Pozita gjeografike

Komuna e arshoves eshte nje nga shtate komunat e rrethit te Permetit.

Komuna perbehet nga 9 fshatra: Vlla-Psilloter, Biovizhd, Zhep, Kanikol, Draov, Strmbec, arshov, Iliar dhe Pllumbar. Bn pjes n Krahinn Malore Jugore.

Komuna arshovs prfshin nj territor q kufizohet n jug me Greqin, kurse n veri me Komunn e Petranit. N perndim me rrethin e Gjirokastrs dhe n lindje me Leskovikut. Komuna shtrihet n rrjedhn e siprme t lugins s Vjoss prej pikes se Tre Urave dhe deri ne Toronik. Nga ana perendimore shtrihen lartesite e Malit te Nemerkes, i cili ne majin e Papingut (Drita) arrin lartesine 2495 metra. Nga ana lindore kufizohet nga lartesite e Kutulishtes, Melesinit dhe Mali i Postenanit. Siperfaqja e komunes eshte 103km.

Ka nje popullsi afersisht 977 banore, ku pjesa me e madhe jetojne dhe punojne ne emigracion (kryesisht ne Greqi ). Vendosja e komuns s arshovs n periferi t vendit ton ka sjell nj prapambetje t thell ekonomike. Ajo sht ln pas dore prej shum kohsh sidomos pas viteve 90 ku t ardhurat vijn kryesisht nga emigracioni dhe shume me pak nga aktivitetet vendase. Aktiviteti kryesor sht ekonomia bujqsore si do zon tjetr rurale e vendit ton. Edhe ktij aktiviteti po i vjen fundi pasi nj pjes shum e vogl e popullsis merret me to. Tokat shfrytzohen dhe kultivohen pr konsum vetjak dhe shum pak pr treg. Me gjith pozitn skajore t ksaj komune, duke qn larg qndrave urbane dhe shum larg metropolit Tiran-Durrs, pozita gjeografike e gjeopolitike konsiderohet e rndsishme. Historikisht ktu kan kaluar rrug t rndsishme t karakterit rajonal, kombtar e ndrkombtar. Q n lashtsi jan t njohura rrugt q deprtonin n brendsi t vendit nprmjet lugins s siprme t Vjoss. Ato lidhnin Shqiprin e Eprme me at t poshtme e m tej me Greqin. Kto rrug ndrkombtare jan riaktivizuar n kto koht e fundit pas nj gjumi t gjat t regjimit Komunist. Rrug e rndsishme kombtare sht ajo q lidh juglindjen me jugun e vendit ton, prkatsisht Pogradecin, Korcn, Ersekn e Leskovikun me Prmetin,

Tepelenn, Gjirokastrn e Sarandn. Pikrisht kjo rrug kalon n qndrn e komuns (arshov) dhe e prshkon at n t gjith gjatsin e saj.

Qndrat urbane m t afrta t komuns jan Prmeti (rreth 28km nga qndra e komuns) dhe Leskoviku me t cilat ekzistojn edhe mardhniet m t mira tregtare. Qytete t tjera me t cilat ekzistojn mardhenie t mira jan Konica dhe Janina (pra qytete jasht teritorit t vendit ton). Vitet e fundit rendsi t veant ka marr hapja e piks doganore t Tre Urave e cila ka rritur disi qarkullimin e mallrave, njerzve dhe informacioneve. Infrastruktura n prgjithsi sht e knaqeshme dhe i prmbush krkesat e banorve, por kjo nuk do t thot se nuk ka probleme.

Kushtet natyrore Ndrtimi gjeologjik

Komuna e arshovs shtrihet n Albanidet jugore. Ajo bn pjes n njsin tektonike t jashtme, n zonn Jonike dhe asaj t Krujs. N prgjithesi ndrtimi gjeologjik sht i qart dhe i thjesht. N t marrin pjes kryesisht shkmbinjt karbonatik t mesozoit q kan ndrtuar pjest e larta t komuns si malin e Nmrcks, Kurors dhe shpatin perendimor t Postenanit. Edhe formacionet terrigjene kan prhapje t gjr t cilat kan mbuluar luginat lumore dhe kodrat prreth.Formacionet terrigjene krijojne kushte te pershtatshme per zhvillimin e bujqesise.

Vecorit e relievit
Komuna e arshoves, si pjes prbrse e Krahines Malore Jugore, paraqet nj reliev t thjesht dhe t rregullt e cila e dallon at nga krahinat e tjera t vendit ton. Alternimi i strukturave sinklinale me ato antiklinale n kt zon pasqyron n relievin e saj ndrthurjen e vargjeve malore me luginat lumore. Komuna karakterizohet nga nj reliev kodrinor e malor me lartesi 450650m mbi nivelin e detit deri ne lartesine 2485m mbi nivelin e detit( ne malin e Nemerckes) ku shum natyrshm lugina e siprme e Vjoss ndrthuret me

vargmalin Nemrke Kuror.Copetimi horizontal i relievit lekundet nga 13km/km. Lugina e Vjoss prbn zonn kryesore t komuns ku sht vendosur popullsia dhe resurset m t rndsishme ndrsa vargmali Nmrck-Kuror e kufizon at n Perndim. Gjithashtu n lindje komuna ndahet nga nj reliev disi m i rregullt nprmjet vargmalit Postenan Melesin. Relievi dallohet pr asimetri t madhe dhe t shprehur qart. Pjesa perndimor paraqet nj reliev me shpate t pjerrta ndrsa pjesa lindore me reliev disi m t but kodrinor. sht interesante t prmendet se ekzistojn pothuajse t gjitha tipet e relievit duke filluar q nga tipi i relievit strukturoreroziv, lumore, erozivo-denudues, akullnajor e karstik. M i shprehur sht tipi i relievit lumor. Megjithate mjaft te shprehura jane shembjet, rreshqitjet kryesisht ne zona te paqendrueshme te shpatit duke marre me vehte depozitime te buta dhe gjithcka qe ju del perpara.Keto dukuri kane shkaktuar deme kryesisht materiale.Per parandalimin e tyre jane marre masa nga banoret, duke ngritur mure mbrojtese, megjithese demtimi shume i madh i bimsis rreth ketyre fshatrave perben nje stimulus per zhvillimin e ketyre dukurive.

Bimsia dhe shkalla e degradimit t saj luan rol t rndsishm n aktivizimin e proceseve erozivo-denoduese. Ato bhen m intensive n zonat e komuns ku bimsia pothuajse mungon. Kjo takohet m shpesh n pjsn perendimore t komuns. Njeriu me aktivitetin e tij, duke ndrhyr gjithnj e m shum n mjedis prbjn nj faktor tjetr t rndsishm. Shum kodra jan shpyllzuar pr hapjen e tokave t reja ose kthimin e tyre n kullota. Kjo gj e ka ekspozuar relievin ndaj proceseve t erozionit ndonse asnj mas nuk merret pr parandalimin e ketyre dukurive.

Klima
Klima eshte kryesisht mesdhetare kodrinore me dimer te bute e te lagesht dhe vere te nxehte e te thate. Komuna eshte nen ndikimin e vazhdueshem te detit dhe here pas here edhe nen ndikimin e masave ajrore te ftohta qe vijne nga brendesia e Ballkanit dhe Evropa lindore. Temperaturat mesatare vjetore t ajrit lkunden nga 12C n 17C. Muaji m i ftoht i vitit sht janari dhe shkurti ku temperaturat varjojn nga 3C n 4C. N raste t veanta ato zbresin nn 0C. Muaji m i ngroht sht korriku

e gushti (15Korik-15Gusht) me temperatura mesatare 23C n 26C. Ato shpesh ngrihen mbi 30C. Temperaturat skajore ndryshojn nga 40C (t korrikut) n 15C (t janarit). Rreshjet jan nn mesataren e vendit ton me rreth 1200mm-1350mm n vit. M tepr rreshje bien n stinn e vjeshts dhe t dimrit. N stinn e pranvers bhen prezente rreshjet e breshrrit ndrkoh ditt me vranjtsira n vit varjojn nga 80-100 dit. Edhe rreshjet e ddors jan nj dukuri jo e zakonshme pr kt sektor t komuns. Ato nuk formojn gjithmon shtresa dhe n rastet kur kjo ndodh dbora qndron pr nje koh t shkurtr si pasoj e nj klime t but. Numri mesatar i ditve me shtres dbore varjon nga 5-20 dit ne vit. Ka pasur raste kur rreshjet e dbors e kan izoluar kt zon sidomos nga rrethi i Kolonjs dhe qyteti i Leskovikut. Thatsirat ndodhin vazhdimisht dhe n stinn e vers sjellin mjaft pasoja negative. Sasia e vogl e rreshjeve ose mungesa e tyre gjat ksaj periudhe shoqrohen nga nje avullim i madh dhe krijon dificit t theksuar t lagshtirs prandaj pr t shmangur dmet, sidomos n sektorin e bujqsis, duhet t meren masa paraprake. Rrezatimi diellor n komunn e arshovs sht mesatar, ashtu si n t gjith vendin ton por faktor t ndryshm fiziko-gjeografik si relievi, pjerrsia dhe ekspozimi i shpateve, i japin asaj vlera m t vogla sesa zonave fushore t vendit. M i fuqishm rezatimi djellor sht n muajin e korikut si pasoj e kndit m t madh t rnies s rezeve djellore, zgjatjes s dits m shum se nata si dhe paksimi i vrenjtsirave ndrsa minimumi vrehet n janar e dhjetor si pasoj e kndit t vogl t rnies s rezeve, kohzgjatjes s shkurtr t dits dhe shtimit t vrenjtsirave. Era nuk prbn ndonj problem pr kt rajon klimatik. Rrelievi kodrinor e malor duket sikur e mbron zonn nga veprimtaria e saj. Megjithat nprmiet luginave (t Vjoss, Sarandaporit dhe arshoves) dhe grrykave ( Postenan e Pagomen ) era deprton n brendsi t komunes dhe ndonjher bhet agresive. Rastisjet m t mdha t saj jan n stinn e dimrit dhe pranvers me drejtim kryesisht nga veriu, verilindja e juglindia. Ndonjher era shkakton dmtime n bimsi megjithat kjo ndodh shume rrall.Ne komune klima merr rendesi te vecante ne zgjidhjen e mjaft problemeve si ne zhvillimin e qendrueshem te nje vendi, organizimin strukturor dhe lokacionin ekonomik, veanerisht ne ekonomine bujqesore e me pas ne industri, infrastrukture, turizem etj.

Hidrografia
Komuna dallohet per pasuri te medha si siperfaqesore dhe nentokesore.Kjo lidhet me: 1-kushtet e pershtatshme klimatike 2-me relievin kodrinor e malor 3-evolucionin dhe kushtet e ndertimit gjeologjik

 Klima ka rol, pasi reshjet furnizojne rrjetin hidrografik dhe pasurojne nentoken.Komuna eshte e pasur me ujra siperfaqesor pasi pjesa me e madhe e saj perbehet nga formacione flishore te cilat nuk e aktivizojne karstin dhe nuk lejojne depertimin e ujrave ne thellesi. arshova eshte pjese e rendesishme e lugines se siperme te Vjoses dhe ndodhet pikerisht atje ku lumi hyn ne territorin e vendit tone(ne Mesare).Vjosa e pershkon komunen ne te gjithe gjatesine qe nga kufiri deri ne kilometrin e 25.Lumenjte kryesore jane: 1-lumi I Vjoses (gjatesia e pergjithshme 272km) 2-lumi I Sarandaporit qe eshte dege e djathte e Vjoses qe buron ne Greqi. 3-lumi I arshoves qe eshte dege e djathte e Vjoses dhe ne komune hyn nepermjet grykes terthore te Pogomenit.Lumi bashkohet me Vjosen prane fshatit te arshoves. Perrenjte jane te shumte si: perroi I Molles, Zhepes, Seranit, Iliarit etj.Ato kane uje te perkohshem, pra jane vetem gjate perudhes se laget te vitit.Komuna ka edhe tre rezervate ujore artificiale te rendesishme ne fshatin e Iliarit, ne Strembec dhe ne Zhepe. Kjo komune dallohet edhe per pasuri te bollshme te ujrave nentokesor te cilat jane rezerve e rendesishme qe sherbejne per furnizimin e komunes me uje te pijshem, gjithshtu pasuria e madhe ujore perben nje baze te mire per bujqesine, per ujitjen e tokave bujqesore.

Tokat
Gjenden katr breza kryesore tokash dhe komuna e arshovs me gjith territorin e vogl q ajo posedon dallohet pr nj shumellojshmri tokash. Mund t them se ne kt komun gjenden t gjitha zonat kryesore t tyre. Kjo si rezultat i ndikimit t nj sr faktorsh si relievi, klima, bimsia, etj Shtrirja n vertikal e komuns ka br t mundur ekzistenc e t katr zonave toksor me karakteristikat e tyre t vecanta.Tokat kane nje rol te rendesishem ne veprimtarine ekonomike te banoreve pasi u siguron atyre nje baze te rendesishme ushqimore. Tokat e hirta n kafe perbejn djepin kryesor t kulturave bujqsore. Kto toka shtrihen deri n lartsit 550m-600m mbi nivelin e detit, n pjeset m t ulta t saj. Kryesisht jan t vendosura mbi depozitimet aluvjale t grumbulluara nga lumi i Vjoss, Sarandaporrit dhe lumi i arshovs ndrsa prania e tyre n pjest kodrinore t komuns sht i kushtzuar s teprmi nga erozioni i fuqishm, sidomos atje ku mungon bimsia. Zgjatja e periudhs s thatsirave aktivizon arjen e tokave dhe ndonjher frenon zhvillimin e bimsis. Kjo vihet re n disa kodra t ulta t cilat jan krejtsisht t zhveshura. Kto kushte klimatike kan sjell q kto toka t ken mineralizim t madh dhe t prmbajn sasi t vogla humusi., Bimsia nn t ciln tokat e hirta n kafe formohen, sht ajo e shkurreve mesdhetare ndrsa prmbajtia me humus varjon nga 2%-3%.Ato kultivohen me drithra buke, foragjere, pemtari, perime, etj Duhet theksuar se prania e ktij brezi tokash, edhe pse sht i rndsishm sht ln pas dore dhe sht degraduar s teprmi. Banort e komuns nuk i kushtojn rndsin e duhur mirmbajties s toks megjithat edhe vet natyra me dukurit e saj erozive ka luajtur nj rol

negativ. N shum territore t ksaj komune tokat jan mbuluar nga prurjet e ngurta t prrenjve. Kjo ka ulur perdorshmrin e tyre. Tokat e kafenjta.Jan toka me shtrirje t gjer dhe zn nj pjes t konsiderueshme t komuns. Shtrihen nga lartsit 600m deri n 1000m mbi nivelin e detit. Kto toka jan formuar nn pyjet e rrall t dushkut. Shtrirje m t gjer kan n shpatet lindore t maleve Kuror e Nemrk ku ekziston edhe shtrirja m e gjer e pyjeve t dushkut. Tokat e kafenjta jan prqndruar n reliev me pjerrsi mesatare dhe siprfaqja e tyre sht shoqruar nga erozioni sidomos kjo pr faktin se bimsia sht mjaft e dmtuar nga veprimtaria e njeriut.Prania e humusit tek to sht m e lart se tek t parat duke u lkundur 4%-9%. Kto toka nuk kan prdorim t madh edhe pse zn nj siprfaqe t madhe kjo sepse aktiviteti kryesor bujqsor i komuns ushtrohet n pjesn luginore. Nj pjes shum e vogl e tyre shfrytzohet nga banort e fshatrave q ndodhen n lartsi mbi 500-600m mbi nivelin e detit (Vlla-Psilloter, Biovizhd). Nj pjes e mir e ktyre tokave sht zn nga pyjet dhe nj pjes e ekspozuar ndaj erozionit. Pr kto t fundit nevoitet nj kujdes i vecant dhe i vazhdueshm pr t mos u br pre e degradimit. Tokat e murme pyjore.Tokat e murrme pyjore zn nj siprfaqe t vogl. N prgjithsi shtrihen n lartsi 1000m, 2000m deri n 1700m, 1800m mbi nivelin e detit. Kto toka formohen nn bimsin e ahut dhe t halorve t cilt n kt komun jan t rrall. Prmbajtja e humusit n to sht m e lart se tek dy t parat megjithat ndodhja n lartsi dhe larg qndrave t banuara e tokave t murrme pyjore i bn ato t pa prdorshme nga banort dhe pa ndonj rndsi ekonomike pr ta. Tokat livadhore malore.Zn pjest m t larta t komuns mbi 1700m nga niveli i detit. M t prhapura jan n lartsit e malit t Kurors dhe Nemrks si dhe pjesrisht atij t Postenanit. Tokat livadhore malore jan formuar kryesisht mbi glqerort q ndrtojn shpatet e larta dhe t pjerrta t maleve. Bimsia nn t ciln jan formuar sht ajo barishtore e kullotave. Prania e ksaj bimsie pengon dukshm procesin e erozionit. Prania e humusit sht e lart deri n 17% megjithat kjo sasi n krahasim me zonat veriore t vendit ton sht m e ult. Kjo si pasoj e Vers m t that dhe mineralizimit t tyre. Pjesa m e madhe jan t mbuluara nga gurt dhe natyrisht pastrimi do t ishte nj avantazh pr prdorimin e tyre. Kto toka kan vler t rndsishme pasi gjat muajve t ngroht t vitit ato shfrytzohen pr kullota. N kt komun kjo zon sht e pa banuar duke u br kshtu banesa e prkohshm e staneve.Nj lloj i vecant tokash jan ato aluvjonale t cilat shtrihen n formn e brezave t holl n t dyja ant e lumit t Vjoss dhe degve t tij. N to ushtrohet nj veprimtari e gjer bujqsore dhe jan fondi kryesor i tokave n shfrytzim.Tokat kan nj rol t rendsishm n jetn dhe veprimtarin ekonomike t banorve pasi u siguron atyre nj baz t shndosh ushqimore. Toka m pran qndrave t banuara dhe natyrisht m t prdorshme prej tyre jan tokat aluvjonale dhe t hirta n kafe megjithat edhe ato tashm (nj pjes e konsiderueshme e tyre) nuk shfrytzohen nga banort, ndrkoh q ato ndiejn edhe efektin e madh t erozionit. Nj pjes

tjetr vuan si pasoj e shfrytzimit intensiv dhe t vazhdueshm. Kjo i shpie tokat drejt degradimit n mas, drejt humbjes s vlerave prodhuese t tyre. Ky realitet i hidhur vjen nga vet banort e komuns s arshovs t cilt nuk u japin kujdesin e duhur tokave duke i ln ato n mshir t fatit.Prerja masive e pyjeve pr arsye t ndryshme (dru zjarri, qymyr druri, etj..), perbn nj tjetr rrezik ndaj erozionit t tokave, nj rrezik ky q sa vjen e bhet m evident.

Bota bimore dhe shtazore

Bota bimore eshte e larmishme, me teper takojme shkurret mesdhetare e me pas dushqet e haloret qe shoqerojen shpatet e larta te maleve.Kjo bote e pasur bimore eshte shoqeruar edhe me nje faune te shumellojshme.Ketu gjenden kafshe te cilat nuk gjenden ne zona te tjera te vendit tone.Bimesia ze rreth 66% te siperfaqes se pergjithshme ne rreth 7000 ha.Ne pjeset e ulta te komunes takojme lepurin e eger, macen, iriqin, kunadhen etj.Me rritjen e lartesise sidomos ne pyjet e dushkut ndeshim ujkun, derrin e eger, dhelpren, carkadhin etj.Karakteristike per kete zone eshte sorkadhja e malit dhe dhia e eger kryesisht ne majat e thepisura te Nemerckes.Gjenden shpernde si : bufi, skifteri, thelleza e malit etj.Edhe bota ujore permban nje faune te shumellojshme te ujerave te embla si lloje peshqish si: ngjala, qefulli, lenica, mustaksi etj.Per pyjet ashtu sikurse per boten shtazore nevojiten ligje te rrepta ne kufizimin e prerjes se pyjeve dhe ndalimin e gjuetise mbi kafshet e rralla. Te gjitha keto perbejne nje pasuri te madhe per kete zone.

BURIMET NJERZORE
Historia e fshatit t arshovs. Disa fshatra q dikur kan pasur rndsi, sot
mund t identifikohen vetm nprmiet grmadhave. Fshatra si Plastica, Mokra, Bukshi, etj kan pushuar s egzistuari qysh n shekullin e IX, X t ers son. Kjo lidhet me krijimin e fshatit t arshovs s vjetr. Banort e fshatrave t siprprmendur, t vendosur prgjat lugins, shpesh ndiheshin t krcnuar nga banditt q kalonin n kto an dhe kshtu vendosn t ngjiteshin n lartsin e malit t arshovs, rreth 900m mbi nivelin e detit.arshova (pra qndra e komuns me t njjtin emr) sht toponim Sllav (Carisova-Carsova-arshova) dhe nnkupton nj vend mbretror, mbizotrues, nga ku mund t kontrollosh t gjithe luginn e siprme t Vjoss. Duket q n koht e hershme se arshova kishte vlera m t spikatura se fshatrat e tjer ashtu sikurse edhe sot prbn qndrn e komuns.

SHPERNDARJA E POPULLSISE
Sot numerohen rreth 977 banor t shprndar n nj siprfaqe prej 103 km. Ndonse kjo komun prmban kushte t mira pr jetes, gj e cila sht vrtetuar edhe nga vendbanimet e hershme, ajo prsri ngelet nj zon pak e populluar dhe pr m tepr banort jan gjithmon t prirur pr tu larguar. Kjo ka qn rezultat i shum faktorve ndr t cilt prmendim emigracionin, eksodin rural etj t kushtzuara nga niveli i

ult i jetess.Dinamika e popullsis q n vitet 1939 deri n ditt e sotme natyrisht q nuk ka qn e njjt. Midis ksaj periudhe t gjat kohore jan shnuar ritje t menjhershme t popullsis dhe ne periudha t caktuara ritje t mdha t saj.Rregjistrimet e para t popullsis pr fshatra t veanta t ksaj komune ekzistojn q ne kohn e rregjistrimit turk megjithat pr t gjith fshatrat e komuns t dhnat jan mar q n vitin 1939 e deri m sot. Shprndarja e popullsis sipas fshatrave. Qendrat e banimit arshove VllaPsillotere Biovizhde Zhepe Dracove Kanikoli Pellumbari Strembeci Iliari gjithsej 1939 314 68 110 178 115 110 165 245 142 1446 1945 226 55 95 160 105 100 155 230 150 1276 1989 685 120 172 425 260 182 250 625 270 3089 2004 205 52 80 168 128 52 145 226 117 1175 2007 198 48 70 115 105 48 100 195 98 977

Paraqitja grafike e popullsis n komunn e arshovs

N vitin 1939 popullsia e prgjithshme ishte 1446 banor. Sipas rregjistrimit turk (1421). Pas nj periudhe relativisht t gjat kohore fshati psoi humbie t afrsisht gjysms s numrit t popullsis. Kjo rnie e popullsis ishte rezultat i lufts, nivelit t ult ekonomik, gjndies t dobt higjeno-sanitare si dhe emigracionit. Duke krahasuar popullsin e vitit 1945 me at t 1939 popullsia e prgjithshme e komuns ka psuar rnie. Krejt ndryshe paraqitet popullsia n vitin 1989, rreth 44 vjet m von. Ajo sht shoqruar nga nj rritje e vazhdueshme dhe ky vit (1989) shnon maksimumin e numrit t popullsis n komunn e arshovs, pr t gjith periudhn e mar n studim (1939-2004). Kjo ritje e popullsis stimuloi zgjerimin e fshatrave madje edhe mbipopullimin e tyre, gje qe solli qe kjo rritje e popullsise te shoqerohej edhe me zhvillimin e ekonomise, pasi pjesa me e madhe e popullsise merrej me bujqesi e blegtori. Pas lufts s dyt botrore komuna e arshovs pesoi ndryshime t rndsishme. M s fundi pas humbieve t mdha t popullsis t periudhs para ardhse u vun re ritme te larta t ritjes s saj. Mbarim i lufts solli siguri dhe stabilitet tek e ardhmia e banorve. Nj pjes e tyre q braktisn fshatrat gjate lufts,

pas disa vitesh filluan te riktheheshin prsri n trevat e tyre dhe t rindrtonin shtpit e renuara. Nj faktor tjetr me rendsi ishte ndalimi i levizjes mekanike t popullsis. Ishte shum e vshtir, pr t mos thn e pamundur q nj familje fshatare ose nj individ nga fshati t zhvendosej drejt nj qyteti fardo. Pra i gjith shtimi natyror i popullsis qndrone brenda kufijve t komuns gje qe ndikoi perseri ne zhvillimin e ekonomise pasi peseri kemi nje popullsi me numer te madh nje popullsi qe e ushtron aktivitetin e tij ekonomik. M ndryshimin e sistemit n vendin ton, nga totalitar n kapitalizm, pas vitit 1990, valt e emigracionit prfshin pjesn m t madhe t banorve. Kushtet e vshtira ekonomike n t cilat gjendej vendi yn, aq m tepr zonat rurale, u zgjidhn nprmjet largimeve masive dhe krkimit, n shtetet fqinj, t kushteve m t mira t jetess.Pozita kufitare e komuns s arshovs favorizoi n mnyr t ndjeshme emigracionin drejt Greqis i cili 19 vjecarin e fundit u b faktori kryesor n humbien e popullsis. Sot fshatrat e komuns sa vjen e boshatisen edhe m tej duke ln pas tyre nj teritor t degraduar n aspektin human.

Martesat dhe divorcet. Duke qn se shumica e popullsis mbi 18

vjece gjendet e larguar jasht komuns, martesat jan t pakta gje qe ka ndikuar pozitivisht ne zhvillimin e ekonomise. Sipas regjistrimeve t fundit n gjndien civile t komuns rezultojn 13 ifte t rinj pr vitin 2006 por dua t theksoj se ekzistojn edhe ifte t tjer t cilt e kan kryer kt veprim jasht shtetit dhe ende nuk e kan br celebrimmin n vendin e regjistrimit, pra n qndrn e komuns. Kjo ka sjell q informacionet t mos jen t plota. Ndrkoh q n emigracion jan regjistruar edhe shum fmij t lindur nga kto ifte por q n komun nuk figurojn si antar t saj. Divorcet jan t ulta. Tendencat e viteve t fundit jan drejt ritjes. Si martesat e pakta edhe divorcet jan ndr faktort q ndikojn uljen e mtejshe t numrit t popullsis.

Lvizja mekanike e popullsis

Prsa i prket emigracionit komuna e arshovs e ka rrahur kt fenomen qysh hert. Deri n fund t lufts s dyt botrore banort detyroheshin nga niveli i ult i jetess dhe gjendja e prkeqsuar ekonomike q t largoheshin n vende t ndryshme t bots si n Turqi, Greqi, Franc e Amerik. Ky emigracion prfshinte m tepr kryefamiliart dhe djemt e rinj t cilt punonin n vende t huaja pr t mbshtetur nga ana financiare familjet e mbetura n fshatra t ndryshme t komuns. Pas viteve 1945 ky fenomen u ndalua n mnyr kategorike si rezultat i nj diktature t egr q vazhdoi pr 45 vjet me radh. Edhe pse emigracioni jasht vendit u ndalua, n kt komun nuk mungojn rastet ekstreme t aratisjeve. Pas viteve 1990, me ndryshimin e sistemit dhe hapies s vendit ton me botn, emigracioni prfshiu pjesn m t madhe t banorve t komuns. Kudo n Shqipri u vun re largime masive t popullsis t cilt mbushn tragetet dhe kufijt jugor t vendit. N komunn e arshovs, meqnse ishte zon kufitare, t binin n sy turmat me emigrant q vinin nga zona t ndryshme t vendit. Me 100-ra t till kalonin kufirin do dit.

Vala e emigracionit, prvese prfshiu pjesn m t madhe t popullsis, mund t them se ajo mori nga komuna pjesn m t domosdoshme. M t irituar ishin banort e shkolluar, punonjsit e administrats dhe mbi t gjitha t rinjt t cilt nuk kishin kurfar mbshtetje dhe mundsie n fshat. Pr kt, n baz t studimeve, emigracioni mori rreth 86% t popullsis s aft pr pun si dhe nj pjes t mir t ajks s shoqris. Si fillim banort largoheshin drejt kufirit n mnyr individuale dhe m pas bashkonin edhe antart e tjer t familjes.Kjo solli qe tokat e tyre te mbeteshin te paperdorura, te conin ne nje ulje te vleres se tyre. Popullsia e ngelur, sipas mundsive financiare, preferojn t migrojn m mir n qytete t rndsishme t vendit ton. Qytetet e preferuara kan qn Tirana, Kora, Fieri, Dursi dhe Prmeti. Moshat e reja, sidomos studentt pas mbarimit t fakultetit dshirojn q t mos kthehen m n origjin dhe kjo natyrisht ka nj rol t madh n uljen e popullsis sidomos t moshs aktive. Tendencat e largimit vazhdojn t jen prezente dhe do t jen kshtu edhe n t ardhmen.

Shprndarja e popullsis.
Shprndarja sipas qndrave t banimit.
Popullsia n komunn e arshovs aktualisht sht e shprndar n nnt fshatrat e mposhtm; arshov (e cila sht qndra e komuns), Psilloter, Biovizhd, Zhep, Draov, Kanikol, Pllumbar, Strmbec e Iliar. Ndr to dallojm qndra me popullsi t lart si arshova, Strmbeci, Iliari si dhe fshatra me popullsi t vogl si Psillotera, Biovizhda, etj Historikisht qndra e komuns, arshova, ka pasur numrin m t madh t popullsise ndrkoh q sipas regjistrimit t fundit popullsia m e madhe, me rreth 19,3%, sht e prqndruar n fshatin e Strmbecit. arshova vjen e dyta me17,5%, m pas Zhepa 14,3%, Pllumbari 12,5%, Dracova 10,9%, Iliari 10%, Biovizhda 6,9%, Psillotera 4,6% dhe Kanikoli 4,5%.

Shprndaria sipas kateve hipsometrike.

Nse do ta klasifikonim popullsin e komuns sipas kateve hipsometrike mund t them se pjesa m e madhe e saj sht prqndruar prgjat lugins s siprme t Vjoss. Fshatrat m kryesore si arshova, Strmbeci e Iliari jan vendosur n lartsi nga 250m, (Strmbeci), deri n 400m mbi nivelin e detit, (arshova). Fshatrat e tjer ngrihen mbi kto lartsi ndrkoh q fshati m i lart sht Biovizha rreth 650-700m mbi nivelin e detit. Mbi kt lartsi nuk ka asnj qndr tjetr banimi. Vendosia e popullsis prgjat lugins sht kushtzuar nga shum faktor, si prshmbull afrsia pran tokave produktive dhe shfrytzimi sa m i mir i tyre, afrsia me rrugt automobilistike, etj

Struktura e popullsis.
Sipas regjistrimit t fundit t popullsis grup mosha 0-19 vje prbnte 21% me rreth 247 frym. Grup-mosha tjetr 20-59 vje prfshin 39% t popullsis me 458 banor ndrsa grup-mosha mbi 60 vje z 40% t popullsis s prgjithshme me 470 banor.

Para viteve 1990 sht e natyrshme q niveli i par dhe i dyt i grup-moshave t kishin prqindjen m t madhe sesa grup-mosha e tret. Kshtu grup-mosha 0-19 vje prfshinte 26% t popullsis me rreth 806 banor, grupmosha 20-50 vje zinte 50% t popullsis me 1550 banor, ndrsa grupmosha e tret mbi 60 vje zinte 24% t popullsis ose 744 banor. N vitin 1989 popullsia e komuns s orshovs ishte e re, n gjndie pune. Prqindjen m t madhe e zinin grup moshat 20-59 vje dhe 0-19 vje me 76% ndrsa grupmosha mbi 60 vje zinte prqindjen m t vogl (24%). Arsyet e ktij rezultati ishin nga m t ndryshmet ku kryesore ishte lindshmria e lart, vdekshmria e ult si dhe pengimi i migrimeve. Pas nj 15-vjeari t bujshm, me ardhien e demokracis, gjndia filloi t ndryshonte. Hapia e kufijve me botn e jashtme solli pasoja negative n numrin e popullsis dhe natyrisht n orjentimin e grup-moshave. Dihet q ryma e emigracionit, si kudo n vendin ton edhe n komunn e arshovs rrmbeu moshat m t reja. Gjendia sot paraqitet ndryshe n krahasim me vitin 1989. Popullsia sht drejt plakies, ku 55% e saj, i prkasin grup-moshs mbi 60 vje. Kjo grup-mosh nuk sht e aft pr pun prandaj edhe mbizotrimi i saj sjell nj sr problemesh. Grupmosha 20-59 vjec z 30% t popullsis, ndrsa grup-mosha 0-19 vje z 15% .

Popullsia e aft pr pun dhe niveli i punsimit.

T gjith banort e fshatrave t komuns, n baz t ligjit 7501 kan tok dhe mund t quhen t vet punsuar n tokat e tyre. Por ky vet punsim siguron t ardhura pr konsum vetjak dhe jo pr treg. Prjashtim bjn disa familie q kan vreshta ose tufat e tyre me blektori. Kjo gjendie ka krijuar pr fermerin mjaft probleme sociale, ekonomike pr jetesn, pr t prballuar ushqimin e prditshm, veshmbathjet, pagesat e energjis, barnat mjeksore, taksat e ndryshme pr tokn, etj Popullsia aktive prfshin n grup-moshn 20-59 vje e cila n komunn e arshovs z 30% t popullsis . T gjith individt q i prkasin popullsis aktive mund t konsiderohen t vet punsuar n tokat e tyre por duke qn se nuk kan aktivitet tregtar t licensuar athere nj pjes e mir e tyre konsiderohen t pa pun. 1)-Sot t punsuar jan: punsuar n administratn shtetrore t komuns 10 banor . arsim e shndetsi 18 banor . tregti 28 banor polici,dogan 6 banor t tjera pun 15 banor Shuma e t punsuarve sht 77 individ ose 18% e popullsis aktive. 2)-T vet punsuar n blektori ose argat jan 32 individ ose 7%. 3)-vazhdojn studimet e larta 31 student ose 7%. Si rezultat i t dhnave t msiprme, nga 458 banor n gjndie t aft pr pun, jan punsuar dhe vet punsuar vetm 114 banor ose 25% e popullsis aktive. Ndrkoh t pa punt kapin shifra t larta 68% t popullsis s aft pr pun. Prve ktyre rreth 15 banor t tjer punojn n ndrtime private brenda komuns ose jasht saj, t pa

licensuar. Pun sezonale kta ushtrojn edhe n shtetin fqinj, Greqi, n Konic e Janin duke punuar gjat javs dhe kthehen pran familjeve t tyre pr fundjava.

Niveli i arsimimit t popullsis

Zona e komuns s arshovs ka patur tradita t vjetra t zhvillimit arsimor e kulturor. Kjo kushtzohej shum edhe nga niveli i lart i emigracionit q ka pasur komuna para viteve 1945. Emigrantt solln n familjet dhe fshatrat e tyre nivelin e jets t vendeve t zhvilluara, nevojn pr arsimim, kultur, veshje, zakone, etj Deri n vitet 1945 analfabetizmi ishte problem i theksuar vecanrisht te grat. Gjat ksaj periudhe, deri n vitin 1990, kan mbaruar arsimin e lart rreth 55 banor (18 vajza dhe 37 djem) n deg t ndryshme t ekonomis, kryesisht n drejtim t prodhimit bujqsor (organike, zooteknike, ekonomist e arsimtar). Shkolln e mesme bujqsore dhe gjimnazin e kan prfunduar rreth 290 nxns, kta deri n vitet 1990. Niveli arsimor i popullsis ishte: me arsim t lart 2% me arsim t mesm 18% me arsim t ult 64% analfabet 16% Pas viteve 1990, me shembien e sistemit komunist dhe futjen e vendit ton n ekonomin e tregut, n vitet e para t tranzicionit e n vazhdim ndodhn nj sr mdryshimesh ekonomiko-sociale. Me fillimin e emigracionit dhe largimit t nj pjese t madhe t popullsis, u ul shum numri i nxnsve. Kjo solli mbyllien e shkollave t minoritetit grek n Psilloter e Biovizhd si dhe shkollat fillore n Kanikol e Pllumbar. N fshatrat Zhep e Strmbec u mbylln shkollat 8-vjecare. Megjthat gjat ksaj periudhe sht rritur shum numri i studentv gati dy fish. Niveli i t arsimuarve sht: me arsim t lart 3,5% me arsim t mesm 8% me arsim t ult 70,5 % t pa arsimuar 18% N krahasim me periudhn para vitit 1990 vihet re qart ritja e nivelit t t arsimuarve m shkoll t lart me reth 1,5% si dhe ritja e t pashkolluarve m 2%.

Tipi dhe struktura e familjes. Numri i familjeve dhe frymve pr do fshat.

Deri n vitin 1960 t gjtha familjet e komuns s arshovs ishin patriarkale, familje t mdha e numeroze duke ruajtur tradita t vjetra t bashkjetess me shum kurora brnda familjes. Pas vitit 1960 si rezultat i emancipimit t jets familiare, pr arsye t ndryshme, kurorat filluan t ndahen dhe t krijojn familje t reja. Megjithat, si rezultat i numrit t madh t lindjeve q i takonin cdo cifti ( 3-4 fmij ), prsri familjet ishin numeroze. Gjndia ka ndryshuar s teprmi pas vitit 1990 e sidomos ditt e sotme. Shkalla m e lart e emancipimit t familjeve solli q , prvec ndaries s kurorave ( gj q u vu re edhe para 1990), filluan edhe ndariet prindr-fmij. Vitet e fundit nuk sht udi q n

fshatra t komuns t gjesh familje me nj ose dy frym, kryesisht kta t moshuar t cilt pr arsye nga m t ndryshmet kan ngelur vetm. Familjet m numeroze egzistonin gjat rregjimit komunist, kjo si pasoj kryesore e lindshmris s lart t nj ifti si dhe prezenca n nj familje e dy deri tre kurorave. Ndrkoh m pak numeroze familjet vazhdojn t jen q prej vitit 1992 deri n ditt e sotme, kjo jo vetm si pasoj e ndaries s kurorave brenda familjes por edhe nga lindshmria e ult e ksaj periudhe. Nj tjetr faktor mjaft i rndsishm i ksaj gjndie sht edhe emigracioni.

Shprndarja e popullsis pr frym dhe pr familje.

Qndra e banimit arshov VllaPsilloter Biovizhd Zhep Dracov Kanikol Pllumba r Strmbec Iliar Shuma Viti 1939 Familj e 68 12 21 35 22 18 28 50 31 285 Viti 1989 Frym 315 68 110 178 115 110 165 245 142 1446 Familje 137 28 32 92 50 37 48 110 51 575 Frym 685 120 172 425 260 182 250 625 270 3089 Viti 2004 Familje 70 18 20 58 38 17 38 54 31 341 Frym 205 54 80 168 128 52 145 226 117 1175

Burimet dhe niveli i t ardhurave

Burimet e t ardhurave para vitit 1939 ishin kryesisht t ardhura q siguroheshin nga emigracioni dhe ekonomit private bujqsore. Rendimenti i ult n bujqsi e blektori reflektohej edhe n nivelin e ult t jetess. Fshatarsia e cila nuk kishte shum tok pr prodhim, mungesa e vaditjes dhe mekanizimit t saj,n kto kushte, shpreheshin me vshtirsin e sigurimit t prodhimit.Kishte fshatra si arshova, Iliari, Zhepa ku niveli i jetess dhe niveli kulturor ishin m t larta. Kjo edhe si pasoj e emigracionit dhe e emancipimit m t madh t popullsis. N prgjithsi niveli i jetess para kti viti (pra 1939) ka qn i ult. Nuk ka t dhna t sakta pr t ardhurat mujore ose vjetore, vetm dihet se 60% e popullsis ishte e varfr. N komunn e arshovs nuk ka patur ladifondist tokash ose blektorsh.Me kolektivizimin e bujqsis, pas vitit 1957 niveli i jetess dhe t ardhurave pr familie filloi t prmirsohej ghe t barazohej. Kjo n vartsi t puns q realizonte do familje. Familjet q punonin n shtet, administrat, arsim e mjeksi kishin t ardhura m t larta.Burimet e sigurimit t t ardhurave mujore e vjetore ishte puna n kooperativ (ditt e puns q realizoheshin shumzuar me vlern e dits s puns). Me ndryshimet e ndodhura pas vitit 1990, me kthimin e prons

private dhe sidomos nprmiet emigracionit, filloi t ritej edhe niveli i t ardhurave. Pothuajse do familje kishte t paktn nga nj antar n emigracion. N kushtet e sotme, t braktisjes masive t fshatrave t komuns s arshovs, t largimit t fuqis s aft pr pun n 85%, familjet e mbetur n fshat kan vshtirsi n sigurimin e t ardhurave.Burimet kryesore t tyre, mujore e vjetore, vin kryesisht nga: -emigracioni i pjestarve t familjes. -prona private (bujqsi, blektori, frutikultur.) -tregtit e vogla fshatare. -punsimi n administrat dhe n sektorin e shrbimeve. -t ardhurat e pensionistve pr -asistenca sociale e komuns -familje me ndihm ekonomike -familje m antar m aftsi t kufizuara

Nga t dhnat e komuns, n baz t nj studimi t br n vitin 2000, gjndia pr do fshat paraqitet sipas tabels s poshtshnuar ku t ardhurat pr do familje n muaj, pr do frym dhe t ardhurat ditore sipas fshatrave jan vlersuar n lek t reja si vijon:

Niveli i t ardhurave t popullsis sipas fshatrave.

Fshati

T ardhura vjetore pr familje

T ardhura familiare mujore

T ardhura n muaj pr frym

T ardhura ditore pr frym

arshova Psillotera Biovizhda Zhepa Draova Kanikoli Pllumbari

320000 280000 260000 240000 230000 220000 235000

26700 23400 21700 20000 19400 18500 19700

6680 5930 5430 5200 4800 4700 4900

223 197 181 170 160 157 163

Strmbeci Iliari Mesatarisht

240000 290000

20000 24200

5200 6020

170 202

257000

21500

5430

185

Shnim: Sipas studimit t br n komunn e arshoves nga nj grup pune pran kshillit t komuns n prill t vitit 2000. N kt studim u prfshi edhe niveli i varfris pr do fshat dhe do familje. U nxorn kto prfundime: T dhna mbi treguesit e mirqnies. T ardhurat (n dit) deri n 2 dollar 2-4 dollar mbi 4 dollar Nr. i familjeve 208 92 41 N (%) 61 27 12

KARAKTERISTIKAT E EKONOMISE
Komuna e arshovs prmban potenciale t mdha natyrore dhe humane t, rndsishme kto pr jetn dhe aktivitetin e banorve, pavarsisht se shfrytezimi i tyre sht i vogl. Resurset klimatik, relievi, ujrat, pyjet, kullotat, prvoja dhe eksperianca, fuqia puntore si dhe nevojat prioritare pr fuqin egzistuese t aft pr pun, pozita gjeografike ndrkufitare, afrsia me qndrat urbane pr t nxjerr prodhimin n treg dhe kushte t tjera social-ekonomike, kushtzojn dinamikn dhe strukturn ekonomike t ksaj komun. Si nj nga zonat rurale m t prapambetura t vendit ton, edhe kjo

komun ka si baz t zhvillimit t saj ekonomin bujqsore me dy degt kryesore: bujqsin dhe blegtorin, t dyja pothuajse n barazpesh. Natyrisht kjo struktur ka ndryshuar n periudha t ndryshme kohore dhe m qart do t trajtohen n vijim.

Etapat e zhvillimit ekonomik.

Etapa par, para vitit 1945.
Para vitit 1945 ekonomia kishte kryesisht drejtim bujqsor dhe m pak blegtoral, kjo pr faktin se komuna kishte sasi te konsiderueshme tokash dhe shum pak gj t gjall. Bujqsia ishte private, primitive, dhe mbulonte disa nga nevojat familjare. T dyja, si bujqsia dhe blegtoria ishin primitive pasi mungonin mjetet mekanike, mungonin farrat e zgjedhura dhe bazat shkencore t mbarshtimit t blegtoris n nivele bashkohore. Tokat e kultivuara zinin siprfaqe t vogla dhe kryesisht shrbenin pr konsum vetjak. Nj pjes shum e vogl tregtoheshin n qytetin e Leskovikut, n Konic e m gjer. Para vitit 1945 edhe niveli i shrbimeve ishte tepr i ult ku mungonte infrastruktura e nevojshme ( kushtet higjeno-sanitare ishin t dobta), mungonte elektrifikimi, telefonizimi, etj Burimi kryesor i t ardhurave vinte kryesisht nga emigracioni ku familjet e emigrantve kishin edhe nj standart m t lart jetese.

Etapa e dyt, midis viteve 1945-1990.

Gjat lufts s dyt botrore dhe pas mbarimit t saj komuna e arshovs u gjend n mjerim dhe n kushte tepr t vshtira ekonomike. Shum fshatra ishin djegur, bujqsia ishte rnuar dhe n veanti blegtoria kishte psuar dmtime t mdha. Kudo egzistonte nj nivel i lart varfrie Me krijimin e qeveris s re, pas lirimit t vendit nga fashistt, u morn nj sr reformash. M kryesoria ishte reforma agrare. N komunn e arshovs kjo rreform nuk solli ndryshime t mdha pasi do fshatar mbajti tokat e tija q ka zotruar edhe para vitit 1945. Disa familje q kishin shum pak tok ose nuk kishin fare ( kta ishin t ardhur ) ju dha tok ar nga disa parcela q ishin pa pronar, lndina, kullota ose t braktisura nga fshatart q nuk paguanin dot taksat. Tipar dallues i saj ishte kolektivizimi i bujqsis dhe i krijimit t kooperativave bujqsore. Kshtu toka kaloi n pronsi grupi, pron e kooperativave. U kolektivizuan tokat, pendt e qeve, disa kafsh bujqsore, duke krijuar tufat e prbashkta. Fshatarit ju lan n prdorim deri n 10 krer bagti t imta, nga 1 dylym tok, shpend e blet deri n 10 familje. Me kolektivizimin e bujqsis u prishn kufijt e vjetr t ngastrave t tokave duke krijuar parcela m t mdha. N kt faz bujqsia mori zhvillim t konsiderueshm. Prparsi morn drithrat e buks, q zinin peshn kryesore t prodhimit me rreth 12000kv. N bujqsi struktura ishte e till: drithrat foragjeret 59% t toks s kultivuar 15%

 t tjera 26% Gjat rregjimit komunist vendi yn u izolua prfundimisht nga bota e jashtme dhe pr t siguruar bukn n vend, nprmiet shpyllzimeve u hapn shum toka t reja. Edhe komuna e arshovs nuk shptoi nga kjo gjndie ku u hapn rreth 200 ha toka t reja pr frutikultur dhe ar. Gjithashtu filloi edhe sistemimi i tokave, u hapn kanale vaditse, tre rezervate artificiale pr ujitje, etj. N bujqsi u futn mjetet e mekanizimit si traktort, zetort, makinat mbjellse e korrse, u futn n prdotim plerat kimike, etj Frutikultua psoi ndryshimet e saj ku u krijuan blloqe t reja me qershi, me pjeshk, me moll si dhe shum vreshta. Edhe blegtoria mori zhvillim t madh. U krijuan tufa me bagti t imta, lop, derra, shpend, blet, njthundrak, etj gjithashtu u ndrtuan stalla t seja, komplekse blektorale si dhe baxho pr prpunimin e qumshit. U rrit fondi blektoral dhe u bn prmirsime t ndieshme racore. N kto kushte ndryshoi edhe struktura e ekonomis bujqsore: bujqsia zinte rreth 65% t prodhimit t prgjithshm blektoria 25% frutikultura 10%

Etapa e tret, pas vitit 1991.

Me shprbrjen e sistemit socialist ndodhn edhe ndryshime t mdha n ekonomin bujqsore. N gusht t vitit 1991 u miratua ligji 7501 pr ndarjen e toks bujqsore sipas frymve, pra banor t fshatit. Toka bujqsore dhe blektaria u nda pr frym me llotari. Nga kjo reform prfituan jo vetm fshatart por edhe punonjsit e tjer q ndodheshin n fshat si oficer, polica, arsimtar, etj Ligj 7501 doli nga parlamenti i vitit 1991 dhe u vu n zbatim n muajin gusht t po kti viti. Baza e ligjit ishte ndaria e toks pr frym q ishin prezent n fshat. Toka u nda n parcela sipas kategoris s toks dhe me ann e llotaris do fshatar n komunn e arshovs mori at q i ra pr pjes. Ky ligj u zbatua pa asnj penges megjithat doln edhe nj sr problemesh: Nuk u morn parasysh pronat sipas kadastrs t vitit 1945. Prfituan toka shum npuns, ushtarak, etj q jetonin aktualisht n fshat. Fshatart vendas nuk morn sipas ligjit tokat e tyre por u prdor llotaria. U b ndarja e barabart pr t gjith pa mar parasysh pronarin, pra toka nuk vajti te pronari i ligjshm. Parcelizimi n ngastra t vogla nga 100m deri n 4-5 dylym pengoi shum mekanizimin e bujqsis. Duke prfituar tok edhe fanilje q nuk kishin fare tok n fshat, uli ndjeshm sasin e toks pr frym n 3,5 dylym. Fermert e rinj akoma hezitojn pr investime n tokat e mara pasi nuk kan besim n kt ligj. Ka shum kontestime pr kt ligj q nuk e zgjith mir e drejt ndarjen e toks, kryesisht pr pronart e ligjshm t komuns.

 Si prfundim mund t thuhet se cshtia e prons mbi tokn, si n gjth vendin ton edhe n komunn e arshovs do t ngelet nj problem i hapur q krkon zgjidhje t menjhershme. Me privatizimin e toks, blegtoris, mjeteve t mekaniks bujqsore, lindi nevoja pr mekanizimin dhe modernizimin e saj. Pr kt arsye u blen nga fermer t ndryshm, n gjndje t mir ekonomike, zetor, traktor, kombanja, makina transporti, farera, fidan, kafsh prodhimi, etj Me kalimin e viteve sidomos gjat vitit 1997-1998 kur emigracioni arriti kulmin, filloi edhe nj rnie e ndjeshme e prodhimit bujqsor dhe interesit pr tokn e blegtorin pasi do vit fuqia e aft pr pun po emigronte jo vetm jasht vendit por edhe drejt qyteteve t rndsishme t vendit ton (migrimi i brendshm). Si pasoj e rritjes s nivelit t mirqnies nga t ardhurat e shumta q siguronte emigracioni si dhe nga largimi rreth 40% i popullsis nga komuna, shfrytzimi i toks arriti n 30%. Gjat ksaj etape podhimet bujqsore ndryshuan si vijon: drithrat 30% foragjeret 45% t tjera 25% Rndsi kohet e fundit ka marr edhe vreshtaria. Me gjith kt rnie n ekonomin bujqsore, si pasoj kryesore e emigracionit, shum fermer duke krijuar tufa t mdha me dhi e dhn nga 100-300 krer. Kto tufa shfrytzoheshin kryesisht pr mish, qumsht, lkur, etj pra blegtoria mori zhvillim t shpej. Sot fshatari prodhon pothuajse vetm pr konsum vetjak n masn 80% dhe 20% pr treg. Kjo kushtzohet edhe nga mungesa e tregut, largesia e tij nga qyteti, mosorganizimi i fermerve pr transportin e prodhimit n qytete t mdha, etj

Degt e ekonomis bujqsore Bujqsia

Sot n komunn e arshovs bujqsia zhvillohet mbshtetur n ekonomin e tregut, n interesat dhe leverdin e fermerit i cili prcakton vet strukturn e mbjelljeve sipas nevojs pr konsum familjar dhe krkess s tregut.Nga bujqsia sigurohen rreth 35% t t ardhurave.

Niveli i mekanizimit t bujqsis. Niveli i mekanizimit t bujqsis sot

sht imediat pr arsye t ritjes s interesit pr prodhime bujqsore dhe mungeses s fuqis s aft pr punsipas nevojav e konkrete n komun. Sot n komun operojn: Zetor-traktor Kombajna 6 3

 Makina mbjellse 2 Makina korrse bari 3 Makina transporti 3 N bujqsi prdoren gjersisht plehrat kimike si nitrati, ureja, potas, dap pa ln pas dore plehrat organike. Nitrari dhe ureja prdoren pr drithrat e foragjeret ndrsa potasi e dapi prdoren m shume n vreshtari.

Ujitja e toks. Komuna e arshovs sht e pasur me ujra siperfaqsore e

nntoksore. Prezenca e tyre bhet e domosdoshme n bujqsi sidomos gjat stins s vers kur mungojn rreshjet atmosferike dhe nevojat e bimve t kultivuara jan imedjate. Komuna ka sot rreth 280ha tok t ujitshme q prbn rreth 30 % t toks ar. Kjo realizohet nprmiet shfrytzimit t ujrave t lumit Vjosa, me elektropomp, si dhe degve t tij dhe gjithashtu t rendsishme jane tre rezervatet art ificiale t ujit q ka komuna ( n fshatin Iliar, Zhep e Toranik ).

Shkalla e intesifikimit t bujqsis. Prioritare pr kushtet konkrete t

komuns, prparsi i jepet intesifikimit t bujqsis duke realizuar sa m shum prodhim pr 1ha pasi sht ulur shum siprfaqia e kultivuar. Kjo realiaohet nprmiet mekanizimit, ujitjes, plerimit dhe asistencs agroteknike n komun. Kshtu konkurenca e drithrave nga importet ka ulur n minimum mbjelljen e drithrave t buks pasi del me kosto t lart. Ndrkoh sht rritur interesi pr kultura foragjere n shrbim t blegtoris, si dhe frutikultura pr t ciln ka kushte optimale klimatiko-toksore pr rendiment t lart dhe cilsi prodhimi. Prodhimi bujqsor sipas rendimentit paraqitet si vijon: grur 28 kv/ha misr 35 kv/ha perime e fruta 210 kv/ha vreshta 170 kv/ha Zonat kodrinore e malore t komuns i japin prparsi frutikulturs ndra lugina kultivohet (pjesrisht) me pak drithra (30%) dhe foragjere (40%). Vreshtaria sht prhapur mjaft koht e fundit ku jan mbjell rreth 45ha. Ekonomia bujqsore n komunn e arshovs sht dhe do t mbetet aktiviteti kryesor ekonomik.

Blegtoria

Sot blektoria z nj vend t rndsishm n komunn e arshovs duke realizuar rreth 45% t t ardhurave familjare dhe shumicn e t ardhurave e siguron nga tregtimi i qumshtit dhe nn produkteve t tij si dhe nga mishi. Komuna e arshovs, duke patur sasi t mdha kullotash dimrore e verore (rreth 1759 ha) dhe siprfaqe pyjore t mdha (6760ha), fermer t shumt kan krijuar tufa me blegtori t imta rreth 15 t tilla me dhn dhe dhi me afrsisht 3500 krer. N krahasim me vitin 1990, sht ulur shum numri i gjedhve nga 670 n 350 krer, t imtat ran nga 7200 n 5200, shpendt nga 2500 n 1250 ndrsa bletaria sht rritur nga 110 n 410 familje. Kryesisht blegtoria shfrytzohet pr mish t gjall dhe qumshtRendimenti i prodhimit blektoral pr qumsht sht. lop 1500 kg/krer dhi 85 kg/krer dele 52 kg/krer N komunn e arshovs aplikohet prmirsimi rracor te gjedht i cili funksionon n saj t stacionit t shumimit (ndrzimit) artificial ku bhet prmirsimi me rracn XHORSEJ. N kt drejtim, koht e fundit, ekziston edhe nj fondacion grek q operon n t gjith komunn. Zhvillimi i blegtoris n komun ka prparsi n krahasim me bujqsin pasi ka kushte m t mira zhvillimi (kjo nga pasuria e komuns me kullota) dhe siguron t ardhura m t shumta pr njsi t prodhimit, me m pak pun e shpenzime.

Ekonomia pyjore.
N komunn e mar n studim pyjet zn nj siprfaqe t konsiderueshme, rreth 66% t siprfaqes s prgithshme, ose 6760ha. Zonat pyjore shtrihen nga lartsit 400m mbi nivelin e detit deri n lartsin e kullotave alpine. N lartsit deri 800, 900m mbi nivelin e detit shtrihen dndsisht pyjet me shkurre mesdhetare, tek tuk ka edhe zona t degraduara, t zhveshura nga kjo bimsi, ku mbizotrojn maria, shkoza, mrreti, etj.., pyje kto q i shrbejn blektoris. M pas vijn pyjet e dushkut dhe ne lartsit m t mdha pyjet me halor (breth e pish). Teritorri i populluar nga bredhi z rreth 180ha. Pas vitit 1990 sht vn r degradimi i tyre pr arsye t shfrytzimit pa kriter si pr lnd drusore pr djegie, qymyr edhe pr lnd ndrtimi. Gjat dekads s fundit raporti midis shfrytzimit dhe riprtritjes s pyjeve sht negativ pasi nuk sht mbjell asnj bllok i ri me bimsi. Pylli, kshtu ngelet n mshir t riprtritjes natyrore, gj t ciln brezi i shkurreve mesdhetare e ka m t thjesht. Problemi qndron te halort sidomos te bredhi i shumkrkuar pr lnd ndrtimi. Prerja kundra ligjeve t lejuara i krcnon atij rrezik t mtejshm. Shfrytzimi i pyjeve n komunn e arshovs esht, n radh t par, pr lnd djegse si dhe pr qymyr druri i cili eksportohet drejt Greqis. Pr lnd ndrtimi shfrytzohet shum pak. Si prfundim mund t them se pesha q ka ekonomia pyjore nuk z ndonj vend t rndesishm n aktivitetin ekonomik.

Apikultura.

Para vitit 1945 apikultura pothuajse nuk njihej fare si aktivitet n komun. Pas ktij viti pati interes nga disa individ t veant q mbanin disa familje me blet primitive dhe m pas me kolektivizimin e bujqsis u krijua edhe sektori i apikulturs. N kt periudh u krijuan dy parqe bletsh me nga 60 familje por me rendiment t ult 6-8kg pr familje. Pas viteve 1990 apikultura u zhvillua, duke u krijuar disa parqe dhe sot ka gjndje 410 familje. Interesi ndaj ksaj dege t bujqsis sht n rritje. I till sht edhe trajtimi dhe rendimenti i apikulturs n 10-18kg pr familje. Shumica e prodhimit tregtohet jasht komuns si dhe n shtetin fqinj, Greqi.

Artizanati.
Artizanati prfaqsohet nga punishtet e prodhimeve blegtorale nga do familje, pr konsum dhe disa pr tregti, prpunimi i rrushit, frutave, furra buke, fabrika mielli, mulli bloje me uj dhe energji elektrike. N aktivitetet artizanale futet prpunimi i lndve t para bujqsore e blektorale t cilat n komunn e arshovs kan vlerat dhe rndsin e tyre. Prpunimi i qumshit realizohet pothuajse n do familje dhe nnproduktet e tij prdoren kryesisht pr konsum vetjak. N fakt ekzistonin edhe disa familje t cilat i nxjerrnin prodhimet e tyre n treg. Megjithat n komun ka 3 baxho t cilat grumbullojn lndn e par blektoral dhe nxjerin produktet n tregun e gjer.Duhet te theksoj se keto informacione jane marre nga qendra e komunes, mbeshtetur ne statistike, por ne realitet duke qene se pjesa me e madhe e popullsise eshte ne emigrim , prandaj te dhenat qe paraqitet ne kete detyre bien ne kontradite me realitetin.Edhe prpunimi i miellit ka rndsi ku n komun ekziston nj furr buke me kapacitet t vogl, megjithat da familje fshatare, n prgjithsi, merret vet me prpunimin e tij.

Energjitika. Komuna e arshovs ka pasuri t mdha ujore t cilat mbartin energji

hidrike. Lumi i Vjoss sht nj nga kto pasuri t jashtzakonshme megjithat ai ende nuk sht shfrytzuar. Ndonse jan br 2 projekte brenda kufirit t komuns ende nuk sht realizuar dika konkrete. N komun energjitika sht prezente n do fshat prbrs t saj q furnizohet nga sistemi unik i energjis. Deri n vitin 1990 ka ekzistuar nj hidrocentral mbi lumin e arshovs, i ndrtuar n vitin 1970. M von ky central u lidh me rrjetin unik t energjis por gjat vitit 1991 ai u shkatrrua dhe tani nuk funksionon m. N komun nuk mungojn problemet e furnizimit me energji elektrike. Si kudo n vendin ton edhe ktu kemi kufizime sidomos kjo n stinn e that t vitit kur mungesa e rreshjeve atmosferike pengon furnizimin e lumenjve me uje. Gjat periudhs s lagt problemi qndron ndryshe, errat e forta dhe stuhit e shiut shkaktojn probleme n linjat e tensionit dhe si pasoj e mosgjetjes s difekteve, fshatra t komuns kan ngelur pr dit me radh pa energji. Gjithashtu me energji hidrike funksionon ende nj mulli i vjetr n fshatin e arshovs, me kapacitet t vogl.

-Prpunimi i drurit. Prpunimi i drurit pr materiale ndrtimi bhet nprmjet dy punishteve q ekzistojn n komun t cilat jan t pajsura me t gjitha mjetet e duhura. Kto punishte shfrytzojn lndn drusore t vendit ose t bler nga jasht komuns. Dy punishtet jan t vendosura prkatsisht n fshatin e arshovs dhe at t Iliarit. -Prpunimi i rrushit dhe pemve frutore. Kryesisht rrushi prpunohet individualisht nga do familje duke prodhuar raki, ver, uthull, etj Nj pjes tjetr e prodhimit t rrushit nga vreshtat, rreth 6000kv, u shitet punishteve t rrushit n qytetin e Leskovikut dhe Prmetit etj sipas marveshjeve individuale. Po kshtu do familje prpunon pr nevoja vetjake, sidomos pr dimr recelra t ndryshm, perime dhe fruta t thata sipas nevojave. -Artizanati artistik. Traditat e vjetra t komuns s arshovs prsa i prket artizanatit artistik vazhdojn ende. Ruhen punimet e dors me grep dhe qndisje, t shum kerkuara nga tregu, sidomos nga ai i jashtm. Shum gra e vajza merren me kto lloj punimesh. N t shumtn e rasteve bhen pr zbukurime n familjet e tyre ndrsa n rastet e pakta ato tregtohen n shtetin e Greqis.

Potenciali turistik.
Pr vet shtrirjen gjeografike dhe relievin q arrin deri n lartsit 2485m mbi nivelin e detit, pyjet e bukura me dushk, bredh e pish (si n korijen e arshovs s vjetr, Perat e uk), burimet e shumta me uj t pastr q dalin nga thellsit e malit t Nemrks (n ujvarn e Sopotit e Strmbec), brigjet e bukura t lumit t Vjoss me rrjedhn e pastr, malet e mbuluara me dbor ku n disa gropa t Nemrks nuk shkrin gjat gjith vitit, prbjn nj ansambl t mrekullueshm turistik. Kjo po trheq gjithnj e m shum vmendjen e t huajve sidomos n drejtim t cirqeve akullnajore t Nemrks. Gjithashtu turist t ardhur nga Greqia shfrytzojn rrjedhn e rrmbyeshme t Vjoss pr ushtrimin e sportit t Kajakut. Kshtu komuna e arshovs ofron nj sr mundsish n drejtimin e turizmit ku nj nga kto drejtim sht edhe zhvillimi i turizmit rural dhe familjar. Turizmi rural dhe familjar. N shum fshatra akomodohen pushues t ndryshm, sidomos ish banor t komuns t cilt preferojn q nj pjes t pushimeve ta kalojn n vendlindjen e tyre. Fshatrat ofrojn mjedise lodhse, ambjente t pastra e t qeta larg zhurms s qytetit. Gjithashtu mund t merresh me aktivitete t ndryshme si gjueti, peshkim, etjNdrsa interesante do t ishte t shijoje produkte t ndryshme bujqsore e blektorale t amviseve fshatare. Turistt n kt komun nuk mund t them se jan t shumt por gjat muajit korrik, gusht e shtator fshatrat marrin gjallrin e munguar. N t shumtn e rasteve turistt dhe vizitort jan ish banor ose t afrmit e banorve aktual. Turizmi fetar.

Duke qn se komuna sht nj zon me banor autokton t besimit Orthodoks, q n lashtsi ka pasur 36 kisha dhe 2 manastire, nj pjes e tyre me vlera artistike t punimit, ndrtuar gjat vitit 1400-1880. Vitet e fundit, gjat festimeve fetare, n kt zone vijne shum turist sidomos grek si dhe vizitort e prhershm t qytetit t Leskovikut e Prmetit madje edhe m larg nga Kora e Tirana. Kto i kthejn festat n nj panair popullor. T tilla organizohen do vit n kishn e Shn Sotirit, n fshatin e Zheps, Shn Pandelimoni n Kanikol, Shn Iliut n Draov dhe e Shn Maris n arshov. Prespektivat e zhvilimit t turizmit. Vlerat e shumta natyrore dhe humane q ofron kjo komun i hapin asaj rrugt e zhvillimit t turizmit.Parashikohet q s shpejti t fillojn punimet pr ndrtimin e nj fshati turistik pran fshatit t Kanikolit.Pr kt projekt jan gjetur dhe fondet e duhura nga nj shoqat turistike Gjermane. N kt drejtim ka akoma shum probleme n lidhje me infrastrukturn sidomos pr rrugt rrurale. Infrastruktura.

Infrastruktura rrugore. Komuna e arshovs prshkohet nga nj rrjet rrugor i cili lidh t gjitha qndrat e banuara, midis tyre dhe me rajone t tjera t vendit ton. Gjndja e rrugve nuk sht e knaqshme. Ekzistojn nga ato t nivelit m t ult e primitiv deri te autostrada me 4 korsi. N komun kalojn rrug rurale, rajonale kombtare dhe ndrkombtare. Rrugr rurale. Jan n gjndje mjaft t keqe rreth 16km rrug t tilla, t pa asfaltuara ku makinat mund t lvizin me shum vshtirsi. Ato lidhin fshatrat n krahun e majt t lugins s Vjoss, konkretisht Psilloter-Biovizhd-Zhep-Strmbec. Me to, pjesn tjetr t komuns e ndan lumi i Vjoss n t ciln jan ndrtuar dy ura (pasarela) q mundsojn qarkullimin e banorve dhe automjeteve t vogla si dhe 3 t tjera vetm pr kmbsot dhe kafsht. Rrug rajonale e kombtare. Prshkojn komunn n t gjith gjatsin e saj me drejtim veri-jug dhe jan afrsisht 29km. Nprmjet tyre bhet e mundur lidhja me qytetin e Prmetit dhe t Leskovikut (pra me qndrat urbane), gjithashtu kjo rrug ka karakter kombtar pasi nprmjet saj bhet ndrlidhia midis pjess juglindore t vendit ton (Korc,Ersek,Leskovik) me pjesn jugore (Tepelen, Gjirokastr, Sarand e m gjer) .Kto rrug jan n gjendje m t mir, t asfaltuara, dy kalimshe dhe vitet e fundit jan riparuar. Rrug ndrkombtare. Me hapjen e piks doganore t Tre Urave, rugs q lidhte kufirin me brendsin e vendit ton ju kushtua nj rndesi e veant. Kshtu nga kufiri deri n fshatin e arshovs sht rindrtuar rruga ekzistente, me prmasat e nj autostrade (4 korsi), afrsisht 8 km e gjat. Nprmjet saj, jo vetm komuna por edhe rajone t tjera t vendit ton, lidhen me shtetin fqinj, Greqin.

T gjitha rrugt n komunn e arshovs kan rndsi t vecant sepse realizojn ndrlidhje t shumta brenda dhe jasht komuns. Ekzistenca e tyre ka mundsuar gjithashtu mos izolimin e zons nga rajone t tjera t vendit ton e m gjer. Gjithsej n komun ekzistojn 52km rrug t asfaltuara dhe t pa asfaltuara, parsore e dytsore. Dogana e Tre Urave. Funksionon q prej vitit 2002 dhe lidh komunn e arshovs me qytetet Konic, Janin e m gjer t shtetit t Greqis. Kjo ka br t mundur shtimin e fluksit t qarkullimit pr njerzit, mallrat dh informacionin midis dy shteteve. Ky fluks rritet shum gjat periudhs s vers dhe festave. Mjetet e qarkullimit. N komun qarkullimi kryhet nprmjet automjeteve si edhe, n raste t veanta nprmjet kafshve. Numri i automjeteve pr t gjth komunn sht rreth 35 autovetura, 5 fugona, 4 makina transporti etj Kjo sasi dyfishohet gjat vers kur vijn pr pushime emigrantt vendas t pajisur me automjetet e tyre. Lidhja e komuns me qytetin e Prmetit, Leskovikut e Kors bhet nprmiet shoqats s autobuzave Prmet ku do dit ka linj pr qarkullimin e banorve me autobuz ose fugona. Edhe kafsht q prdoren pr transport kan rndsi t vecant. T tilla jan mushka e gomari q trasportojn podhime nga mali (qumsht, dru zjarri,etj) si dhe prodhime te ndryshme t fushs. Kafsht e transportit dikur kan patur rndsi m t madhe sidomos n fshatrat Psilloter, Biovizhd, Zhep, Kanikol ku rrugt ekzistuese nuk e mundsonin qarkullimin me automjete. Sistemi telefonik. Edhe prsa i prket sistemit telefonik komuna sht e pajisur me nj post e cila ndodhet n qndrn e komuns (arshov). Nprmjet saj bhet ndrlidhja me do vend, brenda dhe jasht tij. Komunikimi telefonik fiks, prve fshatit t arshovs, n fshatra t tjera nuk ekziston. sht prhapur kshtu n kto kushte komunikimi me celular ku disponojn mbi 60% e familjeve. Para vitit 1990 do fshat ka patur lidhje telefonike me qndrn por m von u shkatrrua dhe nuk u krye asnj investim pr ta rikthyer at n gjndjen e mparshme.

Shrbimet
Rrjeti tregtar. Rrjeti tregtar gjithmon ka qn prezent n komunn e arshovs. Para viteve 1930 shum tregtar vendas operonin n fshatra t ndryshme duke tregtuar mallrat q sillnin nga kurbeti. Gjithashtu rol t rndsishm kan luajtur edhe tregtart e

jashtm (pra q nuk ishin banor t komuns). Gjat regjmit komunist kudo n fshatrat e komuns ekzistonin qndra tregetare si ushqimore, klube, nje hotel etj Pas viteve 1990 rrjeti tregtar mori zhvillim t madh. U ndrtuan pika tregtare, lokale, klube si dhe nj hotel i ri n fshatin e arshovs. Sot t shprndara n komun ekzistojn 18 qndra tregtare ushqimore me shumic, magazina shumice dy, klubekafene 7, hotel 1. Prvec ktyre ka edhe tregtar ambulant q vijn nga Prmeti, Klcyra, Erseka e Korca. Po kshtu pran dogans s Tre Urave sht nj supermarket q tregton mallra t ndryshme t ardhura kryesisht nga Greqia.

Shndetsia. Shrbimi shndetsor n komunn e marr n studim sht i mir organizuar. do fshat mbulohet nga shrbime ambulatore me infermiere. N fshatin e arshovs sht qndra e re shndetsore ku punojn nj mjk, nj imfermiere-mami dhe dy infermie t tjera. Spitali sht i pajisur me zyrn e urgjencs,t vizitave, me salln e lindjeve si dhe me zyrn e stomatologut. Kjo qndr, n ndryshim nga ajo e mparshe sht pajisur me kushte m t mira dhe me mjete m moderne. N fshatin e Iliarit gjithashtu ekziston nj ambulanc e rregullt e pajisur me ndihms mjek. Rrjeti shndetsor i komuns sht i lidhur ngusht me qndrn shndetsore t qytetit t Prmetit.

Arsimi dhe kultura. N komunn e arshovs, e njohur si nj zon arsim dashse, shkollat jan t prhapura n do fshat. Deri n vitin 1921,kur u hap shkolla e par shqipe n fshatin e Carshovs, ka patur nj shkoll ku jepej msim n gjuhn greke. Pas vitit 1945 arsimi mori zhvillim t madh ku n do fshat u hapn shkolla fillore. N vitin 1956 u hapn edhe katr shkolla 8-vjecare n fshatrat arshov, Zhep, Strmbec e Iliar ndrsa n vitin 1975 u hap shkolla e mesme bujqsore n arshov. Para vitit 1990 gjndja e shkollave ishte e till: shkolla fillore 6 (n fshatrat Psilloter, Biovizhd, Dracov, Kanikol, Munushtir, Pllumbar). shkolla 8-vjecae 3 (n fshatrat Iliar,Zhep,Strmbec) shkoll e mesme 1 (n fshatin arshov) Si rezultat i nj popullsie t dendur gjat ksaj periudhe shkollat ishin t mbingarkuara nga nxnsit. Por situata ndryshoi menjher pas viteve 1990. Si pasoj e drejtprdrejt e emigracionit shum familje u larguan dhe pr kt numri i nxnsve u ul. Kjo solli mbylljen e nj sr shkollash t cilat vshtirsuan arsimimin e popullsis s mbetur.

Sot n komunn e arshovs gjenden: shkolla fillore 3 (n fshatrat Zhep,Dracov e Pllumbar) shkolla 8-vjecare 2 (n fshatrat Strmbec e Iliar) shkoll e mesme 1 (n fshatin arshov) Kt vit shkollor, pra 2004-2005, nga numri shum i vogl i nxnsve, u mbyll edhe viti i par i gjimnazit. Edhe aktivitetet kulturore kan dallim t dukshm midis periudhs para90 dhe pas 90. N do fshat ka pasur vatr kulture me aktivitete t shumta artistike ndrsa sot ekziston vetm shtpia e kulturs, me salln e shfaqjeve dhe mbledhjeve n arshov me kapacitet 250 vende ku, pothuajse, nuk zhvillohet asnj aktivitet. Organizmi administrativ. Komuna e arshovs administrohet nga kshilli q sht organi m i lart legjistativ si dhe nga kryetari i komuns me aparatin e tij q sht organi egzekutiv. N do fshat ka kshill pleqsie si organ drejtues. Aparati administrativ i komuns ka zyrn ekonomike, zyrn e tatim-taksave, zyrn e bujqsis e blegtoris, arsim-kulturn dhe urbanistikn ku kryhen t gjitha veprimet sipas kopetencave t pushtetit lokal. Shrbimet komunale. Komuna sht e mir sistemuar me ujin e pijshm. do fshat sht i paisur me ujsjellsin e vet q funizon pr 24 or t gjitha familjet. Si rezultat i pasurive t shumta ujore kjo komun nuk ka pasur ndonjher probleme t kti lloji. Ujrat, n baz t analizave rezultojn t pastr dhe prdoren gjersisht n aktivitete t ndryshme t banorve.

Potenciali turistik. Pr vet shtrirjen gjeografike dhe relievin q arrin deri n lartsit 2485m mbi nivelin e detit, pyjet e bukura me dushk, bredh e pish (si n korijen e arshovs s vjetr, Perat e uk), burimet e shumta me uj t pastr q dalin nga thellsit e malit t Nemrks (n ujvarn e Sopotit e Strmbec), brigjet e bukura t lumit t Vjoss me rrjedhn e pastr, malet e mbuluara me dbor ku n disa gropa t Nemrks nuk shkrin gjat gjith vitit, prbjn nj ansambl t mrekullueshm turistik. Kjo po trheq gjithnj e m shum vmendjen e t huajve sidomos n drejtim t cirqeve akullnajore t Nemrks. Gjithashtu turist t ardhur nga Greqia shfrytzojn rrjedhn e rrmbyeshme t Vjoss pr ushtrimin e sportit t Kajakut. Kshtu komuna e arshovs ofron nj sr mundsish n drejtimin e turizmit ku nj nga kto drejtim sht edhe zhvillimi i turizmit rural dhe familjar.

Turizmi rural dhe familjar. N shum fshatra akomodohen pushues t ndryshm, sidomos ish banor t komuns t cilt preferojn q nj pjes t pushimeve ta kalojn n vendlindjen e tyre. Fshatrat ofrojn mjedise lodhse, ambjente t pastra e t qeta larg zhurms s qytetit. Gjithashtu mund t merresh me aktivitete t ndryshme si gjueti, peshkim, etjNdrsa interesante do t ishte t shijoje produkte t ndryshme bujqsore e blektorale t amviseve fshatare. Turistt n kt komun nuk mund t them se jan t shumt por gjat muajit korrik, gusht e shtator fshatrat marrin gjallrin e munguar. N t shumtn e rasteve turistt dhe vizitort jan ish banor ose t afrmit e banorve aktual. Turizmi fetar. Duke qn se komuna sht nj zon me banor autokton t besimit Orthodoks, q n lashtsi ka pasur 36 kisha dhe 2 manastire, nj pjes e tyre me vlera artistike t punimit, ndrtuar gjat vitit 1400-1880. Vitet e fundit, gjat festimeve fetare, n kt zone vijne shum turist sidomos grek si dhe vizitort e prhershm t qytetit t Leskovikut e Prmetit madje edhe m larg nga Kora e Tirana. Kto i kthejn festat n nj panair popullor. T tilla organizohen do vit n kishn e Shn Sotirit, n fshatin e Zheps, Shn Pandelimoni n Kanikol, Shn Iliut n Draov dhe e Shn Maris n arshov. Prespektivat e zhvilimit t turizmit. Vlerat e shumta natyrore dhe humane q ofron kjo komun i hapin asaj rrugt e zhvillimit t turizmit. Parashikohet q s shpejti t fillojn punimet pr ndrtimin e nj fshati turistik pran fshatit t Kanikolit.Pr kt projekt jan gjetur dhe fondet e duhura nga nj shoqat turistike Gjermane. N kt drejtim ka akoma shum probleme n lidhje me infrastrukturn sidomos pr rrugt rrurale.

ANALIZA SWOT

Ne baze te kesaj analize synohet qe per zonen qe kam marre ne studim te zbuloj se cilat jane pikat e forta per zhvillimin e bujqesise dhe pikat e dobeta. Ashtu sikurse e vura ne dukje te gjitha potencialet qe ofron komuna e arshovs sht e lehte te arrish ne perfundimin se edhe cilat jane edhe prespektivat e zhvillimit te saj. Pozita gjeografike e komuns s arshovs, n skajin jugor t vendit ton sht konsideruar si faktor dhe si resurs njherazi, q ka ndikuar dhe ndikon n popullimin dhe zhvillimin historik t ksaj gjeohapsire. Vendosja n skajin jugor t lugins s Vjoss, n kufi me shtetin grek, n kryqzimin e rrugve t rndsishme q lidhin rajonin qndror Tiran-Durrs me Janinn dhe Greqin jugore, n nj pozicion t favorshm n magjistralit historik Janin-KonicLeskovik-Kor-Manastir-Shkup sht vlersuar jo vetm n aspektin gjeopolitik por edhe si mundsi reale e praktike n zbatimin e politikave t zhvillimit subrajonal dhe integrues n ballkanin jugor. Pa dyshim q komuna ka rolin e vet modest por t rndsishme q ofron mundsi zhvillimi dhe prosperitet. Ndodhet pran piks doganore t Tre Urave, nj trampolin pr zhvillimin e mtejshm ekonomik. Ajo ofron potenciale t mdha t resurseve natyrore. Relievi dhe klima ofrojn kushte t prshtatshme dhe optimale pr jetn dhe aktivitetin e banorve. Hidrografia e pasur, ende e pashfrytzuar, mund t shrbej pr ndrtimin e hidrocentraleve (n lumin e Vjoss) dhe pr ristaurimin e hidrocentralit t ndodhur n lumin e arshovs. Realizimi i projekteve do t lehtsonte problemin e ndrprerjes s energjis elektrik, megjithate kjo pasuri e madhe ujore perben nje pike te forte per ujitjen e tokave bujqesore. Bimsia e dendur dhe e larmishme duhen konsideruar nj pasuri m vete ,e cila ofron zhvillimin e ekonomis pyjore si dhe industrin e prpunimit t drurit. Por dua t theksoj se qllimi i zhvillimit ekonomik nuk duhet ta degradoj bimsin.T gjitha resurset duhen shfrytzuar n mnyr racionale.Komuna e arshovs sht nj zon me historik dhe vendbanime t hershme. Fakti q ndodhet n luginn e siprme t Vjoss (si nj lugin me pozit strategjike) ja shton edhe m tepr rndsin.

Esht nj zon me popullsi t pakt.Kjo popullsi e paket prezente ne komune ka ndikuar negativisht ne zhvillimin e ekonomise.

Gjat periudhs s tranzicionit, komuna u shoqerua nga probleme q prvese ekonomike u bn edhe sociale. Kshtu emigracioni i mori komuns fuqin puntore dhe blerse, siprfaqet bujqsore u braktisn, u paksua elementi i ri dhe si pasoj ka ndryshime t ndjeshme n strukturn e popullsis. Ka ndryshuar struktura sipas grup-moshave ku sht rritur ajo mbi 60-vje, pra fenomeni i plakjes s popullsis, moshe kjo jo e afte per pune bujqesore mbi te gjitha. Komuna po prjeton edhe fenomenin e paksimit t shtimit natyror t popullsis e lidhur me emigracionin por edhe me aplikimin e politikave t planifikimit familjar q kan reaksionet e veta n kt aspekt. N trsi t ardhurat e do familje, gjat ktyre 15-viteve jan rritur. Ky nuk sht tregues i rritjes ekonomike se sa e t ardhurave q sigurohen nga emigracioni. Megjithat edhe kjo komun ka familje q jetojn n skemn e ndihms ekonomike. Gjendet n prapambetje ekonomike, e ln pas dore nga pushteti qndror, me aktivitet kryesor ekonomin bujqsore, por q ofron mundsi t mdha zhvillimi. Deri n vitin 1945 aktivitet kryesor ka qn ekonomia bujqsore. Ajo kishte karakter tipik ekstensiv dhe mardhniet agrare kapitaliste u zhvilluan gradualisht sipas rrugs Prusiane: ekonomi t vogla bujqsore, e specializuar n prodhime bujqsore-blegtorale pr t plotsuar nevojat vetjake dhe ndonj aktivitet t kufizuar artizanal. N etapn e dyt, 1945-1990 edhe komuna e arshovws u pwrfshi nw reformat ekonomiko-politiko-shoqwrore tw cilat shoqwrizuan tokwn dhe pothuajse tw gjitha resurset dhe pasuritw e zonws. Kjo oi hap pas hapi nw kolektivizimin e bujqwsisw. Gjat vitit 1980 komuna, si i gjith vendi yne u fut n kolaps t vrtet, gj q u shfaq n formn e rnies s ritmeve t prodhimit, mungess s mallrave n treg, rnies s t ardhurave pr do familje dhe varfrimit relativ dhe absolut t popullsis. Pas vitit 1990 dhe pas dshtimit t ekonomis socialiste u zbatuan reforma t cilat bn t mundur kalimin n ekonomi tregu t lir. Zbatimi i ligjit 7501 bri privatizimin e toks dhe ja ktheu at popullsis prezente. Ky ligj nuk e zgjidhi prfundimisht problemin e toks pasi lindn konflikte me shtetin dhe midis pronarve t vjetr dhe t rinj. Sot prioritet ka blegtoria si rruga m efiente pr sigurimin e t ardhurave. Esht e pajisur me infrastrukturn e nevojshme, por ka edhe mangsi, sidomos n infrastrukturn rrugore q lidh fshatrat e komuns. Ka potenciale t mira pr shfrytzimin e turizmit rural e familjar,si dhe at fetar dhe sportiv. Pas vitit 2000 jan br shum studime n gjith zonn e komuns pr zhvillim ekonomiko-shoqror, jan hartuar programe t shumta por kan munguar donatort pasi komuna me fondet e saj nuk mund t realizoj projekte t mdha zhvillimi me fondet aktuale q ka sot. Mbshtetur n zhvillimin ekonomik t rajonit ekzistojn shum mundsi pr t realizuar mjaft projekte. Kto do ti japin komuns nj prosperitet n rritje pr t br t mundur edhe kthimin e nj pjese t emigrantve pr t investuar n fshatrat e tyre brenda

komuns. Objektivat e zhvillimit ekonomiko-shoqrore dhe mundsit reale pr ti realizuar jan shum favorizuese. Disa nga rrugt pr zhvillimin me prosperitet t komuns do t ishin : Zgjidhja prfundimtare e problemit t toks. Kjo do ti ofronte do investitori investime n nj tok t sigurt. Hartimi dhe implementimi I strategjive t zhvillimit rajonal q do t thot : a)- Mbshtetja nga shteti me kredi pr ritjen e nivelit t mekanizimit dhe kimizimit. b)- Ngritja e nj sistemi t prshtatshm pr ujitjen e toks. c)- Prmirsimi i infrastrukturs rrugore. Ndrtimi i dy urave t kalimit t t gjith automjeteve mbi lumin, Vjos n arshov dhe Draov. Lidhja e t gjth fshatrave t komuns me rrugn automobilistike nacionale. d)- aplikimi i politikave t evadimit t prodhimit bujqsor e blegtoral dhe ndrtimi I tregjeve t thithjes s tepricave t prodhimit e)- Ngritja e njsive t thjeshta artizanale t prpunimit fillestar t produkteve bujqsore e blegtorale (zhvillimi i industris s leht ushqimore pr prpunimin e qumshtit, prpunimi i rrushit dhe frutave pr tregti, raki, ver,reel,etj, rritja e siprfaqes s vreshtaris nga 45ha deri n 250ha. Nj fondacion Italian po punon n kt drejtim). )- Ngritja e serave pr perime dhe tufa pr prodhim mishi. f)- zhvillimi i energjitiks, shfrytzimi i ujrave pr energji si dhe industria e ujit t pijshm duke shfrytzuar ujrat e burimeve malore si n Strmbec, Draov, Kanikol, Biovizhd Rindertimi i hidrocentralit mbi lumin e arshovs duke rritur kapacitetin e tij deri n 100 k. Shfrytezimi i lumenjve dhe rezervateve pr prodhimin e peshkut (parashikohen dy:nje ne arshov dhe nje ne Iliar). Ndertimi i ujesjellsit ne fshatin Iliar e Toranik si dhe rikonstruktimi i ujesjellesit n arshove. g)- rikuperimi i zonave pyjore dhe kullotave nga demtimet. T vijen politika t thithjes s kapitalit t huaj dhe t ardhurat nga emigracioni t mund t investohen n zhvillimin e degve t ekonomis t komuns. Organizimi i tregtis ndrkufitare me Greqin nprmjet dogans. T ruhet qndrueshmria e popullsis por edhe t mund t rikthehet nj pjes e popullsis s larguar. T stimulohen projekte pr zhvillimin e turizmit nprmjet ngritjes s qndrave turistike malore, objekteve hotelore, etj (sht hartuar ndrtimi i nj fshati turistik malor n grykn e Nemrks nga nj fondacion Gjerman).

 Lvizja e lire e njerzve dhe mallrave n zonn kufitare. Gjithashtu duhet theksuar se ne zonn e komuns jan bere studime per burime nafte para vitit 1990 dhe gjate vitit 1996 ku kan dale rezultate te mira ne zonn Tre Urat-arshov-Vromoner-Leskovik. Para vitit 1990 jan br studime me leverdi ekonomike pr ndrtimin e dy hidrocentraleve me sistem devijimi ne arshov dhe Stermbec me fuqi 50-60000 k nga ekipi qeveritar n kryesimin e professor P.Radovica. Realizimi i ktyre objektivave do t mundsoj rikthimin e pjeses me aktive t emigrantve duke br investime t tilla n fshatrat e tyre sipas kushteve konkrete. Gjithashtu kjo do t bj t mundur popullimin e disa qendrave t reja brenda komuns s arshovs (Iliar, Toranik, etj) ku mundsit dhe kushtet pr investime jan m t mdha. T gjitha kto zhvillime bhen vetm me nj plan real, me studim si dhe me gjetjen e burimeve fnanciare dhe afrimin e fuqis s aft pr pun. Megjithat vitet e fundit vihet re nje braktisje masive n disa fshatra. Humbja e besimit per zhvillimin e zons, nga mungesa e fondeve shtetrore dhe fondacionet vendase ose t huaja, nuk i japin mundsi shfrytzimit sa m t mite t resurseve q ofron kjo komun.