Professional Documents
Culture Documents
Giaû söû : y = ax3 + bx2 + cx + d vôùi a ≠ 0 coù ñoà thò laø (C). y’ = 3ax2 + 2bx
+ c, y” = 6ax + 2b
−b
1) y” = 0 ⇔ x = (a ≠ 0 )
3a
−b
x= laø hoaønh ñoä ñieåm uoán. Ñoà thò haøm baäc 3 nhaän ñieåm uoán
3a
laøm taâm ñoái xöùng.
2) Ñeå veõ ñoà thò 1 haøm soá baäc 3, ta caàn bieát caùc tröôøng hôïp sau :
i) a > 0 vaø y’ = 0 voâ nghieäm ⇒ haøm soá taêng treân R (luoân luoân taêng)
ii) a < 0 vaø y’ = 0 voâ nghieäm ⇒ haøm soá giaûm (nghòch bieán) treân R
(luoân luoân giaûm)
iii) a > 0 vaø y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1, x2 vôùi x1 < x2
⇒ haøm soá ñaït cöïc ñaïi taïi x1 vaø ñaït cöïc tieåu taïi x2.
Ngoaøi ra ta coøn coù :
+ x1 + x2 = 2x0 vôùi x0 laø hoaønh ñoä ñieåm uoán.
+ haøm soá taêng treân (−∞, x1)
+ haøm soá taêng treân (x2, +∞)
+ haøm soá giaûm treân (x1, x2)
iv) a < 0 vaø y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1, x2 vôùi x1 < x2
⇒ haøm ñaït cöïc tieåu taïi x1 vaø ñaït cöïc ñaïi taïi x2 thoûa ñieàu kieän x1 +
x2 = 2x0 (x0 laø hoaønh ñoä ñieåm uoán). Ta cuõng coù :
+ haøm soá giaûm treân (−∞, x1)
+ haøm soá giaûm treân (x2, +∞)
+ haøm soá taêng treân (x1, x2)
7) (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät caùch ñeàu nhau ⇔ y’ = 0 coù 2
nghieäm phaân bieät vaø y(x0) = 0 (x0 laø hoaønh ñoä ñieåm uoán)
8) Bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình : ax3 + bx2 + cx + d = 0 (1) (a ≠
0) khi x = α laø 1 nghieäm cuûa (1).
Neáu x = α laø 1 nghieäm cuûa (1), ta coù
ax3 + bx2 + cx + d = (x - α)(ax2 + b1x + c1)
nghieäm cuûa (1) laø x = α vôùi nghieäm cuûa phöông trình ax2 + b1x + c1 =
0 (2). Ta coù caùc tröôøng hôïp sau:
i) neáu (2) voâ nghieäm thì (1) coù duy nhaát nghieäm x = α
ii) neáu (2) coù nghieäm keùp x = α thì (1) coù duy nhaát nghieäm x = α
iii) neáu (2) coù 2 nghieäm phaân bieät ≠ α thì (1) coù 3 nghieäm phaân bieät
iv) neáu (2) coù 1 nghieäm x = α vaø 1 nghieäm khaùc α thì (1) coù 2 nghieäm.
v) neáu (2) coù nghieäm keùp ≠ α thì (1) coù 2 nghieäm
BAØI TAÄP OÂN VEÀ HAØM BAÄC 3
Cho hoï ñöôøng cong baäc ba (Cm) vaø hoï ñöôøng thaúng (Dk) laàn löôït coù
phöông trình laø
y = −x3 + mx2 − m vaø y = kx + k + 1.
(I) PHAÀN I. Trong phaàn naøy cho m = 3. Khaûo saùt vaø veõ ñoà
thò (C) cuûa haøm soá.
1) Goïi A vaø B laø 2 ñieåm cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu cuûa (C) vaø M laø ñieåm baát
kyø treân cung AB vôùi M khaùc A , Bø . Chöùng minh raèng treân (C) ta tìm
ñöôïc hai ñieåm taïi ñoù coù tieáp tuyeán vuoâng goùc vôùi tieáp tuyeán taïi M
vôùi (C).
2) Goïi ∆ laø ñöôøng thaúng coù phöông trình y = 1. Bieän luaän soá tieáp tuyeán
vôùi (C) veõ töø E ∈ ∆ vôùi (C).
3) Tìm E ∈ ∆ ñeå qua E coù ba tieáp tuyeán vôùi (C) vaø coù hai tieáp tuyeán
vuoâng goùc vôùi nhau.
4) Ñònh p ñeå treân (C) coù 2 tieáp tuyeán coù heä soá goùc baèng p, trong
tröôøng hôïp naøy chöùng toû trung ñieåm cuûa hai tieáp ñieåm laø ñieåm coá
ñònh.
5) Tìm M ∈ (C) ñeå qua M chæ coù moät tieáp tuyeán vôùi (C).
(II) PHAÀN I I.Trong phaàn naøy cho tham soá m thay ñoåi.
6) Tìm ñieåm coá ñònh cuûa (Cm). Ñònh m ñeå hai tieáp tuyeán taïi hai ñieåm coá
ñònh naøy vuoâng goùc nhau.
7) Ñònh m ñeå (Cm) coù 2 ñieåm cöïc trò. Vieát phöông trình ñöôøng thaúng qua 2
ñieåm cöïc trò.
8) Ñònh m ñeå (Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät.
9) Ñònh m ñeå : a) haøm soá ñoàng bieán trong (1, 2). b) haøm soá nghòch
bieán trong (0, +∞).
10) Tìm m ñeå (Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm coù hoaønh ñoä taïo thaønh caáp soá
coäng.
11) Tìm ñieàu kieän giöõa k vaø m ñeå (D k) caét (Cm) taïi 3 ñieåm phaân bieät. Tìm
k ñeå (Dk) caét (Cm) thaønh hai ñoaïn baèng nhau.
12) Vieát phöông trình tieáp tuyeán vôùi (Cm) vaø ñi qua ñieåm (-1, 1).
13) Chöùng minh raèng trong caùc tieáp tuyeán vôùi (Cm) thì tieáp tuyeán taïi
ñieåm uoán coù heä soá goùc lôùn nhaát.
BAØI GIAÛI
PHAÀN I : m = 3
Khaûo saùt vaø veõ ñoà thò (ñoäc giaû töï laøm)
1) Goïi n laø hoaønh ñoä cuûa M. Vì haøm soá ñaït cöïc tieåu
taïi x = 0 vaø ñaït cöïc ñaïi taïi x = 2 neân 0 < n < 2; y' = –
3x2 + 6x ⇒ heä soá goùc cuûa tieáp tuyeán taïi M laø k1 = –
3n2 + 6n ∈ (0, 3] (vì n ∈ (0, 2)). Ñöôøng thaúng vuoâng goùc
1
vôùi tieáp tuyeán taïi M coù heä soá goùc laø k2 = − (vôùi
k1
0 < k1 ≤ 3). Hoaønh ñoä cuûa tieáp tuyeán vuoâng goùc vôùi
1
tieáp tuyeán M laø nghieäm cuûa – 3x2 + 6x = − (= k2) ⇔
k1
1
3x2 – 6x − = 0. Phöông trình naøy coù a.c < 0, ∀ k1 ∈ (0,
k1
3] neân coù 2 nghieäm phaân bieät, ∀ k1 ∈ (0, 3]. Vaäy treân
(C) luoân coù 2 ñieåm phaân bieät maø tieáp tuyeán ñoù
vuoâng goùc vôùi tieáp tuyeán taïi M.
⇒ Phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa (D) vaø (C) laø
:
– x3 + 3x2 – 3 = (– 3x2 + 6x)(x – e)+ 1
(1)
⇔ – x3 + 3x2 – 4 = x(– 3x + 6)(x – e)
⇔ (x – 2)(x2 – x – 2) = 3x(x – 2)(x – e)
⇔ x = 2 hay x2 – x – 2 = 3x2 – 3ex
⇔ x = 2 hay 2x2 – (3e – 1)x + 2 = 0 (2)
(2) coù ∆ = (3e – 1) – 16 = (3e – 5)(3e + 3)
2
5
e < − 1 hay e >
3
3e − 1
⇔ x1 + x2 = 2
x .x = 1
1 2
9x1.x2(x1 − 2)(x2 − 2) = −1
5
e < −1 haye >
⇔ 3
9[1− (3e − 1) + 4] = −1
55 55
⇔ e= . Vaäy E ,1
27 27
4) Tieáp ñieåm cuûa tieáp tuyeán (vôùi (C)) coù heä soá goùc
baèng p laø nghieäm cuûa :
y' = p ⇔ 3x2 – 6x + p = 0 (3)
Ta coù ∆' = 9 – 3p > 0 ⇔ p < 3
Vaäy khi p < 3 thì coù 2 tieáp tuyeán song song vaø coù heä
soá goùc baèng p.
Goïi x3, x4 laø nghieäm cuûa (3).
Goïi M3 (x3, y3); M4 (x4, y4) laø 2 tieáp ñieåm. Ta coù :
x3 + x4 − b
= =1
2 2a
y3 + y4 − (x33 + x34) + 3(x32 + x24) − 6
= = −1
2 2
Vaäy ñieåm coá ñònh (1, –1) (ñieåm uoán) laø trung ñieåm
cuûa M3M4.
5) Caùch 1 : Ñoái vôùi haøm baäc 3 (a ≠ 0) ta deã daøng
chöùng minh ñöôïc raèng :
∀ M ∈ (C), ta coù :
i) Neáu M khaùc ñieåm uoán, ta coù ñuùng 2 tieáp tuyeán qua
M.
ii) Neáu M laø ñieåm uoán, ta coù ñuùng 1 tieáp tuyeán qua M.
Caùch 2 : Goïi M(x0, y0) ∈ (C). Phöông trình tieáp tuyeán qua
M coù daïng :
y = k(x – x0) − x30 + 3x20 − 3 (D)
Phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa (D) vaø (C) laø :
x 3 3 x 2 3 (3 x 2 6 x)( x x0 ) x03 3 x02 3 (5)
⇔ x − x0 − 3(x − x0) + (x − x0)(−3x + 6x) = 0
3 3 2 2 2
Vaäy (Cm) qua 2 ñieåm coá ñònh laø H(1, –1) vaø K(–1, 1).
Vì y' = – 3x2 + 2mx neân tieáp tuyeán vôùi (Cm) taïi H vaø K
coù heä soá goùc laàn löôït laø :
a1 = y'(1) = – 3 + 2m vaø a2 = y'(–1) = –3 – 2m.
2 tieáp tuyeán taïi H vaø K vuoâng goùc nhau.
± 10
⇔ a1.a2 = – 1 ⇔ 9 – 4m2 = – 1 ⇔ m = .
2
7) Haøm coù cöïc trò ⇔ y' = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät.
⇔ 3x2 = 2mx coù 2 nghieäm phaân bieät.
2m
⇔ x = 0 vaø x = laø 2 nghieäm phaân bieät.
3
⇔ m ≠ 0. Khi ñoù, ta coù :
2 1 1
y = m2x − m + x − my'
9 3 9
vaø phöông trình ñöôøng thaúng qua 2 cöïc trò laø :
2
y = m2x − m (vôùi m ≠ 0)
9
8) Khi m ≠ 0, goïi x1, x2 laø nghieäm cuûa y' = 0, ta coù :
2m
x1.x2 = 0 vaø x1 + x2 =
3
2 2 2 2
⇒ y(x1).y(x2) = m x1 − m m x2 − m
9 9
2 4
= − m2(x1 + x2) + m2 = − m4 + m2
9 27
Vôùi m ≠ 0, ta coù y(x1).y(x2) < 0
4 2
⇔ m 1 0
27
27 3 3
⇔ m2 > ⇔ m>
4 2
Vaäy (Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät.
y'= 0 coù2 nghieäm phaân
bieät
x1,x2
⇔
y(x1).y(x2) < 0
3 3
⇔ m>
2
Nhaän xeùt :
3 3
i) Khi m < − thì phöông trình y = 0 coù 2 nghieäm aâm vaø
2
1 nghieäm döông.
3 3
ii) Khi m > thì phöông trình y = 0 coù 2 nghieäm döông vaø
2
1 nghieäm aâm.
9) a) Haøm ñoàng bieán treân (1,2) ⇔ – 3x2 + 2mx ≥ 0, ∀x ∈
(1,2). Neáu m ≠ 0 ta coù hoaønh ñoä 2 ñieåm cöïc trò laø 0
2m
vaø .
3
2m
i) Neáu m < 0 thì haøm chæ ñoàng bieán treân ,0 . Vaäy
3
loaïi tröôøng hôïp m < 0
ii) Neáu m = 0 ⇒ haøm luoân nghòch bieán (loaïi).
2m
iii) Neáu m > 0 thì haøm chæ ñoàng bieán treân 0,
3
2m
Do ñoù, ycbt ⇔ m > 0 vaø [1,2]⊂ 0,
3
2m
⇔ ≥ 2 ⇔ m≥ 3
3
b) Töø caâu a, ta loaïi tröôøng hôïp m > 0.
2m
Khi m ≤ 0 ta coù haøm soá nghòch bieán treân − ∞, vaø
3
haøm soá cuõng nghòch bieán treân [0, +∞).
Vaäy ñeå haøm nghòch bieán treân [0, +∞) thì m ≤ 0.
Ghi chuù : neân laäp baûng bieán thieân ñeå thaáy roõ raøng
hôn.
m
10) y" = – 6x + 2m , y" = 0 ⇔ x =
3
(Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm caùch ñeàu nhau.
⇔ y = 0 coù 3 nghieäm phaân bieät vaø ñieåm uoán naèm
treân truïc hoaønh.
3 3 3 3
m > m>
⇔ 2 ⇔ 2
m
y = 0 − m3
m2
3 27 + m. 9 − m = 0
3 3
m > ±3 6
⇔ 2 ⇔ m=
2
2m − 1= 0 2
27
11) Phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa (Cm) vaø (Dk)
laø
– x3 + mx2 – m = kx + k + 1
⇔ m(x2 – 1) = k(x + 1) + 1 + x3
⇔ x + 1 = 0 ∨ m(x – 1) = k + 1 – x + x2
⇔ x = – 1 hay x2 – (m + 1)x + k + m + 1 = 0 (11)
a) Do ñoù, (Dk) caét (Cm) taïi 3 ñieåm phaân bieät
⇔ (11) coù 2 nghieäm phaân bieät khaùc – 1
1+ m + 1+ k + m + 1≠ 0
⇔
(m + 1) − 4(k + m + 1) > 0
2
k ≠ −2m − 3
k < m − 2m − 3
2
⇔ (*)
4
b) Vì (Dk) qua ñieåm K(–1,1) ∈ (Cm) neân ta coù :
(Dk) caét (Cm) thaønh 2 ñoaïn baèng nhau.
m 2m3
⇒ (Dk) qua ñieåm uoán ; − m cuûa (Cm)
3 27
2m3 m
⇒ − m = k + 1 + 1
27 3
2m3 − 27m − 27
⇒ k= (**)
9(m + 3)
Vaäy ycbt ⇔ k thoûa (*) vaø (**).
12) Phöông trình tieáp tuyeán vôùi (Cm) ñi qua (–1,1) coù
daïng :
y = k(x + 1) + 1 (Dk)
Vaäy, phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa (Dk) vaø
(Cm) laø :
– x3 + mx2 – m = (– 3x2 + 2mx)(x + 1) + 1 (12)
⇔ m(x – 1) = (– 3x + 2mx)(x + 1) + 1 + x
2 2 3
2
2 m m2 m2
Nhaän xeùt : − 3x + 2mx= −3 x − +
2
≤
3 3 3
Ghi chuù : Ñoái vôùi haøm baäc 3
y = ax3 + bx2 + cx + d, ta coù :
i) Neáu a > 0 thì tieáp tuyeán taïi ñieåm uoán coù heä soá
goùc nhoû nhaát.
ii) Neáu a < 0 thì tieáp tuyeán taïi ñieåm uoán coù heä soá
goùc lôùn nhaát.