Universiteti i Prishtins Fakulteti i Arteve Drejtimi : Regji Teatri

Studenti : Kushtrim Mehmeti

Detyr: Vepra Babai Autor: August Strindberg

Prishtin-2013

Jeta dhe vepra

Johan August Strindberg I lindur n Suedi n 1849 - fmija i nj banakjere dhe nj biznesmen i cili u martua vetm disa muaj para lindjes s tij. August Strindberg u rrit n varfri. N nj koh, m shum se dhjet antar jetonin n shtpin e vogl tri-dhomshe. Si fmij ishte i ndjeshm, dyshues, dhe nervoz - sidomos pas vdekjes s nns s tij kur ai ishte trembdhjet vje. Fati i tij nuk u prmirsua as kur shkoi n shkoll. Ai shkoi n Universitetin e Uppsala n moshn tetmbdhjet vjeare dhe jetoi n nj papafingo t vogl e t ftoht. Pas nj semestri t vetm, ai u detyrua t braktis shkolln. Strindbergu i dshpruar nga dshtimet e tij si aktor, vendos t vetvritet. Ngjitet lart n papafingon e vogl, glltet nj pilul opiumi dhe pret vdekjen. Por ai nuk vdes, n vend t ksaj, ai bie n nj gjum t thell, dhe kur zgjohet mendja e tij kujton fmijrin e tij. Strindbergu fillon ti organizoj mendimet e tij n letr dhe n katr dit ai prfundoi dramn e tij t par. Ather ai e kupton natyralisht se ishte i destinuar pr shkrimtar. Nj nga dramat e hershme The Outlaw, i mundson Strindbergut kthimin n universitet, por shum shpejt ai fillon t fjaloset me profesort e tij dhe e braktis shkolln prap. Largohet pr n ishull dhe i prkushtohet shkrimit. Pr fat t keq, Master Olaf, t cilin ai e shkruan atje nuk ka ndonj sukses. Dramaturgu edhe nj her gjen veten duke u rropatur n nj depresion t thell dhe pothuajse sht i vendosur t heq dor nga shkrimi njher e prgjithmon.Por ai bie n dashuri me Baroneshn rangel nj grua e martuar q divorcohet nga burri pr dramaturgun e ri. Nn ndikimin e saj, ai iu kthye shkrimit dhe provoi suksesin e tij t par t vrtet.Strindbergu vdes shum shpejt pas shfaqjes t tragjedis s tij Babai n teatrot amerikane. Premiera e ksaj shfaqje n Amerik ka qen m 9 Prill 1912 n teatrin Brekley n New York, ndrsa vdi nj muaj m pas me 14 Maj 1912 n moshn 63 vjeqare nga pneumonia.

Babai (Fabula) Kapiteni thrret Nejdin q t takohet me priftin pasi q kishte ln shtatzn vajzn Ema. Nejdi i ri n mdyshje pr atsi thot se askush nuk mund ta bind se ai sht babai se mund t ishte Ludvigu nj i ri tjetr, i pa interesuar se nse kishte futur Emn n telashe atij fjalt e Kapitenit e Priftit nuk i hyjn aspak n vesh duke thn se nuk kan se si t vrtetojn se ky sht babai dhe se ai nuk do t humb koh me nj fmij t huaj.Pas largimit t Nejdit fillon drama rreth Berts se far duhet t bhet kur t rritet. Kapiteni dshiron q vajza e tij t bhet msuese t jet nj ateiste t shkollohet n qytet dhe t jet e pavarur.Pastaj n sken hyn Laura e cila nuk sillet mir me Kapitenin por as ai nuk ia lshon rrugn.Pasi pyet Laura se ka ka krkuar Nejdi aty dhe Kapiteni tash veq kishte marr mendimet e Nejdit dhe po thoshte se nuk mund t dihet se kush sht babai, ather fillon diskutimi i shkurt edhe rreth atsis s tij. Pasi largohet Kapiteni vjen Doktori q ishte ftuar nga Laura. Ajo planin e saj pr t marr mbikqyrjn totale t vajzs e kishte prfunduar tash i kishte mbetur vetm egzekutimi. Laura mendjepreht ja bn grackn burrit t saj, bn gjithka pr fitore. I thot se ka mani t blej gjithka, blen gjith librat i thot se Kapiteni me mikroskop mund t shoh npr planete tjera dhe e manipulon suksesshm Doktorin i cili njher heziton pastaj bindet n smundjn e Kapitenit. Prderisa deri n fund Kapiteni asgj nuk heton dhe nuk kupton. Nga fjalt thumbuese t Laurs atij i hyn n mendje se me t vrtet mund ta ket tradhtuar Laura dhe se Berta mund t mos jet fmija i tij. Edhe Berta dshiron t largohet nga shtpia ashtu si Kapiteni por e meta sht se ata nuk gjejn mnyrn e prshtatshme pr t thyer t fuqishmn Laur.Ajo si n shaka v n dyshim atsin e tij ndrsa ato fjal vulosen n kokn e Kapitenit Laura bind edhe m shum Doktorin kur i tregon se Kapiteni po mendon se nuk sht babai i Berts, dhe gjat biseds q bn Doktori me Kapitenin bindet q ai nuk sht mir mentalisht. Kapiteni kishte marr disa letra q ishin pr Laurn ku edhe kishte kuptuar se kjo po shprndan fjal pr gjendjn shpirtrore t tij dhe pr gjoja smundjn q kishte,Kapiteni ndihet n ankth n mos dijeni pasi q vajzn e ka t vetmn q e don.N vazhdimsi kuptohet q Laura nuk e ka dashur Kapitenin asnjher si mashkull. Ajo drgon nj letr n gjykatn e kujdestaris ku shkruan

nga vet kapiten qe sht i smur psikik. Letr kjo drguar doktorit q kishin pasur m hert. Ajo e akuzon pr prdhunim dhe vendosin ta qojn n mendi dhe pr tia veshur kmishn shkon shrbtorja e tij q e ka pasur prej kur ka qen i vogl Margareta e cila e mashtron dhe ia vesh mendin.

Situata dhe Konflikte E tere tragjedia sht e mbushur me situata interesante dhe konflikte veanrisht konfliktet bashkshortore mbizotrojn gjate tere tragjedis nga ato te zakonshmet deri tek ato qe eskalojn ne te pazakonta:
Kapiteni: Ja leket per shtepine,ja dhe leket per shpenzimet e tua.Llogarite mi sill me vone. Laura: Shume te faleminderit !-I mban llogarite per ato qe shpenzon ti ? Kapiteni: Ty nuk ka cte duhet. Laura: Jo,vertet as edukimi I sime bije nuk me duhet.Zoterinjte arriten ne ndonje vendim mbas mbledhjes se soteshme? Pastaj ne raste tjera kur Kapiteni eshte ne kulmin e nervozes ai shprehet edhe me rend : Kapiteni ngrihet Jashte grua!Ne djall u pervelofshi shtriga !-

Nje situat interesante fillimi i tragjedis kur Nejdi takohet me priftin pasi q kishte ln shtatzn vajzn Ema. Nejdi i ri n mdyshje pr atsi thot se askush nuk mund ta bind se ai sht babai se mund t ishte Ludvigu , i pa interesuar se nse kishte futur Emn n telashe atij fjalt e Kapitenit e Priftit nuk i hyjn aspak n vesh duke thn se nuk kan se si t vrtetojn se ky sht babai dhe se ai nuk do t humb koh me nj fmij t huaj. Nejdi arsyetonte vetn duke thn pr Emn:

 kur kudra nuk e on bishtin as qent nuk i shkojn pas.

Pastaj situate tjeter interesante eshte eshte pjesa e Kapitenit kur gjendet ne nje rreth femror ku qdokush deshiron ta edukoj vajzen e tij ai i numeron te gjitha profesionet qe deshirojn femrat per vajzen e tij: Kjo shtpi sht plot me gra dhe t gjitha ato duan ta edukojn fmiun tim. Vjehrra don tia msoj spiritizmin, Laura t bhet artiste, guvernantja ta edukoj si metodiste, Margareta plak si baptiste, kurse shrbtoret po mundohne ta prfitojn pr Nn Terez. Nuk lejohet t arrnohet kshtu shpirti i njeriut, sidomos kur un, q n rradh t par kam t drejt ta formoj karakterin e saj n t gjitha prpjekjet e mija po has n rezistenc. Prandaj duhet ta largoj nga kto t mira . Ndrsa vet ky i gjori dshiron q vajza e tij t bhet msuese t jet nj ateiste t shkollohet n qytet dhe t jet e pavarur. E pr ka i mbetet t vendos vet Berta ndoshta pr ngjyrn e qorapave,ketu thumbon autori,dhe mendoj se pikerisht ketu eshte edhe aktualiteti fatkeqesisht ne kohen tone,ku jo me inponim dictatorial por me nje form tjeter femijeve iu mbetet qe te vendosin me se shumti per ngjyrat e rrobave me te imta. Nje tjeter situate interesante eshte ajo e bisedes se Kapitenit me Margareten ,me njeriun qe e ka rritur ate ai I thote:
Kapiteni Oh e dashur,si mund ta harroj kete ?Ti ke qene per mua si nje nene,ti me ke mbeshtetur deri me sot,kur te gjithe ishin kundra meje,por tani qe ka me shume rendesi se kurre,po me braktis dhe po kalon ne krahun e armikut. Pavarsisht qe Margareta mundohet ta bind Kapitenin ai tani me dyshon ne te gjithe dhe

ndoshta edhe me te drejt sepse eshte vet margareta ajo qe ne fund ia vesh kemishen e te cmendurit.dhe nga aty marr disa citime kur Kapiteni I quant e gjithe armiq:

Kapiteni Po e besoj.Besoj se te gjithe ju jeni armiqte e mi !Nena ime,sepse nuk donte te me sillte ne jete,ngaqe lindja ishte me dhimbje,ishte armikja ime pasi nuk desh ta ushqente embrionin tim duke me nxjerre gati te shtrember !Motra ime ishte armikja ime kur me thosh se duhej ti nenshtrohesha.Gruaja e pare qe perqafova ishte armikja ime, sepse ne vend te dashurise qe i dhashe me dhuroi dhjete vjet semundje.Vajza ime u be armikja ime kur zgjodhi ndermjet teje dhe meje.Dhe ti gruaja ime,u bere armikja ime per vdekje,nuk me leshove deri sa dhashe shpirt !

Tjeter situate delikate dhe interesante eshte biseda e Kapitenit me Lauren Kapiteni kishte marr disa letra q ishin pr Laurn ku edhe kishte kuptuar se kjo po shprndan fjal pr gjendjn shpirtrore t tij dhe pr gjoja smundjn q kishte, dhe ksisoji ai vazhdon: Kapiteni Mendo mir e mir. Nse thyhem, duhet ta l punn e do t bhet pastaj me ne. Nse vdes do ta marrsh sigurimin tim. Por n qoft se vritem, nuk t takon asgj. Pra.. n interesin tnd sht, kusurin e jets ta jetoj me nder deri n fund Laura Pse nuk u ndam me koh? Kapiteni : Sepse na lidhte vajza; por lidhja mu b prang. Dhe si ndodhi kjo? Si? Pas martess kemi jetuar dy vjet pa fmij. Pastaj u smura rnd dhe isha n rrezik t vdes, n kllapi dgjova disa zna n sallon. Ishit ti dhe avokati im, bisedonit mbi pasurin time. T tha se nuk mund t trashgosh asgj, pasi nuk kemi fmij, dhe t pyeti a je shtatzn. Nuk t dgjova se ka u prgjigje. U shrova dhe na lindi Berta.

N vazhdimsi kuptohet q Laura nuk e ka dashur Kapitenin asnjher si mashkull.

Kapiteni sht nj burr i rndomt nj kapiten kalorsie, deri diku i menur dhe plotsisht modern, vrehet q sht i anashkaluar nga familja dhe jeton n mbizotrim t gjinis femrore. Ai sht i manipulueshm kjo nga fakti se mashtrohet nga gruaja e tij dhe arrin n pik kritike,sa kalon deri ne mendi edhe pse nuk mendoj se ai mendet por se ajo q ndodh sht n t mirn e tij,gati m mir t jet larg asaj gruaje sesa te qndroj nen kthetrat e saj,sht personazh pozitiv,por ndoshta edhe i mungon fuqia nj pyetje te fundit po te kishte fuqin dhe dinakerin e Laures kush do te ishte Kapiteni.

Laura Si karakter sht gdhendur ngadal dhe mjeshtrisht. Ajo sht karakter i fuqishm, manipuluese, egoiste,intriguese, dinake, pa dashuri dhe e bindur n aftsit e saja. Mjafton ti citoj disa fjal te Priftit qe tregojn shume nga karakteri i Laures:

Prifti Ah, Laura nuk do..parashikoj veshtiresi serioze.Kur ishte femije kishte zakonin te shtrihej si e vdekur,perderisa te mos arrinte ate qe i shkrepej ne koke,dhe me ta arritur ne behej fjale per ndonje gje ta rikthente,dhe thoshte,qe nuk ishte ajo gjeja qe deshironte,por triumfi i vullnetit te saj.

Ajo poshtron burrin e saj dhe tr gjinin mashkullore, ajo ndihet siperiore ndaj t gjithve dhe sundon t gjith.
Laura Po,superior!Eshte e cuditeshme,por nuk ka mashkull qe te kem veshtruar pa u ndjere superiore mbi te.

sht nj grua luftarake, q po t kishte hargjuar tr aftsit e saja n vetn ajo do t kishte arritur t bhej artiste vet dhe nuk do t kishte krkuar nga e bija. Personazhet tjera nuk jane edhe aq bindese ndoshta nga fuqia e ketyre dy personazheve por ato mbesin ne hije,madje edhe vet Berta mbi dhe rreth te ciles zhvillohet tere tragjedia eshte ne lartesin e duhur nese kushtimisht mund te themi por duhet te ceki se Berta eshte krijuar qe te formoj tragjedin dhe ben asist per Kapitenin dhe Lauren qe te godisin ata.