UNIVERZITET U SARAJEVU ELEKTROTEHNIKI FAKULTET SARAJEVO

Izvjetaj laboratorijskih vjebi 03 i 04

KVALITETA ELEKTRINE ENERGIJE (ETF EEI KEE 4860)

Studenti:

30.05.2012, Sarajevo

SADRAJ LABORATORIJSKA VJEBA 03............................................................................................. 3

Uvod .................................................................................................................................................... 3 Teoretska podloga ............................................................................................................................... 4 Mjerenje .............................................................................................................................................. 5 Rezultati mjerenja ............................................................................................................................... 6

LABORATORIJSKA VJEBA 03............................................................................................. 7

Uvod .................................................................................................................................................... 7 Teoretska podloga ............................................................................................................................... 7 Analiza programske aplikacije ............................................................................................................. 9 Analiza rezultata ................................................................................................................................ 12 Zakljuci ............................................................................................................................................. 15

LABORATORIJSKA VJEBA 03

Uvod
Cilj ove vjebe bio je upoznavanje sa procedurom za mjerenje flikera propisanom standardom IEC 61000415 i mjerenje flikera prema tom standardu. Mjerenje je bilo vreno pomodu digitalnog osciloskopa Hantek DSO2090 USB i pomodu akvizicijske kartice. Kroz nekoliko zadataka izvreno je mjerenja flikera prikljuivanjem odgovarajude opreme na laboratorijski sto. Nakon spajanja sheme prema Slici 1 u odgovarajudoj aplikaciji za digitalni osciloskop DSO2090 USB podesili smo odgovarajude parametre za mjerenje napona od 220V AC, a nakon toga mjerili napon u trajanju od 10 minuta.

Slika 1. Shema spajanja izvora napona, digitalnog osciloskopa i raunara

U drugom dijelu vjebe umjesto digitalnog osciloskopa, na raunar prikljuili smo akvizicijsku karticu i ponovili isto mjerenje u trajanju od 10 minuta. Dobivene podatke exportovali smo u Notepad file i koristit demo ih kasnije kao ulazne podatke u laboratorijskoj vjebi 04. Prije analize dobivenih rezultata mjerenja u oba dijela vjebe potrebno je redi ukratko neto o flikerima, kao i uzrocima I posljedicam te mjerama za sprjeavanje istih.

Teoretska podloga
Jedan od osnovnih pokazatelji kvalitete napona pored iznosa, oblika i simetrinosti napona je upravo titranje napona (flikeri). Prisutnost flikera najede se uoava treperenjem svjetlosti u arulji. Flikeri su brze promjene koje se mogu uoiti golim okom frekvencije 0,5-25 Hz (ljudskom oku najvie smetaju frekvencije 7-10 Hz). Kolebanje napona izazivaju promjene svjetlosne gustode arulja, koje mogu izazvati vidom zamjetljivu pojavu nazvanu treperenjem. Iznad odreene granice treperenje smeta. Smetanja brzo raste s amplitudom kolebanja. Pri odreenim brojevima ponavljanja u jedinici vremena smetnje su mogude ved i pri vrlo malenim amplitudama. Uzroci: -pokretanje VN motora -ukljuivanje/iskljuivanje velikih proizvodnih i prijenosnih jedinica -kratki spojevi -elektrolune pedi -elektroluno zavarivanje -ureaji energetske elektronike Posljedice: -smanjenje ivotne dobi (rasvjeta, elektroniki ureaji) -problemi u radu nekih ureaja (elektroniki regulatori, radio, TV, PC i dr.) Mjere za spreavanje flikera: -izbjegavanje prikljuka velikih troila s impulsnim upravljanjem -smanjenje potezne struje VN motora -ogranienje struja k.s. -primjena poprenih i serijskih kondenzatora za "glaanje"napona -kompenzacija jalove snage ureaja energetske elektronike -pojaanje mree (paralelne grane, vedi presjek vodova i dr.)

Mjerenje
Potreba za definiranjem i mjerenjem tog parametra proistekla je iz injenice da promjena intenziteta svjetla u radnoj ili ivotnoj okolini negativno utjee na zdravlje ljudi tj. na njihovu radnu i drugu djelotvornost. Javljajui se glavobolje, nervoze, depresije, kvari se vid itd. Treperenje se definira na sljedei nain: Ako u nekoj prostoriji boravi 100 ljudi pod jednakim uvjetima, i akos e intenzitet svjetla promjeni toliko da to opazi 50 od ukupno 100 prisutnih ljudi, kae se da treperenje (fliker) ima intenzitet 1. Treperenje je posljedica amplitudnog moduliranja napona frekvencijom u opsegu 1 do 33 Hz, pri emu je amplituda u izravnoj funkciji te modulirajude amplitude. Temeljem precizno odreene te meuovisnosti projektiran je i ureaj- Flikometar o kojem de biti vie rijei u lab. vjebi 04. Mjeri se vrijednost samo kratkotrajne jakosti treperenja Pst tokom vremenskog intervala od 10 minuta.

Slika 2. Mjerenje kratkotrajnih i dugotrajnih flikera

Dakle EN50160definiramjerenja flikera: kratkotrajna jakost treperenja (Pst ) mjerena tokom vremenskog odsjeka od deset minuta (st short time) dugotrajna jakost treperenja (Plt), koja se na osnovi niza od 12 vrijednosti Pst tokom vremenskog odsjeka od 2 sata rauna prema jednaini (1) (lt long time).

Plt
Plt 1% , tokom 95% sedmice.

i 1

12

Psti 3 12

(1)

Rezultati mjerenja
Nakon spajanja sheme prema Slici 1 u aplikaciji za digitalni osciloskop DSO2090 USB mjerili smo napon u trajanju od 10 minuta. Rezultati mjerenja su prikazani na Slici 2.

Slika 2. Napon tokom 10-o minutnog mjerenja

Meutim, koriteni osciloskop nije dovoljno dobar za ovakvu vrstu mjerenja. Te dobiveni rezultati nisu tani. To moemo zakljuiti na osnovu podatako koje smo podesili prilikom mjerenja f=50Hz dakle T=20ms, to znai da je uzet nedovoljan broj uzoraka u vremenu tj samo 0,83 S/s. Zbog toga, u drugom dijelu vjebe umjesto digitalnog osciloskopa, na raunar prikljuili smo akvizicijsku karticu i ponovili isto mjerenje u trajanju od 10 minuta. Spasili smo dobivene podatke i koristit demo ih u MATLAB programu za dalju analizu (laboratorijska vjeba 04).

LABORATORIJSKA VJEBA 03
Uvod
Ova vjeba sastoji se od analize rezultata mjerenja dobivenih u prethodnoj vjebi. Dobivene podatke importovat demo u MATLAB aplikaciju za mjerenje flikera, a zatim na osnovu dobivenih grafika donijet demo zakljuke. Detaljnije o samoj aplikaciji bit de rijei drugom poglavlju.

Teoretska podloga
Prije analize same programske aplikacije za mjerenje flikera potrebno je upoznati se sa strukturom flikermetra. Blok struktura je prikazana na Slici 3.

Blok broj 1- PRILAGODBA ULAZNOG SIGNALA I KALIBRACIJA FLIKERMETRA Blok broj 2- DEMODULATOR (KVADRATURNI) Blok broj 3-TEINSKI FILTRI Blok broj 4-KVADRIRANJE I UOBLIAVANJE Blok broj 5-(ONLINE) STATIKA ANALIZA Slika 3. Blok struktura flikermetra

Blok broj 1 vri prilagodbu ulaznog signal u(t) tj normira i skalira ulazedi signal kako bi mogao predi na ostale blovkove. Blok broj 2 vri demodulaciju signala (kvadraturna demodulacija). Blok broj 3 filtrira signal koji mu je proslijedio blok 2 jer su nama zapravo od interesa samo frekvencije do 35 Hz (do kojih se javljaju flikeri).

Slika 3. Amplitudna karateristika visokopropusnog filtra

Blok broj 4 vri simulaciju pohranjivanja flikera u ljudski mozak. Na blok broj 5 dolazi niz ulaznih podataka na osnovu kojih se vri statika analiza.
Analiza se vri na taj nain to podijelimo x-osu na odreene interval kao to je prikazano na Slici 4. Brojimo koliko ima flikera unutar svakog od interval, ten a osnovu tih podataka znat demo kolika je vjerovatnoda pojave flikera.

Slika 4. Statika analiza

Analiza programske aplikacije

%% Provjera da li je dobar broja ulaznih podataka (u,fs,f). u je vrijednost uzorka u nekom trenutku, fs je frekvencija sempliranja fs=2000Hz u naem sliaju i f je frekvencija mree f=50Hz. if (nargin ~= 3) %% nargin je broj uvjetnih argumenata error('Invalid number of arguments'); end % Podaci se pretvaraju u red vektora u = reshape(u, 1, length(u)); if ((f_line ~= 50) && (f_line ~= 60)) error('Line frequency must be 50 or 60 Hz'); end if (fs < 2000) warning('Sampling frequency should be >= 2000 Hz'); end %% Blok broj 1: PRILAGODBA ULAZNOG SIGNALA % Brie istosmjernu komponentu (efektivnu vrijednost) ulaznog signala u = u - mean(u); % Vri se skaliranje-svaku vrijednost podijeli sa maksimalnom vrijednou u_rms = sqrt(mean(u.^2)); u = u / (u_rms * sqrt(2));

%% Blok 2: KVADRATNI DEMODULATOR vri kvadriranej ulaznog u_0 signala u_0 = u .^ 2; %% Blok 3: TEINSKI FILTERI HIGHPASS_ORDER = 1; % Definiemo red visokopropusnog filtra 1

HIGHPASS_CUTOFF = 0.05; LOWPASS_ORDER = 6; ; % Definiemo red niskopropusnog filtra 6 % Visokopropusni filer proputa signal od 0.05 Hz if (f_line == 50) LOWPASS_CUTOFF = 35; % Ako je signal frekvencije 50 Hz filter proputa signale ispod 35 Hz end % Ako je signal frekvencije 60 Hz filter proputa signale ispod 42 Hz if (f_line == 60) LOWPASS_CUTOFF = 42; end

% Dodavanje DC komponente [b_hp, a_hp] = butter(HIGHPASS_ORDER, HIGHPASS_CUTOFF / (fs / 2), 'high'); u_hp = filter(b_hp, a_hp, u_0_ac); % Proraun koeficijenata filtra a_hp i b_hp preko funkcije butter. Butter filter ima najstrmniju karakteristiku. smooth_limit = min(round(fs / 10), length(u_hp)); u_hp(1 : smooth_limit) = u_hp(1 : smooth_limit) .* linspace(0, 1, smooth_limit); % Ublaava nagli porast signala prilikom starta. Linespace dijeli interval od 0 do 1 na smooth_limit intervale fs/10 tj fs/2 [b_bw, a_bw] = butter(LOWPASS_ORDER, LOWPASS_CUTOFF / (fs / 2), 'low'); u_bw = filter(b_bw, a_bw, u_hp); % Weighting filter - definisanje prenosne funkcije F(s) bloka broj 3 u Laplasovom domenu

( ) ( )

( )

if (f_line == 50) K = 1.74802; LAMBDA = 2 * pi OMEGA1 = 2 * pi OMEGA2 = 2 * pi OMEGA3 = 2 * pi OMEGA4 = 2 * pi end if (f_line == 60) K = 1.6357; LAMBDA = 2 * pi OMEGA1 = 2 * pi OMEGA2 = 2 * pi OMEGA3 = 2 * pi OMEGA4 = 2 * pi end

* * * * *

4.05981; 9.15494; 2.27979; 1.22535; 21.9;

* * * * *

4.167375; 9.077169; 2.939902; 1.394468; 17.31512;

% prvi lan brojnika prenosne funkcije F(s) num1 = [K * OMEGA1, 0]; % prvi lan nazivnika prenosne funkcije F(s) den1 = [1, 2 * LAMBDA, OMEGA1.^2]; % drugi lan brojnika prenosne funkcije F(s) num2 = [1 / OMEGA2, 1]; % drugi lan nazivnika prenosne funkcije F(s) den2 = [1 / (OMEGA3 * OMEGA4), 1 / OMEGA3 + 1 / OMEGA4, 1]; % Laplasova transformacija se koristi kod analognih signala. Kako svi flikeri koji se pojavljuju su diskretni signali, moramo prenosnu funkciju F(s) prebacitu u Z domen, a za to nam slui funkcija bilinear

[b_w, a_w] = bilinear(conv(num1, num2), conv(den1, den2), fs); u_w = filter(b_w, a_w, u_bw); % Na izlazu bloka tri dobija se signal u_w

%% Blok 4: KVADRIRANJE I UOBLIAVANJE LOWPASS_2_ORDER = 1; LOWPASS_2_CUTOFF = 1 / (2 * pi * 300e-3); u_q = u_w .^ 2; % Simulira kako na mozak pohranjuje flikere. Signal se skalira (scalig factor) i kvadrira, te dobivamo ulazni signal na blok broj 5 [b_lp, a_lp] = butter(LOWPASS_2_ORDER, LOWPASS_2_CUTOFF / (fs / 2), 'low'); s = SCALING_FACTOR * filter(b_lp, a_lp, u_q); %% Blok 5: STATISTIKA ANALIZA NUMOF_CLASSES = 10000; % Podjeli signal na 10000 klasa

[bin_cnt, cpf.magnitude] = hist(s, NUMOF_CLASSES); % Vraaju se dva parametra (broj uzoraka u klasi i srednja vrijednost te klase) cpf.cum_probability = 100 * (1 - cumsum(bin_cnt) / sum(bin_cnt)); bin_cnt; cpf.magnitude; p_50s = mean([get_percentile(cpf, 30), get_percentile(cpf, 50), get_percentile(cpf, 80)]); p_10s = mean([get_percentile(cpf, 6), get_percentile(cpf, 8), ... get_percentile(cpf, 10), get_percentile(cpf, 13), get_percentile(cpf, 17)]); p_3s = mean([get_percentile(cpf, 2.2), get_percentile(cpf, 3), get_percentile(cpf, 4)]); p_1s = mean([get_percentile(cpf, 0.7), get_percentile(cpf, 1), get_percentile(cpf, 1.5)]); p_0_1 = get_percentile(cpf, 0.1); P_st = sqrt(0.0314 * p_0_1 + 0.0525 * p_1s + 0.0657 * p_3s + ... 0.28 * p_10s + 0.08 * p_50s); % Dobivamo niz podataka u procentima-dobivamo vjerovatnou pojave flikera

Analiza rezultata
U nastavki slijedi grafiki prikaz dobivenih rezultata mjerenja.
1

0.8

0.6

0.4

0.2

-0.2

-0.4

-0.6

-0.8

-1 0 100 200 300 400 500 600

Grafik 1. Vidimo na grafiku Grafik 1 da je amplituda signala prilino konstantna. Mjerenje je prikazano za 600 sekundi tj 10 minuta.

0.9

0.8

0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0 0 100 200 300 400 500 600

Grafik 2.

Na grafiku Grafik 2 imamo prikazan izlazni signal nakon kvadriranja (samo pozitivna vrijednost). To je signal na izlazu bloka 1 koji ide na ulaz bloka 2.

0.6

0.4

0.2

-0.2

-0.4

-0.6 0 100 200 300 400 500 600

Grafik 3. Na grafiku Grafik 3 imamo isfiltrirani signal (amplituda mu je sputena i oduzeta je istosmjerna komponenta). Ovaj signal ide na blok broj 4.

1 u u 0.5 u

0.02 u 0.015 0.01 0.005 u

bw w

0 hp

0 0 -0.005 -0.01 -1 0 100 200 300 400 500 600 -0.015 0 100 200 300 400 500 600

-0.5

x 10 3

-5

5 u
q

s 4

2.5

2 3 1.5 2 1 1

0.5

0 0 100 200 300 400 500 600

0 0 100 200 300 400 500 600

Grafik 4.

Na Grafiku 4.1.1 imamo sumarno prikazane prethodna tri grafika, tj prethodne tri operacije sa ulaznim signalom. Jasno se vidi smanjenje amplitude signala. Plavom bojom je prikazan pocetni signal, crvenom kvadrirani i rozom isfiltrirani signal.

Grafik 4.1.2 daje ilustraciju onog to se desilo u mrei (plava boja) i onog to je ovjek registrovao (roza boja). Uoavamo da je ovjek najvie percipirao flikere u periodi oko pete minute. Grafik 4.2.1 daje prikaz signala u0. Grafik 4.2.2 ilustruje signal s tj kako mi osjetimo fliker. Ovaj signal ide sa bloka broj 4 na blok broj 5 (Slika 5).

Slika 5. Signal s

Na Grafiku 5.1 prikazana je amplitudno-frekventna karakteristika filtera dok je na Grafiku 5.2 prikazana fazno-frekventna karakteristika. Vidimo da je amplitudno-frekventna karakteristika dosta dobra (crvena boja), imamo samo malu strminu na periodu od 25 Hz do 35Hz. Poprilino prati amplitudno-frekventnu karakteristiku idealnog filtera (nema zaobljenja).

0.8

0.6

0.4

0.2

0 0 5 10 15 20 25 30 35

300

200

100

-100

-200 0 5 10 15 20 25 30 35

Grafik 5

to se tie fazno-frekventne karakteristike zelena je jako loa, dok kod roze karakteristike imamo cijelo vrijeme 100 stepeni to je prihvatljivo.

Zakljuci
Za prvi dio laboratorijske vjebe 03 koriteni osciloskop nije bio dovoljno dobar za ovakvu vrstu mjerenja. Te dobivene rezultate ne moemo koristiti za donoenje zakljuaka o prisustvu flikera u mrei. Hantek DSO2090 USB moe obraditi 100MS/s, a samim povedanjem perioda na 10 min imamo frekvencu sempliranja 0,83 S/s. To je priblino 1 uzorak u sekundi to nije dovoljno za mjerenje flikera. U drugom dijelu vjebe vreno je mjerenje pomodu akvizicijske kartice koja je integrisana u kompjuteru. Maksimalan broj uzoraka koje moe ova kartica obraditi je 20 puta vedi od digitalnog osciloskopa, tj. Iznosi 2000MS/s. Ovakva karakteristika kartice je sasvim dovoljna za analizu pojave flikera u mrei. Za koritene filtere dobili smo nivo indeksa jaine kratkotrajnog flikera od P_st= 0.2906 to je veoma zadovoljavajude.