1. Bilgi nronlarda nasl kodlanyor? Beynin en kark ilemlerinden bir tanesi, bilginin kodlanmas.

Bu srete beyindeki nronlar, yani sinir hcreleri, zarlarnn dnda elektrik akm oluturuyor. Bu elektrik akmlar, akson ad verilen uzantlara ulaarak, onlar vastasyla gerekli olan kimyasal sinyallerin aa kmasn salyor. Bu akmlar sayesinde dnyayla, evremizde olup bitenle ilgili bilgiler beynimize aktarlyor. Ne gryorum?, A mym?, Hangi sokaa sapaym? gibi sorulara yant ite byle bulunuyor.

2. Anlar beyinde nasl saklanyor ve nasl tekrar hatrlanyor? Bir kiinin ismi gibi, yeni bir ey rendiinizde beynin yapsnda birtakm fiziksel deiiklikler meydana geliyor. Ancak bu deiikliklerin hl ne tr deiiklikler olduunu, nerelerde meydana geldiini, bilginin nasl depolandn ya da yllar sonra tekrar hatrlanarak tekrar nasl gndeme getirildiini anlayamyoruz. Beyinde eit eit hatralar var. Ancak beyin, ksa dnem anlarla (yeni renilen bir telefon numarasn hatrlamak gibi), uzun dnem anlar (geen yl doum gnnzde yaptklarnz gibi) birbirinden bir ekilde ayryor. Beyin travmas ya da beynin zarar grmesi ise bu yetenekleri bozabiliyor.

3. Beyin, gelecei nasl ngryor? ou zaman gelecekle ilgili birtakm planlarmz ve ngrlerimiz olur. Gelecein nasl ekilleneceini dnrz. Beynimizde, gelecekle ilgili bir ekil vardr. Ancak beynin bu gelecek simlasyonunu nasl yapt henz anlalm deil. Beyin, dnyayla ilgili ngrlerde nasl bulunabiliyor? Bilim adamlar hl bunun yantn aryor.

4. Duygu ne demek? Beyin, sadece bilgi biriktiren bir organ deil; ayn zamanda duygu, motivasyon, korku ve umutlar barndran bir organ. Btn bunlar bilinaltnda olan eyler aslnda... rnein beynin duygularla ilgili blm sinirli yzlere, o yzleri grmeden de tepki verebiliyor. Kltrler arasnda da temel duygularn da vurulmas, aslnda birbirine benziyor. Hatta Darwinin de gzlemledii gibi, temel duygularn ifade edilmesi btn memelilerde benzer. Bilim adamlar, insanlarn fiziksel tepkilerinin srngenlerin ve kularn tepkilerine ok ciddi bir ekilde benzediine dikkat ekiyorlar.

5. Zek nedir? Zek farkl ekillerde karmza kyor. Ancak biyolojik adan zeknn ne anlama geldii henz bilinmiyor. Milyarlarca nron, bilgiyi harekete geirmek iin nasl birlikte alyor? Gereksiz bilgi beyinden nasl siliniyor? ki kavram birbirine uyunca ve bylece bir soruna zm bulduunuzda, beyinde neler oluyor? Zeki insanlar bilgiyi beyinlerinde hatrlamas kolay, ayr bir blgede mi muhafaza ediyorlar? Beyin fonksiyonlar nn temel ileyiiyle ve nronlar arasndaki balantlarla ilgili, bilim adamlarnn elinde hl ok az bilgi var. Ancak zeknn, beynin tek bir alanyla deil, pek ok blgesiyle ilgili olduu zerinde duruluyor. nsan beyninin dier canllardan fark hl aratrlyor.

6. Beyin, zaman nasl alglyor? Alkladnzda ya da parmanz klattnzda sesi mi daha nce duyarsnz, hareketi mi daha nce grrsnz? Her ne kadar duyma yetenei, grme yeteneinden daha hzl alsa da, parmaklarn grntsyle, karlan ses ayn anda gerekleiyormu hissi douyor. Yani beyin pek ok olayn ayn anda gerekletii hissi yaratarak aslnda bizi kandryor. Beynin zamanla oynadn aslnda ok kolay

anlayabilirsiniz. Aynann karsnda sol gznze bakn. Daha sonra baknz sa gznze kaydrn. Gzlerinizi dier tarafa evirmek bir zaman alyor elbette. Ancak siz gzlerinizin hareket ettiini grmyorsunuz. Gzlerinizi krptrdnzda da aslnda gzleriniz ok ksa sreliine de olsa karanlkta kalyor. Ancak bu karanl da grmyorsunuz.

7. Nasl uyuyor ve rya gryoruz? Zamanmzn te birini uyuyarak geiriyoruz. Aratrmalara gre, az uyumak sinir sisteminde bozuklua yol ayor. Canllar uyuduklarnda beynin bir blm de uyuyor, ama uykunun mekanizmas, ileyii hl bilinmiyor. Uykuda nronlarn ar derecede hareket halinde olduklar biliniyor. Ayrca nemli bir sorunu zmeden nce uyumann, o sorunu zebilmek asndan yararl olduu da dnlyor. Dzenli uykunun, renme kapasitesini de artrd syleniyor. zetle, uyku sayesinde beyin bir ekilde gerekli bilgileri depoluyor, gereksizleri ise ekarte edebiliyor.

8. Beynin ayr ayr olan sistemleri, birbirleriyle nasl btnleiyor?

Gzle bakldnda, aslnda beynin her blgesi ayn grnyor. Ancak aktivitelerini, ilevlerini ltmzde, her nron blgesinde farkl bilgilerin kaytl olduunu gryoruz. rnein grme yeteneini ilgilendiren blgenin iindeki alanlarda hareketler, yzler, keler ve renklerle ilgili eit eit bilgiler bulunuyor. Yetikin bir insann beynini, eitli lkelerin bulunduu bir dnya haritasna benzetebiliriz. Beynin iinde koku, alk, ac, hedef koyma, scaklk, ngr ve daha pek ok eyle ilgili beyin alar var. Farkl ilevlerine ramen bu sistemler birbirleriyle bir ekilde btnleerek ok iyi bir ibirliine giriyorlar.

9. Bilin nedir? lk pcnz dnn. Bu, hafzanzdan hi kmaz. Peki bu hafza, bu deneyimi yaamadan, bu deneyimin bilincinde olmadan nce neredeydi? Modern bilimde, bilin zlememi olan en nemli srlardan biri. Bilin, tek bir fenomen deil. Peki ne? Bilin, beyindeki hangi sistemlerle ilgili? Bilim adamlarnn bu konuda da hibir fikri yok... imdiye kadar yaplan aratrmalara gre, bilin konusunda, byk bir ihtimalle yine bir grup aktif nron iletiim iinde. Bilincin altnda yatan mekanizmann molekllerle ya da hcrelerle ilgili olabilecei zerinde de duruluyor. Belki de mekanizma, bu sistemlerin etkileimleriyle oluuyor. Bilim adamlar bu sralar bilincin, beynin hangi blgeleriyle ilgili olduunu aratryorlar.

10. Bilgisayara kar beyin Beyindeki elektrik akmlarnn hznn, bilgisayarlardaki sinyal hzndan 100 milyon kat daha fazla olduunu biliyor muydunuz? Bir insan, arkadan hemen tanrken, bir bilgisayarn bir yz tanmas genellikle ok zor oluyor. Beynin pek ok ilemi ayn anda yaptn syleyen bilim adamlar, beynin btn blgelerinden gelen bilgilerin tek bir blgede birlemediini, ancak bu farkl blgelerin kendi aralarnda gzel bir ibirliine girdiklerini ve bir a, yani network oluturduklar n belirtiyorlar. Bizim de dnyaya olan bak amz ite bu karmak network sayesinde oluuyor