Nemanja uki1 Fakultet politikih nauka Banja Luka nemanjadjukic00@yahoo.

com

Pregledni rad UDC 316.42.063:141.78 DOI:10.7251/SOC1203057D Primljeno: 01.03.2012. Prihvaeno: 01.05.2012.

Postsocijalna konstelacija (globalizacija neodgovornosti)1

Abstract Having as a starting point the analysis of the relations between repressiveness and responsibilities, the paper points to the postmodern totalitarianism of the entropy of rationality as the cause of social crisis and establishment of post-social constellations. Special importance is given to the emancipation of young people as a clinical symptom of the crisis of modernity. Key words: repressiveness, responsibility, postmodern, post-social, young people. Apstrakt Polazei od analize odnosa represivnosti i odgovornosti, rad ukazuje na postmoderni totalitarizam entropije racionalnosti kao na uzrok krize socijalnog i uspostavljanja post-socijalne konstelacije. Poseban znaaj pridaje se emancipaciji mladih kao klinikom simptomu krize savremenosti. Kljune rijei: represivnost, odgovornost, postmoderna, post-socijalno, mladi.

Represivnost kao odsustvo odgovornosti

Represivni poreci po vlastitoj imanenciji ne doputaju razvoj odgovornosti, jer odnosi moi zasnovani na nekom predpostavljenom autoritetu unaprijed raunaju sa hijerarhizovanom strukturom subordinacije koja naelno iskljuuje konstituisanje autonomnog habitusa linosti.2 Drutveno subordinirane uloge
Vii asistent na grupi teorijskih predmeta na FPN, studij sociologije. E-mail: nemanjadjukic00@yahoo.com 2 O odnosu linosti i identiteta opirnije vidjeti: Nemanja uki i ijakovi Ivan, Socijalna kontrola identiteta, Politeia, Godina I, broj 1, Banja Luka: Fakultet politikih nauka, 2011., str. 107/120.
1

57

Socioloki diskurs, godina 2, broj 3 / jun 2012.

57 62

i statusi, izgraujui umjesto linosti individue sa stabilnim identitetom, proizvode populaciju nesposobnu za miljenje, organizovanje, djelovanje i egzistiranje van naela autoriteta. Kako nema drutva koje nije organizovano, povijest samim tim ve jeste povijest represivnosti, jer sama represivnost predstavlja inherentno svojstvo organizovanja kao takvog.3 Meutim, ono osobito postmoderne represivnosti jeste globalna racionalna totalitarnost kao prenaglaena autoritarnost koja po prvi put ima uslove apsolutnog vaenja. Upravo zbog svoje totalnosti, postmoderna represivnost postaje dovoljan uslov sveukupne socijalne dekonstrukcije socijalnog. Kako je to ve kroz sintagmu rizinog drutva istakao Bek,4 postmoderno drutvo predstavlja entropiju racionalnosti - takvu istorijsku akulmunaciju racionaliteta koja realizuje mogunost ugroavanja same sebe. Na nivou lozofskog ova entropija se ispoljava kao negativna samore eksija racionaliteta na relaciji instrumentalno-komunikativno5; na nivou tehnolokog kao samore eksija informacije kao istovremenog sredstva i predmeta rada6 a na nivou socijalnog kao uspostavljanje takve socio-kulturne konstelacije koja dekonstruie samo socijalno7.

Internalizacija neodgovornosti kao osnovne kulturne vrijednosti

Globalizacija kao postmoderni proces izgradnje globalnog drutva, kroz totalitarno uspostavljanje naela pseudoindividualizma i liberalnog hedonizma, uspostavlja infantilnost kao optu i osnovnu kulturnu vrijednost savremenog drutva. Kroz formalizaciju uma uspostavljajui demokratska naela pravde, jednakosti, sloboda, prava i procedura; globalizacija omoguava emancipovano, legitimno i liberalno bjeanje od odgovornosti kao iracionalnog autoriteta, ime se uspostavlja neobavezan odnos prema samim temeljima civilizacije to naposljetku neumitno vodi njenom padu u varvarstvo.8 Kao to psihoanaliza ne rjeava probleme, nego se zadovoljava njihovim premjetanjem, tako i globalno drutvo u nastanku, ne rjeava fundamentalne probleme socijalnog organizovanja proizalih iz iluzije tehnikog i industrijskog progresa nego ih samo premjeta sa nivoa socijalnog na nivo informatikog.9 Konstrukcijom hiperrealnosti i
Vidjeti: Herbert Markuze, Eros i civilizacija, Zagreb: Naprijed, 1985. Vidjeti: Ulrih Bek, Rizino drutvo, Beograd: Filip Vinji, 1997. 5 Vidjeti: Jirgen Habermas, e eory of Communicative Action, Volume 2, Boston: Beacon Press, 1987. 6 Vidjeti: Urlih Bek, Rizino drutvo, Beograd: Filip Vinji, 1997. 7 Vidjeti: Maks Horkhajmer, Pomraenje uma, Sarajevo: Veselin Maslea, 1989; an Bodrijar, Simulakrumi i simulacija, Novi Sad: Svetovi, 1991. 8 Vidjeti: Maks Horkhajmer, Pomraenje uma, Sarajevo: Veselin Maslea, 1989. 9 Vidjeti: Pol Vilirio, Informatika bomba, Novi Sad: Svetovi, 2000, str. 40.
3 4

58

Postsocijalna konstelacija (globalizacija neodgovornosti)

simulacijom10 prevazieni bioloki i ziki okviri kulturnog opstanka, produkuju jednu osloboenu neorgansku kulturu11 u kojoj poremeaji procesa sazrijevanja sa svim prateim socijalnim, intelektualnim, psihomotornim i afektivnim poremeajima, nastupaju kao rezidua slobode i trajne nezrelosti populacije zaustavljene u svom djetinjstvu.12 Ve je u prvoj polovini 20 vijeka Vitold Gombrovi konstatovao da nisu rast ili napredak ovjeka pokazatelji modernosti, nego odbijanje da se odraste: Nezrelost i infantilnost su najsigurnije kategorije za denisanje modernog oveka.13 Preuzimanje odgovornosti za vlastitu budunost kao najbitniji ivotni in u drevnim drutvima izraen kroz proces inicijacije14, u postmodernom drutvu ustupa mjesto bjegu od vlastite budunosti izraenom kroz proces digitalizacije. Neodgovornost postaje demokratsko pravo pa odgovornost iezava iz civilizacije na isti nain kao istina iz nauke i pravda iz sudova.15 Kako istie Virilio, za dvadesetak godina drutvene i politike odgovornosti nestae i uskoro e svaki pojedinac ili svaka aktivnost koja nije vezana za neodgovornost biti odbaeni. Prelazak iz realnog u virtuelno, liava drutvene odnose temporalnog kontinuiteta i njemu pripadajueg individualnog i socijalnog iskustva koje ini ontoloke propozicije konstituisanja linosti kao dovrenja procesa individualnog i socijalnog sazrijevanja.16 Jer kada nastupi prevashodna digitalna realnost koja postaje sposobna da trenutno prui iskustva koja se inae tokom vremena polako i teko dobijaju, to znai da budunost koja se trenutno javlja vie ne postoji.17 Dok inicijacija predstavlja uvoenje u status odgovornog za vlastitu drutvenu cjelinu, postmoderna fragmentacija drutvenog ivota produkuje krizu socijalnog kroz redukciju pogleda na stvarnost ili na neki njen dio uz istovremeno obogaivanje saznanja o svakom tom dijelu posebno.18 Pod tim uticajem osamostaljuju se pojedini aspekti ljudske prakse, koji, potom, dobijaju priliku da svrhu svoje egzistencije trae u sebi samima i ponaaju se kao da totalitet prakse vie ne postoji. Iz tih stvarnosnih okvira nie i razvija se ideoloka kao partikularna svijest (svijest o partikularnom), koja nastoji da se u posebnim drutvenim i kulturnim okolnostima zavodljivo nametne kao cjelovita svijest totaliteta prakse koji se prethodno redukuje na neki njegov dio.19 Utemeljena
Vidjeti: an Bodrijar, Simulakrumi i simulacija, Novi Sad: Svetovi, 1991. Pol Vilirio, Informatika bomba, Novi Sad: Svetovi, 2000, str. 44. 12 Isto. 13 Pol Vilirio, Informatika bomba, Novi Sad: Svetovi, 2000, str. 93/94. 14 Vidjeti: Klod Levi Stros, Divlja misao, Beograd: Nolit, 1978; Klod Levi Stros, Totemizam danas, Beograd: BIGZ, 1979, Klod Levi Stros, Tuni tropi, Beograd: ZEPTER Book World, 1999. 15 Vidjeti: Zoran Arsovi, Ono to nakon Haga ostaje, Banja Luka, 2010. 16 Vidjeti: H.E. Erikson, Identitet i ivotni ciklus, Beograd: Zavod za udbenike, 2008. 17 Pol Vilirio, Informatika bomba, Novi Sad: Svetovi, 2000, str. 94. 18 Boo Miloevi, Sociologija i savremeni svet, Novi Sad: Filozofski fakultet, 2007, str. 90. 19 Isto, str. 87.
10 11

59

Socioloki diskurs, godina 2, broj 3 / jun 2012.

57 62

ontolokim postulatom da istina nije cjelina20, postmoderna kao post-socijalna konstelacija uspostavlja aksioloki pluralizam, moralni relativizam i politiki partikularizam tj. partikularizam demokratije.21 Postuliranjem pluralizma kao nadreene vrijednosti nastaje fenomen modernog pluralizma22 koji postaje glavni uzrok krize smisla u modernom drutvu.23 Naime, uspostavljanjem aksiolokog pluralizma (pluralizma kao najvie vrijednosti) postmoderna konstelacija vri dekonstrukciju univerzalizma i povijesno-socijalnog kontinuiteta,24 jer omoguava dekonstrukciju kontinuiteta socijalno-povijesne konstitucije, tj. diskontinuitet u socijalnom procesuiranju smisla. Socijalno procesualizovanje smisla zapada u krizu, jer institucije koje pohranjuju smisao nisu u mogunosti izvriti apsorbovanje intersubjektivno objektivizovanog smisla u socijalne zalihe znanja.25 Pluralizam kao partikularizam u vrijednosnom smislu tako oznaava nepostojanje jednog jedinog dominantnog, obavezujueg i integriueg vrijednosnog sistema koji bi i sam bio dobro integrisan. Postojee pluralistike sisteme vrijednosti karakterie kako slaba integrativna mo u cjelini drutva kao totaliteta, tako i slaba unutranja integrisanost samog sistema. Velike institucije (ekonomija, politika, kultura, religija itd.) nisu u hijerarhiji tj. ne postoji integriui sistem vrijednosti, ve ovi entiteti relativno samostalno egzistiraju i polau pravo samo na vlastito, vrsto omeeno, polje admistriranja.26 Na taj nain osamostaljeni aspekti drutvene prakse sada egzistiraju kao sistem nepovezanih socijalnih entiteta koji su izgubili svoje socijalno i znaenjsko zalee i postali instrument postmoderne kao postsocijalne konstelacije instrumenti dekonstrukcije socijalnog i njegove redukcije na plitki jednodimenzionalni hiperprostor.27 Upravo zbog postmoderne digitalne fragmentacije socijalnog koju je naznaio Bodrijar, Turen je i mogao rei da mi ivimo kraj predstave drutvenog iskustva u krajnjoj taki dekompozicije socijalnog.28

Vidjeti: Teodor Adorno, Negativna dijalektika, Beograd: BIGZ, 1979. O odnosu demokratije, univerzalizma, partikularizma i identiteta, vidjeti: Ernesto Laklau, Univerzalizam, partikularizam i pitanje identiteta, Re. asopis za knjievnost, kulturu i drutvena pitanja, broj 71/17, septembar 2003. 22 Vidjeti: Peter Berger and Luckmann Tomas., Modernity, pluralism and the crisis of meaning, e Orientation of Modern Man, Gtersloh: Bertelsmann Foundation Publishers, 1995. 23 Isto. 24 Vidjeti: Entoni Gidens, Posledice modernosti, Beograd: Filip Vinji, 1997. 25 Vidjeti: Peter Berger and Luckmann Tomas., Modernity, pluralism and the crisis of meaning, e Orientation of Modern Man, Gtersloh: Bertelsmann Foundation Publishers, 1995. 26 Vidjeti: Isto. 27 Vidjeti: Daglas Kelner, Medijska kultura, Beograd: Klio, 2004. 28 Vidjeti: Alain Touraine, A new paradigm. For understanding todays world, Cambridge: Polity press, 2007.
20 21

60

Postsocijalna konstelacija (globalizacija neodgovornosti)

Kriza savremenosti kao kriza mladih

Budui da je ontogeneza komplementarna logenezi postmoderna kriza socijalnog neizbjeno pogaa pojedince i drutvene grupe paralelno sa krizom institucija. Kako mladi (omladina) predstavljaju centralnu guru postmodernog procesa digitalne rei kacije socijalnog, to istovremeno znai da mladi kao mejnstrim savremene pseudokulturne proizvodnje neodgovornosti postaju krajnja taka nihilizma, permanentni neprijatelji budunosti i ireverzibilni otpadnici istorije. Snovi o osloboenju mladih, istie Vilirio, uvijek su vodili do diktatura i represivnih paravojnih sistema. Poslije Hitlera i Staljina, velikih hramova mladih kulturnih revolucija, dolo je do novog tehnolokog djetinjarenja, predloenog od strane amarike nacije.29 Dok su nekadanje mlade generacije pobrkale tehnoloko-nauni napredak sa napretkom morala; nove mlade generacije eljne emancipacije zarad budunosti ostaju bez budunosti. Digitalizacija kao proces emancipacije nepismene omladine30 prua mogunost da se nedostatak starih vrijednosti proglasi novom vrijednou (Hana Arent). Emancipacija kao ukidanje svake kulturne vrijednosti, predstavlja konaan ishod radikalnog brisanja u postmodernoj deregulaciji vremena, jer se emancipatorskom dekonstrukcijom i deregulacijom prolosti otvara obrnuti istorijski proces: proces nesmetanog i samostalnog tehnolokog napretka iza kojeg ostaje ovjek bez budunosti. Budunosti nema jer je socijalni kontinuitet prekinut u vremenu.31 Hronoloko i istorijsko vrijeme ustupilo je mjesto novom tehnolokom vremenu koje sebe trenutno eksponira.32 Novo tehnoloko vrijeme nije vezano za drutvenu stvarnost - niti sa jednm dogaajem, niti sa kolektivnim pamenjem. To je isto kompjutersko vrijeme koje gradi permanentnu sadanjost kao bezgranian i bezvremen intenzitet koji unitava tempo drutva u progresivnoj degradaciji.33 Na taj se nain kriza odgovornosti naposljetku pokazuje kao kliniki simptom krize savremenosti kriza mladih generacija je posljednja kriza ideje napretka u kojoj nastupa konano diskonektovanje socijalne zbilje sa samom sobom.

Literatura
1. Arsovi, Zoran. Ono to nakon Haga ostaje. Banja Luka, 2010. 2. Adorno, Teodor. Negativna dijalektika. Beograd: BIGZ, 1979.
29 30 31 32 33

Pol Vilirio, Informatika bomba, Novi Sad: Svetovi, 2000, str. 99. Isto, str. 97. Pol Vilirio, Kritiki prostor, aak: Gradac, 1997, str. 8. Isto, str. 10. Isto, str. 11.

61

Socioloki diskurs, godina 2, broj 3 / jun 2012.

57 62

3. Bek, Urlih. Rizino drutvo. Beograd: Filip Vinji, 1997. 4. Berger, Peter and Luckmann, Tomas. Modernity, pluralism and the crisis of meaning, e Orientation of Modern Man. Gtersloh: Bertelsmann Foundation Publishers, 1995. 5. Bodrijar, an. Simulakrumi i simulacija. Novi Sad: Svetovi, 1991. 6. Bodrijar, an. Simulacija i zbilja. Zagreb, 2001. 7. Vilirio, Pol. Informatika bomba, Novi Sad: Svetovi, 2000. 8. Vilirio, Pol. Kritiki prostor, aak: Gradac, 1997. 9. Gidens, Entoni. Posledice modernosti, Beograd: Filip Vinji, 1997. 10. uki, Nemanja i ijakovi, Ivan. Socijalna kontrola identiteta, Politeia, Godina I, broj 1, Banja Luka: Fakultet politikih nauka, 2011. 11. Erikson, H.E. Identitet i ivotni ciklus, Beograd: Zavod za udbenike, 2008. 12. Daglas, Kelner. Medijska kultura, Beograd: Klio, 2004. 13. Laklau, Ernesto. Univerzalizam, partikularizam i pitanje identiteta, asopis za knjievnost, kulturu i drutvena pitanja Re, broj 71/17, septembar 2003. 14. Markuze, Herbert. Eros i civilizacija, Zagreb: Naprijed, 1985. 15. Miloevi, Boo. Sociologija i savremeni svet, Novi Sad: Filozofski fakultet, 2007 16. Stros, Klod Levi. Divlja misao, Beograd: Nolit, 1978. 17. Stros, Klod Levi. Totemizam danas, Beograd: BIGZ, 1979. 18. Stros, Klod Levi. Tuni tropi, Beograd: ZEPTER Book World, 1999. 19. Touraine, Alain. A new paradigm. For understanding todays world, Polity press, Cambridge, 2007. 20. Habermas, Ji, e eory of Communicative Action, Volume 2, Boston: Beacon Press, 1987. 21. Horkhajmer, Maks. Pomraenje uma, Sarajevo: Veselin Maslea, 1989.

62