet ve utan olmutur. Bylece kimin izzetli, kimin zelil olduu birkez daha grlm oldu. 3- Yine bu kssadan, byk zararn, kk zarar ile atlatlmasnn meru olduunu anlyoruz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin slam izhar eden arkadalarn ldrtt haberinin yaylmas hi kukusuz byk bir ziyandr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha byk olan byle bir zarar nlemek iin Abdullah b. beyyin hile ve desiseleri anlamndaki zararlara tahamml etmitir. 4- Yine bu kssada Peygamberimizin erefi ve mnafklarn eziyetlerine sabr gz nne serilmektedir. O, peygamberlerin en ereflisi ve hepsinin imamdr. Eer, Abdullaha babasn ldrmesini emretseyi, Abdullah, Allah ve Resulnn rzasn kazanmak iin hi tereddt etmeden bunu yapard. Fakat o, Abdullaha babasn ldrmesini deil ona iyilik yapmaya devam etmesini emretti. O, asla kendisi iin deil, sadece Allah iin intikam alrd. Hi kukusuz onun hayat boyunca birok ile ve eziyetlere maruz kalmas ve tm bunlara sabetmesi Allahn onu ereflendirmek ona ikram etmek iin artrd yksek derecesi ve stnlnn alametlerindendir. Allahn salat ve selam onun zerine olsun.

B- Raslullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-e Kl ekip imdi Seni Benden Kim Kurtaracak? Diyen Bedevinin Kssas:
Cabir b. Abdillah -Radyallahu anh-dan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile bareber Necd azvesinde idik. Dikenli bir yer olan Kaile vadisine geldiimiz zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem inip bir aacn altnda glgelendi ve klcn aaca ast. nsanlar da dalp bulduklar aalarn altnda glgelenmeye baladlar. Biz bu halde iken, Resullullah Sallallahu aleyhi vesellemin bizi ardn duyduk. Koup yanna vardmzda bir bedevinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bize: Ben uykuda iken bu adam gelip, zerime kl ekti ve imdi seni benden kim kurtaracak? dedi. Ben Allah! deyince, klcn knna sokup, yere oturdu buyurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu cezalandrmad439[192]

mni Dersler ve ller:

1- Bu kssada Allahu Tealann: Allah seni insanlardan koruyacaktr kavlinin tasdiki vardr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hayatnda bundan nce bunun gibi birok olay yaanmtr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ldrmeye niyetlenen Ebu Cehl olay439[192]

Buhar, (7/494) el-Meaz

219

Sahihi Mslimde geer-, Suraka olay, Uhud savanda yaananlar, Beni Nadr srgn olay ve ileride Hayber azvesinde gelecek olan zehirli koyun eti olay bunlardan balcalardr. 2- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin imannn kuvveti, Allaha olan ballk ve gveni gryoruz. Nice insanlar, Allahn vaadi gereklemek zere iken, zor anlarda sabredememi, tereddt ve korkuya kaplmamlardr. 3- Yine bu kssada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yksek ahlkn, cahilleri affediini ve kendi ahs iin intikam almamas ve kimseye kzmamasn gryoruz. Allaha davet eden slam davetilerinin de kendilerini bu yksek ahlak zere eitmeleri gerekir. Zira onlarn byk nder ve rnekleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir. Andolsun ki, Raslullahda, sizin iin, Allaha ve iharet gnne kavumay umanlar ve Allah ok zikredenler iin en mkemmel bir rnek vardr (Ahzab, 33/21)

C- fk Hadisesi
bn ihb yle dedi: Bana, Urve b. Zbeyr. Said b. Mseyyeb, Alkame b. Vakkas, Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe b. Mesud, ifk hadisesi hakknda Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Aieden anlattlar. Onlardan herbirinden bu hadisi ayr ayr dinledim ve bazlarnn bu hadisi, dier bazlarna gre daha iyi anlam olduklarn, bazlarnn eksik braktn, dier bazlarnn doldurduunu ve herbirinin szlerinin dierlerinin szlerini doruladn grdm. Onlar, Aie yle dedi, dediler: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ne zaman bir sefere ksa, hanmlarndan hangisinin kendisine elik edeceini belirlemek iin kura ekerdi. Buna gre, Ben Mustalk seferinde kendisine ben elik edecektim. Bu sefer Hicab (rtnme) ayeti nazil olduktan sonra idi. Beni Hevdec ierisinde deveya bindirdiler. (Konak yerlerinde de) Hevdec iinde indirilirdim. Dnte Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem geceleyin yolda son olarak bir yerde konaklad. Vakit henz geceydi ki, yry iin hazrlklara baladlar. Ben de rahatlamak iin kampn dna ktm. Dnp de kaldm yere yaklatmda gerdanlmn bir yerlerde dm olduunu farkettim. Aramak iin geri dndm, fakat bu arada ordu hareket etmi ve ben de arkalarnda yalnz kalmtm. Benim, iinde yolculuk ettiim Hevdeci tayan drt kii, bo olduunun farkna varmadan onu deveye yklemilerdi. O gnlerde yiyecek ktlndan dolay kadnlar daha zayf idiler. O nedenle hevdecin hafiflii onlarn iinde benim olmadm anlamalarna yetmemitir. arafma brnp geride kaldm anlar da gelir beni gtrrler midiyle yere uzandm. Bu arada gz kapaklarma bir arlk kt ve uyumuum, sabahleyin (askerleri arkadan takib ederek braklan eyleri toplamakla grevli olan) Safvan b. Muattal es-Slem yoldan geerken, rtyle ilgili hkm inmeden nce birka kez grm olduundan beni grp tand. Devesini durdurdu nna lillahi ve inna ileyhi raciun Peygamberin hanm burada kalm! dedi. Bu ses zerine birden uyandm ve hemen arafmla yzm kapadm. Baka bir ey demeden devesini ktrd ve kenarda durdu, ben de deveye bindim. Deveyi yularndan tutuyordu. le sralar tam durduu zaman kervana yetitik ve bu srada helak olan olmutu. Sonradan bu olayn bana iftira atmak iin kullanldn ve Abdullah b. beyyin iftiraclarn ban ektiini rendim. Urve yle dedi: Bu ii halk arasnda yayan kii o idi. nsanlar onun yanna gelir ve hep bu meseleyi konuur sonra gidip baka yerlerde yine bu meseleyi konuurlard. Ve yine Urve yle dedi: fk cemaatine baka kimseler de dahil olmasna ramen ben sadece Hassan b. Sabit, Mistah b. sase ve Hamne bt. Cah biliyorum. Fakat onlar, Allahu Tealann zikrettii gibi bir gruptur. Ve bu iin ban da Abdullah b. Ubeyyin ektii sylenmekteydi. Yine Urve yle dedi: Aie, yannda Hassana kfredilmesinden holanmaz ve onun u szlerin sahibi olduunu hatrlatrd: Hi phesiz, benim babam, babamn babas ile benim eref ve namusum, Muhammedin erefi iin size kar bir kalkandr Aie yle devam etti: Medineye varnca hastalandm ve bir aydan daha fazla yatakta kaldm. Olanlardan btnyle habersizdim. Fakat Medine iftira haberiyle alkalanmakta imi ve bu 220

durum Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin de kulana ulamt. Eskiden olduu gibi hastalmla igilenmediini gryordum. Geliyor, bana hibir ey sylemeden bakalarndan nasl olduumu reniyor ve gidiyordu. Bir eyler dnyor diye nerdeyse aklm atlyordu. Raslullahtan izin aldm ve daha iyi bakm iin annemin evine gittim. Ben orada kalrken, bir gece babamn yeeni olan Mistahn annesiyle rahatlamak iin ehrin dna ktm. Oradan buradan konuurken bir eye taklp sendeledi ve ayn anda Yok olsun Mistah diye bard. Sen nasl annesin ki, Bedir Savana katlm olan olunu byle lanetliyorsun? dedim. Sevgili kzm diye sze balad ve yle devam etti: Onun ne rezalet heveslisi olduundan haberin yok mu? Ardndan da bana iftira kampanyasyla ilgili her eyi anlatmaya balad. Bu korkun hikayeyi duyunca kanm dondu. Hemen eve dnp, gecenin kalan ksmn alayarak geirdim. Ben yokken Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Ali ve Usme b. Zeydle bu konuyu konumu. Usme hakkmda gzel szler sylemi Ey Allahn Resul, hanmndan iyilikten baka birey grmedik. Onun hakknda yaylanlar yalan ve iftiradan ibarettir demi. Ali ise Ey Allahn Resul, kadn ktl yok, istersen bir bakasyla evlenebilirsin. Bununla birlikte, meseleyi aratrmak arzusundaysan kadn hizmetisini art ve ondan sor demi. Hizmeti arldnda o Seni Hakla gnderen Allaha yemin ederim ki , ondan kt bir ey grmedim. Ancak, kendisine ben yokken yorulmu hamura bakmasn sylediimde uyuya kalr ve bir kei gelip onu yer demitir. Ayn gn, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem minbere kp halka sesleniyor ve unlar sylyor: Ey mslmanlar, karma iftira atarak bana zarar vermede hibir snr tanmayan adamn saldrlarna kar iinizden kim benim erefimi koruyacak? Allaha yemin olsun ki, ben iyice aratrdm ve ne onda, ne de ad iftiraya karan kiide kt hibir ey bulamadm. Bunun zerine Sad b Muz440[193] (dorusu Useyd b. Hudayr olacak) ayaa kalkp, Ey Allahn Rasul, eer bu adam bizim kabilemize mensupsa onu biz ldrelim, yok eer Hazrec kabilesine mensupsa, eer emredersen yine ldrelim, diyor. Bunu duyan Hazrec kabilesinin reisi Sad b.Ubade ayaa kalkarak: Yalan sylyorsun, onu asla ldremeyeceksin. Bu adamn bizim kabilemize ait olduunu bildiinden byle konuuyorsun diye karlk veriyor. Useyd ona cevap vererek: Sen bir mnafksn, bu nedenle de bir mnaf koruyorsun demi. Bunun zerine mescidde, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin orada olmasna ramen byk bir kargaa balyor. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarn fkelerini bastryor ve minberden iniyor. Aie yle devam etti. O gnm btnyle alamakla geirdim. Ne gzmn ya diniyor, ne de gzme uyku giriyordu. Bu halde iki gece, bir gndz aladm. O kadar gz ya dktm ki, annemle babam alamaktan cierim paralanacak sandlar. Annemle baban yanmda oturduklar ve ben de alamakta olduum srada, Ensardan bir kadn benden izin istemi, ben de, izin vermitim. O da oturup benimle birlikte alyordu. Biz bu durumda iken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ieri girdi. Selam verdikten sonra oturdu. Halbuki , Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, bundan nce, aleyhimde iftira kampanyas baladndan beri yanmda hi oturmamt. Bir ay getii halde bu konuda kendisine bir vahiy de gelmemiti.

440[193]

bn Kayyim Rahmetullahi aleyh Sad b. Muazn bu olaydan nce vefat ettiini hatrlatarak Sad b. Ubadeye cevap verenin, Sad b. Muzn vefatndan sonra Evsin bana geen Useyd b. Hudayr olduunu belirtmitir. Nitekim Zhri, O da Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe O da Aieden gelen rivayette bu kiinin Useyd b. Hudayr olduu ifade edilmitir. Ebu Muhammed b. Hazm da Hi kukusuz ki gerek budur. Zira Sad b. Muz, bu olaydan nce vefat etmitir. Hadisi rivayet eden kii onun ismini yanllkla anmtr, dedi. Zdl Med (3/266).

221

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oturunca, ehadet getirdikten sonra: Ey Aie, diyerek sze balad: Senin aleyhinde bana, yle szler ulat. Sen isnatlardan beri ve uzak isen, yaknda, Allah, senin onlardan beri ve uzakln aklayacaktr. ayet, byle bir gnaha yaklatnsa, Allahtan balanmak dile ve ona tevbe et! nk kul, gnahn itiraf ve arkasndan da, tevbe ettii zaman, Allah, onun tevbesini kabul eder dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, szlerini bitirince, gzmn ya kesildi. O derece kesildi ki, bir damla bile kalmad. Hemen, babama dnp Raslullaha bu hususta benim adma cevap ver! dedim. Babam: Vallahi, Raslullaha ne diyeceimi bilemiyorum dedi. Anneme Raslullaha bu hususta benim adma sen cevap ver! dedim. Annem de: Vallahi, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ne diyeceimi bilemiyorum dedi. Bunun zerine ehadet getirip yce Allaha hamd ettim ve Onu layk olduu zere, sena ettikten sonra sze baladm. Ben, kk yata bir kadn olduum iin, Kurandan kendimi savunacak ok ayet okuyamazdm. Vallahi; dedim, ben anladm ki: Siz bu laflar iitmisiniz ve hatta onlar, gnllerinizde yer etmi, onlara inanmsnzdr. Faraz ben, size bu iten beryim desem bana inanmazsnz. Yahut ben kt bir ii yaptm diye itirafta bulunacak olsam- ki Allah, biliyor ben, byle bir eyden beriyimdir- Siz beni hemen tasdik edersiniz! Vallahi, ben, kendim iin de, sizin iin de, Yakubun oullar ile olan misalinden baka getirecek misal bulamyorum. Nitekim, o zaman, o: Artk, bana den gzelce sabr edip katlanmaktr. Sizin, u sylediklenize kar yardmna snlacak, ancak, Allahtr demitir dedim. Sonra dnp yatama yattm. Vallahi, o zaman, ben yaplan iftiradan beri ve uzak olduumu, Allahn muhakkak, beni ondan ber klacan biliyordum. Fakat, vallahi, Yce Allahn iim hakknda Kuranda tilavet edilir bir vahiy indireceini sanmyordum. ahsm ilgilendirecek bir i iin Kuranda Allah tarafndan dile getirilmekten kendimi ok uzak ve aa gryordum. Ben, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin uykuda bir rya greceini ve Allahn o rya ile, beni isnadlardan ber klacan, uzak tutacan bekliyordum. Vallah, daha Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, yerinden kalkmam ve ev halkndan hi biri de, dar kmam idi ki, Ona vahiy geldi. Kendisini vahyin arlk ve iddetinden titremek gibi vahiy almetleri brd. Vahy srasnda, k gnleri bile kendisinden, inci tanesi gibi ter dklrd. Aie yle devam etti: Vahyin arl zerinden kalkt zaman, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sevincinden glyordu. Bana ilk syledii sz u oldu: Mjde ey Aie! Yce Allah, seni kesin olarak ber kld. buyurdu. Ben, o srada fkelenmi bulunuyordum. Annem ve babam bana: Kalk yanna var da, Raslullaha teekkr et dediler. Ben: Vallahi, ben ne kalkp Onun yanna varrm, ne Ona teekkr ederim! Ben ancak, o kt eylerden beni ber klan ayetleri indiren Allaha hamd ve kr ederim dedim. Allahu Tela u on ayeti indirdi: Bu ar iftiray uyduranlar phesiz sizin iinizden bir guruptur... (Nur suresinin 11. ayetinden itibaren on ayet)

222

Allah, bu ayetler iinde benim beraatimi ilan etti. Yce Allah, beraatim haknda bu ayetleri indirince, babam Ebu Bekr -Radyallahu anh- kendisine olan akrabal ve yoksulluundan dolay yardm ettii Mstah b. Usase iin: Aieye bu iftiray syledikten sonra, Vallahi, ben de, Mstaha hi bir zaman bir ey vermem! diye yemin etmitir. Bunun zerine, Allahu Tela: Sizden, fazilet ve servet sahibi olanlar, akrabasna, yoksullara, Allah yolunda hicret edenlere vermelerinde kusur etmesin... ayetini indirdi. Ebu Bekr: Vallahi, ben, Allahn beni balamasn elbette arzu ederim! dedi ve Mstaha veregeldii nafakay tekrar vermeye balad ve: Vallahi, ben artk bunu ondan hi bir zaman kesmem dedi. Aie yle devam etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zeyneb bt. Caha da: Ey Zeyneb, Aie hakknda bildiini syle diye sormutu. Zeyneb: Ya Raslallah, Ben iitmediimi iittim, grmediini grdm, demekten saknrm. Vallahi ben onun hakknda hayrdan baka bir ey bilmiyorum dedi. Zeyneb, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hanmlar arasnda gzellii ve Peygamber yanndaki konumu ile kendisini eit grr ve rekabet ederdi. Yce Allah, onu dindeki takvas sayesinde korudu. ftiraclarn sylediklerini benimseyip kr krne anlatmaya ve yaymaya koyulan kardei Hamne bt. Cah ise, iftiralaryla helak olan kimselerle beraber helak olup gitti. bn ihab yle dedi: te u be on kii olan o kimselerin hadisinden bana ulaan budur. Sonra Urve yle dedi: Aie yle demitir. Vallahi, hakknda dedikodu retilen adam yle demitir. Subhanallah! Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki kesinlikle bir kadnn omuzunu am deilim. Bu adam sonra Allah yolunda ehid edildi.441[194]

mni Dersler ve ller:

1- Bu hadise, tm insanlarn efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin, o vakit henz yirmi yalarna bile varmam olan mminlerin annesi Aie iin, Peygamberlerden sonra Allahn dostlarnn en stn olan Ebu Bekr Sddk iin, annesi mm Ruman iin, Bedre katlan ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in kendisi iin hayrl bir kimse olarak ahitlik ettii ve bundan sonra Allahn kendisini ahadetle rzklandrd Safvan b. Muattal iin namus ve erefi itham edilen Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme mi, yoksa mminlerin annesi, Raslullahn sevgili ei, ancak dini, ahlak ve gzellii iin sevdii, Kureyin en temiz ve soylu tamam mslman olan bir ailenin kz olan Aie iin mi alayacaklarn bilemeyen mminler iin elli gn boyunca sren byk bir ac ve zdrap kayna olmasna ramen, ayn zamanda mminler iin byk ders ve ibret arac olmutur: Bunu kendiniz iin bir ktlk sanmayn, aksine o, sizin iin bir iyiliktir. (Nur, 24/11) Evet bu olayda nice aclar ve hznler olduu gibi, mmetin eitimi iin bu aclardan ok daha byk ibretler ve dersler bulunmaktadr. Bu bela balarna atan mminler, zerre kadar dahi zulmetmeyen Allahu Tealadan byk ecirler aldlar. Bir kul bir hakszla urayp da buna sabrederse, Allah onun izzetini artrr442[195] Beraati hakknda kyamete kadar okunacak ayetin inmesi Aieyi ne kadar ykseltti ve mutlu etti! Zira o, en fazla, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin bir rya grmesini bekliyordu. Artk ayet onun beraatini ilan ederken bunun aksini kim iddia edebilirdi? iann o ve babas hakkndaki grleri ne kadar da irkindir! Bu olay mnafklarn nifakn, mminlerin de imann ortaya karmtr.
441[194]

Buhr (7/499) el-Meaz, Mslim (18/102-113) et-Tevbe. Buhr, fk hadisesi, dedikodu ve eziyet kabilindendir, dedi. 442[195] Tirmiznin rivayet ettii hadisin bir blmdr. (9/199, 200) Ebvabuz-Zhd, Bu, hasen sahih hadistir, dedi. Ahmed, (4/231) Ebu Kebe el-Enmarnin hadisinden, Ebu Hureyrenin Sahihi Mslimde Bir kul tevazu gsterdike, Allah onu ykseltir hadisi de bunu teyid eder.

223

Bu kampanyada barol oynayan kiiyi Allahu Tela ahirette byk bir azap ile mjdelemitir. Bu olay, basit ve nemsiz bireymi gibi dillerine dolayan mminler ise, had cezasna arptrlarak, bu gnahlarndan arndrlmlardr. Bylece onlar, kendileri dndaki mminler iin birer ibret olmulardr. Gnahlar nemsememekten dolay nice fitne ve musibetler zuhur etmitir. Bu hadisenin en korkun yanlarndan biri de Evs ve Hazrec kabileleri arasnda byk bir fitnenin kapsn aralam olmasdr. Fakat Allahu Tela bu kapy sonsuza kadar kapad. Belki bu hadise olmadan da namusa iftira ve doruluu bilinmeyen haberlerin tanmasnn haram olduu hkme balanabilirdi. Fakat bu ayetlerin, szkonusu musibetin yaanmasndan sonra gelmesi, onlarn bir ila gibi karlanmasn salamtr. Bu da, mmetin eitimi iin izlenen Rabbani metodun gereidir. Bu ekilde iman ehlinin iman artm, mnafklarn da apkalar dmtr. Yine bu hadisede, Allahu Telann, mihnet ve dayanlmaz belalardan sonra, sabreden kullarn nasl ferahlatt onlar huzur ve mutlulua kard grlmektedir. Sddka, (Aie) babas, annesi ve hatta Rasullullah Sallallahu aleyhi vesellem sknt ve zadraplar dorua ulat bir anda, gelen vahiy ile bir anda zntleri yok olmu, ve sevince garkolmulardr. Zemaher yle dedi: Bu hadisenin onlar iin hayrl olmasnn anlam, bu hadise sebebiyle byk sevaplar kazanmalardr. Zira bu hadise, byk bir bela ve musibet idi. Bu olay hakknda herbiri bamsz olan onsekiz ayet inmitir. Bu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in makamn izhar ve Onu teselli mminlerin annesinin de beraatini ilan etmek, ehli beyti arndrmak, bu olay dillerine dolayanlar veya duyup da inkar etmeyenleri iddetle knamak iindir. Bu ayetler dini faydalar, dnenlerin gzlerinden kamayacak hkm ve adab kurallar iermektedir.443[196] 2- Ebus-Suud yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlarn en temizi olduu gibi, Aienin de kadnlarn en temizi olduu bu hadiseyle aa km oldu. Bu hadise onun hakkndaki uydurma ve dedikodularn ne kadar batl olduunu gsterir. Allahu Tela yle buyurdu: Onlar (iftiraclarn ) sylediklerinden ok uzaktrlar. Kendileri iin ba ve gzel bir rzk vardr (Nur, 24/26) O da cennettir.444[197] 3- Kurtub yle dedi: Hiam b. Ammar, Malikin yle dediini iittim, dedi: Ebu Bekre sven azarlanr, mere sven azarlanr, ancak Aieye sven katledilir. Zira Allahu Tela yle buyurdu.: Eer inanm insanlarsanz, Allah, bir daha buna benzer tutum tekrarlamaktan sizi sakndrp uyarr. (Nur, 24/17) Kim Aieye sverse Kurana muhalefet etmi olur, Kim de Kurana muhalefet ederse ldrlr. bn Arab yle dedi: afiinin arkadalar yle dediler. Aieye sven de dier mminlere sven kimse gibi tedib edilir. Eer inanm insanlarsanz ayeti buna delil olamaz. Bunun benzeri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Komusu errinden emin olmayan kimse iman etmemitir445[198] hadisidir. Eer Aieye svmek imanszlk olsayd, o zaman Bir kimse zina ettii esnada mmin deildir446[199] hadisini de hakiki anlamda almamz gerekirdi. Biz deriz ki durum afiilerin iddia ettikleri gibi deildir. fk ehli Aieyi fuhula sulamlar, Allahu Tela onu bu isnaddan uzak etmitir. Allahn uzak olduunu bildirdii bir hususta onu sulamaya devam ederse Allah yalanlam olur. Allah yalanlamak da kfrn ta kendisidir. te Malikin sznn anlam budur. Basiret
el-Keaf (3/217, 218) er-Reyyan. Mehasinut-Tevil (12/102). 445[198] Buhr, (10/457) el-Edeb, Mslim (2/17) el-man. Ahmed ve smail, bu rivayetin sonuna unu eklediler: Sahabeler Bevaikinden nedir? diye sorunca Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- errinden demektir, buyurdu. 446[199] Buhr, (10/30) el-Eribe, Mslim (2/41-42) el-iman.
444[197] 443[196]

224

sahipleri iin ayetin iaret ettii husus da budur. Fakat, kim Aieye Allahn onu uzak ettii meseleden baka bir meselede su isnad ederse, bu kfr deildir, bunun cezas tedibdir.447[200] 4- bn Kayym Rahmetullahi aleyh yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanmyla ilgili sylentileri duyar duymaz, onu hemen yalanlamayp da, onun hakknda aratrma ve danmalarda bulunmasnn sebebi nedir? Oysa ki, o hanmnn iffet ve temizliini herkesten daha iyi biliyordu. Bu iftiralar iitir iitmez niin ou faziletli Sahabe gibi Subhanallah, bu byk bir iftiradr demedi? Cevab: Bu Allah Tealann bu kssay birtakm hkmlere ve kyamete kadar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve tm mmet iin imtihan ve musibetle deneme klmas sebebiyledir. Bylece bu hadise ile birtakm insanlar ycelirken, dier baz insanlar da alalmlardr. Allah, doru yola girenlerin doruluk ve imanlarn artrm, zalimleri ise ancak hsran ve zarar olarak artrmtr. mtihan ve musibetle deneme gerei Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden vahiy kesilmi ve onlar bir ay boyunca bu konuda vahiy inmesi iin itiyakla beklemilerdir. Bu, Allahn bu olaydaki hikmeti gereidir. Bylece gerek mminlerin, adalet, doruluk, Allah Resul Ehli Beyt ve Allahn sadk mminleri hakkndaki iman ve sebatlar artm, mnafklar da ancak iftiralarn; nifaklarn artrmlardr. Onlarn gizledikleri Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Mminleri iin aa karlm, bu iftira kampanyaya maruz kalan aile ise; Allaha olan ballk, gven ve yakarlarn srdrmler ve Rablerinden baka hereyden mit kesmilerdir. Artk Sddka Aie, Rabbinden baka hereyden midini kesmiti. O, bu makamn hakkn verdi, kendisine beraati hakknda mjdeli haber gelmesinden sonra, Anne babasnn Kalk, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme teekkr et dememeleri zerine yle demitir: Vallahi ben, ne kalkp onun yanna varrm, ne ona teekkr ederim. Ben ancak, o kt eylerden beni, ber klan ayetleri indiren Allaha hamd ve kr ederim Ayn ekilde vahyin bir ay boyunca kesilmesinin hikmetlerinden biri de u ki, olayn zc boyutlara ulamas, mminlerin Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bu konuda vahiy indirilmesini byk bir istekle beklemelerine neden olmutur. Topran suya en ok susad bir anda yamurun yamas gibi, insanlarn vahye en ok muhta kaldklar bir anda vahyin gelmesi, onlar byk bir sevin ve huzura garketmiler, bu vahiylerle gelen hkmlere drt elle sarlmlardr. ayet vahiy hemen bu olayn balangcnda inmi olsayd, bu hkmlere ilgi ayn hararetle olmayabilirdi. Ayrca Allahu Tela, Resul ve pak ailesinin savunmasn kendisi yaparak, onlarn kendi katndaki byk makamlarn izhar etmek istemitir.448[201] 5- Hafz yle dedi: Bu hadiste yukarda geen faideler dnda baka birok faydalar vardr. Bunlar: Bir topluluk hakknda, genel ve mcmel olarak konumann cevaz Kura ekmenin meru oluu. Kadnlar arasnda kura ekilebilecei ve kiinin yolculukta, sava halinde dahi hanmn yannda gtrebilecei hususlarn bu hadisten anlyabiliyoruz. Kiinin kendisi hakknda, faziletini ifade eden; insanlarn kendisi hakkndaki vg ve yergilerini de ieren olaylar anlatmasnn cevaz. Bunun, bakalarnn da kendi bana gelenlerden ibret almalar iin yapabilir. Bakalarnn gnah ilemesine engel olmaya almak, onlar kendi hallerine brakp, gnaha dmelerini umursamamaktan iyidir. Yine bu hadisten ihtiya duyulmas durumunda szn zerine baslarak vurgulanmas hususunu anlamaktayz. Hevdec, kadn barndrmas asndan ev yerine geer. Her ne kadar bu deve iin ar bir yk olsa da, kadnn deve zerindeki hevdece binmesinin cevaz. Bir kadna yabanc olanlarn, ona perde gerisinden hizmet edebilecekleri hususu.
447[200] 448[201]

el-Cmiu Li Ahkamil Kuran. (5/4597/4598). Zdl Med: (3/261-263)

225

 Kadnn, bedenine giymedii birey ile rtnebilecei. Az da olsa mal korumann ve onu zayi etmemenin gerei. Aienin gerdan altn veya deerli talardan deildi. Buna ramen onu zayi olmaktan korumaya almtr. Kadnn yzn kendisine yabanc olan erkeklere kar rtmesinin gereklilii. Yine bu hadisten, yaylan kt bir iin, doruluk derecesinin ve kendisine ktlk isnat edilen kimsenin, daha nce byle bir sulamaya maruz kalp kalmadnn aratrlmas sonular elde edilir. Daha nce iyiliiyle bilinen bir kimse ktlkle itham edildii zaman, aratrma sonucu hakknda olumsuz bir ey bulunamamsa, bunun onun susuzluuna delil olmas. Onun hakknda hayrdan baka birey bilmiyoruz eklindeki tezkiye ifadesinin, iinin gizli taraflar aratrlan kiinin adaletini ifade iin hakknda yeterli bir sz olduu hususu Yine hadisten, sknt zirveye ulatktan sonra onun peini ferahlk takip eder. Ayrca burada tpk Aienin yapt gibi ilerinde Allaha dayananlarn faziletini grmekteyiz. Yine burada Allah yolunda infak tevik edilmektedir. zellikle de yakn akrabalar iin. Ayrca, kendisine ktlk yapana iyilikle mukabelenin veya ktlk edeni balayan kimsenin Allahn balamas ile dllendirildii hususunu grmekteyiz. Yine bu hadiste, aknlk halinde Subhanallah denilmesi hususunu, gybetin onu dinleme ve yaymann ktln gryoruz. Hele bu gybet bir de masum bir mmini thmet altnda brakyorsa bunun gnah kat kat daha fazladr. Ayrca ktlkleri yaymann haram olduu hususunu gryoruz.449[202]

449[202]

Fethul-Briden muhtasar olarak (8/337-339)

226

13- HUDEYBYE ANTLAMASI

Hudeybiye Hadisesi Hudeybiye Hadisesindeki ayetler, mucizeler ve olaylar. mni dersler ve ller

227

228

1- HUDEYBYE ANTLAMASI
Buhari, bn ihabdan rivayet etti. bn ihab yle dedi: Urve b. Zbeyr bana Misver b. Mahreme ve Mervandan -ki birinin hadisi deerininkini tastik ediyor.- yle dediklerini rivayet etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Seferine (Medineden) kmt. Yolun bir ksmna vardklarnda Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem beraberindekilere: Halid b. Velid birtakm Kurey svarileriyle gzc olarak Ganim mevkiindedir. imdi siz yolun sa tarafn tutunuz! buyurdu. Vallahi Halid Peygamberle maiyetinin hareketini anlamad. Nihayet Halid, ordumuzun kaldrd kara tozu grd de hayvanna ayayla vurup koturarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin geldiini Kureye bildirmek zere sratle gitti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de ordusuyla yrd. Nihayet Seniyye mevkiine gelmiti ki, oradan Kureyin karargh zerine inilirdi. Burada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin devesi kt. nsanlar Kasva kt kald, Kasva kt kald demeye baladlar. Hayvan kmekte srar ediyordu. Halk yine: Kasva kt kald, Kasva kt kald demilerdi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Kasva kp kalmad, onun kmek huyu da yoktur. Fakat vaktiyle Mekkeye girmekten Fili men eden ey imdi de Kasvay men etti. buyurdu. Bundan sonra Raslullah: Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki. Kurey, Allahn Harem dahilinde muhterem kld eylere tazim kasdederek benden ne kadar zor talepte bulunursa ben onu muhakkak onlara vereceim, buyurdu. Sonra Kavsay srd. Hayvan hemen srayp kalkt. Rvi demitir ki: Bu defa Raslullah Kurey tarafndan dnerek nihayet suyu az olan semet kuyusu yolu zerindeki Hudeybiye mevkiinin son snrlarna indi. Bu az suyu insanlar birer para alm ve halkn orada barnmas iin su brakmayp kuyunun suyunu tamamen ekmilerdi. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme susuzluktan ikayet ettiler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ok mahfezesinden bir ok kard. Sonra onlara bu oku Semed kuyusuna koymalarn emretti. Vallahi o anda kuyunun suyu comaya balad. Suyun bu feveran, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashab oradan dnnceye kadar, onlar suya doyurmak iin devam etti. Raslullah ile beraberindekiler bu halde iken Huz Bdeyl b. Verk kendi kabilesi Hzadan birka kii ile kageldi. Mekke ve civarndaki Tihame kabileleri arasnda Hzler, teden beri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin srda idi. Bdeyl gelince Raslullaha: Haberiniz olsun, Kureyin Kab b. Ley ile Amir b. Ley kabileleri Hudeybiye surlarnn en zengin menbalarna kondular. Stl ve yavrulu develeri de yanlarnda bulunuyor. imdi ben onlar bu halde braktm geliyorum. Bunlar muhakkak size kar savaacaklar. Ve sizi Beyt-i erife girmekten men edecekler, dedi. Raslullah da yle buyurdu. Fakat biz, hi bir kimse ile harbetmek iin gelmedik. Biz yalnz umre yapmak niyetiyle geldik. Bununla beraber sava, Kureyin maddi ve manevi btn glerini zaafa ve onlar hayli zarara uratmtr. Eer Kurey arzu ederse ben onlarla aramzda bir mtareke mddeti tayin ederim. Onlar da benimle dier insanlarn arasn serbest braksnlar, karmasnlar. Eer ben, galip olursam, Kurey mrikleri de insanlarn girdii bu itaat yoluna girmek isterse girebilirler. ayet ben galip gelmezsem, bu ihtimale gre de mrikler benimle savamaktan kurtulup rahata ererler. Eer Mekkeliler, byle bir mtarekeyi kabul etmez ve dier Araplarla beni, kendi halimize brakmayp mdahale etmek isterlerse, nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki, u savunduum slam urunda bam bedenimden ayrlncaya kadar Mekkelilere kar cihad 229

edeceim, bu kesindir. u da kesindir ki Allah, Kurandaki yardm vaadini yerine getirecektir. Bunun zerine Bdeyl b. Verk Raslullaha imdi bu szlerini ben Kureye bildiririm, dedi. Ve ravinin beyanna gre, Kureyin kararghna vard. Ve: imdi ben yannza u adamn (Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin) yanndan geliyorum. yle bir sz sylediini iittim. sterseniz anlataym, dedi. Kureyin sefihleri: Senin bize ondan bir ey haber vermene ihtiyacmz yoktur, diye karladlar. Fakat ilerinden doru grl biri: Haydi iittiin sz ne ise syle bakalm, dedi. Bdeyl onun yle dediini iittim, diye Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin szlerini birer birer anlatt. Bunun zerine Urve b. Mesud ayaa kalkarak Kureye yle seslendi: Ey kavm! Siz benim babam yerinde deil misiniz? dedi, Onlar: Evet! diye tastik ettiler. Bunun zerine: Ben de sizin olunuz yerinde deil miyim? dedi. Onlar: Evet, diye tasdik ettiler. Sonra Urve: Beni bir phe ile ithm eder misiniz? diye sordu. Buna da: Hayr, diye cevap verdiler. Bu defa Urve: Ukaz halkn size yekn halinde yardma davet ettiimi ve onlarn bundan kanmalar zerine kendim oluk ocuum ve bana itaat eden etbamla size yardma kotuumu pekl bilirsiniz deil mi? dedi. Onlar da bir azdan: Evet, biliriz diye tastik ettiler. Bunun zerine Urve: Bu adam size hayr ve kurtulu yolu gsteriyor. O yola ynelin ve beni brakn ona gideyim! dedi. Mekkeliler: Haydi git! diye izin verdiler. Urve geldi ve Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemle grmeye balad. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de Urveye Bdeyle syledii szlere benzer szler syledi. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin; bir mtareke kabul etmeseler Kurey ile sonuna kadar savaaca sylemesi zerine Urve yle dedi: Ey Muhammed! Senin kavmini kesin bir yenilgiye urattn farz edersek bana syler misin: Senden nce Araplardan kendi kavmini toptan yok eden bir kimse iittin mi? Ya mesele dier ekilde gerekleirse ve Kurey size galip gelirse? Vallahi ben aranzda eref sahibi kimseler olduunu biliyorum, bu muhakkak. Yine ben birtakm kabilelerden toplanm dk kimseler de gryorum ki, bunlar sava srasnda kap seni yalnz brakabilecek yapda insanlardr. Ebu Bekr -Radyallahu anh- Urvenin sahabeye hakaret ieren bu szlerine dayanamayarak Urveye: Haydi sen, Latn kn yala! Biz mi Raslullah yalnz brakp, sava meydanndan kaacaz, diyerek ona svd. Urve: Bu da kim? diye sordu. Sahabeler: Ebu Bekr, dediler Urve: Ah Ebu Bekr! Nefsim elinde olana yemin ederim ki, eer zerimde -henz karlk verip deyemediim- bir iyiliin olmasyd elbette ben de sana cevap verirdim, diye karlk verdi. Ravi diyor ki: Urve, Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme sz sylemeye devam etti. Konuma esnasnda (Araplarn adeti zere) Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sakaln okuyordu. Bu srada Muire b. ube (ki Urvenin kardeinin oludur) banda mifer ve yaln kl bir halde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanbanda durup onun korumaln yapyordu. Ve Urve ne zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sakaln okamaya teebbs etse, Muire hemen klcnn knnn ucuyla Urvenin eline vuruyor ve Ona: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sakalndan elini ek! Uyarsnda bulunuyordu. Muirenin bu uyarlar zerine Urve ban kaldrarak: Bu da kim diye sordu Sahabeler: 230

Muire b. ubedir, dediler. bunun zerine Urve: Ey gaddar! Ben hala senin hyanetini tazmine almakla megul deil miyim? dedi. Muire, Mslman olmadan nce Cahiliyede baz kimselerle yol arkadal etmi ve yolda bunlar ldrp mallarn alm, sonra Medineye gelip mslman olmutu. Getirdii bu mallar Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sunduunda, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Mslmanln, bizim katmzda deerlidir. Fakat bu mallarn, helal yoldan elde edilmediinden, biz bunlara dokunmayz, buyurmutu. Sonra Urve, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashabn izlemeye balad. Ve arkadalarna: Bu ne sayg! Vallahi o birey emredince ashab annda emrini yerine getirmeye kouyor. Abdest ald zaman, onun abdest suyundan bir damla almak iin birbirlerine giriyorlar. Bir ey sylerken huzurunda ona seslerini ksarak cevap veriyorlar. Ona sayglarndan, yzne de dikkatle bakamyorlar, dedi. Sonra Urve Kureyin yanna geldi ve izlenimlerini yle anlatt. Ey insanlar, Vallahi ben, vaktiyle birok kraln huzuruna sefir olarak ktm. Kayserin, Kisrann, Necainin huzurlarna ktm. Fakat bunlarn hibirinin adamlarnn, Muhammedin ashabnn Muhammede tazim ettikleri kadar krallarn tazim ettiklerini grmedim. Muhammedin ashab, onun tkr ile bile teberrk ediyorlar. O abdest ald zaman da, abdest suyundan kapmak iin birbirlerine giriyorlar. O, sz sylerken ashab hafif bir sesle tasdik ve cevap veriyorlar. Muhammedin ashab, tazim iin onun yzne dikkatle bakamyorlar. imdi Muhammed size gzel bir bar gr sundu. Bunu kabul edin, dedi. Bunun zerine Kinane oullarndan birisi Kureye hitaben: Beni brakn, Muhammedin yanna bir kere de ben gideyim, dedi. Onlar da: Pekl git, dediler. Kinaneden olan bu kii, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ve ashabna doru gelirken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Bu gelen, filan kimsedir. br kabiledendir, onlar hac ve umre kurbanlarna sayg gsterirler. aretli kurban develerini bu zatn gz nne saln! buyurdu. Sahabeler btn kurbanlk develeri onun geli gzargahna salverdiler. Ve yksek sesle Lebbeyk, Allahmme lebbeyk diyerek Kinanyi karladlar. Kinan zat kurban develerini ve halkn telbiye seslerini grnce ard ve : Subhanallah! Bu zat Beyti ziyaretten men etmek, bunlara kar uygun olmayan bir davrantr dedi. Kureyin yanna dndnde de: Ben bunlarn umre iin kesecekleri kurban develerini iaretlenmi bir halde grdm. Dorusu bunlar Beyti ziyaretten men etmeyi uygun grmem, dedi. Sonra Kureyliler arasnda Mikrez b. Hafs denilen birisi kalkp: Buna msade edin de Muhammede bir de ben gideyim, dedi. Onlar da: Haydi git! dediler. Mikrez, Raslullah ve ashabna doru gelirken, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: u gelen Mikrezdir, gaddar bir kimsedir, buyurdu. Mikrez, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile grmeye balad Bu esnada Suheyl b. Amr kageldi. Suheyl gelince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabelere: Artk iimiz bir dereceye kadar kolaylat, buyurdu. Suheyl gelince, Raslullaha: Haydi, kalem getir, sizinle aramzda bir mtareke yaz, dedi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem katibi Ali b. Ebi Talibi ard ve: Bismillahirrahmanirrahim yaz, buyurdu. Bunun zerine Suheyl cahiliyye taasubunua kaplarak:

231

 yi ama ben, RAHMAN kelimesi nedir, bilmiyorum. Fakat vaktiyle senin de yazdn gibi bismikellahmme: Allahm senin isminle, diye yaz! dedi. Mslmanlar da bir azdan: Vallahi biz onu yazmayz, ancak Bismillahirrahmanirrahim yazlmasn isteriz, demilerdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Aliye Haydi Bismikellahmme yaz! buyurdu. Sonra da: Bu kitab, Muhammed Raslullahn mazmununa hkm ve imza ettii muahednamedir diye yazmasn emretti. Suheyl buna da itaraz ederek: Vallahi biz, senin Resulullah olduunu bilmi ve tasdik etmi olsak seni Beyti ziyaretten men etmez ve seninle savamazdk. Buraya Muhammed bin Abdillah yaz, dedi. Bu teklif zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Vallahi siz yalanlasanz da ben Allahn elisiyim buyurdu. Ve Ali b. Ebi Talibe: Haydi, Raslullah kelimesi yerine Muhammed b. Abdillah yaz dedi. Ali: Vallahi ben senin Raslullah nvann kesinlikle silemem! dedi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu kitabeti eline alp, Muhammed b. Abdillah yazdrd. Antlamasnn bal Ya Rab! Senin isminle balarm Bu mektup, Muhammed bin Abdillahn mazmununa hkm ve imza etii bir antlamadr eklinde yazldktan sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mtarekenin artlarn teklif ederek Suheyl b. Amre: Siz bizimle Beyti erifin arasn serbest brakn da Beyti tavaf edelim, buyurdu. Suheyl bu teklife de itiraz ederek: Vallahi sizinle Beyt (Ev= Kbe)in arasn bo brakmayz. nk Arab milleti cebren ve kerhen istila olunduk, diye hakkmzda dedikodu eder. Ancak, gelecek seneden itaberen umre yapabilirsiniz, dedi. Ali bu maddeyi yazdktan sonra Suheyl b. Amr, yle bir madde teklif etti: Sana bizden bir adam gelirse, o gelen adam senin dininden olsa bile, onu bize geri vereceksin. Bu teklife mslmanlar ararak: Subhanallah! Biz mslmanlara iltica eden bir mslman, mriklere nasl iade edilir? dediler. Onlar bu halde iken Suheyl b. Amrn olu Ebu Cendel ayaklar bal olduu halde seke seke geldi. Ebu Cendel mslman olmu ve bu nedenle hapsedilmiti. Hapisten kaarak kendisini zar zor mslmanlarn arasna atmt. Bunun zerine Sheyl: te ey Muhammed! Sana kar imza edecein antlamann birinci maddesi gereince bunu bana geri iade etmelisin! dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Biz antlamay henz imza etmedik bile, buyurdu Suheyl: O zaman vallahi ben de seninle hi bir madde zerine antlama yapmam2, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Haydi, bunu bana balayp imza et! buyurdu. Suheyl Ben bunu kesinlikle sana brakmam, diye reddetti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Hayr, bu ii hatrm iin yap! buyurdu. Suheyl, srarla: Asla yapmam, dedi. Mikrez, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme hitaben: Haydi bunu sana baladk, dedi. Fakat mrik hayetinin bakan Suheyl bunu kesinlikle reddetti. Ebu Cendel, babasnn inadndan mitsizlie urayarak: Ey Mslmanlar topluluu! Mslman olarak geldiim halde, imdi beni mriklere geri iade mi edeceksiniz? diye haykrd. Ebu Cendel, gerekten Allah yolunda Kurey tarafndan ar ikencelere maruz brakmt. Bu ackl durumdan etkilenen mer b. Hattab yle demitir: Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanna varp: Sen Allahn Hak Peygamberi deil misin? dedim. Raslullah: Evet Hak Peygamberim! buyurdu. Ben: Biz mslmanlar hak, dmanlarmz batl zere bulunmuyorlar m? dedim Raslullah: Evet yledir, buyurdu. Ben: O halde dinimiz urunda bu alakl niin kabul edelim, dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: 232

 Muhakkak ki ben Allahn Peygamberiyim ve ben (bu maddeyi kabul etmekle) Allaha isyan etmi deilim. Allah bana yardm edecektir, buyurdu. Ben yine: Vaktiyle sen bize yaknda Beyte varp, onu tavaf edeceiz! Diye haber vermedin mi? dedim. Raslullah: Evet ama ben sana Beyti bu yl tavaf edeceiz diye bir haber verdim mi? buyurdu. Hayr, dedim. Raslullah: Her hlkrda sen Beyte varp onu tavaf edeceksin, buyurdu. mer b. Hattab demitir ki: Bunun ardndan Ebu Bekrin yanna vardm ve: Ey Ebu Bekr, bu adam Allahn hak Peygamberi deil midir? dedim. O da: Evet Hak Peygamberdir, dedi. Ben: - Biz mslmanlar hak, dmanlarmz batl zere bulunmuyor mu? dedim. O da: Evet yledir! diye cevap verdi. Tekrar ben: yle ise niin biz dinimizi kltyoruz? Ebu Bekir: Behey adam! Muhammed Allahn Peygamberidir. O, Rabbine asi deildir. Allah onun yardmcsdr. Sen hemen onun emrine sarl. Vallahi Muhammed Hak zeredir, dedi. Ben tekrar: O bize Medinede: Beyte varacaz, tavaf edeceiz, demedi mi? diye sordum. Ebu Bekr: Evet yledir. Fakat sana bu sene varp tavaf edersin diye mi haber verdi? Ben de Hayr, dedim. Ebu Bekr: Dur bakalm, yakn bir zamanda sen Beyte varp onu tavaf edeceksin! dedi. mer -Radyallahu anh- : Bu itirazlarmdan dolay daha sonra kefaret olarak birok salih ameller iledim, demitir. Ravi diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem antlamasnn yazlp imzalanmas bittikten sonra sahabelere: Haydi artk kalkn, kurbanlarnz kesip sonra balarnz tra edin, buyurdu Ravi diyor ki: Vallahi sahabeden hi kimse kalkmad .Hatta Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu emrini kere tekrarlad. Ashabdan hi biri kalkmaynca Raslullah hanm mm Selemenin yanna girdi. Ona u halk gryor musun? Emrediyorum da kalkmyorlar diye, onlarn kaytszln anlatt. mm Seleme. Ey Allahn Peygamberi! Emrinizin yerine getirilmesini isitiyor musunuz? imdi dar k, kimseyle konumadan kurbann kes ve sonra da berberini arp tra ol, dedi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem mm Selemenin yanndan kt. Ve kimseyle konumadan kurbann kesti ve berberini ararak tra oldu. Sahabeler Raslullah bu halde grnce onlar da kalkp kurbanlarn kestiler, birbirlerini tra etmeye baladlar. Kederlerinden dolay neredeyse tra ederken birbirlerini keseceklerdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tra olduktan sonra huzuruna mslman kadnlar geldi. Bu hususta nasl hareket edeceini beyan iin Allahu Teala u ayeti kerimeyi indirdi. Ey iman edenler! Mmin kadnlar hicret ederek size geldii zaman, onlar imtihan edin. Allah onlarn imtihanlarn daha iyi bilir. Eer siz de onlarn inanm kadnlar olduklarn renirseniz. Onlar kafirlere geri dndrmeyin. Bunlar onlara helal deildir. Onlar da bunlara helal olmazlar. Onlarn (kocalarnn) sarfettiklerini (mehirlerini) geri verin. Mehirlerini kendilerine verdiiniz zaman onlarla evlenmenizde size bir gnah yoktur. Kafir kadnlar nikahnzda tutmayn, sarf ettiinizi isteyiniz. Onlar da sarfettiklerini istesinler. Allahn hkm budur. Aranzda O hkmeder. Allah bilendir, hikmet sahibidir. (Mmtehine, 60/10) Bu ayetin nzl zerine mer, irk zere bulunan iki karsn boad. Bunlardan birisiyle Muaviye b. Ebu Sfyan, dieriyle de Safvan b. meyye evlendi.

233

Sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Medineye dnd. Pelerinden Kureyin halifi olan Ebu Basir mslman olarak geldi. Bunu istemek zere de Kurey iki kii gnderdi. Bunlar Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme: Bize kar imzalandn antlamay hatrlatrz, dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de antlama gerei Ebu Basiri bu iki kiiye iade etti. Bunlar Ebu Basir ile yola ktlar. Nihayet Zlhuleyfeye eritiler. Daarcklarndaki hurmadan bir miktar yemek iin oraya indiler. Ebu Basir bu iki kiiden birine: Ey flan, Vallahi u klcn ben, emin ol ok gzel zannediyorum, dedi. Klcn sahibi olan adam klcn ekerek: Evet vallahi bu kl ok iyidir. Bunu birok kez denedim, dedi. Ebu Basir de: Msaade et de bakaym, dedi. Ve bir frsat bulup elinden ald. Klc alr almaz. Huneys denilen o adama vurdu ve onu ldrd. br adam kaarak Medineye geldi. Koarak Mescide girdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun telal halini grnce: u adam muhakkak bir korku grp geirmitir, buyurdu. Kevser denilen bu adam Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelip. Onu: Vallahi, efendim ldrld. Engellemezseniz ben de ldrleceim, dedi. Bu srada Ebu Basir de geldi ve: Ya Rasulallah! Vallahi, Allah sana szn tutturdu. Beni mriklere iade ettin. Sonra Allah beni onlardan kurtard, dedi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahebeye hitaben: Anas helak olas Ebu Basire hayret olunur, bu adamn savaa neden olmasndan korkarm. Ebu Basir Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu szlerini iitince kendisini tekrar mriklere iade edeceini anlad. Peygamberimizin yanndan ayrld ve deniz sahiline doru gitti. Orada ys mevkiine yerleti. Ravi dedi ki: Suheylin olu Ebu Cendel bir grup mslman ile birlikte mrikler arasndan kaarak Ebu Basire iltihak etti. Bundan sonra artk mslman olan herkes Kureyten kaarak Ebu Basire katlmaya balad. Nihayet Ebu Basirin yannda nemli bir g topland. Vallahi bunlar, Kureyin ama bir ticari kafilesinin gittiini duyar duymaz hemen onlara saldrr, adamlar ldrerek, mallarna el koyarlard. Kurey, kendilerini skntya sokan bu durumun giderilmesi iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna Ebu Sfyan gnderdi. Kurey, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden Allah rzas iin ve akrabalk haklarna hrmeten, Ebu Basir ve arkadalarnn durdurulmasn rica ediyordu. Artk bundan sonra Mekkeden Medineye gidileri serbest braktklarn aklyorlard. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Basir cemaatine bir mektup yazarak onlar artk Medineye davet etti. Bunun zerine Allahu Tela u ayeti kerimeleri indirdi: O sizi onlara kar muzaffer kldktan sonra, Mekkenin gbeinde, onlarn ellerini sizden, sizin ellerinizi de onlardan ekendir. Allah yaptklarnz grendir (Feth, 48/24) Ve hatta u kavline kadar: O zaman kfredenler, kalplerine taasubu, cahiliyyet taasubunu yerletirmilerdi. Onun Allahn Peygamberi olduunu, Bismillahirrahmanirrahimi kabul etmemeleri ve Onunla Kbe arasna girmeleri, ite tm bunlar bu cahiliyyet taasubundan kaynaklanmaktayd.450[203] bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Mslmanlarla Mekkeliler arasndaki bar antlamasnn maddeleri yleydi: On yl boyunca savaa son verilmesi nsanlarn karlkl olarak birbirlerinden emin olmalar Mslmanlarn bu yl geri dnp, Umrelerini gelecek yldan itibaren yapmalar. Ertesi yl olunca mslmanlar Umrelerini rahat yapabilecek ve Mekkede gn kalabilecekler.
450[203]

Buhr (5/388-392) e-urt. Ebu Davud (8472) el-Cihad, Ahmed (4/323).

234

 Mekkeye ancak hafif silahlaryla girebilecekler. Mslmanlardan, Mekkeye gidenler geri iade edilmeyecek, ancak mriklerden mslmanlara katlanlar geri iade edilecektir. Bu anlamann maddelerine karlkl riayet edilecek, hrszlk ve ihanet yaplmayacaktr. Sahabeler bu antlamann baz maddelerine tepki gsterip Ya Raslallah, nasl olur da bizden onlara giden, iade edilmez de, onlardan bize gelen iade olunur? dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Bizden onlara giden kimsede hayr yoktur, Allah onu bizden uzaklatrmtr. Onlardan bize gelip de iade etmek zorunda olduumuz insanlar iinse Allahu Teala bir k yolu gsterecektir451[204]

Hudeybiye Kssasndaki Belgeler, Mucizeler Ve Olaylar:

1- Bu mucizelerden biri udur: Hudeybiye kuyusunun suyu, bir damla kalmamacasna kurumutu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem azndan ona biraz tkrk damlatt ve dua etti. Bundan sonra kuyunun suyu o kadar oald ki btn sahabeler ondan kana kana itiler. Ber b. zib -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gelip kuyunun bana oturdu. Sonra, iinde biraz su bulunan bir kab istedi. Getirilen suya tkrd ve onu kuyuya boatt. Ve iinden dua etti. Kuyu biraz kendi haline brakldktan sonra su ile dolmaya balad. Mslmanlar kendileri ve hayvanlar kana kana ondan su itiler452[205] Bir dier rivayette ise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin abdest alp, azn alkald ve kuyuya azndaki suyu boaltt gemektedir. Ber -Radyallahu anh-den: Sizler fethi, Mekkenin fethi olarak grrsnz. Evet Mekkenin fethi, fetihtir. Fakat biz fethi, Hudeybiye seferindeki Rdvan Beyat olarak grrz. Bindrtyz kii idik. Kuyuya vardk. Bir damla bile su yoktu. Bu durum Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme ulanca, gelip, kuyunun bana oturdu. Sonra iinde biraz su bulunan bir kab istedi. Getirilen sudan abdest aldktan sonra azn alkalad ve iinden dua etti. Abdest ve alkant suyunu kuyuya dkt. Kuyu biraz kendi haline terkedildikten sonra, suyla dolmaya balad. Mslmanlar da hayvanlar da ondan kana kana itiler.453[206] 2- Bir dier mucize: Sahabenin yannda, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin birliindeki su dnda, hi su kalmamt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem elini o ibrie soktu ve en son neferine kadar herkes abdest alncaya kadar parmaklar arasndan su fkrmaya devam etti. Cbir -Radyallahu anh-den: Hudeybiye seferi srasnda insanlar susadlar. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem ise yannda bulunan ibrikten abdest almaktayd. nsanlar, abdest aldn grnce ona doru yrdler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara: Size ne oldu? diye sordu. Ya Raslallah, senin ibriinde bulunan su dnda, iecek ve abdest alacak hi suyumuz kalmad, dediler. Rvi dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem elini ibrie soktu ve o anda, ibrikten pnardan su kaynar gibi su favaran etmeye balad. Ondan itik ve abdest aldk.454[207] 3- Hac ve umrede hastalk veya baa bir rahatszlk gelmesi halinde, verilmesi gereken fidye hkme baland. Kab b. Ucre -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun yannda durmu. Kabn banda bitler cirit atyormu. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem sormu.
Ahmed (/325) bn shak tarikiyle Zdl-Medn muhakkiki ricalinin sikat olduunu syledi. Ebu Dvud (2849) el-Cihad, el-Albni Hasen dedi No: 3404 Sahihu Eb Dvud . 452[205] Buhr (7/505) el-Meaz, Ahmed (4/290) 453[206] Buhr (7/505) el-Meaz. 454[207] Buhr (7/505) el-Meaz, Mslim, muhtasar olarak (13/4) el-mra, Ahmed (3/329)
451[204]

235

Bu bcekler seni rahatsz edip eziyet ediyorlar m? Ravi: Ben, evet dedim. Bunun zerine yle buyurdu. yleyse ban tra et. Biz Hudeybiyede idik ve Mslmanlar hala Mekkeye girebileceimizi mit ediyorlard. Allahu Teala fidye hkmn indirdi. Ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona: Alt yoksulu doyurmasn veya bir koyun kurban etmesini veya gn oru tutmasn emretti.455[208] 4- Yldzlardan yamur istemenin yasaklanmas ve bunun kfr olduunun retilmesi: Zeyd b. Halid -Radyallahu anh-den: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, bize Hudeybiyede, gece yaan yamurun ardndan sabah namaz kldrd. Namaz bitirip bize dnerek yle buyurdu: Ey Cemaat, Rabbiniz ne dedi biliyor musunuz? Allah ve Onun Resl bilir. dediler. yle buyurdu dedi. Kullarmdan bir ksm bana iman etmi, bir ksm ise kafirlik etmi olarak sabahlad. Allahn ltfu ve rahmetiyle bize yamur yad diyenler bana (Allaha) inanm ve yldzlara kfretmi oldu. Fakat, falan yldz sayesinde bize yamur yadrld diyenler bena kfredip, yldzlara inanm oldu.456[209] 5- Yine Hudeybiye seferinde fetih suresi inmitir. Biz sana dorusu apak bir fetih ihsan ettik. Bylece Allah, senin gemi ve gelecek gnahn balar. Sana olan nimetini tamamlar ve seni dosdoru bir yola iletir. Bu konuda daha nce Bernn hadisini zikretmitik: Sizler fethi Mekkenin fethi olarak grrsnz. Evet, Mekkenin fethi, fetihtir. Fakat biz fethi, Hudeybiye seferindeki Rdvan beyat olarak grrz...457[210] bn Kesr -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Bu mbrek Sre, Hudeybiye seferinde mriklerin, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin beraberindekilerle Mescid-i Harama girmelerini engellemeleri olayndan sonra mslmanlarn Medineyeye dndkleri hicri altnc yln Zilkde ayndan sonra nazil olmutur. Bu seferde mrikler, Raslullah ile Allahn Evi (Kbe) arasna girmiler ve Onun ziyaretine engel olmular, sonra aralarnda bir bar ve mtareke antlamas imzalamlard. Antlama gerei, mslmanlar bu sene geri dnecekler, Allahn Evini ancak gelecek sene ziyaret edebileceklerdi. Bu surenin tefsirinde de ayrntsyla ele alacamz gibi bu antlama bata mer b. Hattab olmak zere sahabelerden birounun tepkisini ekmitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kuatmaya maruz kalarak, kurbann Hudeybiyede kesmek zorunda kalmtr. te bu sefer dn
Buhr (4/16) el-Hacc, Mslim /8/118) el-Hacc. Malik. Muvattada (1/417) el-Hacc, Nes (5/194-195). Buhr (2)503-504) el-Meaz, Mslim (2/59-60) Nevevi yle dedi: Hadisin anlamna gelince, alimler u yldz sayesinde yamur yad diyenlerin kfr konusunda iki ayr gre ayrldlar. Birinci grup, bunun kiiyi islam milletinden karan iman geersiz klan kesin bir kfr olduunu sylediler. yle dediler: Yldzn cahiliye dneminde bazlarnn inand gibi etki sahibi, baz ileri idare edici, yamur yadran bir ey oduuna inanarak bunu syleyenin kfr konusunda phe yoktur. Bu gr afi dahil, alimlerin cumhurunun grdr. Hadisin zahiri de bu gr teyid eder. Bunlar yle dediler: Bu gr gereince bir kimse Allahtan olduuna ve rahmetinin gerei olduuna inanarak ve yldzlarn Allah tarafndan yaratlp, hibir eye kadir olmadklarn bilerek u yldz ile yamur grdk derse, bununla yamur yama vaktini kastettii iin tekfir edilmez. Fakat bu sz yine de cahiliye sz olduu ve sahibini zan altnda brakt iin mekruh karlanmtr. kinci gr sahiplerinin grlerine gelince, Onlar bu hadisi tevil yoluna giderek bunun hakiki anlamda kfr deil, yldzlarn yaratp-idare etmelerinin sz konusu olmadn bilenler iin, nimete kfr kabilindendir dediler. Bu babn sonunda gelen dier bir rivayet olan: nsanlardan kredenler ve nankrler oldu ibaresi bu hususu teyid eder. Bu gr teyid eden dier rivayetler de unlardr: Kullarna bir nimet ihsan etmemi olaym onlardan bir grup buna mutlaka nankrlk ederler. Bir dier rivayet: Allah gkten bir bereket indirmemi olsun, onlardan bir grup mutlaka buna nankrlk ederler. Biha=buna kavli, bunun nimete kfr olduunu gsterir. Allah daha iyi bilir. erhun Nevev ala Sahihi Mslim (2/60-65). 457[210] Tahrici daha nce geti.
456[209] 455[208]

236

Allahu Teala bu Sreyi indirerek, bu seferin bir tahlilini yapm ve bu antlamay, orta ve uzun vadede mslmanlara salad faydalar ve gzel neticeler itibariyle fetih olarak isimlendirmitir.458[211] Bu byk Sre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabeler Rdvanullahi aleyhim ecman iin birok byk ve gzel mjdeler iermektedir. Bylece, bu anlama ile zedelenmi onurlar tamir edilmitir. Onlar bu mjdelere cidden hasret idiler. te Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kurbanlarn kesmeleri ve balarn tra etmeleri eklindeki emrini de bu yzden geciktirmilerdi. Sanki Allahu Tealadan kalplerini ferahlatacak baka bir emir gelebileceini mit ediyorlard. Fakat ne zaman ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emrine itaat ettiler, Allahu Teala onlara teselli ve mjde dolu bu Sreyi indirdi. Bu antlamann fetih olarak isimlendirilmesi de bu mjdelerden biridir. Sonra ksa bir sre sonra bu fethin iaret ve belirtileri grnmeye balad. Yine bu Sre Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme iledii ve ilemedii btn gnahlarn balandn mjdelerken, mminleri de Cennet ile mjdeliyordu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: Aacn altnda biat eden hi kimse cehenneme girmeyecektir.459[212] Allahu Tela yle buyurdu: (Btn bu ltuftur) mmin erkeklerle mmin kadnlar, iinde ebedi kalacaklar zemininden rmaklar akan cennetlere koymas, onlarn gnahlarn rtmesi iindir. te bu, Allah katnda byk bir kurtulutur. (Feth. 48/5) Mjdelerden bir dieri ise Hayberin fethi mjdesidir: Allah size, elde edeceiniz birok ganimetler vadetmitir. (Feth, 48/20) Bu ganimetlerin Hayber ganimetleri olduu sylenmitir. Bu mjdelerin en by ise Allahn onlardan raz olduunu haber vermesidir ki, bu cennetten daha byktr: Andolsun ki o aacn altnda sana biat ederlerken Allah, mminlerden raz olmutur. Kalplerinde olan bilmi, onlara gven indirmi ve onlar yakn bir fetihle dllendirmitir. (Feth, 48/18) Allahn rzas ise hepsinden byktr (Tevbe, 9/72) Allah da, Elisine ve mminlere sknet ve gvenini indirdi. Onlar takv sz zerinde durdurdu. Zaten onlar buna pek lyk ve ehil kimselerdi. Allah her eyi bilendir. (Feth, 48/26) Ve onlara, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme salarn tra ederek korkusuzca Mescid-i Harama girdiini gsterdii ryann mutlaka gerekleecei mjdesini verdi. Bu rya gerekten de bu olaydan tam bir yl sonra Hicri 7. yl, Zilkade aynda, mslmanlarn izzet ve eref iinde Mescid-i Harama girerek, geen senenin Umresini kaza etmeleriyle gereklemi oldu. Bylece Allahn dini yeryznde hakimiyetini kurmaya balamtr. Btn dinlereden stn klmak zere, Peygamberini hidayet ve hak din ile gnderen odur. ahit olarak Allah yeter. (Feth, 48/28) eyhul-slam (bn Teymiyye) yle dedi: Allah onu, g, zafer ve teyid bakmndan stn kld gibi ilim, hccet ve beyan bakmndan da tm dinlerden stn kld. Yeryznn her taraf bu din ve bu dinin mmeti ile doldu. Onlarn hakimiyetleri daimi ve kalcdr. Yahudiler ve onlardan sonra gelenlerin kurduklar hakimiyetin yok olmas gibi, onlarn hakimiyetleri yok olmaz. bn Hacer de yle dedi: Allahu Teala bununla, Hudeybiye antlamas ve Mekkeye girip Beyti tavaf etmeden dolay sahabelerin yaada byk hzn onlara Mekkenin fethini mjdeleyerek teselli etmektedir.460[213]
458[211] 459[212]

Tefsirul-Kuranil-Azm: (4/182) Ebu Dvud (4628) es-Snne, Tirmiz (13/243), Ahmed, (3/350) Tirmiz yle dedi: Hasen, Sahih Hadis elAlbni de bu hadisi Sahihledi. 460[213] Camiul-Beyan (26/69). Darul Fikr.

237

Bu Sre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve arkadalarnn Tevrat ve incildeki vasflarnn ifadesi ve Allahn onlara vgs ile sona erdi. Sre batan sona kadar mminlere mjdeler, vgler ve Allahn onlardan raz olduunun iln ile doludur. Allahn onlara ltfu gerekten ok byk olmutur. Biz de o Yce Allahn ltfundan dileriz.

mni Dersler ve ller:

1- bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- zetle unlar syledi: Hudeybiye Kssasndan kartlabilecek Baz Fkh Sonular: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Umreye hac mevsimlerinde kmas. Yola Zilkade aynda kmtr. Hac iin olduu gibi Umre iin de Mkat yerinde ihrama girmek daha faziletlidir. Kran da olduu gibi frad Umrede de kurbanlklar srmek snnettir. Zorunlu durumlarda gvenilir mriklerden yardm talebinde bulunmak caizdir. nk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mrikler iindeki Huza ajan mrik idi. Mkellef olmayana da nisbet edilse batl sz reddedilir. Zira Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kusva kt kald, kusva kt, kald, diyenlere: Kusva kp kalmad, onun kme huyu da yoktur buyurdu. Bir kimseyi beraberindeki binek ve saire ile isimlendirmek snnettir. Mrikler, bidat ehli ve facir kimseler, Allahn muhterem kld eylere saygya ynelik birey taleb ettikleri zaman onlarn bu isteklerine uyulur. Mekke yaknlarna giden bir kimsenin Harem snrlarna girip namazlarn orada klmas gerekir. Devlet bakan, mslmanlarn yararna grd zaman dmanlarla bar talep edebilir. Savata, g gsterisi ve vnmek ktlenmi birey deildir. Zira Muire b. ubenin tam techizatl olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanbanda bekleme adeti yoktu. Antlamal kafirlerin mallar da koruma altndadr. Zira Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Murenin mriklerden gasbettii mallar kabul etmemi, fakat bu olay onun slama girmesinden nce olduu iin tazmin etme yoluna da gitmemitir. Mslmanlarn maslahat icab kfir elilerin saygszlna katlanmas. Balgam ve kullanlm suyun temiz olduu. yiye yormann ho karlanmas. Zira Sheyli grnce: iniz kolaylat buyurmutur. Bir eye yemin eden veya birey vaad eden kimse bunun iin belli bir vakit belirtmemise, bu imdiki zaman iin deil, sonraki zaman iindir. Kuatlan kimse kurbann kuatld yerde keser Bekletilen kurbanlarn yerlerine ulamasn men edenlerdir. (Feth, 48/25) kavli, kurbanlarn kesildii yerin Harem blgesi olmadn gsterir. Kuatlan kimseye kaza gerekmez. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kimseye Umrelerini kaza etmesini emretmemitir. Emrin, hemen yerine getirilmesi gerekir. Aksi halde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn, emrine icabeti geciktirmelerine kzmazd. Asl olan delilin hususi kld eyler hari hkmlere mmetini de itirak ettirmektir. Bu nedenle mm Seleme Ona Kimseyle konumadan k, kurbann kes ve ban tra et demitir. mm Seleme Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem byle yapt taktirde insanlarn ona uyacaklarn biliyordu. Hicret eden mmin kadnlarn kocalarna verdikleri mihir geri iade edilir ve kar -kocalk ilikisi son bulur.461[214] 2- Ve yine zetle unlar syledi: Bu mtarekenin kapsad baz hkmlere iaret fasl
461[214]

Zdul-Med: (3/300-309)

238

 Bu mtareke, Allahn Elisini ve ordusunu ereflendirdii byk fethin bir balangc olmutur. Bu mtareke, bizzat fetihlerin en by olmutur. nsanlar birbirlerinden gvende olmular, mslmanlar kafirlerin iine girerek onlar slama davet imkan bulmular, Kuran dinletmiler, onlarla aka ve gven iinde tartmlar ve dinlerini aklamaktan korkan insanlar, bu emniyet ortamnda dinlerini serbete yaama ve aklama olanana kavumulardr. Bu hadiseyi Allahu Teala, mminleri holarna giden ve gitmeyen her hususta, iitip itaat etme eitimi iin kullanm ve onlar bu eitimden baaryla karak, kazanlarn en by olan Allahn rzasn kazanma bahtiyarlna erimilerdir. Allahu Teala, Resul ve mminler iin verdii bu hkm Resul iin ayette belirttii, gemi ve gelecek tm gnahlarn affna, zerindeki nimeti tamamlamaya, ona byk bir zafer vermeye ve mminlere cennet ve rzasna kavumaya sebeb klmtr.462[215] 3- Hafz yle dedi: Bu hadisten ayrca istire, gr al verii, tabiilerin gnllerini honut klmann fazileti. Dinin asln ilgilendiren ilerden olmamas artyla, mslmanlar ister gl ister zayf olsunlar, esenlikleri iin gerekli bir yol olduu aa kmsa dini ilerinde msamaha anlamndaki bir takm eylerin caiz olmasn ve bu yolda eletirilere katlanlmasn anlyoruz. Ayrca tbi olann imamna, grnte ksa vdede aleyhlerine olan ey iin itiraz etmemesi gerekir. nk imam, tecrbe ve bilgisi ile, yapt iin getirilerini daha iyi bilecek durumdadr. Hele bu imam bir de vahiy ile desteklenmi ise! Yine burada, karineler doruluunu gsteriyorsa kafirin verdii habere gvenmenin caiz olduunu anlyoruz. Hattab yle dedi: Bunun delili, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin casus olarak Kureye gnderdii Huza kabilesine mensup ahsn o zaman daha henz kafir olmasdr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kafir olmasna ramen bu ahs grevlendirmesinin nedeni, Kureyin iine rahatlkla girebilmesi ve bilgi toplayabilmesidir. Bundan kafir bir doktorun szne gvenilebilecei sonucu da kar. Ben derim ki: Bu Huzanin mslman olmu, fakat slamn gizleyen bir ahs olma ihtimali de vardr. Dolaysyla Hattabinin dedii ey iddiasna delil olamaz. Allahu Tela doruyu daha iyi bilir.463[216] 4- Doktor Hfz Muhammed el-Hakem yle dedi: Misver b. Mahreme ve Mervan b. Hakemin hadisinde Resullullah Sallallahu aleyhi vesellemin Bir b. Sfyan el-Hzayi casus olarak Mekkeye gnderdii gemektedir. Baz alimler bundan hareketle, cihadda mriklerden faydalanabilinecei sonucunu karmlardr. bn Kayym yle dedi: Cihadda zorunlu hallerde gvenilir mriklerden yardm almak caizdir. Zira, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Hzali casusu mrik idi ve rahatlkla kafirlerin arasna girip, istihbarat yapabiliyordu. Bu da Mslmanlarn karna idi. bn Kayym ve ondan nceki alimlerden Mecdddin bn Teymiyye ve mteahhirinden baz alimler bu grtendirler. Fakat hadisin zahirinde, Cihadda mrikten yardm alnmasna delil yoktur. Zira ne bu hadiste ne de dier rivayetlerde Hzanin o zaman kafir olduuna dair herhangi bir delil yoktur. Bilakis tam aksine onun Hudeybiyeden nce mslman olduuna dair szler vardr. bn Abdilberr yle dedi: Bir b. Sfyan b. Uveymir el- Hza hicri alt ylnda mslman oldu ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu casus olarak Mekkeye Kureye gnderdi. Zhrnin Urveden, onun da Misver ve Mervandan rivayet ettii Hudeybiye hadisinde zikredilen ahs budur. Ladir-i Estatda iken Hza casusu geldi ve ona Kureyin haberlerini bildirdi Bu ahsn Bir b. Sfyan olduu sylemitir. bn Hacer bn Abdilberrin bu szlerini yorumsuz olarak nakletmitir.
462[215] 463[216]

Zdul-Med: (3/309-313) Fethul-Bri: (5/415-416)

239

Zerkan yle dedi: Henz yeni mslman olmas nedeniyle casus olarak Bir b. Sfyan b. Amr seti. nk o da evval aynda mslman olmutu ve kimse ondan phelenmiyordu. Onun mslmanlnn sbut bulmadn farz etsek bile, hikayesi ihtimalden dolay mrikten yardm istemeye delil olamaz. Hele bir de bu sahih hadislere ters ise!464[217]

Hudeybiye azvesi Rivyetleri Dr. Hafz Muhammed el-Hakemi zetle (289-290) bn Abdil-Berrin szleri el-stiabdan nakledilmitir. (1/309) el-sabe ile. (Dar bn Kayym). Zerkaninin szleri ise erhuzZerkani alal Mevahibul Lednniyye 12/181den nakledilmitir.

464[217]

240

241

14- HUDEYBYE ANTLAMASI VE MEKKENN FETH ARASINDA GEEN OLAYLAR

Ztl Kared azvesi Hayber azvesi Kaza Umresi Mte azvesi

242

243

A- Ztl Kared azvesi

Buhar yle dedi: Bu hayberden gn nce Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin samal ve dorumlar yaklam develerine saldrmalar sonucu yaanan azvedir.465[1] bn Kayym yle dedi: Bu azve Hudeybiyeden sonra vuku bulmutur. Fakat baz siyerciler yanlgya kaplarak bunun Hudeybiyeden nce vuku bulduunu sylemilerdir. Bizim grmzn doruluunun delili mam Ahmed ve Hasan b. Sfyann Ebu Bekir b. Ebu eybeden yaptklar u rivayettir. O yle dedi: Bize Hiam b. Kasm anlatt ve dedi: Bize krime b. Ammar anlatt ve dedi bana yas b. Seleme babasndan anlatarak yle dedi. Hudeybiye zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber Medineye geldim. Ben ve Rabah, Talhaya ait bir at ile yola ktk. ils mevkiinde Abdurrahman b. Uyeyne peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin develerine saldrd ve obann katletti. Ve Mslimin tamamna yer verdii bu kssay anlatt.466[2] Ayn kssay Buhr ve Mslim muhtasar olarak zikrettiler. Mslim ayrca Hudeybiye, Hayber ve bu azveyi konu alan kssay tek bir haber olarak tam ve uzun ekliyle de zikretti. Kssann muhtasar ekli yledir. Yezid b. Ebu Ubeydden. O yle dedi. Seleme b. Ekvann yle dediini iittim: Bir gn sabah ezan okunmadan nce yola ktm. O gnlerde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin samal develeri Z Karedde otluyordu. Giderken yolda Abdurrahman b. Avfn bir hizmetisi bana rastlad ve Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin develerini almlar. Kim ald? Diye sordu. Gatafan kabilesi dedi. Medinenin iki talk yakasnn duyaca bir sesle kere: mdat yetiin, ne kt bir sabah! diye bardm. Sonra hzla ileriye doru sratle komaya baladm. Onlara Z kared mevkiinde develere su iirmeye hazrlanrken yetitim. yi bir oku ve nianc olduum iin durmadan onlara ok atyordum. Bir yandan da yle diyordum: Ben el-Ekvann oluyum helak gndr Byle ksa vezinli iirler terennm edip durdum. Nihayet Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin samal develerini onlarn elinden kurtardm, stelik otuz tane de elbise ele geirdim. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem insanlarla beraber gelince ben, ona yle dedim. Ey Allahn Nebisi! Ben dman susuz olduklar halde su imelerine frsat vermeden kardm. Hemen onlarn peine adam gnder! yle buyurdu: Ey Ekvann olu, istediini elde etmisin. Byle yzden artk merhametli davran! Sonra beni devesinin terkisine alarak hep birlikte Medineye dndk.467[3] Uzun rivayet ise yas b. Selemenin babasndan Hudeybiye, Zat Kared ve Hayberi kapsayan rivayetidir. Biz bu rivayetin sadece Zat Kared ile ilgili ksmn nakledeceiz. Sonra Medineye geldik, Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem binek ve yk develerini klesi Rabahla birlikte otlaa gnderdi. Ben de onunla beraberdim. Yanmda Talha b. Ubeydullahn at ile kmtm. Sabah olunca, Abdurrahman el-Fezar, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin binek ve yk develerine hcum etti, hepsini ald gtrd. stelik obann da ldrd. Dedim ki:
Fethul-Bri. (7/526) el-Meaz, Babu Gazvet Zatl Kared. Zdl Med: (3/278-279) bn Kayym -Radyallahu anh- Hudeybiyeden nce olduunu tercih etmesine ramen, Hudeybiyeden sonra zikretti ve bu gazveyi Gazvetl-be olarak adlandrd. 467[3] Buhr (7/526) el-Meaz, Mslim (12/173-174) el-Cihad ves Siyer el-Kared: Medineye bir Beridlik (yani on iki mil uzaklktadr). Gatafan yolu zerinde bir gnlk mesafedir. Diyenler de vardr.
466[2] 465[1]

244

Ey Rabah, bu at al, Talhaya ulatr. Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme de durumu bildir. Sonra bir tepeye kp Medineye dnerek kere Ne kt bir sabah! diye seslendim. Sonra dmann izini takip ederek sratle yola dtm. Onlara ok atyor bir yandan da unlar terennm ediyordum: Ben el-Ekvann oluyum! Bugn alaklarn helak gndr. Sonra onlardan bir adama yetitim ve bineine doru bir ok attm. Okun demiri omuzuna eriti. Ve yle dedim: Al sana! Ben el-Ekvann oluyum. Bugn alaklarn helak gndr. Vallahi onlar devaml olarak ok yamuruna tutuyor ve yararlyordum. Bana bir svari yneldii zaman bir aacn dibine oturup siper alyor, hayvann vuruyordum. Nihayet da darald onlar da dan dar boazna girdiler. Onlara ok atmak mmkn olmaynca dan zerine karak zerlerine ta yadrmaya baladm. Onlar byle devaml olarak takip ettim. Artk Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin devesi dahil ne kadar deve elime geirdimse arkama almaya balamtm. Gene okumu atmaya devam ettim. Yklerini hafifletmek iin belki otuzdan fazla kaftan ve otuz mzrak braktlar. Ne attlarsa onlara bir iaret koyuyordum ki Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemile ashabna bir iaret olsun. Bir tepede sknca, onlarn yanna Bedr el-Fezarnin olu geldi. Kuluk kahvalts yapmak iin oturdular, konuuyorlard. Ben de bir hyn tepesine oturmutum. el-Feraz dedi ki: Nedir u benim grdklerim? Bununla bamz belada. Sabahn erken saatinden beri durmadan bize ok atyor. Neyimiz varsa hepsini elimizden ald. dediler. o da yle dedi: Haydi iinizden drt kii onun yanna ksn Hemen kp yanma geldiler ve bana kendileriyle konuabileceim kadar yaklanca yle dedim: Beni tanyor musunuz? Hayr sen kimsin? Ben Seleme b. el-Ekvaym. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin yzn erefli klan Allaha yemin ederim ki, sizden kimi istersem ve kimin ardndan dersem onu mutlaka yakalarm. Sizden beni kimse yakalayamaz, dedim. Onlardan biri yle dedi: Ben bunu biliyorum. Sonra dnp gittiler. Daha henz yerimden ayrlmadan Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin svarilerinin aa aralarndan geldiklerini grdm. Onlardan ilk gelen el-Ahram el-Esed idi. Sonra onu Ebu Katade ile el-Mikdd b. el-Esved takip ettiler. Sonra el-Ahramn dizgininden tuttum. Bu srada kafirler arkalarn dnp katlar. Dedim ki: Ey Ahram, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ashab buraya yetiinceye dek onlardan (kafirlerden) uzak dur, yolunu kesmesinler u cevab verdi: Ey Seleme! Allaha ve ahiret gnne inanyor, cennetin ve cehennemin hak olduunu iyi biliyorsan ne olur beni ehitlikten alkoyma! Bunun zerine onu braktm. Abdurrahman elFezar ile kar karya geldiler. Abdurrahmann atn ldrd. Fakat Abdurrahman ona bir darbe indirip, ldrd. Ve tekrar Ahramn atna bindi. Kaarken, Ebu Katade ile Raslullahn dier sverileri yetiip onu mzraklayarak ldrdler. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin yzn mkerrem klan Allaha yemin ederim ki, yaya olarak koup onlarn peine dtm. O kadar hzl gidiyordum ki arkadan ne Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashabn, ne de kaldrdklar tozu grebiliyordum. Nihayet gne batmandan su imek iin iinde su bulunan Z Kared adndaki bir vadiye indiler. ok susamlard. Pelerinden kotuumu grnce, bir damla bile imeden gittiler ve sarp bir tepeye kmaya altlar. Bu arada onlardan birine yetitim, bir ok attm onu krek kemiinin kkrdakl oynak yerinden vurdum ve yle dedim: Al sana! Ben Ekvann oluyum. 245

Bugn alaklarn helak gndr. Dedi ki: Hey anasz kalasca, u sabah ki Ekva m? Evet ey kendi nefisinin dman, sabah ki Ekva dedim. Patika yoluna iki at braktlar. Onlar alp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gtrdm. Amcam Amir bana yetiti. inde sulandrlm st bulunan bir tulum ile, iinde su bulunan bir tulum getirdi. Abdest aldm, itim. Sonra onlar kovmu olduum suyun banda oturan Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme geldim. Baktm ki o, deveyi, mriklerin ellerinden kurtardm her eyi her mzrak ve elbiseyi alm toplam. Baktm, Bilal o develerden bir tanesini kesmi, Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme onun cier ve hrgcn kzartyordu. Dedim ki: Ey Allahn Resul, brak beni kavimden yz kii seeyim, dmann ardna dp, onlardan ldrmedik hibir haberci brakmayaym. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem gndzn parlaklnda yan dileri meydana kncaya kadar gld ve yle buyurdu: Ne dersin, sen bunu yapabilir misin? Evet, seni mkerrem klan Allaha yemin olsun ki yaparm, dedim. phesiz imdi onlara Gatafan topraklarnda ziyafet verilmektedir, buyurdu. Daha sonra Gatafandan bir adam geldi. Onlara (mriklere) falan kii bir deve kesmiti, derisini yzer yzmez bir toz bulutu grdler ve hemen dman gelmi diyerek brakp katlar dedi. Sabah olunca Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Bugn svarilerinizin en iyisi Ebu Katede, piyadelerinizin en iyisi de Selemedir. Sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bana bir piyade, br svari hissesi olarak iki hisse verdi. Sonra devesi el-Adbann stnde beni terkisine alp Medineye dnmek zere yola koyulduk. Biz Medineye doru yrrken Ensardan -yaya yarta geilemeyen- bir adam: Var mdr kou yapacak? Var mdr Medineye kadar kou yapacak? diyordu. Bunu birka kez tekrarlaynca, dedim ki: Sen hi bir iyiye ikram etmez, hibir erefliyi saymaz msn? u cevab verdi: Allah Resul hari, ne bir iyiye kymet veririm, ne de erfiliyi sayarm. Dedim ki: Ey Allahn Resul, bana msade et de u adamla bir yar yapaym. stersen yap buyurdu. Adama: Geliyorum dedim. Ayam ayarlayarak bir sradm, bir kotum. nefesim tkenmesin diye bir ya da iki yokuta kendimi tuttum. Sonra yine onun peinden kotum. Yine bir iki yokuta dinlendim. Nihayet ona yetimek ve omuzlar arasna dokunmak iin tabanlar kaldrdm ve : Seni getim, Vallahi dedim Biliyorum, dedi. Hlasa Medineye ondan nce vardm. Vallahi, orada ancak gn kaldk, ondan sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile Haybere gittik.468[4]

mni Dersler ve ller:

1 Hafz yle dedi: Hadiste, savata iddetli dmanlk gstermenin, yksek sesle haykrmann ve kii ayet cengver ise dmanlar korkutmak iin kendisini tantmasnn, cesur ve faziletli kimseleri vmenin cevaz vardr. Bu cesur ve faziletli kimselerin fitneye dme ihtimalleri yoksa, onlar tevik iin bu hasletlerinden bahsedilebilir. Yine ayrca kou

468[4]

Mslim (12/177-183) el-Cihad ves Siyer. erhun Nevevi al Sahih-i Mslim (12/182-183).

246

yarnn caiz olduunu gryoruz. Fakat bu yarn bir bedel verilmeden olmas gerekir. Bedel durumunda sahih olan bunun caiz olmayacadr.469[5] 2 Nevev yle dedi: Sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bana biri piyade, br svari hissesi olmak zere iki hisse verdi. Bu, hisselerden birinin nafile olduuna hamledilir. Zira o, azvede gsterdii cesaret ve feraatten dolay buna layk idi.470[6] 3 Bu kssa, sahabenin cesaretini gsterir. Bu nedenle Allah onlar yalandan korudu. Onlardan hibirinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve hatta insanlar hakknda yalan konutuklarna rastlanmamtr. nsan yalana korkaklk ve korku iter. Onlarn bundan korunduklarna dair birok delil vardr. Tek bir sahabi, mtecaviz bir dman birliine kar arpyor, onlar karyor ve onlardan, aldklar mallar fazlasyla geri alyor. Allah onlarn hepsinden raz olsun ve bizi de cennette onlara katsn!

469[5] 470[6]

Fethul-Bri (7/529) el-Meaz erhun-Nevevi ala Sahih-i Mslim: (12/182-183).

247

B- Hayberin Fethi
bn shk yle dedi: Zhr bana Urveden oda Mervan b. Hakim ve Misver b. Mahrameden yle rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber yl dn yolunda iken Mekke ve Medine arasnda Fetih Suresi indi ve Allahu Teala bu surede ona Hayberi verdi: Allah size, elde edeceiniz bir ok ganimetler vadetmitir. Bunu size hemen verdi. (Feth, 48/20) (Yani, Hayber.) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye Zilhicce aynda vard ve Muharrem aynda Hayber seferine kncaya kadar burada kald.471[7] Hayber Seferinde Hayber ve Gatafan arasnda bir vadi olan Reciide konaklad. Burada Gatafann bir saldrsndan ekindii iin sabahlar sabahlamaz. Hayber yolculuuna devam etti.472[8] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Haybere gece vard. Bir yere gece vard zaman sabah vakti girmeden savaa balamazd. Yahudiler sabah erkenden zirai aletleri ellerinde tarlalarna giderken karlarnda slam ordusunu grnce ok oldular. Muhammed ve ordusu diyerek kalelerine katlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn elinde ykm ve tarm aralarn grnce, bunu Hayberin ykmna yorarak sevindi. Enes -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Haybere gece vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir kavme gece vard zaman onlara sabah olmadan yaklamazd. Sabah olunca Yahudiler, ekin aletleri, zenbilleri, kovalar ile tarlalarna gidiyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi grnce Muhammed ve ordusu deyip katlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Hayber harab oldu! Biz dman bir kavmin yurduna baskn yapp girdik mi uyarlm olan o kafirlerin hali yaman olur! buyurdu.473[9] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bn shkn dedii gibi onlar on ksr gn kuatt, kuatmann daha fazla srdn syleyenler de olmutur. Kuatma gnlerinden hava ok scak idi. Kuatma uzadka mslmanlar bitkin dyorlard. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ben yarn sanca yle bir adama vereceim ki, Allah, Hayberi bize onun eliyle vercektir. Btn byk sahabiler bu erefe kendilerinin nail olmasn mit ediyorlard. Ertesi gn olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sanca Haydar: Aslan Ali b. Eb Tlibe verdi. Ali, Yahudilerin komutanlarn ldrd ve Hayberin fethi onun elleriyle gerekleti. Sheyl b. Sad -Radyallahu anh-dan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber gn yle dedi: Ben yarn sanca yle bir adama vereceim ki Allah ve Rasul tarafndan pek sevilir. O da Allah ve Rasuln ok sever. nsanlar, gecelerini yarn sancak kime verilecek diye dnerek geirdiler. Sabah olur olmaz her bir sahabi sancan kendisine verilmesi midiyle erkenden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna koutular. Resulallah Sallallahu aleyhi vesellem onlara: Eb Tlibin olu Ali nerede? diye sordu. Onlar: Ya Rasulallah, o gznn ardndan ikayet ediyordu, dediler. Rvi der ki: Gidip Aliyi ardlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tkrnden bir para onun gzne srd ve dua etti. Alinin gz, hi ars yokmu gibi tamamen iyileti Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sanca ona verdi. Ali: Ya Rasulallah, onlar bizim gibi Mslman oluncaya kadar kendileriyle arpacam, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Onlarn kalelerine girinceye, meydanlarna varncaya kadar vakar ve (onlar telaa vermeyecek bir) suknetle ilerle! Sonra da onlar slama davet et. Mslman olurlarsa, Allahn haklarndan olup yerine getirmekle mkellef bulunduklar eyleri kendilerine haber ver. Vallahi, senin sayende, Allahn onlardan bir tek kiiyi doru yola hidayet etmesi, senin
471[7] 472[8]

Yani hicri yedinci ylda ki cumhurun kavli de byledir ve dorusu da budur. Zdl-Meddan naklen (3/317) muhakkik bu rivayetin ricalinin sikat olduunu syledi. 473[9] Buhr (7/534) el-Meaz, Mslim (12/165) el-Cihad ves Siyer.

248

birok kzl develere sahip olup onlar Allah yolunda infak etmenden hayrldr. buyurdu.474[10] Mslimde Selemenin hadisinin devamnda yle rivayet etti....Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile Haybere gittik. Amcam (Amir) hareket halindeki askerler iinde u ksa vezinli iirleri okudu: Allah olmasayd, ne hidayete ererdik, ne zekat verirdik ve ne de namaz klabilirdik. Biz senin fazlndan mstani deiliz. Dmanla karlatmz zaman ayamz kaydrma, sabr ver, zerimize sekinet indir! Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Bu kimdir? diye sordu. Ben Amirim dedi Rabbin seni balasn! buyurdu. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem kimin iin zel mafiret dilediyse o mutlaka ehid dmtr. Bu nedenle mer: Ey Allahn Resul, Amirle bizi faydalandrsaydn diye seslendi. Haybere varnca Yahudilerin krallar Merhab kp klcn ekti ve u recezleri syledi: Hayber benim kim olduumu bilir. Ben ki Merhabm Harb baladnda, ben silah tamam, deneyimli bir kahraman oluveririm Ona kar hemen amcam Amir kt ve yle nara att: Hayber beni de tanr; ben Amirim. Silah tamam, yiit kahramanm. Derken karlkl birer darbe indirdiler. Merhabn klc Amirin kalkannn iine isabet etti. Amir klcyla onu alttan vurmaya alrken klc kayp kendi kolunun orta damarna isabet etti ve cansz olarak yere dp ehid oldu. Birara kp baktm, ashabtan birtakm insanlarn yle dediini duydum. Amirin ameli boa gitti, nk kendi kendisini ldrd. Bunu duyunca alayarak Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme kotum: nsanlar Amirin ameli batl oldu, nk o kendisini ldrd, diyorlar, dedim. Kim dedi bunu? diye sordu. Ashabndan birtakm insanlar dedim - Bunu syleyen yalan sylemitir. Tam aksine, onun iin iki ecir vardr Buyurdu. Sonra beni gzleri aryan Aliye gnderdi. Ve Ben, yarn sanca yle bir adama vereceim ki, o, Allah ve Rasuln sever, Allah ve Rasul de onu severler buyurmutu. Hemen Aliye geldim. Onu alp Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme getirdim. Onun gzne mubarek tkrn srerek okudu, hemen iyileti, hibir ars kalmad. Merhab, yine mbareze maksadyla kp yle bir nara att: Ben Merhabm Hayber benim kim olduumu bilir. Harb baladnda, ben silah tamam, deneyimli bir kahraman oluveririm. Ali de karsna kp yle nara att: Ben o kimseyim ki annem bana Haydar (Arslan) ismini koymutur. Ormandaki korku saan arslan gibiyim. Dman kk lekle Sendere Kilesi ile lerim475[11] Bunu der demez hemen Merhabn bana yle bir darbe vurdu ki onu cansz yere serdi. Bylece Hayberin fethi onun eliyle gerekleti.476[12] Bazlar Merhabn, Muhammed b.
Buhr (7/544) el-Meaz, Sancak, sava bayradr. Ordunun yerinin bilinmesi iin kullanlr. Ordu komutan tarafndan tanaca gibi, ordu iindeki kahraman askerlere de tattrlr. Baz lugatlar liv ve ryenin ayn anlamda olduunu sylediler. Fakat Ahmet ve Tirmiz, bn Abbasn hadisinde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem-in ryesinin siyah, livasnn ise beyaz olduunu rivayet ettiler. (Fethul-Br: (7/545). 475[11] Yani dman sanldndan daha kolay ekilde teperim.
474[10]

249

Mesleme tarafndan katledildiini sylemilerdir. Fakat dorusu sahih hadiste ifadesi edildii gibi onu katleden Alidir. Hkim, Alinin katlettiine dair rivayetler okluk bakmndan tevatir derecesine ulamtr demitir.477[13] bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayberi her biri yz paydan mteekkil otuzalt paya bld ki bunun toplam bin altyz pay eder. Sonra bunun yarsn yani binsekizyz payn tm mslmanlara paylat ve kendisi de bundan herhangi bir mslmann pay kadar pay ald. Dier binsekizyz hisseyi ise mslmanlarn ilerinde kullanmak zere devlet hazinesine tahsis etti.478[14] Beyhk yle dedi: Bunun nedeni, Hayberin yarsnn sava, yarsnn da bar yoluyla feth edilmesidir. bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Beyhknin bu kavli, fi -Rahmetullahi aleyh-in zorla fethedilen lkelerin, dier ganimetler gibi taksim edilecei grne mstenittir. Fakat, Hayberin hisselerinin yarsnn datlmadn grnce bu sefer, orann bar yoluyla alndn syledi. Siyer ve Meazi olaylarn dikkatli bir ekilde inceleyen kimse, Hayberin tamamnn g kullanlarak fethedildiini grr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber topraklarn g ve kl ile ele geirmitir. Eer bar ile ele geirilseydi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Yahudileri oradan srmeye kalkmazd. Onlar Hayberden karmak istedii zaman Yahudiler: Biz tarm ilerini sizden daha iyi biliriz. Bizi buradan karmayn, sizin iin alalm ve elde ettiimiz mahsln yarsn size verelim teklifinde bulundular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn bu tekliflerini kabul ederek, yerlerinde kalmalarna izin verdi. Bu, Hayberin kesinlikle klla feth edildiini gsterir... Hayberin klla feth edildiinde bir kuku yoktur. Devlet bakan g ile alnan yerlerin taksimi konusunda muhayyerdir. Onun tamamn paylatrabilir. Tamamn vakfedebilir. Ve bir ksmn paylatrabilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu n de yapmtr. Kureyz ve Nadr arazilerinin tamamn taksim etmi, Mekkeyi hi taksim etmemi, Hayberin ise yarsn taksim etmitir. Taksim yaparken svarilere , piyadelere bir hisse ayrmtr. slam ordusu bindrtyz kiiden olumaktayd ve bunlarn ikiyz svari idi. Bu konuda pheye yer olmayan doru budur. Hayber kalesinin dmesinden sonra Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Hayberin bu savata katledilen liderlerinden Huyey b. Ahtabn kz Safiyyeden bahsedildi. Kocas da ldrlmt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu grr grmez beendi ve ona slam anlatt. Safiyye mslman olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla evlendi. Onun mihri, zgrln almas olmutur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla Hayber ve Medine arasnda, dn yolunda evlenmitir. Enes b. Mlik -Radyallahu anh-den: Haybere geldik. Allahu Teala, Resulne Hayber kalesinin fethini myesser klnca, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme, kocas ldrlm olan Huyey b. Ahtabn kznn gzellii zikredildi. Yeni evlenmiti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ganimet pay olarak onu kendisi iin seti. Onunla beraber yola koyuldu. Sedds-Sahbaya varnca onunla zifafa girdi. Sonra kk bir yayg ierisinde hurma ve ke karm bir yemek hazrlad ve bana: Etrafndakileri ar buyurdu. te bu yemek Safiyye iin dn yemei oldu. Sonra Medineye doru hareket ettik. onun iin bineinin terkisine bir rt seriyordu. Devesinin

476[12] 477[13]

Mslim (12/183-186) el-Cihad ves Siyer. Hakimin Mstedreki. (3/437). 478[14] Eb Dvud (294-295) el-Harac Babu m ce fi hkmi ardil-Hayber, Elbani bu hadisi sahihledi (2605).

250

yannda oturup dizini koyuyor, Safiyye de onun dizine basp onun devesine yle biniyordu.479[15]

Hayber Gazvesi Olaylar: 1- Cafer b. Ebi Talip Ve Arkadalar le Eb Mus el-Ear Ve Arkadalarnn Gelileri:
Brde, Ebu Musa -Radyallahu anhdan yle rivayet etti: Biz Yemende iken Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ortaya k haberi bize erimiti. Bunun zerine, biz, ben ve iki kardeim- ki onlarn biri Ebu Brde, dieri Ebu Rhm olup ben onlarn en k idim- kavmimizden elli veya elli iki kii ile birlikte Raslullahn yanna muhacir olarak yola ktk. Bir gemiye bindik. Gemici bizi, havann uygunsuzluu yznden Habe Necasinin lkesine brakt. Cafer b. Eb Tlib ve arkadalar, Necainin lkesinde idiler. Orada onlarla bulutuk. Cafer: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizi buraya yollad ve bize bir sre burada oturmamz emretti, siz de bizimle kaln dedi. Bunun zerine biz de onlarla beraber kaldk. Sonra Medineye hep beraber dndk. Hayberi feth ettii srada, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kavutuk. Hayber fethine katlan mcahid Muhacirlerden bazlar, bizlere yani gemi halkna Biz hicrette sizi getik diye taklyorlard. (Cafer b. Eb Tlibin hanm) Esma binti Umeys- ki bizimle gelenlerdendi- vaktiyle Necanin lkesine hicret etmi olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Hafsa binti meri ziyarete gitmiti. O srada, mer b. Hattab, Esmay orada grnce, Hafsaya Bu kim diye sordu. Hafsa da: Esma binti Umeysdir, dedi. mer de: H! u habe lkesinde oturan, gemiyle gelen mi? dedi. Hafsa: Evet, deyince, mer: Bizler, hicretde sizleri getik. Bizler, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sizlerden daha layz, dedi. Esma binti Umeys kzd: Hayr, i yle deildir. Vallahi sizler Rasullullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda bulunuyordunuz da, Raslullah sizin alarnz doyuruyor, cahillerinize vaazlar ve tlerde bulunuyordu. Bizler ise, din yolunda uradmz dmanlklar yznden Habe lkelerine, uzak diyarlara dmtk. Bu da ancak, Allah ve Resul yolunda, Allahn ve Raslnn honutluunu kazanmak yolunda gze alnmtr. Allaha yemin olsun ki senin bu szn Raslullaha iletmedike ne yemek yiyeceim, ne de su ieceim. Bizler bu yolda nice skntlar ekmi, korkular geirmiizdir. Bu sz Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme nakledecek ve doruluunu ona soracam. Vallahi bu hususta ne yalan sylerim, ne de aldm cevaba birey katarm dedi. O srada Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, geldi. Esma: Ey Allahn Nebisi, mer, yle yle dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Esmaya
479[15]

Buhr (7/547) el-Meaz, Eb Dvud (2979) el-Harac vel-mra vel-Fey.

251

Sen ne cevap verdim? diye sordu. Esmada yle yle dedim, dedi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Esmaya Bu hususta bana, sizlerden daha layk yoktur. mer ve arkadalarna bir hicret sevab vardr. Siz gemi halkna ise, iki hicret sevab vardr. Sizin hicretiniz, iki keredir: Siz, hem Necanin lkesine hicret ettiniz, hem de, benim yanma hicret ettiniz buyurdu. Esma yle dedi: Eb Musa ve gemi yolcular bu hadisi sormak iin blk blk yanma geliyorlard. Dnyada hibir ey, onlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu sznden daha ok sevindirmemitir.480[16]

2- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Zehirleme Giriimi:

Ebu Hureyreden: Hayber fetih edildikten sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yemesi iin iinde zehir bulunan davar eti hediye edildi. Etin zehirli olduunun anlalmas zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: urda bulunanlar bana toplayn buyurdu. Yahudiler toplannca, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara: Ben sizden bireyler soracam. Bana doru cevap verecek misiniz? Dedi. Yahudiler: Evet, Ey Ebul Kasm! Doru cevap vereceiz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Sizin babanz kimdir? diye sordu. Yahudiler: Babamz filandr, dediler Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Yalan sylediniz, sizin babanz filandr, dedi. Yahudiler: Doru syledin dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Ben sizden bir ey daha soracam. Bana, doru cevap verecek misiniz? diye sordu. Yahudiler: Evet, ey Ebal-Kasm! Doru cevap vereceiz. Biz sana yalan sylesek bile, sen babamzn kim olduunu bildiin gibi, yalan sylediimizi de bilirsin, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem; onlara: Cehennemlikler kimlerdir? diye sordu. Yahudiler: Bizler cehenneme ksa bir sre iin gireceiz. Sonra biz oradan kacaz, cehenneme bizim yerimize sizler gireceksiniz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Haydi oradan! Vallahi biz hi bir zaman cehennemde size halef olacak deiliz, buyurdu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara: Sizden bir ey daha soracam. Bana doru cevap verecek misiniz? diye sordu. Yahudiler: Evet, ey Ebal-Kasm! Doru cevap vereceiz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Sizler u davar kebabn zehirlediniz mi? diye sordu. Yahudiler: Evet, zehirledik dediler. Peygamberler Sallallahu aleyhi vesellem: Bunu yapmaya sizi ne srekledi? diye sordu. Yahudiler:
480[16]

Buhr (7/553-554) el-Meaz, Mslim (16/64-65) Fadilus-Sahbe. Hafz yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem- Hayber ganimetlerinden, savaa bizzat katlmadklar halde kendisine dn yolunda kavuan Habeistan muhacirleri Cafer ve arkadalarna da vermitir.

252

Eer sen bir yalanc isen zehirli kebab yer, lrsn. Biz de senden kurtulur, rahata kavuuruz. Yok eer gerekten Peygambersen, zehir sana bir zarar vermez! diye dndk, dediler.481[17] Buhri Maazide Eb Hureyreden ksaca yle rivayet etti, Hayber fetih edildikten sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yemesi iin iinde zehir bulunan davar eti hediye edildi.482[18] bn shkn rivyetine gre zehirli eti getiren Selm b. Mikemin kars, Zeyneb binti Hris idi. Zeyneb nce: Muhammed, davar etinin neresini yemeyi daha ok sever diye sormu. Ona: Kol, krek etini yemeyi sever denilmitir. Zeyneb, bir davar kzartp, zellikle kol, krek ksm olmak zere etin tamamn zehirledi. Sonra onu alp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme getirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem eti azna alr almaz, zehirli olduunu anlayp, onu yutmad. Fakat sahabelerden Bir. b. Bere b. Marur azna ald eti yuttu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: u krek eti, zehirlenmi olduunu bana haber verdi, buyurdu ve sahabelere de ondan el ekmelerini emretti. Sonra Yahudi Zeyneb sorguland ve eti zehirlediini itiraf etti. Denildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, kendi nefsi iin kimseden intikam almad iin, onu affetti. Fakat Bir yedii zehirli lokmann etkisiyle lnce, ona ksas uygulayarak katletti. Bu azna ald zehirli lokmann Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatna neden olan hastaln nedeni olduu da sylenmitir. Aie -Radyallahu anha-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii hastalna yakaland zaman yle diyordu: Ey Aie, Hayberde yediim yemein acsn u ana kadar hep duymaktaym.483[19] Zehirlenme giriimi hadisesiyle ilgili olarak Hafz yle dedi: Bu hadiste Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gaybten haber vermesi, canszlarn onunla konumas ve Yahudilerin, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin babalarnn isimlerini ve zehirli eti onlarla haber vermesine ramen, onu tastik etmemekte inat etmeleri hususlar vardr. Yahudiler, Onun nbvvetine delalet eden tm mucizelere ramen inat ve yalanlamalarn srdrmlerdir. Yine bu hadiste zehirleyerek adam ldremenin ksas gerektirdii anlalmaktadr. Hanefler, ksas deil diyet gerekir. dediyseler de, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Bir b. Berenin vefat zerine Yahudi kadna ksas uygulamas, ksasa delildir. Allah daha iyi bilir. Ayrca zehirli ve benzeri eyler kendiliklerinden deil, ancak Allahn izniyle zarar verirler. Bir, Allah izin verdii iin zehirlendi, onun zehirlenip hemen ld syleyenler olduu gibi,484[20] zehirlendikten ok sonra ldn syleyenler de olmutur.

3- Eek Etinin ve Muta Nikahnn Yasaklanmas:

Ali b. Eb Talib -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayberde kadnlarn Muta edilmesini ve ehli eeklerin etinin yenmesini yasak etti.485[21] bn Abbas Buhr (10/225) et-Tbb. Ebu Hureyreden ayrca Buhr, Mslim ve Eb Dvud, Enes b. Malikden rivayet ettiler. 482[18] Buhr (7/568) el-Meaz 483[19] Buhr, Yunusdan, O da Zhrden, Oda Urveden talken rivayet etti. (7/737) el-Meaz. Hafz yle dedi: Bezzar, Hakim ve smail, bu isnad ile Anbese b. Halidden Yusuf tarikiyle bunu vaslettiler. el-Feth (7/737). 484[20] el-Fethden ihtisar edilerek: (7/257-258). 485[21] Buhr (7/550) el-Meaz.
481[17]

253

Radyallahu anh-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber zaman, Muta nikahn ve ehli eeklerin etinin yenmesini yasaklad.486[22] Hafz yle dedi: Mverdi el-Havide yle dedi: Mutann nerede yasakland hususunda iki gr vardr. Birincisi: Bu iin haram olduu, herkes tarafndan bilinip, duyulmas iin birka yerde ilan edildi. nk bir yerde hazr olmayan, dier bir yerde hazr olabilir. kincisi: Bu i, birka kez helal klnd. Bu nedenle son kez haram klnd zaman Kyamet gnne kadar imdiki ve nihayi haram klmann, gemi haram klmalarn aksine, artk, haram serbest brakmann takip etmeyeceine iarettir. Artk bu kez haramlk ebediyete kadardr. Tercih edilen gr de, bu ikinci grtr. Nevev de yle dedi: Dorusu udur ki. Mutann haram klnmas ve sonra serbest braklmas iki kere tekrarlanmtr. Hayberden nce serbest iken, sonra Hayberde yasaklanmtr. Sonra Feth ylnda yani Evtas azvesinde serbest iken, sonra ebeddiyyen haram klnmtr. Mbahn tekrarlanmasna bir engel yoktur.487[23] Ehli eeklerin haram klnna gelince, bunun nedeni onlarn pislik yemesidir denildii gibi, insanlar ve yklerini tamakta kullanld iindir de denilmitir.

mni Dersler ve ller:

1 bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- zetle dedi: Hayber azvesindeki Fkhi Hkmler Fasl: Haram aylarda kafirlerle savamak konusu ki, bu aylarda savan kafirler tarafndan balatlmas durumunda onlarla savamann cevaz hususunda hibir ihtilaf yoktur. Gr ayrl, mslmanlarn bu aylarnda sava balatmalar hususundadr. Cumhur bunu caiz grr ve bu aylarda savamama ilkesinin mensuh olduuna sylerler. Drt imamn mezhebi de bu konuda ayn grtedir. Ganimet payndan svarilere , piyadelere bir hisse verilmesi. Sava esnasnda dmandan yiyecek elde eden bir asker onu paylatrmadan kendisi yiyebilir. Hayber savanda Abdullah b. Muaffel bir ya torbas ele geirdi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin huzurunda onu kendisine ayrd.488[24] Zafer tamamlandktan sonra yardm iin gelen birliklere ganimet malndan, ancak orduya danlp onlarn onay alndktan sonra pay verilebilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber seferi srasnda, ancak zafer gerekletikten sonra orduya katlabilen Habeistan muhacirleri Cafer ve arkadalarna, tm sahabelere danp, onaylarn aldktan sonra pay vermitir. Araziden elde edilen rnden pay karl onu ekim biimi iin anlama yaplmasnn cevaz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber Yahudilerine, elde edilen rnn yarsn vermeleri kouluyla, arazileri iletme hakk vermitir. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber arazilerini Yahudilere kendi mallaryla iletmeleri iin vermitir. Bu vaka, bu tr anlamalarda tohumun mal sahibi tarafndan verilmemesinin daha uygun olacana delildir. - Zimmet ehli anlama artlarn ihlal ettikleri takdirde, zimmetleri geersiz olur, can ve mallar mslmanlara helal olur. Zira Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarla, hile yapmamalar artyla bir zimmet anlamas yapmt. Ne zaman ki bu art ihlal ettiler, onlarn can ve mallarn mbah kld.
Buhr (9/71) en-Nikah. el-Fetihten muhtasar olarak. (9/75). Muta nikah, kiinin bir kadnla belli bir sre iin evlenmesidir. Cihad vesilesiyle uzun sre kadnlardan uzak kalnmas nedeniyle mbah klnm, sonra kesin olarak kyamet gnne kadar haram klnmtr. ia ise, Mutann haram olduunu ortaya koyan sahih ve ak-seik delilleri grmezden gelerek onu mbah sayarlar. irkinliklerinden, Allah bakalarn uzak etsin. 488[24] Buhr (7/549) el-Meaz
487[23] 486[22]

254

- Paylalmasndan nce ganimet malndan birey alan kimse, ona sahip olamaz. Ona ancak kendi payna dmesi ile sahip olabilir. Bu nedenle ganimet malndan bir para kuma alan kimse hakkndaki O, onun iin ate ulesi olacaktr ve ganimet malndan bir tasma alana da Cehennemden bir tasma denilmitir.489[25] - mam, silah gcyle alnan topraklarn tamamnn veya bir ksmnn paylatrlmasnda veya oraya hi dokunmamak hususunda muhayyerdir. - Mslmanlarn maslahat gerektirdiinde zimmet ehli slam topraklarndan srlebilir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara Allah sizi brakt srece brakrz buyurmutur. Peygamberin vefatndan sonra mer onlar srgn etmitir. Bu, gl bir grtr. Gerektii zaman uygulanabilir. - Kii cariyesini azat edip, onun azadn mihir sayarak ne onun izni ne ahitler ne kendisinden baka veli ne de nikah ve evlilik szcklerinin ifade edildii ekilde olmakszn da onu kendisine e olarak kabul edebilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Safiyyeye byle yapm ve kesinlikle bu bana zel bir durumdur dememitir. Doru kyas bunun cevazn gerektirir. Kii cariyesinin zgrlk, cinsel iliki ve hizmet hakkna sahiptir. zgrln ona balayarak, dier haklarn kullanabilir. - Kafirden hediye alnabilir.490[26] 2- El-Cezir Neticeler ve bretler balyla yle dedi: a) Her trl ktlk ve fuhutan uzak ve beraberinde alg aletleri kullanlmayan ark ve marlarn caiz olduu. b) Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Amir b. Ekvann, daha savan balamasndan nce ehadetine iaret etmesi ve bu ekilde bir mucize gstermi olmas. c) Ali b. Eb Tlibin fazileti, Onun Allah ve Resulne olan sevgisinin beyan. d) Allahu Tealnn nceden haber verdii Hayber ganimetlerinin elde edilii.491[27] 3- Muhammed Sid Ramazan yle dedi: Bu azvede iki nemli hadise meydana gelmitir ki bunlar Allahn Peygamberini teyid ettii iki nemli harikulade olaydr: Bir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Alinin aryan gzlerine tkrn srd ve gzlerin ars, sanki hi yokmu gibi annda durdu. ki: Zehirli eti yemeden nce Allahu Tealann, etin zehirli olduunu haber vermesi. Bir b. Bere, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin etin zehirli olduunu aklamasndan nce, lokmasn yuttuundan zehirlenmi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve dier sahabeler ise, Allahn haber vermesiyle onu yemekten kurtulmulardr. Bu, Allahn onu tm insanlardan koruyacana dair vaadinin bir tezahrdr. Allah seni insanlardan koruyacaktr.492[28]

Buhar (7/558) el-Megaz, Mslim (2/29) el-man, Malik Muvattada (2/459) el-Cihad, Eb Dvud (2694) el-Cihad, Nes (2/24) el-man ven Nuzur. 490[26] Zdl-Med. (3/339-354) Muhtasar olarak. 491[27] Hzl-Habibu Ya Muhibb (262-263). 492[28] Fkhus-Sre (But) 262-263.

489[25]

255

c- Umretul-Kad
Hicri 7. yl Zilkade aynda vuku bulmutur. Bu umrenin kaza olarak isimlendirilmesinin sebebi hususunda ihtilaf edildi. Bundan maksat Hudeybiye antlamas gerei ertesi yl yaplmas kararlatrlan ve yerine getirilen umre denildii gibi, araya barn girdii fasl demektir de denilmitir ki bu nedenle Kadiyye umresi olarak da anlr. Sheyl yle dedi: Bu umreye Kad umresi denildii gibi Ksas umresi de denilir. Bu son ismin kullanlmas daha evladr. Zira Allahu Tel yle buyurmutur: Haram aya karlk, haram aydr. lenen sulara karlk da ksas vardr. (Bakara, 2/194) Bu ayet, mezkur umre konusunda indii iin burada geen ksas kelimesinin bu umreye isim olarak kullanlmas daha evladr. Buna kadiyye umresi denilmesinin nedeni, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem geen yl edasndan engellendii umreyi kaza ettii iin deil, Kurey ile buna hkm verdikleri iindir. Zira onun engellenmesi yznden eda edemedii umre, fasit olmu deil, tam ve kabul edilmi umre saylmaktadr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin drt umresi vardr: Hudeybiye umresi, Kad umresi, Cirne umresi ve Veda Hac ile beraber yapt umresidir.493[29] bn mer Radiyallahu anhdan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem umre iin kt. Kurey kafirleri onun ile Beyt arasna girdiler. Hudeybiyede kurbann kesti ve tra oldu. Kureyle gelecek sene umre yapma hususunda bir hkme (Kadiyye) vardlar. Bu hkm gereince mslmanlar, umre iin geldikleri zaman yanlarna kltan baka silah alamayacaklar ve Mekkede ancak onlarn izin verdii kadar kalabileceklerdi. Ertesi yl olunca Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ve ashab anlama hkmne uygun olarak umre yapabildiler. Mekkedeki nc gnlerinde, mriklerin arzular zerine oradan ktlar.494[30] Hafz yle dedi: el-Hkim el-klil de yle dedi: Tevatr derecesine ulaan haberlere gre, Zilkade ay girince, ashabnca kad umresine kmay ve Hudeybiyeye ahit olmu hibir kimsenin bundan geri kalmamasn emretti. Hudeybiyeden sonra ehit denler hari hepsi yola kt. Beraberlerinde geen sene Hudeybiyede bulunmayan bakalar da vard. Kadn ve ocuklar hari, saylar ikibin idi.495[31] bn ihbdan: yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Umretul Kadda ashabna yle emretti: Sa omuzlarnz an ve tavaf sert ve koar admlarla yapn. Bununla mriklere kar g gsterisi yapyordu. Mmkn olan her vastayla onlar etkilemeye alyordu. Onlar Allahn evini tavaf ederken, mrik erkek, kadn ve ocuklar aknlk iinde onlar izliyorlard. Mslmanlar tavaf ederken Abdullah b. Revha elinde klc, RaslullahSallallahu aleyhi vesellemin yan banda mslmanlar coturan, iirler okuyordu. Ey kafirlerin oullar, onun yolundan ekilin. Ben ahidim ki, O, Allahn elisidir.

bn Hiamn Sresi ile beraber Ravdul- Unuf 4/76-77)den muhtasar olarak. Buhar, Kitabul-Muhsarnda kuatlm kimseye bedel yoktur diyenler konusunda bir bab bal ile zikretti ve yle dedi: Ruh, ibilden, o da bn Ebu Necihden o da Mcahidden, o da, bn Abbas Radyallahu anhumadan yle rivayet edip dedi: Bedel, telezzz ile nakd olan iin geerlidir. Fakat zr ve benzeri nedenlerle engellenen kimse ihramdan kar, dnmesi gerekmez. Kuatld halde beraberinde kurban varsa, onu gnderemiyorsa bulunduu yerde keser. ayet gnderebiliyorsa kurban mahalline ulamadan ihramdan kmaz. Malik ve bakalar da yle dediler: Kurbann keser ve istedii yerde tra olur ve ona kaza gerekmez. Zira Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem- ve sahabesi Hudeybiyede tavaf edemeden ve kurbanlar mahalline ulamadan ihramdan ktlar. Bilindii gibi Hudeybiyye Harem snrlar dndadr. Buna ramen Rasulullah -Sallallahu aleyhi vesellemkimseye bu umrelerini kaza etmeyi emretmemitir. Fethul Br (4/14) Kitabul-Muhsir. 494[30] Buhar (7/072) 495[31] Fethul-Bar (7/573)

493[29]

256

Kurann Allah tarafndan indirildiini inkr ettiinizde, balar boyun ve gvdelerden ayran, dosta dostunu unutturan darbeleri size nasl indirdiysek, onun anlamlarn inkar ettiiniz zaman da ayn darbeleri indiririz! Kureyin ileri gelenleri kin, nefret, fke, kskanlk ve hasetten dolay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin umre yapn grmemek iin Mekkenin d mahallelerine kmlard.496[32] Buhar, bn Abbas -Radyallahu anh-dan yle rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve ashab geldikleri zaman, mrikler kendi aralarnda yle diyorlard: Muhammed ve ashab buraya, Medinenin hummsndan zayf dm olarak geleceklerdir. (Onlarn bu dedikodular zerine) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ashabna ilk avtda sert ve koar admlarla yrmelerini (remel yapmalarn) ve iki rkn arasnda ise admlarn yavalatmalarn emretti. Onlara tm avtlarda komalarn emretmekten onu, sadece onlara olan efkati alkoydu.497[33] Remel: Koar adm yrmektir. bn Dreyd yle dedi: O herveleye benzer asl ise, koar admlarla ve omuzu hareket ettirerek yrmektir. Hafz da yle dedi: Bu hadisten kafirlere, onlar caydrmak amacyla, g gsterisinde bulunmann cevaz anlalr ve bu ktlenmi riyadan deildir. Bu fiilen gsterilebilecei gibi, sz ile de olur ve fiilen olmas daha etkilidir.498[34] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkede gn kalm, sonra mrikler Ondan szn tutmasn ve Mekkeden kmasn isteyince, oradan kmtr. Bere Radyallahu anhdan: ... Ertesi yl Mekkeye girip de sz verdii sreyi anca Aliye geldiler ve yle dediler: Syle arkadana Mekkeden ksn, sre bitti. Ondan sonra oradan kt. karken Hamzann kz: Ey amca, ey amca! diye Allah Resulnn peine dt. Ali onu ald ve elinden tutup Fatmaya: Amcann kzn al dedi. Fatma da onu srtlad. (beraberinde Medineye) gtrd. Daha sonra onu yanna alma hususunda Ali, Zeyd ve Cfer hak iddia ettiler. Ali yle dedi: Onu getiren benim, stelik o benim amcamn kzdr. Cafer yle dedi: O benim amcamn kzdr. Teyzesi de benimle evlidir. Zeyd ise yle dedi: O benim (slam) kardeimin kzdr. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, kzn teyzesine verilmesine hkmetti ve yle buyurdu: Teyze, anne yerindedir. Aliye de yle dedi: Sen bendensin, ben de sendenim. Cafere de yle dedi: Huyca ve yaradla sen aynen bana benziyorsun. Zeyde ise yle hitap etti: Sen bizim kardeimiz ve mevlamzsn. Ali: Hamzann kzyla evlenmez misin? diye sordu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: O benim st kzkardeimdir dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Meymune ile evlendi ve onunla Serfte gerdee girdi.499[35] bn Kayyim -Radyallahu anh- yle dedi: bn Abbasn: Resululllah Sallallahu aleyhi vesellem, Meymune ile ihraml iken evlendi ve onunla gerdee ihramdan ktktan sonra
496[32] 497[33]

el-Heysem Mecmada dedi: Bunu Tabern rivayet etti ve ricali, sahih ricaldir. (6/146-147) Buhr (3/548-549) el-Hacc. 498[34] Fethul Bari (3/549) 499[35] Buhar: (7/571) el-Meaz.

257

girdi sz onun vehminden kaynaklanmaktadr. Said b. Mseyyeb yle dedi: bn Abbas burada vehme kaplmt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, onun halasyla ancak ihramdan ktktan sonra evlenmitir. Yezid b. el-Asam, Meymuneden yle rivayet etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem benimle Serfte, ihramdan ktktan sonra evlendi.500[36] Bunu Mslim rivayet etti. Eb Rafi yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Meymune ile ihramdan ktktan sonra evlendi ve ihramdan ktktan sonra gerdee girdi. Ben o ikisinin arasnda eliydim.501[37] Bu onunla sahihtir. Bu konudaki gr vardr: Bir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla umreden ktktan sonra evlendi ki bu bizzat Meymunenin szdr. Onun ile Raslullah arasnda eli olan Ebu Rafinin, Said b. Mseyyeb ve bunu nakleden kimselerin cumhurunun szleri de byledir. ki: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onunla ihraml iken evlendi. Bu bn Abbas, Kfeliler ve bir grubun szdr. : Onunla ihrama girmeden nce evlendi. bn Abbasn Onunla muhrim olduu halde evlendi sz ihraml iken deil de, haram ayda evlendi eklinde yorumlanmtr. Kii ihram balad ve ihramsz dahi olsa haram aya girdii zaman Ahremer-Racul= Adam haremlendi denilir. airin u sz buna delildir: Halife Osman bin Affn muhrim olduu halde katlettiler. Onun gibi bir maktul grmedim. Halbuki, Osman Medinede, haram ayda katlettiler, ihramda deil.502[38]

mni Dersler ve ller:

1- Prof. Dr. Ekrem Ziy el-Umer yle dedi: Allahu Tealann u kavli Umretul- Kadda nazil oldu: Andolsun ki Allah, elisinin ryasn doru kard. Allah dilerse siz gven iinde balarnz tra etmi ve ksaltm olarak, korkmadan mescid-i Harama gireceksiniz. Allah sizin bilmediinizi bilir. te bundan nce size yakn bir fetih verdi. (Feth, 48/27). Bu Umre de akla kavuan meselelerden birisi de umreye gelip de Beytullaha girmesi engellenen kimseyle ilgili hkmdr. Cumhur; ona kurban gerekir kaza gerekmez. grndedir.503[39] 2- bn Kayym yle dedi: Bu kssada u fkh vardr: Teyze, anne-babadan sonra ocuu almaya en ok hak sahibidir.504[40] 3- Cezair yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin en son evlendii kadn Meymunedir. Onunla Serfde gerdee girmitir. Meymune daha sonra gerdee girdii bu yere defnedilmitir. Allah ondan raz olsun ve makamn cennet klsn.505[41]

Mslim (9/197) en-Nikah, Eb Dvud (1826) el-Mensik, Tirmiz (4/72) el-Hacc, Ahmed, Msnedde (6/333), bn Mace (1964). 501[37] Tirmiz (4/71) Ebvabul-Hacc, Ebu sa, Bu hadis hasendir, dedi. Ahmed (6/392-393) Albani bunu zayf kabul etti ve el-Camiide bunun senedinde Matar b. Tehman Ebu Reca el-Verak es-Slem vardr ki o da Hafzn Takrib de dedii gibi Saduk ve ok hataldr. Fakat bundan sonraki dier iki hadis, bu hadisi teyid etmektedir. Bkz. Camiul-Usl (3/52) Sahih-i Tirmiz (1/253). 502[38] Zdl-Med: 3/373-374. 503[39] Mctemaul-Meden fi ahdin-Nbvve: el-Cihadu Ddlel-Mrikin (162). 504[40] Zdl Med: 3/375). 505[41] Hzl-Habibu Ya Muhib.

500[36]

258

d- Mte azvesi
bn Kayyim -Rahimehullah- yle dedi: Mte am topraklarnda Belka yaknlarndadr. Bu azve hicri sekiz, Cemadl l aynda vuku bulmutur. Bu azvenin nedeni udur: Raslullah Lehb oullarndan el-Haris b. Umeyr el-Ezdyi bir mektub ile Rum veya Basra kralna eli olarak ama gnderdi. Yolda urahbil b. Amr el-Gassan, Raslullahn elisini yakalayarak balad ve sonra da boynunu vurdurdu. Ondan baka hi kimse Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin elilerine dokunmamt. Ac haber ulanca Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ok zld ve kzd. Onlara kar bir ordu hazrlad. Ordunun bana Zeyd b. Hriseyi geirdi ve yle buyurdu: Zeyd ldrlrse, komutan Caferdir, Cafer de ldrlrse komutan Abdullah b. Revhadr.506[42] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, hicretin sekizinci ylnn Cemadl lsnda Mteye bir ordu gnderdi. Zeydi de balarna kumandan olarak atad. Ve onlara yle dedi: Zeyd, ehid olursa, ordunun bana Cafer b. Ebi Tlib gesin. Cafer de ehid olursa ordunun bana Abdullah b. Revha gesin. nsanlar yola kmak zere hazrlandlar. bin kii idiler. kacaklar zaman Raslullahn komutanlar insanlarla vedalatlar. Selam verdiler. Abdullah b. Revha vedalarken alamaya balad. Neden alyorsun? diye sorduklarnda yle cevap verdi. Vallahi bende dnya sevgisi yok. Fakat ben Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin: Sizden cehenneme uramyacak hi kimse yoktur. Bu Rabbinin zerine yerine getirilmesi muhakkak olan bir hkmdr melindeki ayeti okurken duydum. Oraya uradktan sonra benim iin dn nasl mmkn olur ki diye dndm. Mslmanlar u cevab verdiler: Allah sizinledir. Sizi korur ve sizi tekrar bize sa slim kavuturur. Abdullah b. Revha da bunun zerine yle dedi: Lakin ben Rahmandan mafiret dilerim. Kpkler saan bir darbeyi de dilerim. Barsaklar ve cierleri darya dken Bir mzrak ve i atn da ondan isterim ki, Mezarma uradklarnda Allahn doru yolu gsterdii bir gaziden dolay ne mutlu sana! desinler. Mslmanlar harekete gemek zereyken Abdullah b. Revha Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gelerek vedalat ve yine u anlama gelecek beyitler okudu: Allah, Musaya olduu gibi, sana olan ihsanlarn da sabit ve devaml klsn. Yardm olunan ve zafere kavuturulanlar gibi, sana da, yardmn ihsan etsin! Ben, sana Allah tarafndan hayr bahedildiini hemen anladm. Allah bilir ki ben, keskin grlymdr? Sen hi phesiz Allahn elisisin! Bilahare ordu harekete geti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlar yolculamak iin kt. Onlarla vedalap dnerken Abdullah b. Revha Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi u beyitle selamlad: Geride kalan, kendisine hurmalkta ved ettiim zata, O en hayrl uurlaycya, en hayrl dosta selm olsun! Sonra geip gittiler. am topraklarndaki Mahanda konakladlar. Sonra Hirklin yzbin Rum, yzbin de Arab kabileleri olan Luhan, Cuzan, el-Kayn ve Behramdan mteekkil bir orduyla geldiini duydular. Mslmanlar bunu duyunca Mahanda iki gn beklediler ve
506[42]

Zdl-Med: (3/381) Hadis Buhar rivyet etti (7/583) el-Meaz.

259

dediler ki: Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme yazp onlarn saysn bildirelim. Ona gre ya bize yardm gnderir ya da bizim kendi bamza dmana saldrmanz emreder. Abdullah b. Revha yle diyerek orduya cesaret verdi: Ey kavmim, ehadet isteiyle bu din iin yola kan siz deil misiniz? Sakn isteksizlik gstermeyin! Sonra unu da iyi bilin ki, biz insanlarla say, kuvvet ve okluk iin savamyoruz, biz ancak Allahn bize ikram ettii dini iin savayoruz. Korkacak bir ey yoktur. Yryn; iki gzelden birine: Yani ya zafere ya da ehadete kavuacaksnz. bn shk yle dedi: Abdullah b. Ebi Bekr bana, Zeyd b. Erkamn ona yle dediini anlatt: ben, Abdullah b. Revhann terbiyesi altnda bir yetimdim. Kendisi Mte seferine ktnda, beni de devesinin terkisine bindirdi. Vallahi, geceleyin biraz geince, onun u beyitleri okuduunu iittim: Ey devem! Beni ve ykm, kumluktaki kuyuya vardktan sonra, drt konak daha gtrrsen, artk seni baka bir sefere karmayacam, seni serbest brakacam. Onun bu szlerini duyunca aladm. O, bana kamsyla dokunarak: Ey yaramaz sana ne oluyor? Allah bana ehidlik nasib ederse, sen de, hayvan zerinde geri dnp eker gidersin! Mslman ordusu yrd. Belkya varnca, Rum ve araplardan teekkl eden Hiraklin ordusuyla kar karya geldi. Mslmanlar Mte kyne doru ekildiler ve Uzre oullarndan Kutbe b. Katadeyi sa taraflarna, Ubade b. Mlik el-Ensariyi sol taraflarna aldlar. Sonra dmanla arptlar. Zeyd b. Hrise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sanca elinde olduu halde savat, dmann mzraklarndan ald isabetle ehid dt. Sonra sanca Cafer ald. Cafer dmanla arpmaya devam etti. arpa arpa akra isimli atyla dman saflarnn iine kadar girmiti. ehit dnceye kadar onlarla arpt. ehid dmeden nce dmann eline gememesi iin atnn ayak sinirlerini kesti. slamda atnn ayak sinirlerini kesen ilk kiidir.507[43] Ubde b. Abdullah b. Zbeyrden: O yle dedi. Bu azveye katlan Mrre b. Avn oullarndan birisi olan babam bana yle anlatt: Allaha yemin edirim ki, Caferin krmz atndan inip, onun sinirlerini klc ile kestiini sonra da ehid dnceye kadar dmanla savatn seyrediyor gibiyim. Cafer ehit olunca sanca Abdullah b. Revha ald. Elinde sancak atnn zerinde bir yandan dmana doru ilerlerken, dier yandan da nefsini boyun edirmeye ve tereddtlerini gidermeye urayor ve yle diyordu: Ey nefsim, ben seni ehit vereceim diye yemin ettim. Sen buna ya kendiliinden raz olursun veya sana bunu zorla kabul ettiririm. Mslmanlar toplanmlar baryor ve ilerinden alamakl sesler ykseliyor. Gryorum ki sen cennetten pek holanmyorsun. Yllar uzayp gittii halde sen hala itminana kavumamsn. Sen beden krbas iinde bir damla sudan baka nesin ki?!
el-Heysem yle dedi: Tabern rivyet etti ve Urveye kadar ricali sikattir. Mecmauz-Zevid (6/107109). bn shk yle dedi: Bana Yahy b. Ubad, Abdullah b. Zbeyrden O da babas Ubdden anlatt ve yle dedi. Bu gazveye katlan Mrre b. Avn oullarndan birisi olan babam bana yle anlatt: Vallahi, Caferin krmz atndan inip, onun sinirlerini klc ile kestiini sonra da ehid dnceye kadar dmanla arptn seyrediyor gibiyim. ehid olmadan nce yle dedi: Cennet de, ona yaklamak da ne gzeldir. Onun erbetleri tatl ve souktur Rumlara gelince, Rumlarn akibetleri yakndr. Onlar, kafir ve uzak soydandr. Bana den onlardan karlatma kl vurmaktr! bn Hiam yle dedi: lim ehlinden gvendiim kimseler bana yle anlattlar: Cafer, sanca sa eline ald. Sa eli kesilince sol eline ald. Sol eli kesilince kucana ald ve bu ekilde ehid dt. ehid olduu zaman daha 33 yandayd. Allah ona kesilen iki kolu karlnda, cennette iki kanat verdi. Orada diledii gibi uar. Onun, o arpmada bir rum tarafndan vurularak ikiye blnd sylenir. Sretu bn Hiam Ravdul-Unuf ile beraber (4/72)
507[43]

260

Abdullah b. Revha yle devam etti: Ey nefsim, sen imdi ldrlmesen, lmeyecek misin? te lm sana geldi att, dileine kavuacaksn. O iki ehid gibi hareket edersen, dorusunu yapm olursun! Abdullah b. Revha, arptktan sonra dnp atndan indii srada, amcasnn olu ona zeri etli bir kemik getirdi. ve Bunu al ye de biraz glen, nk sen hayatnda hi karlamadn eyle bugn karlatn dedi. Etli kemii eline ald ve ondan azck srmt ki, o srada mslmanlarn bulunduu ynde bir bozulma grnd. Abdullah b. Revha: Bu olurken sen hl dnyadasn diye haykrd ve kemii elinden atp, klcna sarld ve ehid dnceye kadar arpt. Sanca aslan oullarndan Sabit b. Erkam ald ve Ey insanlar aranzdan birini komutan sein dedi. nsanlar: seni setik dediler. Sabit Ben bu ii yapamam Hlid b. Velidi sein deyince insanlar, komutan olarak onu setiler. Hlid, dman saldrsn pskrttkten sonra, orduyu dzenli bir ekilde geri ekti.508[44] Enes -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn lm haberlerini vererek yle buyurdu: Sanca Zeyd ald ve ehid dt, sonra Cafer ald, o da ehid dt. Ondan sonra Abdullah b. Ravha ald o da ehid dt Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin gzlerinden yalar akyordu. Ondan sonra sanca Allahn kllarndan bir kl ald ve Allah fethi ona myesser kld.509[45] Halid b. Velid Radyallahu anh dman ordusuna nemli zayiatlar verdirdi. Hi kukusuz bin kiilik bir ordunun ikiyzbin kiilik bir orduyla arpmalara girmesi ve onlara nemli kayplar verdirmesi bir zaferdir. Bu nedenle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu azveyi fetih, ve Halidi de Allahn klc olarak nitelemitir. Allahu Teala, bu azveye itirak etmi olan sahabelerden raz olsun ve bizi, orada ehadete kavuarak cennet ve daha fazlasn elde eden ehidlerin yoluna iletsin! Amin.

mni Dersler ve ller:

1- O kahramanlarn sergilemi olduklar bu cesaret ve kahramanlk, slamn eseridir. Mslmanlar bu yakine, cennet ve ehadet zlemi hususunda bu yce derecelere ne zaman kavuurlar? Zeyd, Cafer, Abdullah b. Revha gibi insanln vn kayna bu kahramanlar ilerinden ne zaman kar? mmet, Allaha ve Resulne inanp, kalpleri cennet ve ona kavuma arzusu ile yand gn bu byk derecelere ular. Nfiden: bn mer ona haber verdiine gre, o gn Caferin cesedi banda durmu ve vcudunda tam elli yara tespit etmi, bunlarn hibiri arkasnda yani srtnda deildi.510[46] Sahihdeki bir dier rivyet de yledir. Abdullah yle dedi: Ben de o azvede idim. arpmalar kesildikten sonra cesetler arasnda dolarken Cafer b. Ebi Talibin cesediyle karlatk. Vcudunda doksan ksr ok ve darbe yaras tespit ettik.511[47] Hafz yle dedi: Bu iki rivayet grnte birbirine muhaliftir. Fakat anlalan burada kaydedilen bizzat tam say deil yahut fazlalk ondaki ok yaralar itibariyledir. Bu dier rivayet de zikredilmemitir. Veya ellinin dndaki yaralar, vcudunun dier blgelerinde, arkasnda olabilir. Bundan onun arkasn dnd anlalmaz. Zira dman ona her yandan saldryordu.512[48]
508[44] 509[45]

Heysemi yle dedi: Tabern rivayet etti ve ricali sikattr. (6/159-160) Mecmauz-Zevid. Buhar (7/585) el-Meaz. 510[46] Buhar (7/583) el-Meazi 511[47] Buhar (7/583) el-Meazi 512[48] Fethul-Bar (7/585)

261

mirden: bn mer, Caferin olunu selamlad zaman Allahn selam sana olsun ey iki kanat sahibinin olu derdi.513[49] Eb Hzimden; O yle dedi: Hlid b. Velidin yle dediini iittim: Mte gn elimde dokuz kl paraland. Elimde geni yzl bir yemen palasndan baka silah kalmad.514[50] 2- Hafz bu azvenin faydalar hakknda zetle yle dedi: lnn, lm haberini ilan etmek caizdir ve bu yasaklanan lm haberinden deildir. Orduya belli art ve tertibe gre birden ok komutan tayin edilecei ve nitelikli kimselerin nderlie seilmesinin gerei, ayrca savata tayin edilmeyi beklemeden yetenekli kimselerin komutay almasnn caiz olduu. Tahav yle dedi: Bu asldan u sonu kar: Mslman imamlar, herhangi bir ekilde kayplara kart zaman, o dnceye kadar onun yerine bir adam seerler. Yine burada Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem sa iken dahi, ictihadn caiz olduuna, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin mucizesine, Hlid b. Velid ve dier mezkur sahabelerin faziletine iaret edilmektedir.515[51]

513[49] 514[50]

Buhar (7/588) el-Meaz Buhar (7/588) el-Meazi 515[51] Fethden muhtasar olarak (7/586).

262

263

15. MEKKENN FETH

1- azvenin Olaylar 2- mni Dersler ve ller.

264

265

MEKKENN FETH Mekkenin fethi; Mekkede, nce yl boyunca gizlice yrtt, daha sonra: Ey rtnp brnen, Kalk, uyar Rabbini tekbir et Elbiseni temizle Gnahlardan uzak dur Verdiini ok bularak baa kalkma Rabbin iin sabret (Mddessir: 74/1-7) Ve, Sana emrolunan aka syle ve ortak koanlardan yz evir! (Hicr, 15/94) emirleri uyarnca ak davete giritii, mriklerin ilahlarn ktledii, onlara tapmann sapklk olduunu aklad, sonra arkadalar ile beraber bu yolda mriklerin bitip tkenmek bilmez alaylar, yalanlamalar, basklar, ikence ve suikastlerine maruz kald, sonra cahiliyet taasubuna kaplarak ve sahte ilahlalarnn intikamn almak iin kendisini ldrmek isteyen kavminden kap, maara arkada ile beraber Medineye hicret ettii, burada bir slam Devleti kurarak, sevgi, kardelik, yardmlama ve karlkl nasihatleme esas zerine mslman bir toplum oluturduu, burada yaayan yahudi ve civar kabilelerle bir ittifak antlamas yapt ve sonra da u ayeti kerime ile cihad emrini ald uzun ve meakkatli bir davet ve cihad srecinin meyvesidir. Cihad izni u ayeti kerme ile geldi: Kendileriyle savalan (mmin)lere (kar koyma) izni verildi. nk onlara zulmedilmitir ve phesiz Allah, onlara yardm etmeye kadirdir. Onlar, srf Rabbimiz Allahtr dedikleri iin haksz yere yurtlarndan karldlar. Eer Allahn baz insanlar dier bazlaryla savmas olmasayd, ilerinde Allahn ismi oka anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklrd. Allah kendi (dini) ne yardm edene elbette yardm eder. Kukusuz Allah, kuvvetlidir, gliptir. (Hacc, 22/39-40). Cihad izni vki olduktan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem neredeyse azveye kmad bir ay geirmemitir. Bu kkl bykl azve ve seriyye eklindeki savalarda ounlukla Bedirde olduu gibi Allahn izni ile dmanlarna kar galip gelmi, onlardan ganimetler ele geirerek glenmi, kimi zaman da Uhudda olduu gibi bir snanma, eitim, Allahn bazlarn ehitlikle nasiplendirmesi hikmeti gerei yenilgi grmtr. Fakat iman kalbe yerleip, onu kuatt, kii onun tadn ald zaman, artk karsna kan zorluk ve engelleri grmez. Mminlerin mutluluklar kalplerindedir. te bu zorluklarla dolu uzun yolculuktan sonraki yolculuk boyunca mslmanlarn safndan denler dm, daha nce slamla savaan nicelerini Allah slamla ereflendirmi ve onlar slamn en samimi askerleri klmtr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu fethe kap aan ve hatta bizzat fetih olan Hudeybiye antlamas gereince Kureyle mtareke halindeydi. Bu mtarekeden sonra Bekroullar Kureyin, Hza kabilesi ise Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin himayesine girmitir. Sonra Kureyin mttefii olan Bekroullar, Kureyten aldklar silah ve asker destei ile Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mttefii olan Hza kabilesine saldrd ve onlardan bazlarn katletti. Bylece Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile yapm olduklar saldrmazlk anlamasn bozmu oldular. te bu byk fethe, kurey ve mttefiklerinin bu ihanetleri sebep olmutur. bn Kayym bu byk fethi yle niteler: Bu en byk fetihle Allah, dinini, elisini, ordusunu ve hizbini aziz kld. lemlere hidyet kld beldesini ve evini kfir ve mriklerin elinden kurtard. Bu, gk ehlinin sevin ve mjde duyduu, insanlarn blk blk Allahn dinine giri kaplar ald, yeryznn aydnlk ve sevinle glmsedii bir fetihtir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem slamn blklerini ve Rahmann ordusunu hicri sekizinci yl Ramazan aynn onuncu gn harekete geirdi.

266

Medineye kendi yerine Ebu Ruhm Klsm b. Husayn el-Gffaryi brakt. mm Mektumun braklm olduunu syledi.516[52] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu hareket iin civar kabilelerin de itirakiyle onbin kii toplamt. Yola kt zaman orulu idi. Fakat Kedide ulanca orucunu at. Sahabeler de ona uyup orularn atlar. bn Abbas -Radyallahu anhuma-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineden, Ramazanda onbin kii ile beraber kt. Bu Medineye geliinin sekizinci yl ve Ramazann ortasnda idi. O ve dier mslmanlar Mekkeye orulu olarak hareket ettiler. Kedide ulanca -Usfan ve Fudeyd arasnda bir yer- orucunu at, sahabeler de atlar.517[53] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem seferinin ynn gizlemeye alarak, Kureyin karsna anszn karak onlara bir srpriz yapmak ve teslim olmalarn salamak; Mekkeye savasz ve mukvemetsiz olarak girmek istiyordu. Fakat, -Allahn kendilerine gzellik balad, daha nce Bedre itirak etmi bulunan- mslmanlardan birisi, bir mektup yazarak durumu Kureye bildirmek istedi. imdi burada sz Buharnin Ali -Radyallahu anh-den yapt rivayete brakalm: Ali yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem beni, Zubeyr ve Mikdad gnderip yle buyurdu: Haydi gidin, Ravdatu Hh adl mevkiye vardnzda bir kadn greceksiniz. Onda bir mektup var, onu elinden alp getirin. Bu emir zerine yola revan olduk, atlarmz koturarak kadna Ravdada yetitik ve dedik ki: Haydi mektubu kar. Bende mektub falan yoktur deyince, yle dedik: Ya mektubu karp verirsin. Ya da elbiselerini soyup mektubu biz senden zorla alrz. Bunun zerine kadn mektubu sa bandan kartp verdi. Onu hemen alp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gtrdk. erisinde unlar yazl idi: Htb b. Eb Beltaadan Mekkedeki mriklerden birtakm insanlara: Bu mektubu Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sava hazrl ile ilgili baz ilerini onlara bildiriyordu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Ey Htb, bu nedir? Cevap verdi: Ey Allahn Rasul! Bana kzmakta acele etme, sana anlataym. Biliyorsunuz ki ben Kurey arasnda akrabas olmayan biriyim. Kendilerinden de deilim, yabancym. Seninle bulunan muhacirlerin de orada akrabalar vardr ki onlar mallar ve ailelerini korurlar. Fakat benim malm ve ailemi orada koruyacak kimsem yoktur. Onun iin onlardan dost edinmek istedim. Yoksa bu ii ben kafir olduum, ya da dinden dndmden, ya da slamla merref olduktan sonra haa kfre rza gsterdiimden dolay yapm deilim. Byle bir eyi aklmdan bile geirmi deilim. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle dedi: Bakn bu adam size doruyu syledi. mer frlayp dedi ki: Beni brak da bu mnafn boynunu vuraym. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem yle buyudu: O, Bedirde bulunmutur, ne biliyorsun belki de Allah, Bedir ehline muttali olup da yle buyurmutur: stediinizi yapn, ben sizi baladm. Bunun zerine Allah u ayeti inzal buyurdu: Ey iman edenler! Benim de dmanm sizin de dmannz olanlar dost edinmeyin. Onlar size gelen gerei inkar etmiken, onlara sevgi gsteriyorsunuz. Halbuki onlar Rabbiniz olan Allaha inandnzdan dolay Peygamberi ve sizi yurdunuzdan karyorlar... (Mmtehine, 60/1)518[54]

516[52] 517[53]

Zdl-Med: (3/394) Buhar (7/595) el-Meaz. 518[54] Buhar (7/592) el-Meaz.

267

Evet, Bedire itirak etmesi nedeniyle bu sahabenin bu gnah affedildi. Muzaffer slam ordusu, mml-Kur ve Beytullaha doru yola koyuldu. Dier Arap kabileleri, bu harekete mdahale etmediler ve Eer kavmi onu yenerse, artk bizim onunla savamamza gerek kalmaz, o kavmini yenerse, bu onun doruluk ve risaletini gsterir. dediler. Bu nedenle Mekkenin fethi, fetihlerin en by idi ve dier yandan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ecelinin de yaklamakta olduunun bir iaretiydi. Zira Allahu Teala yle buyurmutur: Allahn yardm ve fetih geldii, ve insanlarn dalga dalga Allahn dinine girdiklerini grdn zaman, Rabbini verek tesbit et, Ondan mafiret dile. nk O tevbeyi kabul edendir. (Nasr Suresi) Muzaffer slam ordusu yryn srdrerek Mekke yaknlarna kadar geldi. Bu srada Kurey mriklerinin liderlerinden Ebu Sfyan, Hakim b. Hizam ve Bdeyl b. Varka, yaklaan slam ordusu hakknda haber toplamak iin Mekke dna kmlard. O civardaki mslman askerler tarafndan esir alndlar. Urve b. Zbeyr bu olay yle anlatr: Hiam b. Urve, babasndan yle rivayet etti: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Fetih ylnda (Mekkeye doru) yola kn Kurey duyunca Eb Sfyan, Hkim b. Hizam ve Budeyl b. Verka, haber toplamak zere yola ktlar. Merruzz-Zehrana vardklarnda, Arafat atelerini andran yaklm atelerle karlatlar. Bunun zerine Eb Sfyan dedi ki: Bu nedir? Sanki Arafat ateidir. Bdeyl ise yle dedi: Amroullarnn yaktklar ateler olmasn? Eb Sufyan cevap verdi: Amrnkiler bundan sayca azdr, olamaz. Derken Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellemin muhafzlar onlar grdler, yakalayp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gtrdler. Eb Sfyan mslman oldu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Abbasa dedi ki: Bunu u dan nnde tut ki mslmanlarn okluunu grsn. Abbas onu orada tuttu. Kabileler Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile blk blk gemeye baladlar. Her kabilenin askeri Eb Sfyann nnden geiyordu. Ebu Sfyan da Abbasa onlarn kim olduunu soruyordu. Gifar kabilesi geti, Abbasa sordu: Bunlar kimdir? Gifardr. Gifardan bana ne? dedi Sonra Cheyne kabilesi geti, yine sordu. Yine ayn cevab ald. Sonra Sad b. Hzeym geti. Sonra ayn soru, ayn cevap. Sonra Sleym geti, ayn soru, ayn cevap. Ardndan misli grlmemi bir blk geince, sordu: Ya bunlar kimdir? Cevap verdi: Bunlar Ensardr, balarnda elinde sanca Sad b. Ubade bulunmaktayd. Sad dedi ki: Ey Eb Sfyan! Bugn harb gndr. Bugn Kabe helal klnacaktr. Ebu Sfyan dedi ki: Ey Abbas, Bugn koruma vazifesini yapacan en iyi frsat. Grelim seni (ehrin yamalanmasna engel ol.) Sonra Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin de iinde bulunduu en byk ve en kalabalk ordu geti. Sancak ise Zbeyrin elinde bulunuyordu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, onun yanndan geerken Eb Sfyan dedi ki: Sad b. Ubadenin ne dediini bilmiyor musun? Ne dedi buyurdu. Byle byle dedi Sad yalan sylemitir. Lakin bugn Allahn Kabeyi yceltecei, Kabenin giydirilecei muazzam bir gndr buyurdu. Sonra sancann Hucun dana dikilmesini emretti.519[55]
519[55]

Buhar (7/597-598) el-Meaz.

268

Muzaffer ordunun Mekkeye girii hususunda da Mslim, Ebu Hureyreden yle rivayet etti: Fetih gn Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile beraberdik. Mekkeye gelince ordunun sa koluna Halid b. Velidi sol koluna ise Zubeyri ve zrhsz askerlerin bana da Eb Ubeydeyi komutan tayin ederek gnderdi. Bunlar da vadinin iinde yol aldlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ise ordunun ortalarnda bulunmaktayd. Bakp beni grnce Ey Eb Hureyre diye seslendi. Buyur ey Allahn Rasul dedim. Bana Ensar ar buyurdu. Ensar derhal etrafn sardlar. Kurey ise Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem ile savamak zere kendine ait muhtelif kabilelerden ve onlarn tabiilerinden bir ordu toplayp yle dediler: Toplanan bu ordumuzu ileriye sreriz. ayet bunlarn lehine bir zafer olursa biz de onlarla beraber oluruz. Aksi durumda bunlar bozguna urarlarsa o taktirde bizden istenilecek eyi veririz. Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem yanndakilere: Kureyin cemaatleri ile onlara tabi olanlar ite gryorsunuz dedi ve sonra da ellerinin birini dierinin zerine koyarak onlar biin emri verdi. Sonra yle dedi: Safada buluuruz Ravi yle der: O gn onlara ulamak isteyen herkesi uyuttular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Safaya kt. Ensar geldi ve Safay sardlar. Sonra Eb Sfyan geldi ve yle dedi: Ey Allahn Rasul! Bugn Kurey topluluu helak oldu. Artk bugnden sonra Kurey yoktur. Eb Sfyan, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini syledi: Kim Eb Sfyann evine girerse gvencededir. Kim silah elinden brakrsa gvencededir. Kim evine girip kapsn rterse o da gvencededir.520[56] bn Kayym yle dedi: Handemede mslmanlarla savamak zere krime b. Ebi Cehl, Safvan b. meyye ve Sheyl b. Amr ile beraber Kureyten ayak takm insanlar bir araya toplandlar. Bekr oullarndan Hmas b. Kays, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkeye girmeden nce ona kar kullanlmak zere silah hazrlyordu. Kars ona: Bunlar niin hazrlyorsun? diye sordu. O: Muhammed ve ashab iin, dedi. Kadn: Vallahi, Muhammed ve ashabna hibir kimse ve hibir ey kar koyamaz, dedi. Hmas: Vallahi ben onlardan bazlarn esir alp sana hizmet ettirmeyi dahi umuyorum, dedi ve sonra u beyti okudu: Onlar bugn gelecek olurlarsa, hasta deilim karlarna kacak gteyim. u mkemmel silahlar: Uzun demirli mzrakla, iki azl abuka syrlan keskin kl da yanmdadr. Sonra Safvan b. meyye, krime b. Ebi Cehl ve Suheyl b. Amrn Handemede toplad sava birliine katld. Mslmanlar onlarla karlanca ksa bir arpma oldu ve mslmanlardan Krz b. Cabir el-Fihr ve Huneys b. Halid b. Rabia ehid edildi. Bunlar Hlid b. Velidin komutas altndaydlar. Onun gittii yoldan saparak baka bir yola girdiler ve ldrldler. Mrikler de on iki kadar l verdikten sonra dalp, kamaya baladlar. Onlara silah getiren Hmas da kap cann zor kurtard. Gelip evine gizlendi ve karsna: Kapy kitle, dedi. Kars onunla: Hani dediin nerede? diye alay edince, yle dedi: Eer sen Handemede bizim halimizi: Safvann nasl katn, krimenin nasl katn, Ebu Yezid Sheyl b. Amrn nasl kocas ldrlm ve yetimlerle ayakta kalm bir kadna dndn, kllarla nasl karlanp vurulduunu, bacak ve kafa taslarnn nasl biildiklerini, onlarn, arkamzdan nasl haykrdklarn grm olsaydn beni knayacak en kk bir sz bile bulamazdn.521[57]
520[56] 521[57]

Mslim (12/131-133) el-Cihad ves-Siyer. Zdl-Med: (3/404-405).

269

Buharnin Abdullah b. merden rivayet ettii gibi Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Mekkeye yukardan girdi: Fetih gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem terkisinde same b. Zeyd ve beraberinde Bilal ve Osman b. Talha olduu halde devesi zerinde Mekkenin st tarafndan Mescide girdi. Mescidin kayyumu olan Osman b. Talhaya, Kabenin anahtarnn getirilmesini emretti. same b. Zeyd, Bill ve Osman b. Talha ile beraber Kabenin iine girdi. Orada uzun bir sre geirdi. Sonra insanlarn arasna kt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ktktan sonra oraya ilk nce giren Abdullah b. mer oldu. Bilalin kapnn arkasnda ayakta durduunu grd. Ona: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem nerede namaz kld? diye sordu. Bilal, ona Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin namaz kld yeri gsterdi. Abdullah yle der: Bilale Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ka rekat kldn sormay unuttum.522[58] Prof. Dr. Ekrem el-Umer yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem putlarn yklmasn ve Beytullahn onlardan temizlenmesini emretti. Kendisi de bizzat bu ie katlarak elindeki yay ile onlar teker teker devirmitir. Putlar devirirken bir yandan da: Yine de ki: Hak geldi, batl yok oldu. Zaten batl yok olmaya mahkumdur (sra, 17/81) ayetini okuyordu. Kbede bulunan yzaltm putun tamam ykld. brahim, smil ve shk fal oku eker ekilde gsteren resimler zaferan ile silindi. Bir rivyete gre Kbenin iinde Meryemin de resmi vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu resimler silinmeden Kbeye girmedi. Sonra ieri girdi ve n iki direk arasnda iki rekt namaz kld. Kbe alt direk zerine bina edilmitir. Kbenin kapsn arkasna alarak, iki direk solunda, bir direk sanda ve direk de arkasnda olmak zere namaz kld. Sonra dar kt ve Kbenin anahtarn tekrar, Osman b. Talhaya verdi. Kbenin Kayyumluu cahiliyye dneminde eybe oullarnn elindeydi, onlarn bu konumlarn devam ettirdi. Sonra eliyle Hacerl-Esvedi selamlayarak, tekbirler, zikirler ve kr ifadeleriyle Beyti tavaf etti. hramsz idi ve banda mifer vard. Sonra siyah bir sark sard. Bu, umre veya hac yapmaya niyeti olmayan kimselerin Mekkeye ihramsz olarak girebileceklerini gstermektedir.523[59] bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Bille Kbenin stne trmanp ezan okumasn emretti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Eb Talibin kz mm Haninin evine giderek ykand ve sekiz rekat namaz kld. Vakit kuluk idi. Bu nedenle, bazlar bunun kuluk namaz olduunu sandlar. Fakat bu kuluk deil, fetih namazdr. mm Hani Kayn biraderlerinden iki kiiye eman verdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Senin eman verdiine biz de eman verdik ey mm Hani524[60] Fetih tamamlandktan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dokuz kii hari, tm Mekkeliler iin genel af ilan etti. Bu dokuz azl slam dmannn ise, Kbenin rtsne yapk bulunsalar dahi ldrlmelerini emretti. Bunlar Abdullah b. Sad b. Ebu Serh, krime b. Ebu Cehl, Abduluzza b. Hatal, el-Haris b. Nfeyl b. Vehb, Mikyes b. Subaba, Habbr b. Esved ve bn Hatalin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem hakknda irkin arklar okuyan iki cariyesi ile Abdulmuttalib oullarndan birisine ait bir cariye olan Sre. Bunlardan bn Ebu Serh tekrar slama girdi. Daha nce mslman olmu ve Medineye hicret etmiti. Fakat bir sre sonra dinden dnd ve Mekkeye gelerek mriklere katld. imdi can tehlikeye girince tekrar mslman oldu. krimeye gelince; hanm onun iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden eman ald. Bunun zerine geri dnerek mslman oldu ve slamn gzelletirdi.

522[58] 523[59]

Buhar (7/611) el-Megaz. el-Mctemaul-Meden fi ahdin Nbvve (el-Cihad Fisebilillah) (181-182). 524[60] Malik (1/152) Kasrus-Salat. Buhr (1/152) Kasrus-Salat. Buhr (1/559) es-Salat. Mslim (5/222) Salatl-Msafirin.

270

bn Hatal, el-Haris, Mikyes ve o iki cariyeden biri ldrldler. Habbar b. Esvede gelince ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Zeynebe hakaret eden ve vuran o idi - kamay baard. Sonra mslman oldu ve slamn gzelletirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Sre ve dier cariyeye de insanlarn talebi zerine eman verdi. Onlar da mslman oldular.525[61] Bylece Allahn elisine vaadi gerekleti. Zafer ve fetih myesser klnd. nsanlar blk blk Allahn dinine girdiler. Cahiliyet ve putperestlik yok oldu. Allahn yardm ve zaferi ile mminler feraha kavutular. Allah, dinini, elisini ve mminleri izzet ve erefe kavuturdu. Fakat tm bunlar yirmi yl sren uzun ve meakkatli bir mcadele, cihad ve sabr maratonundan sonra gerekleti. Fakat bu byk fetihe; mcadeleleri, cihadlar, sabrlar, davetleri hatta kan ve ruhlar ile katkda bulunan birok kahraman kimseler, mminlerin bu zafer sevincine ortak olamadlar. nk onlar, dinin zaferi ve RabbulAleminin sancan ykselmesi iin sahip olduklar hereylerini feda ettikten sonra, Allah yolunda ehid dmlerdi. Musab b. Umeyr, Hamza b. Abdulmuttalib, bn Revha, Sad b. Muz, Abdullah b. Haram, Haram b. Milhan ve daha isimlerini sayamayacamz niceleri. Fakat onlar, zafer mutluluunu gremeseler de, Allah yolundaki cihadlarnn sevabn tam olarak aldlar. Allah ve Resulnn sevgisine mazhar oldular. Her bir mcahidin, hak ile batl arasndaki mcadelenin nihai sonucunu grmesi gerekmemektedir. Bazlarnn eceli, onlar bu mcadelenin daha ilk aamalarnda yakalayabilir. Bazen arzi bir yenilgi yaanr. almalarn tam olarak karl Allahu Tealann buyurduu gibi kyamet gnndedir. Yaptklarnzn karl kyamet gnnde size tastamam verilecektir. (Al-i mran, 3/185) Allahtan bizi samimiyetle dinine hizmet eden, fetihlere vesile olan kullarndan klmasn diliyoruz.

mni Dersler ve ller

1. Mekkenin fethi mslmanlar iin ok byk fetihlerin balangc idi. nsanlar slamiyette Kureye tabi olduklar gibi, Cahiliyyede de onlara tabi idiler. Mekke irk ve putperestliin bakenti idi. Arab kabileleri, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile Kurey arasndaki mcadelenin sonucunu bekliyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem galip geldii takdirde mslman olacaklar, Kurey galip gelirse de, artk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile kendilerinin savamalarna gerek kalmam olacakt. Ebu Klbe, Amr b. Selemeden onun yle dediini rivayet etti: Eyyub dedi ki Ebu Klbe bana onunla grp sormaz msn? (Eyyub) dedi ki: Grtm ve sordum: yle dedi: Biz insanlarn urak yerinde idik. Bize her bir binici uradnda ona sorardk: nsanlarn durumu ne, nsanlarn durumu ne? Bu adam neci? Onlar da yle derlerdi: Allahn elisi olduunu, kendisine vahyettiini veya yle yle vahyettiini iddia ediyor.! Ben bunlar duyuyor ve sanki bunlar gnlmde yer ediyordu. Araplar onlarn slamn knyordu. Fetih zaman yle dediler: Onu kavmiyle babaa brakn. Eer o kavmini yenerse demek ki gerek bir peygamberdir. Ne zaman ki fetih gerekleti, her kavim slama kotu...526[62] 2. Muhammed Said Ramazan yle dedi: Bu byk fethin olaylarn dndnz zaman, bundan nce vaki olan cihad, ehdet ve zorluklarn kymetini ve bunlardan hibir eyin boa gitmediini grm olacaksnz. Tek bir mslman kannn damlas dahi heder olmam, mslmanlar bunca ile ve zorluklar bouna ekmemilerdir. Tm bunlar, bu fetih ve zafer iin denen bedellerdir. te bu Allahn kullar arasnda cari olan snnetinin gereidir. Gerek slam olmadan zafer olmazd, kulluk
525[61] 526[62]

Zdl-Med (3/411) Buhar (7/616) el-Meaz

271

olmadan da slam olmazd. zveri, Allah yolunda zorluk ve meakkatlere katlanmadan, cihad etmeden de kulluktan sz edilemezdi.527[63] 3. Mekkenin bar yoluyla m yoksa zorla m feth edildii hususunda alimler ihtilaf ettiler. afi ve Ahmed, sulh yoluyla girildii, Kureyin bar temsilcisinin Eb Sfyan olduu ve anlamann artnn, haklarnda lm fermanlar karlanlar hari evine girip kapsn kapayan veya Eb Sfyann evine giren herkesin emniyet iinde olmasdr. Mlik ve Eb Hanife ise Mekkeye g kullanlarak girildiini sylediler ve buna Hlid b. Velidin Kureyin ayak takmyla yapt atmalar delil olarak gsterdiler. Tm alimler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden hibir eyi ganimet olarak almad, kimseyi kleletirmedii hususunda mttefiktirler. Mekkenin bar ile alndn syleyenler iin bunun sebebi ak. Zorla alndn syleyenler ise, ganimet ve kle alnmamasn yle yorumladlar: Mekke, Harem blgesi olmas itibariyle Allahn kullarna vakfiyesi gibidir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oray bu nedenle taksim etmemitir. Baz alimler bu gr mesned kabul ederek Mekkenin arazilerinin satlmasn yasaklamlarsa da, delil bunun hilafnadr. Allah en dorusunu bilendir.528[64] 4. bn Kayym: u balk altnda zetle unlar kaydetti: Bu azvedeki baz Fkh ve ince meselelere iaret hususunda bir fasl - Antlamal bir devlet, mamn riayetinde bulunan bir baka devlete harb ilan etmekle, anlamalarn bozmu ve imama harb ilan etmi saylrlar. Bu durumda artk aralarnda bir antlama kalmamtr. mam diledii an onlara kar taarruza geebilir. - Bu durumda onlarn en sradan insanlarndan en ereflilerine kadar tamamnn antlamalar geersiz saylr. - Mslmanlar zayf, dmanlar gl olduu zaman, harb ehliyle bar antlamas yaplabilir. - Kafirlerin elileri ldrlmez. - Casus idam edilir. Eer mslman ise mamn grne bavurulur ve mslmanlarn kar ne ise ona gre karar verilir. - Hev ve bidat ehlinin aksine, Allah, Reslu ve Dini iin kzarak, tevil yoluyla bir mslman kfr ve nifak ile sulayan kimse bununla kfre ve hatta gnaha girmez. Bilakis niyet ve maksadna gre sevap alr. - Htb rneinde olduu gibi byk iyilik, irk dndaki byk gnaha kefaret olabilir. Htbn Bedre itirak etmesi, onun casusluk gnahna kefaret olmutur. - Mekkeye meru bir sava iin ihramsz olarak girilebilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabeler fetih gn byle girmilerdir. Bunda bir ihtilaf yoktur. - Bu kssadan Cumhurun da dedii gibi Mekkenin kuvvet zoru ile feth edildii aka grlm olur. Bu konu da Cumhura sadece afii ve bir kavlinde Ahmed muhalefet etmilerdir. Fakat bu kssa cumhurun grn teyid etmektedir. - Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kfreden, sven kimseler idam ile cezalandrlrlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine sven Mikyas b. Shabe, bn Hatel ve kendisine svg dolu arklar syleyen iki cariyeye eman vermemitir. Oysa normal durumda dman devletin kadn ve cariyeleri ldrlmez.529[65] 5- bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle devam etti: Hadiste, Kabenin iindeki resimler silinmeden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin oraya girmedii belirtilmektedir. Bu resimli bir yerde namaz klmann kerhiyetine delildir. - Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeye banda siyah bir sark ile girdii rivayeti gereince ara sra siyah giysiler giyilmesinin caiz olduu anlalmaktadr. - Bu azvenin balangcnda muta serbest iken, Mekkeden kmadan yasaklanmtr. - mm Haninin yapt gibi bir kadnn bir veya iki erkee eman verebilecei hususu.
527[63] 528[64]

Fkhus-Sre (But) (282) Bkz. Maverdnin Ahkamus-Sultaniyesi (164) ve bn Kayymn Zdl-Med (429-440). 529[65] Zdul-Med, ihtisar edilerek (3/420-441)

272

- Kt ve aliz bir ekilde dinden dnen kiinin, tevbeye davet edilmeden ldrlmesinin caiz olduu anlalmaktadr. Abdullah b. Sad b. Ebi Serh, mslman olmu ve Medineye gelmiti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vahiy katipliini yapyordu. Sonra dinden dnd ve Mekkeye gitti. Fetih gn, Osman b. Affan onu biat etmesi iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna getirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, o gn uzun sre onun biatn kabul etmedi. Sonra kabul etti ve etrafndaki mslmanlara yle kt: Ondan biat kabul etmediim sre zarfnda sizden biriniz kp da onun boynunu vurmal deil miydi? Adamn birisi: Bana gznle iaret etseydin ya, ey Allahn Resul, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Bir peygamberin gzleriyle ihanet etmesi yakmaz buyurdu.530[66]

Zdl-Med, ihtisar edilerek (3/458-464), Hadisi rivyet edenler: Eb Davud: (2666) el-Cihad, (4337) elHudud, Nes: (7/105-106) Tahrimud-Dem, Hakim (3/40) el-Meaz. Hkim, Zehebi ve Albani sahihledi. Hattab tefsirinde yle dedi. Gz hainlii kalbinde insanlara izhar ettii eyin aksini gizlemektir. Dilini tutup, bunu gzyle iaret ederse ihanet etmi olur. Bu ihanetin zuhur mahalli gz olduu iin gz ihaneti denilmitir.

530[66]

273

16- HUNEYN AZVES VE TAF KUATMASI

274

275

A- HUNEYN AZVES
Yce Allah yle buyurdu: Andolsun ki Allah, birok yerde ve Huneyn gnnde size yadm etmiti, hani okluunuz size kendinizi beendirmiti, fakat sizden hibir eyi gidermemiti. Yeryz btn geniliine ramen size dar gelmiti, sonunda gerisin geri kamtnz. Sonra Allah, Resul ile mminler zerine sekinetini indirdi, sizin grmediiniz ordular indirdi de kafirlere azap etti. te bu, o kafirlerin cezasdr (Tevbe: 9/25-26) Cabir b. Abdillah -Radyallahu anhuma-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkenin fethini tamamladktan sonra Huneyne doru harekete geti. Malik b. Avf en-Nasr, Nasr ve Csen kabilelerini, Hilal oullarn, Amr b. Asm oullarndan bazlarn iine alacak ekilde ve mttefii kabilelerinden bir ordu oluturdu. Sonra yanna kendisinin ve kavminin tm mal ve oluk-ocuunu alarak Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme doru harekete geti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun bu faaliyetlerini haber alr almaz. Abdurrahman b. Eb Hadred el-Eslemyi bilgi toplamak zere grevlendirdi ve ona: Git aralarna gir ve onlar hakknda bize bilgi topla buyurdu. Abdurrahman b. Ebi Hadred gidip onlarn arasna girdi ve ilerinde bir veya iki gn kaldktan sonra gelip toplad istihbarat Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bildirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem meri yanna ararak ona, Abdurrahman b. Eb Hadredin getirdii haberlerini anlatt. mer: bn Eb Hadred yalan sylyor, dedi. bn Eb Hadred: Ey mer, sen imdi beni yalanlyorsun ama, daha nce benden hayrl olan zat da yalanlamtn dedi. mer: Ya Raslallah bn Eb Hadredin dediini iitiyor musun? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ey mer daha nce sapklkta idin de Allah seni doru yola iletti buyurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra Safvan b. Umeyyeye adam gndererek ondan elindeki silahlar istedi. Safvan: Bunlar gasp ederek mi alacaksn ey Muhammed dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Bilakis, krlan ve yetirilenleri tazmin etmek zere emanet olarak istiyorum buyurdu. meyye ona istedii silahlar verdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra harekete geti.531[67] bn shak yle dedi: Bana bn ihab ez-Zuhr, Sinan Ebu Sinan ed-Dulden o da, Ebu Vkid el-Leysiden el-Haris b. Malikin yle dediini anlatt: Bizler Cahiliyeden henz yeni km kimseler olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber Huneyne hareket ettik. Kurey kafirleri ve dier Araplarn Zatu Envt dedikleri byk ve yeil bir aa vard. Her yl buray ziyaret ederek dallarna kllarn asar, glgesinde kurbanlar keser ve bir gn boyunca ona takdis ederlerdi. Rvi dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber yrymz devam ettirirken byk ve yeil bir aa grdk. Rvi der: Yolun kenarlarnda bardk:

el-Hkim (3/48) snad sahihtir, dedi. Beyhak (6/89) Eb Dvudun tahri ettii bir baka yolu daha vardr (5453) el-care. Ahmed (6/465) el-Hakim. (2/47) el-Albani sahihledi, Zdl-Medn muhakkiki ise hasendir dedi.

531[67]

276

Ya Rasulallah onlarn bir Zatu Envat olduu gibi bize de bir Zatu Envt yap Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Allahu Ekber! Nefsim elinde olana yemin olsun ki Musann kavminin Musaya sz gibi bir sz sylediniz. Onlarn ilahlar olduu gibi bizim iin de bir ilah yap! dediler. Musa: Gerekten siz cahil bir toplumsunuz dedi Bu mmetlerin adetleridir. Sizlerde ncelkilerin adetlerine uyacaksnz.532[68] Kurtub yle dedi: Hani okluunuz size kendinizi beendirmiti... kavli ilahisinin iaret ettii okluk: 12 bin kii denildii gibi, 11 bin 500 veya 16 bin kii de denilmitir. Bazlar Bugn artk say azlndan yenilmeyiz demiler ve okluklarna gvenmilerdir. Savan balangcnda mslmanlar yenilir ve geri ekilir olmularsa da sonra Seyydul-Murseln Sallallahu aleyhi vesellemin bereketi ile zafer mslmanlarn olmutur. Allahu Teala bu ayeti kelimede zaferin, say okluu ile deil, Allahn yardm ile olduunu beyan etmitir. Yce Allah yle buyurdu: Allah size yardm ederse, artk size stn gelecek hikimse yoktur. Eer sizi brakverirse, ondan sonra size kim yardm eder? (Al-i mran, 3/160) Mslim, Kesir b. Abbas b. Abdulmuttalibden rivayet etti. O, Abbasn yle dediini syledi: Huneyn gn ben Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte harpte bulundum. Mslmanlarla kafirler kar karya gelince, mslmanlar srtlarn dnp katlar. Yalnz kalan Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem korkusuzca byk bir cesaret ve kahramanlkla katrn dmana doru srd. Ben hzlanmasn nlemek amacyla katrn yularndan tutuyordum. Ebu Sfyan b. el-Haris ise onun zengisinden tutmu nlemeye alyordu. Bunun zerine Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Ey Abbas, aa altnda beyat edenleri; (yani Rdvan beyatinde bulunanlar kast ediyor) ar! Abbas -ki sesi kuvvetli biriydi- dedi ki: Avazmn ktnca yle bardm: Semure ashab nerede? Vallahi sesimi duyduklarnda onlarn dnleri srn yavrularna kar duyduklar sevgi ve efkati andryordu. Bu arya yle cevap verdiler: Lebbeyk lebbeyk: geldik geldik Sonra dmanlarn zerine amansz bir ekilde hcum edip savatlar. Sonra Ensara seslenildi: Ey Ensar topluluu! Ey Ensar topluluu! Daha sonra bu ar el-Haris b. elHazrecoullarna tahsis edildi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem dmana saldrmak zere katrnn stnde yle bir bakt ve te bu, tandrn kzt zamandr buyurdu. Sonra bir avu ta alp kafirlerin yzlerine doru yle syleyerek att: Muhammedin Rabbine yemin olsun bozguna uradlar Gittim baktm, hakikaten harbin durumu aynen onun dedii gibi. Vallahi o, kafirlere ta atmaktan baka bir ey yapmamt. Artk onlarn kuvvetlerinin zayfladn ve durumlarnn bsbtn bozulduunu grebiliyordum.533[69] Ayn ekilde bn shaktan yle rivyet edildi: Adamn biri Bere -Radyallahu anh-a gelip: Ey Ebu Umara, Huneyn gn hepiniz kam mydnz? diye sordu. Bere cevap verdi: Ben, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kamadna tanklk ederim. Lakin askerler iinde ykleri hafif olanlar ile zrhsz olanlar Hevazinin bir kanadna doru yrdler. Halbuki bu mevkide oku kimseler vard. Onlar ekirge srs gibi hep birden ok yamuruna tuttular. Bunun zerine daldlar. Bylece dman, Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme
el-Camiu Li Ahkamil-Kuran. (2939) Rivyet edenler: Tirmiz (9/27-28) el-Fiten, Ahmed (5/218) bn Eb Asm, Kitabus-Snnet (76). Tirmiz: Bu hadis hasen sahihtir. el-Albani snad hasen, ricali sikat ve Yakub b. Humeyd hari Buhr ve Mslimin ricalidir. Yakubda az bir zaaf vardr dedi. 533[69] Mslim (12/113-117) el-Cihad ves Siyer.
532[68]

277

yneldi. Eb Sfyan b. el-Haris Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin katrnn yularndan ekiyordu. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem indi, dua etti ve Allahtan yardm istedi. yle diyordu: Yalan yok, ben Peygamberim. Ben Abdulmuttalibin oluyum. Allahm yardmn bize indir. Bere dedi ki: Sonra onlar saf yapt. Vallahi harp kzp herhangi bir sknt ile kar karya kaldmz zaman Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin arkasnda durarak kendimizi korumaya alrdk. imizde hakikaten en cesur ve kahraman olanmz da Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in hizasnda durabilen kimse idi.534[70] bn shak yle dedi: Mrikler bozguna uraynca kamaya baladlar. lerinde Malik b. Avfn da olduu bir grup Taife snd. Bazlar Evtasda topland, bir ksm da Nahleye doru katlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Evtasta toplananlarn zerine Eb Amir el-Ear komutasnda bir ordu gnderdi. Burada kan atmada Eb Amir kendisine isabet eden bir ok ile ehid oldu. Ondan sanca kardeinin olu Eb Musa el-Ear ald ve kesin galibiyet salayp, amcasnn katilini ldrnceye kadar onlarla savat ve onlar yenilgiye uratt.535[71] Eb Derd babasndan rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Huneynde dman hazimete urattktan sonra kaan dman birliklerini takip iin Eb Amiri bir ordunun banda Evtasa gnderdi. Eb Amir orada Dureyd b. Simme komutasndaki mrik ordusuyla karlat. Dureyd ldrld ve ordusu kesin bir yenilgiye uratld. Eb Musay Eb Amir ile Bereber gnderdi. Cenoullarndan bir adam att ok ile Eb Amiri dizinden yaralad. Yaralandn grr grmez onun yanna gittim ve amcacm seni kim yaralad, bana gster, dedim. Bir adama iaret ederek ite beni yaralayan u adamdr, dedi. Amcam yaralayan adam grr grmez zerine saldrdm. O, benim kendisine saldrdm grnce, arkasn dnp kamaya balad peine dtm, bir yandan da ona yle baryordum: Kamaktan utanmyor musun? Sen arap deil misin? Nihayet adam kamaktan vaz geti. Karlkl arpmaya baladk. Kl ile vurup onu ldrdm. Sonra Eb Amirin yanna gitim ve ona -Allah seni yaralayan adam ldrd, dedim. Bana u oku dizimden ek, dedi. ektim ve yara yerinden su boalmaya balad. Bana: Ey kardeimin olu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna git, benden ona selam syle ve yle de: Eb Amir, senden onun iin istifar etmeni diliyor Rvi anlatyor: Eb Amir beni, ordunun bana geirdi. Sonra aradan fazla gememiti ki ald yarann etkisiyle ld. Savatan sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanna dndm ve huzuruna girdim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o srada, hasrdan rlm ve zerine ilte serilmi bir somya zerinde yatyordu. Hasr rgleri, kendisinin srtna ve yanlarna iz yapmt. Ona sava ve Eb Amirin ldrld haberini verdim ve: Bana, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem e syle benim iin istifar etsin dedi, dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem su istedi, onunla abdest ald ve sonra Ya Rabbi onu kyamet gnnde birok kulunun veya insann stnde kl dedi. Ben: Ya Resulallah, benim iin de balanma talebinde bulun, dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ey Allahm Abdullah b. Kays mkerrem bir yere girdir buyurdu. Eb Berde yle dedi. Bu dualardan biri Eb Amir, dieri Eb Musa iindir.536[72]
534[70]

Mslim (12/120-121) Nevevi yle dedi: Tandrn kzmasndan maksat savan iddet ve scakl anlamndan kinayedir. 535[71] Sretu bni Hiam Ravdl-Unuf ile beraber (4/128-129). 536[72] Mslim (16/59-60) Fadailus-Sahabe, Buhar (7/637) el-Meaz ve muhtasar olarak (6/94-95) el-Cihad.

278

bn Kayym -Rahimehullah- yle dedi: Bu azvede 6 bin kle, 24 bin deve, 40 binden fazla koyun, 4 bin ukiye gm ganimet elde edilmi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem on ksr gece boyunca mslmanlar toplanncaya kadar onlar taksim etmemitir. Sonra taksime mallardan balad. lk nce kalplerini sndrmak istedii kimselere pay verdi. Eb Sfyan b. Harbe 40 ukiye ve yz deve verdi. Eb Sfyan olum Yezide deyince, 40 ukiye ve yz deve de ona verildi. Eb Sfyan: Olum Muaviye deyince, yz deve de ona verildi. Sonra Eb Sfyan yz deve daha isteyince, ona yz deve daha verildi. Nadr b. elHaris b. Keldeye 100 el-Al b. Harise es-Sekafiye 50, Abbas b. Mirdasa 40 deve verdi. Abbas b. Mirdas bu hususta bir iir okuyunca ona 60 deve daha vererek yze tamamlad. Sonra Zeyd b. Sabite insanlar ve koyunlarn saylmasn emretti, sonra bu sayma gre taksimat yapld. Her piyade mcahide 4 deve, 40 koyun, her svariye ise 12 deve, 120 koyun taksim edildi.537[73] Enes b. Mlik -Radyallahu anh-den O, yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Kureyten baz adamlara yzer deve verince, Ensardan birtakm insanlar yle dediler: Allah, Resuln balasn, Kureye veriyor, bizi terkediyor, oysa kllarmzdan hala onlarn (Kureyin) kanlar damlyor. Bu sylenti Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme nakledilince, hemen Ensara bir haber gnderip onlar bir araya toplad ve yle buyurdu. Sizlerden neler duyuyorum? Ensarn fakihleri (ince anlay sahipleri) yle dediler: Bunu akl banda olanlarmz sylemedi, gen olan birtakm deneyimsizler syledi. Bunun zerine yle buyurdu: Ben ganimeti henz mslman olmulara veriyorum ki, onlarn gnllerini dine daha iyi sndraym. nsanlar dnya mal ile evlerine gitsinler; siz de Allah Resul ile evlerinize dnn bundan honut deil misiniz? Vallahi sizin kendisiyle dndnz, onlarn dndkleri eylerden daha hayrldr. Evet ey Allahn Resul, biz honut olduk, dediler. Sonra yle buyurdu: Siz benden sonra ok byk bir zenginlikle karlaacaksnz. Allah ve Raslyle Havznda buluuncaya kadar sabredin! Enes dedi ki: Ancak biz sabredemedik538[74] Daha sonra Hevazin kabilesi mslman olmu olarak geldiler ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden esirlerini ve mallarn geri istediler. Raslullah da onlar kadn ve ocuklar ile mallar arasnda muhayyer brakt. Kadn ve ocuklarn tercih ettiler. Urve b. Zbeyr, Mervan ve Misver b. Mahremenin kendisine yle haber verdiklerini syledi: Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme Hevazinin mslman olmu heyeti gelip harpte kendilerinden ganimet olarak alnan mal ve esirlerini geri istediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara yle buyurdu. Benim yanmda u grdnz askerler vardr. (Onlardan hepsinin de bu mallarda hakk vardr.) Sizlerden en houma gideni doru olandr. Dolaysyla ya esirlerinizi veya mallarnz tercih edin. Ben sizi ok beklemitim. Evet gerekten de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlar belki mslman olarak gelirler diye on ksr gece beklemiti.

Zdl-Meddan zetle Hfz yle dedi: Bu ihsan ve ikram ile ilgili olarak Abbas b. Mirdas es-Selmi, Ahmed, Mslim, ve Beyhaki ed-Delailde Ubabe b. Rfaa b. Rafi b. Hadic, dedesi Rafi b. Hadic yoluyla yle rivayet etti: Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Huneyn ganimetlerinden, kalplerini sndrmak istedii kiilere yzer deve verdi. Ebu Sfyan b. Harb, Safvan b. Umeyye, Uyeyne b. Hsn, Malik b Avf, Akra b. Habis, Alkame b. Ulaseye yzer deve verdi. Abbas b. Mirdasa yz deveden az verince u iiri okudu ve ona da verilen devlerin says yze tamamland: Bana Uyeyne ve Akradan daha az veriyorsun. Benden fazla verdiin Hsn ve Mirdas da benden stn deillerdir. Ben onlardan daha deersiz biri deilim. Senin bugn alaltn kii bir daha da hi ykselmez! Fethl-Bar (7/652). 538[74] Buhar (7/649-650) el-Meazi.

537[73]

279

Kendilerine iki eyden ancak birisi verileceini anlayan Hevazin Heyeti Esirlerimizi seiyoruz dediler. Sonra Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem, mslmanlar iinde ayaa kalkp Allaha gerei gibi hamdu sena ettikten sonra yle buyurdu: Bu kardeleriniz bize tevbe etmi olarak geldiler. Ben esirlerini kendilerine geri vermeyi uygun buldum. Kim karlksz olarak bunu yapmay isterse yapsn nsanlar: Gnlmz buna ho ve razdr, ey Allahn Resul, dediler. Onlara yle dedi: Hanginizin izin verip, hanginizin vermediini kestiremiyorum. Bu nedenle gidin de iinizi daha iyi bilen bilgeleriniz gelsinler. Gittiler, kabilelerin bilgeleri, kendi topluluklar ile grtler ve gelip: Raz olup izin verdiler dediler. Rvi: te, Hevazin esirlerinden bana ulaan bilgi budur.539[75]

mni Dersler ve ller:

1- bn Kayym -Rahimehullah- zetle yle diyor:. Bu azvenin kapsad baz fkh meseleler ve ince hikmetler: Allahu Teala Rasulne Mekkeyi feth ettii takdirde, insanlarn blk blk onun dinine gireceklerini ve tm Araplarn ona boyun eeceklerini vaad etti ki o vaadini yerine getirenlerin en saddr. Ne zaman ki byk fetih tamamland, Yce Allahn emrinin yerine gelmesi, Resuln ve dinini aziz mslmanlar muzaffer klmas ve mallarnn mslmanlara fetih hediyesi olmas hikmetleri gereince Hevazin kabilesi ve ona tabi olan birtakm kabilelerin kalpleri slama girmekten alkonuldu. slama kar savamak zere harekete getiler. Allah onlarn kalplerini mslmanlara kar savamak duygusuna yneltti ve yine onlarn kalplerine sahip olduklar tm mallarn ve oluk ocuklarn sava meydanna getirme duygusu att. Bylece Allah, onlarn tm mal ve nimetlerini kendi ordusu ve hizbi iin ziyafet ve keramet kld. Mrikler hezimete urayarak sava meydannda kadn, ocuk ve mallarn brakp katlar. Mslmanlar onlarn kadn ve ocuklarna dokunmadlar. Allah da onlara kalplerine mslman olma duygusu verince mslman olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldiler ve slam olmann bereketiyle kadn ve ocuklarna yeniden kavutular. Mallar iin ise gkten yle bir teselli geldi: Eer Allah sizin kalbinizde bir hayr olduunu bilirse, sizden alnandan daha hayrlsn size verir ve sizi balar. nk Allah ok balayan, ok merhamet edendir (Enfal, 8/70). - Yce Allah bu sava ile, zafer ve byk ganimetlerle Mekkelilerin gnln okam ve fetih nedeniyle duyduklar krgnl gidermi, onlar sevince bomutur. - Devlet Bakan, dmanlarla sava iin, mriklerden silah ve kar gereleri alabilir. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Safvandan harp malzemelerini ve krlan ve yitirilenleri tazmin artyla ald. Bunun emanet meselesinde iki er kural m yoksa, aynsyla tazmini haber vermek mi olduu hususunda alimler ihtilaf etmilerdir. Dmann gcn krmak veya etkisiz hale getirmek iin kii tarafndan atnn veya bineinin aya kesilebilir. Bu, hayvanlara eziyet yasa dairesine girmez. Ali -Radyallahu anhdman sancaktarn ldrebilmek iin onun devesinin ayan kesmitir. Yine bu azvelerde birok nebev mucizeler ve rislet ayetleri gereklemitir. Bunlardan biri de herkesin kat sava meydanndan Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in tek bana sebat ediidir. - Dier baz mucizeleri ise Allahn onun att bir avu dolusu kumu tm dmanlarnn gzne isabet ettirmesi ve Allahn bu savata mminlere destek olarak, onlarla beraber

539[75]

Buhr, (7/627-628) el-Meaz, Eb Dvud (2676) el-Cihad.

280

arpan melekler gndermesi. yle ki mrikler ve baz mminler bu melekleri gzleriyle grmlerdir. - mamn elde edilen ganimetleri hemen datmayp, kafirlerin mslman olmalarn beklemesi ve mslman olduktan sonra, onlardan alnan mal ve esirleri, onlara geri iade etmesi caizdir. Bu, ganimet sadece elde edilmekle deil, ancak taksim edildikten sonra mlk edinilebilir grndeki fkhlara delildir. - Bu azvede Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Kim bir dman ldrdn ispat ederse, onun zerindekileri alabilir540[76] Bundan nceki baka bir savata da byle buyurmutu. Alimler, bu hakkn eran m yoksa artl olarak m tahkik ettii hususunda ihtilaf etiler. Ahmedden her iki gr te rivyet edildi.541[77] 2- Ksim Rahmetulllahi aleyh Hani Huneyn gn okluunuz size kendinizi beendirmiti... ayeti hakknda yle dedi: Bazlar yle dediler: Ayet, sadece Allaha gvenip dayanmak gerektiini gsterir. Ayrca bu kssa, mminlere ho ve latifeli davranmann, savata kafirlere akl savurmann ve onlar korkutacak lklar atmann cevazn gsterir. - Yevme Huneyn Nasarakuma matuf muzmar ile mensup olduu sylenmitir. Yani Nasarakum Yevme Huneyn: size Huneyn gn yardm etti. ihb yle dedi: Yevme Huneyn atf Meliketuhu ve Cibril minvalinde olur. Sanki yle denilmektedir: Nasarakumullahu fi Evkatin Kesiratin ve fi Vakti cabikum Bi Kesratikum Allah size birok yerde ve kendinizi beendiiniz zaman da size yardm etti.542[78] 3- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, slama yeni girmi olan veya henz girmeyen Kurey liderlerine, elde ettii ganimet mallarndan bol bol vererek onlarn kalplerini slama sndrmtr. Zira onlarn kalpleri dnya mal ile dolu idi ve onlara sevdii eylerden bol bol verildi. Ensar ve Muhacirin kalpleri ise Allah ve Resulunn sevgisi ile ve savap arzusuyla doluydu. Bu nedenle onlara da sevdii eyleri verdi. Bu hikmeti anlayamayan baz Ensar genleri Allah, Raslullah balasn kendi kavmini kayryor anlamna gelebilecek szler sylediler. Durum onlara anlatlnca, kendi paylarna raz ve honut oldular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin atalarnn yurdunu terkedip onlarla Medineye dnmesi pay, an ve eref olarak onlara yetti. Mellefetu Kulubihim denilen, slama kazandrlmak istenen kiiler, kendilerine yaplan bu ikram ve ihsanlardan olduka etkilendiler. Hatta Safvan b. Umeyye yle demitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, benim iin insanlarn en nefret edileni olduu halde, Huneyn ganimetlerinden bana vermeye devam etti. Hatta yle ki, bana, ondan daha sevimli bir Allahn kulu kalmad.543[79] 4- Prof. Dr. Ekrem Ziy el-Umer, Huneyn azvesinden istinbat edilen hkmler hususunda yle dedi: Sahip olduunuz cariyeler mstesna, evli kadnlar(la evlenmeniz) de size haram klnd. (Nisa, 4/24) ayeti kerimesi evli esir kadnlarla ilgili hkm beyan iin Evtas Harbinde nazil oldu. Esir alnan evli erkek ve kadnlar birbirlerinden ayrld. Ayet iddetlerini tamamlamalar halinde, bu kle kadnlarla ilikiye girmenin caiz olduunu aklad. Zira, onlar ile kfir kocalar arasnda, kle alnmalar anndan itibaren ayrlk vuku bulmaktadr. ddetleri ise hamile olanlarn dourmalar, hamile olmayanlarn ise hayz grmeleri ile olur.

540[76]

Buhr (7/631-632) el-Meaz, Mslim (12/50) el-Cihad. Eb Dvud (2700) el-Cihad. Mlik, Muvata: (2/454, 445) 541[77] Zadul-Med: zetle (3/477-494 542[78] Mehsinut-Tevil. (8/160) 543[79] el-Mctemaul-Meden fi Ahdin-Nbvve. (224) ve Bkz. Tefsiru bn Kesir (1/473)

281

B- TAF AZVES
Prof. Dr. Ekrem Ziya el-Umer yle dedi: Mslmanlar Hevazini dattktan Nahle ve Evtasta pelerine dp onlar yenilgilere urattktan sonra, canlarn kurtarabilenler liderleri Malik b. Avf Nasr ile beraber Sakif kabilesinin ikamet ettii Tif kentine sndlar. Tif, dalk bir mevkide idi ve ehir gl surlar ve kalesi ile nlyd. Sakif kabilesinin, kendilerine bir yl yetecek erzak depoladktan sonra kapattklar kaplardan baka, kente giri yoktu. Sakif erzak depolam ve savunma iin gerekli tedbirleri almt. Bylece bir yl srebilecek bir kuatmaya dahi dayanabilecek durumdaydlar. slam ordusu Taife, evvalin yirmilerinde, evvalin onunda balayan ve bir haftadan daha ok sren Huneyn, Nahle ve Evtasi savalarnn yorgunluundan sonra fazla dinlenmeden ulatlar. Mslmanlar, Urve b. Zbeyr ve Musa b. Ukbenin rivayetlerine gre on ksr gn Tifi muhasara ettiler. Urveden gelen bir rivayette kuatmann tam olarak yarm ay srd belirtilmektedir. Bu ekildeki Mrsel rivayetler, hccet tekil etmese de Urve ve Musann rivayetleri, meazi kitaplar iin ok nemli olup o ikisi rivayetler ynnden en gvenilir ve salam kimselerdir. Onlarn rivayetleri, tarihi olaylara uygundur.544[80] Abdullah b. Amrdan: Raslullah Tif ehlini kuatp, onlardan birey elde edemedii zaman: naallah biz yarn yola kacaz buyurdu. Bu onlarn arna gitmi olacak ki yle dediler: Fethetmeden mi gideceiz? Bunun zerine sabahleyin saldrn buyurdu. Hcum ettiler, biroklar yaraland. Yine naallah yarn gideceiz dedi. Bu sz onlarn ok holarna gitti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemde onlarn bu haline gld.545[81] Nevev yle dedi: Bu hadiste, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin amac, Taif kalesinin ve savunmasnn gl olmas nedeniyle, fethinin zor olduunu grerek, kuatmay kaldrarak ashabn trl eziyetlerden kurtararak, onlara olan merhametini gstermesidir Bununla beraber Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem burann, daha sonra, meakkatsizce fethinin myesser klnacan biliyor veya tahmin ediyordu. Ashabnn cihad ve kuatmay srdrme arzusunu grnce, kalmaya ve savamaya karar verdi. Fakat onlarn yaralanmalar zerine onlara olan efkatinden, tekrar dnmeye karar verdi. Sahabeler de, fethin zorluunu iyice anladklarndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu geri dn kararndan mutlu oldular. Onlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin grnn, kendi grlerinden daha doru, uygun ve yararl olduunu grp, geri dnme kararna sevindiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlarn byle sratle karar deitirmelerine arp glm olabilir. Yce Allah en dorusunu bilendir.546[82] Hafz da yle dedi: bn Eb eybenin yanndaki bn Zbeyrin mrselinde yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tifi muhasara ettii zaman ashab yle dedi: Ya Rasulallah, Tifin oklar bizi yakmakta, Allaha onlarn aleyhine dua et Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Allahm, Sakife hidayet et buyurdu.547[83]

el-Mctemaul-Medeni (309-310) Mslim, (12/122-123) el-Cihad ve Siyer, Buhar (7/640) el-Meaz. 546[82] Nevevnin Sahih-i Mslim erhi. ((12/124) 547[83] Ahmed (3/343), Tirmizi (13/293) el-Menakib, Tirmiz: Bu hadis hasen, sahih ve garibtir, dedi. Camiul Usulun tahkikinde de bu hadiste Ebu Zbeyrin ananesi vardr, dedi. el-Albani, muhtemelen bu illet nedeniyle, bu hadisi Tirmiznin sahihleri arasnda zikretmedi.
545[81]

544[80]

282

Tarihilerin dediine gre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Taiflilerin kendilerine bir yl yetecek azk depo edip, savunma tedbirlerini almalar ve mslmanlara mancnklarla kzgn demir paralar atarak biroklarn yaralamalar zerine, fethin gereklemesinin zor olduunu grp Nevfel b. Muviye ed-Deyli ile istiarede bulundu. Nevfel yle dedi: Onlar deliklere saklanan tilki gibidirler. Balarnda beklerseniz ele geirirsiniz, kendi halerine braktnz takdirde de size zarar veremezler. Bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kuatmay kaldrp, dnmeye karar verdi. Enesin Mslimde rivayet edilen hadisine gre kuatma 40 gn srmtr. Fakat siyer alimleri bu hususta ihtilafldrlar. Kuatmann 20, 10 ksr, 18, 15 gn srdn syleyenler olmutur.548[84] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tifde bulunan klelere, kaleden kp mslmanlara katlan herkesin zgr olacan ilan etti. Aralarnda Eb Bekre es-Sekafnin de bulunduu, 23 kle kaleden gizlice kap mslman oldular ve zgrlklerine kavutular.549[85] bn Kayym yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Tif seferine bir cemaat de katld. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Tifden Ciraneye giderek Umreye niyet etti ve Mekkeye ihraml girdi. Umre yaptktan sonra Medineye dnd.550[86]

man Dersler ve ller:

1- bn Kayym -Rahimehullah- yle dedi: Erkein, ailesi ile beraber savaa gitmesi caizdir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu azvede hanmlar Umm Seleme ve Zeynebi de yannda gtrmtr. - Dmana kar, sava olmayan kadn ve ocuklarn lmne neden olsa da, mancnk gibi silahlar kullanmak caizdir. - Bir kle mriklerden kap, mslmanlara snd zaman hr olur. b, Sakiften bir adamdan yle rivayet etti: Sakif kuatmasnda, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden klemiz olan Eb Bekreyi bize geri iade etmesini istedik. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu bize iade etmeyi reddetti ve yle buyurdu: O, nce Allahn sonra Rasulnn azatlsdr.551[87] bn Mnzir yle dedi: Ondan ilim alan tm alimlerin gr bu istikamettedir. mam, bir kaleyi kuatp, orann fethi myesser olmad takdirde, ayet mslmanlarn kar kuatmay sona erdirmeyi gerektiriyorsa, sona erdirebilir. Zorlua sabretmeyi terk etmek, faydann zarara daha tercih edilir pozisyonda, maslahat olduu durumlarda szkonusudur. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkeye girerken Ciranede ihrama girerek Umre yapmtr. Tif ve o istikametten gelenler iin, snnet olan ihram yeri burasdr. Ancak, gnmzde ilimden nasibi olmayan baz kimselerin Mekkeden kp, yeniden ihram giymek iin Cirneye giderek orada tekrar Umre ihramna girmelerinin asl esas yoktur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem byle yapmam ve hibir alim de buna cevaz vermemitir. - Allah, Resulnn Sakif iin yapt duay kabul ederek onlar slamla ereflendirdi. Sakifin slama ve mslmanlara kar savamasna ramen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Allahn kullarna olan merhameti nedeniyle onlarn aleyhine deil, hidayet bulmalar iin dua etmitir.552[88]
Fethul-Bar (17/641). el-Mctemaul-Medeni fi Ahdin-Nbvve (212). Bu say sahih rivayetlerle sabittir. Ebu Aliye veya Ebu Osman el-Hindhiden: yle dedi: Sad ve Ebu Bekrenin Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-den rivayet ettiklerini iittim Asm yle dedi: Senin yannda, sana yetecek iki adam ehadet etti, Evet, dedi. Bunlardan ilki, Allah yolunda ilk ok atand; dieri ise Tifde Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in yanna inen 23 kiiden birisidir. Buhar (7/642) el-Megazi. 550[86] Zdul-Med (3/498) 551[87] Ahmed (6/168-310) Zdul-Med muhakkiki, bu hadisin ricali Sikattir, demitir. 552[88] Zdul-Meddan ksaltlarak (3/503-505)
549[85] 548[84]

283

2- Tif azvesinde, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem muhanneslerin (kadna benzeyen erkeklerin) yabanc kadnlarn yanna girmesini yasaklad. Bu yasaa, Buharnin mm Selemeden rivayet ettii u olay neden olmutur: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem mm Selemenin yanndayd. Evde muhannes vard. O muhannes, mm Selemenin kardei Abdullahtr. Eb beyye dedi ki: Ey Abdullah, Allah yarn Taifin fethini myesser klarsa, sana Gaylann kzn almaya bak!. O, drt bkmle karlar, sekiz bklm ile arkaya gider Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Bunlar sizin yannza girmesin.553[89] Hafz yle dedi: Zhrnin Urveden, onun da Aieden yapt Mslimin rivyetinde balangc yledir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hanmlarnn yanna bir muhannes girmekteydi. Onlar onu, kadnlarn avretlerine ilgisiz adamlardan sayyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir gn hanmlarndan bazlarnn yanna girdiinde, o muhannes, kadn tavsifi yapyordu... Muhannes, sz ve davranlarnda kadnlara benzeyen erkeklerdir. Eer bu durum onun yaratlndan kaynaklanyorsa, bundan dolay onu knamaya mahal yoktur. Bu durumunu dzeltmek iin almas gerekir. Eer bunu kasten yapyorsa, knanr. Fuhu yapsn veya yapmasn bu kimselere muhannes denilir. bn Habib yle dedi: Muhannes, fuhu yapt bilinmese de kadnlara benzeyen erkeklere denilir.554[90] 3- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emrine teslimiyetin bereketi. Kulun; Allahn ve Resulnn seimine aykr seimde bulunmamas, imann gereindendir: Allah ve Resul bir ie hkm verdii zaman, inanm bir kadn ve erkee, o ii kendi isteklerine gre seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Resulne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur. (Ahzab, 33/36). Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tif kuatmasnn kaldrlmasn emrederek naallah yarn dneceiz dedii zaman, ashab Onu fethetmeden mi dneceiz dediler. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara, uygulamal bir eitim dersi vermek iin: O halde sabah erkenden saldrn buyurdu; Sabah erkenden saldrdlar ve biroklar yaraland. Sahabeler hemen, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin emrine yapmann bereketini anlayarak ertesi gn Yarn dneceiz buyurduu zaman, bu onlarn holarna gitti. Bu tabloda, kendi akl, gr ve arzularn, stadlarnn grlerini Raslullahn emrine tercih edenler, davet maslahatn Onun emirlerine muhalefette arayanlar iin ibretler vardr. Bu, Hudeybiye Sulhunda da byle olmutur. Baz sahabeler maslahatn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yapt anlamann hilafnda olduunu zannetmiler, fakat daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, onun sz ve eylemlerinin bereketi aa kmtr. Bir konudaki grn zirvesi akl ve bak ynnden iyi olmasdr. Akl eksik, eriat ise kmil olduuna gre srekli thmet altnda olann akl olmas gerekir. Zira naks, kmil iin hkmde bulunamaz. te Selef yntemi ile, heva ve bidat ehlinin yntemi arasndaki en zl fark bu husustur. Ayn ekilde akledildii ne srlenler nakledilenlere, akli bak asn, er nassa tercih edenlerin yollarnn en azndan Allaha ve Resulune kar irkin bir davran iinde olduu aikardr. Allahu Tel yle buyurdu: Ey iman edenler, Allahn ve Resulnn huzurunda ne gemeyin. Allahtan saknn. phesiz Allah iitendir, bilendir. (Hucurat: 49/1)

553[89] 554[90]

Buhar (7/649) el-Meaz (9/245) en-Nikah. Fethul-Bar (9/246).

284

285

17- TEBUK AZVES VE GERDE KALAN KNN HKYES

a) Tebuk azvesi man dersler ve ller b) Geride kalan kiinin hikyesi mni dersler ve ller

286

287

TEBUK AZVES
bn Kesir -Rahimehullah- yle dedi: Kendilerine Kitab verilenlerden Allaha ve hiret gnne inanmayan, Allah ve Resulnn haram kldn haram saymayan ve hak dini, din edinmeyen kimselerle, klerek elleriyle cizye verinceye kadar savan. (Tevbe, 9/29) ayeti kerimesi nazil olunca, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem cihada tevik etti ve onlar Rumlarla savamaya yneltti. Bu, hicri dokuz yl Receb aynda idi.555[91] Kab b. Malikin, Allahn onun tevbesini kabul hikayesinden: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, bir savaa niyet ettii zaman kapal ifadeler kullanarak asl hedefini belli etmezdi. Fakat bu savata yle yapmad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem scak bir mevsimde, uzak bir yerde, kalabalk bir ordu ile karlamak iin savaa kacakt. Bu durumu mslmanlara aklad ve tam manasyla sava iin hazrlanmalarn emretti. Herkes elinden geldiince hazrland...556[92] Bu azve zor artlarda yaplmas nedeniyle Usre: Zorluk azvesi olarak da anlr. Bu azveye, son derece iddeti scaklar ve Medinede hkm sren ktlk sknts altnda kld. Uzun bir sefer idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlar ordunun techizi iin tevik etti. yle buyurdu: Kim, zorluk ordusunu techiz ederse, ona cennet vardr. Osman b. Affan -Radyallahu anh- bin dinar getirerek, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin odasna sat. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: bn Affan bundan sonra ne yaparsa yapsn, ona bir zarar olmaz557[93] Fakir mslmanlar dahi, az da olsa, sahip olduklar eyleri infak etmeye baladlar. Onlarn bu hallerini gren mnafklar, zengin mslmanlar gsteri yapmak, yoksul mslmanlar da, Allahn onlarn bu basit sadakalarna ihtiyac olmadn syleyerek, onlar alaya aldlar. Fakat Allahu Teala, mminlerin savunmasn yaparak, mnafklarn sz, davran ve ayetlerindeki rezillii ortaya koymutur. Bu nedenle Tevbe Suresi Fatiha Suresi olarak da isimlendirilir. Yce Allah yle buyurdu: Sadaka hususunda mminlerden gnll verenleri ve glerinin yettiinden bakasn bulamayanlar ekitirip onlarla alay edenler var ya, Allah ite onlar maskaraya evirmitir. Ve onlar iin ackl azap vardr. (Tevbe, 9/79)558[94] te, dorularn doruluu, mminlerin iman ve mnafklarn nifak, bu zor artlarda aa kar. Tpk Uhud ve Hendek savalarnda olduu gibi. ou ayetlerde olduu gibi bu azveyi konu edinen bu surenin sonunda da Yce Allah mminleri yle vd: Andolsun ki Allah, mslmanlardan bir grubun kalpleri erilmeye yz tutuktan sonra, Peygamberi ve glk zamannda ona uyan muhacirlerle ensar affetti. Sonra da onlarn tevbelerini kabul etti. nk O, onlara kar ok efkatli, pek merhametlidir. (Tevbe, 9/117). Yce Allah, ayrca mnafk olmadklar halde geride kalan mslman da balad. Onlar, Allaha ve Rasulne geri kalmalarn gerektirecek bir zrleri olmad hususunda doru sylediler. te, onlar kurtaran, bu doru szllkleri ve samimi tevbeleri olmutur. Bu kii Kab b. Malik, Murare b. Reb el-Emr ve Hill b. meyye el-Vkifdir. Mnafklar ise
el-Fusl Fi htisari Sretur-Rasul. -Sallallahu aleyhi vesellem-, bn Kesir (187) Bu hadisin tamam ve tahrici ileride gelecektir. 557[93] Buhr, muhtasar olarak (5/477) el-Vasya, Tirimz (13/153) el-Menkb. 558[94] bn Mesuddan O yle dedi: Sadaka ile emrolunduk. Hamallk yapyorduk. Ebu Ukeyl, yarm s tasadduk etti. Dier bir insan ondan daha fazla bir ey getirdi. Mnafklar, Allah unun sadakasndan gandir, u ise riy iin veriyor, dediler. Bunun zerine: Sadakalar hususunda mminlerden gnll verenleri ve glerinden bakasn bulamayanlar ekitirip onlarla olay edenler var ya... ayeti nazil oldu. Mslim (7/105) ez-Zekt. Hamallk yapyorduk sz hakknda Nevev yle dedi: cret ile hamamlk yapyorlar ve kazandklar cretin bir ksmn veya tamamn Allah yolunda tasadduk ediyorlard. Bu, onlarn infka ne denli nem verdiklerini gsterir.
556[92] 555[91]

288

trl trl yollarda yrdler. Bunlardan bir ksm daha henz ordu yola kmadan, batl nedenler ne srerek izin talep ettiler: Onlardan ylesi de var ki, bana izin ver, beni fitneye drme der. Bilesiniz ki onlar zaten fitneye dmlerdir. nk cehennem, kafirleri mutlaka kuatacaktr. (Tevbe, 9/49) lerinde gizlediklerinin hilaf olan eyleri izhar ediyorlard. Yce Allah onlarn ilerinde gizledikleri maskaralklarn aa vurdu: Allahn Rasulne muhalefet etmek iin geri kalanlar oturmalar ile sevindiler. Mallaryla, canlaryla Allah yolunda cihad etmeyi irkin grdler ve bu scakta sefere kmayn dediler. De ki: Cehennem atei daha scaktr. Keke anlasalard! (Tevbe, 9/81). Onlar savatan geri brakan hakiki sebep, Allah yolunda fedakrlk yapmak istememeleri, gerek imandan yoksun olmalar ve Allah katndaki byk sevaplar ve makam arzu etmemeleridir. Fedakrlk ve cihada ileten hakiki sebep iman ve ihtisabdr. Allahu Teala yle buyurdu: Gerek mminler ancak Allaha ve Rasulne iman eden, ondan sonra asla pheye dmeyen, Allah yolunda mallaryla ve canlaryla savaanlardr. te dorular ancak onlardr. (Hucurat, 49/15) Bunlardan sefere katlanlar dahi, sefer boyunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve ashabyla alay etmekten, eziyet vermekten geri durmadlar. Allahu Teala yle buyurdu: Eer onlara sorarsan elbette: Biz elbette lafa dalm akalayorduk. derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi alay ediyorsunuz? (Bouna) zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kfir oldunuz. Sizden bir gurubu balasak bile bir guruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz. (Tevbe, 9/65-66) bn Kesir yle dedi: Eb Maer el-Meden, Muhammed b. Kab el-Karz ve bakalarndan yle rivayet etti: Mnafklardan biri yle dedi: u kurralarmz (Kuran okuyucularmz) gibisini grmedim. Onlar, karnlarna en dkn olanlarmz, dilleri en yalan syleyenlerimiz, dmanla karlanca da en korkaklarmzdr. Onun bu sz Rasulullah Sallallahu aleyhi veselleme haber verilince: Ya Resulallah, biz sadece yolun skntsn gidermek iin aramzda ylesine konuup akalayoruz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberleri ile mi alay ediyordunuz? (Bouna) zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra kfir oldunuz. Sizden bir gurubu balasak bile bir guruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz.559[95] Mnafklardan bir gurup, seferde Resullah Sallallahu aleyhi veselleme suikast yapmaya niyet ettiler ve hakknda ihanete varan szler sarfettiler: Sylemediklerine dair Allaha yemin ediyorlar. Halbuki o kfr szn elbette sylediler ve mslman olduktan sonra kfir oldular. Baaramadklar bir eye (Peygambere suikast yapmaya) da yeltendiler. Ve srf Allah ve Rasul kendi lutuflarndan onlar zenginletirdii iin almaya kalktlar. Eer tevbe ederlerse onlar iin daha hayrl olur. Eer yz evirirlerse Allah onlar dnyada da, ahirette de ackl bir azaba arptracaktr. Yeryznde onlarn ne dostu ne de yardmcs vardr. (Tevbe, 9/74) Ahmed Msnedinde Eb Taflden rivayet etti: O yle dedi: Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Tebuk azvesinden dnerken, bir nidacya dar geitten Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem geecektir, kimse oradan gemesin diye barlmas emredildi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bineinin yularndan Ammar ekiyor ve Huzeyfe sryordu. Binekleri zerinde, yzleri rtl bir gurup gelip sarnca, Ammar, dnp onlarn hayvanlarnn yzlerine deneklerle vurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Huzeyfeye deveyi durdurmasn emretti. Devesinden indi. Ammar dnnce ona: Ey Ammar, bunlarn kim olduklarn tespit edebildin mi? diye sordu. Ammar:
559[95]

Tefsirul-Kuranil-Azm (2/367). Darul-Marife, Beyrut.

289

Bineklerin kime ait olduklarn tespit ettim, ancak binicileri yzlerini rtmlerdi, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Onlarn ne yapmak istediklerini biliyor musun? diye sordu. O, Allah ve Resul daha iyi bilir, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Onlar, devesini rktp Raslullah drmek istiyorlard, buyurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme tuzak kuran bu gurupta 12 mnafk vard. Ebl Velid ve Eb Tufeyl, bu azvede, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme suyun az olduu sylenince, o da, insanlara hi kimse suyun bana Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden nce gitmesin diye nida ettirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem suyun bana gittiinde, bir gurubun oraya kendisinden nce vardklarn grd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o gn onlar lanetledi.560[96] Bu mnafklarn yansra, ayn ekilde dorularn doruluu ve mminlerin imanlar da tezahr etmitir. Cihada ve insanlarn efendisinin yol arkadalna itiyak duyan, fakat yoksulluklarndan dolay, savaa gitmek iin techizat ve binek bulamayan bu kimseler, szkonusu ihtiyalarnn temini iin Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bavurdular. Fakat Raslullahn bildirmesi zerine Yce Allahn en gzel ekilde aada tasvir ettii bir halde mahzun ve boynu bkk olarak dndler: Allah ve Rasul iin nasihatte bulunduklar takdirde, zayflara, hastalara ve harcayacak bir ey bulamayanlara (savaa katlmamalarndan tr) bir gnah yoktur. nk Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. Kendilerini bindirip sevk etmen iin sana geldiklerinde, Sizi bindirecek bir binek bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). (Tevbe: 9/91-92). Ksimi yle dedi: el-Avf, bn Abbasdan, bu ayetle ilgili unu rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlara, kendisiyle beraber azveye katlmalar iin emredince aralarnda Abdullah b. Mifel b. Mukarrin el-Mzennin de bulunduu ashabndan bir gurup gerek: Ya Raslallah bize binecek temin et dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Vallhi, sizi bindirecek birey bulamyorum, deyince, onlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanndan alayarak geri dndler. Nafaka ve binek bulamamaktan dolay cihada katlmamalar onlar derinden yaralam ve ok zmt. Allahu Teala onlarn bu itenliklerini grnce haklarnda Allah ve Resul iin nasihatte bulunduklar takdirde... ayetini inzal buyurarak onlarn mazeretlerini geerli kabul etti.561[97] Hi kukusuz bu kimseler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Tebuk Seferinden Medineye dnerken haklarnda yle buyurduu kimselerdir: Medinede yle adamlar braktnz ki, sizlerin getiiniz her bir vadi ve yoldan aldnz sevapta onlar size ortak olmulardr. Onlar kendilerini hastaln engelledii kimselerdir562[98] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu azveye kmadan nce Medineye sorumlu olarak Ali b. Eb Talibi brakt. ocuklar ve kadnlarla beraber geride kalmak bu Kurey yiidinin arna gitti. Buhri, Musab b. Saddan Oda babasndan yle rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Tebuke karken yerine Aliyi brakt. Ali: Beni ocuklar ve kadnlarla beraber mi brakyorsun? dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:

Ahmed, Heysemi, ricali sahihtir, dedi Mecmauz-Zevid (5/195). Mehasinut-Tevil: (8/294). 562[98] Ahmed (3/30), Mslim (13/57) el-mare Nevev yle dedi: Bu hadiste hayra niyetin fazileti anlatlmaktadr. Cihad ve benzeri farzlar yapmaya niyet edip de, bana gelen bir zr nedeniyle bu niyetlerini gerekletiremeyen kimseler, niyetlerinin sevaplarn alrlar. Cihad meydannda bulunma arzu ve itiyaklar arttka, -Allah en iyisini bilir- sevaplar da artr. Sahih-i Mslim erhi, Nevev (13/57).
561[97]

560[96]

290

Benim katmda, Harunun Musann nezdindeki yeri gibi bir mevkide olmaya raz deil misin? Ancak u var ki benden sonra Peygamber gelmeyecektir.563[99] Ordunun saysna gelince, Kab b. Mlik yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber, kayd tutulamayacak kadar ok mslman vard.564[100] Sahih-i Mslimde de yle gemektedir: On binden fazla idiler bn shk ise asker saysnn otuz binden fazla olduunu kesin bir dille iddia etmektedir. Eb Humeyd es-Saidi -Radyallahu anh-den: O yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber ktk ve Vadil-Kurda bir kadnn bana vardk. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem u aalardaki hurma mahsulnn ne kadar kacan tahmin edin, buyurdu. Ashab, tahmin etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kadna, Bu aatan ne kadar hurma ktn say ve saydn biz inallah yanna dnnceye kadar aklnda tut, buyudu. Sefere devam ettik ve Tebuke ulatk. Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem bu gece iddetli bir frtna olacak, tedbirinizi aln ve herkes bineini balasn buyurdu. Gece, gerekten iddetli bir frtna kt ve ayaa kalkan bir adam Tay Dana frlatt. Sabah Eyle kralnn elisi, bir mektup ile Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldi ve Allah Resulne beyaz bir katr hediye etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona cevab mektub ve bir hrka gnderdi. Sonra dn yolunda tekrar Vadil-Kuradan geerken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o kadna bahesinden ne kadar hurma ktn sordu. Kadn on vesk dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ben Medineye hzl hareket edeceim, isteyen benimle beraber gelsin, isteyen de burada durup dinlensin buyurdu. Yola koyulduk, uzaktan Medinenin d mahalleleri grnmeye balaynca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: u Tbe, u da Uhud, O, bizi seven ve bizim de onu sevdiimiz bir dadr Sonra da: Ensar evlerinin en hayrls Neccar oullarnn evleri, sonra Abdulehel oullarnn evleri, sonra Abdulharis b. Hazrec oullarnn evleri sonra da Saide oullarnn evleridir. Ve her ensar evinde hayr vardr buyurdu. Medineye varnca Sad b. Ubade ile karlatk, Eb Useyd ona yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ensarn evlerini hayrla yad edip, en son bizi andn bilmiyor musun? Sad, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gitti ve Ey Allahn Rasulu, Ensarn evlerini hayrl yad edip, bizi en son mu andn?! dedi. Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem ona: Hayrllardan olmak size yetmez mi?! diye cevap verdi.565[101] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Semud kavminin diyar Hicrden geti ve ashabna, kesinlikle onlarn evlerine girmemelerini, oradan hzla ve alayarak gemelerini ve suyundan almamalarn emretti. Abdullah b. mer -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hicrden geerken yle buyurdu: Kendilerine zulmedenlerin evlerine girmeyin ki onlara isabet eden size de isabet etmesin. Buradan ancak alayarak gein. Sonra ban edi ve vadiyi geene kadar hzla hareket etti.566[102] Yine ayn sahabiden: nsanlar, Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber, Semud kavminin yeri olan Hicre indiler. Oradaki kuyulardan su ekmeye ve hamur yourmaya baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ekilen sularn dklmesini ve hamurlarn
563[99]

Buhr (7/716) el-Meaz, Mslim (15/184) Fedailus-Sahabe, Ahmed (1/185) Tirmiz (3/175) el-Menakib, muhtasar olarak. 564[100] Bu hadisin tahrici ileride gelecektir. 565[101] Buhr (3/402-403) ez-Zekt Babu Harsut-Temr, Mslim (lafz ona aittir). (15/41-43) el-Fedil, Babu Muciztn-Nebiyy -Sallallahu aleyhi vesellem-. 566[102] Buhar (6/535) el-Enbiya, Mslim (18/110-111) ez-Zhd.

291

develere alaf olarak verilmesi ve onlara develerini suladklar kuyudan su ekmelerini emretti.567[103] bn Abbasdan, O yle dedi: mer b. Hattaba Bize Usre ordusunun durumunu anlat, denildi. mer anlatmaya balad: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber Tebuka ok iddetli scaklarn hkm srd bir gnde ktk. Bir konaklama yerinde susuzluktan bitap dm olarak konakladk. iddetli bir susuzluk ekiyorduk. Hatta yle ki bazlarmz develerini kesiyor ve onda biriken suyu iiyorlard. Eb Bekr-i Sddk, Raslullaha vararak: Ya Rasulallah, Allah senin duana hayr verir, dua et dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Bunu yapmam istiyor musun ey Eb Bekir? dedi. Eb Bekir: Evet, deyince, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ellerini kaldrd. Gkte bir bulut belirip, yamur yamaya balamadan da ellerini indirmedi. yle yamur yad ki herkes yanlarndaki su kaplarn doldurdular. Sonra tekrar yola koyulunca grdk ki yamur, sadece bizim kamp blgemize yam oray amam.568[104] Muz b. Cebelden: O yle dedi: Tebuk azvesi yl Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber ktk. Namazlar birletiriyordu. le ile ikindiyi; akam ile de yatsy birletirerek kld. Dier gnde namaz geciktirdi ve leyle ikindiyi cem yaparak kld. Sonra girdi ve sonra kp akam ve yatsy cem yaparak kld. Sonra yle buyurdu: naallah sizler yarn Tebuk pnarna ulaacaksnz. Kuluk vakti olmadan oraya varmayn. Sizlerden onun yanna ulaan ben gelmeden, suyuna dokunmasn. Suyun yanna vardmzda iki adamn bizden nce geldiklerini grdk. Pnarda ok az su vard. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem o iki adama suya dokunup dokunmadklarn sordu. Onlar dokunduklarn syleyince Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara ar szlerle kzd ve Allahn diledii kadar konuup sonra ellerini pnara daldrd, iinde biraz su birikti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iinden su alp ellerini ve yzn ykad, akan sular tekrar pnara dkt. Derken pnarda ylesine su birikti ki herkes rahata iti ve kand. Bunun zerine Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Ey Muz! Yaarsan buradaki suyun baheler dolduracan grrsn.569[105] bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Tebuka varnca, Eyle Meliki onun yanna gelerek, bar anlamas yapt ve cizye verdi. Ecerba Ezruh halklar da gelerek cizye verdiler.570[106] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tebukta 20 gece kalmtr.571[107] bn shk yle dedi: Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Hlid b. Velidi ard ve onu DumetulCendelde bulunan Ukeydire gnderdi. Ukeydir b. Abdulmelik, Kinaneden bir hristiyan idi ve orann kral idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hlide yle dedi: Sen onu yabani sr avlarken bulacaksn. Hlid, Dumetul-Cendele doru harekete geti. Mehtapl bir yaz gecesinde Ukeydirin kalesine, gzle grlebilcek yere kadar yaklat. O srada Ukeydir, kalesinin zerinde kars da yannda bulunuyordu. Derken, yabani bir sr gelip kale kapsnn nne yatt. Kars Ukeydire Sen hi byle bir sr grdn m? diye sordu. Ukeydir: Vallahi, bylesini grmedim, dedi. Kars: Bunu grp de, kendi haline brakabilecek bir kimse var mdr? dedi: Ukeydir:
Mslim (18/111) ez-Zhd. Nevev yle dedi: Bu hadisten birok faydalar mevcuttur. Bunlardan biri de Hicrde deve kuyusu hari dier kuyularna kullanlmas mekruhtur. Ayrca orada yorulan hamurlar yenmeyip, develere yedirilir. nsanlarn yemesinin yasak olduu baz eylerin develere alaf olarak verilmesinin cevaz ve zalimlerin kuyularnn terki, bunun yerine salihlerin kuyularndan istifade edilmesinin daha hayrl olduunun anlalmas. 568[104] Bezzr ve Tabern Evsatda: Heysem yle dedi: Bezzarn ricli sikattr. Mecmauz-Zevaid (6/194). 569[105] Mslim (15/40-41). el-Fedil, Babu Mucizatun-Nebiy-Sallallahu aleyhi vesellem-. 570[106] Zdl-Med. (3/537) 571[107] Mevariduz-Zeman il Zevidi bn Hibban (145) Sahih isnadla.
567[103]

292

Hayr, onu hi kimse brakmaz dedi. Ve kalenin zerinden indi, atnn getirilmesini emretti. Onunla beraber aralarnda Hassan isimli kardeinin de olduu baz akrabalar da atlarna binerek avlanmaya ktlar. Mslman atllar, onlar sessizce beklediler. Kaleden biraz uzaklanca zerlerine saldrarak Ukeydiri esir aldlar, direnen kardeini de ldrdler. ldrlen kiinin zerinde altn ilemeli atlas bir kaftan vard. Hlid b. Velid onu alarak, kendisinden nce bir kiiyle, onu Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gnderdi. bn shak yle dedi: sm b. Amr b. Katade, Enes b. Mlikden bana yle anlatt: Ukeydirin kaftan Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme getirildii zaman grdm. Mslmanlar elleriyle ona dokunuyor ve yumuaklna aryorlard. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Buna aryor musunuz? Canm elinde olana yemin ederim ki Sad b. Muzn cennetteki mendilleri bundan ok daha gzeldir.572[108] bn shk yle devam etti: Sonra Hlid Ukeydiri alarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna getirdi. Ukeydir cizye vermeyi kabul edince, cann kurtard ve kavminin yanna geri dnd. Tay kabilesinde Buceyr b. Bucerre, denilen adam, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Hlide Onu yaban sr avlarken bulacaksn diye haber verdiini ve bu mucizenin gerekletiini hatrlatarak yle dedi: Srlar sevkeden o Allah ne ycedir. Grdm ki Allah bulmak isteyen herkese hidayet veriyor. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem orada on ksr gn daha kaldktan sonra Medineye hareket etti.573[109] Bu azvede herhangi bir arpma yaanmad. Mslmanlar Tebukda uzun sre beklemelerine ramen Rumlar ve Hristiyan arap kabileleri onlarla karlamaktan kandlar. Yre kabileleri cizye vererek mslmanlarn himayesine girmeyi kabul ettiler. Dn yolunda, yukarda da deindiimiz gibi Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Semud kavminin diyar Hicrden geti. Dn yolunda Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Mescid-i Drarn kurulu amacn bildiren semavi haber geldi. Bu mescidi kuranlar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden gelip orada namaz klmasn talep etmi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemde olur demiti: Tevbe suresinin u ayetleri nazil olarak durumu akla kavuturdu: (Seferden geri kalanlar arasnda) Zarar vermek nankrlk etmek, mminlerin arasn amak ve nceden Allah ve Resulyle savam olan (adamn gelmesini) gzetlemek iin bir mescid yapanlar da var. yilikten baka bir niyetimiz yoktu diye de yemin edecekler. Oysa Allah onlarn yalan sylediklerine ahittir. Orada asla namaza durma, t ilk gnden takva zere kurulan mescid, elbette iinde namaza durmana daha uygundur. Onda temizlenmeyi seven adamlar vardr. Allah da temizlenenleri sever... (Tevbe: 9/107-110) bn Kayym -Rahimehullah- ye dedi: Raslullah Z Evanda iken, gkten ona Mescid-i Drarn haberi geldi. Malik b. Duhen ve Mun b. Adiye emretti, oray yakp, yktlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye yaklat zaman kadn, erkek, ocuk tm Medineliler onu neideler syleyerek karladlar: Ved tepelerinden zerimize ay dodu. O eli Allah iin davet yaptka, bizlere kretmek gerekir. Baz rviler bu neidenin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden Medineye ilk geliinde sylendiini zannetmilerdir. Bu ak bir vehimdir. Zira Ved Tepeleri am istikmetindedir. Mekkeden Medineye gelen kimseler tepeleri gremezler. Sadece ama

Bere b. Azibden: Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-e ipek bir giysi hediye edildi. Mslmanlar bu giysinin yumaklna ardlar: Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-: Buna m aryorsunuz? Sad b. Muzn cennetteki mendilleri bundan daha iyidir buyurdu. Buhr (6/319) Bediul Halk. 573[109] Sretu bn Hiam, er-Ravdul-Unuf ile (5/178) zet.

572[108]

293

gidenler buradan geer. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Medineye gelince: Bu Tbe, bu da Uhuddur. Uhud bizi sever, biz de onu severiz, buyurdu.574[110]

mni Dersler ve ller:

1. bn Kayym -Rahimehullah- u balk altnda zetle unlar syledi: Bu azvenin kapsad baz fkhi hkmler ve faideler hususunda bir fasl: - mam gerek grd durumlarda, meseleyi topluma olduu gibi aklayarak, onlarn zerilerine den hazrlk ve tedbirleri almasn salar. Fakat bazen de maslahat gerei aklanmamas gereken meseleleri aklamayabilir. -mam, mslmanlar askere ard zaman, her mslmann bu davete icabet etmesi ve izni olmadan geri kalmamas gerekir. -Can ile Cihad farz olduu gibi, mal ile cihad da farzdr. mam Ahmedden gelen iki kavilden biri de bu istikamettedir. Bu grn doruluundan hi kuku yoktur. - Cihada itirak etme imkn bulamayanlar, bu imknszlklarn gidermek iin her yola bavurduktan sonra mazur olurlar. Yce Allah bu azveye itirak etme imkan bulamayan yoksullardan sorumluluu, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gelip kendilerine binek temin etmesini istedikten ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin de Sizi bindirecek bir binek bulamyorum demesinden sonra mazur grmtr. - mam sefere kt zaman yerine halktan birini vekil tayin eder. - Aa dallarndaki hurmann ne kadar geleceini tahminlemenin cevaz ve bu tahmini yapann szne gre amel. -Helk olunan kavimlerden birisinin yurduna giren kimse, onlarn evlerine girmez, orada kalmaz ve oray alayarak hzla terkeder. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Tebukda kald 20 gn boyunca namazn kasrederek (ksaltarak) kld ve mmetine bundan daha fazla kalnd takdirde namazn kasredilmeyecei hususunda herhangi bir ey sylemedi. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine kfr szleri ulamasna ramen mnafklar ldrtmemitir. Bu, zndk, tevbe izhar ettii zaman ldrlmez diyenler iin bir delildir. Zira onlar ve kfr sz sylemediklerine yemin ettiler. Bu inkr deilse, tevbe ve pimanlktr. - mam, kffar zerine askeri bir birlik gnderdii zaman, elde edilen ganimet, esir veya feth edilen kale, bete biri ayrldktan sonra, o birlik arasnda paylatrlr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ukeydirden anlama karl alnan mallar Dumetul-Cendele gnderdii Hlid b. Velid komutasndaki 420 kiilik svari birlii arasnda paylatrd. Hlidin birlii 1000 deve ve 800 at ganimet aldlar. Bu ganimetin bete biri karldktan sonra, geriye kalan bete drt sadece Hlidin svari birlii arasnda paylatrld. Fakat ayet sava annda ordudan bir birlik ayrlp, ganimet elde ederse, elde edilen bu ganimet sadece o askeri birlik arasnda deil, tm orduya paylatrlr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin uygulamalar bu dorultuda idi. - Medinede yle kimseler var ki her bir vadi ve yol atnzda, onlar da sizinle beraberdir575[111] hadisinde iaret edilen beraberlik; kalp ve niyet ile beraberliktir. Bu, kalb ile cihaddr ve cihadn drt mertebesinden biridir. Bunlar: Kalp, lisan, mal ve bedendir. Bir

Zdl-Med, zetle (3/549-55) Hadisi Buhr (7/731) el-Meazi, Mslim (9/139) el-Haccda rivyet etti. Bu grn doruluunu teyid eden bir dier hadis Buhrnin Saib b. Yezidden yapt u rivayettir. Tebuk gazvesinden dnen Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-i karlamak zere ocuklarla beraber Ved tepelerine ktn hatrlyorum. Buhr (7/733) el-Meaz. 575[111] Bu hadisin tahrici daha nce geti.

574[110]

294

hadiste Mriklerle dillerinizle, kalplerinizle ve mallarnzla cihad edin576[112] buyrulmutur. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, mslmanlara zarar ve nifk amacyla kurulan Drar Mescidini yaktrmas gibi, Allaha ve Rasulune isyan oda olan yaplarn yaklmas gerekir. Bu kabilden olarak iinde putlar bulunan irk mekanlarnn, fuhuhane ve kumarhanelerin yaklmas ncelikle gerekli ve merudur. - Takva ve hayr esaslar zerine mebni olmayan vakflar geersizdir. Bu kabilden olarak kabirler zerine bina edilen mescid ve trbeler, aynen mescide gml cesedin oradan karlmas gibi, kabirler zerine ina edilen bu tr yaplar da yklr.577[113] 2. Dr. Mustafa Siba zetle yle dedi: Sahabelerin zveri ve infakta yarmalar, imann insanlar nasl etkileyip, onlar birbirleriyle hayrda yarmaya ve nefsin arzularna mukvemet etmeye sevk ettiine delildir. Dmanlarna kar zafer kazanmak isteyen her millet bu ruha muhtatr. slah ve dirili liderlerinin insanlara yapacaklar en hayrl hizmet dini onlarn kalaplerine gzel bir ekilde ekmektir.578[114] 3. Dr. Muhammed es-Seyyid el-Vekil de zetle unlar syledi: Bu azve, yarmada halkn etkileme bakmndan, Mekkenin Fethi, Arab halklarn akllarndaki kayp hakikate, yani Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin gnderilmi bir eli olduu hakikatine uyandrd gibi, Tebuk azvesi de, onlar artk sratle bu hakikati benimseme gereine uyandrmtr. Mslmanlarn, 10 bini svari olmak zere 30 bin kiilik bir ordu ile kmalar, daha nce Araplarn bu lkede grmedikleri bireydi. Mslmanlarn ona uygunsuz artlarda dahi bylesine byk bir ordu toplamalar, bu orduyu yaklak 600 mil mesafedeki Medine ile Tebuk arasnda dzenli ve disiplinli bir ekilde harekete geirmeleri, komuta kademesinin baarsna, askeri ve sava tecrbesinin byklne delil olduu gibi, askerin de eitim, disiplin ve itaatine dellet eder. Rumlarn kendi topraklarna kadar gelen mslmanlarla arpmaktan kanmalar, kalelerine saklanmalar, hi kimsenin karsna kmaya cesaret edemedii mslmanlarn glerine en byk delildir. slam ordusunun karsna kmaktan ekinen bu Rum ordusu, Fars devletini yenilgiye uratan, onlar yarmadann gneyinden karan ve mukaddes ha onlarn elinden geri alp byk bir trenle Kdse geri gtren ordunun ta kendisiydi. Bu, mslmanlarn kendilerine tehlike tekil edecek tm dmanlarna kar koyabileceinin ve onlar caydrabileceini bir gstergesiydi. te bu hususun anlalmas Arap yarmadas halklarnn dikkatlerini slama ekmi ve blk blk slama girmeye balamlardr.579[115]

Kab b. Mlik ve ki Arkadann Tevbe Hikayeleri:

Kab b. Mlik -Radyallahu anh-den: Tebuk azvesi hari, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kt savalarn hi birinden geri kalmadm. Geri Bedir harbinde de bulunmadm. Ancak Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem Bedirde bulunmayanlarn hibirini knamad. Zira o, savamak iin deil Kurey kervannn yolunu kesmek iin kmt. Nihayet Allah onlarla dmanlarn beklenmedik bir anda kar karya getirivermiti.
Eb Dvud (2487) el-Cihad, ed-Drimi (2/213), Ahmed (3/124-153), en-Nes (6/7), bn Hibbn (8161) Mevrid, Hakim (2/81) el-Cihad, Hakim, bu rivayeti Mslimin art zerine sahihledi ve Zehebi ona muvafakat etti. Kalplerinizle lafzna bu kaynaklardan hibirinde ulaamadm. bn Kayym, bu hadisi manas ile zikretmi olabilir. Eb Dvudun lafz Mriklerle mallarnz, canlarnz ve dillerinizle cihad edin dir. 577[113] Zdl-Meddan zetle (3/558-573) 578[114] Sretun-Nebeviyye: Durus ve ber (161) 579[115] Teemmlat fis-Sretin-Nebeviyye (28) Darul Mctema.
576[112]

295

slam zere antlatmzda Akabe gecesinde onunla beraberdim. Halk Bedir savan Akabe biatndan ok anmakta ise de ben Akabede hazr bulunmay, Bedirde hazr bulunmaya deimem. Tebukda bulunmamamn sebebi ise yoksulluum deildir. Ben hibir zaman o gnk kadar gl ve zengin olmamtm. Vallahi Tebuk seferinden nce hibir vakit yanmda iki deve birden olmamt. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem bir savaa niyet ettii zaman kapal ifadeler kullanarak asl hedefini belli etmezdi. Fakat bu savata yle yapmad. Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem, scak bir mevsimde, uzak bir yerde, kalabalk bir ordu ile karlamak iin savaa kacakt. Bu durumu mslmanlara aklad ve tam manasyla sava iin hazrlanmalarn emretti. Herkes elinden geldiince hazrland. Mslmanlar Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin etrafnda baya bir kalabalk ordu haline gelmiti. Askerlerin knyelerini kayt defteri almyordu. Hi kimse de gizlenmek istemiyordu. Ancak Allah azze ve celle tarafndan vahiy nazil olmadka Raslullaha gizli kalacan sanan kimseler saklanmlard. Tam meyvelerin olduu, glgelerin oald bir mevsime rastlamt o sava. Ben de meyvelere ve glgelere vurgundum. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem mslmanlarla beraber yola hazrlanrken, ben de yanlarna varyordum, fakat hibir hazrlk yapmadan geri dnyordum. imden Ben de bu harbe ne zaman istersem katlabilirim diyordum. Fakat bir trl karar veremiyordum. Byle kararszlk iinde kvranp dururken i, ciddiye bindi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yanndaki mslmanlarla beraber tam olarak hazrland. Ben daha hi bir ey yapmam, en ufak bir hazrlkta bulunmamtm. O hal iinde dnp dururken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem beraberindekilerle yola kt. Varp onlara yetimek istedim fakat heyhat! Keke gidip yetiebilseydim! Ne yazk ki bu, bana mukadder ve myesser olmad. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin harbe kndan sonra, geride kalan mnafk damgal, ya da harpten affedilen mazur kimselerle durmann, onlar grmenin cidden beni hzne ve kedere gark ediyordu. Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem Tebuke varncaya kadar beni anmam. Tebukde halkn arasnda otururken, demi ki: Hani Kab b. Malik ne yapt? Seleme oullarndan bir adam yle demi: Ey Allahn Resul! Onu galiba iki hrkas ile ve o iki alml bak alkoymutur Ona Muz b. Cebel yle mdahale etmi: Ne kt konutun! Ey Allahn Resul, vallahi biz Kab b. Malik haknda hayrdan baka birey bilmiyoruz. Bunun zerine Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem skut buyurmu. Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem byle dururken aniden uzakta st ba bembeyaz olmu bir adam grnm ve ona: Sen Eb Hayseme ol! buyurmu. Evet hakikaten de o, Eb Hayseme el-Ensar imi. Mnafklarn dil ile satatklar, sefer hazrl srasnda bir sa hurmay tasadduk eden kii olan Eb Hayseme. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Tebukden dnn duyunca, beni bir hzn ald. Onun fkesinden kurtulmak iin ne yalan uyduraym diye dnp durdum. Ailemden akl erenlere danmak istedim. Raslullahn Medineye gelmesi yaklat denilince bu batl ve yalan dnceler benden zil oldu. Fakat ne yaparsam onun elinden kurtulamayacam, yalanlarmn bir fayda vermeyeceini anlaynca, byle bir dnceden vazgetim. Dorusunu sylemeye karar verdim. Nihayet Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin geldiini haber aldm. O Sallallahu aleyhi vesellem seferinden dnd zaman nce Mescide girip iki rekat namaz klard. Sonra oturup insanlarla konuurdu. Nitekim bu defa da yle yapt, insanlarla konuurken, harbe katlmayanlar gelip binbir yeminle ondan zr dilemeye baladlar. Bunlar seksen ksr kii idiler. Onlarn zrlerini kabul etti, biatlarn ald ve onlar iin Allahtan balanma diledi.

296

yzlerini de Allaha havale etti. Ben gelip selam verdim, selmm kzm bir halde tebessm ederek ald. Sonra Gel yanma! dedi; yryerek varp nnde oturdum. Sordu: Neden geride kaldn? Sen (Akabede) biat ederek itaat etmeyi yklenmi deil miydin? Cevap verdim: Ey Allahn Resul! Eer ben senden bakasnn nnde otursaydm, ona kar syleyeceim bir zr ile muhakkak onun gazabndan kurtulacam sanrm. nk ben kendisine gzel konuma kabiliyeti verilmi bir kiiyim. Ben iyice anladm ki eer sana bugn yalan sylersem, mutlaka Allah sana, bana gazap edecei bir ey bildirecektir. Eer huzurunda seni hakkmda gazablandracak doru sz sylersem herhalde ben bu hususta kusuruma karlk Allahn affn umarm. Hayr ya Raslallah vallahi benim seferden geri kalm hakknda arzedecek hibir zrm yoktur. Harbe katlmadm zaman durumun ok iyi idi, hatta ondan nce durumum o kadar iyi deildi. Fakat o gn imkanlarm ve halim vaktim gayet yerindeydi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: te bu, doru syledi. Haydi kalk, Allah hakknda hkm verinceye kadar bekle! Selemeoullarndan bazlar yerlerinden frlayp bama tler ve dediler ki: Vallahi bugne kadar hi su ilediini bilmedik ve grmedik. Dierleri gibi bir zr beyan edemez miydin? Onlar gibi konumaktan aciz miydin? Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin senin iin istifarda bulunmas gnahnn affna yeterdi. Benimle o kadar srarl konutular ki, nerdeyse geri dnp Resullah Sallallahu aleyhi veselleme yalan syleyecektim. Sonra onlara yle dedim: Benim halime den baka kimse var m? Evet, iki adamn bana ayn ey geldi. Onlar da senin dediin gibi dediler. Onlara da sana sylenildii gibi sylenildi. Peki kimdir onlar? Mrare b. er-Reb ile Hill b. meyye el-Vkfi deyip bana Bedir savana itirak etmi olan iki salih kiiyi zikrettiler.580[116] Onlar rnek insanlard. Onlarn isimlerini duyunca geri dnp zr beyan etmekten vazgetim. Derken Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem, kendisiyle savaa katlmayanlardan sadece mzle konumaktan insanlar menetti. Herkes bizden uzaklat. Kimseden bir gleryz grmedik. Yeryz bana dar gelmeye balad, nereye gideceimi, kime bavuracam bilemez hale geldim. Tam elli gn byle kaldk. O iki arkadam evden dar kmadlar, devaml olarak aladlar. Ben ise onlarn en gen ve en gls idim, darya kyor, insanlarla buluuyor, namazlara katlyor, sokaklarda dolayordum, lakin kimse benimle konumuyordu. Namazdan sonra yerinde oturmakta olan Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme varp selm veriyordum. imden: Selmm alarak dudaklarn kprdatacak m? diyordum. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellemin yaknnda namaz klyordum, bana bakp bakmayacak m diye onu gzlyordum, namaza durduum zaman bana bakyordu. Yz yze geldiimizde benden yz eviriyordu. nsanlarn ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
Hafz yle dedi: Bu iki sahabenin Bedire katldn kesin bir dille Ebu Bekr el-Esrem iddia etmitir. bn Cevzi onun bu iddiasn tenkid ederek yanlln beyan etmitir. Bu iki sahabenin Bedire katlmad hususunda, sonraki alimler Hatb Kssasnda, Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatba casusluk yapmasna ramen, tecrid etmedii ve cezalandrmad ve hata onu ldrmek isteyen mere Nereden biliyorsun, belki de Allah, Bedir ehline bakt ve onlara: dilediinizi yapn, siz kesinlikle balandnz, demedi mi buyurmasn delil olarak aldlar ve cihaddan geride kalma gnah, casusluk gnahnn yannda nedir ki? diye sormulardr Ben derim ki Hatb kssas bu konuda delil tekil etmez. nk bu casusluktan daha byk deildir diye, birtakm gnahlar cezasz brakmay gerektirir. te mer, Hatb kssasnda muhatab o olduu halde, iki imesi nedeniyle Kudame b. Mazunu krbalamtr. Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-, Hatb, zrn kabul etmesinden tr, cezalandrmamtr. O, oluk ocuu ve maln Kureyten korumak ini, onlar adna casusluk yapmaya teebbs etmitir. Oysa Kab ve dier iki arkadann cihaddan geri kalmalarn gerektirecek herhangi bir zrleri yoktu. Allah en iyisini bilendir. Fethul-Bar (7/224-225)
580[116]

297

bu tavr bana ok ar gelmi, artk dayanamaz olmutum. Nihayet gidip ok sevdiim amcazadem Eb Katadenin bostanna girip selam verdim, vallahi selamm almad. Ona yle dedim: Ey Eb Katede! Allah akna syle, Allah ve Rasul Sallallahu aleyhi vesellemi sevdiimi biliyorsun deil mi? dedim, fakat sustu cevap vermedi. Tekrar ona and verdim, gene sustu. Dndm, yine and verdim. Bu defa yle dedi: Allah ve Resul bilir Bunu duyunca gzlerim dolu dolu oldu. Dnp duvar trmanarak dar ktm. Bir gn Medine pazarnda yle zgn zgn dolarken, Medineye yiyecek satmaya gelmi am ahalisinden bir Nebati adam: Bana Kab b. Maliki gsterecek kimse yok mudur? diye seslenmi, halk da beni gstermi, adam gelip bana Gassan Kralndan bir mektup getirip verdi. Ap mektubu okudum, mektup aynen yleydi: Duyduuma gre arkadan sana cefa ediyormu Allah ise seni hakaret evinde ve hakkn zayi olacak bir makamda yaratmamtr, snacak yer mi yok, kalk bana gel! lkemde kal, rahat edersin. Bunu duyunca dert ve belam bir kat daha artt. Hemen o mektubu frna atp yaktm. Aradan tam krk gn gemi ve ben hakkmda vahyin geleceini bekliyordum. Baktm ki Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin gnderdii bir adam bana geliyor. Dedi ki: Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem karn uzaklatrman sana emrediyor dedim ki: Boayaym m? Ne yapaym? Boama, sadece ondan uzak dur! dedi. O iki arkadama da ayn haberi gndermi. Bunun zerine hanmma: Haydi babann evine git, Allah bu hususta hkmn verinceye kadar orada kal! dedim. Derken Hillin kars Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gelip dedi ki: Hill perian bir durumdadr, hizmetisi de yoktur, benim ona hizmet etmemde bir saknca grr msn? Hayr, lakin sana yaklamasn buyurdu. Vallahi onun yaklaacak bir durumu yok, ok bitkin bir halde, Vallahi bu hadise bana geldii gnden beri alyor. Ailemden biri bana dedi ki: Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemden hanmna, sana hizmet etmesi iin izin vermesini isteyebilirsin. Zira Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Hilalin hanmna, ona hizmet etmesi iin izin vermitir. Ben de yle dedim: Bu hususta Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden izin isteyemem, izin istediim zaman ne diyeceimi de bilemem, sonra ben gencim, kendi iimi kendim grrm. On gn daha aradan geti, bylece bize konuuma yasa konulmasndan bu yana tam elli gn tamamlanm oldu. Ellinci gnn sabahnda, sabah namazn evlerimizin birinin stnde kldm. Allahn da hakkmzda zikrettii gibi yeryz bize dar gelmi bir hal zere otururken, avaznn kt kadar yksek sesle baran Sela da zerine birinin km yle dediini duydum. Ey Kab b. Mlik, Mjde! Hemen kr secdesine kapandm. Bu skntdan artk kurtulduumu anlamtm Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem sabah namazn kldrdnda Allahn bizi affettiini halka ilan etmitir. Herkes bize mjde vermek iin koumu. ki arkadama da mjdeciler gitmi. Bana Eslemli birisi atn drtnala koturup gelerek ve dan tepesinden, attan daha hzl giden bir sesle Mjde ey Kab b. Malik! diye baran bir adam gelmi. Bana bu mjdeyi veren kii gelince, sevinten elbiselerimi karp mjde olarak ona verdim. Vallahi o gn bundan baka elbisem yoktu. Kendime baka bir yerden dn elbise alp giydim. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ziyaret etmek amacyla yola koyuldum. Yolda insanlar beni fevc fevc karladlar. Hepsi beni kutlad. Ne mutlu sana, Allah senin tevbeni kabul edip balad dediler. Nihayet Mescide girdik. Baktm Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin etrafn halk evrimi. Hemen Talha b.

298

Ubeydullah yerinden frlad, gelip benimle msafaha edip, beni tebrik etti. Vallahi muhacirlerden, ondan baka hi kimse benim iin ayaa kalkmad. Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme selam verdiimde yz sevinten parlyordu. yle buyurdu: Annen seni dourduu gnden bugne kadar karlamadn bir haberi sana mjdeliyorum. dedim ki: Bu Allahtan m, yoksa senden mi ey Allahn Rasul? Allahtan dedi. Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem bir eye sevnidii zaman, mbarek yz ay paras gibi parldard. Biz sevincini bundan anlardk. nnde oturunca, dedim ki: Ya Raslallah! Tevbenin kabul gerei olarak malmn hepsini Allah ve Rasul iin sadakadr Bir ksmn yannda alkoy. Bu senin iin daha iyi olur buyurdu. Dedim ki: yleyse Hayberde elde ettiim malm tutaym. Sonra yle dedim: Ey Allahn Rasul! Allah beni doru sylediim iin kurtard. yleyse sa olduum srece doruluktan ayrlmayacama Allaha sz veriyorum. Doru szlerinden dolay Allahn hi kimseyi benim kadar dllendirdiini bilmiyorum. Vallahi, Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme sylediim gnden bu yana hibir yalana tevessl etmedim. ok ama ok mutluyum. Bugnden sonra da Allahn beni lnceye dek yalandan korumasn dilerim. Bunun zerine Allah u ayeti inzal buyurdu: And olsun ki Allah, skntl bir zamanda bir ksmnn kalpleri kaymak zereyken, Peygambere uyan muhacirlerle Ensarn ve Peygamberin tevbelerini kabul etti. Tevbelerini, onlara kar efkatli ve merhametli olduu iin kabul etmitir. Btn geniliine ramen yer onlara dar gelerek, nefesleri kendilerini sktrp, Allahtan baka snacak kimsenin olmadn anlayan, geri kalm kiinin de tevbesini kabul etti. Allah, tevbe ettikleri iin onlarn tevbesini kabul etmitir nk O tevbeleri kabul eden ve merhametli olandr. Ey insanlar, Allahtan saknn ve dorularla beraber olun! (Tevbe, 9/117-119) Allahn beni slama hidayet ettii gnden beri bu kadar byk bir nimete ve mutlulua nail olmamtm. Hele Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme doru davranmamn semeresini elde etmem yok mu, bana bambaka mutluluk vermitir. nk ben de tekiler gibi yalan syleseydim onlarn akibetine urayacaktm, onlar gibi helak olup gidecektim. Zira Allah onlar hakknda yle buyurmutur: Dndnzde kendilerine kmamanz iin Allaha yemin edeceklerdir. Siz onlardan yz evirin; nk pistirler. Yaptklarnn karl olarak varacaklar yer cehennemdir. Kendilerinden honut olasnz diye size and verirler. Siz onlardan honut olasnz bile Allah, yolundan km kimselerden raz olmaz. (Tevbe, 9/95-96) te biz kii yemin ettiklerinde Allah Rasulnn yeminlerini kabul ettii kiilerden deildik. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem de onlarn biatlerini kabul edip onlar iin istifar etti. Fakat bizim iimizi Allaha havale etti. Allahn hkmne brakt. Allah da geri kalm kii kavlinde belirttii gibi bizi affetti. Bizi yalan yere yemin edenlerden ayrd, bizim harpten geri kalmamzdan sz etmedi. Buna karlk peygamberimizin bizi o yemin edenlerden, zrlerini kabul ettii kimselerden ayrp geri ertelemesi ve Allahn hkmn hakkmzda beklemesinden sz etti.581[117]

mni Dersler ve ller:

1- Nevevi -Rahimehullah- yle dedi: Biliniz ki Kabn bu hadisinden kartlabilecek birok ibretli sonu vardr:
581[117]

Buhr (7/717-719) el-Meaz, Mslim (17/87-98) ez-Zikr ved-Dua vet-Tevbe vel-stifar.

299

1- Bu mmet iin ganimetin mbah olmas, zira hadiste: Kurey Kervann ele geirmek iin ktlar, denilmektedir 2- Bedir ve Akabeye katlanlarn fazileti. 3- Hakimin karsnda dava dnda yemin talep edilmeden yemin etmenin cevaz. 4- Ordu komutannn casuslara ulamamas iin sefer dzenleyecei yeri belli etmemesi gerekir. Ancak bu yer ok uzak ise, ona gre hazrlklarn yaplmasn salamak iin, uzakln bildirmelidir. 5- Karlan bir iyilie zlmek ve onu yapm olmay temenni etmek. Zira Kab: Keke yapm olsaydm demitir. 6- Mslmann gybetinin edilmesine kar kmak. Muz: Ne kt dedin demitir. 7- Zor ve meakkatli de olsa doruluun fazileti ve doruluktan ayrlmamak. Doruluun sonu hayrldr. Sahih rivyette getii gibi Doruluk iyilie, iyilik te cennete ulatrr. 8- Seferden dnen kiinin her eyden nce mahallesinin mescidinde iki rekat namaz klmasnn mstehab olmas. 9- Seferden dnen kiinin, insanlar arasnda mehur birisi ise, insanlarn kendisini rahata grp hogeldin diyebilecekleri bir yerde oturup onlarla grmesinin mstehab olmas. 10- Zahir ile hkm verilir, gizlilikleri ise Allaha havale edilir. Bir zarara yol amad takdirde mnafklarn zrleri kabul edilir. 11- Bidat ve aktan gnah ileyenleri, tahkir ve cezalandrmak amacyla, onlardan selam ve ilgiyi kesmenin gerei. 12- Gnah ileyen kimsenin gnahna alamasnn mstehab olmas. 13- Bakasna bakmak ve baklarn gezdirmek namaz bozmaz. 14- Selm, kelam olarak da isimlendirilir. Bir insanla konumayacana yemin eden kimse onunla selamlarsa, yeminini bozmu olur. 15- Allaha ve Resulne itaati, akraba ve arkada sevgisine tercih etmek. Eb Katade, Kab kendisine selam verdii halde onunla konumay reddetmitir. 16- Bir insanla konumamaya yeminli olan kimse, onunla konuma kast olmadan bir sz syler ve o sz konumad insan duyarsa, yeminini bozmu saylmaz. Aynen Eb Katadenin Allah bilir sznde olduu gibi. 17- Maslahat gerei zerine Allahn isminin yazl olduu kad yrtmann cevaz. Osman ve dier sahabelerin, zerinde icmaa olan mushaf dndaki mushaflar ve Kabn, iinde Allahn ismi geen mektubu yakmalar gerei. Onlar bunu maslahat gerei olarak yapmlardr. 18- Aklanmasndan zarar ve ziyan korkusu olan eylerin gizlenmesi. 19- Kabca hanmna Ailenin evine git sz talak gerektirmez. Niyet olmadkca bu tr szlerle talak olmaz. 20- Kadnn kendi isteiyle kocasna hizmet etmesinin cevaz. Bu, icma ile her ikisi iin de caizdir. Fakat, adamn karsn hizmete zorlama hakk yoktur. 21- Kadnlarla cinsel ilikiyi, baka lafzlarla kinaye etmenin mstehab oluu, 22- Yasaklanan eyi irtikab etmekten saknma hususunda vera ve ihtiyat zere olmann gerei. Zira Kab, karsn kendisine hizmet iin yannda alkoyma iznini, gen olduu ve ona yaklamaktan- ki karsna yaklamaktan men edilmiti- emin olamayaca iin, talep etmemitir. 23- Bir nimetin yenilenmesi veya bir beladan kurtulunmas durumlarnda kr secdesinin mstehab olmas. afi ve baz fukahann mezhebleri bu istikametledir. Eb Hanife ve baz fakihler ise bunun meru olmadn ileri srmlerdir. 24- Hayr ile mjdelenmenin mstehapl 25- Allahn hayr ile rzklandrd veya kendisini bir erden kurtard kimseyi kutlamann mstehapl 26- Mjdeleyici dllendirmenin ho bir davran olduu.

300

27- Yemini niyet ile tahsis caizdir. rnein, mal olmadna dair yemin eden kii, bununla maln bir eidini kast ediyorsa, kast ettii o eidin dnda bulunan malndan dolay gnaha girmez. Yemeyeceine dair yemin eden ve bununla ekmei niyet eden kii, ekmek dnda et, hurma ve sair yiyecekleri yedii takdirde gnahkar olmaz. Ancak ekmek yedii takdirde gnahkar olur. Ayn ekilde filan kimseyle konumayacan yemin eden kimse bununla sadece belli konular niyet ediyorsa, o konular dnda kalan konumalar gnah deildir. Tm bunlar bizim arkadalarmzn zerinde ittifak ettikleri hususlardr ve delili bu hadistir: nce iki elbiseden baka malm yok, demesi, sonra da Hayber dnda kalan tm mallarm infak ediyorum demesi buna delildir. 28- Ariyet almak caizdir. 29- Giymek iin dn elbise almann cevaz. 30- nsanlarn sevinli gnlerde ve istiare amacyla byklerinin ve yneticilerinin yannda toplanmasnn gzellii. 31- Meclise gelen faziletli kiilerin ayana kalkmann mstehab olmas. Bunun caiz olmadn sananlarn aksine, bu konuda varid olan hadisleri mstakil bir czde derledim,. 32- Grme ve karlama halinde musafahann snnet olmas, bu kesin bir snnettir. 33- mamn ve toplum nderlerinin halkn ve kendilerine tabi olanlarn sevinlerini paylamalarnn gzellii 34- Bir nimete kavuan veya bir beldan kurtulan kimsenin, Allaha kr ifadesi olarak malndan sadaka vermesi ve kr secdesinde bulunmas mstehabdr. Her iki husus da bu hadiste mevcuttur. 35- Meakkate ve geim darlna sabredememekten ekinen kimselerin mallarnn tamamn tasadduk etmeleri doru deildir, bu onlar iin mekruhtur. 36- Malnn tamamn tasadduk etmeye hazrlanan bir kimseyi gren kii, onun darlna sabredemeyeceinden korkmas halinde, onu bu konuda uyarmal ve malnn ancak bir ksmn tasadduk etmesini tavsiye etmelidir. 37- Bir sebeble tevbe eden kiinin, o sebebi korumas gerekir. Bu, Allahan yasaklarna uymada en gzel yoldur. Kab da mr boyunca kendisini kurtaran doruluu korumutur. En iyisini Allah bilir.582[118] 2- kiinin hikayesinin kapsad hkm ve faidelerle ilgili olarak bn Kayym Rahimehullah- zetle yle dedi: - nsann sahip olduu hayrlardan tr, gurur ve kibre kamadan, kendisini vmesinin cevaz, - Kii sevap frsat bulduu zaman, hi vakit kaybetmeden o frsat deerledirmeye komaldr. zellikle de onu yakalamada baka baka frsatlar bulmaktan korkuyorsa! Zira, azimet ve gayret duygusu kiide abuk kaybolur, sreklilik gstermez. Allahu Teala, kendisine hayr kaps ald halde, onu deerlendirmeyen kimseyi, kalbi ile iradesi arasna girerek, onu cezalandrr. Allah ve Rasul ard zaman, bu arya icabet etmeyen kimsenin, kendisi ile kalbi ve iradesi arasna girilir de o kimsenin artk bu arya icabet etme imkan kalmaz Allahu Teala yle buyurdu: Ey inananlar! Hayat verecek eylere sizi ard zaman, Allah ve Rasulne uyun. Ve bilin ki, Allah kii ile onun kalbi arasna girer ve mutlaka Onun huzurunda toplanacaksnz. (Enfal, 8/24) Bu husus, bir baka ayette yle akland: Onlarn kalblerini ve gzlerini ters eviririz de, ilkin Ona inanmadklar gibi (mucize geldikten sonra da) inanmazlar (Enam, 6/110) - mamn ve yneticilerin, kendilerine yakn olan kimseleri gerektiinde azarlamas ve kzmas. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, dierlerini deil de, sadece kendisine yakn

582[118]

Nevevinin Sahihi Mslim erhi (17/100-102)

301

olan o kiiyi azarlamtr. nsanlar, sevgilinin sevgiyi azarlamasn ven birok szler sarfetmilerdir. - Yce Allahn Kab ve arkadalarn, yalan syleyerek, bugnlerini kurtarp, ahiretlerini ykmaktan koruyarak, onlar dorulua muvaffak klmas. Dorular, balangta trl skntlarla karlasalar da sonuta glen taraf oldular. Dnya ve ahiret bu esas zerine kuruludur. Balangta zor olan eylerin sonu tatl, balangc tatl olan eylerin de sonu ac olur. - Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin savaa katlmayanlardan sadece o kiiye boykot ilan, onlarn doruluklarna delildir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bylece kiiyi bu gnahlar nedeniyle tedib etmitir. Dierlerine gelince, onlarn gnahlar byle bir boykot ile tedib edilecek cinsten deil de, onlarn hastalklar nifak idi ve bu ilacn onlarn hastalklarna bir yarar olamazd. Yce Allah da, gnah ileyen kullarn, eriat ile belirledii cezalar ile tedib eder. Sevdii mmin kullarn tedib eder ve onlar rzasn tahsile sevkeder. Fakat gznden den kimseler ile de gnahlar arasndan ekilir. Gnah iledike ona daha ok verir. Gafil kimse bunu kendi hayrna sanyorsa da, bu onun iin benzersiz iddette bir azabn ta kendisidir. - Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin o kiiye ambargo koymasndan 40 gn sonra, karlarndan ayrlmalarn emretmesi iki bakmdan, onlar iin mjdeli haberin balangcdr: 1) Onlarla ne bizzat kendisi ne de elileri vastasyla konumad halde, bu emir ile vastal olarak onlarla konumu olmas. 2) Onlar bir mddet hanmlarndan dolaysyla zevk ve elenceden bir sre uzaklatrarak, ibadet ve tevbelerini daha ok artrmalarn salamak. Bu da tnelin ucuna yaklalmakta olduunun bir iaretidir. Bu kssadan alnacak fkh: hram, itikaf, oru gibi ibadet zamanlarnda kadnlardan kanmak gerekir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha cezalarnn balangcnda, onlara olan merhametinden dolay, hemen kadnlarndan ayrmamtr. -Yine bundan kullarn gnlerinin en hayrlsnn tevbe ettii ve Allahn onun tevbesini kabul ettii gn olduunu anlyoruz. Zira Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Kaba yle demitir: Annen seni dourduu gnden bugne kadar karlamadn bir haberi sana mdeleyeyim mi?583[119] 3- Hafz -Rahimehullah- da yle dedi: Bu kssadan gnahn ne kadar nemli ve tehlikeli olduunu anlyoruz bn Eb Hatimin rivyetinde Hasan el-Basri bu hususa yle dikkat ekti: Subhanallah! O kii ne haram bir mal yediler, ne kylmamas gereken bir cana kydlar, ne de yeryznde bir bozgunculuk kardlar. Buna ramen, yeryz tm geniliine ramen onlara dar gelmeye balad. Ya bunca byk fuhular ve gnahlarn hali nicedir?! - Hadisten, dini gl olanlarn, zayf olanlardan daha iddetli bir azarlamaya maruz kaldklarn gryoruz. - Yine hadisten, gnah ileyenden selam kesmenin, gnden daha fazla ks durmann caiz olduunu anlyoruz. gnden fazla ks durmama emri ise, ksknln eri bir gerekeye dayanmamas hallerinde geerlidir.584[120] 4- Dr. Mustafa es-Sbade zetle yle dedi: Sadk mminler olmalarna ramen, rahat yorgunlua, glgeyi scaa, ikmeti sefere tercih ederek cihaddan geri kalan mslmann hikayesinde nemli itima dersler vardr: Bu kii, aradan fazla gemeden, geride kalmakla byk hata ilediklerinin farkna varmlardr. Bu nedenle duyduklar znt, pimanlk ve tevbeleri zirveye ulanca, Allah onlarn gnahlarn balad. Balanma mjdesini aldklar zaman, hayatlarnn en byk sevincini yaadlar. Sevinlerinden, Allaha bir kran ifadesi olarak tm elbise ve mallarn infak
583[119] 584[120]

Zdl-Medden zetle (3/573-592). Fethul-Barden zetle (7/729-790)

302

etmek isteyenler oldu. Bu gibi dersler, imannda sadk olan kimseleri, zerlerine den grevlerini ihmal etmekten veya insanlar ibadet ederken, rahat tercih etmekten onu men eder. te bu, seni cemaatten bir fert, btnden bir para ve onlar rahatsz eden eyden senin de rahatsz olma bilincini alayan bir imani uurdur. Toplum iin faydal olan sizin iin de faydaldr. Toplum trl elemler ile dert ekerken, sizin mutlu olmanzn bir anlam yoktur. nsanlar bitkin haldelerken, sizin rahatlktan tat almanz mmkn deildir. Grevi ihmal, imanda bir noksanlk, dinde zayflk ve mutlaka tevbe ve inabeti gerektiren byk bir gnahtr.585[121]

585[121]

es-Sretn-Nebeviyye, (162-163)

303

18- HEYETLER YILI

- Abdul-Kays Heyetinin Gelii. - Mseylemetl-Kezzbn da iinde olduu Hanife oullar Heyetinin Gelii. - Eariyyun ve Yemen Heyetinin Gelii. - Beni Sad b. Bekre Heyetinin Gelii. - Mezine Heyetinin Gelii. - Necran Heyetinin Gelii.

304

305

HEYETLER YILI Arap yarmadasnn kuzeyinde bulunan Rumlarn slam ordusuyla karlamaktan ekinip, yenilgiyi peinen kabullenmesi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin saysnn otuzbin olduu sylenen bu byk ordu ile Arap kabileleri arasnda g gsterisinde bulunup, Araplarn bylesine gl, sava yetenei yksek, sayca az bir birlii dahi, kendisinden kat kat daha fazla olan ordular yenen bu muhteem ordunun karsnda tutunamayacaklarn anlamalarndan sonra hicri 9 ylnda Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ehrine ardarda heyetler gelmeye balad. Gelen heyetlerin okluundan bu yl, heyetler yl olarak anlr. Prof. Dr. Ekrem el-Umer yle dedi: Kaynaklar ounlukla senet zikretmeksizin bu heyetlerle ilgili haberlerle doludur. Bu konuda tafsilatl olarak ilk konuan bn shktr. O, bilgi kaynaklarn ve zikrettii rivayetlerin senetlerini nadiren zikreder. te bu nadir rivayetler Zhri, Abdullah b. Eb Bekr ve Hasan elBasrnin mrsel rivyetleridir. Fakat sadece Dmam b. Salebenin geli haberi istisnadr, onu bn Abbsa isnat etmitir. Bu isnatta da Muhammed b. El-Velid b. Nveyfa vardr ki tabi olmamtr. Bu rivyet de ondan tr zayftr. bn shkn haberini zikrettii heyetler unlardr. Temim Heyeti, Ben Amir heyeti, Ben Sad b. Bekr Heyeti, Abdul Kays heyeti, Ben Hanife heyeti, Tay heyeti, Ben Zebid heyeti, Kinde heyeti, Himyer Krallar heyet, Ben el-Haris b. Kab heyeti, Hemdan heyeti, Adiy b. Hatim heyeti, Ferve b. Mesik el-Murad heyeti, Sard b. Abdullah el-Ezd- heyeti, Ferve b. Amr el-Czam heyeti.586[122] Heyetler yl olarak anlan hicri 9. yl, slamn byk bir hzla yaylp, glendii bir yldr. imdi bu heyetlerden geldikleri sabit olan heyetleri hakknda bilgi verelim:

1- Abdul Kays Heyeti:

Eb Cemreden, yle dedi: bn Abbas ile beraberdim, beni kendi sedirine oturtturdu. Bana Yanmda kal da sana malmdan bir pay vereyim dedi. ki ay yannda kaldm ve sonra yle dedi: Abdul Kays heyeti Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme geldikleri zaman, Kavim veya heyet kimdir? dedi. Rebia, dediler. Utanma ve pimanlk olmakszn kavme veya heyete merhaba buyurdu. Heyet: Ya Resulallah, biz senin yanna ancak Haram ayda gelebiliyoruz. Seninle bizim aramzda Mudar kafirlerinden u mahalle var. Bize yle eyler emret ki geri dnp kavmimize haber verelim ve o amelleri ileyerek cennete girelim. Ve ayrca Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemden iecekler hakknda da soru sordular. Onlara tek olan Allaha iman etmelerini emretti ve sordu: Tek olan Allaha iman ne demektir, biliyor musnuz? Onlar: Allah ve Resul daha iyi bilir, dediler. Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Allahn elisi olduuna tanklk etmek, namaz klmak, zekat vermek, ramazan orucu tutmak ve ganimetten bete birini vermeniz buyurdu. Ve onlar u drt eyden men etti: Hanzal (Ebu Cehil) bitkisi kab, hurma ekirdeinden oyularak yaplan kap, kabak kab siyah am sakz. (veya zift ile kaplanan kap). Bunlar ezberleyin ve geri dndnz de kavminize haber verin, buyurdu.587[123]
el-Mctemaul-Medeni (249-250) Buhr (1/157) man, Mslim (1/181-183) el-man billahi Teala ve Reslhi Hzl alkol yap zellii kazanmas nedeniyle bu kablarla ra yapmak yasak idi. Sonra bu hkm nesh edildi ve sarholuk veren her maddenin ve ou sarholuk veren her eyin aznn da haram olduu genel kaidesi baki kald.
587[123] 586[122]

306

bn Kayym -Rahimehullah- zetle yle dedi: Bu kssadan Allaha imann, sz ve amel olarak tm bu hasletlerin toplam olduunu grrz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashab, tabiin ve onlara tabi olanlar bu zellie sahip idiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu hasletlerin iinde hacc saymam olmas, o zaman yani heyetin geldii hicri, 9. ylda farz klnm olmadnn delaletlerinden biridir. Hac, hicri on ylnda farz klnmtr. Bazlarnn hilafna Ramazan ayna sadece Ramazan demek mekruh deildir. Bu kaplarda zm ras yapmann haram kln baki midir, mensuh mudur? Bu konuda iki rivyet vardr ve Ahmedden her iki gr de rivyet edilmitir. ounluk bunun, Mslimin rivyet ettii u hadisle nesh edildii grndedir. Sizi baz kablarda ra yapmaktan men ettim. Hounuza gittii gibi ra yapn fakat sarholuk vereci eylerden imeyin yasak hadislerin muhkemliini ve bu hadisin mensuh olmadn syleyenler yle dediler: Bu konudaki hadisler say ve geli yolu itibariyle tevatre ulaan hadislerdir. Mbah brakan hadis ise, bir tektir, onlara mukavemet edecek dzeyde deildir.588[124]

2- Aralarnda Mseylemetl Kezzbn da bulunduu Ben Hanfe Heyeti:

bn Abbas -Radyallahu anhuma-dan; yle dedi: Mseylemetl Kezzb, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem zamannda geldi ve yle demeye balad: Muhammed kendisinden sonra yerine beni geirirse ona tabi olurum. Kavminden birok kimseyle beraber Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yannda Sabit b. Kays olduu halde elinde bir ubuk paras vard. Heyet iindeki Mseylemetl Kezzbn karsna geti ve yle buyurdu: Eer benden u p dahi isteyecek olsan, onu sana vermem. Allahn senin hakkndaki emrini aamazsn. Gerisin geriye dnersen. Allah mutlaka seni perian edecektir. Ben senin halini grdm. te bu Sabittir, benden taraf sana cevap verecektir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu szlerini syledikten sonra onlarn yanndan ayrld.589[125] bn Abbas yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Ben senin halini grdm sznn anlamn sordum Eb Hureyre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini rivyet etti: Uykuda iken elimde iki altn bilezik grdm bu bilezikleri dnrken, uykuda bana bunlar flemem vahyedildi. frdm anda ikisi de utu. Bu ryay benden sonra kacak iki yalancya tevil etim. Bunlardan birisi el-Ansi, dieri de Mseylemedir.590[126] Hafz yle dedi: Bu kssadan, kendisiyle grmek iin gelen kfir heyetlerle, mslmanlarn maslahatna uygun ise imamn bizzat kendisi grr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem te bu Sabittir, benden taraf sana cevap verecek buyurmasnn nedeni, O Ensarn hatibi olduu iindir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, en gzel ve zl kelimelerle meramn anlatabilme zellii vard. Mseylemeye demek istediklerini syledikten sonra, eer hitabet yarmasna girmek istiyorsa bunu Sabit ile yapmasn iaret etmitir. Demek ki imam inat kafirlere kar, belagat ehli kimselerden yardm talep edebilir.591[127] bn Kayym -Rahimehullah- bu kssann fkh ile ilgili zetle yle dedi: Bu hadis, Eb Bekrin en byk faziletlerinden biridir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem o iki bilezii, onun ruhu ile fleyip uurdu. Mseylemeye fleyip onu uuran ruh Sddkn ruhu idi. Buradan hareketle erkeklerin ryalarnda zinet taknmalarnn hayra alamet olmad anlalr. ihabul Abir olarak tannan Ebul Abbas Ahmed b. Abdurrahman b. Abdlmnim
588[124] 589[125]

Zadul-Med. (3/607-608). Buhr (7/690) el-Meaz. 590[126] Buhr (690, 691) el-Meaz. 591[127] Fethul-Brden ksaltlarak (7/691, 692).

307

b. Nimet b. Srr el-Makdisi bana yle haber verdi: Adamn biri bana ryasnda ayanda halhal grdn syledi. Ben ona ayan ac sarmtr dedim. Gerekten de yleydi. Bir dier adam da bana burnunda altn bir halka grdn ve iinde krmz bir tane olduunu syledi. Ona burnundan iddetli bir kan akacan syledim ve gerekten de dediim kt. Bir deeri dudaklarna asl bir kerpeten grdm dedi, ona dudaklarndan kan alnmas gereken bir hastalkla karlaacan syledim.592[128]

3- Eariyyun ve Yemen heyetinin Gelii:

Enesten rivayetle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dedi ki: Kalbler senden de yufka bir kavim geliyor Ve Eariyyun iir beyitleri terennm ederek geldiler. Yarn sevdiklerimiz buluacaz. Muhammed ve taraftarlaryla...593[129] Ebu Hureyre de: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini iittim: Yemen ehli geldi, onlar insanlarn en duygulular ve kalplileridir. man ve hikmet Yemendendir. Sekinet de bu koyun besleyen kimselerin hasletlerindendir. vnmek ve byklenmek ise gn doumu tarafndaki Veber halkndan Faddadlarn huyudur.594[130] Ebu Amr -Rahimehullah- bu hadisi eitli ekillerde tevil ederek, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin, Medineye gre Yemen cihetinde olmas hasebiyle Mekke halkn kastettiini veya Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tebukde idi ve Medine de Tebuka gre Yemen cihetinde kaldndan Medine halkn kastetmitir diyenlerin szlerini tahlil ettikten sonra yle dedi. Hadisi zahirine gre anlamamza ve burada kastedilen halkn hakikaten Yemen halk olduuna hkmetmemize bir mani yoktur. Birey ile muttasf olan, gerekten bu ey ile tebarz etmi ise, o ey ona nisbet edilir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hayatnda ve Onun lmnden sonra, iman bakmndan ve gelen heyetlerin durumu bakmndan, Yemen halknn bu zellii gayet ak idi. Uveys el-Karan, Eb Mslim el-Hlni ve daha baka nice Yemenliler sadk imanlar ile tebarz ettiler. mann onlara nisbet edlimesi, bakalarnn imann nefyetmeden, onlarn imannn kemaline iarettir. Bu hadisle, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem man, Hicaz ehlindedir hadisi arasnda bir eliki yoktur. Sonra hadisten murad, o zamanki Yemenlilerdir. Yoksa her zamanda ki tm Yemenliler deildir. Hadisin lafz bunu gerektirmez. te bu hususta hak olan gr budur. Allaha bizi kendisine hidayet ettii iin krederiz, O daha iyi bilir. Burada zikredilen fkh ve hikmete gelince; fkh burada dinde anlay anlamndadr. Fakat daha Sonra fkhlar ve usulcler fkh terimini, ameli hkmler iin kullandlar. Hikmete gelince, bu konuda birbirleriyle elien birok szler edilmi ve herkes hikmeti sadece belli bir adan ele almtr. Fakat tm bunlar inceledikten sonra bizim nazarmzda hikmet, Marifetullah bilgisini ieren hkmleri bilmekle bareber, basiret akl, nefis temizlii, hakk gerekletirmek ve onunla amel ile batl ve hevaya uymaktan uzaklamaktr. te bu hasletlere sahip olan kii Hakm=Hikmetli olarak anlr. Eb Bekir b. Dreyd de yle dedi: Sana t veren ve sakndran veya seni iyilie aran veya seni ktlkten men eden her kelime hikmettir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin u sz de bu kabildendir. Baz iirler hikmettir Baz rivayetlerde de hkm olarak gemektedir. Allah daha iyi bilir.595[131] Sahih-i Buharide yle gemektedir: Temim oullarndan baz kimseler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara Mjdelenin ey Temim oullar dedi. Onlar:
592[128] 593[129]

Zdul-Meddan zetle (3/613-614) Mellifin Rya Tabirleri kitabna da baknz. Ahmed (3/182), bn Hibban (7192) el-hsan, bn Eb eybe (12/122), Beyhki ed-Delailde (5/351) 594[130] Buhr (7/701) el-Meaz, Mslim (2/31) el-man. 595[131] Nevevnin Mslim erhi (2/33) el-man, Buhr (10/554) el-Edeb, Eb Dvud (4990) el-Edeb.

308

Bizi mjdeledin, bize atiyye ver deyince Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yz deiti. Sonra Yemenlilerden baz kimseler geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara Temim oullarnn kabul etmedii mjdeyi siz kabul edin Ey Allahn elisi, bizler dinde fkh (anlay) sahibi olmak ve sana iin balangcn sormak iin geldik dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Balangta Allah var idi. Ve onunla beraber hibir ey yoktu, krss suyun zerinde idi ve zikirde her eyi yazd. buyurdu.596[132]

4- Beni Sad b. Bekr Heyetinin Gelii

Enes b. Malikden; O yle dedi: Bizler mescidde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile oturuyorken, adamn birisi devesiyle geldi, onu mescidde ktrd sonra balad ve sonra onlara yle dedi: Muhammed hanginizdir? -Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem o srada ashabnn arasnda bir yere dayanm oturuyordu- Bizler: te u yaslanp duran beyaz adam dedik. Adam: Abdulmuttalibin olu mu? dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Sana cevap verdim buyurdu. Adam Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Ben sana bireyler soracam ve sorularmda srarc olacam. Sakn bana darlmayasn dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ne istersen sor buyurdu. Adam: Senin ve senden ncekilerin Rabbinin adyla sana soruyorum: Sana, Senenin bu aynda oru tutmamz Allah m emretti? Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Evet, Allah emretti, buyurdu. Adam: Allah iin syle, sana, bu sadakay zenginlerimizden alp, fakirlerimize datmay Allah m emretti? Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Evet, andolsun ki Allah emretti buyudu. Adam: Senin getirdiklerine iman ettim. Ben geride kalan kavmimin sana elisiyim. Ben Ben Sad b. Bekirden Dmam b. Salebeyim.597[133] Hafz yle dedi: Bu hadiste yukarda zikredilenler dnda birok fayda vardr: Tek kiinin haberi ile amel etmenin shhati. Zira Dmam, kavmini temsilen tek bana gelmi ve Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile tek bana bir grme yapmtr. Geriye dnm ve grmesini kavmine anlatm onlar da onu dorulayarak iman etmilerdir. Yine hadisten kiinin dedesi babasndan daha ok tannyor ise, ona nisbet edebileceini anlyoruz. Huneyn savanda da Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Ben Abdulmuttalibin oluyum demiti. Yine hadisten, nemli bir meseleyi tekid amacyla yemin verdirilmesini anlyoruz. Ve yine bu hadiste akranlarn rivyetini grmekteyiz. Zira Sad ve erk ayn dereceden iki Tabiidir ve her ikisi de Medinelidir.598[134] Nevev yle dedi: Bu hadiste yukarda zikredilenler dnda daha baka ilim ifade eden hususlar vardr: Bunlardan biri: Be vakit namaz hergn ve gecede tekrarlanr. Gndzmzde ve gecemizde ifadesinin anlam budur. Ramazan aynn orucu da her yl farzdr. eyh Eb Amr bn es-Salh yle dedi: Bu hadiste, alimlerin imamlarnn, halk tabakasndan mukallitlerin imannn sahih olduuna dair grlerine delil vardr. Mutezilenin aksi iddiasna kar, onlarn pheye dmeden kesin bir ekilde hak itikad benimsemeleri, onlar iin yeterlidir. Zira Peygamber Sallallahu
596[132] 597[133]

Buhar (1/330) Bedul-Halk. Buhar (1/179) el-lm, Mslim (1/169-170) el-man. 598[134] Fethul-Bri (1/183)

309

aleyhi vesellem Dmamn sadece kendisinin ona verdii baz haberleri dorulayp, inanmas ve onlar kavmine tebli ederek, onlarn da ayn ekilde inanmalarn geersiz grp reddetmedi ve senin tm bunlara, mucizelerine bakarak ve kati delilerden istidlal yaparak inanman gerekir diye de birey sylemedi.599[135] Hkim ve bakalarnn bn Abbastan yaptklar rivayet yle devam etmektedir: Dmam sonra devesine ynelerek dnd. O dnd zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: ki sa rgs sahibi doru sylyorsa cennete girer. Dimam devesine binip kavmine doru yola koyuldu. Gelince, insanlar etrafnda toplandlar. Dimamn ilk sz Lat ve Uzzaya svmek oldu. Kavmi: Yava ol ey Dmam, abra, czzam ve cinnet hastalndan sakn! Dmam: Size yazklar olsun. Vallahi o iki put ne zarar ne de fayda verir. Allah bir eli gnderdi ve onunla beraber bir kitap indirdi. Sizi toplamakta olduklarnz putlardan kurtaryor. Ben ehadet ederim ki Allahtan baka ilah yoktur ve Muhammed onun kulu ve elisidir. Ben onun yanndan size, emrettii ve yasaklad eylerle geldim. Allaha yemin olsun ki o gnn sonunda, onun kavminden mslman olmayan tek bir kadn veya erkek kalmad. bn Abbas Radyallahu anhuma yle dedi: Dmam b. Salebe -Radyallahu anh-den daha iyi baka bir kavim temsilcisi iitmedik600[136]

5- Mzine Heyetinin Gelii:

Numan b. Mukrinden o yle dedi: Muzineden 400 kii olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldik. Memleketimize dnmek istediimiz zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ey mer u kavme azk temin et buyurdu. mer: Bendeki hurma sanrm bunlar bir konak yerine dahi yetirmez, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Git ve onlara azk temin et buyurdu. mer onlar ald ve evine gtrd. Sonra onlar yksek bir yere kard. Orada deve yn gibi hurma vard. nsanlar oradan ihtiyalarn aldlar. Onlar iinden en son ben ktm. O kadar hurma alnmasna ramen hurma ynndan hibirey eksilmediini gryordum.601[137]

6- Necran Heyetinin Gelii:

Huzeyfeden, yle dedi: Necrann iki lideri Akib ve Seyyid mlene yamak zere Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme geldiler. Bunlardan biri dierine Yapma, Vallahi eer o bir Peygamber ise ve bize lanet ederse ne biz ne de bizden sonra gelen neslimiz bir daha da felah bulamaz Bunun zerine gelip Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bizden istediini sana vereceiz, bizimle beraber emin bir adam gnder, bizimle ancak emin birisini gnder, dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:

599[135] 600[136]

Nevevnin Sahih-i Mslim erhi (1/171) Hkim (3/54-55) el-Meazde sahih olduunu belirtirken, Zeheb de bu hususta ona ve muvafakat etti. Dr. Ekrem el-Umer ise yle dedi: Bu rivayet sadece hasendir. nk bn shak yoluyladr ve senedindeki Muhammed b. el-Velid b. Nveyfa el-Esed makbuldr. Eb Dvudun Seleme b. Kheyl cihetinden rivayetinede tabi olundu ve o, sikadr. 601[137] Ahmed (5/445) Zdul-Medn muhakkiki, bu rivayetin ricalinin sikat, senedinin hasen olduunu syledi. Ve baknz bn Sad (1/291)

310

Sizinle beraber, hakikaten emin olan bir adam gndereceim. Allah elisinin tm arkadalar bu erefe nail olmay mit ederken O: Kalk ey Eb Ubeyde b. Cerrah dedi, kalknca, Bu, u mmetin eminidir buyurdu.602[138] Hafz zetle yle dedi: Necran, Mekkeden Yemen ciheti istikametinde 7 merhale uzaklnda yetmi kyden mteekkil, bir atlnn hzl admlarla bir gnde kat edebilecei mesafede, byk bir blgenin addr. Onunla mlene yapmak istiyorlard ifadesi u ayete iarettir. Gelin, sizler ve bizler de dahil olmak zere, karlkl olarak ocuklarmz ve kadnlarmz aralm, sonra da dua edelim de Allahdan yalanclar zerine lanet dileyelim, de

Necranllar Kssasndaki Baz Faideler:

Bir kafirin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Peygamberliini kabul etmesi, slam ahkamna sarlmad srece, onu slama dahil etmez. Ehli kitapla mcadelenin caiz, maslahat durumunda da vacip olduu anlalmaktadr. Tm delillerin sunulmasndan sonra kfrde inad edenlere kar mlenenin caiz ve meru olmas bn Abbas ve sonra da el-Evza buna armlardr. Baz alimler de bunu yapmlar ve onlarla mlene yapan batl ehli en fazla bir yl iinde helak olmulardr. Ayn ey benim de bama geldi ve srarla baz dinsizler lehine taasup gsteren bir adam iki ay gemeden helak oldu. mamn uygun grmesi zerine zimmet ehli ile bar yaplabilir ve bu onlar iin cizye yerine geer. Her halkarda nemli olan kafirlerin aalanm olarak her yl mslmanlara belli miktarda bir mal demeleridir. Bir dier fayda ise antlamal toplumlara emin bir grevli gnderilmesi slamn maslahatnadr. Yine bu hadiste, Eb Ubeyde b. Cerrhn ak bir menkbesi vardr.603[139]

602[138] 603[139]

Buhr (7/695) el-Meaz. FethuI-Brden zetle (7/696, 697).

311

19- VEDA HACCI

312

313

VEDA HACCI Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin haccn beyan eden birok hadis vardr. Bunlardan Mslimin Cbirden rivyet ettii u hadisi aktaralm: Allah RasulSallallahu aleyhi vesellem dokuz sene bekledi. Bu mddet zarfnda haccetmedi. Onuncu ylda hacca gideceini halka ilan etti. Bunun zerine Medineye lkenin her yanndan dalga dalga insanlar akn eti. Hepsi Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme uymak, onun hac ibadetlerini nasl yaptn takip etmek ve tpk onun gibi yapmak istiyorlard. Onunla beraber yola kt, Zl Huleyfeye gelince, Esma binti Umeys, Muhammed b. Ebi Bekri dourdu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme haber gnderip ne yapaca hakknda bilgi istedi. Raslullah ona Ykan, pamuk bala ve sk sar, sonra da ihram giy! diye haber gnderdi. Sonra Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem oradaki mescidde namaz kldrd. Sonra devesi Kusvaya bindi, onunla Beydaya knca, bir baktm ki n, arkas, sa ve solu insanlarla doluydu. Kimisi svari idi, kimisi de yaya yryordu. Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem aramzda gidiyor, zaman zaman ona Kuran indiriliyor O da onun tevilini biliyordu. O, onunla amel ederdi, biz de ona uyup amel ederdik. Hacca niyet edip Allahn birliini zikrettikten sonra yle telbiye getirdi: Lebbeyk Allahmme lebbeyk! Lebbeyke, l erike leke lebbeyk. nnel hamde ven nimete leke vel mlk. L erike lek. (= Tekrar icabet sana Allahm, tekrar icabet sana, Tekrar icabet sana, senin hi ortan yoktur. Tekrar icabet sana Hamd ve nimet sana mahsustur. Mlk te senindir. Hibir ortan yoktur.) Onun ardndan btn insanlar da ayn eyi sylediler. Telbiyede bulundular. Onlarn bu durumuna hibir itirazda bulunmad. Bu srada o kendi telbiyesine devam etti. Biz hacdan baka bir eye niyet etmiyorduk. nk hac aylarnda hacla birlikte umre yapmay tanmyorduk. Onunla birlikte Beyt-i erife geldiimizde Rkn (Hacerul Esvedi) istilam etti. kere hzl yryle, drt kere de normal yryle tavaf yapt. Sonra Makam- brahime gidip Vettehiz min makami brahime musalla ayetini okudu. Makam, Kabe ile kendisi arasna ald. Makamda kld her iki rekatta da Kul huvallahu ehad ile Kul y Eyyuhel Kfirun surelerini okudu. Sonra tekrar Rkne gidip istilam etti. Sonra Safa kapsndan kp doru Safaya gitti. Safada innes saf vel mervete min eirillah ayetini okuyarak Allahn balad eyle balyorum diyerek Safadan balad. Ta beytullah grnceye kadar safa zerinde ykseldi. Kbleye ynelip Allah birledi ve Onu yceltip, tekbir getirerek yle dedi: La ilahe illallahu vahdehu la erike leh lehul mulku ve lehul hamdu ve huve ala kulli eyin kadir= Allahtan baka hibir ilah yoktur. birdir, eriki yoktur. Mlk onundur. Hamd Ona mahsustur. O her eye gc yetendir). La ilahe illallahu vahdehu. Ve enceze vadehu. Ve nasare abdeh. Ve hezemel ahzbe vahdeh. (= Allahtan baka hibir ilah yoktur. Birdir. Vaadini yerine getirmi. Kuluna yardm etmitir. Ordular tek bana yenmitir.) Sonra bunun arasnda dua etti. Bunu tam kere syledi. Sonra inip Merveye yneldi, iki aya vadinin orta ksmnda, hzland. Oray geince normal olarak yrd. Merveye gelince, Safda yapt gibi yapt. Tavafn (Sayn) sonunu Mervede bitirdi. yle dedi: Daha nce bu dncede olsaydm, kurban getirmezdim de bunu (hacc) umre yapardm. Kimin yannda kurban yoksa hemen ihramdan ksn ve bunu umre yapsn. Sreka b. Malik b. Cum kalkp yle dedi: Ey Allahn Resul, bu sadece bu yla m mahsustur, yoksa her zaman iin mi? Allah ResulSallallahu aleyhi vesellem, parmaklarn birbirine geirdi ve iki kere te umre, hac ile byle birlemitir. Bu yla mahsus deil, her zaman bu byledir. buyurdu.

314

Ali, Yemenden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iin develer getirdi. Fatmay ihramdan kanlar ve renkli elbiseler giyip srmelenenler arasnda buldu. Bu halini ho karlamaynca Fatma yle cevap verdi: Bunu bana babam emretti Ali, Iraktayken yle derdi: Bunun zerine hemen Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme gittim ve dedim ki: Fatmay ihramdan km olarak grdm, renkli elbise giymi, stelik gzlerine de srme ekmi. Neden byle yatn sorunca Bunu bana babam emretti dedi. Gerekten ey Allahn Rasul bunu ona sen mi emrettin? O doru syledi, doru! Peki sen hacca niyetlenirken ne dedin? buyurdu. yle dedim: Allahm, ben Allah Resulnn niyeti gibi niyet ediyorum, onun gibi ihrama girip telbiye getiriyorum. Dedi ki: Benim beraberimde kurban var, sen de ihramdan kma!. Gerek peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin getirdii gerekse Alinin Yemenden getirdii kurbanlarn yekn yz tane idi. nsanlarn hepsi, ihramdan ktlar ve tra oldular. Ancak Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile beraberinde kurbanlar olanlar ihramdan kmadlar ve tra da olmadlar. Terviye gn olunca, hacca niyetle ihrama girip telbiye okuyarak Minaya yneldiler. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem devesine binip hareket etti. Minada le, ikindi, akam, yats ve sabah kld. Gne douncaya kadar biraz bekledi. Emretti, kldan olan adr Nemira denilen yere kuruldu. Sonra yoluna devam eti. Kurey kendilerinin Cahiliyet devrinde yaptklar gibi onun da Mzdelifede Meari Haramda vakfe yapacandan phe etmiyorlard. Halbuki o, oradan geip gitti. Arafata vard. adrn Nemirada kurulduunu grd. Oraya inip konaklad. Gne tepeden batya meyledince emretti, Kasvas hazrland. Ona binip doru vadinin ortasna geldi ve insanlara yle hitap etti: Kanlarnz ve mallarnz birbirlerinize, bu gnnz haram olduu gibi, bu aynz haram olduu gibi, bu beldeniz haram olduu gibi haramdr. Cahiliyetten kalma her trl adet ve gelenekler ayamn altndadr, kaldrlmtr. Cahiliyet devrinde gdlen kan davalar da kaldrlmtr. Kan davalarndan ilk kaldrdm kan, bn Reba b. el-Harisin kandr. O Sad oullarnda ocuu iin st annesi ararken. Hzeyl kabilesi onu ldrmt. Cahiliyetten kalma faiz de kaldrlmtr. lk kaldrdm faiz, el-Abbas b. Abdilmuttalibin faizidir. Onun hepsi kaldrlmtr. Kadnlar hakknda Allahtan korkun. nk siz onlar Allahn eman ile aldnz, ferclerini Allahn kelimesiyle helal saydnz. Sizin onlar zerindeki haklarnz; onlarn evlerinize holanmadnz kimselerden hibirini almamalardr. Bunu yaparlarsa onlar, zarar vermeyecek ekilde dvn! Onlarn sizin zerinizde olan haklar; rfe gre yemek, imek ve giyimleridir. Size bir ey brakyorum, ona sarlrsanz asla saptmazsnz; o Allahn Kitabdr. Size benden soracaklar, ya siz ne diyeceksiniz? yle dediler: Biz ehadet ediyoruz ki, sen tebli ettin, grevini yerine getirdin, t verdin. Bunun zerine ehadet parman ge kaldrp Ya Rab ahit ol! Ya Rab ahit ol! dedi. Ondan sonra Bill ezan okudu, kmet getirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem le namazn kldrd. Sonra hemen peine yine kmet getirtdi, kindi namazn kldrd. Bu iki namaz arasnda hibir ey klmad. Sonra Kasvaya binip vakfe yerine geldi. Devesinin karn kayalara deinceye kadar tepenin eteine yaklat, yayalar topluluunu nne alp kbleye kar durarak dua etti. Bu Vakfesi gne batncaya kadar devam etti. Ondan sonra Usameyi terkisine alarak devesini mahmuzlad. Dizginini sk tutup hzlandrd. Hatta yularn o kadar kasmt ki neredeyse devenin ba semerinin altndaki deriye arpyordu. Bir yandan da 315

insanlara eliyle Sukneti muhafaza edin, sukneti muhafaza edin diye iaret ediyordu. Kum tepeciklerinden herhangi birine geldiinde dze kncaya kadar dizgini biraz gevetiyordu. Nihayet Mzdelifeye geldi. Orada bir ezan, iki kametle cem-i tehir olarak akamla yatsy bir arada kldrd. Aralarnda hibir ey klmad. Tan yeri aarncaya kadar uzanp yatt. Sabah olunca bir ezan, bir kmetle sabah namazn kldrd. Sonra Kasvaya binip Mear-i Harama vard. stne kt, kbleye kar durup Allaha hamd etti, tekbir ve tehlil getirdi. Gne domadan hava iyice aydnlanncaya dek vakfeye durdu. Gne domadan Fadl b. Abbas da terkisine alarak devesine bindi. Fadl sa gzel, beyaz tenli ve yakkl idi. Raslullah deve zerinde giderken kendisine binekli kadn haclar rastladlar. Fadl onlara bakmaya balad. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem yzn eliyle evirince, bu defa Fadl br tarafa evirip yine bakmaya balad. Raslullah da onun yzn dier tarafa evirdi. Nihayet Batn- Muhassire vardlar. Devesini biraz hareketlendirip Cemretl Kbraya kan orta yola girdi. Raslullah onun yzn tekrar evirdi. Nihayet aacn yannda bulunan Cemreye geldi, ona yedi ta att ve her atnda tekbir getirdi. Onlar vadinin iinden att. Sonra kurban kesilen yere gitti, altm deve kesti. Sonra ba Aliye verdi, onlar da o kesti. Aliyi kurbana ortak etmiti. Sonra her deveden bir para et alnp tencereye kondu ve piirildi, sonra beraber yediler. orbasndan da itiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra devesine binip Mekkeye geldi ve Beyti ifaza tavaf yapt. Mekkede le namazn kldrd. Abdulmuttalib oullar zemzemden su ekip iiyorlard. Onlarn yanna varp yle dedi: Ey Abdulmuttalib oullar, su ekin. Eer insanlar yannzda kalabalk yapmalarndan korkmasaydm ben de sizinle beraber su ekerdim. dedi. Ona kovay uzatp verdiler, doya doya zemzemden iti.604[140] Bu konuda, veda hacc rivyetini nakletmekle yetineceiz. Bunun aklamas olduka ok yer kaplayacaktr. steyen okuyucularmz bu konuda ayrntl bilgi iin fkh ve hac konusunda yazlm kitaplara mracaat edebilirler. Sadece bu kssay nakletmemin nedeni, bunun, temel konularn zikrettiimiz siyer konusunda olmas nedeniyledir. Yce Allah, bizi ve kardelerimizi sevdii ve raz olduu eylere iletsin.

604[140]

Mslim, (86172-194) el-Hacc.

316

317

20- PEYGAMBER (Sallallahu aleyhi vesellem)N VEFATI

- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in ecelinin yaklatna dair iaretler vermesi - Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in ikayetinin balangc - Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in vefat hastalnda yapt tavsiyeler - Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in hayatnn son saatleri. - Sahabelerin tepkileri ve cesedi erifin defninden nce halifenin seilmesi. - Cesed-i erifin techiz ve defni.

318

319

PEYGAMBER -Sallallahu aleyhi vesellem-N VEFATI

Rasulullah Sallallahu Aleyhi Vesellem in Ecelinin Yaklatna Dair aretler Vermesi

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatnn yaklatna iaret eden birok nemli hadiseler ve iaretler grlmtr. Ummul Kur olan Mekkenin fethi, mbarek hicretin sekizinci yl tamamlanm, hicri dokuzuncu ylda ise ya mslman olmak veya alaltlm olarak cizye vermek iin Medineye akn akn heyetler gelmitir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hazrlam olduu zorluk ordusu Rumlara gzda vermi ve onlar mslmanlarla karlamaktan karmtr. Arap Yarmadas btnyle slama boyun edi. Tm bunlar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabesinin 10 yl boyunca aralksz srdrdkleri cihadn birer meyveleridir. Artk tm belirtiler Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin grevinin son bulduuna iaret ediyordu. O, risaletini tebli etti, emaneti yerine getirdi, mmetine tavsiyelerde bulundu, putlar datt ve mmeti gecesi gndz gibi olan aydnlk bir yola iletti. O, yoldan ancak kendisini ykma srkleyenler kayarlar. PeygamberSallallahu aleyhi vesellem ecelinin yaklatna iaret ediyordu: * Bu iaretlerden biri Ahmedin Muzdan yapt u rivyettir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu Yemene gnderdii zaman, yolculamak ve tavsiyede bulunmak zere onunla beraber kt. Muz, binei zerinde, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise yaya yryordu. Tavsiyelerini bitirdikten sonra yle dedi: Ey Muz, olabilir ki sen bu yldan sonra beni gremezsin veya: Sen benim u mescidim ve kabrime urarsn. Muz, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden ayrld iin hngr hngr alad. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yzn Medineye dnd ve yle buyurdu: nsanlardan bana en layk olanlar kim olurlarsa olsunlar ve nerede bulunurlarsa bulunsunlar mttakilerdir.605[141] * Bir baka iaret: O, her yl Ramazanda on gn itikafa ekilirdi. Son ylnda ise yirmi gn itikaf yapt. Cebrail her sene Kuran Ramazanda bir kere arz ederken, son yl iki kere arz etti. * Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onuncu ylda hacca kt ve yle buyurdu: Haccnz nasl yapacanz benden aln. Olabilir ki ben bu yldan sonra bir daha sizinle gremem. nsanlarla vedalamaya balad.606[142] * Arafatda u ayeti kerime indi: Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinizdeki nimetimi tamamladm. Ve din olarak sizin iin slam setim. (Maide, 5/3) * Terik gnlerinden ikinci gnde u kavli ilahi nazil oldu: Allahn yardm ve fethi geldii, Ve insanlarn dalga dalga Allahn dinine girdiklerini grdn zaman, Rabbini verek tesbih et, Ondan mafiret dile. nk O, tevbeyi kabul edendir. * bn Abbasdan yle dedi: mer beni, Bedire katlm olan ashabla (istiare) meclisine alrd. Birileri bundan alnm olacak ki yle dedi. Bunun aramzda ne ii var. Bizim de onun gibi ocuklarmz vardr.

Ahmed (5/235). Heysemi yle dedi. Ahmed iki isnad ile rivyet etti. Ve her iki isnadn ricali, -Raid b. Sad ve Asm b. Humeyd- dnda, sahihin ravilerindendir. Bu ikisi de sikadrlar. Mecmeuz-Zevid (9/22) 606[142] Tahrici Cbirin uzun hadisinde geti.

605[141]

320

mer yle dedi: Sen onu hangi sebepten aldm biliyorsun. Bir gn onlar davet ettiinde ona (bn Abbasa) yanna girmesi iin izin verdi. Galiba beni onlara gstermek iin ieriye ald dedim. Sonra onlara: z ce nasrullahi vel-feth hakknda ne dersiniz? diye sordu. Onlardan bir ksm yle cevap verdi. Bize fetih myesser olup da zafere ulatmzda Allaha hamdedip gnahlarmzn affn dilemekle emrolunduk. Dierleri hi ses karmayp, bir ey demediler. Sonra bana dnp dedi ki: Ey Abbasn olu sen de mi byle dersin? Hayr dedim. Peki ne dersin? Cevap verdim: Bu sure, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ecelidir. Allah ona ecelinin geldiini bildirmitir. Ve yle buyurmutur: Allahn yardm ve fetih geldii zaman... Bu, senin (Onun) ecelinin yaklatnn belirtisidir. yle ise: Rabbini verek tesbih et! Ondan mafiret dile! nk O, tevbeyi kabul edendir. Bunun zerine mer. Ben de bunu senin gibi anlyor ve senin gibi biliyorum dedi.607[143] Tabern, Ummu Selemeden rivyet etti. Ummu Seleme yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefatndan nce sk sk yle demeye balad: Subhanekellahmme ve bi hamdik. Estafiruke ve Etbu leyk Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Bu bana emredildi, buyurdu ve z ce nasrullahi vel fethi okudu.608[144] * Bu iaretlerden bir dieri de Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sk sk vahiy gelmesidir. Enes b. Malik Radyallahu anhden: Allahu Teala, vefatndan nce Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sk sk vahiy indirdi. Vefat ettiinde vahiy olduka oalmt.609[145] Hafz yle dedi: Bunun nedeni Mekkenin fethinden sonra, gelen heyetlerin artmas ve ahkm meselelerinde sorularn oalmasdr. Vahiy, bu nedenle daha sk olarak inmeye balad.610[146] * Bu alametlerden bir dieri de, bundan mahrum olmadan nce insanlar kendisini grmeye ve meclisinde bulunmaya tevik etmesidir. Eb Hureyre Radyallahu anhden: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: Muhammedin nefsi elinde bulunana yemin olsun ki, sizden birinizin beni gremeyecei bir gn gelecek, beni grmek onun iin tm ailesi ve mallardan daha sevimli olacaktr. nsanlar onun bu szn, vefatndan sonra, onun zamanndaki bereketten dolay, onu grmeyi temenni edecekleri eklinde anladlar.611[147] Nevev yle dedi: Onun bu sz: yle bir gn gelecek ki sizden birinizin artk beni bir daha grmesi mmkn olmadndan, bir an dahi grm olmas dahi onun iin tm mal ve ailesinden daha sevimli olacaktr anlamndadr. Hadisin maksad, kendi edebiyle edeblendirmek, bakalarna da ulatrmalar iin eriati renmeleri iin onlar kendi meclisine devam etmeye sevketmek ve onlar kendisini niin daha ok grmedikleri ve meclisine daha ok devam etmedikleri hususunda duyacaklar pimanl bildirmektir.612[148] * Bu almetlerden bir dieri de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Uhuda gitmesi ve orada yatan ehitler ini namaz klmasdr. Bylece hem llere, de dirilere ved ediyordu. Sonra minbere kt ve yle dedi: Ben sizden nce gideceim ve sizlere tanklk edeceim. Vallahi ben u an Havzma bakp durmaktaym. Bana yeryznn hazinelerinin anahtarlar verilmitir. (veya yeryznn

607[143] 608[144]

Buhr (10/606-607) et-Tefsir. Heysemi, Mecmada zikretti. (9/23) ve Taberan Sair de rivayet etmitir, ricali sahihtir. dedi. 609[145] Buhr (8/618) Fadilul-Kuran, Mslim (18/102) et-Tefsir. 610[146] Fethul-Bar (8/623). 611[147] Mslim (15/118) el-Fadail. 612[148] Nevevnin Sahih-i Mslim erhi.

321

anahtarlar) Vallahi ben, benden sonra irk komanzdan korkmuyorum, fakat dnya iin birbirinizle yarmanzdan korkuyorum.613[149] * Bu gl iaretlerden bir dieri de Eb Said el-Hudrnin u rivyetidir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Allah, bir kulunu dnya ile kendi nezdinde bulunanlar arasnda muhayyer brakt da, o kul Allah katnda olan seti. dedi. Bu szleri duyan Eb Bekir alamaya balad. Bizler muhayyer braklan bir kuldan dolay Eb Bekrin alamasna ardk. O muhayyer braklan kul Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem idi ve Eb Bekir bunu bizden nce anlamt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: nsanlar iinde bana arkadal ve mal ile en ok hizmet eden Eb Bekirdir. Rabbimden baka bir dost edinseydim, Eb Bekri dost edinirdim. Fakat, slam kardelii ve sevgisi buna kfidir. Eb Bekrin kaps dnda, Mescide bakan tm kaplar kapatlsn.614[150]

Resulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in ikayetinin Balangc:

Aieden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir gn Bki mezarlndan, gmdkleri bir cenazeden bana dnd. Beni rahatsz buldu. nk bam aryor, vay bam, vay bam! diyordum. yle buyurdu. Ey Aie, asl ben Vay bam demeliyim. Benden nce sen lrsen ne zararn olur ki, ben seni ykarm, kefenlerim, namazn klp defnederim. Dedim ki: Ben imdi seninle beraberim, sen yle yaparsan, sonra benim evime dner, orada hanmlarndan biriyle gerdee girersin. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem tebessm etti. Sonra bu tebessm ldnde de mbarek yznde grld.615[151] Esm bt. Umeysden, yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ilk rahatszl Meymunenin evinde balad. Hastal o kadar iddetlendi ki, acsndan baygnlk geirdi. Hanmlar, aznn bir yanndan ila verme hussunda aralarnda grtler ve aznn bir yanndan ila akttlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem uyand zaman Bu da nedir. diye sordu. Bizler Habeistana iaret ederek, oradan getirdiimiz kadnlarn uygulad bir tr tedavi eklidir, dedik. Esma bt. Umeys Habeistan da kalmt...616[152] Hafz bn Receb -Rahimehullah- yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemn hastal sefer aynn sonunda balam ve mehur olan kavle gre 13 gn srmtr. 14 gn, 12 gn ve 10 gn de srdn syleyenler olmusa da bu en son zikredilen say gariptir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hastalnn balangcnda irad ettii hutbesi Eb Saidin hutbesinde zikredilmitir. Msned ve bn Hibbann sahihinde, Eb Said el-Hudriden yle rivyet edildi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii hastalnda, ba sargl olduu halde minbere karak: Allah bir kulunu dnya ile kendi nezdinde bulunanlar arasnda muhayyer brakt... hadisi.617[153] Hafz b. Hacer -Rahimehullah- yle dedi: Hattab, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hastalnn pazertesi gn baladn zikretti, Cumartesi balad diyenler de vardr. Hkim Eb Ahmed, aramba gn, dedi. Hastalnn ka gn srd hususunda da gr ayrlna dlmtr. ounluk on gn derken, bundan bir gn fazla veya az srdn
Eb Dvud (3207; 3208) el-Cenaiz, Muhtasar olarak en-Nes (4/61-62) el-Cenaiz, Albani, Sahih-i Nesde bu hadisi sahihledi. /1846) 614[150] Ahmed (3/18), bn Eb eybe (12/6), bn Ebu Asm Snnede: (1227), bn Sad, ve Sahihaynde baka bir yol ile. 615[151] Darim (1/37) el-Mukaddime, bn Mce (1465) el-Cenaizde muhtasar olarak rivayet etti. Ve el-Albani hasenledi, Sahihu bn Mce (1197) 616[152] Ahmed (6/438) Heysem, Mecmeuz-Zevidde ricali sikattr. dedi. (9/33) Mecmeuz-Zevid 617[153] Letiful Merif (105, 106) Hadisin tahrici daha nce geti.
613[149]

322

diyenler de olmutur. Sleyman et-Teymi ise Gazveler kitabnda srarla ongn srdn sylemitir. Beyhk sahih isnad ile tahric eti. Vefatnn Rebiul Evvel aynn pazartesi gn olduu hususu kesindir. Bu hususta neredeyse icma vardr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii zaman altm yanda idi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem vefat etmeden be gn nce, perembe gn hastal idetlendi. Yannda bulunanlardan, kendisinden sonra ihtilafa dmemeleri iin vasiyetini yazaca yaz edevat istedi. Orada bulunanlardan bazlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemn kendisinde olmadn ve Allahn kitabnn yeterli olduunu syleyerek, Onun bu isteini yerine getirmediler. Aralarnda tartma kt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlardan, yanndan kmalarn istedi.618[154] bn Abbas, dedi ki: Ah o Perembe gn, ne ac Perembe gn! Sonra gznden akan yalar taa damlayncaya kadar alad. Dedim ki: Ey bn Abbas, Perembe gn nedir? yle dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem arlam, sancs artmt. O esnada buyurdu ki: Bir koyun krei getirin de, benden sonra sapmamanz temin edecek olan bir yaz yazdraym. aralarnda ekimeye, tartmaya baladlar. Oysa bir Peygamberin huzurunda tartmak yakk almaz. Baz kimseler: Peygamberin durumu nedir, sayklad m. Kendisinden bu yazy yazdrmak istediini iyice sorup anlayn dediler. Bunun zerine szn tekrar ettirmeye giritiler. Buna karlk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Brakn beni, brakn beni! Benim iinde bulunduum durum, beni ardnz eyden daha hayrldr. Ondan sonra onlara ey vasiyyet etti: Mrikleri arap yarmadasndan kartn, benim kabul ettiim heyetlere siz de izin verin ve onlar kabul edin (bn Abbas) dedi ki: ncsn sylemedi veya ben unuttum.619[155] Bu konuda bn Abbasdan gelen bir dier rivyet ise yledir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, lm deindeyken birtakm insanlar onun evinde bulunmaktaydlar. lerinde mer de vard. yle buyurdu: Gelin size bir vasiyet yazdraym da bundan sonra katiyyen sapmazsnz. Hemen mer atld ve yle dedi: Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin sancs iddetlendi. Yannzda Kuran vardr, size Allahn kitab yeter. Ondan sonra evde bulunanlar ihtilafa dtler, kimi getirin yazdrsn, derken, bazlar da merin grn paylatlar. Aralarndaki sz dellosu oalp sesler karp ihtilaf byynce, yle buyurdu: Haydi yanmdan kalkp uzaklan! Ondan sonra bn Abbas yle dedi: Aralarndaki ihtilaf ve grltlerle, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin o yazy yazdrmasna engel olmak, bundan daha byk bir musibettir.620[156] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu gnn akam namazn insanlara kldrd ve Mrselat Suresini okudu. Ummu Fadl binti Hrisden: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin akam namaznda Mrselat suresini iittim. Sonra vefatna kadar bir daha da bize namaz kldrmad. Yats vaktinde hastal iddetlendi ve namaz iin kamad. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, hanmlarndan hastalnda Aienin odasnda baklmas iin izin istemi, onlar da izin vermilerdi. Ubeydullah b. Abdullah b. Utbeden, Aie yle dedi: Raslullah Sallallahu
618[154] 619[155]

Fethul-Br (7/736). Buhr (7/738) el-Meaz, Mslim (11/89-90) el-Vasiyye. 620[156] Buhar (7/738, 739) el-Meaz, Mslim (11/95) el-Vasiyye, Ahmed (1/336), bn Hibban no(6597) elhsan.

323

aleyhi vesellem, hastal arlap sancs artnca, hanmlarndan benim evimde baklmas iin izin istedi. zin verdiler. ki ayan yerde srkleyerek Abbas ile bir baka adamn iki kolu arasnda kt. bn Abbas dedi ki: br adam Ali idi. Evime girdiinde rahatszl daha da artt. zerime az almam yedi krbadan zerine su dkn, belki insanlara kp vasiyette bulunurum buyurdu. Onu, Hafsann leenine oturttuk, o krbalardan zerine su dkmeye baladk. Sonra eliyle (tamam kesin) diye iaret etti. Sonra cemaate kp namaz kldrd ve onlara hitab etti.621[157] Hafz yle dedi: bn Abbasn kendisinde, Eb Bekirin faziletine iaret edildi ve bu hadiste Eer bir dost edinecek olsaydm, Eb Bekiri dost edinirdim. buyurdu. Bu hadisin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashab ile beraber oturduu son meclisi olduu zikredildi. Mslimin Cndub hadisinde getiine gre bu meclis, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatndan begn nce idi. O halde bu gn, Perembe gn idi ve ashabn peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yannda tarttklar olaydan sonra idi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem belki de zerinde bir hafiflik hissetmi ve ashabnn yanna km olabilir.622[158]

Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Vefat Hastalnda Yapt Tavsiyeler:

* Daha nce de getii gibi, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Arap yarmadasndan mriklerin karlmasn, dardan gelen heyetlere kendi zamannda olduu gibi, izin verilmesini ve ikramda bulunulmasn tavsiye etti. nc tavsiye Rvi tarafndan unutulmutur. Alimler bu tavsiyenin Usamenin ordusunun techiz ve gnderilmesi olabilir, demilerdir. * Eb Bekirin kaps dnda mescide alan tm kaplarn kapatlmasn vasiyet ederek yle buyurdu: Mescidde alan kaplar iinde Eb Bekirin kapsndan baka hibir kap kalmasn.623[159] Bu, onun halifeliine dair iaretlerden biridir. Bu iaretlerden bir dieri de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin srarla insanlara Eb Bekirin namaz kldrmasn emretmesidir. Aie -Radyallahu anha-dan, yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem hastalandnda yle buyurdu: Syleyin Eb Bekire de cemaate namaz kldrsn. Dedim ki: Ebu Bekir senin makamnda durduu zaman alamaktan sesini insanlara duyuramaz. yisimi mere emret de cemaate namaz o kldrsn. Hemen Hafsa bu teklifi kabul etti. Bunun zerine yle buyurdu: phesiz sizler, Yusufun karlat kadnlarsnz. Syleyin Eb Bekire de cemaate namaz kldrsn. Bunun zerine Hafsa, Aieye: Senden bir iyilik grecek deilim, dedi.624[160] * Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ensara iyi davranlmasn vasiyet etti: Enesden: Ebu Bekr ve Abbas, Ensarn toplant yerlerinden birine uradlar ve onlarn aladklarn grdler. Abbas: Niin alyorsunuz? diye sordu. Onlar: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin bizimle beraberliklerini hatrladk da, dediler. Abbas, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna girdi ve durumu ona bildirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ba sarl olduu halde mescide girdi, minbere kt -Bu onun minbere son kdr- ve Allaha hamdu senadan sonra yle buyurdu:
621[157] 622[158]

Buhr (2/203) el-Ezan, Mslim (4/135-137) es-Salat. Fethul-Bar (7/348). 623[159] Buhar (7/15) Fadailus-Sahabe, Mslim (15/151) el-Fedil. 624[160] Buhar (2/192, 193) el-Ezan, Malik Muvatta (1/170) Kasrus Salat fis Sefer (sefer de namaz kasaltmak)

324

Sizlere Ensar, onlara iyi muamele etmeyi tavsiye ederim. Onlar benim cemaatim, srdalarm ve eminlerimdir. zerlerine den grevleri hakkyla yapmlardr. Hizmetlerinin karl ise onlara tam olarak verilmemitir. Bu nedenle onlarn iyilerinin iyiliklerini kabul edin, ktlerin de sularndan geiverin.625[161] Ve yine Yce Allahn rkuda tazim edilmesini, secdede oka dua edilmesini ve namaza dikkat edilmesini de tavsiye etti. * bn Abbas Radyallahu anh yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem perdeyi at ve insanlarn Eb Bekirin arkasnda saf baladklarn grd. yle buyurdu. Ey insanlar, nbvvet belirtilerinden sadece mslmann grd veya kendisine gsterilen salih rya kalmtr. Biliniz ki ben ruk veya secde ederken Kuran okumaktan men edildim. Rukda Rabb (azze ve celle)yi yceltin, secdede ise duaya aln, bu dualar kabule daha layktr.626[162] Ummu Seleme -Radyallahu anha-, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefat ettii bu hastalnda srekli olarak Namaza ve elleriniz altnda bulunan klelerin haklarna riayet edin, diye tekrarlayp duruyordu demitir.627[163] * Son tavsiyelerinden bir dieri de kabirler zerine mescid yaplmasn yasaklamalasdr. Aie ve bn Abbasdan: Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem bir daha kalkmad hastalnda yle buyurdu: Allah, Yahudi ve Hristiyanlara lanet etsin Peygamberlerin kabirlerini mescidler edindiler. Aie yle dedi: Onlarn yaptklar gibi yapmaktan sakndryor.628[164] Hafz yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu hastalktan kalkamayacan sezmi ve gemite yapld gibi kabrinin yceltilmesinden korkmutur. Yahudi ve Hristiyanlarn lanetlenmesi, onlarn bu fiillerini ileyenleri de ayn kapsama sokar.629[165] * Bir dieri, Osmana, urayaca bellara sabr gstermesini ve Hilfetten vazgememesini tavsiye etmesidir. Aieden yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hastalnda ashabmdan bazlarnn yanmda olmasn isterdim dedi. Bizler: Sana Eb Bekiri aralm m ey Allahn Rasul, dedik, Sukt etti, meri aralm m dedik, sukt etti. Osman aralm m, dedik, evet buyurdu. Osman gelince onunla kimsenin duyamayaca ekilde gizli konumaya balad. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem konutuka Osmann yz deiiyordu. Kays yle dedi: Bana Osmann klesi Eb Sehle yle anlatt, Osman b Affan, kuatma gn yle dedi: Ben, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin benden ald ahde balym. Ali de hadisinde Ben ona sabrediciyim dedi. Kays: Bunu o gn olarak gryorlard, dedi630[166]

Buhr (7/151) Menakibul-Ensar, Mslim /16/68) el-Fadail, Mslim (4/196) es-Salat, Bkz. Nevevinin Sahih-i Mslim erhi (4/197-198). 627[163] Ahmed (3/117), bn Mce (2697) el-Vasya, Hkim (3/57) el-Mez. Hkim bunun Buhr ve Mslim tarafndan kaydedildiini sylemi ise de, bu byle olmadndan ez-Zehebi neden byle dediini sormu, Albani, netice olarak btn bunlarla birlikte Buhar ve Mslim tarafndan ne ittifakla ne de tek bana birinde kaydedilmediini belirtmitir. Albni rvul-alilde, bunun ne sahihaynda ne de ikisinden birinde yer almadna, ancak hadisinin Eb Davudta ve Beyhakide u ekilde bir ahidinin olduuna dikkat ekmitir. Rasulullah Sallallahu vesellemin son sz unlar idi: Namaz, namaz! Ellerinizin altndakiler (kleler) hususunda Allahtan korkun rvul-all (2178) 628[164] Buhr (7/747) el-Meaz, Mslim (5/12-13) el-Mesacid. 629[165] Fethul-Bar (1/634). 630[166] bn Mace (113) el-Mukaddime, bn Ebi Asm es-Snne (1175), bn Sad (3/66) Elban yle dedi snad sahih, ricali sikat ve Osmann klesi Ebu Sehlin dndaki ricali Buhr ve Mslimin ricalidir. Ebu Sehl ise bn Hibban, el-Acluni ve el-Askalaninin dedikleri gibi sikadr. Bkz. Zlalul Cenne fi Tahricis Snne (2/560).
626[162]

625[161]

325

Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Hayatndan Son Saatler:

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hastal ve aclar iddetlendi. Bu sevabnn daha artmas ve derecelerinin ykselmesi iin idi. bn Mesud Radyallahu anhdan: Allah Rasul Sallallahu aleyhi veselleme vardm, baktm ki hummann etkisiyle ateler iinde sarslyor. Elimle tuttum ve dedim ki: Sen iddetli bir humma sebebiyle sarslmaktasn Bunun zerine: Evet, ben sizlerden iki kiinin yand kadar yanmaktaym, buyurdu. yleyse karlnda iki ecir alacaksn dedim. Evet, nk herhangi bir mslmana, hastalk veya baka bir eza isabet ederse, Allah onunla aacn yapraklarn dkmesi gibi, ktlkleri ve gnahlar dker.631[167] Aieden: Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin ektii ac kadar kimsenin ac ektiini grmedim.632[168] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii gnn sabah, biraz hafiflik hissederek yatandan kalkt ve uzun cihad ve sabrnn meyveleri olan ashabna veda baklar ile bakt. Sahabeler onun iyiletiini zannederek sevinten deliye dnecek gibi oldular. Onun kendilerine, bir daha Havz ve Cennette bulumak zere veda baklaryla baktn anlayamadlar, yoksa zntden kahrolurlard. Enes b. Malik Radyallahu anhden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefat hastalnda insanlara namaz Eb Bekir kldryordu. Pazartesi gn sahabeler safa durmu namaz klarlarken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, odann perdesini kaldrd, ayakta idi ve yz mushaf kad gibiydi. Sonra tebessm ederek gld. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi grdmz iin sevinten namaz bozacak gibi olduk. Eb Bekir, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin namaza ktn zannederek, gerisin geri dnp safa katlmak istedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizlere namazmz tamamlamamz iaret etti ve perdeyi kapatt. O gn de vefat etti633[169]. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem zerine baka bir namaz vakti gelmeden vefat etti. Aie -Radyallahu anha-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi gsme yasladm srada, kardeim Abdurrahman bir misvakla eve girdi. Resulallah Sallallahu aleyhi vesellem ona ve elindekine bakt. Misvak istediini anladm. Ya Raslullah, bu misvak senin iin alp, sana vermemi ister misin? diye sordum. Bayla evet diye iaret etti. Hemen alp kendisine verdim. Fakat misvak sert idi. Onu senin iin biraz yumuataym m? diye sordum. Bayla evet diye iaret etti. Ben de misvak yumuatp kendisine verdim. Elinin iinde su bulunan bir kaba sokuyor ve yzne sryordu. Bu arada Rafik-i Alaya diyordu. Bu hali ruhu kabzedilip, elleri yana dnceye kadar devam etti.634[170] Bir dier rivyette Aie yle demitir: Raslullah, dizlerim ve gsm zerinde vefat etti. Onun lm acsn grdkten sonra, artk kimsenin lm acs beni zemez.635[171] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin son sz Allahumme, er-Rafikul Al olmutur. Aieden: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem salnda iken yle derdi: Hibir peygamberin ruhu cennetteki duran grmedike kabzolunmaz, sonra durana gitmek onun arzusuna braklr ya da geme konusunda serbest klnr. iddetli hastalanp ruhu teslime hazrlannca, ba dizimdeydi, kendinden geti, sonra birden gz evin tavanna doru ald ve sonra:

631[167] 632[168]

Buhr (10/116) el-Marad, Mslim (16/126) el-Birru ves-Silatu: Babu Sevab. Buhr (10/115) el-Marad, Mslim (16/126) el-Birru ves-Silatu: Babu Sevab. 633[169] Buhr (2/192) el-Ezan, Mslim (1/315) es-Salat. 634[170] Buhr (7/745) el-Meaz 635[171] Buhr (7/747) el-Meaz

326

Allahmme er-Rafikul Al (Allahm, Refik-i Alda olmay arzuluyorum) dedi. (iimden) Dedim ki: u halde o bizi artk tercih etmiyor. Onun bu temennisinin, shhatli zamannda vaktiyle bize syledii bir haberin tezahr olduunu anladm.636[172] Enes Radyallahu anhden: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hastal arlanca sanc ve sknts daha da artt. Ftma: Vah babacm! Ne zdrap ekiyor! diye alaynca, ona yle dedi: Artk son, bugnden sonra baban hibir sknt ve ac grmeyecektir, merak etme! lnce bu defa Fatma yle feryat etti: Babacm, kendini aran Rabbine icabet etti. Babacmn son dura Firdevs Cenneti oldu. Babacm! Cibrile bu acy biz duyurduk. Defnedilince Enese hitaben yle dedi: Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellemi topraa gmp zerine toprak atmaya gnlnz nasl raz oldu?637[173] Onlar bu musibetten daha byk bir musibet tatmamlardr. Dalar, talar, aalar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin firakna yanarken, mminlerin kalpleri yanmaz m? zerinde hutbe okuduu ktn zerine kmay terkettii zaman, ktk onun firakndan inlemiti. Onun iin Hasan yle derdi: Bir ktk dahi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ayrlna dayanamayp inliyorken, sizlerin ona itiyak duymas daha layk ve uygundur! O, musibete urayanlar teselli ederken yle dedi: Dinde yaanan musibetlerin en by Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatdr. Zira Onun vefat ile gkten gelen vahiy kyamet gnne kadar kesilmi ve peygamberlik son bulmutur. Onun vefat, dinde alan ilk er ve fitne kaps olmu ve araplardan bir ksm dinden dnmeye balamlardr. Dinde alan ilk gedikler ve bidatler onun vefatndan sonra balamtr. air Eb Athiyye, Muhammed isminde ocuu len arkadan yle teselli etmitir: Her musibete sabret ve gl ol Bil ki kiiler lmsz deildir. Veya musibetlerin ok olduunu grmyorsan lmn kullar gzetleyip durduunu gryorsundur. Grdklerinden musibete uramayan kimse Bu yle bir yoldur ki sen bu yolda tek bana deilsin. Muhammed ve musibetini hatrladn zaman, Peygamber Muhammed ile bana gelen musibeti an!638[174] Enes -Radyallahu anh-den: RaslullahSallallahu aleyhi vesellemn, Medineye gelip girdii gn, Medinenin her eyi aydnlanm, vefat ettii gn de, her eyi kapkaranlk olmutur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ellerimizle yeni defnetmitik ki kalplerimiz deimeye balad.639[175] Biz Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi gmdkten sonra (toprandan) ellerimizi silkeler silkelemez kendi kalplerimizi tanmaz olduk ifadesi, ashabn hali ve ruhi bakmdan ykselileri, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin onlarn banda bulunmas ile yorumlanamaz iddiasnda bulunanlarn grn red etmektedir. Bu, bu ada ortaya atlan bir grdr. Bu gr rtmek iin yce Allahn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hakkndaki ve o, onlar temizler buyruu yeterlidir. Nitekim, hadisi eriften de anlald gibi, ruhi ykseli, hak ehli ile birlikte bulunmaya baldr. Buradan hareketle, ilmiyle amel

Buhr (7/756-757) el-Meaz Buhr (7/753) el-Meaz, Ahmed (3/204) zetle, Drimi (1/40, 41), bn Mce (1630) el-Ceniz. 638[174] Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Mnbec el-Hanbelnin Tesliyeti Ehll-mesaib isimli kitabndan sayfa: /17-18) mektebetl Furkan 1403. 639[175] Tirmiz (13/104-105) el-Menakib. Bu hadis garib, sahihtir dedi. bn Mace (1630) el-Cenaiz, Hakim, muhtasar olarak (3/57) Hakim sahihtir, tahric etmemitir. Zehebi de onun kavlini onaylad. Albani ise muhtasaru email ve sahihu bn Macede sahihledi.
637[173]

636[172]

327

eden, Rabbn ve ihls sahibi alimlere balanmaya, onlardan bireyler alp renmeye, Allahn salih kullaryla oturup kalkmaya dikkat ekiyoruz. Hafz bn Receb -Rahimehullah- da yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefat mslmanlar zerinde ok etkisi yapt. Bazlar oturdular ve kendilerinde bir daha kalkmaya takat bulamadlar, bazlarn dili tutuldu konuamaz oldular, bazlar da onun lmesini tamamen inkar ederek, Rabbine ykseltildiini sylediler.640[176] stad Mnir Muhammed el-Gadban da yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefat konusunda anlamamz ve izlememiz gereken baz manalar zerinde duralm: - Vefat olay ve bunun mslmanlar zerindeki vicdani ve uur etkileri bizzat bal bana mthi bir hadisedir. nsanlarn en mkemmelinin, en bynn dnyadan ayrlmas, beeriyetin onun ahsnda, onun ayrl ile kaybettikleri, byk bir olaydr ki buna denk hibir musibet olamaz. Bu dnyadan Adem oullarnn efendisi, komutanlarn en by, eitimcilerin en by, davetilerin en by, ahlaklarn en by, hakimlerin en by, dnrlerin en by, insanlarn en by, peygamberlerin sonuncusu ve Alemlerin Rabbinin elisi ayrlmtr. - nsanlk tarihindeki bu snrl yllar, insanlk tarihinin en byk, en nemli yllardr. Bu snrl yllarda varlk alemindeki en byk nesil yetimitir. Her bakmdan yeryznn en gzel ve bereketli yllar bu yllardr. Mslman davetinin daima bu manalar hissetmesi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in ayrl ile musibete uratlmasna denk bir musibet olmadn bilmesi gerekir.641[177] eyh Muhammed el-Gazalde yle dedi: Ac haber, hzn evinden kp sratle insanlarn kulaklarna ulat ve onlar byk bir oka soktu. Mminler, Medinenin ufuklarnn karardn hissettiler. Ac haber onlar ne yaptklarn bilmeyecek kadar byk bir aknla sevk etti.642[178]

Sahabenin Tavrlar Ve Cesed-i erifin Defninden nce Halifenin Seilmesi

Aie -Radyallahu anha-dan: Ebu Bekr Sunh denilen yerde iken Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem veft etti. Bu srada mer ayaa kalkp: Vallahi Allahn Rasul lmedi diyordu. (mer) Dedi ki: imden yle geiyor ki Allah, onu mutlaka tekrar gnderip, kendisine ld diyen insanlarn ellerini, ayaklarn kesecektir. Sonra Eb Bekr geldi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yzn at, onu pt ve yle dedi. Babam anam sana feda olsun! Yaarken de gzeldin. ldnde de gzelsin. Nefsim elinde olana yemin ederim ki, Allah sana bundan baka lm tattrmayacaktr. Sonra odadan darya kt ve: Ey (onun lmediine dair) yemin eden kii yava ol, acele etme! dedi. Eb Bekir konumaya balaynca mer oturdu. Eb Bekir Allaha hamdu senada bulunduktan sonra yle dedi: Dikkat edin, iyi dinleyin! Kim Muhammede tapyorsa bilsin ki Muhammed lmtr. Kim Allaha tapyorsa bilsin ki Allah diridir, asla lmez. Onun hakknda Allah yle buyurmutur: phesiz sen de leceksin, onlar da lecektir. (Zmer, 39/30) Yine yle buyurmutur:

Lataiful-Mearif (113, 114) zetle. Muhammed Gadbnn Fkhus Sresinden zetle (726) Camiatu Ummul-Kur, Mekke el-Mkerreme, basks . 642[178] El-Gazzalinin Fikhus-Sresi.(490)
641[177]

640[176]

328

Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan nce nice peygamberler gelip gemitir. ayet o lrse ya da ldrlrse siz gerisin geri mi dneceksiniz. Kim gerisin geri dnerse, Allaha asla hi bir ekilde zarar veremez. Allah kredenleri ldllendirecektir. (l-i mrn, 3/114) nsanlar hngr hngr alyorlard. Ensar Saide oullar sakifesinde Sad b. Ubadenin yannda toplandlar. Bizden ve sizden birer emir olsun diyorlard. Eb Bekir, mer b. Hattab ve Eb Ubeyde b. Cerrah onlarn yanna vardlar. mer konumaya balad. Fakat Eb Bekir onu susturdu. mer yle dedi: Ben evvelce Eb Bekirin nnde takdim ederek konumak istediim gzel bir hitabe hazrlam idim. Eb Bekirin bu ekilde konuamayacandan korkuyordum. Fakat sonra Eb Bekir, ok gzel bir konuma yapt konumas arasnda unlar da syledi: Bizler Umera (emir sahipleri), sizler ise vezirlersiniz. Habbab b. el-Manzur itiraz ederek: Bizden bir emir, sizden de bir emir olsun! dedi. Eb Bekir: Hayr, fakat bizler emir, sizler de vezirlersiniz, dedi. Kurey, yurt olarak araplarn ortasnda ve nesep olarak da onlarn en ereflisidir. mer veya Eb Ubeydeye biat edin, dedi. mer: Bilakis sana biat ediyoruz, Sen bizim efendimiz en hayrlmz ve Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme en sevimli olanmzsn, dedi ve Eb Bekrin elinden tutup ona biat etti. Dier insanlar da Eb Bekre biat ettiler. Adamn biri Sad b. Ubeydeyi ldrdnz dedi. mer: Onu Allah ldrsn! eklinde cevap verdi.643[179]

Cesed-i erifin Techizi

Aie -Radyallahu anha-dan : Onlar, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ykamak istediklerinde yle dediler: llerimizi soyduumuz gibi onu da soyup elbisesini karalm m, yoksa elbisesi stndeyken mi ykayalm, bilemiyoruz. Onlar byle ihtilafa dedursunlar, Allah onlara bir uyku verdi, hepsinin enesi gsne dt. Evin bir kenarndan tanmadklar biri onlara hitap ederek yle seslendi: Onu zerindeki elbiseyle ykayn! Bunun zerine zerinde gmlei bulunduu halde ykadlar. Gmlein zerine suyu dkp elleriyle ovaladlar. Aie yle diyordu: Gemi olaylar tekrar yaanacak olsayd Onu sadece hanmlar ykard.644[180] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem para beyaz Sahuliyye denilen Yemen bezi iinde kefenlendi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Yemende Sahul kyne nisbet edilen gmlek ve balk tr olmayan, para pamuk bez ile kefenlendi.645[181] Yine Aie -Radyallahu anha-dan : Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem, Abdullah b. Eb Bekre ait olan Yemen mal bir elbisenin iine kondu. Sonra bu giysi, ondan karld ve nihayet sahuliyye denilen para beyaz Yemen bezi iinde kefenlendi. Bu kefen paralarnn iinde ne gmlek, ne de balk vard. Sonra Abdullah elbiseyi kaldrp: O halde bunun iinde ben kefenlenirim dedi. Daha
Buhr (7/23, 24). Fadilus Sahbe. Sad b. Ubade yi ldrdnz sz yani Ebu Bekire biat etmek iin hcum ederek, hasta olan Sad inediniz anlamndadr. merin Onu Allah ldrsn sz, Ebu Bekire biat etmeyi reddettii iindir. Sad, hilafetin kendi hakk olduunu dndnden Ebu Bekire biat etmedi. Ebu Bekirin seilmesinden sonra ama gitti ve orada vefat etti. (Allah ondan raz olsun) 644[180] Eb Dvud (4215) el-Cenaiz, bn Hibban (14/596) no: 6628. el-hsan, Ahmed /6/267) Beyhki Snen (3/387) ve Delail (7/242), bn Mace, muhtasaran (1464). Sddi yle dedi: Muhammed bn shkn bu hadisinin isnad sahih ricali sikattr. El-hsann muhakkiki Takribi Sahih-i bn Hibban da, isnad kavidir, dedi. 645[181] Buhr (3/167) el-Cenaiz, Mslim (7/7,8) el-Cenaiz, Malik Muvatta da. (1/223) el-Cenaiz, Nes (4/35) elCenaiz.
643[179]

329

sonra ise. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem onun iinde kefenlenmedi ki ben kefenleneyim diyerek onu tasadduk etti646[182] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iin kabir kazld, kerpi ve krmz kadife bitkisi konuldu. Kabre Abbas, Ali ve Fadl girdiler. Kabrinin, Bedir ehitlerinin kabirlerini dzelten Ensardan bir adam dzeltti. Bu hicri 11 yl, Rebiul Evvel aynn onikisi, aramba gecesi idi. Fatma-Radyallahu anha- yle demitir: Ey Enes! Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemi topraa gmp zerine toprak atmaya gnlnz nasl raz oldu.647[183] Hafz yle dedi: Fatma -Radyallahu anha-nn onlar bu nedenle knamas, onlarn Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ne kadar ok sevdiklerini, bildii iindir. Enes, onun duygularn gstererek cevap vermi ve sanki suktuyla lisani haliyle yle demek istemitir: Onu topraa koyup, zerine toprak atmak bizim de ok armza gitmitir ancak biz bunu onun emirlerini yerine getirmek mecburiyeti ile, gnllerimiz alaya alaya yaptk. Bu mevzuya air Ebul Atahiyyenin u msralar ile son verelim: Alayan kii, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ko! Medinede dzlenen kabri unutma. Allah, bizden taraf Muhammede hayrl karlklar versin. O, hidayet nderi ve rehberi idi. Allahn Resul, sevin ve merhamet idi. Allahtan gelen bir nur ve burhan idi. Allahn Resul, iyilikleri emredici, Ktlklerden ve irkinliklerden men edici idi. Allahn Resul, adalet ile kim Ve adaleti gzetici, uygulayc idi. Allahn resul hidyete arc Ve insanlar Allaha aran bir daveti idi. nsanlarn en iyisi ve ev, kabile ve yurt olarak en ereflisi olan unutulur mu? Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin ayrlk ve uzakl ile, saf olan her ey buland. Ondan sonra insanlar dnyaya meyledip, ona tamah ettiler. Bize aklad nice nurlar ve nice bilgiler ondan sonra karard, soldu. Kii takvadan bir elbise giymez ise giysili de olsa, rlplaktr. Kiinin en nemli hasleti Rabbine itaatidir. Allaha isyan eden kimsede ise hayr yoktur. lim ehli, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin 63 yanda vefat ettii, mrnn krk yln Peygamberlikten nce, on yln peygamberlikten sonra Mekkede, son on yln ise hicretten sonra Medine de geirdii hususunda hemfikirdirler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Hicretin 11. ylnda Rebiulevvel aynda vefat etti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem geride ne bir dinar, ne bir dirhem, ne de bir kle miras brakmamtr. Silah, binei ve yolculara ve yolda kalmlara sadaka olarak brakt bir para araziden baka bir mal brakmamtr. Allahn salt ve selm ona ve ailesinin zerine olsun

Mslim (7/9) el-Cenaiz- bn Hibban (14) 598) no: 6629 el-hsan, Nevevi yle dedi: Bu, kefen de snnetin para bez olduuna iarettir, Bizim ve cumhurun mezhebi de byledir. Farz haddi ise tek paradr. Kadnlarda mstehap be para bezdir. Bu hadis Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in ykand gmlein daha sonra zerinden karldn bildirmektedir ki doru olan da budur. ayet karlmasayd kefenler slanarak rutubetten rrd. Ebu Berde b. Ebu Musa el-Eari Radyallahu anhn hadisi de bunu teyid eder: Aie Radyallahu anha., bize kee bir elbise ve kaba bir icar kard ve Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- u iki para elbise iinde vefat etti dedi. Mslim (14/57) el-Libas. 647[183] Bu hadisin tahrici daha nce geti.

646[182]

330

mni Dersler ve ller:

1- stad Said Hava Onuncu ve onbirinci yln olaylarna bak bal altnda zetle yle dedi: - Bu son iki ylda mmet olgunluk merhalesine ulat. Bu, son rtular gerektirmekteydi. Olgunluk belirtilerinden biri de, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mmete, meselelerini ura ile zme olana salamasdr. Olgunluk merhalesinin gerektirdii en nemli rtulardan biri, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendisinden sonra gelecek olan ehil adama iaret ederek, bozguncularn amalarna engel olmas ve Usame ordusunu hazrlayarak d almay balatm olmasdr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu son iki ylda, kabul ettii heyetler ve hac yolculuu vastasyla, insanlarla direk grme dairesini geniletmitir. Bylece, direk kendisinden ilim alarak, davasn yklenmeye ehil geni bir kesim oluturmutur. te slamn yaylmas ve ebediyete kadar srmesi bu sayede mmkn olmutur. - Doru davetlerin baarsndan sonra hemen yannda yalan davetler de belirir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin mrnn son dnemlerine doru davetinin baarl olmasndan sonra Yemmede Mseylemetl-Kezzab, Yemende de el-Esved el-Ansnin yalanc davetleri ba gsterdi. - Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Allahn fazl ile kalplerde slam diriltmesi mukabilinde kalplerde slam ldrme frsat kollayan bakalar -riddet akmlarbulunmaktayd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefatndan hemen sonra bu akm ortaya kma frsat buldu ve kalplerini slama teslim etmemi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin duruu karsnda mslman olmaktan baka are grmeyen insanlar, kfrlerini ilan etmeye baladlar. Bylece iki akm arasnda Yeni bir mcadele balad. Doru iman akm ile yanl cehalet akm. Ve sonuta iman akmnn kesin galip gelmesi, onun temellerinin ne kadar salam olduunun ve Yce Allahn elisine verdii bereketler ve hayrlarn bir delilidir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, davet, eitim, kltr, ilim ve cihad gibi slami hareket alanlarndan her bir alanda hareket nclerini yetitirmeden vefat etmemitir. Onun yetitirdii rencileri bu alanlarn her birinde en byk fedakarlklar yapmlar ve byk hizmetler grmlerdir. Sahabeler dnyann her yannda hayata ve dnyaya slamn damgasn vurmulardr.648[184] 2- stad Muhammed Said Ramazan da zetle yle dedi: Mustafa Sallallahu aleyhi vesellemin hayat hikayesinin son blmnde geen olaylar, u varlk alemindeki byk hakikate iaret etmektedir ki bu hakikat karsnda zorbalarn zorbalklar, inkarclarn inad, taut ve sahte ilahlarn tuyanlar sakt olmaktadr. Allahu Teala dileseydi, RasuluSallallahu aleyhi vesellemin mertebesini lm seviyesinin stnde tutabilir ve ona lm ve lm acsn tattrmazd. Fakat ilahi hikmet, Allahn bu konudaki kazasnn umumi olmasn ve istisnasz her canlnn lm ve lm acsn tatmasn gerektirmitir. Bylece insanlarn tevhid ve hakikatinin manasn yaamalar ve Allahn en sevgili kulu dahi onun hkmne boyun eme konumunda olduuna gre, yer ve gklerde bulunan tm canllarn onun hkmne boyun emek zorunda olduklar ve kimsenin kendisini ykselterek kulluktan azad edemeyeceinin bilinmesi murad edilmitir. Allahn Halili dahi tattktan sonra kimse, lm ve lmn sekeratn anmakszn yapamaz. Muhakkak sen de leceksin, onlar da lecekler. (Zmer, 39/30) Biz, senden nce de hibir beere ebedilik vermedik. imdi sen lrsen, sanki onlar ebedi mi kalacaklar?! Her canl, lm tadacaktr. Bir deneme olarak sizi hayrla da erle de imtihan ederiz. Ve siz, ancak bize dndrleceksiniz.649[185] (Enbiya, 21/34-35)
648[184] 649[185]

El-Esas fis-Snne (2/1054), 1055) zetle. el-Butnin Fkhus-Sresi (354, 355)

331

Allaha hamd olsun ki bir araya getirip tertib etmeye gcmzn yettii kadaryla derlediimiz kitabmz burada sona ermektedir Yce Allahdan, bu kitabn okuyucularn kabulne mazhar olmasn ve bizim sevap hanemize bir hayr olarak yazlmasn dilerim. O, kendisinden istenileceklerin en hayrlsdr! Allahn salat ve selam Raslullahn, temiz ve pak ailesinin, ve gzide ashabnn zerine olsun. Alemlerin Rabbine hamd olsun. Kitabn biti tarihi Hicr 21 Muharrem 1413

332