1

Plastik Enjeksiyon Nedir?

Plastik enjeksiyon, scaklk yardm ile eritilmi plastik hammaddenin bir kalp iine enjekte edilerek ekillendirilmesi ve soutularak kalptan karlmasn ieren bir imalat yntemidir. Bu metod ile en kk komponentlerden, bahe mobilyalarna kadar ok eitli ebat ve kategorilerde plastik paralar imal edilebilir. En yaygn imalat yntemlerinden biridir. lemin gerekletirildii makineye plastik enjeksiyon makinesi denir. lk plastik enjeksiyon makinesi 1930'lu yllarda yaplmtr.

Basit olarak incelendiinde bir plastik enjeksiyon parasnn imalat sreci u aamalardan oluur: Konu balklar o Kapama o Enjeksiyon o tleme o Soutma o Kalp ama o karma Aamalar Kapama Bir enjeksiyon makinesi 3 ana paradan oluur. Kapama nitesi(Mengene), enjeksiyon nitesi ve kalp. Kapama nitesi, enjeksiyon ve soutma esnasnda kalb basn altnda tutan nitedir. Daha basit olarak enjeksiyon kalbnn iki tarafn (dii ve erkek) birletiren nitedir. Enjeksiyon Enjeksiyon aamas esnasnda, granl halindeki plastik malzeme enjeksiyon nitesi zerindeki hazneye dklr. Oradan rezistansl stclar ile stlan silindir iine, elektrik motoru ile kumanda edilen bir vida vastas ile alnr. Vida sktrma ilemi yaparak scaklk ve basn altnda eriyik hale gelen plastik malzemeyi silindirin sonuna kadar ilerletir.Vidann nne kalb doldurmak iin yeterince malzeme alndnda enjeksiyon ilemi balar. Erimi plastik, makinenin ucundaki bir meme vastas ile kalbn iine gnderilir. Bu ilem esnasndaki basn ve hz vida ile kontrol edilir. tleme Bu aamada kalp iine enjekte edilmi olan plastik eriyiin, basn uygulanarak kalp boluunu iyice doldurmas salanr. Plastik, kalp iinde kat hale gelinceye kadar soutulur ve ilem devam eder. Kalba enjekte edilen plastiin knt yapmamas ve eksik(bozuk) olmamas iin belli bir oranda belli bir zaman enjeksiyon tleme

yaptrlr.

Soutma
Enjekte edilen eriyik hammaddenin kalbn iinde sertleme zamandr.

Kalp ama
Kapama nitesi kalbn iki taraf ayrlacak ekilde alr.

karma
ticiler vastas ile bitmi para kalptan karlr.

Plastik Enjeksiyon Uygulama

Granl haldeki hammadde bir silindirin iinde eritilir. Eriyik haldeki materyal, yksek bir basn ile kalbn ierisine zerk edilir. Kapal vaziyetteki kalbn ierisinde istenen ekli alan materyal bir sre tleme tabir edilen bir basn altnda tutulur ki bu da malzemenin grnm, boyutsal lleri, vs gibi istenen deerleri elde etmek iindir. Son olarak belirlenen bir sre kalp ierisinde soutulan materyal, eer kalbnzda sorun yoksa bitmi rn ya da yar mamul olarak kar.

Plastik hammaddelerin byk ksm geri dnml olduu iin eskaza imal edilmi hatal rnleri tekrar granl haline getirerek kullanma olaslnz vardr. Hammaddenin yenisini almak yerine, rnleri krp, tekrar granl haline getirmek ve elde edilen krma hammadde ile enjeksiyon prosesini tekrarlamak hemen hemen her zaman daha karldr. Baslacak paraya gre kalp imal etmek, hammaddenin tipini, zelliklerini

belirlemek, evrim sresinin ne kadar olacana karar vermek, vb kriterler genellikle proje aamasnda belirlenir. Projeler birok sre iermektedir. Tasarm, prototip kalp imalat, para onay, seri imalat kalp yapm, seri imalat onay, vb. Plastik enjeksiyon teknii ile para kazanmann anahtar evrim sresinden geer. Eer mteri ile anlalm olan evrim sresinin zerine kmsanz bu, her bask bana zarar edeceiniz anlamna gelir. Anlalan evrim sresinin altnda gerekletirdiiniz her bask ise ekstradan para kazanacaksnz demektir. evrim sreleri paralarn ebadna, kullanlan hammaddenin tipine, kalp tasarmna gre deiiklik gsterir. rnein, 120 saniyede bir adet para basabileceiniz gibi, 6 saniyede 32 para da basabilirsiniz.

Plastik Enjeksiyon Kalplama

Enjeksiyon yntemi ile plastik malzemelerin ekillendirilmesi yllardan beri uygulanan bir imalat metodudur. Hemen hemen her gn hayatmza karmak ekilli yeni bir plastik para girmektedir. ou kez farkna bile varamadmz bu paralarn en byk zellii greceli olarak ucuz olmalardr. Ancak dier taraftan birok mhendislik uygulamas iin de bu termo-plastik malzemeler yeterli mekanik zelliklere (sertlik, mukavemet, yksek scaklklarda alabilme vs.) sahip deildir. Geri bu plastik malzemelere metal ya da seramik katk maddeleri ilave edilmesi suretiyle birok gelitirme yaplmtr.

Enjeksiyon erimi halde bulunan malzemenin basnla kalp ierisindeki bolua (kavite) doldurulmas ilemidir. Enjeksiyon kalplama, genelde termoset veya termoplast bir plastiin stlm halde bir cihaz silindirinin llesinden kapal bir kalba basn uygulanarak enjekte edilmesi ile yaplan bir biimlendirme ilemidir. Seri retime en uygun kalplama ilemidir. Enjeksiyon kalplamada hidrolik sistem basnc, uygulanan scaklk ve sre nemli lde biimlendirilen plastik trne baldr. En yaygn bilinenleri plastikler iin klasik enjeksiyon kalplama ve reaksiyonlu enjeksiyon kalplamadr. Klasik enjeksiyon kalplama hem termosetler hem de termoplastikler iin

kullanlabilirler. Tm tp polimerler takviye edilebilir. Takviye olarak krplm elyaf kullanlr. Enjeksiyon srasnda lifler memeden gei dorultusunda ynlenme eilimindedir. Bu zellik baz durumlarda olumlu olarak kullanlabilir. Reaksiyonlu enjeksiyon kalplamada reaksiyona girecek iki bileen kartrlr ve kalp boluuna baslr. Burada setleme stlarak deil bu reaksiyon sonucunda oluur. Hazrlanan bu karma takviye de yaplarak kompozit retimi yaplmaktadr. Bu yntemde stmaya gerek olmadndan ve kalplar ucuz olduundan klasik enjeksiyon kalplamaya gre maliyet ynnden avantajldr. Tampon gibi bir ok oto ve kamyon paralar bu yntemle retilir. Enjeksiyon kalplamada genel olarak saysal deerler vermek gerekirse; *700-2000 kgf/cm2 basn, *160-250C scaklk, *10-30 sn. sre, gereklidir.

Enjeksiyon kalplamada kullanlan cihazlar kk kapasiteli ve basit cihazlarn kalplanmasnda piston dalg tipi ve daha kaliteli fazla sayda paralarn kalplanmasnda helezonlu olmak zere iki ana grupta imal edilirler. Bu makinelerde stma elektrikle basn hidrolik sistemle salanr. Helezonlu makinelerde helezonda stc etki yapabilir. Kalp kapama zellikleri bu makineler iin ok nemlidir. Enjeksiyon basncnn fazlal kalptan malzeme kamasna neden olabilir. Kalp kapama donanmlar kk makineler iin mekanik byk makineler iin hidrolik ve hidromekanik olmak zere iki eittir. retim maliyetlerini azaltmak, verimi artrmak ve zel istekleri karlamak bakmndan enjeksiyon kalplama cihazlar bugnk sanayi devrimi iersinde aratrma almalarndan payn alarak hayli gelimilerdir. 15' er gramlk kk kapasitelilerden 23 kg' lk byk paralar biimlendirebilecek kapasitede olanlar yaplm bulunmaktadr. Ayrca ileri bir teknikle basn, scaklk ve zaman kontrol edebilen, sre kontrol ile ve retilen paralarn kalite sapmalarn belirleyen mini bilgisayarl cihazlarda yaplmtr. Zamandan kazanmak amacyla rotary tipli cihazlarda gelitirilmitir. Para biimine bal olarak malzemenin kalp iine akmaya balad yolluk denilen kanallarn boyutlar ve says, kalbn eitli blgelerine verilmesi gerekli koniklikler, hafif olarak imali, i yzeylerin parlatlmas kalp imalinde zenle yerine getirilmesi gerekli hususlardr.

Kalp malzemesi olarak basn kalplama biimlendirmede kullanlan W-Nr alam en iyisi olmakla beraber daha ekonomik bir kalp malzemesi olarak %1 nikel alaml karbon elii de kullanlabilir. Bu yntemle enjeksiyon tr btn termoplastlar, baz elastomerler ve makinenin donanmnda deiiklik yaplmak kaydyla termoset rnler biimlendirilir. Biimlendirme iin kalp malzeme ve cihaz hazrlklarn yaplmas bata gelir. Plastik malzeme nemli ise kurutulur ki 60-70C de iki saat kuruma yeterlidir. Renklendirme ve dier dolgu maddeleri katmak gerekiyorsa bunlar yaplr. Kalp souk olmamaldr, orta yumuama scaklndaki plastikler iin kalp scaklnn 50-70C olmas iyi sonu verir. Granl plastik besleme hunisinden cihaza verilir. Kontroll bir stma ile eriyen madde istenilen scakla gelince gereken basn ve hzda kalba enjekte edilir. Erimi plastik, cihaz silindirinde fazla tutularak yaklmamal kalba souk halde de enjekte edilmemelidir.

n plastikletiricili helezonlu makinelerde besleme hunisinden haznedeki dner yardmyla stlm blgeye sevkedilen plastik granlleri erimeye balar. Helezonun dnmesiyle ve srtnmesiyle plastik maddenin erimesi kolaylar. Eriyen madde bir valften geerek asl enjeksiyon blmne gelir. Burada yeteri miktarda birikim salannca valf otomatik olarak plastiin geli yolunu kapatarak kalp yolunu aar ve enjeksiyon salanr. ift hareketli helezonlu enjeksiyon makinelerinde da helezonun dnmesiyle stma blgesinde eriyen plastik n taraftaki birikme blgesine gelir. Koullar yeterli olduunda kalba enjeksiyon iin bir hidrolik motor ve kavrama yardmyla helezon bir piston gibi ileri doru hareket eder. Bu srada helezonun n tarafndaki sonsuz valf kapanarak erimi malzemenin geri kamasn nler. Btn enjeksiyon sistemlerinde kalba baslan plastiin souyarak katlamasndan sonra kalp ama srasnda cihaz llesinden kalp yolluuna doru giden katlam malzeme de otomatik kesme ile ayarlanabilir. Deerlendirmek ve ekonomi salamak amacyla hammaddeye ara malzeme

katma halinde bunun %15 in altnda olmas dikkate alnmaldr. Aksi halde elde edilen para zelliklerinde olumsuz sapmalar meydana gelir. Termoset plastiklerin enjeksiyonunda daha deiik cihazlar kullanlmaktadr. Bu cihazlarda helezon haznesi hassas bir ekilde scak su ceketiyle stlr. Ayrca lle konstrksyonu da farkldr. Plastik hazne iinde pimeden akabilecek bir scaklkta tutulur. Lleden geerken pime scaklnn zerine stlr. Buradan hzla piirme scaklndaki kalba basldktan sonra piston yeniden besleme iin geri ekilirken lle soutulur. Aksi halde lle kapanarak retim engellenir. Baz kaynaklarda bu tr kalplamaya jet kalplama denir. Malzeme, kalp ve makineden kaynaklanacak kusurlarla alma ynteminde ngrlen yntemlerden sapma olmamsa enjeksiyon kalplamada elde edilen rnler genellikle kaliteli ve rn yapmnda kullanlan hammadenin literatr niteliklerini tar. Bu yntem hemen hemen en yaygn plastik biimlendirme teknii olup her alanda kullanlabilen deiik boyut ve biimlerde para retilmesinde

GAZ YARDIMLI ENJEKSYON KALIPLAMA Son yllarda gaz yardml enjeksiyon kalplama yntemine gsterilen ilgi nemli miktarda artmtr. Gaz yardml enjeksiyon kalplama ortas oyuk plastik paralarn retilmesinde para maliyeti ile retim kalitesi arasnda iyi bir iliki verir. Bu yntem geleneksel enjeksiyon kalplamada karlalan birok sorunu (bzlmeden dolay hacim azalmas ve bzlmeden dolay oluan ve ho olmayan grntler gibi) ortadan kaldrr. Ayrca yntem; yksek sertlik, kalp balant kuvvetlerinin azalmas, para arlnn azalmas, para retim zamann azalmas (oyuk para daha hzl souyacandan kalptan erken karlacaktr), daha przsz yzeylerin elde edilmesi ve eitli cidar (duvar) kalnlklarnda para retimine izin vermesi gibi yararllklara da sahiptir.

Gaz Yardml Enjeksiyon Kalplama plastik malzemelerin retilmesinde geni bir uygulama alanna sahiptir. Kap kollar ve mobilyadan otomobil panelleri, tamponlar ve bilgisayar erevelerine kadar birok parann retilmesinde kullanlr. Kap kollarnn ve mobilyalarn gaz yardml enjeksiyon kalplama yntemiyle retilmesindeki ama malzeme kullanmn azaltmaktr. Otomobil panellerinde, tamponlarda ve bilgisayar erevelerindeki kullanmda ama, byk ve daha kaliteli para retmektir. Gaz yardml enjeksiyon kalplamada iki fazl bir ak meydana gelir. Bu yntemde, kalp ierisindeki ergimi polimer basnl gaz yardm ile kalbn tmn tamamen doldurur ve ii oyuk bir plastik para oluturur. Basn, gaz ierisinde ok az bir kayp ile tamamen iletildiinden, plastik para daha dk kuvvete dayanan kalplarla retilebilir ve geleneksel enjeksiyon kalplamadan daha iyi bir basn dalm salar.

Kalp boluu gaz/polimer karm ile doldurulduktan sonra, geleneksel enjeksiyon kalplamada olduu gibi polimer katlamadan dolay bzlmeye balar. Bu bzlme meydana gelirken, gaz bzlmeden kaynaklanan kalp boluuna doru srekli ilerler. Geni kanallarda polimer ince kalnlktaki alanlardakinden daha fazla bzlmeye meyilli olduundan, gaz bu alanlar daha fazla dolduracak ve kalptaki polimerin istiflenmesine yardmc olacaktr. Gaz basnc gaz enjeksiyon yeri ile ergiyik/gaz arayzeyi arasnda ayn olduundan, para daha niform bir ekilde istiflenecek ve bunun sonucunda daha kaliteli rn elde edilecektir. Bu gazla istifleme basamandan sonra, gazn basnc serbest braklr ve paray terk etmesine izin verilir, kalp alr ve para alnr. Gaz yardm ile enjeksiyon kalplama birbirini takip eden drt basamakla tanmlanr. lk basamak, sznt aknn olutuu kalbn polimerle doldurulmas basamadr. kinci basamak, birincil gaz delmesini ierir. nc basamak, polimerin katlamas esnasnda oluan bzlmelerden dolay bir hacim azalmas olduundan bu hacim azalmas enjekte edilen gaz tarafndan karlanmakta ve bunun sonucu olarak ikincil bir gaz delmesi meydana gelmektedir. Drdnc basamak, katlamas tamamlanan polimer malzeme zerindeki gaz basnc

drlr ve gaz ya dar salnr ya da tekrar kullanmak maksadyla sisteme geri dndrlr, parann soumas beklenir ve souyan para kalptan karlr. Gaz yardml enjeksiyon kalplama ynteminin geleneksel enjeksiyon kalplama yntemine birok stnlnn olduu sylenebilir. Gaz Yardml Enjeksiyon Kalplama ynteminin en byk avantaj daha kaliteli rn daha ucuza retmektir. Gaz yardml enjeksiyon kalplama ynteminin baz dezavantajlar var ama bu dezavantajlar iyi bir kalp tasarm ile ortadan kaldrlabilir. Geleneksel enjeksiyon kalplama makinesi rahatlkla gaz yardml enjeksiyon kalplama makinesine dntrlebildii halde, geleneksel enjeksiyon kalplamada kullanlan kalb gaz yardml enjeksiyonda kullanlan kalba dntrmek olduka zordur. Bu nedenle, geleneksel kalplama tasarmndaki tecrbeler birok durumda, iyi bir gaz yardml

Plastik Enjeksiyon Kalplamada Soutmann nemi

Enjeksiyon baskdaki temel prensip, scak plastii kalp iine gnderip kalp boluunun eklini alarak bu ekilde kalacak kadar, souyup sertlemesidir. Kalp scakl, bask sresini belirleyeceinden nemlidir. Scak kalpta erimi plastik, kolayca akmasna ramen, basknn souyup kalptan dar atlabilecei scakla dme sresi uzar. Bunun tersi olarak, souk kalpta erimi plastiin soumas abuk olur, baz durumlarda kalb doldurmadan souyup sertleir. Bu iki durum arasnda bize en uygun bask sresini elde ederiz. Plastik kalplarn stlmas ve soutulmas, kalplanan parann kaliteli ve kalplamann ekonomik olmasn salamaktadr. Enjeksiyon kalplama metodunda plastik madde daha nce stldndan, kalp ierisinde yeniden stmaya gerek yoktur. Ancak,

kalplama sresince enjekte memesinden kalp boluunun dolmasna kadar geen zaman ierisinde meydana gelecek s kaybn nleyici sistem dnlmelidir. Bu ve benzeri kalplama ilemlerinde, kalbn uygun ekilde soutulmas ve parann ekil deitirmeden kartlmas da nem tamaktadr. Enjeksiyon kalplarnda kullanlan scaklklar belirli faktrlere baldr. Bunlar sralarsak; *Baskda kullanlacak plastik tipine ve eidine, *Kalp boluundaki plastiin akma uzunluuna, *Basknn duvarna, *Yolluklarn uzunluuna vb. Kalp scakln, kalb doldurmak iin gerekli scakln zerinde tutarak kullanlmasnn bask yzeyinin gzel olmas ve kaynak izinin etkisinin azaltlmas gibi durumlar bakmndan avantajl olduu grlmtr. Kalp scakln belirlenen scaklkta tutmak iin kalp iinde alm kanallarda su (veya baka) svlar dolatrlarak salanr. Bu kanal ve deliklere soutma yollar ve bu sisteme soutma devresi denilir. Kalp dolma esnasnda en scak erimi plastik, kalp giriinde ve en souk erimi plastik, yolluk giriinden en uzak noktadadr. Soutma suyunun scakl, bu kanallardan getike artar. Bundan dolay baskda eit souma salamak iin, kalbn scak blgelerine souk sv ve kalbn souk ksmlarna scak (stlm) sv girii salamak gereklidir. Anlalaca zere ideal soutma sistemini bulmak zordur ve tasarmclar gereksiz pahal baskya engel olmak iin, mantklarn kullanarak soutma devrelerini planlarlar. Kalpta su sirklasyonu iin gerekli niteler piyasada standart olarak bulunur. Bu soutma niteleri kalba esnek hortumlarla balanr. Bu niteler ile kalp scakl dar snrlar iinde korunur. Soutma suyunu emeden almak, iyi scaklk kontrol salamaz. En etkili kalp stma ve soutma metotlar, dii kalp ve dalc zmba veya maa pimi ierisinde dolam yapabilen kanallarn almasyla elde edilmektedir. Genelde en basit sistem, kalbn boydan boya delinmesi ile salanan soutma sistemidir. Fakat bu sistem basklar iin en etkin metot deildir. Dii kalp ve dalc zmba (maa pimi) ierisine alacak stma ve soutma kanallar, kalplama yzeyinden uygun olan uzaklkta ve kalbn atlamasna sebep olmayacak ekilde almas gerekmektedir.

10

Bu mesafe (16 mm'den daha ksa mesafede) eer bask zerinde dikkate deer scaklk farkllklar oluturursa, baskda problem meydana gelir. Soutma devresi, bazen soutma kanalnn kalptaki dier kanallara yakn delinmemesi gerektiinden karmak hale gelebilir. Kalp plakasnda birok delik mevcuttur, rnein, bur delikleri, itici pim delikleri, lokma delikleri vb. Soutma kanalnn dier deliklere emniyetli olarak ne kadar yakn alaca delinecek soutma kanalnn uzunluuna byk lde baldr. Derin delik delerken delmenin daima belirlenen yolundan kama eilimi gsterdii (dz delinmedii) grlr. Genelde 150 mm'lik deliklerde kullanlan kural, soutma kanalnn herhangi bir delie 3 mm daha yakn delinmemesidir. Daha uzun soutma kanallar iin bu uzaklk 5 mm'dir. Soutma devresinde en iyi pozisyonu yakalamak iin, dizayn esnasnda bunu mmkn olduunca erken planlamak gerekir. Dier kalp paralar, bundan sonra bu soutma devresine gre yerletirilir. rnein, itici pimler, burlar vb. Enjeksiyon kalplamada plastik kullanmnn metallere gre avantaj ve dezavantajlar; Avantajlar, *Dk zgl arla sahiptirler, *Kolayca biim alrlar,

11

*Maliyeti ucuzdur(enerji gereksinimi metallere nazaran %25 daha azdr), *Korozyona ve kimyasal ortamlara kar iyi dayanrlar, *Anmaya dayanmlar yksektir, *lave malzemelerle zellikleri iyiletirilebilir, Dezavantajlar, *Metallere gre ekme paylar daha yksektir, *Monomorler kovalent balarla bir arada tutulduundan metallere gre daha az serttir. Enjeksiyon Kalb; Bir enjeksiyon kalb kabaca; para formunu oluturacak kalp kavitesini (kavite says birden fazla olabilir) tayan sabit ve hareketli plakalar, para ierisindeki delik ve boluklar oluturacak maalar ve pimler, malzemenin kalba dolmasn salayacak yolluk sistemi, soutma elemanlar, parann kalptan karlmasn salayan karc pimler ve kalp hamillerinden meydana gelmektedir.

12