Matematika Nizovi I Redovi

Vukomir Vule M. Milinkovi Dalibor M.
osi

Saradnici:
Borislav M. Rankovi Aleksandar B. Rankovi
Vukomir D. irovi Danijela S. Poledica

Matematika
Nizovi i redovi
Ovu knjigu posveujemo svim dobrim ili plemenitim ljudima,
bez obzira na boju koe koju imaju, kojoj veri ili naciji
pripadaju ili kojim imenom Gospoda znali, koji su dolazili iz
raznih delova sveta na programske ili specijalistike kurseve
iz matematike, fizike, elektrotehnike ili biomehanike koje su
vodili autori ove knjige.

Zato je ova knjiga namenjena studentima matematikih,
tehnikih, biolokih ekonomskih ili svih drugih fakulteta gde
se potuje jedino istina da je matematika osnova svih
primenjenih nauka, kako fizike, elektrotehnike, graevine,
ekonomije ili biologije, tako medicine, prava ili filozofije!

Matematika nije skup brojeva, hijeroglifa ili zakoljica
sa kojima narcisoidne ili iskompleksirane reimske
profesorske ate smaraju ili iscrpljuju svoje
nezainteresovane, naivne ili plemenite sluaoce, ve je
matematika otra maeta kojom probrani od odabranih
seku korov i pripremaju podlogu za put na kojem se
stvaraju dobri fiziari, hemiari, tehnolozi, biolozi,
ekonomisti, inenjeri, lekari, pravnici, filolozi, filozofi ili
iskreni i hrabri ljudi a ne narcisoidne, iskompleksirane,
impotentne, podmukle ili primitivne dukele koje mau
nekakvim diplomama ili titulama dobijenim finansijskim,
krevetskim, udbakim ili drugim kanalima!
Dakle, matematika nije sama sebi cilj ili nekakva kraljica
nauka ve iskljuivo slukinja ili osnova svim drugim
primenjenim naukama koju treba upoznavati i negovati
jer nas ona ikada nee izneveriti ili poniziti kao one koje
kupujemo ili podmiujemo lanim predstavljanjem,
kurtonskim nakitom, ratnoprofiterskim dipovima ili istim
takvim (stambenim) kvadratima !!!!!!!

Ako australijskog Buldog mrava neka ptica kljunom ili neka dukela
makazama presee na dva dela, tada nastaje rat izmeu dva dela (istog)
tela kada se rep brani ubadanjem otrom iglom na vrhu a glava otrim
zubiima !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Ne treba ii u daleku Australiju da se vide besmisleni ratovi dva dela
(istog) buldoga jer se bezbroj takvih stvorenja neguje i tamo gde se
peva himna >>Boe pravde<< Ta stvorenja nisu zanimljiva turistima
ili prolaznicima jer niko normalan ne eli da posmatra nakaze koje
ratuju sa sobom zbog par kvadrata zemlje, betona, kamena ili parketa!
Od toga koristi imaju samo buldog advokati, sudije ili njihovi
mentori !!!!!!! Ovde ovek nije nastao oplemenjivanjem majmuna
ve je izgleda bilo obrnuto! Kada ste videli majmuna da se sudi sa
sestrom, bratom, ocem ili majkom!? Takvih sluajeva ima bezbroj
tamo gde se peva himna >>Boe pravde<<

Vana napomena korisnicima ove knjige !!!!!!!

Ako vie dana, meseci ili godina ne napree iskreno miie svoga tela,
tada pri svakoj veoj fizikoj aktivnosti osea zamor ili elju da tu
aktivnost ostavi za neko bolje vreme koje naravno nee doi! Ista elja
se javlja i kada mora iskreno da pripremi neki teak ispit ako je pre
toga tvoj mehanizam za razmiljanje bio na leru a ne na forsau ili
punom gasu! Zato nemoj prekidati sa radom ako posle prvog, drugog ili
(eventualno) petog dana oseti glavobolju jer je to dobar znak ili dokaz
da u glavi ima mozak a ne jogurt! Glavobolja te obavetava da je tvoj
mozak (konano) preuzeo kormilo od hormona ili hemije koji nam
podmeu noge ba u godinama kada zauzimamo startne pozicije! Posle
par dana, glavobolja e biti zamenjena prijatnim oseanjem sigurnosti
koje zrai iz tvojih oiju to je nemogue postii bilo kojom krpicom,
frizurom, minkom ili drugom hemijom! Za one koji su na fakultet
doli da vide ili budu vieni, prethodna napomena je besmislena jer je
uzaludno bacati bisere pred svinje! Svaku uoenu tamparsku ili bilo
koju drugu greku u ovoj knjizi ispravite jer greke u svim dobrim
knjigama i postoje da budu primeene ili ispravljene.
Ministrima prosvete i kulture republike Srbije
gde se peva plemenita himna >>Boe pravde<<

Potovana gospodo, prema elji, preporuci ili plemenitoj
nameri gospodina M. M. . lana gradske vlade prestonice i
jednog od osnivaa stranke G17+ (sada ujedinjeni regioni
srbije) sami smo napisali i za tampu kompletno pripremili
nekoliko knjiga iz matematike i fizike sa zbirkama detaljno
reenih zadataka koje su namenjene uenicima svih srednjih
kola i studentima matematikih, tehnikih, hemijskih, teh-
nolokih, biolokih, ekonomskih, poljoprivrednih ili uma-
rskih fakulteta sa ciljem da se studentima tih fakulteta ili
visokih kola omogui vei izbor kvalitetne literature ili
smanji vreme pripreme ispita ime se (po definiciji) smanjuje
i neprirodno visoka cena njihovog (oigledno) nekvalitetnog
kolovanja!
Na jednoj od tih knjiga (Fizika), ispred imena njenog autora
dopisano je i ime lana gradske vlade, gospodina M. M. .
koji je nekada kao student i sam dolazio na dodatnu nastavu
iz matematike koju je tada vodio prvopotpisani autor i ove
knjige iz matematike. Ta knjiga iz Fizike (bez zbirke zada-
taka) moe se pregledati i na internetu i tamo je postavljena iz
prostorija optinskog odbora stranke G17+ (ili URS) na Vo-
dovcu, to je uz dozvolu gospodina M. M. . uradio njegov
poznanik ili prijatelj i slubenik pomenute stranke. Drugu
knjigu iz izuzetno vane oblasti matematike, namenjenu ue-
nicima svih srednjih kola i studentima fakulteta ili visokih
kola, mi smo sami napisali i kompletno pripremili za tampu,
pri emu je na njenoj naslovnoj strani stavljeno, ne nae, ve
ime pomenutog lana gradske vlade i osnivaa stranke G17+
gospodina M. M. . zbog njegovog (plemenitog!) obeanja
da e on i njegova stranka finansijski pomoi izdavanje i
ostalih knjiga iz matematike i fizike koje smo mi (oigledno)
dobro napisali za potrebe uenika svih srednjih kola i stu-
denata fakulteta ili visokih kola! Ta knjiga predata je naem
iskrenom prijatelju M. M. . lino na ruke u prostorijama
njegove stranke u ulici Topliin venac u Beogradu! Zato ta
knjiga vie od godinu dana nije u rukama uenika ili stu-
denata zbog kojih je danonono i pisana? Zato i ta knjiga
nije postavljena na internet da bude dostupna svim uenicima
ili studentima irom planete jer oni sami najbolje znaju da li
njima neka knjiga koristi ili teti kao bezbroj drugih koje se
jedino mogu koristiti kao sekundarne sirovine ba zato to su
ih takvi autori i pisali! Verovatno ta knjiga nije u rukama onih
kojima je ona i namenjena ili na stranicama interneta ba zato
da se njeni potencijalni korisnici spree da utede vreme,
energiju ili novac koji (nepotrebno) bacaju za (takozvanu)
kolarinu ili za debilske knjige koje mogu da koriste jedino
domaicama za podmetae, da im tiganji sa uprenom
slaninom ne progore mueme ili kao sekundarne sirovine za
papir ili za one retke knjige koje piu profesionalci a ne re-
imski buzdovani ili ate! Ili ta knjiga nije u rukama njenih
potencijalnih korisnika ili na internet stranicama zato da se
genijalnim partijskim ili reimskim autorima podmetaa za
tiganje ne dira u njihove prepunjene depove zbog ega i jesu
stali pod partijske kiobrane.
Dragi prijatelju M. M. . ako vladajua partija kojoj pri-
pada i kojoj si delimino i osniva (URS) ne lae uenike,
studente ili svoje potencijalne birae svojom bajkom da ona
propagira strunost iznad politike onda imaj bar toliko ele-
mentarnog potenja ili isto toliko plemenitosti prema svojim
potencijalnim biraima pa im na stranice interneta sa nekoliko
pritisaka na dugmie tastature stavi i onu drugu knjigu iz
matematike koju su napisali tvoji iskreni prijatelji i na njene
korice stavili tvoje ime zbog iskrenog potovanja prema tebi i
tvojim glasaima ili zbog tvog lanog obeanja da e tvoja
partija finansijski pomoi tampanje i onih drugih (zavrenih)
knjiga iz matematike i fizike za uenike i studente ili za
trokove projektovanja i izrade one (zavrene) tamparske
prese koja je bila namenjena za umnoavanje vrednih knjiga a
ne za reprodukovanje partijskih parazita ili semenkara kojih
smo se nagledali dok smo u prostorijama vae stranke na
Vodovcu pisali knjige pored vaih negovanih iskomple-
ksiranih ili podmuklih parazita kojima smo smetali ba zato
to nismo hteli da budemo deo te parazitske druine ili bilo
koje druge vladajue ili takozvane opozicione partije!
Pa ti si se na dragi prijatelju M. M. . svojim oima uverio
da ova knjiga koju sada neko gleda ili sa zadovoljstvom ko-
risti, predstavlja samo sitne varnice u odnosu na one druge
(zavrene) knjige ili gromove namenjene da uenike, studente
ili njihove roditelje oslobode od straha, kompleksa nie vred-
nosti ili nepotrebnog bacanja novca ili gubljenja zdravlja zbog
podmuklih ili impotentnih partijskih ili fakultetskih dukela
kojima je najbitnije da dolivaju u svoje prepunjene depove
jer impotentne moralne nakaze nemaju ni trunke potenja ili
plemenitosti ak ni prema onima koji pored njih umiru i od
gladi dok impotentne veliine horski pevaju >Boe pravde<
Ako moderna srpska partijska ili (impotentna) profesorska
vlastela misli ili veruje da autori ove knjiice ili mnogih
drugih knjiga gree, onda su sami sebi zadali obiman domai
zadatak da odmah detaljno pregledaju prvo ovu knjiicu (ot-
kriju tamparske ili druge greice) a onda da zajedno sa
(neprobranim !!!!!!???) studentima (neiskompleksiranim) ili
potenim profesorima pregledaju i procene vrednost i svih
ostalih dovrenih knjiga i da nam se za njihovo viegodinje
danonono pisanje ili pripremanje za tampu (odmah) plati
samo toliko koliko poteno zasluujemo jer e ta vlastela
samo tako pokazati da je u srbiji znanje ili strunost iznad
politike ili da postoji iskrena elja da uenici ili studenti imaju
najkvalitetnije knjige ili isto takvo obrazovanje a ne ono sme-
e od literature uz koje se na fakultetima ili visokim kolama
kupuje i naklonost njihovih partijskih profesora koji svoju
maglu prodaju kao muda umesto bubrega!
Dragi na prijatelju M. M. . iz vladajue partije (URS),
sada si ti, tvoja ili sve ostale vladajue ili (takozvane) opo-
zicione partije na ponovnom ispitu iskrenosti, potenja, mo-
rala, humanosti ili elementarne plemenitosti jer ste do sada
nebrojeno puta padali na tim ispitima to se lako moe videti
im se izae na ulicu ili ode do neke kole, fakulteta,
bolnice ili (partijske) policijske stanice gde toliko potuju
nauku ili dobre strune knjige da su tamo reirali i koristili
ak i vampirske metode da spree nae pisanje ili tampanje
knjiga iz matematike, fizike ili elektrotehnike ba zato to oni
najbolje znaju da se polupismenim ljudima sa lanim ili
kupljenim diplomama moe lake vladati nego sa uenim,
iskrenim, hrabrim ili plemenitim svetom kojem su interesi
zajednice iznad njihovih linih impotentnih ciljeva! Ako oni
ili njihove podmiene, plaene, ucenjene ili dresirane dukele
i dalje budu primenjivale svoje satanistike metode da spree
nae pisanje ili tampanje (oigledno) najboljih knjiga iz
matematike ili fizike, onda moraju da znaju da nas nee
zaplaiti, podmititi ili kupiti jer iskreni, poteni ili plemeniti
ljudi svoj obraz ili dostojanstvo ikada ne prodaju kao to to
rade iskompleksirane, bestidne ili impotentne moralne vam-
pirske nakaze, koje bi i roenu majku prodale samo da po-
kau i svoje pare impotentne (ne)moi. Zato se dragi na
prijatelju M. M. . od tebe, tvoje ili svih drugih vladajuih
ili opozicionih partija oekuje da iskreno, poteno ili pra-
vedno procenite vrednost ili plemenitost naeg viegodinjeg
danononog rada u dravi gde se peva himna >Boe pravde<
ili gde se pevaljkama dodeljuju nacionalne penzije dok joj
plemenita sirotinja umire i od gladi.
Svi oni plemeniti pojedinci ili iste takve organizacije koje
imaju plemenitu korist od ove knjige, mogu ako imaju elje
ili mogunosti da uplate donaciju u vidu poklona samo ono-
liko koliko im ova knjiga plemenito koristi uz obeanje da
samo od njih zavisi kada e autori ove knjige na internet str-
anice staviti i sledee (zavrene) knjige ili zbirke zadataka iz
svih oblasti matematike, fizike, elektrotehnike ili biomehanike

Za odgovore na sva vaa iskrena, potena ili plemenita pitanja
moete se obratiti na broj telefona: 061 6522329 u vremenu
od 18 do 21
Za sve one koji kao donaciju u vidu poklona uplate i 1 dinar,
mi emo odgovore na sva njihova plemenita pitanja koja
upute na email adresu: vukomirmilinkovic@gmail.com
odgovoriti ali neka se nepotrebno ne ljute ako na odgovor
budu i saekali jer nismo u mogunosti da odmah odgovorimo.

Brojevi iro rauna na koje moete ako to elite da uplatite
donaciju u vidu poklona su:

Dinarski raun:
Raiffeisen BANK
265-0200000051011-10
Vukomir Milinkovi

Devizni raun:
RZBSRSBG
RAIFFEISEN BANKA AD
BEOGRAD, RS
RS35265050000012183132
VUKOMIR MILINKOVI

Za sve uenike srednjih kola koji polau prijemne ispite iz
matematike na bilo kom fakultetu ili visokoj koli, pripremili
smo savrene knjige iz kojih samostalno mogu da pripreme
svoje ispite, sedei u svojoj kui, na plai ili u nekom izletitu.
Ako to bude zaslueno, i njih emo odmah staviti na internet
stranice da budu dostupne svim ljudima na planeti.
Neka Gospod uva i vodi sve plemenite ljude na planeti, bez
obzira koju boju koe imali ili kako Gospoda zvali
Stvaralac dela koje unapredjuje ljudsko
postojanje zasluuje postavljanje na pijadestal
slave i postaje ideal koji drugi nastoje da
dosegnu, a sam osea euforiju i ivotne
sokove o kojima olimpijac mata, i na
trenutak stie boansko pravo da bude gord.
Metamorfoza stvaraoca je put kroz haotian i
zastraujui svet matematikog aparatusa, u
kom pogled ka planinama analitike
geometrije obeshrabruje i najodvanije, gde
pogrean korak na uskim stazama
diferencijalnih jednaina vodi u ambis oaja i
gde striktni uputi kroz umu nizova i redova
zbunjuju i najsnalaljivije.
Na sledeim stranicama uvideete da su autori
prvi i jedini obavili delo pretvaranja
nekadanje zlokobne divljine u sada pitomu
batu u kojoj je prelaenje preko planina i
ambisa svedeno na mirnu etnju koja na ula
deluje kao ispijanje slatkog nektara.
Prijatan put...

Vukomir M Milinkovic Dalibor M

Cosic Knjiga za samostalno pripremanje ispita 1
Trigonometrija
Za pravougli trougao sa slike, u odnosu na ugao c
_
a je suprotna kateta
/ je nalegla kateta
Razmere izmeu stranica a, / i c pravouglog trougla sa slike imaju nazive:
a
b
c
suprotna kateta
hipotenuza
=
a
c
= sinc sinus c
nalegla kateta
hipotenuza
=
/
c
= cos c kosinus c
suprotna kateta
nalegla kateta
=
a
/
= tg c tangens c
nalegla kateta
suprotna kateta
=
/
a
= ctg c kotangens c
hipotenuza
nalegla kateta
=
c
/
= sec c sekans c
hipotenuza
suprotna kateta
=
c
a
= co sec c kosekans c
U odnosu na ugao ,
_
/ je suprotna kateta
a je nalegla kateta, odnosno
sin, =
suprotna kateta
hipotenuza
=
/
c
cos , =
nalegla kateta
hipotenuza
=
a
c
tg , =
suprotna kateta
nalegla kateta
=
/
a
ctg , =
nalegla kateta
suprotna kateta
=
a
/
Najvazniji odnosi za funkcije istog ugla:
a) sin
2
c + cos
2
c =
_
a
c
_
2
+
_
/
c
_
2
=
a
2
c
2
+
/
2
c
2
=
a
2
+/
2
c
2
=
c
2
c
2
= 1
sin
2
c + cos
2
c = 1 =
_
sin
2
c = 1 cos
2
c = sinc =
_
1 cos
2
c
cos
2
c = 1 sin
2
c = cos c =
_
1 sin
2
c
b) Kako je sinc =
a
c
= a = c sinc cos c =
/
c
= / = c cos c onda imamo
tg c =
a
/
=
c sinc
c cos c
=
sinc
cos c
ctg c =
/
a
=
c cos c
c sinc
=
cos c
sinc
odnosno
tg c ctg c =
a
/

/
a
= 1 = tg c =
1
ctg c
ctg c =
1
tg c
Odredimo sinus, cosinus, tangens i cotangens za 30
45
60

Primenom Pitagorine teoreme odredimo visinu / jednakostranicnog
trougla, jer je ona kateta pravouglog trougla sa stranicama a
a
2
i /
3
0
30
60 60
30
h
h
a a a
a
2
a
2
a
2
60
/ =
_
a
2
_
a
2
_
2
=
_
a
2
a
2
2
2
=
_
4a
2
4

a
2
4
=
_
3 a
2
4
=
_
3 a
2
_
4
=
_
3
_
a
2
2
=
a
_
3
2
U odnosu na ugao 30
suprotna kateta je
a
2
a nalegla / =
a
_
3
2
pa imamo
sin30
=
a
2
a
=
a
2a
=
1
2
cos 30
=
/
a
=
a
_
3
2
a
=
a
_
3
2a
=
_
3
2
tg 30
=
a
2
/
=
a
2
a
_
3
2
=
2a
2a
_
3
=
1
_
3
_
3
_
3
=
_
3
3
ctg 30
=
/
a
2
=
_
3
U odnosu na ugao 60
suprotna kateta je / a nalegla kateta je

a
2
pa imamo
sin60
=
/
a
=
_
3
2
cos 60
=
a
2
a
=
1
2
tg 60
=
/
a
2
=
_
3 ctg 60
=
a
2
/
=
_
3
3
Duzina hipotenuze jednakokrakog pravouglog trougla sa katetama a iznosi
c =
_
a
2
+a
2
=
_
2 a
2
= a
_
2 pa imamo
45
45
a c
a
sin 45
=
a
c
=
a
a
_
2
=
1
_
2
_
2
_
2
=
_
2
2
cos 45
=
a
c
=
_
2
2
tg 45
=
a
a
= 1 ctg 45
=
a
a
= 1
Za 30
45
i 60
imamo:
sin 30
=
1
2
cos 30
=
_
3
2
tg 30
=
_
3
3
ctg 30
=
_
3
sin 45
=
_
2
2
cos 45
=
_
2
2
tg 45
= 1 ctg 45
= 1
sin 60
=
_
3
2
cos 60
=
1
2
tg 60
=
_
3 ctg 60
=
_
3
3
Za dva komplementarna ugla, funkcija jednog jednaka je kofunkciji drugog!
sin 30
= cos 60
sin 45
= cos 45
sin 60
= cos 30
tg 30
= ctg 60
tg 45
= ctg 45
tg 60
= ctg 30
Kako je sin
2
c + cos
2
c = 1 = sinc =
_
1 cos
2
c cos c =
_
1 sin
2
c
tg c =
sinc
cos c
ctg c =
cos c
sinc
tg c ctg c = 1 = tg c =
1
ctg c
ctg c =
1
tg c
onda lako prikazujemo

a) sinc i cos c preko tg c b) sinc i cos c preko ctg c
c) tg c i ctg c preko sinc d) tg c i ctg c preko cos c
a) Ako sin
2
c + cos
2
c = 1 podelimo sa cos
2
c tada dobijamo
tg
2
c + 1 =
1
cos
2
c
= cos
2
c =
1
1 + tg
2
c
= cos c =
1
_
1 + tg
2
c
odnosno
sinc =
_
1 cos
2
c =
_
1
1
1 + tg
2
c
=
_
1 + tg
2
c 1
1 + tg
2
c
=
tg c
_
1 + tg
2
c
b) Ako sin
2
c + cos
2
c = 1 podelimo sa sin
2
c tada dobijamo
1 + ctg
2
c =
1
sin
2
c
= sin
2
c =
1
1 + ctg
2
c
= sinc =
1
_
1 + ctg
2
c
odnosno
cos c =
_
1 sin
2
c =
_
1
1
1 + ctg
2
c
=
_
1 + ctg
2
c 1
1 + ctg
2
c
=
ctg c
_
1 + ctg
2
c
c) tg c =
sinc
cos c
=
sinc
_
1 sin
2
c
ctg c =
cos c
sinc
=
_
1 sin
2
c
sinc
d) tg c =
sinc
cos c
=
_
1 cos
2
c
cos c
ctg c =
cos c
sinc
=
cos c
_
1 cos
2
c
Tabelarnim prikazivanjem dobijenih vrednosti imamo
sinc cos c tg c ctg c
sinc
_
1 cos
2
c
tg c
_
1 + tg
2
c
1
_
1 + ctg
2
c
cos c
_
1 sin
2
c
1
_
1 + tg
2
c
ctg c
_
1 + ctg
2
c
tg c
sinc
_
1 sin
2
c
_
1 cos
2
c
cos c
1
ctg c
ctg c
_
1 sin
2
c
sinc
cos c
_
1 cos
2
c
1
tg c
y
x
a
c
b
0
1
=
r
Prikazimo sinus i kosinus odreenim duzinama uz
pomoc jedinicne kruznice koja ima poluprecnik 1.
Odmah primecujemo da je
sinc =
a
c
=
a
1
= a Duzina suprotne katete
cos c =
/
c
=
/
1
= / Duzina nalegle katete

Dogovorom se uzima da je sinus pozitivan ako se duzina kojom je prikazan
(u ovom slucaju a ) nalazi iznad r - ose, odnosno da je sinus negativan ako
se duzina a nalazi ispod r - ose. Bice jasnije u nastavku.
Dogovorom se uzima da je cosinus pozitivan ako se duzina kojom je prikazan
(u ovom slucaju / ) nalazi desno od j - ose, odnosno da je kosinus negativan
ako se duzina / nalazi levo od j - ose.
Napomena! U matematici se dogovorom uzima da je ugao pozitivan ako je
nastao pomeranjem pomicnog kraka suprotno od kretanja kazaljke na satu,
odnosno da je ugao negativan ako je nastao pomeranjem pomicnog kraka u pr-
avcu kazaljke na satu. U geodeziji i nekim drugim oblastima vazi suprotno.

1
=
r
1
=
r
1
=
r
y
x
c
0 0 0
s
i
n
(
)
s
i
n
cos
y
x

y
x
Primetimo da je sinus pozitivnog ugla pozitivan, jer se nalazi iznad r- ose.
Sinus negativnog ugla je negativan, jer se nalazi ispod r- ose. Kosinus je
pozitivan u oba slucaja jer se nalazi sa desne strane j - ose.
Nikada ne posumnjaj da pojedinci mogu menjati svet !
Oni su to uvek i cinili. Pa ta su radili Hrist, Rudolf Arci-
bald Rajs, Volter, Galileo, ordano Bruno, Arhimed, Gaus,
Hipatija, Sokrat, Platon, openhauer, Spinoza, Nice, Otto
Vajninger, Leonardo, Paskal, Darvin, Ojler, Bernuli, Ant-
ajn, Lajbnic, Njutn, Faradej, Mendeljev, Ciolkovski, Ruer
Bokovic, Dositej, Riman, Anri Poenkare, Hajzenberg, Bor,
Tesla, Maksvel,...
ta rade nedovreni mutanti, ministri, cate i ostala parazi-
tska gamad? Neka se tim problemom pozabave bakterije!
VA
ZNA NAPOMENA!!!!!!! Ako ti se dosadanji postupak

izlaganja nije dopao, onda kupi ili napii bolju knjigu.
Kako nije moguce ni jedno ni drugo, onda ne preskaci ni
jedan red u nastavku!!! Ako to uradi, sebe obmanjuje!!!

Od 0
do 90
sinus raste (od 0 do 1) a od 90
do 180
sinus opada (od 1 do 0) i

ima pozitivne vrednosti. U prvom i drugom kvadrantu sinus ima pozitivne
vrednosti a u trecem i cetvrtom kvadrantu sinus ima negativne vrednosti.
180
150
135
120
90
60
45
30
0
360
210
225
240
270
300
315
330
1 +
1
y
x
sin0
= sin180
= 0
sin30
= sin150
=
1
2
sin45
= sin135
=
_
2
2
sin60
= sin120
=
_
3
2
sin90
= 1
sin210
= sin330
=
1
2
sin225
= sin315
=
_
2
2
sin240
= sin300
=
_
3
2
sin270
= 1
sin360
= sin0
= 0
Na sledecoj slici mozemo videti da cosinus ima najvecu vrednost za c = 0
ili
c = 360
odnosno od 0
do 90
kosinus opada (od 1 do 0). U 1 i 1\ kvadra-

ntu cosinus ima pozitivne a u 11 i 111 kvadrantu negativne vrednosti.
180
150
135
120
90
60
45
30
0
360
210
225
240
270
300
315
330
1 + 1
y
x
cos 0
= cos 360
= 1
cos 30
= cos 330
=
_
3
2
cos 45
= cos 315
=
_
2
2
cos 60
= cos 300
=
1
2
cos 90
= cos 270
= 0
cos 120
= cos 240
=
1
2
cos 135
= cos 225
=
_
2
2
cos 150
= cos 210
=
_
3
2
cos 180
= 1

0
y
x
1 +
1
2
2
3
2
x sin
180
150
135
120
90
60
45
30
x
0
360
210
225
240
270
300
315
330
y
1 +
1
Poreenjem prethodnih i sledecih slika mozemo doci do nekih osnovnih osobina
sinusne i kosinusne funkcije.
a) Funkcija sinus je densina za sve realne brojeve
b) Sinus je periodicna funkcija sa osnovnim periodom 2
c) Sinus je ogranicen intervalom [1, 1 ]
d) Kako je sin( r) = sin r onda je sinus neparna funkcija
e) Sinusna funkcija ima nule za r = /, / 7 a one su njene prevojne tacke
0
y
x
1 +
1
180
150
135
120
90
60
45
30
x
0
360
210
225
240
270
300
315
330
y
1 + 1
x cos
2
2
3
2
a) Funkcija cosinus je densina za sve realne brojeve
b) To je periodicna funkcija sa osnovnim periodom 2
c) Cosinus je ogranicen intervalom [1, 1 ]
d) Kako je cos ( r) = cos r onda je kosinus parna funkcija
e) Kosinusna funkcija ima nule za r =

2
+/, / 7 a one su prevojne tacke
4 4 3 4 4 2 1
b
a
b1
a1
x
y
1
0
1
Pogledajmo kruznicu poluprecnika 1 i u njoj
pravougli trougao cija je hipotenuza jednaka
poluprecniku kruznice. Odmah primetimo da je
tg c =
a
/
=
a
1
/
1
=
a
1
1
= a
1
Za razliku od duzine a ( sinc) koja dodiruje
kruznicu sa unutranje strane, duzina a
1
(tg c)
kruznicu dodiruje (tangira) sa spoljanje strane
Dogovorom se uzimadaje tangens pozitivanako se duzinakojom je oznacen nal-
azi iznad r ose a negativan ako se duzina kojom je oznacen nalazi ispod r ose.

x
y
0
3
3
3
3
3
3
180
150
120
90
60
30
360
210
225
240
270
300 315
330
135 45
0
1
1 +
1
1 +

+
tg 0
= tg 180
= tg 360
= 0
tg 30
= tg 210
=
_
3
3
tg 45
= tg 225
= 1
tg 60
= tg 240
=
_
3
tg 90
= tg 270
=
tg 120
= tg 300
=
_
3
tg 135
= tg 315
= 1
tg 150
= tg 330
=
_
3
3
tg 180
= tg 0
= 0
U 1 i 111 kvadrantu tangens je
pozitivan.
U11 i 1\ kvadrantu tangens je
negativan.
Primetimo i ne zaboravimo
tg (c) = tg c
Dogovoromse uzimadaje kotangens pozitivanakose duzinakojomje oznacenna-
lazi desnoodj ose i negativanakose duzinakojomje oznacennalazi levoodj ose
3
3
3
3
3 3 1 1 + 0
x
y
+
180
150
120
90
60
30
360
210
225
240
270
300
315
330
135 45
0 1 1 +
ctg = 30 ctg 210 = 3
ctg 45 = ctg 225 =1
ctg = ctg = 60 240
3
3
ctg = ctg = 90 270 0
ctg 120 =ctg 300 =
3
3
ctg 0 = +
ctg =ctg = 135 315 1
ctg =ctg = 150 330 3
ctg = 180
+
ctg = 360
U 1 i 111 kvadrantu cotangens je pozitivan.
U 11 i 1\ kvadrantu cotangens je negativan.
Vidimo da se tg c i ctg c ponavljaju posle /, / = 1, 2, 3, . . . odnosno da je
tg c = tg ( c +/ ) ctg c = ctg ( c +/ )

y=tgx. Za funkciju tg r =
sinr
cos r
imamo
tg (r) =
sin(r)
cos (r)
=
sinr
cos r
= tg r pa je tg r neparna funkcija
Kako je sin( r + ) = sinr odnosno cos ( r + ) = cos r onda imamo
tg ( r + ) =
sin( r + )
cos ( r + )
=
sinr
cos r
= tg r pa je tg r periodicna funkcija sa
osnovnim periodom i ako sinr i cos r imaju osnovni period 2.
Dakle, tg ( r +/ ) = tg r / = 0, 1, 2, 3, . . .
Kako je tg r =
sinr
cos r
onda je tg r = 0 za
_
sinr = 0 odakle je
r = /, / = 0, 1, 2, 3, . . .
Funkcija tg r =
sinr
cos r
je jednoznacna i denisana za sve realne vrednosti r
koje nisu nule imenioca jer cos r ima nule za r =
2
,
3
2
,
5
2
,
2
2
3
2
2
5
3
2
3
2
2
5
3 0
2
2
tanx
y
x
Ako r tezi nekoj od navedenih tacaka imenioca, tada apsolutne vrednosti tg r

teze beskonacnosti pa ih nazivamo tackama beskonacnosti gde funkcija tg r
nije denisana. Funkcija tg r je rastuca funkcija od r koja od
2
do +

2
prima sve realne vrednosti izmeu i +
Izvan intervala
_
2
, +

2
_
funkcija tg r se periodicno ponavlja pa tangen-
soida ima asimptote u tackama
_
_
r = (
2
odnosno u tackama
r = (
(2/ + 1)
2
/ = 0, 1, 2, 3, . . .
y=ctgx. Za funkciju ctg r =
cos r
sinr
imamo
ctg (r) =
cos (r)
sin(r)
=
cos r
sinr
= ctg r pa je ctg r neparna funkcija.
Kako je cos (r +) = cos r odnosno sin(r +) = sinr onda imamo
ctg r = (r +) =
cos (r +)
sin(r +)
=
cos r
sinr
= ctg r pa je ctg r periodicna funk-

cija sa osnovnim periodom i ako cos r i sinr imaju osnovni period 2.
Dakle, ctg (r +/) = ctg r / = 0, 1, 2, 3, . . . Kako je
ctg r =
cos r
sinr
onda je ctg r = 0 za
_
_
_
cos r = 0 odakle je
r = (2/ + 1)

2
/ = 0, 1, 2, 3, . . .
Funkcija ctg r =
cos r
sinr
je jednoznacna i denisana za sve realne vrednosti r
koje nisu nule imenioca jer sinr ima nule za r = 0, , 2, . . .
2
2
3
2
0
2

2
3
2 2
5
3
2
5
3
2
2
x
y
ctg x
Ako r tezi nekoj navedenoj tacki imenioca, tada apsolutne vrednosti ctg r
teze beskonacnosti pa ih nazivamo tackamabeskonacnosti gde funkcija ctg r
nije denisana. Funkcija ctg r je opadajuca funkcija od r koja u intervalu od
0 do prima sve realne vrednosti izmeu i +
Izvan intervala (0, ) funkcija ctg r se periodicno ponavlja. Kotangensoida
ima asimptote u tackama
_
r = 0 i r = odnosno u tackama
r = (/ gde je / = 0, 1, 2, 3, . . .
Da je covek uvek bio i ostao lazljiv, varalica, verolomnik, nezahvalnik, razbojnik,
slabic, prevrtaljivac, podlac, zavidljivac, prozdrljivac, pijanica, tvrdica, vlasto-
ljubiv, krvolok, klevetnik, razvratnik, fanatik, licemer i glup, to mi je uvek bilo
jasno pa me zato nita od tog neuspelog mutanta ne moze iznenaditi!
Volter
Pitagorina teorema
A
B H C
Iz slicnosti trouglova 1C 1H HC
dobijamo
1
1H
=
1C
1
= (1)
2
= 1C 1H
C
CH
=
1C
C
= (C)
2
= 1C CH
Sabiranjem prethodnih jednacina dobijamo
(1)
2
+(C)
2
= 1C 1H +1C CH = 1C (1H +CH)
. .
1c
= (1C)
2
odnosno
(1)
2
+ (C)
2
= (1C)
2

Funkcije zbira uglova - Adiciona teorema
4 43 4 42 1
y
x
s
i
n
c
o
s
s
i
n
cos
B
C
D
A E
1
0
1
Sa slike uocavamo sledece odnose:
sin( c +, ) = 1 = C +C1 =
= 1C +11 Kako je
1C
11
= cos c = 1C = 11cos c
11 = sin, odnosno
11
O1
= sinc = 11 = O1sinc
O1 = cos , onda imamo
sin(c +,) = 11cos c +O1sinc
= sin, cos c + cos , sinc
= sinc cos , + cos c sin,
Na isti nacin dobijamo
cos(c +,) = O = O1 1 = O1 C1 Kako je
O1
O1
= cos c = O1 = O1cos c O1 = cos ,
C1
11
= sinc = C1 = 11sinc 11 = sin, onda imamo
cos(c +,) = O1cos c 11sinc = cos , cos c sin, sinc odnosno
cos(c +,) = cos c cos , sinc sin,
Kako je sin(,) = sin, cos(,) = cos , onda imamo
sin(c,) = sinc cos(,) +cos c sin(,) = sinc cos , cos c sin, odnosno
cos(c ,) = cos c cos(,) sinc sin(,) = cos c cos , + sinc sin,
Savreno zapamtimo
sin(c +,) = sinccos , + cos csin, sin(c ,) = sinccos , cos csin,
cos(c +,) = cos ccos , sincsin, cos(c ,) = cos ccos , + sincsin,
Kako je sin(c +,) = sinccos , + cos csin, onda za , = c imamo
sin(c +c) = sin 2c = sinccos c + cos csinc = 2 sinccos c Kako je
cos(c +,) = cos ccos , sincsin, onda za , = c imamo
cos(c +c) = cos 2c = cos ccos c sincsinc = cos
2
c sin
2
c
Savreno zapamtimo sin2c = 2 sinccos c cos 2c = cos
2
c sin
2
c

Pokazimo da za proizvoljan ugao r vaze jednakosti
1
sin
_
2
r
_
= cos r 2
sin( r) = sinr
3
cos
_
2
r
_
= sinr 4
cos ( r) = cos r
5
tg
_
2
r
_
= ctg r 6
ctg
_
2
r
_
= tg r
7
sin( 2 / +r) = sinr 8
cos ( 2 / +r) = cos r / = 0, 1, 2, . . .

Primenom formule sin(c , ) = sinc cos , cos c sin, dobijamo
1
sin
_
2
r
_
= sin

2
. .
1
cos r cos

2
. .
0
sinr = cos r
2
sin( r) = sin
..
0
cos r cos
. .
1
sinr = sinr
Primenom formule cos (c , ) = cos c cos , + sinc sin, dobijamo
3
cos
_
2
r
_
= cos

2
. .
0
cos r + sin

2
. .
1
sinr = sinr
4
cos ( r) = cos
. .
1
cos r + sin
..
0
sinr = cos r
Kako je tg c=
sinc
cos c
ctg c=
cos c
sinc
onda primenom rezultata 1
i 3
dobijamo
5
tg
_
2
r
_
=
sin
_
2
r
_
cos
_
2
r
_ =
cos r
sinr
= ctg r
6
ctg
_
2
r
_
=
cos
_
2
r
_
sin
_
2
r
_ =
sinr
cos r
= tg r
Primenom formule sin(c +, ) = sinc cos , + cos c sin, dobijamo
7
sin( 2 / +r) = sin 2 /

. .
0
cos r + cos 2 /
. .
1
sinr = sinr
Primenom formule cos (c +, ) = cos c cos , sinc sin, dobijamo
8
cos ( 2 / +r) = cos 2 /

. .
1
cos r sin2 /
. .
0
sinr = cos r

Kako je sin2c = 2 sinc cos c cos 2c = cos
2
c sin
2
c onda imamo
sin2c =
sin2c
1
=
2 sinc cos c
cos
2
c + sin
2
c
=
2 sinc cos c
cos
2
c
cos
2
c + sin
2
c
cos
2
c
=
2
sinc
cos c
1 +
sin
2
c
cos
2
c
=
2 tg c
1 + tg
2
c
cos 2c =
cos 2c
1
=
cos
2
c sin
2
c
cos
2
c + sin
2
c
=
cos
2
c sin
2
c
cos
2
c
cos
2
c + sin
2
c
cos
2
c
=
1
sin
2
c
cos
2
c
1 +
sin
2
c
cos
2
c
=
1 tg
2
c
1 + tg
2
c
tg 2c =
sin2c
cos 2c
=
2 sinc cos c
cos
2
c sin
2
c
=
2
sinc cos c
cos
2
c
cos
2
c
cos
2
c

sin
2
c
cos
2
c
=
2 tg c
1 tg
2
c
ctg 2c =
cos 2c
sin2c
=
cos
2
c sin
2
c
2 sinc cos c
=
cos
2
c
sin
2
c

sin
2
c
sin
2
c
2
sinc cos c
sin
2
c
=
ctg
2
c 1
2 ctg c
2
c sin
2
c onda imamo
sin3c = sin
_
2c +c
_
= sin2c cos c + cos 2c sinc
= 2 sinc cos c cos c +
_
cos
2
c sin
2
c
_
sinc
= 2 sinc cos
2
c + cos
2
c sinc sin
3
c = 3 sinc cos
2
c sin
3
c
= 3 sinc
_
1 sin
2
c
_
sin
3
c = 3 sinc 3 sin
3
c sin
3
c
= 4 sin
3
c + 3 sinc odnosno
cos 3c = cos
_
2c +c
_
= cos 2c cos c sin2c sinc
=
_
cos
2
c sin
2
c
_
cos c 2 sinc cos c sinc
= cos
3
c sin
2
c cos c 2 sin
2
c cos c
= cos
3
c
_
1 cos
2
c
_
cos c 2
_
1 cos
2
c
_
cos c
= cos
3
c cos c + cos
3
c 2 cos c + 2 cos
3
c
= 4 cos
3
c 3 cos c
Sada lako mozemo videti zato je:
tg (c +,) =
tg c + tg ,
1 tg ctg ,
tg (c ,) =
tg c tg ,
1 + tg ctg ,
ctg (c +,) =
ctg cctg , 1
ctg , + ctg c
ctg (c ,) =
ctg cctg , + 1
ctg , ctg c
Sledeci racun je samo prividno obiman ili komplikovan.

tg (c +,) =
sin(c +,)
cos (c +,)
=
sinc cos , + cos c sin,
cos c cos , sinc sin,
=
sinc cos ,
+
cos c sin,
=
sinc cos ,
cos c cos ,
cos c cos ,
cos c cos ,

sinc sin,
cos c cos ,
+
cos c sin,
cos c cos ,
cos c cos ,
cos c cos ,

sinc sin,
cos c cos ,
=
tg c
1 tg ctg ,
+
tg ,
1 tg ctg ,
=
tg c + tg ,
1 tg ctg ,
tg (c ,) =
sin(c ,)
cos (c ,)
=
sinc cos , cos c sin,
cos c cos , + sinc sin,
=
sinc cos ,

cos c sin,
=
sinc cos ,
cos c cos ,
cos c cos ,
cos c cos ,
+
sinc sin,
cos c cos ,
cos c sin,
cos c cos ,
cos c cos ,
cos c cos ,
+
sinc sin,
cos c cos ,
=
tg c
1 + tg ctg ,

tg ,
1 + tg ctg ,
=
tg c tg ,
1 + tg ctg ,
ctg (c +,) =
cos (c +,)
sin(c +,)
=
=
cos c cos ,

sinc sin,
=
cos c cos ,
sinc sin,
sinc cos ,
sinc sin,
+
cos c sin,
sinc sin,
sinc sin,
sinc sin,
sinc cos ,
sinc sin,
+
cos c sin,
sinc sin,
=
ctg cctg ,
ctg , + ctg c

1
ctg , + ctg c
=
ctg cctg , 1
ctg , + ctg c
ctg (c ,) =
cos (c ,)
sin(c ,)
=
=
cos c cos ,
+
sinc sin,
=
cos c cos ,
sinc sin,
sinc cos ,
sinc sin,

cos c sin,
sinc sin,
+
sinc sin,
sinc sin,
sinc cos ,
sinc sin,

cos c sin,
sinc sin,
=
ctg cctg ,
ctg , ctg c
+
1
ctg , ctg c
=
ctg cctg , + 1
ctg , ctg c

Kako je
_
sin
_
c +,
_
= sinc cos , + cos c sin,
sin
_
c ,
_
= sinc cos , cos c sin,
onda sabiranjem ili oduzimanjem formula u zagradi dobijamo
sin
_
c +,
_
+ sin
_
c ,
_
= 2 sinc cos , odakle je
sinc cos , =
1
2
_
sin
_
c +,
_
+ sin
_
c ,
__
odnosno
sin
_
c +,
_
sin
_
c ,
_
= 2 cos c sin, odakle je
cos c sin, =
1
2
_
sin
_
c +,
_
sin
_
c ,
_
_
Kako je
_
cos
_
c +,
_
= cos c cos , sinc sin,
cos
_
c ,
_
= cos c cos , + sinc sin,
onda sabiranjem ili oduzimanjem formula u zagradi dobijamo
cos
_
c +,
_
+ cos
_
c ,
_
= 2 cos c cos , odakle je
cos c cos , =
1
2
_
cos
_
c +,
_
+ cos
_
c ,
_
_
odnosno
cos
_
c +,
_
cos
_
c ,
_
= 2 sinc sin, odakle je
sinc sin, =
1
2
_
cos
_
c ,
_
cos
_
c +,
_
_
Dobro zapamtimo!
sinc cos , =
1
2
_
sin
_
c +,
_
+ sin(c ,)
_
cos c sin, =
1
2
_
sin
_
c +,
_
sin
_
c ,
_
_
cos c cos , =
1
2
_
cos
_
c +,
_
+ cos
_
c ,
_
_
sinc sin, =
1
2
_
cos
_
c ,
_
cos
_
c +,
_
_
Ako je c +, = r c , = j tada sabiranjem prve i druge jednakosti ili
oduzimanjem druge od prve jednakosti dobijamo
2c = r +j = c =
r +j
2
odnosno 2, = r j = , =
r j
2
Zamenom c =
r +j
2
i , =
r j
2
u formule
sin(c +,) = sinc cos , + cos c sin, sin(c ,) = sinc cos , cos c sin,
dobijamo
sinr = sin
r +j
2
cos
r j
2
+ cos
r +j
2
sin
r j
2
sinj = sin
r +j
2
cos
r j
2
cos
r +j
2
sin
r j
2
Sabiranjem ili oduzimanjem prethodnih relacija dobijamo

sinr + sinj = 2 sin
r +j
2
cos
r j
2
sinr sinj = 2 cos
r +j
2
sin
r j
2
Zamenom c =
r +j
2
i , =
r j
2
u formule
cos (c +,) = cos c cos , sinc sin, cos (c ,) = cos c cos , + sinc sin,
dobijamo
cos r = cos
r +j
2
cos
r j
2
sin
r +j
2
sin
r j
2
cosj = cos
r +j
2
cos
r j
2
+ sin
r +j
2
sin
r j
2
Sabiranjem ili oduzimanjem prethodnih relacija dobijamo
cos r +cos j = 2 cos
r +j
2
cos
r j
2
cos r cos j = 2 sin
r +j
2
sin
r j
2
Obratimo paznju na sledece transformacije
a) sin
2
c =
1 cos 2c
2
cos
2
c =
1 + cos 2c
2
b) sin
2
c sin
2
, = sin(c +,) sin(c ,)
a) Kako je
_
sin
2
c + cos
2
c = 1 odnosno
cos 2c = cos
2
c sin
2
c onda imamo
cos 2c = cos
2
c sin
2
c =
_
1 sin
2
c
_
sin
2
c = 1 2 sin
2
c odakle je
2 sin
2
c = 1cos 2c odnosno sin
2
c =
1 cos 2c
2
Istim postupkom dobijamo
cos 2c = cos
2
c sin
2
c = cos
2
c
_
1 cos
2
c
_
= 2 cos
2
c 1 odakle je
2cos
2
c = 1 + cos 2c odnosno cos
2
c =
1 + cos 2c
2
U cemu je razlika ?
b) sin
2
c sin
2
, =
1 cos 2c
2

1 cos 2,
2
=
(1 cos 2c) (1 cos 2,)
2
=
1
2
_
cos 2, cos2c
_
Kako je cos r cos j = 2 sin
r +j
2
sin
r j
2
onda zamenom dobijamo
sin
2
csin
2
, =
1
2
_
2 sin
2, + 2c
2
sin
2, 2c
2
_
= sin(, +c) sin(, c)
= sin
_
c +,
_
sin
_
c ,
_
Jednakost sin
2
c sin
2
, = sin(c +,) sin(c ,) mozemo dokazati i sledecim
postupkom! Kako je a
2
/
2
=
_
a /
_ _
a +/
_
odnosno
sinc sin, = 2 cos
c +,
2
sin
c ,
2
sinc + sin, = 2 sin
c +,
2
cos
c ,
2
onda imamo

sin
2
c sin
2
, =
_
sinc sin,
_ _
sinc + sin,
_
= 2 cos
c +,
2
sin
c ,
2
2 sin
c +,
2
cos
c ,
2
= 2 sin
c +,
2
cos
c +,
2
2 sin
c ,
2
cos
c ,
2
Kako je 2 sinc cos c = sin2c onda imamo
sin
2
c sin
2
, = sin
2 (c +,)
2
sin
2 (c ,)
2
= sin
_
c +,
_
sin
_
c ,
_
Kako je 1 = sin
2
c + cos
2
c cos 2c = cos
2
c sin
2
c onda imamo
1 + cos c = 1 + cos 2
c
2
= sin
2
c
2
+ cos
2
c
2
+ cos
2
c
2
sin
2
c
2
= 2 cos
2
c
2
1 cos c = 1 cos 2
c
2
= sin
2
c
2
+ cos
2
c
2

_
cos
2
c
2
sin
2
c
2
_
= 2 sin
2
c
2
Dakle, 1 + cos c = 2 cos
2
c
2
1 cos c = 2 sin
2
c
2
odnosno
_
1 + cos c =
_
2 cos
2
c
2
=
_
2
_
cos
2
c
2
=
_
2 cos
c
2
_
1 cos c =
_
2 sin
2
c
2
=
_
2
_
sin
2
c
2
=
_
2 sin
c
2
Kako je
_
_
1 + cos c = 2 cos
2
c
2
= cos
c
2
=
_
1 + cos c
2
1 cos c = 2 sin
2
c
2
= sin
c
2
=
_
1 cos c
2
onda lako dobijamo
tg
c
2
=
sin
c
2
cos
c
2
=
_
1 cos c
2
_
1 + cos c
2
=
_
1 cos c
1 + cos c
odnosno
ctg
c
2
=
cos
c
2
sin
c
2
=
_
1 + cos c
2
_
1 cos c
2
=
_
1 + cos c
1 cos c
Dakle, imamo
sin
c
2
=
_
1 cos c
2
cos
c
2
=
_
1 + cos c
2
tg
c
2
=
_
1 cos c
1 + cos c
ctg
c
2
=
_
1 + cos c
1 cos c
2
c sin
2
c onda imamo
sinc = sin2
c
2
= 2 sin
c
2
cos
c
2
cos c = cos 2
c
2
= cos
2
c
2
sin
2
c
2
Kako je sinc = 2 sin
c
2
cos
c
2
cos c = cos
2
c
2
sin
2
c
2
onda imamo

tg c =
sinc
cos c
=
2 sin
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
=
2
sin
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
cos
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
=
2 tg
c
2
1 tg
2
c
2
ctg c =
cos c
sinc
=
cos
2
c
2
sin
2
c
2
2 sin
c
2
cos
c
2
=
cos
2
c
2
sin
2
c
2
sin
2
c
2
sin
2
c
2
2
sin
c
2
cos
c
2
sin
2
c
2
=
ctg
2
c
2
1
2 ctg
c
2
Dakle,
sinc=2 sin
c
2
cos
c
2
, cos c=cos
2
c
2
sin
2
c
2
tg c=
2 tg
c
2
1 tg
2
c
2
, ctg c=
ctg
2
c
2
1
2 ctg
c
2
sinc=
sinc
1
=
2 sin
c
2
cos
c
2
sin
2
c
2
+cos
2
c
2
=
2 sin
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
+cos
2
c
2
cos
2
c
2
=
2
sin
c
2
cos
c
2
cos
c
2
cos
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
+
cos
2
c
2
cos
2
c
2
=
2 tg
c
2
1+ tg
2
c
2
cos c=
cos c
1
=
cos
2
c
2
sin
2
c
2
sin
2
c
2
+cos
2
c
2
=
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
+cos
2
c
2
cos
2
c
2
=
cos
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
+
cos
2
c
2
cos
2
c
2
=
1tg
2
c
2
1+ tg
2
c
2
tg c=
sinc
cos c
=
2 sin
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
=
2 sin
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
=
2
sin
c
2
cos
c
2
cos
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
=
2 tg
c
2
1tg
2
c
2
ctg c=
cos c
sinc
=
cos
2
c
2
sin
2
c
2
2 sin
c
2
cos
c
2
=
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
2 sin
c
2
cos
c
2
cos
2
c
2
=
cos
2
c
2
cos
2
c
2
sin
2
c
2
cos
2
c
2
2
sin
c
2
cos
c
2
cos
c
2
cos
c
2
=
1tg
2
c
2
2 tg
c
2

Sinusna i kosinusna teorema
c l l
b
a
A D B
c
C
hc
h
a
Za pravougle trouglove 1C i 1C1

vaze sledeci odnosi pojedinih duzina
/c
/
= sinc = /c = / sinc
/c
a
= sin, = /c = a sin, Dakle,
/c = / sinc = a sin, ili / sinc = a sin,
Delenjem sa sinc sin, dobijamo
/
sin,
=
a
sinc
ili
a
/
=
sinc
sin,
.
Slicno dobijamo:
/a
/
= sin = /a = / sin
/a
c
= sin, = /a = c sin, odnosno
/a = / sin = c sin, ili / sin = c sin, Delenjem sa sin sin, imamo
/
sin ,
=
c
sin
=
/
c
=
sin ,
sin
Dakle,
a
sin c
=
/
sin ,
=
c
sin
Ova relacija pok-
azuje da se stranice trougla odnose kao sinusi suprotnih uglova pa imamo
a : / : c = sinc : sin, : sin odnosno
a
sin c
=
/
sin ,
=
c
sin
_
Sinusna
teorema
Prema slici, primenom Pitagorine teoreme dobijamo:
a
2
= ( /c )
2
+ ( c | )
2
| = 1
Kako je ( /c )
2
= /
2
|
2
a
2
= /
2
|
2
+ ( c
2
2c | +|
2
) = /
2
|
2
+c
2
2c | +|
2
odnosno
a
2
= /
2
+ c
2
2 c | Prema slici imamo
|
/
= cos c ili | = / cos c pa je
a
2
= /
2
+c
2
2 / c cos c Za c = 90
= a
2
= /
2
+c
2
Pitagorina teorema
/
2
= a
2
+c
2
2 a c cos , Za , = 90
= /
2
= a
2
+c
2
Pitagorina teorema
c
2
= /
2
+a
2
2 / a cos Za = 90
= c
2
= /
2
+a
2
Pitagorina teorema
Ove tri relacije su kosinusna teorema koja pokazuje da je kvadrat je-
dne stranice trougla, jednak zbiru kvadrata druge dve stranice, uma-
njenom za dvostruki proizvod tih stranica i kosinus ugla koji one cine.

Logaritmovanje
Pogledajmo zanimljivu povezanost izmeu sledecih brojeva
log
10
1 = 0 jer je 10
0
= 1
log
10
10 = 1 jer je 10
1
= 10
log
10
100 = 2 jer je 10
2
= 100
log
10
1000 = 3 jer je 10
3
= 1000
log
10
10000 = 4 jer je 10
4
= 10 000 odnosno
log
10
10000000 = 7 jer je 10
7
= 10 000 000
Pogledajmo slucaj gde je log
10
1000 = 3 odnosno 10
3
= 1000 i na najprostiji
nacin zakljucimo, ta je logaritam broja?
Logaritam od nekog broja (u naem slucaju 1000) je broj (u naem slucaju 3 )
kojim treba stepenovati osnovu ili bazu (u naem slucaju 10) da bi se dobijo
broj (u naem slucaju 1000) od koga se trazi logaritam.
Koji brojevi mogu posluziti kao logaritamske osnove ili baze?
Svi brojevi koji su veci od nule i razliciti od 1 Dakle, brojevi 0 i ,= 1
Koje brojeve cesto ili izuzetno cesto koristimo kao logaritamsku osnovu ?
Cesto koristimo broj 10 pa se logaritam sa osnovom ili bazom 10 (log

10
) obe-
lezava kao log, odnosno log
10
a = log a Logaritam sa osnovom 10 nazivamo i
dekadni logaritam.
Izuzetno cesto koristimo (pomalo cudan broj) c = 2, 7 1828 1828 459 . . .
pa se logaritam sa osnovom c (log
e
) obelezava kao ln odnosno log
e
a = lna
Logaritam sa osnovom c nazivamo i prirodni logaritam.
U redovima koji slede pokazacemo zato je
c = lim
n!+1
_
1 +
1
:
_
n
= 2, 7 1828 1828 459 . . . odnosno
c = lim
n!0
_
1 +:
_
1
:
= 2, 7 1828 1828 459 . . . ( 1828. roen Tolstoj )
Nikada ne zaboravimo :
1
0
log a + log / = log ( a / ) ili log a + log / + log c = log ( a / c )
odnosno zbir logaritama jednak je logaritmu proizvoda.
2
0
log a log / = log
a
/
odnosno razlika logaritama jednaka je logaritmu kolicnika.
3
0
log a
n
= : log a
odnosno stepen nad a moze da pree u proizvod i obrnuto.
Kako je log
10
1 = 0 ( jer je 10
0
= 1 ) onda imamo

log 0, 1 = 1 jer je 10
1
=
1
10
= 0, 1
log 0, 01 = 2 jer je 10
2
=
1
10
2
=
1
100
= 0, 01
log 0, 001 = 3 jer je 10
3
=
1
10
3
=
1
1000
= 0, 001 odnosno
log 0, 00001 = 5 jer je 10
5
=
1
10
5
=
1
100000
= 0, 00001
Logaritam reciprocne vrednosti nekog broja naziva se kologaritam, odnosno
log
1
a
= co log a ili
co log a = log 1 log a = 0 log a = log a = 1 log a = log a
1
= log
1
a
Sledece detalje moramo savreno znati!
1
0

Cemu je jednako c
ln 7
?
c
ln 7
=? Izjednacimo dati izraz, na primer, sa r
c
ln 7
= r Logaritmujemo i levu i desnu stranu
lnc
ln 7
= lnr Prebacimo ln7 iz stepena u proizvod
ln7 lnc = lnr Kako je lnc = ln
t
c = 1
_
c
1
= c
_
onda imamo
ln7 = lnr Odavde je r = 7 odnosno
c
ln 7
= 7 ili c
ln o
= a a 0
. .
nikada ne zaboravimo
Evo jedne primene prethodne relacije, iako izvode detaljno radimo kasnije.
j = r
r
= c
ln r
x
= c
r ln r
= j
0
= c
r ln r
_
1 lnr +r
1
r
_
= r
r
( lnr + 1 )
2
0
Ako je lna = / a 0 cemu je tada jednako a ?
Iz lna = / = a = c
b
a evo i zato.
Logaritmujemo levu i desnu stranu jednakosti a = c
b
lna = lnc
b
/ prebacimo iz stepena u proizvod
lna = / lnc
..
1
lnc = log
t
c = 1 Dakle, iz lna = / = a = c
b
3
0
Iz logaritamskog racuna bice izuzetno korisno znati:
Ako je j = log
o
r tada imamo r = a
= a
log
a
r
Vrlo cesto koristimo relaciju j = r
n
=
_
a
log
a
r
_
. .
r
n
= a
n log
a
r
Jo jedanput ponovimo da nikada ne zaboravimo!
a) Logaritam od 0 je ili log
o
0 = jer je a
1
=
1
a
1
= 0

b) Logaritam od 1 je 0 ili log
o
1 = 0 jer je a
0
= 1
c) Logaritam od je ili log
o
= jer je a
1
=
d) Logaritam negativnih brojeva ne postoji!
e) Logaritam pravog razlomka r =
a
/
gde je a < / ili 0 < r < 1 je negativan.
ln0 = log
t
0 = jer je c
1
= 0
lnc = log
t
c = 1 jer je c
1
= c ln1 = log
t
1 = 0 jer je c
0
= 1
lnc
2
= 2 lnc = 2 1 = 2 ln
1
c
= ln 1 lnc = 0 1 = 1
ln
1
c
2
= ln1 lnc
2
= 0 2 = 2 ln
_
c = lnc
1
2
=
1
2
lnc =
1
2
1 =
1
2
1) Zato je log
3
2 log
4
3 log
5
4 log
6
5 log
7
6 log
8
7 log
9
8 log
10
9 = log 2
Kako je log
10
r = log r log 10 = 1 log
b
a =
log
c
a
log
c
/
log
3
2 =
log
10
2
log
10
3
=
log 2
log 3
onda imamo
log 2
log 3

log 3
log 4

log 4
log 5

log 5
log 6

log 6
log 7

log 7
log 8

log 8
log 9

log 9
log 10
. .
1
=
= log 2
log 3 log 4 log 5 log 6 log 7 log 8 log 9
log 3 log 4 log 5 log 6 log 7 log 8 log 9
= log 2
Vazno ! Mnogo Vazno !! Izuzetno Vazno !!!
Proizvod svih pozitivnih celih brojeva od 1 do :
1 2 3 4 5 (: 3) (: 2) (: 1) : = :!
oznacava se simbolom :! i cita se : faktorijel .
Pogledajmo vrednosti faktorijela za 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, . . . , 15
0! = 1 8! = 1 2 3 4 5 6 7 8 = 40 320
1! = 1 9! = 1 2 3 4 5 6 7 8 9 = 362 880
2! = 1 2 = 2 10! = 1 2 3 4 5 6 7 10 = 3 628 800
3! = 1 2 3 = 6 11! = 1 2 3 4 5 6 7 11 = 39 916 800
4! = 1 2 3 4 = 24 12! = 1 2 3 4 5 6 12 = 479 001 600
5! = 1 2 3 4 5 = 120 13! = 1 2 3 4 5 6 13 = 6 227 020 800
6! = 1 2 3 4 5 6 = 720 14! = 1 2 3 4 5 14 = 87 178 291 200
7! = 1 2 3 4 5 6 7 = 5040 15! = 1 2 3 4 5 15 = 1 307 674 368 000
Primetimo (ili proverimo) da je :
1! = 1 (1 1)! = 1 0! = 1 1 = 1 4! = 4 (4 1)! = 4 3! = 4 6 = 24
2! = 2 (2 1)! = 2 1! = 2 1 = 2 5! = 5 (5 1)! = 5 4! = 5 24 = 120 ili
3! = 3 (3 1)! = 3 2! = 3 2 = 6 :! = :(: 1)! ( : prirodan broj )

Za proizvod pozitivnih parnih brojeva imamo
2 4 6 8 (2:) = (2:)!! : > 1 to se cita dvostruki faktorijel
Ako je : nula ili prirodan broj, tada imamo
0!! = 1 8!! = 2 4 6 8 = 384
1!! = 1 10!! = 2 4 6 8 10 = 3 840
2!! = 2 12!! = 2 4 6 8 10 12 = 46 080
4!! = 2 4 = 8 14!! = 2 4 6 8 10 12 14 = 645 120
6!! = 2 4 6 = 48 i tako redom
Primetimo ili proverimo da je :
(: + 2)!! = :!! (: + 2) : > 0
Za : = 0 imamo 2!! = 0!! 2 = 2 Za : = 6 imamo 8!! = 6!! 8 = 384
Za : = 2 imamo 4!! = 2!! 4 = 8 Za : = 8 imamo 10!! = 8!! 10 = 3840
Za : = 4 imamo 6!! = 4!! 6 = 48 i tako redom
Kako je
_
_
2
n
= 2 2 2 2 :- mnozitelja
:! = 1 2 3 ( : 2 ) ( : 1 ) :
( 2:)!! = 2 4 6 8 ( 2:) onda imamo
2
n
:! = ( 2 1 )
. .
2
( 2 2 )
. .
4
( 2 3 )
. .
6
( 2 ( : 2 ))
. .
2n4
( 2 ( : 1 ))
. .
2n2
2: = ( 2:)!!
odnosno (2:)!! = 2
n
:! gde je : nula ili prirodan broj
Za : = 0 imamo 0!! = 2
0
0! = 1 1 = 1
Za : = 1 imamo 2!! = 2
1
1! = 2 1 = 2
Za : = 2 imamo 4!! = 2
2
2! = 4 2 = 8
Za : = 3 imamo 6!! = 2
3
3! = 8 6 = 48
Za : = 4 imamo 8!! = 2
4
4! = 16 24 = 384
Za : = 5 imamo 10!! = 2
5
5! = 32 120 = 3 840
Proizvod pozitivnih neparnih brojeva
1 3 5 7 (2: + 1) = (2: + 1)!!
Ako je : nula ili prirodan broj, tada imamo
1!! = 1 7!! = 1 3 5 7 = 105
3!! = 1 3 = 3 9!! = 1 3 5 7 9 = 945
5!! = 1 3 5 = 15 i tako redom
Ne zaboravimo (2: + 1)!! =
(2: + 1)!
:! 2
n
: > 0
Za : = 0 imamo 1!! =
1!
0! 2
0
=
1
1
= 1

Za : = 1 imamo 3!! =
3!
1! 2
1
=
6
2
= 3
Za : = 2 imamo 5!! =
5!
2! 2
2
=
120
8
= 15
Za : = 3 imamo 7!! =
7!
3! 2
3
=
5 040
48
= 105
STOP! Vazno !! Izuzetno Vazno !!! Binomni koecijenti
Pogledajmo kolicnike sa zanimljivim brojiocima i imeniocima
7
1
= 7
7 6 5 4
1 2 3 4
= 35
7 6
1 2
= 21
7 6 5 4 3
1 2 3 4 5
=
2 520
120
= 21
7 6 5
1 2 3
= 35
7 6 5 4 3 2
1 2 3 4 5 6
=
5 040
720
= 7
7 6 5 4 3 2 1
1 2 3 4 5 6 7
= 1 odnosno
:(: 1) (: 2) (: 3)
_
: (: 1)
_
1 2 3 :
= 1
Ako su : i / pozitivni celi brojevi / < : onda kolicnik
:(: 1) (: 2) (: 3)
_
: (/ 1)
_
1 2 3 /
nazivamo binomni koecijent koji
oznacavamo sa
_
:
/
_
( : nad / ) Primeri:
1) 7 nad 1
_
7
1
_
=
7
1
= 7
2) 7 nad 2
_
7
2
_
=
7 6
1 2
= 21
3) 7 nad 3
_
7
3
_
=
7 6 5
1 2 3
= 35
4) 7 nad 4
_
7
4
_
=
7 6 5 4
1 2 3 4
= 35
5) 7 nad 5
_
7
5
_
=
7 6 5 4 3
1 2 3 4 5
= 21
6) 7 nad 6
_
7
6
_
=
7 6 5 4 3 2
1 2 3 4 5 6
= 7
7) 7 nad 0
_
7
0
_
= 1 po deniciji

Pored ostalog primetili smo sledece:
: nad 1
_
:
1
_
=
:
1
=
:
1!
= :
: nad 2
_
:
2
_
=
:(: 1)
1 2
=
:(: 1)
2!
: nad 3
_
:
3
_
=
:(: 1) (: 2)
1 2 3
=
:(: 1) (: 2)
3!
: nad 6
_
:
6
_
=
:(: 1) (: 2) (: 3) (: 4) (: 5)
6!
odnosno
: nad /
_
:
/
_
=
:(: 1) (: 2) (: 3) (: (/ 1))
/!
Ako je : < / ( gde su : i / prirodni i pozitivni celi brojevi ) tada imamo
_
:
/
_
=
:(: 1) (: 2) (: 3) (: (/ 1))
/!
= 0 Primer
_
6
7
_
=
6 (6 1) (6 2) (6 3) (6 4) (6 5) (6 6)
1 2 3 4 5 6 7
=
0
7!
= 0
Sada lako primecujemo:
_
6
3
_
=
6 5 4
1 2 3
=
6 5 4 3 2 1
3! 3 2 1
=
6!
3! 3!
=
6!
3! (6 3)!
_
6
2
_
=
6 5
1 2
=
6 5 4 3 2 1
2! 4 3 2 1
=
6!
2! 4!
=
6!
2! (6 2)!
_
7
3
_
=
7 6 5
1 2 3
=
7 6 5 4 3 2 1
3! 4 3 2 1
=
7!
3! 4!
=
7!
3! (7 3)!
_
7
5
_
=
7 6 5 4 3
1 2 3 4 5
=
7 6 5 4 3 2 1
5! 2 1
=
7!
5! 2!
=
7!
5! (7 5)!
Uporeivanjem prethodnih rezultata vidimo da funkciju
_
:
/
_
mozemo predsta-
viti relacijom
_
:
/
_
=
:!
/!(: /)!
/ 6 :
koju mozemo dokazati sledecim postupkom
_
:
/
_
=
_
:
/
_
( : / )!
( : / )!
=
:( : 1 ) ( : 2 ) ( : ( / 1 ))
/!

( : / ) ( : ( / + 1 )) 2 1
( : / )!
=
:( : 1 ) ( : 2 ) ( : ( / 1 )) ( : / ) ( : ( / + 1 )) 2 1
/! ( : / )!

=
:!
/! ( : / )!
Sada lako dobijamo
_
:
0
_
=
:!
0! (: 0)!
=
:!
1 :!
=
:!
:!
= 1
Pogledajmo postupak dobijanja vazne relacije
_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
=
_
: + 1
/
_
_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
=
:!
/! ( : / )!
+
:!
( / 1 )! ( : ( / 1 ))!
=
:!
/ ( / 1 )! ( : / )!
+
:!
( / 1 )! ( : ( / 1 )) ( : / )!
=
:!
( / 1 )! ( : / )!
_
1
/
+
1
: ( / 1 )
_
=
:!
( / 1 )! ( : / )!
: (/ 1) +/
/ (: (/ 1))
=
:!
( / 1 )! ( : / )!
: + 1
/ ( : ( / 1 ))
=
:! ( : + 1 )
/ ( / 1 )!
. .
|!
( : ( / 1 )) ( : / )!
. .
( n( |1 ))!
=
( : + 1 )!
/! ( : ( / 1 ))!
=
( : + 1 )!
/! (( : + 1 ) / )!
Kako je
:!
/! ( : / )!
=
_
:
/
_
/ 6 : onda imamo
_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
=
_
: + 1
/
_
Pogledajmo postupak dobijanja vazne relacije
_
:
/
_
=
_
:
: /
_
/ 6 :
Kako je
_
:
/
_
=
:!
/! (: /)!
onda imamo
_
:
: /
_
=
:!
(: /)! (: (: /))!
=
:!
(: /)! /!
=
_
:
: /
_
Sada pokazimo zato je
_
:
/
_
+
_
:
/ + 1
_
=
_
: + 1
/ + 1
_
_
:
/
_
+
_
:
/ + 1
_
=
:!
(: /)! /!
+
:!
(: / 1)! (/ + 1)!
=
:!
(: / 1)! /! (: /)
+
:!
(: / 1)! /! (/ + 1)
=
:!
(: / 1)! /!
_
1
: /
+
1
/ + 1
_
=
:!
(: / 1)! /!
/ + 1 +: /
(: /) (/ + 1)

=
(: + 1)!
((: + 1) (/ + 1))! (/ + 1)!
=
_
: + 1
/ + 1
_
Ako znamo zato je
_
:
: /
_
=
_
:
/
_
onda razumemo Paskalov trougao
koji mozemo koristiti za odreivanje binomnih koecijenata
stepen
binoma
0 1
1 1 1
2 1 2 1
3 1 3 3 1
4 1 4 6 4 1
5 1 5 10 10 5 1
6 1 6 15 20 15 6 1
7 1 7 21 35 35 21 7 1
.
.
.
Znacenje brojeva poreanih tako da sacinjavaju jednakostranicni trougao
bice jasnije ako sa paznjom ispratimo ono to sledi ! Svi brojevi poreani u tro-
ugao pretstavljaju koecijente pojedinih clanova razvoja stepena binoma a tro-
ugao koji oni sacinjavaju naziva se Paskalovim trouglom. Primetimo da je sv-
aki koecijent jednak zbiru dva broja koji se nalaze levo i desno iznad njega, os-
im krajnjih brojeva 1
(a +/)
0
= 1
(a +/)
1
= a
1
+/
1
(a +/)
2
= a
2
+ 2a/ +/
2
(a +/)
3
= a
3
+ 3a
2
/ + 3a/
2
+/
3
(a +/)
4
= a
4
+ 4a
3
/ + 6a
2
/
2
+ 4a/
3
+/
4
(a +/)
5
= a
5
+ 5a
4
/ + 10a
3
/
2
+ 10a
2
/
3
+ 5a/
4
+/
5
(a +/)
6
= a
6
+ 6a
5
/ + 15a
4
/ + 20a
3
/
3
+ 15a
2
/
4
+ 6a/
5
+/
6
(a + /)
7
= a
7
+ 7a
6
/ + 21a
5
/
2
+ 35a
4
/
3
+ 35a
3
/
4
+ 21a
2
/
5
+ 7a/
6
+/
7
.
.
.
(a +/)
n
= a
n
+:a
n1
/ +
:(: 1)
1 2
a
n2
/
2
+
:(: 1) (: 2)
1 2 3
a
n3
/
3
+
+
:(: 1) (: (: 2))
1 2 3 (: 1)
a /
n1
+
:(: 1) (: (: 1))
1 2 3 :
/
n
Dobijanje ove vazne formule bice prikazano u nastavku. Primetimo da svaki

razvoj (a +/)
n
gde je : ceo pozitivan broj, ima (: + 1) clanova razvoja, pa ek-
sponenti nad a opadaju od ( : do 0 ) dok eksponenti nad / rastu od ( 0 do :)
Za : = 2, 4, 6, . . . , koecijenti clanova na sredini razvoja meusobno su jed-
naki. Kako je (/)
2n
= /
2n
(/)
2n+1
= /
2n+1
onda za / negativno na desn-
oj strani razvoja, naizmenicnose menjaju (+) i () to se vidi na primerima:
(a /)
1
= a
1
/
1
(a /)
2
= a
2
2a/ +/
2
(a /)
3
= a
3
3a
2
/ + 3a/
2
/
3
(a /)
4
= a
4
4a
3
/ + 6a
2
/
2
4a/
3
+/
4
(a /)
5
= a
5
5a
4
/ + 10a
3
/
2
10a
2
/
3
+ 5a/
4
/
5
odnosno
(a /)
7
= a
7
7a
6
/ + 21a
5
/
2
35a
4
/
3
+ 35a
3
/
4
21a
2
/
5
+ 7a/
6
/
7
Primetimo predznak poslednjeg clana / ako je nad njim eksponent paran broj
(i obrnuto!)? Napomena ! Iako je predhodna trougaona ema brojeva, odn-
osno aritmeticki jednakostranicni trougao dobio ime po Blezu Paskalu, francus-
kom lozofu, matematicaru i zicaru, to ne znaci da je Paskal pomenutu emu
prvi uspostavio. Naravno , Paskal se dosta bavio pomenutim trouglom kada
je 1665. godine , dakle posle njegove smrti , objavljen i njegov rad pod nazivom
Traktat o aritmetickom trouglu. Ali i u radovima kineskog matematicara Chu
Shih Chieh (
Cu i Ki) iz 1303. godine moze se naici na istu tablicu brojeva ko-

ja se zavrava sa 9 - tim redom. Isti takav trougao bio je poznat i dva veka pre
Hristovog doba indijskim matematicarima to je najstarije doba od kada se zna
za aritmeticki trougao. Ovaj trougao se susrece i u radu samarkandskog matem-
aticara i astronoma Djemida Kaia objavljenog pod nazivom Kljuc Aritmetike
na arapskom jeziku u prvoj polovini A\ veka. U radu Celokupna aritmetika
iz 1544. godine nemacki matematicar Michael Stitel verovatno doprinosi da ari-
tmeticki trougao bude prvi put poznat u Evropi.
Posle saznanja o : nad /, vratimo se binomnoj formuli
(a +/)
n
= a
n
+:a
n1
/ +
:(: 1)
1 2
a
n2
/
2
+
:(: 1) (: 2)
1 2 3
a
n3
/
3
+
+
:(: 1) (: (: 2))
1 2 3 (: 1)
a /
n1
+
:(: 1) (: (: 1))
1 2 3 :
/
n
Na primer, za : = 7 imamo
(a +/)
7
= a
7
+ 7a
6
/ +
7 6
1 2
a
5
/
2
+
7 6 5
1 2 3
a
4
/
3
+
7 6 5 4
1 2 3 4
a
3
/
4
+
7 6 5 4 5
1 2 3 4 5
a
2
/
5
+
7 6 5 4 5 6
1 2 3 4 5 6
a/
6
+
7 6 5 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
/
7
Primetimo da su binomni koecijenti na istim mestima sa leve i desne strane
isti, odnosno

1 =
_
:
:
_
,
_
:
1
_
=
_
:
: 1
_
,
_
:
2
_
=
_
:
: 2
_
, . . . ,
_
:
/
_
=
_
:
: /
_
pa imamo
(a +/)
7
=
_
7
0
_
a
7
+
_
7
1
_
a
6
/ +
_
7
2
_
a
5
/
2
+
_
7
3
_
a
4
/
3
+
_
7
4
_
a
3
/
4
+
+
_
7
5
_
a
2
/
5
+
_
7
6
_
a/
6
+
_
7
7
_
/
7
odnosno
(a +/)
7
= a
7
+
_
7
1
_
a
6
/ +
_
7
2
_
a
5
/
2
+
_
7
3
_
a
4
/
3
+
_
7
4
_
a
3
/
4
+
_
7
5
_
a
2
/
5
+
_
7
6
_
a/
6
+/
7
Dakle, ako su a i / realni brojevi (1), : prirodan () tada vazi binomna
formula
(a +/)
n
= a
n
+
_
n
1
_
a
n1
/ +
_
n
2
_
a
n2
/
2
+ +
_
n
2
_
a
2
/
n2
+
_
n
1
_
a/
n1
+/
n
ili krace napisano
_
a +/
_
n
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
odnosno
_
a /
_
n
=
n
|=0
_
1
_
|
_
:
/
_
a
n|
/
|
2) Primenom binomne formule (razvoja) odredimo:
1
(a +/)
3
2
(a /)
3
3
(a +/)
4
4
(a +/)
5
5
(a +/)
6
1
Kako je
_
:
0
_
=1 =
_
3
0
_
=1
_
3
1
_
=
3
1
=3
_
3
2
_
=
3 2
1 2
=3
_
3
3
_
=
3 2 1
1 2 3
=1
onda imamo
(a +/)
3
=
_
3
0
_
a
3
+
_
3
1
_
a
2
/+
_
3
2
_
a /
2
+
_
3
3
_
/
3
= 1 a
3
+3 a
2
/+3 a /
2
+1 /
3
= a
3
+ 3 a
2
/ + 3 a /
2
+/
3
2
Kako je (a /)
3
=
_
a + (/)
_
3
onda imamo
(a /)
3
=
_
a + (/)
_
3
=
_
3
0
_
a
3
+
_
3
1
_
a
2
(/)+
_
3
2
_
a (/)
2
+
_
3
3
_
(/)
3
= 1 a
3
3 a
2
/ + 3 a /
2
1 /
3
= a
3
3 a
2
/ + 3 a /
2
/
3
3
Kako je
_
4
0
_
=1
_
4
1
_
=
4
1
= 4
_
4
2
_
=
4 3
1 2
=6
_
4
3
_
=
4 3 2
1 2 3
=4
_
4
4
_
=1
onda imamo
(a +/)
4
=
_
4
0
_
a
4
+
_
4
1
_
a
3
/ +
_
4
2
_
a
2
/
2
+
_
4
3
_
a /
3
+
_
4
4
_
/
4
= 1 a
4
+ 4 a
3
/ + 6 a
2
/
2
+ 4 a /
3
+ 1 /
4
= a
4
+ 4 a
3
/ + 6 a
2
/
2
+ 4 a /
3
+/
4
4
Kako je
_
5
0
_
=1
_
5
1
_
=
5
1
=5
_
5
2
_
=
5 4
1 2
=10
_
5
3
_
=
5 4 3
1 2 3
=10

_
5
4
_
=
5 4 3 2
1 2 3 4
= 5
_
5
5
_
= 1 onda imamo
(a +/)
5
=
_
5
0
_
a
5
+
_
5
1
_
a
4
/ +
_
5
2
_
a
3
/
2
+
_
5
3
_
a
2
/
3
+
_
5
4
_
a /
4
+
_
5
5
_
/
5
= a
5
+ 5 a
4
/ + 10 a
3
/
2
+ 10 a
2
/
3
+ 5 a /
4
+/
5
5
Kako je
_
6
0
_
=1
_
6
1
_
=
6
1
=6
_
6
2
_
=
6 5
1 2
=15
_
6
3
_
=
6 5 4
1 2 3
=20
_
6
4
_
=
6 5 4 3
1 2 3 4
= 15
_
6
5
_
=
6 5 4 3 2
1 2 3 4 5
= 6
_
6
6
_
= 1 onda imamo
(a +/)
6
=
_
6
0
_
a
6
+
_
6
1
_
a
5
/ +
_
6
2
_
a
4
/
2
+
_
6
3
_
a
3
/
3
+
_
6
4
_
a
2
/
4
+
_
6
5
_
a/
5
+
_
6
6
_
/
6
= a
6
+ 6 a
5
/ + 15 a
4
/
2
+ 20 a
3
/
3
+ 15 a
2
/
4
+ 6 a /
5
+/
6
Primetimo da binomni razvoj ima : + 1 clanova
3) Odredimo (2 3r)
5
Kako je (2 3r)
5
=
_
2 + (3r)
_
5
odnosno
_
5
0
_
= 1
_
5
1
_
= 5
_
5
2
_
= 10
_
5
3
_
= 10
_
5
4
_
= 5
_
5
5
_
= 1 onda imamo
(2 3r)
5
=
_
2 + (3r)
_
5
=
=
_
5
0
_
2
5
+
_
5
1
_
2
4
(3r)+
_
5
2
_
2
3
(3r)
2
+
_
5
3
_
2
2
(3r)
3
+
_
5
4
_
2 (3r)
4
+
_
5
5
_
(3r)
5
= 1 32 +5 16 (3r) +10 8 9r
2
+10 4
_
27r
3
_
+5 2 81r
4
+1
_
243r
5
_
= 32 240r + 720r
2
1080r
3
+ 810r
4
243r
5
4) Odredimo (3a 2/)
5
Kako je (3a 2/)
5
=
_
3a + (2/)
_
5
onda imamo
(3a 2/)
5
=
_
3a + (2/)
_
5
=
=(
5
0
)(3o)
5
+(
5
1
)(3o)
4
(2b)+(
5
2
)(3o)
3
(2b)
2
+(
5
3
)(3o)
2
(2b)
3
+(
5
4
)(3o)(2b)
4
+(
5
5
)(2b)
5
= 1 243a
5
+5 81a
4
(2/)+10 27a
3
4/
2
+10 9a
2
_
8/
3
_
+5 3a 16/
4
+1
_
32/
5
_
= 243 a
5
810 a
4
/ + 1080 a
3
/
2
720 a
2
/
3
+ 240 a /
4
32 /
5
5) Odredimo (
_
r 3)
5
Kako je (
_
r 3)
5
=
__
r + (3)
_
5
onda imamo
(
_
r 3)
5
=
__
r + (3)
_
5
=

=(
5
0
)(
p
r)
5
+(
5
1
)(
p
r)
4
(3)+(
5
2
)(
p
r)
3
(3)
2
+(
5
3
)(
p
r)
2
(3)
3
+(
5
4
)
p
r(3)
4
+(
5
5
)(3)
5
= 1
_
r
5
+ 5
_
r
4
(3) + 10
_
r
3
9 + 10r(27) + 5
_
r 81 + 1 (243)
= r
2
_
r 15r
2
+ 90r
_
r 270r + 405
_
r 243
6) Odredimo prva cetiri clana razvoja
_
2r
3
j
2
_
10
Kako je
_
2r
3
j
2
_
10
=
_
2r
3
+
_
j
2
__
10
odnosno
_
10
0
_
= 1
_
10
1
_
=
10
1
= 10
_
10
2
_
=
10 9
1 2
= 45
_
10
3
_
=
10 9 8
1 2 3
= 120
onda imamo
_
2r
3
j
2
_
10
=
_
2r
3
+
_
j
2
__
10
=
_
10
0
_
_
2r
3
_
10
+
_
10
1
_
_
2r
3
_
9
_
j
2
_
+
_
10
2
_
_
2r
3
_
8
_
j
2
_
2
+
_
10
3
_
_
2r
3
_
7
_
j
2
_
3
+
= 2
10
r
30
10 2
9
r
27
j
2
+ 45 2
8
r
24
j
4
120 2
7
r
21
j
6
+
7) Odredimo
_
7
0
_
+
_
7
1
_
+
_
7
2
_
+
_
7
3
_
+
_
7
4
_
+
_
7
5
_
+
_
7
6
_
+
_
7
7
_
Kako je
_
7
0
_
= 1
_
7
1
_
=
7
1
= 7
_
7
2
_
=
7 6
1 2
= 21
_
7
3
_
=
7 6 5
1 2 3
= 35
_
7
4
_
=
7 6 5 4
1 2 3 4
=35
_
7
5
_
=
7 6 5 4 3
1 2 3 4 5
=21
_
7
6
_
=
7 6 5 4 3 2
1 2 3 4 5 6
=7
_
7
7
_
= 1 onda zamenom dobijamo
1 + 7 + 21 + 35 + 35 + 21 + 7 + 1 = 128 = 2
7
Istim postupkom dobijamo
_
5
0
_
+
_
5
1
_
+
_
5
2
_
+
_
5
3
_
+
_
5
4
_
+
_
5
5
_
= 1 + 5 + 10 + 10 + 5 + 1 = 32 = 2
5
8) Odredimo sumu o =
_
:
0
_
+
_
:
1
_
+
_
:
2
_
+
_
:
3
_
+ +
_
:
:
_
Kako je
(r+1)
n
=
_
:
0
_
r
n
+
_
:
1
_
r
n1
1+
_
:
2
_
r
n2
1
2
+
_
:
3
_
r
n3
1
3
+ +
_
:
:
_
r
nn
1
n
onda zamenom r = 1 dobijamo
(1 + 1)
n
= 2
n
=
_
:
0
_
+
_
:
1
_
+
_
:
2
_
+
_
:
3
_
+ +
_
:
:
_
odnosno o = 2
n

Kompleksni racun
Ako reavamo kvadratne jednacine
_
_
r
2
1 = 0
r
2
4 = 0
r
2
9 = 0
tada nema problema jer jednostavno dobijamo
_
_
r
2
= 1 = r 1
r
2
= 4 = r 2
r
2
= 9 = r 3
Meutim, ako reavamo kvadratne jednacine
_
_
r
2
+ 1 = 0
r
2
+ 4 = 0
r
2
+ 9 = 0
tada vidimo da one nemaju reenja u realnom podrucju, jer je:
r
2
= 1 = r =
_
1
r
2
= 4 = r =
_
4 =
_
4 (1) =
_
4
_
1 = 2
_
1
r
2
= 9 = r =
_
9 =
_
9 (1) =
_
9
_
1 = 3
_
1
a dobro znamo da ne postoji realni broj kome je kvadrat 1 Taj problem
je reen uvoenjem kompleksnog broja . = r +ij gde je:
r- realni deo (1c) kompleksnog broja
j - imaginarni deo (1:) kompleksnog broja
i =
_
1 - imaginarna jedinica denisana relacijom i
2
= 1
Ako je imaginarni deo kompleksnog broja jednak nuli, odnosno j = 0 tada
se kompleksni broj . = r+ij svodi na realni broj . = r pa se realni bro-
jevi mogu smatrati i posebnim slucajevima kompleksnih brojeva. Ako u jedna-
cinu . = r +ij stavimo
_
r = 0 tada imamo imaginarni broj . = ij
j = 0 tada imamo realni broj . = r
Kako je i =
_
1 = i
2
= 1 onda imamo
i
3
= i
2
i = (1) i = i
i
4
= i
2
i
2
= (1) (1) = 1 Posebno znacajno !!!!!!!
i
5
= i
4
i = 1 i = i
i
6
= i
4
i
2
= 1 (1) = 1
i
7
= i
4
i
3
= 1 (i) = i
i
20
= i
45
=
_
i
4
_
5
= 1
5
= 1
i
100
= i
425
=
_
i
4
_
25
= 1
25
= 1
i
1000
= i
4250
=
_
i
4
_
250
= 1
250
= 1
i
1000000
= i
4250000
=
_
i
4
_
250000
= 1
250000
= 1
i
103
= i
100+3
= i
100
i
3
=
_
i
4
_
25
i
3
= 1
25
(i) = i

i
777
= i
776+1
= i
776
i = i
4194
i =
_
i
4
_
194
i = 1
194
i = i
Dakle, i
4
= 1, i
4|
= 1, i
4|+1
= i, i
4|+2
= 1, i
4|+3
= i
Dva kompleksna broja
_
.
1
= 7 + 13i
.
2
= 7 + 13i
su jednaki ako su im jednaki realni i imaginarni delovi.
Ako se dva kompleksna broja
_
. = 3 + 7i
. = 3 7i
razlikuju samo u predznaku imaginarnog dela, onda su oni konjugovano
kompleksni. Pomnozimo konjugovano kompleksne brojeve
_
. = 3 + 7i
. = 3 7i
. . = (3 + 7i) (3 7i) = 9 + 21i 21i 49i
2
= 9 49 (1) = 9 + 49 = 58 !?
Pomnozimo konjugovano kompleksne brojeve
_
. = 3 7i
. = 3 + 7i
. . = (3 7i) (3 + 7i) = 9 + 21i 21i 49i
2
= 9 49 (1) = 9 + 49 = 58
ta primecujemo? Proizvod dva konjugovano kompleksna broja je realan
broj, jednak zbiru kvadrata realnog i imaginarnog dela kompleksnog
broja, odnosno
. . = (r +ij) (r ij) = r
2
+j
2
. . = (r ij) (r +ij) = r
2
+j
2
Osnovne racunske operacije sa kompleksnimbrojevima
Sabiranje i oduzimanje kompleksnih brojeva
Ako je .
1
= 13 +7i, .
2
= 7 +13i ili .
1
= r
1
+ij
1
, .
2
= r
2
+ij
2
tada imamo
.
1
+.
2
= (13 + 7i) + (7 + 13i) = (13 + 7) + (7 + 13) i = 20 + 20i
.
1
.
2
= (13 + 7i)(7 + 13i) = 13+7i713i = (13 7)+(7 13) i = 66i
odnosno
.
1
+.
2
= (r
1
+r
2
) + (j
1
+j
2
) i .
1
.
2
= (r
1
r
2
) + (j
1
j
2
) i
Kod sabiranja ili oduzimanja kompleksnih brojeva
_
.
1
= r
1
+ij
1
.
2
= r
2
+ij
2
posebno sabiramo ili oduzimamo realne a posebno imaginarne delove.
Mnozenje i delenje kompleksnih brojeva
Ako je .
1
= 7 + 3i .
2
= 5 + 4i odnosno .
1
= r
1
+ij
1
.
2
= r
2
+ij
2
tada imamo
.
1
.
2
= (7 + 3i) (5 + 4i) = 35 +15i +28 +12i
2
= 35 +43i +12 (1) = 23 +43i
odnosno
.
1
.
2
= (r
1
+ij
1
) (r
2
+ij
2
) = r
1
r
2
+r
2
ij
1
+r
1
ij
2
+j
1
j
2
i
2
= (r
1
r
2
j
1
j
2
) + (r
2
j
1
+r
1
j
2
) i
Proizvod konjugovano kompleksnih brojeva je realan broj jednak zbiru
kvadrata realnog i imaginarnog dela. Na primer:

(4 + 3i) (4 3i) = 16 + 12i 12i 9i
2
= 16 + 9 = 25
(4 3i) (4 + 3i) = 16 12i + 12i 9i
2
= 16 + 9 = 25
(4 3i) (4 + 3i) = 16 + 12i 12i 9i
2
= 16 + 9 = 25
Sada primetimo jednostavnost delenja kompleksnih brojeva.
9) Ako je .
1
= 10 + 45i .
2
= 4 + 3i tada imamo
.
1
.
2
=
10 + 45i
4 + 3i
=
10 + 45i
4 + 3i
4 3i
4 3i
=
40 + 180i 30i 135i
2
16 + 9
=
40 + 150i + 135
25
=
175 + 150i
25
= 7 + 6i
10) Ako je .
1
= 10 45i .
2
= 4 3i tada imamo
.
1
.
2
=
10 45i
4 3i
=
10 45i
4 3i
4 + 3i
4 + 3i
=
40 180i + 30i 135i
2
16 + 9
=
40 150i + 135
25
=
175 150i
25
= 7 6i
11) Ako je .
1
= 10 + 45i .
2
= 4 3i tada imamo
.
1
.
2
=
10 +45i
4 3i
=
10+45i
43i
4+3i
4 +3i
=
40180i +30i+135i
2
16 + 9
=
40150i 135
25
=
175 150i
25
= 7 6i
12) Ako je .
1
= r
1
+ij
1
.
2
= r
2
+ij
2
tada imamo
.
1
.
2
=
r
1
+ij
1
r
2
+ij
2
=
r
1
+ij
1
r
2
+ij
2
r
2
ij
2
r
2
ij
2
=
r
1
r
2
+r
2
ij
1
r
1
ij
2
i
2
j
1
j
2
r
2
2
+j
2
2
=
r
1
r
2
+i (r
2
j
1
r
1
j
2
) +j
1
j
2
r
2
2
+j
2
2
=
r
1
r
2
+j
1
j
2
r
2
2
+j
2
2
. .
1tolnI Jto, 1t
+i
r
2
j
1
r
1
j
2
r
2
2
+j
2
2
. .
1noIno:nI Jto, 1n
Kolicnik dva kompleksna broja je kompleksni broj gde je Realni deo (1c)
i Imaginarni deo (1:)
13) Odredimo
. .
1 +. .
ako je . = 1 +i Kako je
. = 1 i . . = (1 +i) (1 i) = 1 +i i i
2
= 1 (1) = 2 odnosno
. . = 1
2
+ 1
2
= 2 onda imamo
. .
1 +. .
=
1 +i (1 i)
1 + 2
=
2i
3
=
2
3
i
14) Odredimo realni i imaginarni deo kompleksnog broja . =
_
1 +i
1 i
_
n
gde je : Kako je
. =
_
1 +i
1 i
_
n
=
_
1 +i
1 i
1 +i
1 +i
_
n
=
_
1 +i +i +i
2
1
2
+ 1
2
_
n
=
_
1 + 2i 1
2
_
n
= i
n
onda imamo

Za : = 4 = . = 1 Za : = 4/ = . = 1
Za : = 4/ + 1 = . = i Za : = 4/ + 2 = . = 1
Za : = 4/ + 3 = . = i Za : = 4/ + 4 = . = 1
Geometrijsko prikazivanje kompleksnih brojeva
0

y y
Realna osa
x
Imaginarna osa y
z =x+i y
y
z=x y i
y i
i
i +
+i y
z = x+i y
r
=
z
1 1 + x +
y
z = x i y
x
Svaki kompleksni broj
. = r +ij odreen je re-
alnim brojevima r i j
isto kao to je svaka tacka
u ravni odreena koordi-
natama r i j pa svakom
kompleksnom broju pri-
pada u kompleksnoj ra-
vni r0j jedna, jednoz-
nacno odreena tacka.
Vazi i suprotno, odnosno
svakoj tacki kompleksne
ravni pripada jedan, jednoznacno odreen kompleksni broj.
Apsolutna vrednost ili modul kompleksnog broja . = r +ij jeste duzina
0
:
= +
_
r
2
+j
2
i oznacava se simbolom [.[ ili mod . odnosno
[.[ = mod . = +
_
r
2
+j
2
Na primer, apsolutna vrednost ili modul kompleksnog broja . = 8+6i iznosi
[.[ = [8 + 6i[ = +
_
8
2
+ 6
2
= +
_
100 = +10
Apsolutna vrednost ili modul kompleksnog broja . = 3 + 4i iznosi
[.[ = [3 + 4i[ = +
_
3
2
+ 4
2
= +
_
25 = +5
Apsolutna vrednost kompleksnog broja . = i iznosi
[.[ = [i[ = +
_
0
2
+ 1
2
= +1 pa za r = 0 imamo cisto imaginarne brojeve
. = ij cija apsolutna vrednost iznosi
[.[ = [ij[ = +
_
0
2
+j
2
= [j[
Ako je j = 0 tada imamo cisto realne brojeve . = r pa njihova apsolutna
vrednost iznosi
[.[ = [r[ = +
_
r
2
+ 0
2
= [r[
Primetimo da je Apsolutna vrednost ili modul kompleksnih brojeva,
realan pozitivan broj.
Na slici vidimo da su tacke . = r +i (j) = r ij i . = r +ij
simetricne u odnosu na koordinatni pocetak, pa imamo
[.[ = [r ij[ = +
_
r
2
+j
2
= [.[
Sami kompleksni brojevi ne cine ureen skup ali njihove apsolutne vrednosti

jesu ureen skup, jer za svaka dva kompleksna broja
_
.
1
= r
1
+ij
1
.
2
= r
2
+ij
2
mozemo jednoznacno odrediti da li su jednako udaljeni od koordinatnog poc-
etka, kada je [.
1
[ = [.
2
[ ili je [.
1
[ [.
2
[ odnosno [.
1
[ < [.
2
[
Polarni-trigonometrijski oblik kompleksnog broja
x 0

y
x
y
z= x+i y
r
=
z
Prema slici imamo
_
_
r
r
= cos 0 = r = r cos 0
j
r
= sin0 = j = r sin0
U ravni pravouglog koordinatnog sistema, komp-
leksni broj . = r +ij mozemo denisati njego-
vim modulom [.[ = r i uglom 0 kada imamo
. = r +ij = r cos 0 +ir sin0 = r (cos 0 +i sin0) odnosno
. = r (cos 0 +i sin0)
gde r i 0 odreujemo formulama
_
_
r =
_
r
2
+j
2
ili r =
r
cos 0
=
j
sin0
tg 0 =
j
r
= 0 = arc tg
j
r
Kako su cos r i sinr periodicne funkcije, onda formulu za trigonometrijski
oblik kompleksnog broja . = r (cos 0 +i sin0) mozemo napisati u obliku
. = r
_
cos (0 + 2/) +i sin(0 + 2/)
_
15) Prikazimo u trigonometrijskom obliku kompleksni broj . = 1 +i
_
3
Kako je r = 1 j =
_
3 onda imamo r =
_
r
2
+j
2
=
_
1 + 3 = 2
0 = arc tg
j
r
= arc tg
_
3
1
=

3
4
3
otpada jer je j 0 odnosno
. = r (cos 0 +i sin0) = 2
_
cos

3
+i sin

3
_
Proverimo
. = 2
_
1
2
+i
_
3
2
_
= 1+i
_
3 Primetimo da
4
3
(240
) otpada jer pri-

pada trecem kvadrantu gde je r < 0 j < 0
Eksponencijalni ili Ojlerov oblik kompleksnog broja
Ako je ) (0) = c
I0
tada imamo
) (0) = c
I0
= ) (0) = c
I0
= c
0
= 1
)
0
(0) = c
I0
i = i c
I0
= )
0
(0) = i c
I0
= i c
0
= i
)
00
(0) = i c
I0
i = i
2
c
I0
= )
00
(0) = i
2
c
I0
= i
2
c
0
= i
2
)
000
(0) = i
2
c
I0
i = i
3
c
I0
= )
000
(0) = i
3
c
I0
= i
3
c
0
= i
3
)
4
(0) = i
3
c
I0
i = i
4
c
I0
= )
4
(0) = i
4
c
I0
= i
4
c
0
= i
4
)
5
(0) = i
4
c
I0
i = i
5
c
I0
= )
5
(0) = i
5
c
I0
= i
5
c
0
= i
5
i tako redom

Ako dobijene vrednosti zamenimo u formulu Maklorenovog razvoja
) (0) = ) (0) +
)
0
(0)
1!
0
1
+
)
00
(0)
2!
0
2
+
)
000
(0)
3!
0
3
+ +
)
n
(0)
:!
0
n
+
tada dobijamo
c
I0
= 1 +i
0
1!
+i
2
0
2
2!
+i
3
0
3
3!
+i
4
0
4
4!
+i
5
0
5
5!
+
= 1 +i 0
0
2
2
i
0
3
6
+
0
4
24
+i
0
5
120
+
= 1
0
2
2
+
0
4
24

. .
cos 0
+ i
_
0
0
3
6
+
0
5
120
+
_
. .
sin 0
= cos 0 +i sin0 odnosno
c
I0
= cos 0 +i sin0 Istim postupkom dobijamo c
I0
= cos 0 i sin0
Ako cos 0 +i sin0 = c
I0
zamenimo u formulu za trigonometrijski oblik ko-
mpleksnog broja . = r (cos 0 +i sin0) tada dobijamo formulu za ekspone-
ncijalni ili Ojlerov oblik kompleksnog broja, odnosno
. = r c
I0
Ako je kompleksni broj prikazan u eksponencijalnom ili Ojlerovom obliku
. = r c
I0
tada vaze formule
.
n
= r
n
c
In0 n
_
. =
n
_
r c
I
0+2|t
n
/ = 0, 1, 2, . . . , : 1
Ako su kompleksni brojevi .
1
i .
2
prikazani u eksponencijalnom ili Ojlero-
vom obliku .
1
= r
1
c
I01
.
2
= r
2
c
I02
tada vaze formule
.
1
.
2
= r
1
r
2
c
I(01+02 )
.
1
.
2
=
r
1
r
2
c
I(0102 )
16) Kompleksni broj . = 1 prikazimo u trigonometrijskom i eksponencij-
alnom ili Ojlerovom obliku
Kako je . = 1 = 1 +i 0 odnosno r =
_
r
2
+j
2
=
_
1
2
+ 0 = 1
0 = arc tg
j
r
= arc tg
0
1
= arc tg 0 =
_
0
otpada jer je r = 1 0
onda trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = 1 glasi
. = r (cos 0 +i sin0) = cos 0 +i sin0
Kako je cos 0 +i sin0 = c
I 0
= cos 0 +i sin0 = c
I 0
onda eksponencijalni ili
Ojlerov oblik kompleksnog broja . = 1 glasi . = c
I 0
17) Kompleksni broj . = 1 prikazimo u trigonometrijskom i eksponenc-
ijalnom ili Ojlerovom obliku
Kako je . = 1 = 1 +i 0 odnosno r =
_
r
2
+j
2
=
_
1 + 0 = 1
0 = arc tg
j
r
= arc tg
0
1
= arc tg (0
) =
_
0 otpada jer je r = 1 < 0

onda trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = 1 glasi
. = r (cos 0 +i sin0) = cos +i sin
I 0
= cos +i sin = c
I t
Ojlerov oblik kompleksnog broja . = 1 glasi . = c
I t
Stop!!! Gde greimo u sledecem zadatku?
1
1
= 1 =
_
1
1
=
_
1 =
_
1
_
1
=
_
1 =
1
i
= i = 1 = i
2
= 1
= 1 ,= 1 Neispravno! Gde greimo?
Ako 1 i 1 prikazemo u eksponencijalnom ili Ojlerovom obliku, tada imamo
. = 1 = c
I 0
. = 1 = c
I t
odnosno
1
1
= 1 =
c
I 0
c
I t
= c
I t
= c
I 0
= c
I t
c
(I t)
= c
0
= 1 = 1 = 1 Ili prostije
1
1
= 1 =
i
4
i
2
= i
2
= i
2
= i
2
= 1 = 1 = 1 = 1
Dakle, greili smo zato to brojilac nismo prikazali u kompleksnom obliku!
18) Kompleksni broj . = i prikazimo u trigonometrijskom i eksponen-
cijalnom ili Ojlerovom obliku
Kako je . = i = 0 +i odnosno r =
_
r
2
+j
2
=
_
0 + 1
2
= 1
0 = arc tg
j
r
= arc tg
1
0
= arc tg (+) =

2
onda trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = i glasi
. = r (cos 0 +i sin0) = cos

2
+i sin

2
I0
= cos

2
+i sin

2
= c
I
t
2
onda eksponencijalni
ili Ojlerov oblik kompleksnog broja . = i glasi . = c
I
t
2
19) Kompleksni broj . = i prikazimo u trigonometrijskom i ekspon-
encijalnom ili Ojlerovom obliku
Kako je . = i = 0 i cos (r) = cos r sin(r) = sinr odnosno
r =
_
r
2
+j
2
=
_
0 +(1)
2
= 1 0 = arc tg
j
r
= arc tg
1
0
= arc tg () =
2
onda trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = i glasi
. = r (cos 0 +i sin0) = 1
_
cos
_

2
_
+i sin
_

2
_
_
= cos

2
i sin

2
Kako je cos 0 i sin0 = c
I0
= cos

2
i sin

2
= c
I
t
2
onda eksponencij-
alni ili Ojlerov oblik kompleksnog broja . = i glasi . = c
I
t
2

20) Kompleksni broj . = 1 +i prikazimo u trigonometrijskom i ekspo-
nencijalnom ili Ojlerovom obliku
Kako je r =
_
r
2
+j
2
=
_
1
2
+ 1
2
=
_
2 odnosno
0 = arc tg
j
r
= arc tg
1
1
=
_
4
5
4
otpada jer je
_
r = 1 0
j = 1 0
onda trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = 1 +i glasi
. = r (cos 0 +i sin0) =
_
2
_
cos

4
+i sin

4
_
I0
= cos

4
+i sin

4
= c
I
t
4
Ojlerov oblik kompleksnog broja . = 1 +i glasi . = r c
I0
=
_
2 c
I
t
4
21) Kompleksni broj . = 1 i prikazimo u trigonometrijskom i ekspo-
nencijalnom ili Ojlerovom obliku
Kako je cos (r) = cos r sin(r) = sinr odnosno
r =
_
r
2
+j
2
=
_
1
2
+ (1)
2
=
_
2
0 = arc tg
j
r
= arc tg
1
1
= arc tg (1) =
_
4
3
4
otpada jer je
_
r = 1 0
j = 1 < 0
onda trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = 1 i glasi
. = r (cos 0 +i sin0) =
_
2
_
cos
_
4
_
+i sin
_
4
__
=
_
2
_
cos

4
i sin

4
_
Kako je cos 0i sin0 = c
I0
= cos

4
i sin

4
= c
I
t
4
onda eksponencijalni
ili Ojlerov oblik kompleksnog broja . = 1 i glasi . = r c
I0
=
_
2 c
I
t
4
Mnozenje kompleksnih brojeva prikazanih u
trigonometrijskom obliku
Ako je
_
.
1
= r
1
(cos 0
1
+i sin0
1
)
.
2
= r
2
(cos 0
2
+i sin0
2
)
onda mnozenjem levih i desnih strana dobijamo
.
1
.
2
= r
1
(cos 0
1
+i sin0
1
) r
2
(cos 0
2
+i sin0
2
)
= r
1
r
2
_
cos 0
1
cos 0
2
+i cos 0
1
sin0
2
+i sin0
1
cos 0
2
+i
2
sin0
1
sin0
2
_
= r
1
r
2
_
cos 0
1
cos 0
2
sin0
1
sin0
2
+i
_
cos 0
1
sin0
2
+ sin0
1
cos 0
2
_
_
Kako je
_
cos c cos , sinc sin, = cos (c +,)
cos c sin, + sinc cos , = sin(c +,) onda imamo

.
1
.
2
= r
1
r
2
_
cos
_
0
1
+0
2
_
+i sin
_
0
1
+0
2
_
_
22) Prikazimo u trigonometrijskom obliku a zatim u tom obliku i pomno-
z1
z2
1 2
r
1
r
2
3
1
x
y
0 1 3
zimo kompleksne brojeve
_
.
1
= 1 +i
.
2
= 3 +i
_
3
Za .
1
= 1 +i imamo r = 1 j = 1
r
1
=
_
r
2
+j
2
=
_
1 + 1 =
_
2
0
1
= arc tg
j
r
= arc tg
1
1
=
3
4
7
4
otpada
jer je j 0 odnosno .
1
= r
1
(cos 0
1
+i sin0
1
) =
_
2
_
cos
3
4
+i sin
3
4
_
Za .
2
= 3 +i
_
3 imamo r = 3 j =
_
3
r
2
=
_
r
2
+j
2
=
_
9 + 3 =
_
12 =
_
4 3 = 2
_
3
0
2
= arc tg
j
r
= arc tg
_
3
3
=
5
6
11
6
otpada jer je j 0 odnosno
.
2
= r
2
(cos 0
2
+i sin0
2
) = 2
_
3
_
cos
5
6
+i sin
5
6
_
Primenom formule
.
1
.
2
= r
1
r
2
_
cos
_
0
1
+0
2
_
+i sin
_
0
1
+0
2
_
_
dobijamo
.
1
.
2
=
_
2 2
_
3
_
cos
_
3
4
+
5
6
_
+i sin
_
3
4
+
5
6
__
= 2
_
6
_
cos
19
12
+i sin
19
12
_
Stepenovanje kompleksnih brojeva prikazanih u
Ako je
_
_
.
1
= .
2
= .
r
1
= r
2
= r
0
1
= 0
2
= 0
tada primenom formule .
1
.
2
= r
1
r
2
_
cos
_
0
1
+0
2
_
+i sin
_
0
1
+0
2
_
_
dobijamo .
1
.
2
= r
1
r
2
_
cos
_
0
1
+0
2
_
+i sin
_
0
1
+0
2
_
_
odnosno
.
2
= r
2
(cos 20 +i sin20)
Ako je
_
_
.
1
= .
2
= = .
n
= .
r
1
= r
2
= = r
n
= r
0
1
= 0
2
= = 0
n
= 0
tada dobijamo izuzetno vaznu formulu
.
1
.
2
.
n
= r
1
r
2
r
n
_
cos
_
0
1
+0
2
+ +0
n
_
+i sin
_
0
1
+0
2
+ +0
n
_
_
odnosno
.
n
= r
n
(cos :0 +i sin:0)

koju Moavro ( A. de Moivre 1667-1754 ) pominje 1707. godine i kojoj Ojler
( Euler ) 1748. godine daje zavrni oblik
.
n
=
_
r
_
cos 0 +i sin0
_
_
n
= r
n
(cos :0 +i sin:0) odakle je
(cos 0 +i sin0)
n
= cos :0 +i sin:0 Na primer
_
cos

7
+i sin

7
_
14
= cos 14

7
+i sin14

7
= cos 2 +i sin2 = 1 +i0 = 1
Kako je cos (0) = cos 0 sin(0) = sin0 onda za 0 imamo
(cos 0 i sin0)
n
= cos :0 i sin:0
23) Primenom Moavrove formule izrazimo sin2r i cos 2r pomocu sinr i cos r
Kako je (cos r +i sinr)
n
= cos :r +i sin:r odnosno
(cos r +i sinr)
2
= cos 2r +i sin2r onda imamo
cos
2
r + 2i cos r sinr sin
2
r = cos 2r +i sin2r
Ako izjednacimo realne delove sa realnim delovima a imaginarne sa imag-
inarnim delovima, tada dobijamo
cos 2r = cos
2
rsin
2
r odnosno i sin2r = 2i cos r sinr = sin2r = 2 sinr cos r
24) Primenom Moavrove formule izrazimo sin3r i cos 3r pomocu sinr i cos r
Kako je (cos r +i sinr)
n
= cos :r +i sin:r odnosno
(cos r +i sinr)
3
= cos 3r+i sin3r onda stepenovanjem leve strane dobijamo
cos
3
r + 3i sinr cos
2
r 3 sin
2
r cos r i sin
3
r = cos 3r +i sin3r
Ako izjednacimo realne delove sa realnim delovima a imaginarne sa imag-
inarnim delovima, tada dobijamo
cos 3r = cos
3
r 3 sin
2
r cos r odnosno i sin3r = 3i sinr cos
2
r i sin
3
r =
sin3r = 3 sinr cos
2
r sin
3
r
Iz prethodnih formula dobijamo poznate trigonometrijske formule, odnosno
cos 3r i sin3r izrazene pomocu jednostrukih uglova
cos 3r= cos
3
r3 sin
2
rcos r= cos
3
r3
_
1cos
2
r
_
cos r= cos
3
r3 cos r+3 cos
3
r
= 4 cos
3
r 3 cos r
sin3r= 3 sinrcos
2
rsin
3
r= 3 sinr
_
1sin
2
r
_
sin
3
r= 3 sinr3 sin
3
rsin
3
r
= 3 sinr 4 sin
3
r
Delenje kompleksnih brojeva prikazanih u
Ako je
_
.
1
= r
1
(cos 0
1
+i sin0
1
)
.
2
= r
2
(cos 0
2
+i sin0
2
)
tada delenjem levih i desnih strana dobijamo
.
1
.
2
=
r
1
(cos 0
1
+i sin0
1
)
r
2
(cos 0
2
+i sin0
2
)
=
r
1
(cos 0
1
+i sin0
1
)
r
2
(cos 0
2
+i sin0
2
)
cos 0
2
i sin0
2
cos 0
2
i sin0
2

=
r
1
_
cos 0
1
cos 0
2
+i sin0
1
cos 0
2
i cos 0
1
sin0
2
i
2
sin0
1
sin0
2
_
r
2
_
cos
2
0
2
+i sin0
2
cos 0
2
i cos 0
2
sin0
2
i
2
sin
2
0
2
_
=
r
1
_
cos 0
1
cos 0
2
+ sin0
1
sin0
2
+i
_
sin0
1
cos 0
2
cos 0
1
sin0
2
_
_
r
2
_
cos
2
0
2
+ sin
2
0
2
. .
1
+i
_
sin0
2
cos 0
2
cos 0
2
sin0
2
. .
0
_
_
Kako je
_
cos c cos , + sinc sin, = cos (c ,)
sinc cos , cos c sin, = sin(c ,) onda imamo
.
1
.
2
=
r
1
r
2
_
cos
_
0
1
0
2
_
+i sin
_
0
1
0
2
_
_
25) Podelimo kompleksne brojeve .
1
= 1 +i, .
2
= 3 +i
_
3 prikazane
u trigonometrijskom obliku. Kako je
_
_
.
1
=
_
2
_
cos
3
4
+i sin
3
4
_
.
2
= 2
_
3
_
cos
5
6
+i sin
5
6
_
onda imamo
.
1
.
2
=
r
1
r
2
_
cos
_
0
1
0
2
_
+i sin
_
0
1
0
2
_
_
=
_
2
2
_
3
_
cos
_
3
4

5
6
_
+i sin
_
3
4

5
6
__
=
1
_
6
_
cos

12
i sin

12
_
Korenovanje kompleksnih brojeva prikazanih u
1
z1 z2 =
r
1
r
2
=
y Imaginarna osa
0 x Realna osa
2 + = 360 1
I realne brojeve mozemo prikazati
u trigonometrijskomobliku, jer je
svaki realan broj poseban slucaj
kompleksnog broja . = r +ij ako
je imaginarni deo jednak nuli, od-
nosno j = 0 Tada pozitivni realni
brojevi imaju 0 = 0 jer se nalaze na
desnoj strani r ose dok negativni
realni brojevi imaju 0 = 180
jer se
nalaze na levoj strani r ose.
Na primer
_
_
. = 7 = 7
_
cos 0
. .
1
+i sin0
. .
0
_
= 7 (1 + 0) = 7
. = 7 = 7
_
1
..
cos 180
+i
0
..
sin180
_
= 7
Ako dva kompleksna broja prikazanih u trigonometrijskom obliku
.
1
= r
1
_
cos 0
1
+i sin0
1
_
.
2
= r
2
_
cos 0
2
+i sin0
2
_

imaju jednake apsolutne vrednosti [.
1
[ = r
1
i [.
2
[ = r
2
odnosno r
2
= r
1
tada su oni jednaki, odnosno .
2
= .
1
Njihovi argumenti 0
1
i 0
2
mogu biti
jednaki, 0
2
= 0
1
ili se mogu razlikovati za / 360
/ = 0, 1, 2, 3, . . .
odnosno
.
2
= .
1
=
_
r
2
= r
1
0
2
= 0
1
+/ 360
/ = 0, 1, 2, 3, . . .
Odredimo
n
_
. ako je . = r (cos 0 +i sin0) Ako pretpostavimo da je
(1)
n
_
. = j (cos , +i sin,)
tada stepenovanjem obe strane jednacine (1) sa :- tim stepenom dobijamo
. = j
n
(cos , +i sin,)
n
= j
n
(cos :, +i sin:,) Kako je
. = r (cos 0 +i sin0) tada iz jednakosti
. = j
n
(cos :, +i sin:,) = r (cos 0 +i sin0) dobijamo
j
n
= r = j =
n
_
r odnosno
:, = 0 +/ 360
= , =
0 +/ 360
:
/ = 0, 1, 2, 3, . . .
Zamenom j =
n
_
r i , =
0 +/ 360
:
u jednacinu (1) dobijamo formulu za
korenovanje kompleksnih brojeva, prikazanih u trigonometrijskom obli-
ku, odnosno
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 +/ 360
:
+i sin
0 +/ 360
:
_
/ = 0, 1, 2, . . . , : 1
to mozemo prikazati i formulom
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2/
:
+i sin
0 + 2/
:
_
/ = 0, 1, 2, . . . , : 1
gde za / uzimamo vrednosti od 0 do :1 odnosno samo : razlicitih vred-
nosti, jer se
n
_
. ponavlja za sve ostale vrednosti /
Ako u prethodnu formulu za / stavimo redom vrednosti 0, 1, 2, . . . tada imamo
Za / = 0
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0
:
+i sin
0
:
_
Za / = 1
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2
:
+i sin
0 + 2
:
_
Za / = 2
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 4
:
+i sin
0 + 4
:
_
.
.
.
Za / = : 1
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2 (: 1)
:
+i sin
0 + 2 (: 1)
:
_
Za / = :
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2:
:
+i sin
0 + 2:
:
_
=
n
_
r
_
cos
_
0
:
+ 2
_
+i sin
_
0
:
+ 2
__

Kako se vrednosti periodicnihfunkcija cosinus i sinus ponavljajupovecavanj-
em vrednosti argumenata za 2=360
onda vrednost korena

n
_
. za / =: iznosi
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0
:
+i sin
0
:
_
to je identicno vrednosti za / = 0 Za / = : + 1 imamo
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2 (: + 1)
:
+i sin
0 + 2 (: + 1)
:
_
=
n
_
r
_
cos
0 + (2: + 2)
:
+i sin
0 + (2: + 2)
:
_
to je identicno vrednosti za / = 2 pa vidimo da su vrednosti :- tog korena
kompleksnog broja razlicite samo za / = 0, 1, 2, . . . , : 1 Formula
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2/
:
+i sin
0 + 2/
:
_
/ = 0, 1, 2, . . . , : 1
pokazuje da :- ti koren svakog kompleksnog ( i realnog ) broja ima :- razlic-
itih vrednosti pa u slucaju binomne jednacine
r
n
. = 0
imamo dokaz osnovne teoreme algebre, prema kojoj svaka algebarska jed-
nacina ima bar jedan koren, realan i kompleksan
26) Odredimo sve vrednosti
3
_
2
Ovde imamo . = 2 +i0 = r = 2 0 = 0 : = 3 odnosno
3
_
2 =
3
_
r
_
cos
0 +2/
:
+i sin
0 +2/
:
_
=
3
_
2
_
cos
2/
3
+i sin
2/
3
_
/ = 0, 1, 2
Za / = 0 =
3
_
2 =
3
_
2
_
cos 0
. .
1
+i sin0
. .
0
_
=
3
_
2
Za / = 1 =
3
_
2 =
3
_
2
_
cos 120
+i sin120
_
=
3
_
2
_
1
2
+i
_
3
2
_
Za / = 2 =
3
_
2 =
3
_
2
_
cos 240
+i sin240
_
=
3
_
2
_
1
2
i
_
3
2
_
27) Odredimo sve vrednosti
3
_
2
Ovde imamo . = 2 +i0 = r = [2[ = 2, 0 = 180
= , : = 3 odnosno
3
_
2 =
3
_
r
_
cos
0 + 2/
:
+i sin
0 + 2/
:
_
=
3
_
2
_
cos
+ 2/
3
+i sin
+ 2/
3
_
=
3
_
2
_
cos
(2/ + 1)
3
+i sin
(2/ + 1)
3
_
/ = 0, 1, 2
Za / = 0 =
3
_
2 =
3
_
2
_
cos

3
+i sin

3
_
=
3
_
2
_
1
2
+i
_
3
2
_

Za / = 1 =
3
_
2 =
3
_
2
_
cos +i sin
_
=
3
_
2 (1 +i0) =
3
_
2
Za / = 2 =
3
_
2 =
3
_
2
_
cos
5
3
+i sin
5
3
_
=
3
_
2
_
1
2
i
_
3
2
_
28) Odredimo
3
_
i Ovde imamo . = 0 + 1i odnosno
r =
_
r
2
+j
2
=
_
0 + 1
2
= 1 0 = arc tg
j
r
= arc tg
1
0
=

2
pa trigonometrijski oblik kompleksnog broja . = i glasi
. = r (cos 0 +i sin0) = 1
_
cos

2
+i sin

2
_
Primenom formule
n
_
. =
n
_
r
_
cos
0 + 2/
:
+i sin
0 + 2/
:
_
/ = 0, 1, 2, . . . , : 1 dobijamo
3
_
i =
3
_
1
_
_
cos
2
+ 2/
3
+i sin
2
+ 2/
3
_
_
= cos
+ 4/
6
+i sin
+ 4/
6
= cos
(1 + 4/)
6
+i sin
(1 + 4/)
6
/ = 0, 1, 2
Zamenom / = 0 / = 1 i / = 2 dobijamo tri reenja:
Za / = 0 =
3
_
i = cos

6
+i sin

6
=
_
3
2
+
1
2
i =
1
2
__
3 +i
_
Za / = 1 =
3
_
i = cos
5
6
+i sin
5
6
=
_
3
2
+
1
2
i =
1
2
_
_
3 +i
_
Za / = 2 =
3
_
i = cos +i sin = 1 + 0i = 1
Nedovreni mutanti kojima je blejanje pored mobilnog telefona jedina
preokupacija, neka zaobiu sledecih 27 redova.
U kompleksnom i realnom podrucju, formalno vaze iste algebarske formule.
29) Na primeru formule zbira geometrijske progresije
(1) 1 +. +.
2
+ +.
n1
=
1 .
n
1 .
. ,= 1
pokazimo da prelazom iz kompleksnog u realno podrucje, mozemo iz-
vesti dve izuzetno vazne formule.
Ako u (1) stavimo . = cos 0 +i sin0 tada dobijamo
1 + cos 0 +i sin0 + (cos 0 +i sin0)
2
+ + (cos 0 +i sin0)
n1
=
=
1 (cos 0 +i sin0)
n
1 (cos 0 +i sin0)
Primenom formule (cos 0 +i sin0)
n
= cos :0 +i sin:0 dobijamo

(2) 1 + cos 0 +i sin0 + cos 2 0 +i sin2 0 + + cos (: 1) 0 +i sin(: 1) 0
=
1 (cos :0 +i sin:0)
1 cos 0 i sin0
=
(1 cos :0) i sin:0
(1 cos 0) i sin0
Kako je
1 cos 0 = 1 cos 2
0
2
= sin
2
0
2
+ cos
2
0
2

_
cos
2
0
2
sin
2
0
2
_
= 2 sin
2
0
2
1cos :0 =1cos 2
:0
2
=sin
2
:0
2
+cos
2
:0
2

_
cos
2
:0
2
sin
2
:0
2
_
= 2 sin
2
:0
2
sin0 = sin2
0
2
= 2 sin
0
2
cos
0
2
sin:0 = sin2
:0
2
= 2 sin
:0
2
cos
:0
2
1 + cos 0 + cos 2 0 + + cos
_
: 1
_
0 +i
_
sin0 + sin2 0 + + sin
_
: 1
_
0
_
=
2 sin
2
:0
2
i2 sin
:0
2
cos
:0
2
2 sin
2
0
2
i2 sin
0
2
cos
0
2
=
sin
:0
2
sin
0
2
sin
:0
2
i cos
:0
2
sin
0
2
i cos
0
2
=
sin
:0
2
sin
0
2
sin
:0
2
i cos
:0
2
sin
0
2
i cos
0
2
i
i
=
sin
:0
2
sin
0
2
cos
:0
2
+i sin
:0
2
cos
0
2
+i sin
0
2
Primenom formule
.
1
.
2
=
r
1
r
2
_
cos
_
0
1
0
2
_
+i sin
_
0
1
0
2
_
_
gde je
0
1
0
2
=
:0
2

0
2
=
: 1
2
0 r
1
= 1 r
2
= 1 imamo
(3) 1+cos 0+cos 2 0+ +cos
_
: 1
_
0+i
_
sin0 + sin2 0 + + sin
_
: 1
_
0
_
=
sin
:0
2
sin
0
2
_
cos
: 1
2
0 +i sin
: 1
2
0
_
Ako u jednacinama (2) i (3) izjednacimo realne i imaginarne delove, tada
dobijamo izuzetno vazne formule
1 + cos 0 + cos 2 0 + + cos (: 1) 0 =
sin
:0
2
cos
: 1
2
0
sin
0
2
sin0 + sin2 0 + + sin(: 1) 0 =
sin
:0
2
sin
: 1
2
0
sin
0
2
Pogledajmo poglavlje Matematicka indukcija !!!!!!!

30) Jedinicni kompleksni broj . ima argument
1
2
arcsin
2a
a
2
+ 1
a 1
Dokazimo da je: . =
_
_
1
_
1 +a
2
(1 +ia) [ a [ 6 1
[ a [
_
1 +a
2
_
1 +i
1
a
_
[ a [ 1
.
4
=
1
(1 +a
2
)
2
_
a
4
6a
2
+ 1 +i 4a
a
2
1
_
Oznacimo argument komleksnog broja . sa 0 kada imamo
(1) 0 =
1
2
arcsin
2a
a
2
+ 1
Iz ove jednakosti je 20 = arcsin
2a
a
2
+ 1
odnosno
sin20 =
2a
a
2
+ 1
Poslednja jednakost se moze prikazati u obliku
sin20
1
=
2a
a
2
+ 1
=
2 sin0 cos 0
sin
2
0 + cos
2
0
=
2a
a
2
+ 1
Ako ovu jednakost skratimo
sa 2 i izjednacimo reciprocne vrednosti levih i desnih strana, tada dobijamo
a+
1
a
= tg 0+
1
tg 0
Primetimo da iz ove jednakosti dobijamo tg 0 =a ili tg 0 =
1
a
Ovaj deo je kljuc zadatka. Kako je 0 =
1
2
arcsin
2a
a
2
+ 1
a 1
funkcija
2a
a
2
+ 1
je ogranicena i za nju vazi 1 6
2a
a
2
+ 1
6 1 To znaci da je
2
6 arcsin
2a
a
2
+ 1
6

2
odnosno
4
6 0 6

4
Za tg 0 vazi nejednakost
(2) 1 6 tg 0 6 1 Na osnovu toga imamo dva slucaja:
1
[ a [ 6 1 Tada je tg 0 = a zbog (2) Ako je realni deo r, r 0 imaginarni

deo je rtg 0 = a r odnosno kompleksni broj je oblika . = r(1 +ia) ali kako
je ovo jedinicni kompleksni broj, njegov modul je jednak jedinici, odnosno
[ . [ = r
_
1 +a
2
= 1 = r =
1
_
1 +a
2
Za [ a [ 6 1 trazeni kompleksni broj je
1
_
1 +a
2
(1 +ia)
Za [ a [ 1, tg 0 =
1
a
pa je kompleksan broj . = r
_
1 +i
1
a
_
Iz uslova [ . [ = 1 odnosno r
_
1 +
1
a
2
= 1 dobijamo r =
1
_
1 +a
2
a
2
=
[ a [
_
1 +a
2
Dakle, za [ a [ 1 kompleksan broj je . =
[ a [
_
1 +a
2
_
1 +i
1
a
_
cime je prvi

deo zadatka dokazan.
Za [ a [ 6 1 imamo
.
4
=
_
1
_
1+a
2
(1+ia)
_
4
=
1
(1+a
2
)
2
(1+ia)
4
=
1
(1+a
2
)
2
_
1+i4a6a
2
i4a
3
+a
4
_
odnosno
(3) .
4
=
1
(1 +a
2
)
2
_
a
4
6a
2
+ 1 +i4a
_
1 a
2
_
_
Za [ a [ 1 imamo
.
4
=
_
[ a [
_
1 +a
2
_
1 +i
1
a
__
4
=
a
4
(1 +a
2
)
2
_
1 +i
1
a
_
4
=
a
4
(1 +a
2
)
2
_
1 +i
4
a

6
a
2
i
4
a
3
+
1
a
4
_
odnosno
(4) .
4
=
1
(1 +a
2
)
2
_
a
4
6a
2
+ 1 i4a
_
a
2
1
_
_
Formule (3) i (4) mogu se objediniti formulom za .
4
datom u zadatku.
31) Primenom razvoja izraza (1 +i)
n
gde je : nula ili prirodan broj doka-
zimo jednakosti:
1
[
n
2
]
|=0
= (1)
|
_
:
2/
_
=
_
2
n
cos
:
4
2
h
n1
2
i
|=0
= (1)
|
_
:
2/ + 1
_
=
_
2
n
sin
:
4
Simbol [ :] oznacava najveci ceo broj koji nije veci od : odnosno najveci
ceo broj koji je manji ili jednak r
Napomena: U ovom zadatku se primenjuje sledeci rezultat: Ako je dat zbir
o
n
=
n
|=0
a
|
= a
0
+a
1
+a
2
+a
3
+ +a
n1
+a
n
tada ga mozemo prikazati u obliku
o
n
= (a
0
+a
2
+ )+(a
1
+a
3
+ ) Dakle, sumu o
n
smo podelili na sumu
clanova sa parnim indeksima i sumu sa neparnim indeksima. Meutim,
tu se javljaju tekoce u pisanju poslednjih clanova, jer ne znamo da li je :
parno ili neparno. Zato se koristi oznaka [ ] - najvece celo, koja otklanja
taj problem. Imamo
o
n
=
[
n
2
]
|=0
a
2|
+
h
n1
2
i
|=0
a
2|+1
Primer, za : = 5 imamo
_
5
2
_
= 2
_
5 1
2
_
= 2

pa je o
5
=
2
|=0
a
2|
+
2
|=0
a
2|+1
= a
0
+a
2
+a
4
+a
1
+a
3
+a
5
Vratimo se zadatku
Kako je 1 +i =
_
2
_
cos

4
+i sin

4
_
onda primenom Moavrove formule
(cos 0 +i sin0)
n
= cos :0 +i sin:0 dobijamo
(1) (1 +i)
n
=
_
_
2
_
cos

4
+i sin

4
_
_
n
=
_
2
n
_
cos
:
4
+i sin
:
4
_
Binomnom formulom (a +/)
n
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
za a = 1 / = i dobijamo
(2) (1 +i)
n
=
n
|=0
_
:
/
_
i
|
Kako i
|
uzima realne ili cisto imaginarne vred-
nosti, to zavisi od toga da li je / parno ili neparno, onda sumu na desnoj
strani jednakosti (2) mozemo razdvojiti na dva dela: Kada je / parno ili kada
je / neparno, odnosno
n
|=0
_
:
/
_
i
|
=
[
n
2
]
|=0
_
:
2/
_
i
2|
+
h
n1
2
i
|=0
_
:
2/ +1
_
i
2|+1
Kako je i
2|
=
_
i
2
_
|
=(1)
|
i
2|+1
= i
2|
i = i (1)
|
onda se poslednja jednakost svodi na
(1 +i)
n
=
n
|=0
_
:
/
_
i
|
=
[
n
2
]
|=0
(1)
|
_
:
2/
_
+i
h
n1
2
i
|=0
(1)
|
_
:
2/ + 1
_
Poreenjem ove jednakosti sa (1) izjednacavanjem realnih i imaginarnih delova
dobijamo 1
i 2
cime je dokaz zavren.

32) Dokazimo formulu (1)
n
|=0
_
:
/
_
sin
_
r +
/
2
_
= 2
n
2
sin
_
r +
:
4
_
Primenimo binomnu formulu
(2) (a +/)
n
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
Kako je c
I0
= cos 0 +i sin0 odnosno
o
2
(r) =
n
|=0
_
:
/
_
sin
_
r +
/
2
_
i o
1
(r) =
n
|=0
_
:
/
_
cos
_
r +
/
2
_
onda imamo
o
1
(r)+i o
2
(r) =
n
|=0
_
:
/
_
_
cos
_
r+
/
2
_
+i sin
_
r+
/
2
_
_
=
n
|=0
_
:
/
_
c
I
r+
|t
2
=
n
|=0
_
:
/
_
c
Ir
c
I
|t
2
odnosno

(3) o
1
(r) +i o
2
(r) = c
Ir
n
|=0
_
:
/
_
_
c
I
t
2
_
|
Ako uporedimo desnu stranu
jednakosti (3) sa binomnom formulom (2) za a = 1 i / = c
I
t
2
= i dobijamo
o
1
(r) +i o
2
(r) = c
Ir
(1 +i)
n
Kako je 1 +i =
_
2 c
I
t
4
onda imamo
o
1
(r) +i o
2
(r) = c
Ir
_
_
2 c
I
t
4
_
n
= 2
n
2
c
Ir
c
I
nt
4
= 2
n
2
c
I(r+
nt
4
)
= 2
n
2
cos
_
r +
:
4
_
+i 2
n
2
sin
_
r +
:
4
_
Izjednacavanjem realnih i imaginarnih delova dobijamo
o
2
(r) = 2
n
2
sin
_
r +
:
4
_

Hiperbolne funkcije
Ako Rikatiju (Riccati) nije bilo teko da 1757 godine vidi znacaj kombin-
e
x
e
x
y
x
1 2 0 1 2
e
1
1
2
e
ovane primene, rastuce eksponenc-
ijalne funkcije c
r
i opadajuce eksp-
onencijalne funkcije c
r
zato bi na-
ma bilo teko da upoznamo hiperbo-
lne funkcije. Hiperbolne funkcije su
kombinacija prirodnih eksponenc-
ijalnih funkcija c
r
i c
r
kada vaze
sledeci odnosi:
1
x
y
0
1
1
2
1
x
y
0
1
1
2
1
x
y
0
1
1
2
shx x ch >
x ch shx
1
2
1
2
1
2
c
r
c
r
2
= shr sinus hiperbolni r
c
r
+c
r
2
= chr cosinus hiperbolni r
Ako r raste od do + tada funkcija j = shr raste od do +
i prolazi kroz koordinatni pocetak, gde je j = 0 pa shr ima nulu za r = 0
Ako r raste od do r = 0 tada funkcija j = chr opada od + do 1
Ako r raste od r = 0 do + tada funkcija j = chr raste od 1 do +
Dakle, uvek je chr > 1 Primetimo, za svako r chr shr
Napomena !!! Ako krajeve homogenog lanca, kanapa ili savitljivog met-
alnog uzeta (sajle) zakacimo na jednako visoke oslonce, tada taj homogeni la-
nac, kanap ili savitljivo metalno uze zauzima oblik graka funkcije chr pa ga
zato u matematici, zici ili mehanici zovemo lancanica. Naravno, oblik lanca-
nice moze biti manje i vie deformisan grak funkcije j = chr po r ili j - osi.
x
y
1
1 2 0
x
y
2
x
y
1
2
1 2
2
2
1
1 2 0
1
1 2
1
1 2 0
1
1 2
thx
cthx
thx
cthx

shr
chr
=
c
r
c
r
2
c
r
+c
r
2
=
c
r
c
r
c
r
+c
r
= thr tangens hiperbolni r
chr
shr
=
c
r
+c
r
2
c
r
c
r
2
=
c
r
+c
r
c
r
c
r
=
1
thr
= cthr cotangens hiperbolni r
Ako r raste od do + tada funkcija j = thr raste od 1 do 1
Dakle, uvek je [thr[ < 1 Za r = 0 = sh 0 = 0 pa funkcija thr =
shr
chr
ima nulu za r = 0 Kako je chr > 1 onda funkcija thr =
shr
chr
nema polove.
Ako r raste od do r = 0 tada funkcija j = cthr opadaod1 do
Ako r raste od r = 0 do + tada funkcija j = cthr opada od + do 1
Funkcija cthr =
chr
shr
nema nula jer je chr > 1 Kako su prirodne ekspon-
encijalne funkcije c
r
i c
r
jednoznacne i denisane za sve vrednosti r onda
su i hiperbolne funkcije jednoznacne i denisane za sve vrednosti r izuzim-
ajuci hiperbolne funkcije cthr i cosechr (cosekans hiperbolni r) koje nisu
denisane za r = 0 Ako u prethodne formule
shr =
c
r
c
r
2
chr =
c
r
+c
r
2
thr =
c
r
c
r
c
r
+c
r
cthr =
c
r
+c
r
c
r
c
r
umesto r stavimo r tada dobijamo:
a) sh (r) =
c
r
c
r
2
=
c
r
c
r
2
= shr
Dakle, ) (r) = ) (r) odnosno shr je neparna funkcija.
b) ch(r) =
c
r
+c
r
2
=
c
r
+c
r
2
= chr
Dakle, ) (r) = ) (r) odnosno chr je parna funkcija.
c) th(r) =
sh (r)
ch(r)
=
shr
chr
=
shr
chr
= thr
Dakle, ) (r) = ) (r) odnosno thr je neparna funkcija.
d) cth(r) =
1
th(r)
=
1
thr
=
1
thr
= cthr
Dakle, ) (r) = ) (r) odnosno cthr je neparna funkcija.
Kako je chr =
c
r
+c
r
2
shr =
c
r
c
r
2
onda imamo
chr + shr =
c
r
+c
r
+c
r
c
r
2
=
2c
r
2
= c
r

chr shr =
c
r
+c
r
c
r
+c
r
2
=
2c
r
2
= c
r
ch
2
r sh
2
r =
(c
r
)
2
+ 2c
r
c
r
+ (c
r
)
2
4

(c
r
)
2
2c
r
c
r
+ (c
r
)
2
4
=
(c
r
)
2
+ 2 + (c
r
)
2
(c
r
)
2
+ 2 (c
r
)
2
4
=
4
4
= 1 Dakle,
chr + shr = c
r
chr shr = c
r
ch
2
r sh
2
r = 1 =
_
_
_
ch
2
r = sh
2
r + 1 = chr = +
_
sh
2
r + 1
sh
2
r = ch
2
r 1 = shr =
_
ch
2
r 1
Ako ch
2
r sh
2
r = 1 podelimo sa ch
2
r ili sh
2
r tada dobijamo
ch
2
r sh
2
r
ch
2
r
=
1
ch
2
r
=
ch
2
r
ch
2
r

sh
2
r
ch
2
r
=
1
ch
2
r
= 1 th
2
r =
1
ch
2
r
ch
2
r sh
2
r
sh
2
r
=
1
sh
2
r
=
ch
2
r
sh
2
r

sh
2
r
sh
2
r
=
1
sh
2
r
= cth
2
r 1 =
1
sh
2
r
Prema prethodnoj formuli 1 th
2
r =
1
ch
2
r
imamo
1
1 th
2
r
= ch
2
r = chr =
1
_
1 th
2
r
odnosno
th
2
r = 1
1
ch
2
r
=
ch
2
r 1
ch
2
r
=
sh
2
r
sh
2
r + 1
odakle je
thr =
_
ch
2
r 1
chr
=
shr
_
sh
2
r + 1
Prema prethodnoj formuli cth
2
r 1 =
1
sh
2
r
imamo
1
cth
2
r 1
= sh
2
r = shr =
1
_
cth
2
r 1
odnosno
cth
2
r = 1 +
1
sh
2
r
=
sh
2
r + 1
sh
2
r
=
ch
2
r
ch
2
r 1
odakle je
cthr =
_
sh
2
r + 1
shr
=
chr
_
ch
2
r 1
Ako je r
1
+r
2
= r tada prema formulama chr +shr = c
r
chr shr = c
r
c
r1+r2
= c
r1
c
r2
c
(r1+r2)
= c
r1
c
r2
imamo
a) ch(r
1
+r
2
) + sh (r
1
+r
2
) = c
r1+r2
= c
r1
c
r2
=
= (chr
1
+ shr
1
) (chr
2
+ shr
2
)

= chr
1
chr
2
+ shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
+ shr
1
shr
2
= chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
+ shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
odnosno
b) ch(r
1
+r
2
) sh (r
1
+r
2
) = c
(r1+r2)
= c
r1
c
r2
=
= (chr
1
shr
1
) (chr
2
shr
2
)
= chr
1
chr
2
shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
+ shr
1
shr
2
= chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
Sabiranjem jednakosti a) i b), odnosno oduzimanjem jednakosti b) od jed-
nakosti a) dobijamo
2ch(r
1
+r
2
) = 2 (chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
) odakle je
1
ch(r
1
+r
2
) = chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
odnosno
2 sh(r
1
+r
2
) = 2 (shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
) odakle je
2
sh (r
1
+r
2
) = shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
Ako je r
1
r
2
= r tada prema formulama chr +shr = c
r
chr shr = c
r
imamo
c) ch(r
1
r
2
) + sh (r
1
r
2
) = c
r1r2
= c
r1
c
r2
=
= (chr
1
+ shr
1
) (chr
2
shr
2
)
= chr
1
chr
2
+ shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
shr
1
shr
2
= chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
+ shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
odnosno
d) ch(r
1
r
2
) sh (r
1
r
2
) = c
(r1r2)
= c
r1
c
r2
=
= (chr
1
shr
1
) (chr
2
+ shr
2
)
= chr
1
chr
2
shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
shr
1
shr
2
= chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
Sabiranjem jednakosti c) i d), odnosno oduzimanjem jednakosti d) od jed-
nakosti c) dobijamo
2ch(r
1
r
2
) = 2 (chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
) odakle je
3
ch(r
1
r
2
) = chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
odnosno
2 sh(r
1
r
2
) = 2 (shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
) odakle je
4
sh (r
1
r
2
) = shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
Adicione formule hiperbolnih funkcija glase
1
ch(r
1
+r
2
) = chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
2
sh (r
1
+r
2
) = shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
3
ch(r
1
r
2
) = chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
4
sh (r
1
r
2
) = shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
Ako je r
1
= r
2
= r tada prema formulama 1
i 2
imamo
ch(r +r) = chr chr + shr shr odakle je ch2r = ch
2
r + sh
2
r
sh (r +r) = shr chr + chr shr odakle je sh 2r = 2 shr chr
Sada jednostavno dobijamo:

5
th(r
1
+r
2
) =
sh (r
1
+r
2
)
ch(r
1
+r
2
)
=
shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
=
=
shr
1
chr
2
chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
+
chr
1
shr
2
chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
=
shr
1
chr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2
+
shr
1
shr
2
chr
1
chr
2
+
chr
1
shr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2
+
shr
1
shr
2
chr
1
chr
2
=
thr
1
1 + thr
1
thr
2
+
thr
2
1 + thr
1
thr
2
=
thr
1
+ thr
2
1 + thr
1
thr
2
6
th(r
1
r
2
) =
sh (r
1
r
2
)
ch(r
1
r
2
)
=
shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
=
=
shr
1
chr
2
chr
1
chr
2
shr
1
shr
2

chr
1
shr
2
chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
=
shr
1
chr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2

shr
1
shr
2
chr
1
chr
2
chr
1
shr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2
chr
1
chr
2

shr
1
shr
2
chr
1
chr
2
=
thr
1
1 thr
1
thr
2

thr
2
1 thr
1
thr
2
=
thr
1
thr
2
1 thr
1
thr
2
7
cth (r
1
+r
2
) =
ch(r
1
+r
2
)
sh (r
1
+r
2
)
=
chr
1
chr
2
+ shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
=
=
chr
1
chr
2
shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
+
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
+ chr
1
shr
2
=
chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
shr
1
shr
2
+
chr
1
shr
2
shr
1
shr
2
+
shr
1
shr
2
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
shr
1
shr
2
+
chr
1
shr
2
shr
1
shr
2
=
cthr
1
cthr
2
cthr
2
+ cthr
1
+
1
cthr
2
+ cthr
1
=
cthr
1
cthr
2
+ 1
cthr
2
+ cthr
1
8
cth (r
1
r
2
) =
ch(r
1
r
2
)
sh (r
1
r
2
)
=
chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
=
=
chr
1
chr
2
shr
1
chr
2
chr
1
shr
2

shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
chr
1
shr
2
=
chr
1
chr
2
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
shr
1
shr
2

chr
1
shr
2
shr
1
shr
2
shr
1
shr
2
shr
1
shr
2
shr
1
chr
2
shr
1
shr
2

chr
1
shr
2
shr
1
shr
2
=
cthr
1
cthr
2
cthr
2
cthr
1

1
cthr
2
cthr
1
=
cthr
1
cthr
2
1
cthr
2
cthr
1
Dakle,

5
th(r
1
+r
2
) =
thr
1
+ thr
2
1 + thr
1
thr
2
6
th(r
1
r
2
) =
thr
1
thr
2
1 thr
1
thr
2
7
cth (r
1
+r
2
) =
cthr
1
cthr
2
+ 1
cthr
2
+ cthr
1
8
cth (r
1
r
2
) =
cthr
1
cthr
2
1
cthr
2
cthr
1
Ako je r
1
= r
2
= r tada prema formulama 5
i 7
imamo
th2r =
2 thr
1 + th
2
r
cth2r =
cth
2
r + 1
2 cthr
Prema formulama
ch
2
r sh
2
r = 1 = ch
2
r = sh
2
r + 1 ch2r = ch
2
r + sh
2
r imamo
ch2r = sh
2
r + 1 + sh
2
r = 2 sh
2
r + 1 odnosno ch2r = 2 sh
2
r + 1
Sabiranjem formula 1
i 3
dobijamo
sh (r
1
+r
2
) + ch(r
1
r
2
) = 2 chr
1
chr
2
odakle je
9
chr
1
chr
2
=
1
2
_
ch(r
1
+r
2
) + ch(r
1
r
2
)
_
Oduzimanjem formule 3
od formule 1
dobijamo
ch(r
1
+r
2
) ch(r
1
r
2
) = 2 shr
1
shr
2
odakle je
10
shr
1
shr
2
=
1
2
_
ch(r
1
+r
2
) ch(r
1
r
2
)
_
Sabiranjem formula 2
i 4
dobijamo
sh (r
1
+r
2
) + sh (r
1
r
2
) = 2 shr
1
chr
2
odakle je
11
shr
1
chr
2
=
1
2
_
sh (r
1
+r
2
) + sh (r
1
r
2
)
_
Oduzimanjem formule 4
od formule 2
dobijamo
sh (r
1
+r
2
) sh (r
1
r
2
) = 2 chr
1
shr
2
odakle je
12
chr
1
shr
2
=
1
2
_
sh (r
1
+r
2
) sh (r
1
r
2
)
_
Dakle,
9
chr
1
chr
2
=
1
2
_
ch(r
1
+r
2
) + ch(r
1
r
2
)
_
10
shr
1
shr
2
=
1
2
_
ch(r
1
+r
2
) ch(r
1
r
2
)
_
11
shr
1
chr
2
=
1
2
_
sh (r
1
+r
2
) + sh (r
1
r
2
)
_
12
chr
1
shr
2
=
1
2
_
sh (r
1
+r
2
) sh (r
1
r
2
)
_
Ako je r
1
+r
2
= r r
1
r
2
= j tada sabiranjem prve i druge formule,
odnosno oduzimanjem druge formule od prve dobijamo
2 r
1
= r +j = r
1
=
r +j
2
2 r
2
= r j = r
2
=
r j
2
Zamenom r
1
+r
2
= r r
1
r
2
= j r
1
=
r +j
2
r
2
=
r j
2
u formulama
9
, 10
, 11
i 12
ili formulama koje njima prethode dobijamo


ch
r +j
2
ch
r j
2
=
1
2
(chr + chj) odakle je
13
chr + chj = 2 ch
r +j
2
ch
r j
2
odnosno
sh
r +j
2
sh
r j
2
=
1
2
(chr chj) odakle je
14
chr chj = 2 sh
r +j
2
sh
r j
2
odnosno
sh
r +j
2
ch
r j
2
=
1
2
(shr + shj) odakle je
15
shr + shj = 2 sh
r +j
2
ch
r j
2
odnosno
ch
r +j
2
sh
r j
2
=
1
2
(shr shj) odakle je
16
shr shj = 2 ch
r +j
2
sh
r j
2
Dakle,
13
chr + chj = 2 ch
r +j
2
ch
r j
2
14
chr chj = 2 sh
r +j
2
sh
r j
2
15
shr + shj = 2 sh
r +j
2
ch
r j
2
16
shr shj = 2 ch
r +j
2
sh
r j
2
Kako je
c
nr
+c
nr
2
= ch(:r)
c
nr
c
nr
2
= sh(:r) odnosno
ch(:r) + sh(:r) =
c
nr
+c
nr
+c
nr
c
nr
2
=
2 c
nr
2
= c
nr
ch(:r) sh (:r) =
c
nr
+c
nr
c
nr
+c
nr
2
=
2 c
nr
2
= c
nr
onda stepenovanjem obe strane formule chr + shr = c
r
sa prirodnim br-
ojem : dobijamo (chr + shr)
n
= (c
r
)
n
= c
nr
= ch(:r) + sh(:r) odnosno
(chr + shr)
n
= ch(:r) +sh(:r) to je analogno Moavrovoj ( A. de Moivre
1667 - 1754 ) formuli iz 1707. godine, kojoj je Ojler ( Euler ) 1748. godine dao
zavrni oblik
(cos 0 +i sin0)
n
= cos :0 +i sin:0
Stepenovanjem obe strane formule chr shr = c
r
sa prirodnim brojem :
dobijamo
(chr shr)
n
= (c
r
)
n
= c
nr
= ch(:r) sh (:r) odnosno
(chr shr)
n
= ch(:r) sh (:r) to je analogno Moavrovoj formuli
(cos 0 i sin0)
n
= cos :0 i sin:0

Matematicka indukcija
Matematicka indukcija je metod dokazivanja u skupu prirodnih brojeva prema
kome je jedan iskaz tacan za svaki prirodni broj ako je
1
Tacan za prirodni broj 1

2
Ako iz pretpostavke da je tacan za prirodni broj : : > 1

sledi da je tacan za prirodni broj : + 1
Ako je iskaz tacan pocev od prirodnog broja :
0
1 i ako ( iz pretpostavke da
je on tacan za prirodni broj : > :
0
), sledi da je tacan za broj : +1 tada je taj
iskaz tacan za svaki prirodni broj :
0
> 0
33) Matematickom indukcijom dokazimo da je
(1) 1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:( : + 1 )
Za : = 1 relacija (1) je tacna jer se tada dobija 1 = 1
Uz pretpostavku da je relacija (1) tacna i za proizvoljnu vrednost
: : > 1 imamo 1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:( : + 1 )
Ako obema stranama prethodne jednakosti dodamo : + 1 tada dobijamo
1 + 2 + 3 + +: + ( : + 1 ) =
1
2
:( : + 1 ) + ( : + 1 ) = ( : + 1 )
_
1
2
: + 1
_
= ( : + 1 )
1
2
( : + 2 ) =
1
2
( : + 1 ) ( : + 2 )
cime je dokazano da relacija (1) uz pretpostavku da vazi za : vazi i za : + 1
odnosno da vazi za sve prirodne brojeve jer je provereno da vazi za : = 1
(1) 1 + 2 + + ( : 1 ) =
1
2
( : 1 ) : : > 2
Uz pretpostavku da je relacija (1) tacna i za proizvoljnu vrednost : : > 2
imamo 1 + 2 + + ( : 1 ) =
1
2
( : 1 ) : : > 2
Ako obema stranama prethodne jednakosti dodamo : tada imamo
1+2+ +( : 1 )+: =
1
2
:( : 1 )+: =
1
2
:( : 1 )+
2
2
: =
1
2
:( : 1 + 2 )
=
1
2
( : + 1 ) : cime je dokazano da relacija (1) uz pret-
postavku da vazi za : : > 2 vazi i za : + 1 odnosno da vazi za sve prirodne
brojeve jer je provereno da vazi za : = 2 Kako je

1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:( : + 1 ) onda imamo
1 + 2 + + ( : 1 ) =
1
2
( : 1 ) : : > 2
(1) 1 + 3 + 5 + + ( 2: 1 ) = :
2
Ako obema stranama prethodne jednakosti dodamo
2 ( : + 1 ) 1 = 2: + 1 tada dobijamo
1+3+5+ +( 2: 1 ) +( 2: + 1 ) = :
2
+( 2: + 1 ) = :
2
+2:+1 = ( : + 1 )
2
(1) 1 + 3 + 5 + + ( 2: 1 ) =
1
2
:( 1 + ( 2: 1 ))
Dodavanjem 2 ( : + 1 ) 1 = 2: + 1 obema stranama jednakosti dobijamo
1 + 3 + 5 + + ( 2: 1 ) + ( 2: + 1 ) =
1
2
:( 1 + ( 2: 1 )) + ( 2: + 1 )
=
1
2
2 :
2
+ ( 2: + 1 ) =
1
2
_
2:
2
+ 4: + 2
_
=
1
2
_
2:
2
+ 2: + 2: + 2
_
=
1
2
( 2 :( : + 1 ) + 2 ( : + 1 )) =
1
2
( : + 1 ) ( 2: + 2 ) =
1
2
( : + 1 ) ( 1 + 1 + 2:)
=
1
2
( : + 1 ) ( 1 + ( 2 ( : + 1 ) 1 ))
(1) 2 + 4 + 6 + + 2: =
1
2
:( 2 + 2:)
Dodavanjem 2 ( : + 1 ) obema stranama jednakosti dobijamo
2 + 4 + 6 + + 2: + 2 ( : + 1 ) =
1
2
:( 2 + 2:) + 2 ( : + 1 )
=
1
2
:(2 +2:) +
1
2
4 (:+1) =
1
2
_
2:+2:
2
+4 (:+1)
_
=
1
2
(2:(1+:) + 4 (:+1))

=
1
2
(: + 1) (2: + 4) =
1
2
( : + 1 ) ( 2 + 2 ( : + 1 ))
(1) 3 + 6 + 9 + + 3: =
3
2
_
:
2
+:
_
Dodavanjem 3 ( : + 1 ) obema stranama jednakosti dobijamo
3 +6 +9 + +3:+3 (: +1) =
3
2
_
:
2
+:
_
+3 (: +1) =
3
2
_
:
2
+:
_
+
6
2
(: +1)
=
3
2
__
:
2
+:
_
+ 2 ( : + 1 )
_
=
3
2
_
:
2
+: + 2: + 2
_
=
3
2
_
:
2
+ 2: + 1 +: + 1
_
=
3
2
_
(: + 1)
2
+ (: + 1)
_
(1) 1 + 3 + 6 + 10 + +
1
2
:( : + 1 ) =
1
6
:( : + 1 ) ( : + 2 )
Dodavanjem
1
2
(: + 1) (: + 2) obema stranama jednakosti dobijamo
1 + 3 + 6 + 10 + +
1
2
:( : + 1 ) +
1
2
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
6
:( : + 1 ) ( : + 2 ) +
1
2
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
6
:( : + 1 ) ( : + 2 ) +
3
6
( : + 1 ) ( : + 2 ) =
1
6
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
(1) 1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
Dodavanjem ( : + 1 )
2
obema stranama jednakosti dobijamo
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
+ ( : + 1 )
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) + ( : + 1 )
2
=
1
6
_
( : + 1 )
_
2:
2
+:
_
+ 6 ( : + 1 )
2
_
=
1
6
( : + 1 )
_
2:
2
+: + 6: + 6
_
=
1
6
( : + 1 )
_
2:
2
+ 3: + 4: + 6
_
=
1
6
( : + 1 ) ( :( 2: + 3 ) + 2 ( 2: + 3 ))
=
1
6
( : + 1 ) (( : + 2 ) ( 2: + 3 )) =
1
6
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 ) Kako je

1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) onda imamo
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + ( : 1 )
2
=
1
6
( : 1 ) :( 2: 1 )
41) Kako je
_
_
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) odnosno
1
2
+2
2
+3
2
+ + (2:)
2
=
1
6
2:(2:+1)(4:+1) onda imamo
1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: 1 )
2
= 1
2
+2
2
+3
2
+4
2
+5
2
+6
2
+ +
(2n1)
2
..
_
2
_
:
1
2
__
2
+(2:)
2
_
2
2
+4
2
+6
2
+ +(2:)
2
_
= 1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + ( 2:)
2
2
2
_
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
_
=
1
3
:( 2: + 1 ) ( 4: + 1 )
4
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
=
1
3
:(2: + 1) ((4: + 1) 2 (: + 1)) =
1
3
:(2: + 1) (2: 1) =
1
3
:
_
4:
2
1
_
(1) 1
3
+ 2
3
+ 3
3
+ +:
3
=
1
4
:
2
( : + 1 )
2
3
1
3
+ 2
3
+ 3
3
+ +:
3
+ ( : + 1 )
3
=
1
4
:
2
( : + 1 )
2
+ ( : + 1 )
3
=
1
4
:
2
( : + 1 )
2
+
4
4
( : + 1 )
3
=
1
4
_
( : + 1 )
2
_
:
2
+ 4 ( : + 1 )
_
_
=
1
4
( : + 1 )
2
_
:
2
+ 4: + 4
_
=
1
4
( : + 1 )
2
( : + 2 )
2
43) Matematickom indukcijom dokazimo da za svaki prirodan broj : vazi
(1) 1 + 2 + 2
2
+ 2
3
+ + 2
n1
= 2
n
1
Za : = 1 relacija (1) je tacna jer se dobija 1 = 1
Dodavanjem 2
n+11
= 2
n
1+2+2
2
+2
3
+ +2
n1
+2
n
= 2
n
1+2
n
= 2 2
n
1 = 2
1
2
n
1 = 2
n+1
1
(1) 1
3
+ 3
3
+ 5
3
+ + ( 2: 1 )
3
= :
2
_
2:
2
1
_
Dodavanjem ( 2 ( : + 1 ) 1 )
3
= ( 2: + 1 )
3
obema stranama jednakosti,

dobijamo
1
3
+ 3
3
+ 5
3
+ + ( 2: 1 )
3
+ ( 2: + 1 )
3
= :
2
_
2:
2
1
_
+ ( 2: + 1 )
3
= 2:
4
+ 8:
3
+ 11:
2
+ 6: + 1 = ( : + 1 )
_
2:
3
+ 6:
2
+ 5: + 1
_
= ( : + 1 )
2
_
2:
2
+ 4: + 1
_
= ( : + 1 )
2
_
2:
2
+ 4: + 2 1
_
= ( : + 1 )
2
_
2
_
:
2
+ 2: + 1
_
1
_
= ( : + 1 )
2
_
2 ( : + 1 )
2
1
_
(1) 1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: 1 )
2
=
1
3
:
_
4:
2
1
_
Za : = 1 relacija (1) je tacna jer se tada dobija 1 =
1
3
( 4 1 ) = 1
Dodavanjem ( 2: + 1 )
2
1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: 1 )
2
+ ( 2: + 1 )
2
=
1
3
:
_
4:
2
1
_
( 2: + 1 )
2
=
1
3
:
_
4:
2
1
_
+
3
3
( 2: + 1 )
2
=
1
3
_
:
_
4:
2
1
_
+ 3 ( 2: + 1 )
2
_
=
1
3
_
4:
3
: + 3
_
4:
2
+ 4: + 1
__
=
1
3
_
4:
3
+ 12:
2
+ 11: + 3
_
=
1
3
_
4:
3
+ 4:
2
+ 8:
2
+ 8: + 3: + 3
_
=
1
3
_
4:
2
( : + 1 ) + 8:( : + 1 ) + 3 ( : + 1 )
_
=
1
3
( : + 1 )
_
4:
2
+ 8: + 3
_
=
1
3
( : + 1 )
_
4:
2
+ 8: + 4 1
_
=
1
3
( : + 1 )
_
4
_
:
2
+ 2: + 1
_
1
_
=
1
3
( : + 1 )
_
4 ( : + 1 )
2
1
_
(1) 1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: + 1 )
2
=
1
3
( : + 1 ) ( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
Za : = 1 relacija (1) je tacna jer se tada dobija 1
2
+ ( 2 + 1 )
2
= 10
Dodavanjem ( 2: + 3 )
2
1
2
+3
2
+5
2
+ +(2: + 1)
2
+(2: + 3)
2
=
1
3
(: + 1) (2: + 1) (2: + 3)+(2: + 3)
2
=
1
3
(2: + 3) ((: + 1) (2: + 1) + 3 (2: + 3))
=
1
3
(2: + 3)
_
2:
2
+: + 2: + 1 + 6: + 9
_
=
1
3
( 2: + 3 )
_
2:
2
+ 9: + 10
_

=
1
3
( 2: + 3 )
_
2:
2
+ 4: + 5: + 10
_
=
1
3
( 2: + 3 ) (2:( : + 2 ) + 5 ( : + 2 ))
=
1
3
( : + 2 ) ( 2: + 3 ) ( 2: + 5 ) =
1
3
( : + 2 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1) ( 2 ( : + 1 ) + 3)
(1) 2
2
+ 4
2
+ + ( 2:)
2
=
2
3
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
Dodavanjem ( 2 ( : + 1 ))
2
2
2
+ 4
2
+ + ( 2:)
2
+ ( 2 ( : + 1 ))
2
=
2
3
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) + ( 2 ( : + 1 ))
2
=
2
3
:(: + 1) (2: + 1) +
3
3
:(: + 1)
2
=
2
3
( : + 1 ) ( :( 2: + 1 ) + 6 ( : + 1 ))
=
2
3
( : + 1 )
_
2:
2
+: + 6: + 6
_
=
2
3
( : + 1 )
_
2:
2
+ 7: + 6
_
=
2
3
( : + 1 )
_
2:
2
+ 4: + 3: + 6
_
=
2
3
( : + 1 ) ( 2:( : + 2 ) + 3 ( : + 2 ))
=
2
3
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2: + 3 ) =
2
3
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2: + 2 + 1 )
=
2
3
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1)
(1) 1
4
+ 2
4
+ 3
4
+ +:
4
=
1
30
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
_
3:
2
+ 3: 1
_
4
1
4
+ 2
4
+ 3
4
+ +:
4
+ (: + 1)
4
=
1
30
:(: + 1) (2: + 1)
_
3:
2
+ 3: 1
_
+ (: + 1)
4
=
1
30
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
_
3:
2
+ 3: 1
_
+
30
30
( : + 1 )
2
( : + 1 )
2
=
1
30
( : + 1 )
_
:( 2: + 1 )
_
3:
2
+ 3: 1
_
+ 30 ( : + 1 ) ( : + 1 )
2
_
=
1
30
( : + 1 )
__
2:
2
+:
_ _
3:
2
+ 3: 1
_
+ ( 30: + 30 )
_
:
2
+ 2: + 1
__
=
1
30
(:+1)
_
6:
4
+6:
3
2:
2
+3:
3
+3:
2
: + 30:
3
+60:
2
+30: + 30:
2
+60: + 30
_
=
1
30
( : + 1 )
_
6:
4
+ 39:
3
+ 91:
2
+ 89: + 30
_

=
1
30
( : + 1 )
_
6:
4
+ 12:
3
+ 27:
3
+ 54:
2
+ 37:
2
+ 74: + 15: + 30
_
=
1
30
( : + 1 )
_
6:
3
( : + 2 ) + 27:
2
( : + 2 ) + 37:( : + 2 ) + 15 ( : + 2 )
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
6:
3
+ 27:
2
+ 37: + 15
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
6:
3
+ 9:
2
+ 18:
2
+ 27: + 10: + 15
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
3:
2
( 2: + 3 ) + 9:( 2: + 3 ) + 5 ( 2: + 3 )
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2: + 3 )
_
3:
2
+ 9: + 5
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2: + 2 + 1 )
_
3:
2
+ 6: + 3: + 3 + 3 1
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
_
3:
2
+ 6: + 3 + 3: + 3 1
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
_
3
_
:
2
+ 2: + 1
_
+ 3 ( : + 1 ) 1
_
=
1
30
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
_
3 (: + 1)
2
+ 3 ( : + 1 ) 1
_
49) Matematickom indukcijom dokazimo da suma prvih : clanova geometr-
ijske progresije glasi
(1) 1 + +
2
+ +
n1
=

n
1
1
,= 1
Za : = 1 relacija (1) je tacna jer se tada dobija
11
=

1
1
1
ili 1 = 1
Dodavanjem
n+11
=
n
1 + +
2
+ +
n1
+
n
=

n
1
1
+
n
=

n
1 +
n
( 1 )
1
=

n
1 +
n+1
n
1
=

n+1
1
1
(1) 1 2 + 2 3 + 3 4 + +:( : + 1 ) =
1
3
:( : + 1 ) ( : + 2 )
( : + 1 ) (( : + 1 ) + 1 ) = ( : + 1 ) ( : + 2 ) tada dobijamo
1 2 + 2 3 + 3 4 + +:( : + 1 ) + ( : + 1 ) ( : + 2 )

=
1
3
:( : + 1) ( : + 2 ) + ( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
3
:( : + 1 ) ( : + 2 ) +
3
3
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
3
( :( : + 1 ) ( : + 2 ) + 3 ( : + 1 ) ( : + 2 ))
=
1
3
(( : + 3 ) ( : + 1 ) ( : + 2 )) =
1
3
(( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 ))
(1) 1 2 3 + 2 3 4 + +:( : + 1 ) ( : + 2 ) =
1
4
:( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
1 ( 1 + 1 ) ( 1 + 2 ) =
1
4
1 ( 1 + 1 ) ( 1 + 2 ) ( 1 + 3 ) = 6
(: + 1) ((: + 1) + 1) ((: + 1) + 2) = ( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 ) tada dobijamo
1 2 3 + 2 3 4 + +:( : + 1 ) ( : + 2 ) + ( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
=
1
4
:( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 ) + ( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
=
1
4
:( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 ) +
4
4
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
=
1
4
((: + 4) (: + 1) (: + 2) (: + 3)) =
1
4
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 ) ( : + 4 )
(1) 1 1 + 3 4 + 5 7 + + ( 2: 1 ) ( 3: 2 ) =
1
2
:
_
4:
2
: 1
_
2 ( : + 1 ) 1 ( 3 ( : + 1 ) 2 ) = ( 2: + 1 ) ( 3: + 1 ) tada dobijamo
1 1 + 3 4 + 5 7 + + ( 2: 1 ) ( 3: 2 ) + ( 2: + 1 ) ( 3: + 1 )
=
1
2
:
_
4:
2
: 1
_
+(2: + 1) (3: + 1) =
1
2
_
4:
3
:
2
:
_
+
2
2
_
6:
2
+ 5: + 1
_
=
1
2
_
4:
3
:
2
: + 12:
2
+ 10: + 2
_
=
1
2
_
4:
3
+ 11:
2
+ 9: + 2
_
=
1
2
( : + 1 )
_
4:
2
+ 7: + 2
_
=
1
2
( : + 1 )
_
4:
2
+ 8: + 4 : 2
_
=
1
2
(: +1)
_
4
_
:
2
+ 2: +1
_
: 1 1
_
=
1
2
(: +1)
_
4 (: +1)
2
(: +1) 1
_

(1) a + ( a +d ) + ( a + 2d ) + + ( a + ( : 1 ) d ) =
1
2
:( 2a + (: 1) d )
( a + ( 1 1 ) d ) =
1
2
1 ( 2a + ( 1 1 ) d ) ili a = a
( a + (( : + 1 ) 1 ) d ) = ( a +:d ) tada dobijamo
a + ( a +d ) + ( a + 2d ) + + ( a + ( : 1 ) d ) + ( a +:d )
=
1
2
:( 2a + ( : 1 ) d ) + ( a +:d ) =
1
2
:( 2a + ( : 1 ) d ) +
2
2
( a +:d )
=
1
2
( 2a : +:( : 1 ) d + 2a + 2:d ) =
1
2
( 2a : + 2a +:d ( : 1 ) + 2 :d )
=
1
2
( 2a ( : + 1 ) +:d ( : 1 + 2 )) =
1
2
( 2a ( : + 1 ) +:d ( : + 1 ))
=
1
2
( : + 1 ) ( 2 a +:d )
(1)
1
2
1
+
1
2
2
+ +
1
2
n
=
1
2
1
_
1
2
_
n
1
1
2
= 1
1
2
n
1
2
1
=
1
2
1
_
1
2
_
1
1
1
2
=
1
2
Dodavanjem
1
2
n+1
1
2
1
+
1
2
2
+ +
1
2
n
+
1
2
n+1
=
1
2
1
_
1
2
_
n
1
1
2
+
1
2
n+1
=
1
2
1
_
1
2
_
n
+ 2
_
1
1
2
_
1
n+1
2
n+1
1
1
2
=
1
2
1
_
1
2
_
n
+ 2
_
1
2
_
n+1
2
1
2
_
1
2
_
n+1
1
1
2
=
1
2
1
_
1
2
_
n
+ 2
_
1
2
_
n
1
2

_
1
2
_
n+1
1
1
2
=
1
2
1
_
1
2
_
n+1
1
1
2

(1)
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:( : + 1 )
=
:
: + 1
1
1 ( 1 + 1 )
=
1
1 + 1
ili
1
2
=
1
2
1
( : + 1 ) (( : + 1 ) + 1 )
=
1
( : + 1 ) ( : + 2 )
tada dobijamo
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:( : + 1 )
+
1
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
:
: + 1
+
1
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
:( : + 1 ) ( : + 2 ) + ( : + 1 )
( : + 1 ) ( : + 1 ) ( : + 2 )
=
:( : + 2 ) + 1
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
:
2
+ 2: + 1
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
( : + 1 )
2
( : + 1 ) ( : + 2 )
=
: + 1
(( : + 1 ) + 1 )
56) Matematickom indukcijom dokazimo da za svako : > 3 vazi jednakost
(1)
1
1 2
+
1
2 3
+ +
1
( : 2 ) ( : 1 )
=
: 2
: 1
1
( 3 2 ) ( 3 1 )
=
3 2
3 1
odnosno
1
2
=
1
2
1
( : + 1 2 ) ( : + 1 1 )
=
1
( : 1 ) :
tada dobijamo
1
1 2
+
1
2 3
+ +
1
( : 2 ) ( : 1 )
+
1
( : 1 ) :
=
: 2
: 1
+
1
( : 1 ) :
=
( : 2 ) ( : 1 ) : + ( : 1 )
( : 1 ) ( : 1 ) :
=
( : 1 ) ( :( : 2 ) + 1 )
( : 1 ) ( : 1 ) :
=
:( : 2 ) + 1
( : 1 ) :
=
:
2
2: + 1
( : 1 ) :
=
( : 1 )
2
( : 1 ) :
=
: 1
:
=
( : + 1 ) 2
( : + 1 ) 1
(1)
1
1 3
+
1
3 5
+ +
1
( 2: 1 ) ( 2: + 1 )
=
:
2: + 1
1
( 2 1 1 ) ( 2 1 + 1 )
=
1
2 1 + 1
odnosno
1
3
=
1
3

1
( 2 ( : + 1 ) 1 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
=
1
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
tada dobijamo
1
1 3
+
1
3 5
+ +
1
( 2: 1 ) ( 2: + 1 )
+
1
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
:
2: + 1
+
1
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
:( 2: + 1 ) ( 2: + 3 ) + ( 2: + 1 )
( 2: + 1 ) ( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
:( 2: + 3 ) + 1
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
2:
2
+ 3: + 1
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
2:
2
+: + 2: + 1
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
:( 2: + 1 ) + ( 2: + 1 )
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
( : + 1 ) ( 2: + 1 )
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
: + 1
2: + 3
=
: + 1
2 ( : + 1 ) + 1
(1)
1
1 2 3
+
1
2 3 4
+ +
1
:( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
2
_
1
2

1
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
1
6
=
1
6
1
(: + 1) (: + 2) (: + 3)
tada dobijamo
1
1 2 3
+
1
2 3 4
+ +
1
:( : + 1 ) ( : + 2 )
+
1
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
=
1
2
_
1
2

1
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
+
1
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
=
1
2
_
1
2

1
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
+
2
2 ( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
=
1
2
_
1
2

1
( : + 1 ) ( : + 2 )
+
2
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
_
=
1
2
_
1
2

( : + 3 ) 2
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
_
=
1
2
_
1
2

: + 1
( : + 1 ) ( : + 2 ) ( : + 3 )
_
=
1
2
_
1
2

1
( : + 2 ) ( : + 3 )
_
(1)
1
2
1 3
+
2
2
3 5
+ +
:
2
( 2: 1 ) ( 2: + 1 )
=
:( : + 1 )
2 ( 2: + 1 )
1
3
=
1
3

( : + 1 )
2
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
tada dobijamo
1
2
1 3
+
2
2
3 5
+ +
:
2
( 2: 1 ) ( 2: + 1 )
+
( : + 1 )
2
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
:( : + 1 )
2 ( 2: + 1 )
+
( : + 1 )
2
( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
:( : + 1 ) ( 2: + 3 ) + 2 ( : + 1 )
2
2 ( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
=
( : + 1 ) ( :( 2: + 3 ) + 2 ( : + 1 ))
2 ( 2: + 1 ) ( 2: + 2 + 1 )
=
( : + 1 )
_
2:
2
+ 3: + 2: + 2
_
2 ( 2: + 1 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
=
( : + 1 )
_
2:
2
+: + 4: + 2
_
2 ( 2: + 1 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
=
( : + 1 ) ( :( 2: + 1 ) + 2 ( 2: + 1 ))
2 ( 2: + 1 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
=
( : + 1 ) ( 2: + 1 ) ( : + 2 )
2 ( 2: + 1 ) ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
=
( : + 1 ) ( : + 2 )
2 ( 2 ( : + 1 ) + 1 )
(1)
2
2 + 1
+
2
2
2
2
+ 1
+ +
2
n
2
2
n1
+ 1
= 2
2
n+1
2
2
n
1
2
3
=
2
3
Dodavanjem
2
n+1
2
2
n
+ 1
2
2 + 1
+
2
2
2
2
+ 1
+ +
2
n
2
2
n1
+ 1
+
2
n+1
2
2
n
+ 1
= 2
2
n+1
2
2
n
1
+
2
n+1
2
2
n
+ 1
= 2
_
2
n+1
2
2
n
1

2
n+1
2
2
n
+ 1
_
= 2
2
n+1
_
2
2
n
+ 1
_
2
n+1
_
2
2
n
1
_
(2
2
n
1) (2
2
n
+ 1)
= 2
2
n+1
2
2
n
+ 2
n+1
2
n+1
2
2
n
+ 2
n+1
2
2
n
2
2
n
+ 2
2
n
2
2
n
1
= 2
2
n+1
+ 2
n+1
2
2
n
2
2
n
1
= 2
2 2
n+1
2
2
n
+2
n
1
= 2
2
n+1+1
2
22
n
1
= 2
2
n+2
2
2
n+1
1
(1) 1 1! + 2 2! + +: :! = ( : + 1 )! 1
Ako obema stranama prethodne jednakosti dodamo ( : + 1 ) ( : + 1 )!
tada dobijamo
1 1! + 2 2! + +: :! + ( : + 1 ) ( : + 1 )! = ( : + 1 )! 1 + ( : + 1 ) ( : + 1 )!
= ( : + 1 )! + ( : + 1 ) ( : + 1 )! 1 = ( : + 1 )! (1 + ( : + 1 )) 1

= ( : + 1 )! ( : + 2 ) 1 = ( : + 2 ) ( : + 1 )! 1 = ( : + 2 )! 1
(1)
1
2!
+
2
3!
+
3
4!
+ +
: 1
:!
= 1
1
:!
: > 2
1
2
=
1
2
Dodavanjem
:
( : + 1 )!
1
2!
+
2
3!
+
3
4!
+ +
: 1
:!
+
:
(: + 1)!
= 1
1
:!
+
:
(: + 1)!
= 1
_
1
:!

:
(: + 1)!
_
= 1
(: + 1)! ::!
:! ( : + 1 )!
= 1
(: + 1) :! ::!
:! ( : + 1 )!
= 1
: + 1 :
(: + 1)!
= 1
1
(: + 1)!
cime je dokazano da relacija (1) uz pretpostavku da vazi za : : > 2 vazi i
za : + 1 odnosno da vazi za sve prirodne brojeve > 2 jer je provereno da vazi
za : = 2
(1) sinr + sin3r + sin5r + + sin( 2: 1 ) r =
sin
2
:r
sinr
sin( 2 1 1 ) r = sinr =
sin
2
1 r
sinr
=
sin
2
r
sinr
= sinr
sin( 2 ( : + 1 ) 1 ) r = sin( 2: + 1 ) r tada dobijamo
sinr + sin3r + sin5r + + sin( 2: 1 ) r + sin( 2: + 1 ) r
=
sin
2
:r
sinr
+ sin( 2: + 1 ) r =
sin
2
:r + sin( 2: + 1 ) r sinr
sinr
1
=
Kako je sinc sin, =
1
2
(cos ( c , ) cos ( c +, )) onda imamo
1
=
sin
2
:r +
1
2
(cos ( 2: + 1 1 ) r cos ( 2: + 1 + 1 ) r)
sinr
=
2 sin
2
:r + cos 2:r cos ( 2: + 2 ) r
2 sinr
=
2 sin
2
:r +
cos 2nr
..
cos
2
:r sin
2
:r cos ( 2: + 2 ) r
2 sinr
=
sin
2
:r +
1
..
sin
2
:r + cos
2
:r sin
2
:r cos ( 2: + 2 ) r
2 sinr

=
1 cos ( 2: + 2 ) r
2 sinr
2
= Kako je
1 cos ( 2: + 2 ) r = 1 cos 2
1
2
( 2: + 2 ) r = 1 cos 2 ( : + 1 ) r
= sin
2
( : + 1 ) r + cos
2
( : + 1 ) r
_
cos
2
( : + 1 ) r sin
2
( : + 1 ) r
_
= 2 sin
2
( : + 1 ) r onda imamo
2
=
2 sin
2
( : + 1 ) r
2 sinr
=
sin
2
( : + 1 ) r
sinr
(1) cos r + cos 3r + cos 5r + + cos ( 2: 1 ) r =
sin2:r
2 sinr
cos ( 2 1 1 ) r = cos r =
sin( 2 1 ) r
2 sinr
=
2 sinr cos r
2 sinr
= cos r
cos ( 2 ( : + 1 ) 1 ) r = cos ( 2: + 1 ) r tada dobijamo
cos r + cos 3r + cos 5r + + cos ( 2: 1 ) r + cos ( 2: + 1 ) r
=
sin2:r
2 sinr
+ cos ( 2: + 1 ) r =
sin2:r + cos ( 2: + 1 ) r2 sinr
2 sinr
=
sin2:r + 2 cos ( 2: + 1 ) r sinr
2 sinr
1
=
Kako je cos c sin, =
1
2
(sin( c +, ) sin( c , )) onda imamo
1
=
sin2:r + 2
1
2
(sin( 2: + 1 + 1 ) r sin( 2: + 1 1 ) r)
2 sinr
=
sin2:r + sin( 2: + 2 ) r sin2:r
2 sinr
=
sin( 2: + 2 ) r
2 sinr
=
sin( 2 ( : + 1 )) r
2 sinr
(1) sinr + sin2r + sin3r + + sin:r =
sin
(: + 1) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
r ,= 2/
sinr =
sin
( 1 + 1 ) r
2
sin
r
2
sin
r
2
= sinr
Dodavanjem sin( : + 1 ) r obema stranama jednakosti dobijamo
sinr + sin2r + sin3r + + sin:r + sin( : + 1 ) r

=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
+ sin( : + 1 ) r
1
=
Kako je sinr = sin2
r
2
= 2 sin
r
2
cos
r
2
odnosno
sin( : + 1 ) r = sin2
( : + 1 ) r
2
= 2 sin
( : + 1 ) r
2
cos
( : + 1 ) r
2
onda imamo
1
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
+ 2 sin
( : + 1 ) r
2
cos
( : + 1 ) r
2
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
sin
:r
2
+ 2 sin
r
2
cos
( : + 1 ) r
2
_
Sada se prilagoavamo relaciji sinc sin, = 2 sin
c ,
2
cos
c +,
2
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
_
_sin
:r
2
+ 2 sin
2r +:r :r
2
2
cos
( 2 + 2:) r
2
2
_
_
_
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
_
_sin
:r
2
+ 2 sin
( : + 2 ) r
2

:r
2
2
cos
( : + 2 ) r
2
+
:r
2
2
_
_
_
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
sin
:r
2
+ sin
( : + 2 ) r
2
sin
:r
2
_
=
sin
( : + 2 ) r
2
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
66) Matematickom indukcijom dokazimo da za r ,= 2/ vazi relacija
(1) cos r + cos 2r + cos 3r + + cos :r =
cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
cos r =
cos
( 1 + 1 ) r
2
sin
r
2
sin
r
2
= cos r

Dodavanjem cos ( : + 1 ) r obema stranama jednakosti dobijamo
cos r + cos 2r + cos 3r + + cos :r + cos ( : + 1 ) r
=
cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
+ cos ( : + 1 ) r
=
cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
+ cos ( : + 1 ) r sin
r
2
sin
r
2
1
=
Kako je cos c sin, =
1
2
(sin( c +, ) sin( c , )) onda imamo
1
=
1
2
(sin(
n+1
2
+
n
2
)rsin(
n+1
2

n
2
)r)+
1
2
(sin(n+1+
1
2
)rsin(n+1
1
2
)r)
sin
x
2
=
sin
( 2: + 1 ) r
2
sin
r
2
+ sin
( 2: + 3 ) r
2
sin
( 2: + 1 ) r
2
2 sin
r
2
=
sin
( 2: + 3 ) r
2
sin
r
2
2 sin
r
2
2
=
Kako je sinc sin, = 2 cos
c +,
2
sin
c ,
2
onda imamo
2
=
2 cos
_
1
2
( 2: + 3 + 1 ) r
2
_
sin
_
1
2
( 2: + 3 1 ) r
2
_
sin
r
2
=
cos
( : + 2 ) r
2
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
Do istog rezultata dolazimo i sledecim postupkom.
cos r + cos 2r + cos 3r + + cos :r + cos ( : + 1 ) r
=
cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
+ cos ( : + 1 ) r
1
=
Kako je cos r = cos 2
r
2
= cos
2
r
2
sin
2
r
2
odnosno
cos ( : +1 ) r = cos 2
( : +1 ) r
2
= cos
2
( : +1 ) r
2
sin
2
( : +1 ) r
2
onda imamo

1
=
cos
( : + 1 ) r
2
sin
: r
2
sin
r
2
+ cos
2
( : + 1 ) r
2
sin
2
( : + 1 ) r
2
=
cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
+ 1 2 sin
2
( : + 1 ) r
2
=
cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
+ sin
r
2
sin
r
2
2 sin
2
( : + 1 ) r
2
2
=
Kako je
_
_
cos c sin, =
1
2
(sin( c +, ) sin( c , ))
sinc + sin, = 2 sin
c +,
2
cos
c ,
2
onda imamo
2
=
1
2
_
sin
( 2: + 1 ) r
2
sin
r
2
_
+ sin
r
2
sin
r
2
2 sin
2
( : + 1 ) r
2
=
sin
( 2: + 1 ) r
2
sin
r
2
+ 2 sin
r
2
2 sin
r
2
2 sin
2
( : + 1 ) r
2
=
sin
( 2: + 1 ) r
2
+ sin
r
2
2 sin
r
2
2 sin
2
( : + 1 ) r
2
=
2 sin
_
1
2
( 2: + 2 ) r
2
_
cos
_
1
2
2:r
2
_
2 sin
r
2
2 sin
2
( : + 1 ) r
2
=
sin
( : + 1 ) r
2
cos
:r
2
sin
r
2
2 sin
2
( : + 1 ) r
2
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
cos
:r
2
2 sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
3
=
Kako je sinc sin, =
1
2
(cos ( c , ) cos ( c +, )) onda imamo
3
=
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
_
cos
:r
2
2
1
2
_
cos
:r
2
cos
( : + 2 ) r
2
__

=
cos
( : + 2 ) r
2
sin
( : + 1 ) r
2
sin
r
2
67) Ako je r ,=
:
2
|
: 7 / = 0, 1, 2, . . . , : tada matematickom indukc-
ijom dokazimo da je
(1)
1
sin2r
+
1
sin4r
+
1
sin8r
+ +
1
sin2
n
r
= ctg r ctg 2
n
r
1
sin2
1
r
=
1
sin2r
=
sin
2
r + cos
2
r
sin2r
=
2 cos
2
r cos
2
r + sin
2
r
sin2r
=
2 cos
2
r
cos 2r
..
_
cos
2
r sin
2
r
_
sin2r
=
2 cos
2
r
2 sinr cos r

cos 2r
sin2r
= ctg r ctg 2r
Dodavanjem
1
sin2
n+1
r
1
sin2r
+
1
sin4r
+
1
sin8r
+ +
1
sin2
n
r
+
1
sin2
n+1
r
= ctg r ctg 2
n
r +
1
sin2
n+1
r
1
=
Kako je sin2
n+1
r = sin
_
2
n
2
1
_
r = sin2 2
n
r = 2 sin2
n
r cos 2
n
r onda
imamo
1
= ctg r
cos 2
n
r
sin2
n
r
+
1
2 sin2
n
r cos 2
n
r
= ctg r +
1 2 cos 2
n
r cos 2
n
r
2 sin2
n
r cos 2
n
r
= ctg r +
1
..
sin
2
2
n
r + cos
2
2
n
r 2 cos
2
2
n
r
sin2
n+1
r
= ctg r
cos
2
2
n
r sin
2
2
n
r
sin2
n+1
r
= ctg r
cos 2 2
n
r
sin2
n+1
r
2
= Kako je cos 2 2
n
r = cos 2
1
2
n
r = cos 2
n+1
r
onda dobijamo
2
= ctg r
cos 2
n+1
r
sin2
n+1
r
= ctg r ctg 2
n+1
r
(1) cos
r
2
1
cos
r
2
2
cos
r
2
3
cos
r
2
n
=
sinr
2
n
sin
r
2
n
cos
r
2
1
= cos
r
2
=
sinr
2
1
sin
r
2
1
=
sin2
r
2
2 sin
r
2
=
2 sin
r
2
cos
r
2
2 sin
r
2
= cos
r
2

Ako obe strane prethodne relacije pomnozimo sa cos
r
2
n+1
tada dobijamo
cos
r
2
1
cos
r
2
2
cos
r
2
3
cos
r
2
n
cos
r
2
n+1
=
sinr
2
n
sin
r
2
n
cos
r
2
n+1
1
=
Kako je sin
r
2
n
= sin2
r
2
1
2
n
= sin2
r
2
n+1
= 2 sin
r
2
n+1
cos
r
2
n+1
onda imamo
1
=
sinr cos
r
2
n+1
2
n
2 sin
r
2
n+1
cos
r
2
n+1
=
sinr
2
n
2
1
sin
r
2
n+1
=
sinr
2
n+1
sin
r
2
n+1
69) Matematickom indukcijom dokazimo Moavrovu formulu
(1) ( cos r +i sinr)
n
= cos :r +i sin:r gde je i
2
= 1
(cos r +i sinr)
1
= cos 1r +i sin1r = cos r +i sinr
Ako obe strane prethodne relacije pomnozimo sa cos r +i sinr
tada dobijamo
(cos r +i sinr)
n
(cos r +i sinr) = (cos :r +i sin:r) (cos r +i sinr)
= cos :r cos r +i sin:r cos r + cos :r i sin r +i
2
sin:r sinr
= cos :r cos r sin:r sinr +i (sin:r cos r + cos :r sinr)
1
= Kako je
cos c cos , sinc sin, = cos ( c +, ) odnosno
sinc cos , + cos c sin, = sin( c +, ) onda imamo
1
= cos ( :r +r) +i sin( :r +r) = cos ( : + 1 ) r +i sin( : + 1 ) r
70) Matematickom indukcijom dokazimo binomnu formulu
1
(n)
= ( a +/ )
n
=
_
:
0
_
a
n
+
_
:
1
_
a
n1
/ +
_
:
2
_
a
n2
/
2
+ +
_
:
/
_
a
n|
/
|
+
+
_
:
: 2
_
a
2
/
n2
+
_
:
: 1
_
a /
n1
+
_
:
:
_
/
n
odnosno
1
(n)
= ( a +/ )
n
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
gde su
_
a, / realni brojevi (1)
: prirodan broj (1) Kako je
_
:
/
_
=
_
:
/
_
( : / )!
( : / )!
=
:( : 1 ) ( : 2 ) ( : ( / 1 ))
/!
( : / ) ( : ( / + 1 )) 2 1
( : / )!
=
:( : 1 ) ( : 2 ) ( : ( / 1 )) ( : / ) ( : ( / + 1 )) 2 1
/! ( : / )!
=
:!
/! ( : / )!
onda imamo

_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
=
:!
/! ( : / )!
+
:!
( / 1 )! ( : ( / 1 ))!
=
:!
/ ( / 1 )! ( : / )!
+
:!
( / 1 )! ( : ( / 1 )) ( : / )!
=
:!
( / 1 )! ( : / )!
_
1
/
+
1
: ( / 1 )
_
=
:!
( / 1 )! ( : / )!
: (/ 1) +/
/ (: (/ 1))
=
:!
( / 1 )! ( : / )!
: + 1
/ ( : ( / 1 ))
=
:! ( : + 1 )
/ ( / 1 )!
. .
|!
( : ( / 1 )) ( : / )!
. .
( n( |1 ))!
=
( : + 1 )!
/! ( : ( / 1 ))!
=
( : + 1 )!
/! (( : + 1 ) / )!
Kako je
:!
/! ( : / )!
=
_
:
/
_
/ 6 : onda imamo
_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
=
_
: + 1
/
_
Kako je 0! = 1, 1! = 1, a
0
= 1, /
0
= 1,
_
:
0
_
= 1,
_
:
:
_
= 1 onda za
: = 1 imamo
1
(1)
= ( a +/ )
1
=
1
|=0
_
1
/
_
a
1|
/
|
=
_
1
0
_
a
10
/
0
+
_
1
1
_
a
11
/
1
=
1
0!
a
1
+
1
1!
/
1
= a +/
Ako jednakost 1
(n)
pomnozimo sa ( a +/ ) tada dobijamo
1
(n+1)
= ( a +/ )
n+1
=
n+1
|=0
_
: + 1
/
_
a
n+1|
/
|
Prema ( a +/ )
n+1
= ( a +/ )
n
( a +/ ) = a ( a +/ )
n
+/ ( a +/ )
n
imamo
a ( a +/ )
n
+/ ( a +/ )
n
= a
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
+/
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n+1|
/
|
+
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|+1
=
=
_
:
0
_
a
n+1
+
_
:
1
_
a
(n+1)1
/ +
_
:
2
_
a
(n+1)2
/
2
+ +
_
:
/
_
a
(n+1)|
/
|
+
+
_
:
/ + 1
_
a
(n1)(|+1)
/
|+1
+ +
_
:
:
_
a/
n
+
_
:
0
_
a
n
/ +
_
:
1
_
a
n1
/
2
+
+
_
:
/ 1
_
a
n|+1
/
|
+
_
:
/
_
a
n|
/
|+1
+ +
_
:
: 1
_
a/
n
+
_
:
:
_
/
n+1
=

=
_
:
0
_
a
n+1
+
_
:
1
_
a
n
/ +
_
:
0
_
a
n
/ +
_
:
2
_
a
n1
/
2
+
_
:
1
_
a
n1
/
2
+
+
_
:
/
_
a
n+1|
/
|
+
_
:
/ 1
_
a
n+1|
/
|
+
_
:
/ + 1
_
a
n|
/
|+1
+
+
_
:
/
_
a
n|
/
|+1
+ +
_
:
:
_
a/
n
+
_
:
: 1
_
a/
n
+
_
:
:
_
/
n+1
=
= a
n+1
+
_
_
:
1
_
+
_
:
0
_
_
a
n
/ +
_
_
:
2
_
+
_
:
1
_
_
a
n1
/
2
+
+
_
_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
_
a
n+1|
/
|
+
_
_
:
/ + 1
_
+
_
:
/
_
_
a
n|
/
|+1
+
+
_
_
:
:
_
+
_
:
: 1
_
_
a/
n
+/
n+1
=
= a
n+1
+
n
|=1
_
_
:
/
_
+
_
:
/ 1
_
_
a
n+1|
/
|
+/
n+1
=
=
_
: + 1
0
_
a
n+1
+
n
|=1
_
_
: + 1
/
_
_
a
n+1|
/
|
+
_
: + 1
: + 1
_
/
n+1
=
=
n+1
|=0
_
: + 1
/
_
a
n+1|
/
|
cime je dokazano da binomna formula
( a +/ )
n
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
vazi za svaki prirodan broj :
Kratak pregled prethodnih formula
1
1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:( : + 1 )
2
1 + 2 + + ( : 1 ) =
1
2
( : 1 ) : : > 2
3
Kako je
_
_
1 + 2 + 3 + +: =
1
2
1 + 2 + + ( : 1 ) =
1
2
( : 1 ) : : > 2
4
1 + 3 + 5 + + ( 2: 1 ) = :
2
5
1 + 3 + 5 + + ( 2: 1 ) =
1
2
:( 1 + ( 2: 1 ))

6
2 + 4 + 6 + + 2: =
1
2
:( 2 + 2:)
7
3 + 6 + 9 + + 3: =
3
2
_
:
2
+:
_
8
1 + 3 + 6 + 10 + +
1
2
:( : + 1 ) =
1
6
:( : + 1 ) ( : + 2 )
9
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
10
Kako je
_
_
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) onda imamo
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + ( : 1 )
2
=
1
6
( : 1 ) :( 2: 1 )
11
1
3
+ 2
3
+ 3
3
+ +:
3
=
1
4
:
2
( : + 1 )
2
12
1 + 2 + 2
2
+ 2
3
+ + 2
n1
= 2
n
1
13
1
3
+ 3
3
+ 5
3
+ + ( 2: 1 )
3
= :
2
_
2:
2
1
_
14
1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: 1 )
2
=
1
3
:
_
4:
2
1
_
15
Kako je
_
_
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) onda imamo
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + ( 2:)
2
=
1
6
2:( 2: + 1 ) ( 4: + 1 )
16
1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: + 1 )
2
=
1
3
( : + 1 ) ( 2: + 1 ) ( 2: + 3 )
17
2
2
+ 4
2
+ + ( 2:)
2
=
2
3
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
18
1
4
+ 2
4
+ 3
4
+ +:
4
=
1
30
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
_
3:
2
+ 3: 1
_
19
1 + +
2
+ +
n1
=

n
1
1
,= 1
20
1 2 + 2 3 + 3 4 + +:( : + 1 ) =
1
3
:( : + 1 ) ( : + 2 )
21
1 2 3 + 2 3 4 + +:( : + 1 ) ( : + 2 )
22
1 1 + 3 4 + 5 7 + + ( 2: 1 ) ( 3: 2 ) =
1
2
:
_
4:
2
: 1
_
23
a + ( a +d ) + ( a + 2d ) + + ( a + ( : 1 ) d ) =
1
2
:( 2a + (: 1) d )
24
1
2
1
+
1
2
2
+ +
1
2
n
= 1
1
2
n

25
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:( : + 1 )
=
:
: + 1
26
1
1 2
+
1
2 3
+ +
1
( : 2 ) ( : 1 )
=
: 2
: 1
27
1
1 3
+
1
3 5
+ +
1
( 2: 1 ) ( 2: + 1 )
=
:
2: + 1
28
1
1 2 3
+
1
2 3 4
+ +
1
:( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
2
_
1
2

1
( : + 1 ) ( : + 2 )
_
29
1
2
1 3
+
2
2
3 5
+ +
:
2
( 2: 1 ) ( 2: + 1 )
=
:( : + 1 )
2 ( 2: + 1 )
30
2
2 + 1
+
2
2
2
2
+ 1
+ +
2
n
2
2
n1
+ 1
= 2
2
n+1
2
2
n
1
31
1 1! + 2 2! + +: :! = ( : + 1 )! 1
32
1
2!
+
2
3!
+
3
4!
+ +
: 1
:!
= 1
1
:!
: > 2
33
sinr + sin3r + sin5r + + sin( 2: 1 ) r =

sin
2
:r
sinr
34
cos r + cos 3r + cos 5r + + cos ( 2: 1 ) r =

sin2:r
2 sinr
35
sinr + sin2r + sin3r + + sin:r =

sin
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
r ,= 2/
36
cos r + cos 2r + cos 3r + + cos :r =

cos
( : + 1 ) r
2
sin
:r
2
sin
r
2
r ,= 2/
37
1
sin2r
+
1
sin4r
+
1
sin8r
+ +
1
sin2
n
r
= ctg rctg 2
n
r
_
_
r ,=
:
2
|
: 7
/ = 0, 1, 2, . . .
38
cos
r
2
1
cos
r
2
2
cos
r
2
3
cos
r
2
n
=
sinr
2
n
sin
r
2
n
39
( cos r +i sinr)
n
= cos :r +i sin:r i
2
= 1

40
( a +/ )
n
=
n
|=0
_
:
/
_
a
n|
/
|
_
a, / realni brojevi (1)
: prirodan broj ()
71) Matematickom indukcijom dokazimo da je relacija
(1) 3
2n
1 deljiva sa 8 za svaki prirodan broj : > 1
Za : = 1 imamo 3
21
1 = 9 1 = 8 to je zaista deljivo sa 8
Uz pretpostavku da je broj (1) deljiv sa 8 i za : = / / 1 onda je
(2) 3
2|
1 = 8 a a
Dokazimo da isto vazi i za : = / + 1 kada levu i desnu stranu jednakosti
pomnozimo sa 3
(1+1)
= 3
2
cime dobijamo
_
3
2|
1
_
3
2
= 8 a 3
2
odnosno
3
2|
3
2
3
2
= 3
2(|+1)
9 = 72a odakle je
3
2(|+1)
1 = 72a + 8 = 8 ( 9a + 1 )
Dakle, relacija 3
2|
1 je deljiva sa 8 za svaki prirodan broj : > 1
72) Matematickom indukcijom dokazimo da je broj
(1) :( : + 1 ) ( : + 2 ) deljiv sa 6 za svaki prirodan broj : > 1
Za : = 1 imamo
1 ( 1 + 1 ) ( 1 + 2 ) = 1 2 3 = 6 to je zaista deljivo sa 6
Uz pretpostavku da je broj (1) deljiv sa 6 i za : = / / 1 imamo
(2) / ( / + 1 ) ( / + 2 ) = 6 a a
Dokazimo da isto vazi i za : = / + 1 kada imamo
( / + 1 ) ( / + 2 ) ( / + 3 ) = (( / + 1 ) ( / + 2 )) / + (( / + 1 ) ( / + 2 )) 3
= / ( / + 1 ) ( / + 2 )
. .
6o
+ 3 ( / + 1 ) ( / + 2 )
to je deljivo sa 6 jer je 6a deljivo sa 6 po pretpostavci dok je 3 ( / + 1 ) ( / + 2 )
deljivo sa 6 zato to je ( / + 1 ) ( / + 2 ) proizvod dva susedna broja od kojih je
jedan paran i koji pomnozen sa 3 daje broj deljiv sa 6 Dakle, zbir dva broja
deljivih sa 6 sacinjava broj deljiv sa 6 cime je dokazano da je broj (1) deljiv sa
6 za svaki prirodan broj : > 1

Granicne vrednosti
Matematicka analiza ima veliki broj pojmova od kojih su najvaznija dva:
a) Pojam funkcije b) Pojam granicne vrednosti
Pojam funkcije je i intuitivno jasan iako postoje precizne denicije, narocito alg-
ebarske, pomocu Dekartovog proizvoda. Meutim, pojam granicne vrednosti je
dosta slozeniji. Na jednom elementarnom primeru pokuacemo da se priblizimo
pojmu granicne vrednosti.
Izracunajmo
r
2
4
r 2
za r = 2 Odmah vidimo da dobijamo
0
0
a znamo da de-
liti nulom nema smisla! Posmatrajmo isti primer na sledeci nacin.
r
2
4
r 2
r=2
==
(r + 2) (r 2)
r 2
r=2
== (r + 2) = 2+2 = 4 Dati kolicnik mozemo izracu-
nati ako umesto 0 u imeniocu imamo neku kolicinu, bilo koliko malu.
Pretpostavimo da je r2 = c gde je bitno da kolicina c postoji (ma koliko ona
bila mala) da bi se njome moglo izvriti delenje.
Iz r 2 = c imamo r = 2 +c kada zamenom dobijamo
r
2
4
r 2
=
(2 +c)
2
4
c
=
4 + 4c +c
2
4
c
=
c (4 +c)
c
= 4 +c
Kako je c vrlo mala ili koliko god hocemo mala kolicina dobijamo rezultat koji
je u najvecoj pribliznosti sa prethodno dobijenim rezultatom (4)
Slicno dobijamo i za r 2 = c odakle je r = 2 c odnosno
r
2
4
r 2
=
(2 c)
2
4
c
=
4 4c +c
2
4
c
=
c (4 c)
c
= 4 c
Ako treba deliti nulom, onda izmeu promenljive i vrednosti koju promenljiva
treba da uzme, mora ostati ma koliko mala kolicina (velicina) da bi se sa njom
mogla izvriti deoba. Vidimo da se promenljiva r moze priblizavati vrlo blizu
broju 2 ali da tu vrednost ne moze da uzme jer bi time nestala mogucnost da
postoji i ona najmanja kolicina sa kojom bi se moglo izvriti delenje.
Kada bi (eventualno!) promenljiva r uzela vrednost 2 tada bi imali 2 2 = 0
pa 0 pokazuje odsustvo i najmanje kolicine sa kojom se moze izvriti delenje.
Dakle, nije teko zakljuciti da je granica za r u datom primeru bila 2
Za promenljivu r kazemo da ima granicu a ako postoji [ r a [ < - gde je - ko-
liko god hocemo mala velicina. Oznacavanje sa [ r a [ pokazuje da nije u pitanju
znak te beskonacno male velicine vec je bitno da ona postoji jer se tada ope-
racija delenja moze obaviti. Kada su - i c beskonacno male velicine, tada oznake
[ r a [ < - i ra = c ili r = a+c i r = ac oznacavaju da je za promenljivu
r granica a Upotreba oznake (lim) za reavanje prethodnog primera
lim
r!2
r
2
4
r 2
= 4 potice od latinske reci limes - itis i pokazuje da neki izraz ili
funkcija j teze nekoj svojoj granici dok r tezi nekoj svojoj.

Napomena! U matematici je (i ne samo u matematici) bitnije o svemu
razmisliti nego mehanicki ispisivati veliki broj stranica.
Nizovi - osnovni pojmovi
Ako na mesto svakog prirodnog broja 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, . . . , : . . . stavimo
neki realan broj a
n
onda dobijamo niz brojeva
a
1
, a
2
, a
3
, . . . , a
n
. . . gde su brojevi a
1
, a
2
, a
3
, . . . clanovi niza a : je indeks
clana. Denisani niz brojeva ima beskonacno mnogo clanova meu kojima moze
biti i jednakih. Numerisanje clanova niza mozemo poceti bilo kojim celim bro-
jem. Dakle, niz je skup brojeva oznacen prirodnim nizom brojeva
a
1
, a
2
, a
3
, . . . , a
n
. . . ureenim tako da svakom broju pripada odreeni rang.
Zavisnost od ranga (ili zakona niza) isti je za sve clanove niza i on denie : ti
clan niza u funkciji od : odnosno bilo koji clan niza u funkciji od ranga.
Pogledajmo neke izuzetno vazne nizove.
Aritmeticka progresija je niz brojeva a
1
, a
2
, a
3
, a
4
, . . . , a
n
. . . gde je razlika
izmeu bilo koja dva uzastopna broja konstantna,
odnosno
_
_
a
2
a
1
= d
a
3
a
2
= d
a
4
a
3
= d
.
.
.
a
n
a
n1
= d
odakle je
_
_
a
2
= a
1
+d = a
1
+d
a
3
= a
2
+d = a
1
+ 2 d
a
4
= a
3
+d = a
1
+ 3 d
.
.
.
a
n
= a
n1
+d = a
1
+ (: 1) d
pa prva osnovna formula aritmeticke progresije glasi a
n
= a
1
+ (: 1) d
Napiimo zbir clanova aritmeticke progresije pocinjuci od prvog a zatim od pos-
lednjeg clana, kada imamo
o
n
= a
1
+a
1
+d +a
1
+ 2 d +a
1
+ 3 d + +a
1
+ (: 1) d odnosno
o
n
= a
n
+a
n
d+a
n
2 d+a
n
3 d+ +a
n
(: 1) d odakle sabiranjem
levih i desnih strana dobijamo 2 o
n
= :(a
1
+a
n
) odnosno o
n
=
1
2
:(a
1
+a
n
)
to je druga osnovna formula aritmeticke progresije.
Primer: 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10 =
1
2
10 (1 + 10) = 55
Geometrijska progresija je niz brojeva a
1
, a
2
, a
3
, a
4
, . . . , a
n
. . . gde je koli-
cnik izmeu bilo koja dva susedna clana konstantan, odnosno
a
2
a
1
=
a
3
a
2
=
a
4
a
3
= = odakle je
_
_
a
2
= a
1
a
3
= a
2
= (a
1
) = a
1
2
a
4
= a
3
=
_
a
1
2
_
= a
1
3
.
.
.
a
n
= a
1
n1

Formulu zbira geometrijske progresije dobijamo ako od relacije
o
n
= a
1
+a
1
+a
1
2
+a
1
3
+ +a
1
n1
oduzmemo relaciju
o
n
= a
1
+a
1
2
+a
1
3
+a
1
4
+ +a
1
n
kada imamo
o
n
o
n
= a
1
+a
1
a
1
+a
1
2
a
1
2
+a
1
3
a
1
3
+a
1
4
a
1
4
+
+ a
1
n1
a
1
n1
a
1
n
= a
1
a
1
n
odnosno
o
n
(1 ) = a
1
(1
n
) odakle je o
n
= a
1
1
n
1
Ako je < 1 tada za velike vrednosti :,
n
postaje izuzetno malo, pa pretho-
dnu formulu mozemo zameniti relacijom
o
n
= a
1
1
1
koja za a
1
= 1 postaje
o
n
=
1
1
= 1 + +
2
+
3
+
4
+
Poslednju relaciju koju nazivamo beskrajna geometrijska progresija mozemo
dobiti i jednostavnimalgebarskim deljenjem kada za svako 1 < < 1 imamo
1
1
= 1 : (1 ) = 1 + +
2
+
3
+
4
+ Dakle,
1
1 r
= 1 +r +r
2
+r
3
+r
4
+ 1 < r < 1 Za r =
1
2
imamo
1
1
1
2
= 1 +
1
2
+
1
4
+
1
8
+
1
16
+ Slicno dobijamo
1
1 +r
=
1
1 (r)
= 1 + (r) + (r)
2
+ (r)
3
+ (r)
4
+ (r)
5
+
= 1 r +r
2
r
3
+r
4
r
5
+ odnosno
1
1 r
n
= 1 +r
n
+ (r
n
)
2
+ (r
n
)
3
+ (r
n
)
4
+
= 1 +r
n
+r
2n
+r
3n
+r
4n
+ 0 < r
n
< 1 ili
1
1 r
2
= 1 +r
2
+r
4
+r
6
+ 0 < r
2
< 1
1
1 2r
3
= 1 + 2r
3
+ 4r
6
+ 8r
9
+ 0 < 2r
3
< 1
1
1
1
2
r
2
= 1 +
1
2
r
2
+
1
4
r
4
+
1
8
r
6
+ 0 <
1
2
r
2
< 1 Dalje imamo
1
1 +r
n
=
1
1 (r
n
)
= 1 + (r
n
) + (r
n
)
2
+ (r
n
)
3
+ (r
n
)
4
+
= 1 r
n
+r
2n
r
3n
+r
4n
+

Napomena! Treba imati u vidu da prethodne relacije vaze za 1 < r < 1 jer se
nepaznjom mogu dobiti i besmislena reenja, kao na primer
Za r = 1 =
1
1 (1)
= 1 1 + 1 1 + =
1
2
,= 1 1 + 1 1 +
Za r = 2 =
1
1 2
= 1 + 2 + 2
2
+ 2
3
+ =1 ,= 1 + 2 + 2
2
+ 2
3
+
Iz prethodne formule
1
n
1
= 1 + +
2
+
3
+ +
n1
za = 1 i sve
konacne vrednosti : dobijamo
1 1
n
1 1
= 1 +1 +1 +1 + +1 odnosno
0
0
= : ? to nije u redu pa ce kasn-
ije biti vie analize slicnih slucajeva.
Fibonacci-ev niz 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, . . . ima pravilnost denis-
anu sa tri clana ili r
n+1
= r
n
+r
n1
Za
_
_
: = 1 = 1 = 1 + 0
: = 2 = 2 = 1 + 1
: = 3 = 3 = 2 + 1
: = 4 = 5 = 3 + 2
: = 5 = 8 = 5 + 3 i tako redom.
Pored nizova koji su ureeni nekom funkcionalnom vezom ima i onih nizova kod
kojih se pravilnost ne moze prikazati nikakvom funkcionalnom vezom kao kod
niza prostih, odnosno primitivnih brojeva
1 , 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, . . .
koji su deljivi sa 1 ili sa samim sobom.
Ako je svaki clan nekog niza veci od prethodnog, tada je takav niz monotono
rastuci, kao na primer niz prirodnih brojeva
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, . . . ili niz prostih brojeva
1, 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, . . .
Ako je svaki clan nekog niza manji od prethodnog, tada je takav niz monotono
opadajuci, kao na primer
1
1
,
1
2
,
1
3
,
1
4
,
1
5
,
1
6
,
1
7
,
Kod monotono opadajucih nizova a
n
se sve vie blizi nekoj odreenoj granicnoj
vrednosti q koja postaje granica za a
n
kada za izuzetno veliko : imamo
[ a
n
q [ 6 - odnosno lim
n!1
a
n
= q gde je - bilo koliko malo.

Granicna vrednost niza
Neka je dat niz uz pomoc njegovog opteg clana (a
n
) odnosno niz ciji je opti
clan, na primer a
n
=
:
: + 1
Kako je lim
n!+1
1
:
= 0 onda imamo
lim
n!+1
a
n
= lim
n!+1
:
: + 1
= lim
n!+1
:
:
_
1 +
1
:
_ = lim
n!+1
1
1 +
1
:
= 1
Sutina granicne vrednosti moze se videti iz same denicije:
Denicija: Broj je granicna vrednost niza (a
n
) ako za svako - 0 postoji
broj (-) koji ima osobinu da je za svako : (-) ispunjena nejednakost
[ a
n
[ < - odnosno nerazumljivim matematickim jezikom receno
\( - 0 ) (-) : \(: (-)) = [ a
n
[ < -
Primenimo ovu deniciju na primeru niza a
n
=
:
: + 1
U ovom slucaju je
= lim
n!+1
a
n
= 1 Neka je, na primer - = 10
6
jedan milioniti. Tada se ne-
jednakost [ a
n
[ < - svodi na
:
: + 1
1
< 10
6
ili na
1
: + 1
< 10
6
Iz prethodnog je : + 1 10
6
odnosno : 999 999 Broj 999 999 je (-)
Dakle, za svako : 999 999 je [ a
n
[ < - Ako uzmemo - = 10
9
tada je
nejednakost u naem slucaju [ a
n
[ < - ispunjena za : 999 999 999
Ma koliko smanjivali - uvek dobijamo (-) takvo da je za : (-) ispunjena
nejednakost [ a
n
[ < - odnosno pojam granicne vrednosti sutinski se
sastoji u nadmetanju - i (-) Ako smanjujemo - smanjuje se [ a
n
[
jer je [ a
n
[ < - pa a
n
Sa smanjivanjem - mi stezemo interval oko
granicne vrednosti. Ako je granicna vrednost niza a
n
tada je lim
n!+1
a
n
=
73) Primeri nizova gde je granicna vrednost lim
n!1
a
n
= 0
1
1
,
1
2
,
1
3
,
1
4
,
1
5
, ,
1
:
= a
n
=
1
:
= lim
n!1
a
n
= lim
n!1
1
:
= 0
1
2
,
1
4
,
1
8
,
1
16
,
1
32
, ,
1
2
n
= a
n
=
1
2
n
= lim
n!1
a
n
= lim
n!1
1
2
n
= 0
1
3
,
1
9
,
1
27
,
1
81
,
1
243
, ,
1
3
n
= a
n
=
1
3
n
= lim
n!1
a
n
= lim
n!1
1
3
n
= 0
Kod prethodnih primera vidimo da su vrednosti clanova nizova sve blize nuli
pa se vrednosti clanova tih nizova sve guce nagomilavaju oko nule koju u
ovim slucajevima nazivamo tackom nagomilavanja. Dakle, tacka nagomila-
vanja kod prethodnih nizova je 0. Primetimo da su granicne vrednosti clan-
ova prethodnih nizova lim
n!1
a
n
= 0 manje od vrednosti bilo kog clana tih
nizova. Pogledajmo sledece primere !?

n!1
a
n
= 1
1
2
,
2
3
,
3
4
,
4
5
,
5
6
, ,
: 1
:
= a
n
=
: 1
:
= 1
1
:
=
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
1
1
:
_
= 1
2
1
,
3
2
,
4
3
,
5
4
,
6
5
, ,
: + 1
:
= a
n
=
: + 1
:
= 1 +
1
:
=
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
1 +
1
:
_
= 1
Kod prethodnih primera vidimo da su vrednosti clanova nizova sve blize jed-
inici, pa se vrednosti clanova tih nizova sve guce nagomilavaju oko jedinice
koju u ovim slucajevima nazivamo tackom nagomilavanja. Kod prvog preth-
odnog primera, vrednosti clanova niza se priblizavaju jedinici sa leve strane
a kod drugog primera, vrednosti clanova niza se priblizavaju jedinici sa de-
sne strane.
n!1
a
n
= 2
5
2
,
9
4
,
17
8
,
33
16
,
65
32
, , 2 +
1
2
n
= a
n
= 2 +
1
2
n
=
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
2 +
1
2
n
_
= 2
Kod prethodnog primera, vrednosti clanova niza se priblizavaju dvojci sa de-
sne strane. Odmah primecujemo da je granicna vrednost clanova prethodnog
niza manja od vrednosti bilo kog clana istog niza.
Granicnuvrednost clanova niza koja je manja odvrednosti bilo kog cla-
na istog niza, nazivamo donja granicna vrednost niza (lim inferior)
ili donja tacka nagomilavanja i obelezavamo sa
liminf a
n
= lim a
n
= / U prethodnom slucaju je / = lim a
n
= 2
3
2
,
7
4
,
15
8
,
31
16
,
63
32
, , 2
1
2
n
= a
n
= 2
1
2
n
=
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
2
1
2
n
_
= 2
Kod prethodnog primera, vrednosti clanova niza se priblizavaju dvojci sa leve
strane. Odmah primecujemo da je granicna vrednost clanova prethodnog niza
veca od vrednosti bilo kog clana istog niza.
Granicnu vrednost clanova niza koja je veca od vrednosti bilo kog cla-
na istog niza nazivamo gornja granicna vrednost niza (lim superior)
ili gornja tacka nagomilavanja i obelezavamo sa
limsup a
n
= lim a
n
= 1 U prethodnom slucaju je 1 = lim a
n
= 2
Dakle, ako je granicna vrednost clanova niza manja od bilo kog clana
istog niza, onda imamo donju granicnu vrednost niza ili donju tacku
nagomilavanja, odnosno

liminf a
n
= lim a
n
= /
a ako je granicna vrednost clanova niza veca od bilo kog clana istog
niza, tada imamo gornju granicnu vrednost niza ili gornju tacku nago-
milavanja, odnosno
limsup a
n
= lim a
n
= 1
Oba slucaja, odnosno
_
liminf a
n
= lim a
n
= /
limsup a
n
= lim a
n
= 1
odreujemo racunom granicnih vrednosti, kada :
Ako pazljivo pogledamo niz
1, 1,
1
2
,
1
2
,
1
3
,
1
3
,
1
4
,
1
4
,
1
5
,
1
5
,
1
6
,
1
6
,
1
7
,
1
7
, . . .
1
:
,
1
:
, . . .
onda vidimo da su njegovi clanovi pozitivni i negativni ali po apsolutnoj vred-
nosti opadaju i teze ka nuli, pa je 0 granicna vednost ili tacka gomilanja
prethodnog niza oko koje se njegovi clanovi (ili tacke) gomilaju i sa leve i sa
desne strane.
Levo od donje
_
granicne vrednosti /
tacke nagomilavanja /
ili desno od gornje
_
granicne vrednosti 1
tacke nagomilavanja 1
ogranicen niz nema drugih granicnih vrednosti ili tacaka nagomilavanja.
Izmeu donje
_
granicne vrednosti /
tacke nagomilavanja /
i gornje
_
granicne vrednosti 1
tacke nagomilavanja 1
ogranicen niz moze imati i drugih tacaka nagomilavanja.
Napomena! Ne treba meati
_
donju granicnu vrednost (/) ili
gornju granicnu vrednost (1)
sa
_
donjom meom ili granicom niza (:) ili
gornjom meom ili granicom niza (' )
jer to su razliciti pojmovi, kada za svako : niza a
n
: = 1, 2, 3, . . . vaze
nejednakosti : < [ a
n
[ odnosno ' [ a
n
[
Nizove kod kojih : ti clan tezi nekoj konacnoj odreenoj vrednosti ili
granici, nazivamo konvergentnim nizovima, za koje vazi relacija
[ a
n+|
a
n
[ < - gde je - bilo koliko malo a neko odreeno : i svako /
su prirodni brojevi. Ne zaboravimo da konvergentan niz ima samo je-

dnu tacku nagomilavanja.
Za sledece nizove ciji je opti clan a
n
odredimo
_
liminf a
n
(/)
limsupa
n
(1)
76) Za a
n
= 1
1
:
imamo a
n
=
: 1
:
ili
1
2
,
2
3
,
3
4
,
4
5
,
5
6
,
6
7
,
7
8
, . . . ,
: 1
:
, . . . odnosno
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
1
1
:
_
= 1 pa je
_
/ = 0
1 = 1
77) Za a
n
= (1)
n
1
:
imamo
1,
1
2
,
1
3
,
1
4
,
1
5
,
1
6
,
1
7
, . . . , (1)
n
1
:
, . . . odnosno
_
_
_
/ = 1
1 =
1
2
78) Za a
n
= (1)
n
: + 2
:
imamo
3, 2,
5
3
,
3
2
,
7
5
,
4
3
,
9
7
,
5
4
, . . . , (1)
n
: + 2
:
, . . . odnosno
_
/ = 3
1 = 2
79) Za a
n
= (1)
n
1
:
+
1 + (1)
n
2
imamo
1,
3
2
,
1
3
,
5
7
,
1
5
,
7
6
,
1
7
, . . . , (1)
n
1
:
+
1 + (1)
n
2
. . . ili
_
_
_
/ = 1
1 =
3
2
Napiimo nekoliko prvih clanova niza ciji je opti clan a
n
80) Za a
n
=
1
: + 1
imamo
1
2
,
1
3
,
1
4
,
1
5
,
1
6
,
1
7
, . . . ,
1
: + 1
. . .
81) Za a
n
=
:
: + 1
imamo
1
2
,
2
3
,
3
4
,
4
5
,
5
6
,
6
7
, . . . ,
:
: + 1
. . .
82) Za a
n
= (1)
n
1
:
imamo
1,
1
2
,
1
3
,
1
4
,
1
5
,
1
6
,
1
7
, . . . , (1)
n
1
:
. . .
83) Za a
n
= (1)
n
+
1
:
imamo

0,
3
2
,
2
3
,
5
4
,
4
5
,
7
6
,
6
7
,
9
8
,
8
9
, . . . , (1)
n
+
1
:
. . .
84) Za a
n
= sin:

2
imamo 1, 0, 1, 0, 1, 0, 1, . . . , sin:

2
. . .
85) Za a
n
= cos :

2
imamo 0, 1, 0, 1, 0, 1, 0, 1, . . . , cos :

2
. . .
86) Za a
n
= sin: imamo 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, . . . , sin: . . .
87) Za a
n
= cos : imamo 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . . , cos : . . .
88) Za a
n
= (1)
n
sin: imamo 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, . . . , (1)
n
sin: . . .
89) Za a
n
= (1)
n
cos : imamo 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . . , (1)
n
cos : . . .
90) Za a
n
= sin(2: 1)

2
imamo
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . . , sin(2: 1)

2
. . .
91) Za a
n
= cos (2: 1)

2
imamo
0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, . . . , cos (2: 1)

2
. . .
92) Za a
n
=
1
2
n
sin: imamo
0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, . . . ,
1
2
n
sin: . . .
93) Za a
n
=
1
2
n
cos : imamo
1
2
,
1
4
,
1
8
,
1
16
,
1
32
,
1
64
,
1
128
,
1
256
, . . . ,
1
2
n
cos : . . .
Napiimo prvih 7 clanova niza ciji je opti clan a
n
94) Za a
n
=
_
_
1 +
1
:
:- neparno 1, 3, 5, 7, 9, . . . , (2: 1) . . .
1
:
:- parno 2, 4, 6, 8, 10, . . . , (2:) . . . imamo
2,
4
3
,
6
5
,
8
7
,
10
9
,
12
11
,
14
13
. . . ili
1
2
,
1
4
,
1
6
,
1
8
,
1
10
,
1
12
,
1
14
. . . odnosno
2,
1
2
,
4
3
,
1
4
,
6
5
,
1
6
,
8
7
. . .

95) Za a
1
= 1 a
n
= : a
n1
: 1 imamo
1, 2 1, 3 2, 4 6, 5 24, 6 120, 7 720 . . . ili
1, 2, 6, 24, 120, 720, 5040, . . . ili 1!, 2!, 3!, 4!, 5!, 6!, 7! . . .
96) Za a
1
= a
2
= 1 a
n+1
= a
n
+a
n1
a > 2 imamo
a
1
= 1 a
5
= a
4
+a
3
= 3 + 2 = 5
a
2
= 1 a
6
= a
5
+a
4
= 5 + 3 = 8
a
3
= a
2
+a
1
= 1 + 1 = 2 a
7
= a
6
+a
5
= 8 + 5 = 13
a
4
= a
3
+a
2
= 2 + 1 = 3 odnosno 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13 . . .
Odredimo opte clanove sledecih nizova datih sa nekoliko prvih clanova.
97) Za
_
_
1
2
,
1
4
,
1
8
,
1
16
,
1
32
,
1
64
,
1
128
. . . imamo
1
2
1
,
1
2
2
,
1
2
3
,
1
2
4
,
1
2
5
,
1
2
6
,
1
2
7
, . . . ,
1
2
n
. . .
98) Za
_
_
2,
3
2
,
4
3
,
5
4
,
6
5
,
7
6
. . . imamo
1 + 1
1
,
2 + 1
2
,
3 + 1
3
,
4 + 1
4
,
5 + 1
5
,
6 + 1
6
, . . . ,
: + 1
:
. . .
99) Za
1
2
,
2
3
,
3
4
,
4
5
,
5
6
,
6
7
,
7
8
. . . imamo
1
1 + 1
, (1)
2
2 + 1
,
3
3 + 1
, (1)
4
4 + 1
,
5
5 + 1
, (1)
6
6 + 1
, . . . , (1)
n+1
:
: + 1
100) Za
_
_
_
1, 0, 1, 0, 1, 0, 1, . . . imamo
sin1

2
, sin2

2
, sin3

2
, sin4

2
, sin5

2
, sin6

2
, . . . , sin:

2
101) Za
_
_
_
0, 1, 0, 1, 0, 1, 0, . . . imamo
cos 1

2
, cos 2

2
, cos 3

2
, cos 4

2
, cos 5

2
, cos 6

2
, . . . , cos :

2
102) Izuzetno vazno!! Bernolijeva nejednakost!!!
Ako je / 1 odnosno 1 +/ 0 /
2
0 tada imamo
( 1 +/)
2
= 1 + 2/ +/
2
odakle je ( 1 +/)
2
1 + 2/
Mnozenjem obe strane prethodne nejednakosti sa 1 +/ dobijamo
( 1 +/)
3
( 1 + 2/) ( 1 +/) = 1 + 3/ + 2/
2
odnosno ( 1 +/)
3
1 + 3/
Mnozenjem obe strane prethodne nejednakosti sa 1 +/ dobijamo
( 1 +/)
4
( 1 + 3/) ( 1 +/) = 1 + 4/ + 3/
2
odnosno ( 1 +/)
4
1 + 4/
Za svaki prirodan broj : 1 vazi Bernolijeva nejednakost

( 1 +/)
n
1 +:/ / 1
103) Odredimo monotonost niza a
n
=
_
1 +
1
:
_
n
Kako je
a
n+1
a
n
=
_
1 +
1
: + 1
_
n+1
_
1 +
1
:
_
n
=
_
: + 1 + 1
: + 1
_
n+1
_
: + 1
:
_
n
=
_
: + 2
: + 1
_
n+1
_
: + 1
:
_
n+1
: + 1
:
=
_
:(: + 2)
(: + 1)
2
_
n+1
: + 1
:
=
_
:
2
+ 2:
:
2
+ 2: + 1
_
n+1
: + 1
:
=
_
:
2
+ 2: + 1 1
:
2
+ 2: + 1
_
n+1
: + 1
:
=
_
1
1
( : + 1 )
2
_
n+1
: + 1
:
onda prema Bernolijevoj nejednakosti ( 1 +/)
n
1 +:/ imamo
a
n+1
a
n
=
_
1
1
( : + 1 )
2
_
n+1
: + 1
:

_
1
1
( : + 1 )
2
( : + 1 )
_
: + 1
:
=
_
1
1
: + 1
_
: + 1
:
=
: + 1 1
: + 1
: + 1
:
=
:
: + 1
: + 1
:
= 1
odnosno
a
n+1
a
n
1 pa je a
n
< a
n+1
Dakle, niz a
n
je monotono rastuci.
104) Odredimo monotonost niza a
n
=
_
1 +
1
:
_
n+1
Kako je
a
n
a
n+1
=
_
1 +
1
:
_
n+1
_
1 +
1
: + 1
_
n+2
=
_
: + 1
:
_
n+1
_
: + 2
: + 1
_
n+2
=
_
: + 1
:
_
n+2
_
: + 2
: + 1
_
n+2
:
: + 1
=
_
( : + 1 )
2
:(: + 2)
_
n+2
:
: + 1
=
_
:
2
+ 2: + 1
:
2
+ 2:
_
n+2
:
: + 1
=
_
1 +
1
:(: + 2)
_
n+2
:
: + 1
onda prema Bernolijevoj nejednakosti ( 1 +/)
n
1 +:/ imamo
a
n
a
n+1
=
_
1 +
1
:( : + 2 )
_
n+2
:
: + 1

_
1 +
1
:( : + 2 )
( : + 2 )
_
:
: + 1
=
_
1 +
1
:
_
:
: + 1
=
: + 1
:
:
: + 1
= 1 ili
a
n
a
n+1
1 pa je a
n
a
n+1
Niz a
n
je monotono opadajuci.

Ispitajmo ogranicenost i monotonost sledecih nizova
105) Za niz
1
2:
imamo
_
_
1
2 1
,
1
2 2
,
1
2 3
,
1
2 4
,
1
2 5
, . . . ,
1
2:
, . . . ili
1
2
,
1
4
,
1
6
,
1
8
,
1
10
, . . . ,
1
2:
, . . .
Kako je 0 <
1
2:
6
1
2
odnosno
1
2:

1
2 (: + 1)
=
1
2: + 2
:
onda je niz
1
2:
ogranicen i monotono opadajuci.
106) Za niz
:
: + 1
imamo
_
_
1
1 + 1
,
2
2 + 1
,
3
3 + 1
,
4
4 + 1
, . . . ,
:
: + 1
, . . . ili
1
2
,
2
3
,
3
4
,
4
5
, . . . ,
:
: + 1
, . . .
Kako je 0 <
:
: + 1
< 1 odnosno
:
: + 1
<
: + 1
(: + 1) + 1
=
: + 1
: + 2
:
onda je niz
:
: + 1
ogranicen i monotono rastuci.
107) Za niz
: + 1
: + 2
imamo
_
_
1 + 1
1 + 2
,
2 + 1
2 + 2
,
3 + 1
3 + 2
,
4 + 1
4 + 2
, . . . ,
: + 1
: + 2
, . . . ili
2
3
,
3
4
,
4
5
,
5
6
, . . . ,
: + 1
: + 2
, . . .
Kako je 0 <
: + 1
: + 2
< 1 odnosno
: + 1
: + 2
<
(: + 1) + 1
(: + 1) + 2
=
: + 2
: + 3
onda je niz
: + 1
: + 2
108) Za niz (1)
n
1
:
imamo
_
_
(1)
1
1
1
, (1)
2
1
2
, (1)
3
1
3
, . . . , (1)
n
1
:
, . . .
1,
1
2
,
1
3
, . . . , (1)
n
1
:
, . . .
Kako je 1 6 (1)
n
1
:
6
1
2
onda niz (1)
n
1
:
_
jeste ogranicen i
nije monoton.
109) Za niz 1
2
:
imamo
_
_
1
2
1
, 1
2
2
, 1
2
3
, 1
2
4
, . . . , 1
2
:
, . . . ili
1, 0,
1
3
,
1
2
,
3
5
, . . . , 1
2
:
, . . .
Kako je 1 6
_
1
2
:
_
< 1 odnosno
_
1
2
:
_
<
_
1
2
: + 1
_
onda je niz

_
1
2
:
_
110) Za niz cos :

2
imamo
_
_
cos 1

2
, cos 2

2
, . . . , cos :

2
, . . . odnosno
0, 1, 0, 1, 0, 1, 0, 1, . . . , cos :

2
, . . .
Kako je 1 6 cos :

2
6 1 onda je niz cos :

2
ogranicen i nije monoton.
111) Za niz (1)
n
sin:

2
imamo
_
_
(1)
1
sin1

2
, (1)
2
sin2

2
, (1)
3
sin3

2
, . . . , (1)
n
sin:

2
, . . . ili
1, 0, 1, 0, 1, 0, 1, . . . , (1)
n
sin:

2
, . . .
Kako je 1 6 (1)
n
sin:

2
6 1 onda je niz (1)
n
sin:

2
ogranicen i nije
monoton.
112) Ispitajmo ogranicenost niza :sin
:
: + 1

Kako je
:
: + 1
=
: + 1 1
: + 1
= 1
1
: + 1
odnosno sin( r) = sinr onda
imamo
_
_
a
n
= :sin
_

: + 1
_
= :sin

: + 1
ili
[ a
n
[ =
:sin

: + 1
6 :

: + 1
=

1 +
1
:
<
pa je niz :sin
:
: + 1
ogranicen.
113) Ispitajmo ogranicenost niza :cos
:
2: + 1
Kako je
:
2: + 1
=
1
2
2:
2: + 1
=
1
2
2: + 1 1
2: + 1
=
1
2

1
4: + 2
odnosno
cos
_
2
r
_
= sinr onda imamo
a
n
= :cos
_
2

4: + 2
_
= :sin

4: + 2
[a
n
[ =
:sin

4: + 2
= :sin

4: + 2
6 :

4: + 2
=

4 +
2
:
<

4
pa je niz :cos
:
2: + 1
ogranicen.
114) Ispitajmo ogranicenost niza :sin
:
2
: + 1
Kako je

:
2
: + 1
= :
: + 1 1
: + 1
= :
_
1
1
: + 1
_
= :
: + 1 1
: + 1
= : 1 +
1
: + 1
onda imamo
a
n
= :sin
_
(: 1) +
1
: + 1

_
Kako je sin(c +,) = sinc cos , + cos c sin, odnosno
sin
_
(: 1) +
1
: + 1

_
= sin(: 1)
. .
0
cos
1
: + 1
+cos (: 1)
. .
(1)
n+1
sin
1
: + 1

onda imamo a
n
= :(1)
n+1
sin

: + 1
odnosno
[a
n
[ =
:(1)
n+1
sin

: + 1
:sin

: + 1
6 :

: + 1
=

1 +
1
:
<
pa je niz :sin
:
2
: + 1
ogranicen.
115) Ispitajmo oganicenost niza :cos
:
2
: + 1
Kako je
:
2
: + 1
= : 1 +
1
: + 1
onda imamo
a
n
= :cos
_
(: 1) +
1
: + 1

_
Kako je
cos (c +,) = cos ccos , sincsin, odnosno
cos
_
(: 1) +
1
: + 1

_
=
= cos (: 1)
. .
(1)
n+1
cos
1
: + 1
sin(: 1) sin
1
: + 1

. .
0
onda imamo
a
n
= :(1)
n+1
cos

: + 1
odnosno
[ a
n
[ =
:(1)
n+1
cos

: + 1
:cos

: + 1
= :
cos

: + 1
=
_
za :
[ a
n
[
pa niz :cos
:
2
: + 1
nije ogranicen.
Niz prirodnih brojeva (:) tezi prema +odnosno divergira u uzem smislu.
Niz negativnih celih brojeva (:) tezi prema odnosno divergira u uz-
em smislu. Meutim, ako niz ne tezi ni konacnoj granici ni beskonacnosti,
onda on divergira u irem smislu kao na primer niz
1,
5
2
,
1
3
,
3
4
,
1
5
,
13
6
,
1
7
, . . . ,
_
1 +
1
:
+ (1)
n
_
, . . .

Odredimo tacke nagomilavanja i konvergentnost sledecih nizova.
116) Za niz a
n
= (1)
n
1
:
= 1,
1
2
,
1
3
,
1
4
,
1
5
,
1
6
,
1
7
, . . . , (1)
n
1
:
, . . .
Kako je lim
n!1
a
n
= lim
n!1
(1)
n
1
:
= 0 onda je 0 tacka nagomilavanja datog
niza pa je on konvergentan.
117) Za niz a
n
=
: + 1
:
imamo 2,
3
2
,
4
3
,
5
4
,
6
5
,
7
6
, . . . ,
: + 1
:
, . . .
Kako je lim
n!1
a
n
= lim
n!1
: + 1
:
= 1 onda je 1 tacka nagomilavanja datog
niza, pa je on konvergentan.
118) Za niz a
n
= (1)
n
: + 2
:
imamo
3, 2,
5
3
,
3
2
,
7
5
,
4
3
,
9
7
, . . . , (1)
n
: + 2
:
, . . .
Kako je lim
n!1
: + 2
:
= 1, (1)
n
= 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . .
onda su 1 i +1 tacke nagomilavanja datog niza, izmeu kojih on divergira.
119) Za niz a
n
= cos : imamo 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . . , cos :, . . .
Kako je cos : = (1)
n
onda su 1 i +1 tacke nagomilavanja datog niza,
izmeu kojih on divergira.
120) Za niz a
n
= (1)
n
sin:

2
imamo
1, 0, 1, 0, 1, 0, 1, . . . , (1)
n
sin:

2
, . . .
pa su 1, 0 i +1 tacke nagomilavanja datog niza izmeu kojih on divergira.
121) Za niz a
n
= (1)
n+1
_
1 +
1
:
_
imamo
2,
3
2
,
4
3
,
5
4
,
6
5
,
7
6
,
8
7
, . . . , (1)
n+1
_
1 +
1
:
_
. . .
Kako je (1)
n+1
= 1, 1, 1, 1, 1, . . . lim
n!1
_
1 +
1
:
_
= 1
onda su 1 i +1 tacke nagomilavanja datog niza, izmeu kojih on diver-
gira.
122) Za niz a
n
= i
2n
imamo i
2n
=
_
i
2
_
n
=
_
__
1
_
2
_
n
= (1)
n
odnosno

1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . . , (1)
n
, . . .
pa su 1 i +1 tacke nagomilavanja datog niza, izmeu kojih on divergira.
Ispitajmo konvergenciju sledecih nizova
123) Za niz a
n
= 1 +
1
2
2
+
1
3
2
+
1
4
2
+ +
1
:
2
imamo
a
n+1
= 1 +
1
2
2
+
1
3
2
+
1
4
2
+ +
1
:
2
. .
on
+
1
(: + 1)
2
a
n+2
= 1 +
1
2
2
+
1
3
2
+
1
4
2
+ +
1
:
2
+
1
(: + 1)
2
. .
on+1
+
1
(: + 2)
2
a
n+|
= 1 +
1
2
2
+
1
3
2
+
1
4
2
+ +
1
:
2
+
1
(:+1)
2
+
1
(:+2)
2
. .
on+2
+ +
1
(:+/)
2
pa je
a
n+1
a
n
. .
,0
=
1
(: + 1)
2
, a
n+2
a
n
. .
,0
=
1
(: + 1)
2
+
1
(: + 2)
2
ili
a
n+|
a
n
. .
,0
=
1
(: + 1)
2
+
1
(: + 2)
2
+ +
1
(: +/)
2
odnosno
a
n
< a
n+1
< a
n+2
< a
n+3
< < a
n+|
/ = 1, 2, 3, ...
Dakle, dati niz monotono raste. Kako je
[ a
n
[ =
1 +
1
2 2
+
1
3 3
+
1
4 4
+ +
1
: :
<
<
1 +
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
( : 1 ) :
odnosno
1
( : + 1 ) :
=
: + 1 :
( : + 1 ) :
=
: + 1
( : + 1 ) :

:
( : + 1 ) :
=
1
:

1
: + 1
ili
1
1 2
= 1
1
2
,
1
2 3
=
1
2

1
3
,
1
3 4
=
1
3

1
4
,
1
( : 1 ) :
=
1
: 1

1
:
onda imamo
[ a
n
[ =
1 +
_
1
1
2
_
+
_
1
2

1
3
_
+
_
1
3

1
4
_
+ +
_
1
: 1

1
:
_
1 + 1
1
2
+
1
2

1
3
+
1
3

1
4
+ +
1
: 1

1
:
2
1
:
< 2
pa je dati niz ogranicen ili konvergentan.
124) Za niz a
n
=
1
2
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
imamo

a
n+1
=
1
2
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
. .
on
+
1
2
n+1
ili a
n
< a
n+1
pa niz monotono raste
Kako je a
n
=
1
2
1
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
= 1
1
2
n
onda imamo
[a
n
[ =
1
2
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
1
1
2
n
< 1
pa je niz ogranicen, odnosno konvergentan.
STOP !!! Zadatak sa rezultatom koji pravolinijska logika nije ocekivala!
125) Kako je 1 + 2 + 3 + +: =
1
2
1
:
2
+
2
:
2
+
3
:
2
+ +
:
:
2
=(1+ 2 + 3 + +:)
1
:
2
=
1
2
:(: +1)
1
:
2
=
1
2
_
1+
1
:
_
pa za : dobijamo
1
:
2
+
2
:
2
+
3
:
2
+ +
:
:
2
= lim
n!1
1
2
_
1 +
1
:
_
=
1
2
Kada : tada je
1
:
2
+
2
:
2
+
3
:
2
+ +
:
:
2
=
1
2
Obavezno uradimo sledece primere ispitivanja konvergencije nizova i
odreivanja njihovih granicnih vrednosti
lim
n!1
a
n
Ako je dat stepeni niz
a, a
2
, a
3
, a
4
, a
5
, . . . , a
n
, . . . gde je a
n
= a
n
tada za
_
_
_
a = 0 svi clanovi imaju vrednost 0 pa je lim
n!1
a
n
= 0
a = 1 svi clanovi imaju vrednost 1 pa je lim
n!1
a
n
= 1
Za a 1 imamo a
n+1
= a
n+1
= a
n
a a
n
pa je niz uzlazan ili rastuci.
Ako stavimo a = 1 +/ = a
n
= (1 +/)
n
tada za a 1 imamo / 0 pa je
ispunjen uslov za Bernulijevu nejednakost, kada je
a
n
= a
n
= (1 +/)
n
. .
o
n
1 +:/ Kada : + tada i (1 +:/) +
a jo vie a
n
= (1 +/)
n
+ jer je veci. Dakle, za a 1 niz a
n
besk-
onacno raste, pa je divergentan, odnosno lim
n!1
a
n
= + a 1
Za a < 1 ili 0 < a < 1 imamo
1
a
1 kada niz /
n
=
_
1
a
_
n
beskonacno raste
ali niz njegovih reciprocnih vrednosti a
n
tezi ka nuli, pa imamo
lim
n!1
a
n
= 0 0 < a < 1

Za a < 0 ili 1 < a < 0 imamo [ a [ < 1 = lim
n!1
a
n
= lim
n!1
[ a [
n
= 0
Za a = 1 dobijamo niz 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, . . . , (1)
n
, . . .
koji ima dve tacke nagomilavanja, pa nije konvergentan.
Za a < 1 niz [ a [
n
beskonacno raste, odnosno on je neogranicen sa obe
strane ili divergentan pa je a
n
_
pozitivno za parno :
negativno za neparno :
Dakle, za a < 1 imamo lim
n!1
a
2n
= + odnosno lim
n!1
a
2n1
=
lim
n!1
n
_
a Ako je dat niz
a,
2
_
a,
3
_
a,
4
_
a, . . . ,
n
_
a, . . . gde je a
n
=
n
_
a = a
1
n
tada za a 1 imamo
a
n+1
=
n+1
_
a = a
1
n+1
< a
n
pa niz
n
_
a monotono opada, odnosno
a
2
_
a
3
_
a
4
_
a
n
_
a
n+1
_
a 1
Ako stavimo
n
_
a = 1 +/ = a = (1 +/)
n
tada za a 1 imamo / 0 pa je
ispunjen uslov za Bernolijevu nejednakost, kada je
a = (1 +/)
n
1 +:/ Kako je
n
_
a = 1 +/ onda za a 1 i : +
imamo / 0 ili
n
_
a = (1 +/) 1 odnosno lim
n!1
n
_
a = 1 a 1
Za a < 1 ili 0 < a < 1 imamo
a <
2
_
a <
3
_
a <
4
_
a < <
n
_
a <
n+1
_
a < < 1
pa za a < 1 niz
n
_
a monotono raste.
Ako a napiemo u obliku a =
1
/
tada za a < 1 imamo / 1 odnosno
n
_
a =
n
_
1
/
=
1
n
_
/
Ako stavimo
n
_
/ = 1 +/ = / = (1 +/)
n
tada za / 1
imamo / 0 pa vazi Bernolijeva nejednakost kada je / = (1 +/)
n
1 +:/
Kako je
n
_
/ = 1 +/ onda za
_
/ 1 i : + imamo
/ 0 ili
n
_
/ = (1 +/) 1 odnosno
lim
n!1
n
_
/ = 1 / 1 Sada je lim
n!1
n
_
a =
1
1
= 1 0 < a < 1
Ako je
_
_
0 < a < 1
a 0
a > 1
tada imamo lim
n!1
n
_
a = 1
lim
n!1
a
n
:
Ako je dat niz a,
a
2
2
,
a
3
3
,
a
4
4
, . . . ,
a
n
:
, . . . gde je a
n
=
a
n
:
tada za [ a [ < 1 imamo
_
_
_
lim
n!1
a
n
= 0 odnosno
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
a
n
:
= lim
n!1
a
n
lim
n!1
1
:
= 0 0 = 0

Za [ a [ = 1 imamo lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
1
:
_
= lim
n!1
1
:
= 0
Za a 1 smenom /
n
=
:
a
n
dobijamo
/
n+1
=
: + 1
a
n+1
=
: + 1
a
n
a
=
:
_
1 +
1
:
_
a
n
a
=
:
a
n
_
1 +
1
:
_
1
a
= /
n
_
1 +
1
:
_
1
a
Za /
n+1
< /
n
imamo
: + 1
a
n+1
<
:
a
n
= : + 1 < :
a
n+1
a
n
= :
a
n
a
a
n
= :a
= 1 +
1
:
< a =
1
:
< a 1 = :
1
a 1
Dakle, kada : postane vece od
1
a 1
tada niz postaje silazni (opadajuci) i
ogranicen jer mu clanovi nisu negativni. Za odreivanje njegove granicne
vrednosti r imamo r = lim
n!1
/
n
= lim
n!1
:
a
n
ili
r = lim
n!1
/
n+1
= lim
n!1
/
n
. .
r
lim
n!1
_
1 +
1
:
_
1
a
. .
1
a
=
r
a
odnosno ra = r =
ra r = 0 = r(a 1) = 0 odakle za a 1 dobijamo r = 0
Kako niz
1
a
1
,
1
a
2
,
1
a
3
, . . . ,
1
a
n
za a 0 tezi ka nuli, onda niz sa pozitivnim
clanovima a
1
, a
2
, a
3
, . . . , a
n
beskonacno raste pa imamo
lim
n!1
a
n
:
= + odnosno za
_
_
[ a [ 6 1 lim
n!1
a
n
:
= 0
a 1 lim
n!1
a
n
:
= +
lim
n!1
a
n
:!
:! = :(: 1) (: 2) 3 2 1
Za a = 0 svi clanovi niza
a
1!
,
a
2
2!
,
a
3
3!
, . . . ,
a
n
:!
, . . . gde je a
n
=
a
n
:!
imaju
vrednost 0 pa je lim
n!1
a
n
:!
= 0
Za a 0 imamo a
n+1
=
a
n+1
(: + 1)!
=
a
n
a
:! (: + 1)
=
a
n
:!
a
: + 1
= a
n
a
: + 1
odakle vidimo da clanovi niza pocinju opadati, odnosno niz postaje silazni, ka-
da postane a < : +1 pa je on ogranicen i konvergentan jer mu clanovi ni-
su negativni. Za odreivanje njegove granicne vrednosti
r = lim
n!1
a
n
= lim
n!1
a
n
:!
imamo

r = lim
n!1
a
n+1
= lim
n!1
a
n
. .
r
lim
n!1
a
: + 1
. .
0
= r 0 = 0 odnosno lim
n!1
a
n
:!
= 0
Napomena! Iako i brojilac i imenilac opteg clana niza teze u beskon-
acnost, imenilac ne samo da sustize vec i nadmauje teznju brojioca
ka beskonacnosti. Nadmetanje brojioca i imenijoca na putu ka bes-
konacnosti, odnosno pobedu imenioca nad brojiocem, lako mozemo
uociti ako pogledamo sledece male brojeve.
1! = 1 8! = = 40 320
2! = 1 2 = 2 9! = = 362 880
3! = 1 2 3 = 6 10! = = 3 628 800
4! = 1 2 3 4 = 24 11! = = 39 916 800
5! = = 120 12! = = 479 001 600
6! = = 720 13! = = 6 227 020 800
7! = = 5040 i tako redom!?
Za a < 0 imamo
lim
n!1
a
n
:!
= lim
n!1
((1) (a))
n
:!
= lim
n!1
(1)
n
(a)
n
:!
= (1)
n
lim
n!1
(a)
n
:!
= lim
n!1
,0
..
(a)
:
:!
= 0 pa za svako a granicna vrednost niza
a
n
:!
iznosi lim
n!1
a
n
:!
= 0
Odredimo lim
n!1
2
n
:!
Kako je (: + 1)! = :! (: + 1) onda za a
n
=
2
n
:!
imamo
a
n+1
=
2
n+1
(: + 1)!
=
2
n
2
:! (: + 1)
=
2
n
:!
2
: + 1
= a
n
2
: + 1
pa clanovi niza pocinju opadati kada bude
2
: + 1
< 1 odnosno niz postaje op-
adajuci (silazni) kada postane :+1 2 ili : 1 jer tada imamo a
n+1
< a
n
Kako su clanovi niza pozitivni, onda je on i ogranicen ili konvergentan.
Za izracunavanje njegove granicne vrednosti lim
n!1
2
n
:!
= r mozemo pisati
r = lim
n!1
a
n+1
= lim
n!1
a
n
. .
r
lim
n!1
2
: + 1
= r 0 = 0 odnosno lim
n!1
2
n
:!
= 0
126) Ako : tada vazi Stirlingova formula :! s :
n
c
n
_
2 : :
Desna strana Stirlingove formule je bliza levoj strani ako je prirodni broj :
veci. Ako : tada oznaka s ozancava da je lim
n!1
a
n
/
n
= 1
kada kazemo da su a
n
i /
n
ekvivalentne velicine.
Primenom Stirlingove formule dobijamo

lim
n!1
:
n
:!
= lim
n!1
:
n
:
n
c
n
_
2 :
= lim
n!1
c
n
_
2 :
= +
jer se c
n
uvecava mnogo brze od
_
2 : kada :
Mozemo primeniti i sledeci postupak
Kako je :
n
= : :
n1
:! = 1 2 3 : onda za : 2 imamo
:
n
:!
=
: :
n1
1 2 3 :
: odnosno 1 = lim
n!+1
:
n
:!
= +
Ne preskacimo sledece redove !!!!!!!
Pretvaranjemobicnog razlomka
1
3
u decimalni, imamo
1
3
=
!
1
3
..
0, 3333333 . . .
Ma koliko trojki pisali u prethodnom decimalnom zapisu, on ce uvek imati samo
pribliznu vrednost broja
1
3
Razlika
1
3
0, 3333333 . . .
. .
!0
sve je manja i manja
ukoliko je broj trojki u nizu sve veci i veci.
Dakle, niz a
n
= 0, 3333333 . . . tezi ili konvergira ka broju
1
3
koji je granicna
vrednost, odnosno limes prethodnog niza, to oznacavamo sa a
n

tezi
1
3
odno-
sno sa lim
n!1
a
n
=
1
3
Ako imamo niz
a
n
= 1 +
1
2
+
1
4
+
1
8
+
1
16
+ = 1+
1
1
2
n
..
1
2
1
+
1
2
2
+
1
2
3
+
1
2
4
+ +
1
2
n
= 2
1
2
n
gde je svaki kolicnik dva puta manji od prethodnog, onda za : dobijamo
lim
n!1
a
n
= lim
n!1
_
2
1
2
n
_
= 2 0 = 2 Prikazimo gracki zbir clanova niza a
n
4 4 4 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 4 4 2 1 4 4 4 3 4 4 4 2 1 43 42 1
0 1 2
1
2
1
4
1
i tako redom
Primetimo da zbir svih duzina (clanova niza a
n
) tezi broju 2 Sa slike vidimo
da je broj 2 tacka nagomilavanja niza a
n
gde se njegovi clanovi gomilaju sa
leve strane. Ne zaboravimo da je konvergentan niz uvek ogranicen!
Neka su za, : i a, / 1 nizovi (a
n
) i (/
n
) konvergentni ili takvi da je
a
1
, a
2
, . . ., a
n
, . . . ; lim
n!1
a
n
= a
/
1
, /
2
, . . ., /
n
, . . . ; lim
n!1
/
n
= / tada vaze relacije
a) lim
n!+1
(a
n
+/
n
) = lim
n!+1
a
n
+ lim
n!+1
/
n
= a +/
pa je granicna vrednost zbira, jednaka zbiru granicnih vrednosti.

b) lim
n!+1
(a
n
/
n
) = lim
n!+1
a
n
lim
n!+1
/
n
= a / odnosno, granicna vre-
dnost razlike, jednaka je razlici granicnih vrednosti.
c) lim
n!+1
(a
n
/
n
) = lim
n!+1
a
n
lim
n!+1
/
n
= a / odnosno, granicna vrednost
proizvoda, jednaka je proizvodu granicnih vrednosti.
Ako / tada imamo lim
n!+1
(1)
n
=
_
1, : = 2/ 1
1, : = 2/
pa niz (1)
n
nije konvergentan ili nema granicnu vrednost pa u nekim sluca-
jevima ne mozemo primeniti prethodnu relaciju!
Na osnovu prethodne relacije c), dolazimo do sledece,
d) lim
n!+1
a
n
/
n
= lim
n!+1
_
a
n
1
/
n
_
= lim
n!+1
a
n
lim
n!+1
1
/
n
=
lim
n!+1
a
n
lim
n!+1
/
n
=
a
/
pa je granicna vrednost kolicnika jednaka kolicniku granicnih vredno-
sti, uz uslov da je lim
n!+1
/
n
,= 0
e) lim
n!+1
c a
n
= c lim
n!+1
a
n
= c a c - konstanta
Broj e Pored broja i broj c pripada skupu transcedentnih brojeva.
Za one koji su zaboravili, to znaci da c nije nula (reenje) ni jednog polinoma sa
celobrojnim koecijentima. Ovu osobinu, odnosno transcedentnost broja c prvi
je dokazao Ermit (Charies Hermite 1822 - 1901) francuski matematicar 1873
godine. Ali nije samo u tome znacaj broja c = 2, 7 1828 1828 4590 45 . . .
cije se cifre 1828 poklapaju sa godinom roenja Lava Tolstoja to ce tebi sigurno
olakati da zapamti ovaj izuzetno vazan broj bar do njegove 9 - e decimale, od
beskonacno, koliko ih ima.
Granicnu vrednost lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
= c
mozemo dobiti i sledecim postupkom. Ako u binomnu formulu
(1 +r)
n
= 1+
1
1
:r+
1
1 2
:(: 1) r
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) r
3
+
umesto r stavimo
1
:
tada dobijamo
_
1 +
1
:
_
n
= 1 +
1
1
:
1
:
+
1
1 2
:(: 1)
1
:
2
. .
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2)
1
:
3
. .
+
Kako je
:(: 1)
1
:
2
=
: 1
:
= 1
1
:
odnosno
:(: 1) (: 2)
1
:
3
=
(: 1) (: 2)
:
2
=
: 1
:
: 2
:
=
_
1
1
:
__
1
2
:
_

onda zamenom u prethodnu relaciju dobijamo
_
1 +
1
:
_
n
= 1 + 1 +
1
1 2
_
1
1
:
_
+
1
1 2 3
_
1
1
:
__
1
2
:
_
+
odakle za : imamo
lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
=
,2
..
1 + 1 +
1
1 2
+
1
1 2 3
+
1
1 2 3 4
+
. .
<2
. .
<3
Dakle, lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
= c ima vrednost
_
vecu od 2
manju od 3
jer su clanovi reda 1 +
1
1 2
+
1
1 2 3
+
1
1 2 3 4
+
manji od clanova geometrijske progresije 1 +
1
2
+
1
4
+
1
8
+ ciji je zbir 2
Zato je 2 < lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
< 3 Broj c mozemo prikazati relacijom
c =
1
0!
+
1
1!
+
1
2!
+
1
3!
+
1
4!
+
1
5!
+ +
1
:!
=
1
n=0
1
:!
a primenom racunskih maina mozemo dobiti njegovu vrednost sa vie od
1 000 000 decimala ili c = 2, 7 1828 1828 4590 45 . . .
Budimo detaljniji. Broj c je granicna vrednost niza ciji je opti clan
(1) a
n
=
_
1 +
1
:
_
n
odnosno
(2) c = lim
n!+1
a
n
= lim
n!+1
_
1 +
1
:
_
n
: = 1, 2, . . .
Prvi zadatak koji se postavlja kod broja c jeste dokaz konvergencije niza ciji
je opti clan dat sa (1). Ovde se primenjuje sledeca teorema:
Ako niz monotono raste (ili opada) i ako je ogranicen tada je konvergentan.
Ako na a
n
=
_
1 +
1
:
_
n
primenimo binomnu formulu
(a +/)
n
= a
n
+
_
:
1
_
a
n1
/ +
_
:
2
_
a
n2
/
2
+ +
_
:
2
_
a
2
/
n2
+
_
:
1
_
a /
n1
+/
n
koja vazi ako su a i / realni brojevi i : prirodan broj, tada za a = 1 i / =
1
:
dobijamo
a
n
=
_
1 +
1
:
_
n
= 1 +
_
:
1
_
1
:
+
_
:
2
_
1
:
2
+ +
_
:
/
_
1
:
|
+ +
_
:
:
_
1
:
n

= 1 +
:
1

1
:
+
:(: 1)
2!

1
:
2
+ +
:(: 1) (: / + 1)
/!

1
:
|
+ +
+
:(: 1)(: 2) (: (: 1))
:!

1
:
n
= 1 + 1 +
1
1 2
_
1
1
:
_
+
1
1 2 3
_
1
1
:
__
1
2
:
_
+ +
+
1
1 2 :
_
1
1
:
__
1
2
:
_

_
1
: 1
:
_
odnosno
(3) a
n
= 2 +
1
2!
_
1
1
:
_
+
1
3!
_
1
1
:
__
1
2
:
_
+ +
+
1
:!
_
1
1
:
__
1
2
:
_

_
1
: 1
:
_
Ako umesto : stavimo : + 1 tada dobijamo
a
n+1
= 1 + 1 +
1
1 2
_
1
1
: + 1
_
+
1
1 2 3
_
1
1
: + 1
__
1
2
: + 1
_
+ +
+
1
1 2 :
_
1
1
: + 1
__
1
2
: + 1
_

_
1
: 1
: + 1
_
+
+
1
1 2 (: + 1)
_
1
1
: + 1
__
1
2
: + 1
_

_
1
:
: + 1
_
odnosno
a
n+1
= 2 +
1
2!
_
1
1
: + 1
_
+
1
3!
_
1
1
: + 1
__
1
2
: + 1
_
+ +
+
1
:!
_
1
1
: + 1
__
1
2
: + 1
_

_
1
: 1
: + 1
_
+
+
1
(: + 1)!
_
1
1
: + 1
_

_
1
:
: + 1
_
Zbir na desnoj strani poslednje jednakosti ima jedan clan (poslednji) vie nego
u prethodnoj jednakosti (3) Kako je
_
1
1
:+1
_
_
1
1
:
_ _
1
1
:+1
__
1
2
:+1
_
_
1
1
:
__
1
2
:
_
. . .
onda imamo a
n+1
a
n
Dakle, niz a
n
monotono raste.
Dokazimo sada ogranicenost niza a
n
datog sa (3)
Kako prema nizu datom sa (3) vaze nejednakosti
_
1
1
:
_
< 1,
_
1
2
:
_
< 1, . . . ,
_
1
: 1
:
_
< 1

onda za opti clan datog niza a
n
, vazi nejednakost
(4) a
n
< 1 + 1 +
1
1 2
+
1
1 2 3
+ +
1
1 2 3 (: 1)
Kako je
1
2
2
<
1
1 2
,
1
2
3
<
1
1 2 3
, . . . odnosno
( 1 2 3 : = : ! )
_
1 2 2 2 = 2
n1
_
ili
1
: !
<
1
2
n1
: 2
onda prema relaciji (4) zakljucujemo da je
a
n
< 1 + 1 +
1
2
+
1
2
2
+ +
1
2
n1
Kako zbir prvih : 1 clanova geometrijskog niza
a +a +a
2
+ +a
n1
+ iznosi
o
n1
= a +a + +a
n1
= a
1
n
1
a ,= 0 ,= 1
onda u naem slucaju imamo
a
n
< 1 + 1 +
1
2
+
1
2
2
+ +
1
2
n1
= 1 +
1
_
1
2
_
n
1
1
2
= 1 +
1
1
2
n
1
2
= 1 + 2
_
1
1
2
n
_
. .
< 1
= 1 + 2
2
2
n
= 3
1
2
n1
< 3
odakle vidimo da je niz a
n
ogranicen ili 2 < c < 3
Izracunavanje broja e
Ako u jednakosti (3) pustimo da : + tada dobijamo
c = lim
n!+1
a
n
= 1 +1 +
1
2!
+
1
3!
+
1
4!
+ +
1
:!
+ = 2, 7 1828 1828 4590 45 . . .
Dakle, broj c je zbir pozitivnog reda ciji je opti clan
1
:!
Uoptenje denicije broja e
Broj c je granicna vrednost niza ciji je opti clan a
n
=
_
1 +
1
:
_
n
gde : uzima
diskretne vrednosti 1, 2, 3, . . .
Meutim, vazi optija denicija c = lim
r!+1
_
1 +
1
r
_
r
gde r + kontin-
ualno preko svih realnih brojeva.
Ova osobina se jednostavno dokazuje i na osnovu nje se deniu eksponencijalne
funkcije c
r
Vazi c
r
= lim
n!+1
_
1 +
r
:
_
n
r 0 Smenom
r
:
=
1
t
dobijamo
lim
n!+1
_
1 +
r
:
_
n
= lim
|!+1
_
1 +
1
t
_
| r
=
_
lim
|!+1
_
1 +
1
t
_
|
_
r
= c
r

Jedna od plemenitih osobina broja c je to to je izvod eksponencijalne funkcije
sa osnovom c odnosno c
r
jednak toj funkciji
(c
r
)
0
= c
r
(c
r
)
00
= c
r
(c
r
)
000
= c
r
. . . (c
r
)
(n)
= c
r
Pored toga, u matematickoj analizi se najcece upotrebljavaju prirodni logaritmi
cija je osnova c odnosno log
t
r = lnr
Izmeu ostalog za funkciju c
r
vazi sledeca izuzetno vazna granicna vrednost
lim
r!0
c
r
1
r
= 1 to ce biti i dokazano.
Ako u relaciju lim
n!+1
_
1 +
1
:
_
n
= c stavimo
1
:
= t odakle je : =
1
t
tada za
: + = t 0 pa se prethodna relacija moze transformisati u relaciju
lim
n!0
( 1 +:)
1
n
= c odnosno imamo ono to uvek moramo znati:
lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
= c lim
n!1
_
1
1
:
_
n
= c lim
n!0
( 1 +:)
1
n
= c gde je
c = 2, 7 1828 1828 4590 45 . . .
2 0 4 6
2
y
e
x
2 4 6
lim
x
2 0 4 6
2
e
y
x
lim
x0
(1+ x) e =
x
1 (
1+
x
1
e =
x
)
Funkcija (1 +r)
1
r
= c
ln(1+r)
1
r
= c
1
r
ln(1+r)
denisana je za r ,= 0 i 1 +r 0
kada je r 1
Funkcija
_
1 +
1
r
_
r
=
_
r + 1
r
_
r
= c
ln
r+1
r
x
= c
r ln
r+1
r
je denisana za
r + 1
r
0 kada je
_
_
r + 1 0 = r 1
r 0 = r 0
_
r 0
r + 1 < 0 = r < 1
r < 0 = r < 0
_
r < 1
_
_
r 0, r < 1
Granicna vrednost funkcije
127) Kako je c
1
0
= c
1
0
=
1
c
1
0
= 0 c
1
0
= odnosno
lim
r!0
1
1 +c
1
r
=
_
_
lim
r!0
1
1 +c
1
r
=
1
1 +c
1
= 1 Leva granicna vrednost
lim
r!0+
1
1 +c
1
r
=
1
1 +c
+1
= 0 Desna granicna vrednost

1 2 3 0 1 2 3
1
2
1
y=
y
x
1
e +
1
x
1
onda funkcija
1
1 +c
1
r
u tacki r = 0 nema granicnu vrednost jer su leva
granicna vrednost i desna granicna vrednost razlicite.
128) lim
r!0
arc tg
_
1 +
1
r
_
=
_
_
lim
r!0
arc tg
_
1 +
1
r
_
= arc tg () =
2
lim
r!0+
arc tg
_
1 +
1
r
_
= arc tg (+) = +

2
pa funkcija u tacki r = 0 nema granicnu vrednost, jer su leva i desna granicna
vrednost razlicite.
2
1 2 0 1 2
) (
x
1
x
+ arctg
y
x
129) lim
r!1
arc tg
r
2
+ 1
r
2
1
Ako je
r
2
+ 1
r
2
1
= t tada za
_
r 1
0
= t
r 1
+0
= t +
pa imamo
_
_
lim
r!10
arc tg
r
2
+ 1
r
2
1
= lim
|!1
arc tg t =
2
lim
r!1+0
arc tg
r
2
+ 1
r
2
1
= lim
|!+1
arc tg t = +

2
odnosno funkcija nema granicnu vrednost u tacki r = 1 jer su leva i desna
granicna vrednost razlicite
y
x
arctg
+1 x
2
1 x
2
1 2 3 0 3 2 1

y
x
0
1
1
Funkcija sgnr denisana je relacijom
sgnr =
_
_
1, r < 0
0, r = 0
+1, r 0
a cita se signum ili znak od r
Za r ,= 0 imamo sgnr =
r
[ r[
Vidimo da je tacka ( 0, 0 ) izolovana.
130) Kako je j =
r
[ r[
= sgnr =
_
1, r < 0
1, r 0
sgn (signum) znak funkcije
onda imamo
lim
r!1
r 1
[ r 1 [
=
_
_
lim
r!10
r 1
[ r 1 [
= lim
r!10
r 1
(r 1)
= lim
r!10
1 = 1
lim
r!1+0
r 1
[ r 1 [
= lim
r!1+0
r 1
(r 1)
= lim
r!1+0
1 = 1
pa funkcija u tacki r = 1 nema granicnu vrednost jer su leva i desna granicna
vrednost razlicite. Slicno dobijamo
131) lim
r!1
1 r
2
[ 1 r
2
[
=
_
_
lim
r!10
1 r
2
[ 1 r
2
[
= lim
r!10
1 r
2
(1 r
2
)
= lim
r!10
1 = 1
lim
r!1+0
1 r
2
[ 1 r
2
[
= lim
r!1+0
1 r
2
(1 r
2
)
= lim
r!1+0
1 = 1
pa funkcija u tacki r = 1 nema granicnu vrednost, jer su leva i desna granicna
vrednost razlicite. Slicno dobijamo
132) lim
r!7
r
r 7
=
_
_
lim
r!70
r
r 7
= Leva granicna vrednost
lim
r!7+0
r
r 7
= + Desna granicna vrednost
pa funkcija u tacki r = 7 nema granicnu vrednost jer su leva i desna granicna
vrednost razlicite.
Neka je data funkcija )(r) denisana u okolini tacke r = a kada moze,
ali ne mora biti denisana u tacki r = a
Denicija. Broj A je granicna vrednost funkcije )(r) u tacki r = a ako za
svako - 0 postoji takvo c(-) da je za svako r koje ispunjava nejednakost
[ r a [ < c(-) ispunjena nejednakost [ )(r) [ < - odnosno broj je gr-
anicna vrednost funkcije )(r) u tacki a ako
\( - 0 ) ( c(-) 0 ) \r [ [ r a [ < c(-) [ = [ )(r) [ < -

133) Dokazimo da je 3 granicna vrednost funkcije )(r) = r
2
+r + 1 kada
r 1 odnosno lim
r!1
_
r
2
+r + 1
_
= 3 Ovde je = 3 Formirajmo [ )(r) 3 [
Imamo

r
2
+r + 1 3
r
2
+r 2
= [ r 1 [ [ r + 2 [
Uslov [ )(r) 3 [ < - ili [ r 1 [ [ r + 2 [ < - ispunjen je za [ r 1 [ <
-
[ r + 2 [
odnosno ako je [ r 1 [ <
-
4
Ovo je veoma osetljivo mesto jer mi pravimo
izvesnu procenu! Kako je r u okolini r = 1 mi smo uzeli da je [ r + 2 [ najvie
4 pa je za [ r 1 [ <
-
4
ispunjena nejednakost [ )(r) 3 [ < -
U ovom slucaju je c(-) <
-
4
kada se smatra da je - unapred izabrani mali broj.
Ma koliko smanjivali - uvek mozemo odrediti takvu okolinu tacke r = 1
da je za svako r koje pripada toj okolini ispunjena nejednakost [ )(r) [ < -
Pri izradi zdataka koji slede cesto se koriste sledece relacije
a
2
/
2
= ( a / ) ( a +/ ) razlika kvadrata
( a +/ )
2
= a
2
+ 2a/ +/
2
( a / )
2
= a
2
2a/ +/
2
_
kvadrat binoma
( a +/ )
3
= a
3
+ 3a
2
/ + 3a/
2
+/
3
( a / )
3
= a
3
3a
2
/ + 3a/
2
/
3
_
kub binoma
(a +/)
4
= a
4
+ 4 a
3
/ + 6 a
2
/
2
+ 4 a /
3
+/
4
(a /)
4
= a
4
4 a
3
/ + 6 a
2
/
2
4 a /
3
+/
4
(a +/)
5
= a
5
+ 5 a
4
/ + 10 a
3
/
2
+ 10 a
2
/
3
+ 5 a /
4
+/
5
(a /)
5
= a
5
5 a
4
/ + 10 a
3
/
2
10 a
2
/
3
+ 5 a /
4
/
5
(a +/)
6
= a
6
+ 6 a
5
/ + 15 a
4
/
2
+ 20 a
3
/
3
+ 15 a
2
/
4
+ 6 a /
5
+/
6
(a +/)
7
= a
7
+ 7 a
6
/ + 21 a
5
/
2
+ 35 a
4
/
3
+ 35 a
3
/
4
+ 21 a
2
/
5
+ 7 a /
6
+/
7
(a /)
7
= a
7
7 a
6
/ + 21 a
5
/
2
35 a
4
/
3
+ 35 a
3
/
4
21 a
2
/
5
+ 7 a /
6
/
7
a
3
+/
3
= ( a +/ )
_
a
2
a/ +/
2
_
zbir kubova
a
3
/
3
= ( a / )
_
a
2
+a/ +/
2
_
razlika kubova
Kako je a
n
/
n
= ( a / )
_
a
n1
+a
n2
/ + +a/
n2
+/
n1
_
onda:
Za a = 1 imamo 1 /
n
= ( 1 / )
_
1 +/ + +/
n2
+/
n1
_
odnosno
Za / = 1 imamo a
n
1 = ( a 1 )
_
a
n1
+a
n2
+ + 1
_

Naravno, treba znati i sledece
a / =
_
_
a
_
2
_
_
/
_
2
=
_
_
a
_
/
__
_
a +
_
/
_
a / =
_
3
_
a
_
3
_
3
_
/
_
3
=
_
3
_
a
3
_
/
_
_
_
3
_
a
_
2
+
3
_
a
3
_
/ +
_
3
_
/
_
2
_
Napomena! Ako uporedimo rezultate sledeceg zadatka, posle toga slicne mo-
zemo reavati napamet!
1 = lim
n!1
7:
3
+ 3:
2
+ 5: + 4
5:
3
+ 4:
2
+ 9: + 3
= lim
n!1
7 +
3
:
+
5
:
2
+
4
:
3
5 +
4
:
+
9
:
2
+
3
:
3
=
7
5
1 = lim
n!1
7:
3
+ 4:
2
+ 3: + 2
5:
2
+ 3: + 8
= lim
n!1
7 +
4
:
+
3
:
2
+
2
:
3
5
:
+
3
:
2
+
8
:
3
= +
1 = lim
n!1
7:
2
+ 5: + 9
5:
3
+ 3:
2
+ 4: + 7
= lim
n!1
7
:
+
5
:
2
+
9
:
3
5 +
3
:
+
4
:
2
+
7
:
3
= 0
134) 1 = lim
n!1
1 +2 +3 + +:
:
2
Kako je 1+2+3+ +: =
1
2
:(: +1)
onda imamo
1 = lim
n!1
1
2
:(: + 1)
:
2
=
1
2
lim
n!1
:
2
+:
:
2
=
1
2
lim
n!1
1 +
1
:
1
=
1
2
1 =
1
2
135) Odredimo granicnu vrednost niza a
n
ciji je opti clan
a
n
=
1 2 + 2 3 + +:(: + 1)
:
3
Kako je
1 2 + 2 3 + +:(: + 1) =
1
3
:(: + 1) (: + 2)
onda opti clan niza mozemo prikazati u obliku
a
n
=
1 2 + 2 3 + +:(: + 1)
:
3
=
1
:
3
_
1
3
:(: + 1) (: + 2)
_
=
:
3
+ 3:
2
+ 2:
3:
3
=
1 +
1
:
+
2
:
2
3
pa je lim
n!+1
a
n
=
1
3
136) 1 = lim
n!1
_
1
:
2
+
2
:
2
+
3
:
2
+ +
: 1
:
2
_
Kako je
1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:(: + 1) odnosno

1 + 2 + 3 + + (: 1) =
1
2
(: 1) ((: 1) + 1) =
1
2
_
:
2
:
_
onda imamo
1 = lim
n!1
1 + 2 + 3 + + (: 1)
:
2
= lim
n!1
:
2
:
2 :
2
= lim
n!1
1
2
_
1
1
:
_
=
1
2
137) 1 = lim
n!1
:
2
+ 7
1 + 2 + 3 + +
_
: 1
_ Kako je
1 + 2 + 3 + + (: 1) =
1
2
_
:
2
:
_
onda imamo
1 = lim
n!1
:
2
+ 7
1
2
(:
2
:)
= 2 lim
n!1
:
2
+ 7
:
2
:
= 2 lim
n!1
1 +
7
:
2
1
1
:
= 2 1 = 2
138) 1 = lim
n!1
_
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:(: + 1)
_
Kako je
1
:(: + 1)
=
(: + 1) :
:(: + 1)
=
1
:

1
: + 1
odnosno
1
1 2
= 1
1
2
1
2 3
=
1
2

1
3
1
3 4
=
1
3

1
4
onda imamo
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:(: + 1)
=
=
_
1
1
2
_
+
_
1
2

1
3
_
+
_
1
3

1
4
_
+ +
_
1
:

1
: + 1
_
= 1
1
: + 1
odnosno
1 = lim
n!1
_
1
1
: + 1
_
= 1
139) 1 = lim
n!1
_
1 + 3 + 5 + + (2: 1)
: + 1
:
_
Kako je
1 + 3 + 5 + + (2: 1) =
1
2
:
_
1 + (2: 1)
_
onda imamo
1 = lim
n!1
_
_
_
1
2
:
_
1 + (2: 1)
_
: + 1
:
_
_
_ = lim
n!1
_
_
_
1
2
_
: + 2:
2
:
_
: + 1
:
_
_
_
= lim
n!1
_
:
2
: +1
:
_
= lim
n!1
:
2
:(: +1)
: + 1
= lim
n!1
:
2
:
2
:
: + 1
= lim
n!1
:
: +1
= lim
n!1
1
1 +
1
:
= 1

140) 1 = lim
n!1
2 + 4 + 6 + + 2:
1 + 3 + 5 + + (2: + 1)
Kako je
2 + 4 + 6 + + 2: =
1
2
:(2 + 2:) odnosno
1 + 3 + 5 + + (2: + 1) =
1
2
:(1 + (2: + 1)) onda imamo
1 = lim
n!1
1
2
:(2 + 2:)
1
2
:(1 + (2: + 1))
= lim
n!1
2: + 2:
2
2: + 2:
2
= 1
141) 1 = lim
n!1
:
3
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
Kako je
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
:(: + 1) (2: + 1)
6
onda imamo
1 = lim
n!1
:
3
:(:+1)(2:+1)
6
= 6 lim
n!1
:
3
2:
3
+3:
2
+:
= 6 lim
n!1
1
2+
3
:
+
3
:
2
=
6
2
= 3
142) 1 = lim
n!1
1 2 + 2 3 + 3 4 + +:(: + 1)
:
3
Kako je 1 2 + 2 3 + 3 4 + +:(: + 1) =
1
3
:(: + 1) (: + 2) onda imamo
1 = lim
n!1
:(: + 1) (: + 2)
3:
3
= lim
n!1
:
3
+ 3:
2
+ 2:
3:
3
= lim
n!1
1
3
_
1 +
3
:
+
2
:
2
_
=
1
3
Kako je
_
_
1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:(: + 1) odnosno
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:(: + 1) (2: + 1)
onda uradimo prethodni zadatak i sledecim postupkom
1 = lim
n!1
1 2 + 2 3 + 3 4 + +:(: + 1)
:
3
= lim
n!1
1 (1 + 1) + 2 (2 + 1) + 3 (3 + 1) + +:(: + 1)
:
3
= lim
n!1
1
2
+ 1 + 2
2
+ 2 + 3
2
+ 3 + +:
2
+:
:
3
= lim
n!1
..
1 + 2 + 3 + +: +
..
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
:
3
= lim
n!1
_
:(: + 1)
2:
3
+
:(: + 1) (2: + 1)
6:
3
_

= lim
n!1
_
:
2
+:
2:
3
+
2:
3
+ 3:
2
+:
6:
3
_
= 0 +
2
6
=
1
3
143) 1 = lim
n!1
_
1
2
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
_
Kako je
1
2
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
= 1
1
2
n
onda imamo 1 = lim
n!1
_
1
1
2
n
_
= 1
144) 1 = lim
n!1
log
3
3 + log
3
9 + log
3
27 + + log
3
3
n
:
2
Za log
3
3 = 1 imamo
log
3
3 + log
3
9 + log
3
27 + + log
3
3
n
= log
3
3 + log
3
3
2
+ log
3
3
3
+ + log
3
3
n
= log
3
3+2 log
3
3+3 log
3
3+ +:log
3
3
=1+2+3+ +: =
1
2
:(: +1) pa je
1 =
1
2
lim
n!1
:(: + 1)
:
2
=
1
2
Napomena: Iako na prvi pogled mislimo da su ovo teki zadaci, oni
pripadaju grupi ablonskih zadataka.
145) 1 = lim
n!1
1 2 + 2 3 + +:( : + 1 )
:
3
Kako je
1
2
+ 2
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) odnosno
1 + 2 + +: =
1
2
:( : + 1 ) =
3
6
1 2 + 2 3 + +:( : + 1 ) = 1 ( 1 + 1 ) + 2 ( 2 + 1 ) + +:( : + 1 )
= 1
2
+ 1 + 2
2
+ 2 + +:
2
+: = 1
2
+ 2
2
+ +:
2
. .
+ 1 + 2 + +:
. .
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) +
3
6
:( : + 1 ) =
1
6
(:(: + 1) (2: + 1) + 3:(: + 1))
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 + 3 ) =
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 4 ) =
1
3
:( : + 1 ) ( : + 2 )
=
1
3
_
:
3
+ 3:
2
+ 2:
_
odnosno
1 =
1
3
lim
n!1
:
3
+ 3:
2
+ 2:
:
3
=
1
3
146) 1 = lim
n!1
1 +a +a
2
+ +a
n
1 +/ +/
2
+ +/
n
Kako je
1 /
n
= ( 1 / )
_
1 +/ + +/
n2
+/
n1
_
odnosno
1 a
n+1
= ( 1 a )
_
1 +a +a
2
+ +a
n
_
1 /
n+1
= ( 1 / )
_
1 +/ +/
2
+ +/
n
_
onda za [ a [ < 1 [ / [ < 1 imamo

1 = lim
n!1
_
1 +a +a
2
+ +a
n
1 +/ +/
2
+ +/
n
1 a
1 a
1 /
1 /
_
= lim
n!1
_
1 a
n+1
_
( 1 / )
( 1 /
n+1
) ( 1 a )
Kako je [ a [ < 1 [ / [ < 1 onda za : = a
n+1
0 /
n+1
0 pa imamo
1 =
( 1 0 ) ( 1 / )
( 1 0 ) ( 1 a )
=
1 /
1 a
147) 1 = lim
n!1
1 1! + 2 2! + +: :!
(: + 1)! 1
Kako je (: + 1) :! = (: + 1)!
1 1! + 2 2! + +: :! = (2 1) 1! + (3 1) 2! + + (: + 1 1) :!
= 2 1! 1! + 3 2! 2! + + (: + 1) :! :!
= 2! + 3! + + (: + 1)! 1! 2! :!
= (: + 1)! 1 onda imamo
1 = lim
n!1
(: + 1)! 1
(: + 1)! 1
= 1
148) 1 = lim
n!1
1 1! + 2 2! + +: :!
( : + 1 )!
Kako je ( : + 1 )! = ( : + 1 ) :!
1 1! + 2 2! + +: :! = ( : + 1 )! 1 onda imamo
1 = lim
n!1
(: + 1)! 1
(: + 1)!
= lim
n!1
(: + 1) :! 1
(: + 1) :!
= lim
n!1
:!
_
( : + 1 )
1
:!
_
:! ( : + 1 )
= lim
n!1
: + 1
: + 1
= lim
n!1
1 +
1
:
1 +
1
:
= 1
149) 1 = lim
n!1
(: + 2)! + (: + 1)!
(: + 2)! (: + 1)!
= lim
n!1
(: + 2) (: + 1)! + (: + 1)!
(: + 2) (: + 1)! (: + 1)!
= lim
n!1
(: + 1)! ((: + 2) + 1)
(: + 1)! ((: + 2) 1)
= lim
n!1
: + 3
: + 1
= lim
n!1
1 +
3
:
1 +
1
:
= 1
150) 1 = lim
n!1
(: + 2)! + (: + 1)!
(: + 3)!
= lim
n!1
(: + 2) (: + 1)! + (: + 1)!
(: + 3) (: + 2) (: + 1)!
= lim
n!1
(: + 1)! ((: + 2) + 1)
(: + 1)! (: + 3) (: + 2)
= lim
n!1
: + 3
(: + 3) (: + 2)
= lim
n!1
1
: + 2
= 0
151) 1 = lim
n!1
_
2
_
2
4
_
2
8
_
2
2
n
_
2
_
Kako je
n
_
a
n
= a
n
n
a
n
a
n
= a
n+n
1
2
1
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
= 1
1
2
n
odnosno

2
_
2
4
_
2
8
_
2
2
n
_
2 = 2
1
2
2
1
4
2
1
8
2
1
2
n
= 2
1
2
1
+
1
2
2
+
1
2
3
+ +
1
2
n
= 2
1
1
2
n
= 2 2
1
2
n
=
2
2
1
2
n
onda imamo
1 = lim
n!1
2
2
1
2
n
=
2
1
= 2
152) 1 = lim
n!1
_
_
2
1
_
1
_
3
2
_
2

_
: + 1
:
_
n
_
1
n
Ako je niz r
1
, r
2
, . . . , r
n
, . . . konvergentan r
|
0 / = 1, 2, . . . tada imamo
lim
n!1
(r
1
, r
2
, . . . , r
n
, . . .)
1
n
= lim
n!1
r
n
odnosno
1 = lim
n!1
_
: + 1
:
_
n
= lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
= c
153) 1 = lim
n!1
1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: 1 )
2
:
3
Kako je
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) odnosno
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + (2:)
2
=
1
6
2:(2: + 1) (4: + 1) onda imamo
1
2
+ 3
2
+ 5
2
+ + ( 2: 1 )
2
=
= 1
2
+2
2
+3
2
+4
2
+5
2
+6
2
+ +
(2n1)
2
..
_
2
_
:
1
2
__
2
+( 2n)
2
(2
2
+4
2
+6
2
+ +( 2n)
2
)
= 1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + ( 2:)
2
2
2
_
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
_
=
1
3
:( 2: + 1 ) ( 4: + 1 )
4
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 )
=
1
3
:(2: + 1)
_
(4: + 1) 2 (: + 1)
_
=
1
3
:(2: + 1) (2: 1) =
1
3
:
_
4:
2
1
_
pa zamenom dobijamo
1 =
1
3
lim
n!1
:
_
4:
2
1
_
:
3
=
1
3
lim
n!1
4
_
1
1
:
2
_
=
4
3
n
ciji je opti clan
a
n
= :
_
1
5
_
1
1
:
_
Ako opti clan niza prikazemo u obliku
a
n
= :
_
_
1
_
1
1
:
_
1
5
_
_
tada primenom binomnog razvoja

(1 +t)
n
= 1 +
1
1
:t +
1
1 2
:(: 1) t
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) t
3
+
dobijamo
a
n
= :
_
1
_
1 +
1
5
_
1
:
_
+
1
2
1
5
_
1
5
1
_
1
:
2
+o
_
1
:
2
___
= :
_
1
_
1
1
5:

2
25
1
:
2
+o
_
1
:
2
___
= :
_
1
5:
+
2
25
1
:
2
+o
_
1
:
2
__
=
1
5
+
2
25:
+o
_
1
:
_
pa a
n

1
5
ako : +
155) Odredimo a, / 1 za koje je 1 = lim
n!1
:
_
:
__
:+a
_
:+1+/
_
:+2
_
konacan broj razlicit od nule. Kako je
:
_
:
__
:+a
_
:+1 +/
_
:+2
_
= :
_
:
_
_
:+a
_
:
_
1+
1
:
_
+/
_
:
_
1+
2
:
_
_
=:
_
:
_
_
:+a
_
:
_
1+
1
:
+/
_
r
_
1+
2
:
_
=:
2
_
_
1+a
_
1+
1
:
_
1
2
+/
_
1+
2
:
_
1
2
_
_
F
=
onda primenom binomnog razvoja
(1 +t)
n
= 1 +
1
1
:t +
1
1 2
:(: 1) t
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) t
3
+
dobijamo
F
=:
2
_
1+a
_
1+
1
2
1
:
+
1
2
_
1
4
_
1
:
2
+o
_
1
:
2
__
+/
_
1+
1
2
2
:
+
1
2
_
1
4
_
4
:
2
+o
_
1
:
2
___
= :
2
_
1 +a
_
1 +
1
2:

1
8:
2
+o
_
1
:
2
__
+/
_
1 +
1
:

1
2:
2
+o
_
1
:
2
___
= :
2
_
1 +a +
a
2:

a
8:
2
+/ +
/
:

/
2:
2
+o
_
1
:
2
__
= :
2
_
1 +a +/ +
a + 2/
2:
+
a 4/
8:
2
+o
_
1
:
2
__
= (1 +a +/) :
2
+
a + 2/
2
: +
a 4/
8
+o (1)
Da niz konvergira ili da postoji lim mora da bude 1 +a +/ = 0
a+2/
2
= 0 = a+2/ = 0 = a = 2/ Zamenom u prvu jednacinu dobijamo
1 2/ +/ = 0 = / = 1 = a = 2 Za a = 2 / = 1 imamo
1 = lim
n!1
_
(2) 4
8
+o (1)
_
=
2 4
8
=
1
4

156) Ispitajmo konvergenciju niza a
n
=
:
n
7
n
:!
a zatim odredimo lim
n!1
a
n
a
n+1
=
(: + 1)
n+1
7
n+1
(: + 1)!
=
(: + 1)
n
(: + 1)
7
n
7 :! (: + 1)
=
(: + 1)
n
7
n
7 :!
Sada imamo
lim
n!1
a
n+1
a
n
= lim
n!1
(: + 1)
n
7
n
7 :!
:
n
7
n
:!
= lim
n!1
1
7
(: + 1)
n
:
n
=
1
7
lim
n!1
_
: + 1
:
_
n
=
1
7
lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
=
1
7
c < 1
pa je a
n+1
< a
n
za svako : odnosno dati niz je monotono opadajuci,
bar od nekog prirodnog broja Kako je a
n
0 onda dati niz ima granicnu
vrednost koja je manja od svih vrednosti clanova niza, pa je dati niz ogranic-
en sa donje strane ( limes inferior - / ). Kako je niz a
n
monoton i ogranicen,
onda je konvergentan, pa postoji granicna vrednost r takva da je lim
n!1
a
n
= r
Za odreivanje r mozemo pisati
r = lim
n!1
a
n+1
= lim
n!1
a
n
. .
r
1
7
lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
= r
c
7
odakle je
r = r
c
7
= r r
c
7
= 0 = r
_
1
c
7
_
= 0 = r = 0 ili lim
n!1
:
n
7
n
:!
= 0
157) 1 = lim
n!1
1
:
_
_
_
r +
1
:
_
2
+
_
r +
2
:
_
2
+
_
r +
3
:
_
2
+ +
_
r +
: 1
:
_
2
_
_
Kako je
_
_
1 + 2 + 3 + +: =
1
2
:( : + 1 ) odnosno
1 + 2 + 3 + + ( : 1 ) =
1
2
( : 1 ) :
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ +:
2
=
1
6
:( : + 1 ) ( 2: + 1 ) odnosno
1
2
+ 2
2
+ 3
2
+ + (: 1)
2
=
1
6
(: 1) :(2: 1) onda imamo
1 = lim
n!1
1
n
_
r
2
+
2r
n
+
1
n
2
+r
2
+
4r
n
+
2
2
n
2
+r
2
+
6r
n
+
3
2
n
2
+ +r
2
+
2(n1)r
n
+
(n1)
2
n
2
_
= lim
n!1
1
n
_
(:1) r
2
+
2r
n
+
4r
n
+
6r
n
+ +
2(n1)r
n
+
1
2
n
2
+
2
2
n
2
+
3
2
n
2
+ +
(n1)
2
n
2
_
= lim
n!1
1
n
_
(:1) r
2
+
2r
n
(1+2+3++(:1))+
1
n
2
_
1
2
+2
2
+3
2
++(:1)
2
__
= lim
n!1
1
:
_
( : 1 ) r
2
+
2r
:
1
2
:( : 1 ) +
1
:
2
1
6
:( : 1 ) ( 2: 1 )
_

= lim
n!1
1
:
_
( : 1 ) r
2
+ ( : 1 ) r +
1
6:
( : 1 ) ( 2: 1 )
_
= lim
n!1
_
r
2
: r
2
:
+
r: r
:
+
2:
2
: 2: + 1
6:
2
_
= lim
n!1
_
r
2
: +r: r
2
r
:
+
2:
2
3: + 1
6:
2
_
= lim
n!1
6r
2
:
2
+ 6r:
2
6r
2
: 6r: + 2:
2
3: + 1
6:
2
= lim
n!1
_
6r
2
+6r+2
_
:
2
6:
2
lim
n!1
_
6r
2
+6r+3
_
:
6:
2
. .
0
+ lim
n!1
1
6:
2
. .
0
=r
2
+r+
1
3
Napomena! Kako je lim
r!1
r
n
= 0 jer je

= 0 onda se prividne neodre-

enosti oblika

( kada r ) oslobaamo tako to brojilac i imenilac pod-

elimo sa najvecim stepenom, bez obzira da li se on nalazi u brojiocu ili imen-
iocu. Delenje svakog clana brojioca i imenioca sa najvecim stepenom moze-
mo postici i izvlacenjem tog stepena ispred zagrade i brojioca i imenioca, to
je prikazano sledecim primerima.
1 = lim
r!+1
7r
5
+ 4r
3
+ 2r
2
+ 5r
9r
5
+ 3r
4
+ 3r
2
+ 7
= lim
r!+1
7 +
4
r
2
+
2
r
3
+
5
r
4
9 +
3
r
+
3
r
3
+
7
r
5
=
7
9
1 = lim
r!+1
7r
7
+ 5r
5
+ 3r
3
+ 7r
9r
5
+ 3r
3
+ 2r
2
+ 7
= lim
r!+1
7 +
5
r
2
+
3
r
4
+
7
r
6
9
r
2
+
3
r
4
+
2
r
5
+
7
r
7
= +
1 = lim
r!+1
7r
3
+ 5r
2
+ 3r + 7
9r
6
+ 4r
3
+ 5r
2
+ 2r
= lim
r!+1
7
r
3
+
5
r
4
+
3
r
5
+
7
r
6
9 +
4
r
3
+
5
r
4
+
2
r
5
=
0
9
= 0
Dakle, kod odreivanja granicnih vrednosti prividno neodreenih oblika

( kada r ) treba u brojiocu i imeniocu primetiti samo one clanove sa

najvecim stepenom jer su ostali beznacajni za granicnu vrednost.
158) 1 = lim
r!1
r
n
1
r 1
Kako je
r
n
1 = ( r 1)
_
r
n1
+r
n2
+r
n3
+ + 1
_
onda imamo
1 = lim
r!1
( r 1)
_
r
n1
+r
n2
+r
n3
+ + 1
_
r 1
= lim
r!1
_
r
n1
+r
n2
+r
n3
+ + 1
_
= 1
n1
+ 1
n2
+ 1
n3
+ + 1

= 1 + 1 + 1 + + 1 = : :- ceo broj
159) 1 = lim
r!0
( 1 +:r)
n
( 1 +:r)
n
r
2
Primenom binomnog razvoja
( 1 +/ )
n
= 1+
1
1
:/ +
1
1 2
:( : 1 ) /
2
+
1
1 2 3
:( : 1 ) ( : 2 ) /
3
+ +/
n
dobijamo
( 1 +:r)
n
= 1 +::r +
:( : 1 )
2
:
2
r
2
+
( 1 +:r)
n
= 1 +::r +
:( :1 )
2
:
2
r
2
+ odnosno
1 = lim
r!0
1+::r+
:(: 1)
2
:
2
r
2
+
_
1+::r+
:(:1)
2
:
2
r
2
+
_
r
2
= lim
r!0
_
:
2
:
2
r
2
::
2
r
2
2r
2

:
2
:
2
r
2
::
2
r
2
2r
2
_
=
:
2
:
2
::
2
:
2
:
2
+::
2
2
=
::( : :)
2
:, :
160) 1 = lim
r!2
r
3
r
2
8r + 12
r
3
8r
2
+ 20r 16
Ako smo zaboravili kako se polinomi rastavljaju na cinioce, ako je moguce, ne
uvek, evo jednog nacina za to. Uzmimo za primer polinom brojioca, odnosno
r
3
r
2
8r + 12
Korak 1
Ustanovimo sa kojim je brojevima zadnji slobodni clan datog polin-

oma (12) deljiv bez ostatka. To su brojevi:
+1, 1, +2, 2, +3, 3, +4, 4, . . .
Korak 2
Ustanovimo koji od ovih brojeva, uvrten umesto promenljive (r)

daje 0 odnosno r
3
r
2
8r + 12 = 0 To, u ovomslucaju, nisu brojevi 1 i 1
ali zato jeste broj 2.
Korak 3
Dati polinom delimo sa promenljivom, ma koja ona bila, minus taj

broj (ma koji on bio), odnosno u naem slucaju sa r 2
_
r
3
r
2
8r + 12
_
: ( r 2 ) = r
2
+r 6
r
3
2r
2
0 +r
2
8r + 12
r
2
2r
0 6r + 12
6r + 12
0 + 0

Dakle, polinom treceg stepena smo razlozili na binom (r 2) i polinom drugog
stepena
_
r
2
+r 6
_
odnosno kvadratnu jednacinu r
2
+r6 = 0 koju mozemo
rastaviti na (r r
1
) (r r
2
) gde su r
1
i r
2
njeni koreni, ili reenja.
r
1,2
=
/
_
/
2
4ac
2a
ili r
1,2
=
1
_
1 + 24
2
= r
1
= 2 r
2
= 3
Sada imamo r
3
r
2
8r + 12 = (r 2) (r 2) (r + 3)
Slicno dobijamo r
3
8r
2
+ 20r 16 = (r 2) (r 2) (r 4) odnosno
1 = lim
r!2
(r 2) (r 2) (r + 3)
(r 2) (r 2) (r 4)
= lim
r!2
r + 3
r 4
=
5
2
Uradimo isti zadatak na sledeci nacin!
Ako je r = t + 2 tada za r 2 = t 0 pa imamo
1 = lim
|!0
(t + 2)
3
(t + 2)
2
8 (t + 2) + 12
(t + 2)
3
8 (t + 2)
2
+ 20 (t + 2) 16
= = lim
|!0
t
3
+ 5t
2
t
3
2t
2
= lim
|!0
t
2
(t + 5)
t
2
(t 2)
=
5
2
Napomena! Primetimo da se prividne neodreenosti oblika
0
0
kada t 0
oslobaamo tako to brojilac i imenilac podelimo sa najmanjim stepenom,
bez obzira da li se on nalazio u brojiocu ili imeniocu. Naravno, podelu svakog
clana brojioca i imenioca sa najmanjim stepenom mozemo postici i izvlace-
njem tog stepena ispred zagrade i brojioca i imenioca.
161) 1 = lim
r!0
r
3
+ 5r
2
r
3
2r
2
= lim
r!0
r
2
( r + 5 )
r
2
( r 2 )
=
5
2
lim
r!2
r + 3
r 4
=
5
2
Za rastucu eksponencijalnu funkciju c
r
i opadajucu eksponencijalnu funkciju
e
x
e
x
y
x
1 2 0 1 2
e
1
1
2
e
c
r
imamo
lim
r!+1
c
r
= +
lim
r!1
c
r
= 0
lim
r!+1
c
r
= 0
lim
r!1
c
r
= +
162) Odredimo
_
_
a) lim
r!+1
shr lim
r!1
shr b) lim
r!+1
chr lim
r!1
chr
c) lim
r!+1
thr lim
r!1
thr d) lim
r!+1
cthr lim
r!1
cthr

shx
1
x
y
0
1
2
1
1
2
1
x
y
0
1
2
1
1
2
x ch
1
x
y
0
1
1
1
1
x
y
0
1
2
1
1
2
th x
cth x
a) lim
r!+1
shr = lim
r!+1
c
r
c
r
2
=
1
2
_
lim
r!+1
c
r
. .
+1
lim
r!+1
c
r
. .
0
_
= +
Kako je shr neparna funkcija sh (r) = shr onda imamo
lim
r!1
shr = ili lim
r!1
shr =
1
2
_
lim
r!1
c
r
. .
0
lim
r!1
c
r
. .
+1
_
=
b) lim
r!+1
chr = lim
r!+1
c
r
+c
r
2
=
1
2
_
lim
r!+1
c
r
. .
+1
+ lim
r!+1
c
r
. .
0
_
= +
Kako je chr parna funkcija ch(r) = chr onda imamo
lim
r!1
chr = + ili lim
r!1
chr =
1
2
_
lim
r!1
c
r
. .
0
+ lim
r!1
c
r
. .
+1
_
= +
c) lim
r!+1
thr = lim
r!+1
shr
chr
= lim
r!+1
c
r
c
r
2
c
r
+c
r
2
= lim
r!+1
c
r
c
r
c
r
+c
r
Kako je (c
r
c
r
) : (c
r
+c
r
) = 1 2
c
r
c
r
+c
r
onda imamo
lim
r!+1
thr = lim
r!+1
_
1 2
c
r
c
r
+c
r
_
= 1 2
lim
r!+1
c
r
lim
r!+1
c
r
+ lim
r!+1
c
r
= 1 2
0
++ 0
= 1
Kako je thr neparna funkcija th(r) = thr onda imamo

lim
r!1
thr = 1 odnosno lim
r!1
thr = lim
r!1
_
1 2
c
r
c
r
+c
r
_
=
= 1 2
lim
r!1
c
r
lim
r!1
c
r
+ lim
r!1
c
r
= 1 2
+
0 + (+)
= 1 2 1 = 1
Uvek je [thr[ < 1
d) lim
r!+1
cthr = lim
r!+1
chr
shr
= lim
r!+1
c
r
+c
r
2
c
r
c
r
2
= lim
r!+1
c
r
+c
r
c
r
c
r
Kako je (c
r
+c
r
) : (c
r
c
r
) = 1 + 2
c
r
c
r
c
r
onda imamo
lim
r!+1
cthr = lim
r!+1
_
1 + 2
c
r
c
r
c
r
_
= 1 + 2
lim
r!+1
c
r
lim
r!+1
c
r
lim
r!+1
c
r
= 1 + 2
0
+0
= 1
Kako je cthr neparna funkcija cth (r) = cthr onda imamo
lim
r!1
cthr = 1 odnosno lim
r!1
cthr = lim
r!1
_
1 + 2
c
r
c
r
c
r
_
=
= 1 + 2
lim
r!1
c
r
lim
r!1
c
r
lim
r!1
c
r
= 1 + 2
+
0 (+)
= 1 + 2 (1) = 1
Uvek je [cthr[ 1

Izuzetno vazno << lim
r!0
sin r
r
= 1 >> Izuzetno vazno
Ako posmatramo deo kruga u prvom
kvadrantu i tri karakteristicne povrine
1
trougao O1
2
kruzni isecak O1
3
trougao OC
onda vidimo da je trougao O1 manji
od kruznog isecka O1 a ovaj manji od
trougla OC odnosno,
1( O1) < 1(O1) < 1( OC)
r
x
r
A
B C
0
1
Povrina trougla O1 iznosi

1( O1) =
r a
2
Kako je
a
r
= sinr =
a = r sinr onda imamo 1( O1) =
r
2
sinr
2
r x
r
A
B
0
a a
2
Povrina isecka O1 Povrina kruga je

r
2
Povrina kruznog isecka sa uglom r
manja je
r
2
puta ili 1(O1) =
r
2
r
2
=
r
2
r
2
r x
r
A
B
0
3
Povrina trougla OC iznosi

1( OC) =
r a
2
Kako je
a
r
= tg r =
a = r tg r onda imamo 1( OC) =
r
2
tg r
2
r x
r
A
C
0
a
Dakle,
r
2
sin r
2
<
r
2
r
2
<
r
2
tg r
2
odnosno sin r < r < tg r Delenjem
sa sin r imamo 1 <
r
sin r
<
1
cos r
ili 1
sin r
r
cos r odakle je
1 lim
r!0
sin r
r
lim
r!0
cos r
. .
!1
ili 1 lim
r!0
sin r
r
1 = lim
r!0
sin r
r
= 1
Slicno dobijamo 1 < lim
r!0
r
sin r
< lim
r!0
1
cos r
. .
!1
= lim
r!0
r
sin r
= 1
Ne zaboravimo
lim
r!0
sin r
r
= 1 lim
r!0
r
sin r
= 1 Ove formule su sastavni deo veceg
broja zadataka u matematici, zici, mehanici, elektrotehnici...

2 3
2
3 0
1
1
x
x sin x sin
y
x
Uporeivanjem funkcija
sinr
r
i sinr nece biti teko da primetimo sve njihove
slicnosti ali i razlike. Dakle, funkcija
sinr
r
ima prekid u tacki r = 0 Kako je
sin(r)
r
=
sin r
r
=
sin r
r
onda lim
r!0
sin r
r
= 1 vazi i za r < 0
163) lim
r!0
[ sin r[
r
Kako je [ sinr[ =
_
sin r za r < 0 odnosno
sinr za r 0 onda imamo
Leva granicna vrednost lim
r!0
[ sin r[
r
= lim
r!0
sinr
r
= lim
r!0
sinr
r
= 1
Desna granicna vrednost lim
r!0+
[ sin r[
r
= lim
r!0
sinr
r
= 1
2 3
0 2 3
1 +
1
=
x sin
1 + lim
x 0 +
x
=
x sin
1 lim
x 0
x

x
y
Kako su leva i desna granicna vrednost razlicite, onda funkcija
[ sin r[
r
nema granicnu vrednost u tacki r = 0 to se vidi i na prethodnoj slici.
164) Kako je [ r[ =
_
r, r 6 0
r, r > 0 onda imamo
1 = lim
r!0
sinr
[ r[
= lim
r!0
sinr
r
= lim
r!0
sinr
r
= 1
1 = lim
r!0+
sinr
[ r[
= lim
r!0+
sinr
r
= lim
r!0
sinr
r
= +1

2 3 2 3
x
0
1 +
1
y
=
x sin
1 + lim
x 0 +
x
x
=
sin
1 lim
x 0
x
Kako je lim
r!0
sinr
[ r[
,= lim
r!0+
sinr
[ r[
onda granicna vrednost 1 = lim
r!0
sinr
[ r[
ne postoji !
Primetimo da limes ili granicna vrednost funkcije u nekoj tacki ne
zavisi od vrednosti funkcije u toj tacki vec zavisi od vrednosti funk-
cije u okolini te tacke.
Ako se vratimo nekoliko redova (ne strana ) unazad, videcemo zato je
sinr < r < tg r odakle delenjem sa tg r dobijamo
cos r <
r
tg r
< 1 odnosno
1
cos r

tg r
r
1 pa imamo
lim
r!0
cos r < lim
r!0
r
tg r
< 1 = 1 < lim
r!0
r
tg r
< 1 = lim
r!0
r
tg r
= 1
lim
r!0
1
cos r
lim
r!0
tg r
r
1 = 1 lim
r!0
tg r
r
1 = lim
r!0
tg r
r
= 1
Savreno zapamtimo lim
r!0
r
tg r
= 1 lim
r!0
tg r
r
= 1
Vazno! Izuzetno Vazno!! Ekstremno Vazno!!!
165) Odredimo granicnu vrednost povrine pravilnog mnogougla upisanog u
kruznicu poluprecnika r ako broj stranica mnogougla (:) tezi beskonacnosti
A B
r
0
h
a
2
Ako mnogougao ima : stranica, tada je c =

2
:
Kako je
_
_
a
r
= sin
c
2
= sin

:
= a = r sin

:
/
r
= cos
c
2
= cos

:
= / = r cos

:
onda povrina trougla O1 iznosi
1 = a / = r
2
sin

:
cos

:
= r
2
1
2
2 sin

:
cos

:
=
r
2
2
sin
2
:
pa je povrina mnogougla 1 = :
r
2
2
sin
2
:
Ako broj stranica
mnogougla : tada njegova povrina iznosi

1 = lim
n!1
:
r
2
2
sin
2
:
= r
2
lim
n!1
sin
2
:
2
:
Ako je
2
:
= t tada za
: = t 0 pa imamo 1 = r
2
lim
|!0
sint
t
= r
2
Poznato !
Napomena ! Kako je lim
r!0
sinr
r
= lim
r!0
r
sinr
= 1 onda po deniciji granicne
vrednosti za svaki nula niz a
n
vazi lim
n!1
sina
n
a
n
= lim
n!1
a
n
sina
n
= 1
Kako je
2
:
nula niz
_
lim
n!1
2
:
= 0
_
onda imamo lim
n!1
sin
2
:
2
:
= 1
pa je uvoenje smene ( ocigledno) bilo nepotrebno !
166) Duz a podeljena je na : jednakih delova i nad svakim od njih konst-
ruisan je krug. Odredimo zbir obima (O
n
) i povrina (1
n
) svih krugova a
zatim odredimo zbir svih obima i povrina, ako se duz a podeli na beskon-
acno jednakih delova.
Ako duz a podelimo na : jednakih delova, tada poluprecnik svakog kruga
konstruisanog nad tim delovima iznosi
r =
a
:

1
2
=
a
2:
pa je zbir obima svih krugova konstruisanih nad tim delovima
O
n
= :1 = :2r = : 2
a
2:
= a dok je povrina svih tih : krugova
1
n
= :r
2
= :
a
2
4:
2
=
a
2
4:
Ako duz podelimo na beskonacno jednakih delova, tada zbir obima i po-
vrina svih krugova konstruisanih nad tim delovima, iznosi
lim
n!1
O
n
= lim
n!1
a = a odnosno lim
n!1
1
n
= lim
n!1
a
2
4:
= 0
pa nije teko zakljuciti ta se dogaa sa povrinom svih krugova, ako se duz
deli na vie jednakih delova.
Izuzetno vazno << 1 = lim
r!0
a
r
1
r
>> Izuzetno vazno
Ako je a
r
1 = t tada imamo a
r
= 1 +t = lna
r
= ln(1 +t) =
r lna = ln (1 +t) = r =
ln(1 +t)
lna
kada za r 0 = t 0 odnosno
1 = lim
|!0
t
ln(1 +t)
lna
= lim
|!0
lna
1
t
ln(1 +t)
= lim
|!0
lna
ln(1 +t)
1
|
=
lna
lim
|!0
ln(1 +t)
1
|

=
lna
ln lim
|!0
(1 +t)
1
|
. .
t
=
lna
lnc
=
lna
1
= lna
Za a = c = lim
r!0
c
r
1
r
= lnc = 1
x
y
1 0 1 2
1
x
1
x
e
167) Kako je sin2c = 2 sinc cos c =
_
_
cos c =
sin2c
2 sinc
sinc cos c =
1
2
sin2c odnosno
cos a =
sin2a
2 sina
cos
a
2
=
sin2
a
2
2 sin
a
2
=
sina
2 sin
a
2
cos
a
4
=
sin2
a
4
2 sin
a
4
=
sin
a
2
2 sin
a
4
, . . .
cos
a
2
n
=
sin2
a
2
n
2 sin
a
2
n
=
sin
a
2
n1
2 sin
a
2
n
onda imamo
lim
n!1
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2
cos
a
2
n2
cos
a
2
n1
cos
a
2
n
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2
cos
a
2
n2
cos
a
2
n1
sin
a
2
n1
2 sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2
cos
a
2
n2
sin2
a
2
n1
2 2 sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2

cos
a
2
n2
sin
a
2
n2
2
2
sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2

sin2
a
2
n2
2 2
2
sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2

sin
a
2
n3
2
3
sin
a
2
n
_
_
= =
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
cos
a
2
2
sin
a
2
n
2
n2
sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
sin2
a
2
2
2 2
n2
sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a cos
a
2
sin
a
2
2
n1
sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
cos a
sin2
a
2
2 2
n1
sin
a
2
n
_
_

= lim
n!1
cos a sina
2
n
sin
a
2
n
= lim
n!1
sin2a
2 2
n
sin
a
2
n
= lim
n!1
_
_
a
a
sin2a
2 2
n
sin
a
2
n
_
_
= lim
n!1
_
_
sin2a
2a
a
2
n
sin
a
2
n
_
_
=
sin2a
2a
lim
n!1
a
2
n
sin
a
2
n
=
sin2a
2a
1 =
sin2a
2a
168) Pokazimo zato je lim
n!1
_
cos
r
2
cos
r
2
2
cos
r
2
n1
cos
r
2
n
_
=
sinr
r
gde r 1 : Kako je a
n
a
n
= a
nn
2 sinc cos c = sin2c odnosno
2 sin
r
2
n
cos
r
2
n
= sin2
r
2
n
= sin
r
2
n
2
= sin
r
2
n
2
1
= sin
r
2
n1
2 sin
r
2
n1
cos
r
2
n1
= sin2
r
2
n1
= sin
r
2
n1
2
= sin
r
2
n1
2
1
= sin
r
2
n2
2 sin
r
2
2
cos
r
2
2
= sin2
r
2
2
= sin
r
2
2
2
= sin
r
2
2
2
1
= sin
r
2
2 sin
r
2
cos
r
2
= sin2
r
2
= sin
r
2
2
= sinr onda imamo
_
cos
r
2
cos
r
2
2
cos
r
2
n1
cos
r
2
n
_ 2 sin
r
2
n
2 sin
r
2
n
= cos
r
2
cos
r
2
2
cos
r
2
n1
..
2 sin
r
2
n
cos
r
2
n
2 sin
r
2
n
= cos
r
2
cos
r
2
2
cos
r
2
n1
sin
r
2
n1
2 sin
r
2
n
= cos
r
2
cos
r
2
2

cos
r
2
n1
sin
r
2
n1
2 sin
r
2
n
2
2
= cos
r
2
cos
r
2
2

2 sin
r
2
n1
cos
r
2
n1
2
2
sin
r
2
n
= cos
r
2
cos
r
2
2

sin
r
2
n2
2
2
sin
r
2
n
= = cos
r
2
cos
r
2
2
sin
r
2
2
2
n2
sin
r
2
n
2
2
= cos
r
2
2 sin
r
2
2
cos
r
2
2
2 2
n2
sin
r
2
n
= cos
r
2
sin
r
2
2
n1
sin
r
2
2
2
2
=
2 sin
r
2
cos
r
2
2 2
n1
sin
r
2
n
=
1
2
n
sinr
sin
r
2
n
=
r
2
n
sinr
r
sin
r
2
n
=
r
2
n
sin
r
2
n
sinr
r
odnosno

lim
n!1
_
cos
r
2
cos
r
2
2
cos
r
2
n1
cos
r
2
n
_
= lim
n!1
r
2
n
sin
r
2
n
sinr
r
=
sinr
r
Jednacina j = r denie simetralu ili bisektrisu prvog i treceg kvadranta
x
y
= x
y
=
y
3 2 1 0 1 2 3
1
2
3
x
a jednacina j = r denie simetralu
drugog i cetvrtog kvadranta.
Meutim, jednacina denie dve polu-
prave ili j = [ r[ =
_
r, r 6 0
r, r > 0
Dakle, jedna jednacina j =[ r[ denie
jednu liniju sastavljenu od dve
poznate linije koje imaju svoje jednacine? U koordinatnom pocetku ( 0, 0 ) linija
naglo menja (lomi) svoj pravac, pa zato tu tacku nazivamo prelomnom ta-
ckom krive j = [ r[. Zbog problema sa koordinatnim pocetkom, za funkciju
j = [ r[ kazemo da je nenegativna.
Simbol [ r] oznacava najveci ceo broj koji nije veci od r odnosno najveci
ceo broj koji je manji ili jednak r to je prikazano slikom i primerima.
y
1 2 3 4 0
1 2 3 4
1
2
3
1
2
3
4
x
Za 0 6 r < 1 [ r] = 0
Za 1 6 r < 2 [ r] = 1
Za 2 6 r < 3 [ r] = 2
Za 3 6 r < 4 [ r] = 3

Za 1 6 r < 0 [ r] = 1
Za 2 6 r < 1 [ r] = 2
Za 3 6 r < 2 [ r] = 3
Za 4 6 r < 3 [ r] = 4

y
1
2
3
1
2
3
4
x 1 2 3 4
1 2 3 4 0
Za r [ 0, 1 ) [ r] = 0
Za r [ 1, 2 ) [ r] = 1
Za r [ 2, 3 ) [ r] = 2
Za r [ 3, 4 ) [ r] = 3

Za r [1, 0 ) [ r] = 1
Za r [2, 1 ) [ r] = 2
Za r [3, 2 ) [ r] = 3
Za r [4, 3 ) [ r] = 4
Funkcija j = [ r] se sastoji od beskonacno mnogo delova i tacaka prekidnosti.

N- ti izvod funkcije
169) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = c
r
) (r) = c
r
)
0
(r) = c
r
)
00
(r) = c
r
)
000
(r) = c
r
. . . )
(n)
(r) = c
r
7r
) (r) = c
7r
)
0
(r) = c
7r
7 = 7 c
7r
)
00
(r) = 7 c
7r
7 = 7
2
c
7r
)
000
(r) = 7
2
c
7r
7 = 7
3
c
7r
.
.
.
)
(n)
(r) = 7
n
c
7r
7r
) (r) = c
7r
)
0
(r) = c
7r
(7) = (7)
1
c
7r
)
00
(r) = 7c
7r
(7) = (7)
2
c
7r
)
000
(r) = (7)
2
c
7r
(7) = (7)
3
c
7r
.
.
.
)
(n)
(r) = (7)
n
c
7r
172) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = rc
r
) (r) = rc
r
)
0
(r) = 1 c
r
+rc
r
= ( r + 1 ) c
r
)
00
(r) = 1 c
r
+ ( r + 1 ) c
r
= ( r + 2 ) c
r
)
000
(r) = 1 c
r
+ ( r + 2 ) c
r
= ( r + 3 ) c
r
.
.
.
)
(n)
(r) = ( r +:) c
r
173) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = r
n
) (r) = r
n
)
0
(r) = :r
n1
)
00
(r) = :( : 1 ) r
(n1)1
= :( : 1 ) r
n2
)
000
(r) = :( : 1 ) ( : 2 ) r
(n2)1
= :( : 1 ) ( : 2 ) r
n3
.
.
.
)
(n)
(r) = :( : 1 ) ( : 2 ) 3 2 1 r
nn
= 1 2 3 : = :!

174) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = a
r
a 0
) (r) = a
r
)
0
(r) = a
r
lna
)
00
(r) = a
r
lna lna = a
r
( lna )
2
)
000
(r) = a
r
lna ( lna )
2
= a
r
( lna )
3
.
.
.
)
(n)
(r) = a
r
( lna )
n
175) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = lnr
) (r) = lnr )
0
(r) =
1
r
)
00
(r) =
1
r
2
)
000
(r) =
2
r
3
)
(1\ )
(r) =
6
r
4
)
(n)
(r) = (1)
n1
( : 1 )!
r
n
176) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = ln(1 +r)
) (r) = ln(1 +r)
)
0
(r) =
1
1 +r
)
00
(r) =
1
(1 +r)
2
=
1
(1 +r)
2
= (1)
1
(2 1)!
(1 +r)
2
)
000
(r) =
2 (1 +r)
(1 +r)
4
=
2
(1 +r)
3
= (1)
31
(3 1)!
(1 +r)
3
)
(1\ )
(r) =
2 3 (1 +r)
2
(1 +r)
6
=
6
(1 +r)
4
= (1)
41
(4 1)!
(1 +r)
4
)
(\ )
(r) =
6 4 (1 +r)
3
(1 +r)
8
=
24
(1 +r)
5
= (1)
51
(5 1)!
(1 +r)
5
.
.
.
)
(n)
(r) = (1)
n1
(: 1)!
(1 +r)
n
177) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = ln
_
r
2
+ 5r + 6
_
Kako je
_
r
2
+ 5r + 6
_
= (r + 2) (r + 3) odnosno
) (r) = ln
_
_
r + 2
_ _
r + 3
_
_
= ln(r + 2) + ln(r + 3) onda imamo
)
0
(r) =
1
r + 2
+
1
r + 3
)
00
(r) =
1
(r + 2)
2
+
1
(r + 3)
2
=
_
1
(r + 2)
2
+
1
(r + 3)
2
_

)
000
(r) =
_
2 (r + 2)
(r + 2)
4
+
2 (r + 3)
(r + 3)
4
_
= 2
_
1
(r + 2)
3
+
1
(r + 3)
3
_
)
(1\ )
(r) = 2
_
3 (r + 2)
2
(r + 2)
6
+
3 (r + 3)
2
(r + 3)
6
_
= 6
_
1
(r + 2)
4
+
1
(r + 3)
4
_
)
(\ )
(r) = 6
_
4 (r + 2)
3
(r + 2)
8
+
4 (r + 3)
3
(r + 3)
8
_
= 24
_
1
(r + 2)
5
+
1
(r + 3)
5
_
.
.
.
)
(n)
(r) = (1)
n1
(: 1) !
_
1
(r + 2)
n
+
1
(r + 3)
n
_
178) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) =
1
1 +r
) (r) =
1
1 +r
)
0
(r) =
0 ( 1 +r) 1 1
( 1 +r)
2
=
1
( 1 +r)
2
)
00
(r) =
0 ( 1 +r)
2
1 2 ( 1 +r)
( 1 +r)
4
=
1 2
( 1 +r)
3
)
000
(r) =
0 ( 1 +r)
3
1 2 3 ( 1 +r)
2
( 1 +r)
6
=
1 2 3
( 1 +r)
4
)
(1\ )
(r) =
0 ( 1 +r)
4
1 2 3 4 ( 1 +r)
3
( 1 +r)
8
=
1 2 3 4
( 1 +r)
5
.
.
.
)
(n)
(r) = (1)
n
1 2 3 4 :
( 1 +r)
n+1
=
(1)
n
:!
( 1 +r)
n+1
1 r
1 +r
)
0
(r) =
1 (1+r) (1r)
(1 +r)
2
=
1r1+r
(1 +r)
2
=2
1
(1+r)
2
=(1)
1
2
1!
(1+r)
1+1
)
00
(r) = 2
2 (1 +r)
(1 +r)
4
= 2
2
(1 +r)
3
= (1)
2
2
2 !
(1 +r)
2+1
)
000
(r) = 2
2 3 (1 +r)
2
(1 +r)
6
= 2
6
(1 +r)
4
= (1)
3
2
3 !
(1 +r)
3+1
)
(1\ )
(r) = 2
6 4 (1 +r)
3
(1 +r)
8
= 2
24
(1 +r)
5
= (1)
4
2
4 !
(1 +r)
4+1
.
.
.
)
(n)
(r) = (1)
n
2
:!
(1 +r)
n+1

1
r +a
a zatim primenom do-
bijenog rezultata odredomo :- ti izvod funkcije ) (r) =
1
r
3
2r
2
r + 2
) (r) =
1
r +a
)
0
(r) =
1
(r +a)
2
=
1
(r +a)
2
=
1!
(r +a)
1+1
)
00
(r) =
2 (r +a)
(r +a)
4
=
2
(r +a)
3
=
2!
(r +a)
2+1
)
000
(r) =
2 3 (r +a)
2
(r +a)
6
=
6
(r +a)
4
=
3!
(r +a)
3+1
)
(1\ )
(r) =
6 4 (r +a)
3
(r +a)
8
=
24
(r +a)
5
=
4!
(r +a)
4+1
.
.
.
)
(n)
(r) = (1)
n
:!
(r +a)
n+1
ili
_
1
r +a
_
(n)
= (1)
n
:!
(r +a)
n+1
Kako je r
3
2r
2
r + 2 = (r 1) (r + 1) (r 2) odnosno
1
r
3
2r
2
r + 2
=
1
(r 1) (r + 1) (r 2)
=

r 1
+
1
r + 1
+
C
r 2
=
(r + 1) (r 2) +1(r 1) (r 2) +C (r 1) (r + 1)
(r 1) (r + 1) (r 2)
=

_
r
2
+r 2r 2
_
+1
_
r
2
r 2r + 2
_
+C
_
r
2
1
_
(r 1) (r + 1) (r 2)
=
r
2
r 2+1r
2
31r + 21 +Cr
2
C
(r 1) (r + 1) (r 2)
=
(+1 +C) r
2
+ (31) r + (2+ 21 C)
(r 1) (r + 1) (r 2)
+ 1 + C = 0
31 = 0
2 + 21 C = 1
_
_
=
1
2
, 1=
1
6
, C=
1
3
) (r) =
1
r
3
2r
2
r + 2
=
1
2
1
r 1
+
1
6
1
r + 1
+
1
3
1
r 2
odnosno
)
(n)
(r) =
1
2
_
1
r 1
_
(n)
+
1
6
_
1
r + 1
_
(n)
+
1
3
_
1
r 2
_
(n)
=
1
2
(1)
n
:!
(r 1)
n+1
+
1
6
(1)
n
:!
(r + 1)
n+1
+
1
3
(1)
n
:!
(r 2)
n+1

181) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = sinr
) (r) = sinr )
0
(r) = cos r )
00
(r) = sinr )
000
(r) = cos r
)
(1\ )
(r) = sinr . . . )
(n)
(r) = sin
_
r +:

2
_
: r 1
182) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = cos r
) (r) = cos r )
0
(r) = sinr )
00
(r) = cos r )
000
(r) = sinr
)
(1\ )
(r) = cos r . . . )
(n)
(r) = cos
_
r +:

2
_
: r 1
183) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = sinar Kako je
cos c = sin
_
c +

2
_
cos
_
c +

2
_
= sin
__
c +

2
_
+

2
_
= sin
_
c + 2

2
_
onda imamo
)
0
(r) = cos ar a = a cos ar = a sin
_
ar +

2
_
)
00
(r) = a cos
_
ar +

2
_
a = a
2
cos
_
ar +

2
_
= a
2
sin
_
ar + 2

2
_
)
000
(r) = a
2
cos
_
ar + 2

2
_
a = a
3
cos
_
ar + 2

2
_
= a
3
sin
_
ar + 3

2
_
.
.
.
)
(n)
(r) = a
n
sin
_
ar +:

2
_
Ponovnim diferenciranjem dobijamo
)
(n+1)
(r) = a
n
cos
_
ar +:

2
_
a = a
n+1
sin
_
ar +
_
: + 1
_
2
_
a to je pretho-
dna jednacina gde je : zamenjeno sa : + 1
184) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = cos ar Kako je
sinc = cos
_
c +

2
_
= sinc = cos
_
c +

2
_
sin
_
c+

2
_
=cos
__
c+

2
_
+

2
_
=cos
_
c+2

2
_
=sin
_
c+

2
_
=cos
_
c+2

2
_
onda imamo
)
0
(r) = sinar a = a sinar = a cos
_
ar +

2
_
)
00
(r) = a
_
sin
_
ar +

2
_
a
_
= a
2
sin
_
ar +

2
_
= a
2
cos
_
ar + 2

2
_
.
.
.
)
(n)
(r) = a
n
cos
_
ar +:

2
_
Ponovnim diferenciranjem dobijamo
)
(n+1)
(r) = a
n
_
sin
_
ar +:

2
_
a
_
= a
n+1
sin
_
ar +:

2
_
= a
n+1
cos
_
ar +
_
: + 1
_
2
_
a to je prethodna jednacina gde je :
zamenjeno sa : + 1

185) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = sin
2
r
Prema reenju prethodnog zadatka imamo j = cos ar =j
(n)
=a
n
cos
_
ar+:

2
_
Kako je ) (r) =
1 cos 2r
2
=
1
2

1
2
cos 2r onda zamenom a = 2 dobijamo
)
(n)
(r) =
1
2
2
n
cos
_
2r +:

2
_
= 2
n1
cos
_
2r +:

2

2
_
= 2
n1
cos
_
2r +
_
: 1
_
2
_
186) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = cos
2
r
Prema reenju prethodnog zadatka imamo j = cos ar =j
(n)
=a
n
cos
_
ar+:

2
_
Kako je ) (r) =
1 + cos 2r
2
=
1
2
+
1
2
cos 2r onda zamenom a = 2 dobijamo
)
(n)
(r) =
1
2
2
n
cos
_
2r +:

2
_
= 2
n1
cos
_
2r +:

2
_
187) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = (a /r)
n
) (r) = (a /r)
n
)
0
(r) = :(a /r)
n1
(/) = /:(a /r)
n1
)
00
(r) = /:(: 1) (a /r)
n2
(/) = /
2
:(: 1) (a /r)
n2
)
000
(r) =/
2
:(:1)(:2)(a/r)
n3
(/) =/
3
:(:1)(:2)(a/r)
n3
)
1\
(r)=/
3
:(:1)(:2)(:3)(a/r)
n4
(/)=/
4
:(:1)(:2)(:3)(a/r)
n4
.
.
.
)
(n)
(r) = (/)
n
:(: 1) (: 2) (: 3) (a /r)
nn
= (/)
n
:!
188) Odredimo :- ti izvod funkcije ) (r) = (ar +/)
n
) (r) = (ar +/)
n
)
0
(r) = :(ar +/)
n1
a = a:(ar +/)
n1
)
00
(r) = a:(: 1) (ar +/)
n2
a = a
2
:(: 1) (ar +/)
n2
)
000
(r) = a
2
:(: 1) (: 2) (ar +/)
n3
a = a
3
:(: 1) (: 2) (ar +/)
n3
)
1\
(r) =a
3
:(:1)(:2)(:3)(ar+/)
n4
a=a
4
:(:1)(:2)(:3)(ar+/)
n4
.
.
.
)
(n)
(r) = a
n
:(: 1) (: 2) (: 3) (ar +/)
nn
= a
n
:!
189) Odredimo )
(n)
(r) : ako je ) (r) = (2r + 1) (r 1)
1
(r + 2)
1
) (r) =
2r + 1
(r 1) (r + 2)
=

r 1
+
1
r + 2
=
(r + 2) +1(r 1)
(r 1) (r + 2)

=
r + 2+1r 1
(r 1) (r + 2)
=
(+1) r + (21)
(r 1) (r + 2)
+ 1 = 2
2 1 = 1
_
3 = 3 = = 1 = 1 = 1 = ) (r) =
1
r 1
+
1
r + 2
Ako je
1
r 1
= n
1
r + 2
= tada imamo
n
0
=
1
(r 1)
2
n
00
=
2 (r 1)
(r 1)
4
= 2
1
(r 1)
3
n
000
= 2
3 (r 1)
2
(r 1)
6
= 6
1
(r 1)
4
n
(n)
= (1)
n
:!
1
(r 1)
n+1
0
=
1
(r + 2)
2

00
=
2 (r + 2)
(r + 2)
4
= 2
1
(r + 2)
3
000
= 2
3 (r + 2)
2
(r + 2)
6
= 6
1
(r + 2)
4

(n)
= (1)
n
:!
1
(r + 2)
n+1
odnosno
)
(n)
(r) = (1)
n
:!
_
1
(r 1)
n+1
+
1
(r + 2)
n+1
_
190) Odredimo :- ti izvod ako je ) (r) = ln
_
1 r
2
) (r) = ln
_
1 r
2
= ln
_
1 r
2
_
1
2
=
1
2
ln
_
1 r
2
_
=
1
2
ln(1 r) (1 +r)
=
1
2
_
ln
_
1 r
_
+ ln
_
1 +r
__
)
0
(r) =
1
2
_
1
1 r
+
1
1 +r
_
=
1
2
_
1
1 r
+
1
1 +r
_
)
00
(r) =
1
2
_
(1)
(1 r)
2
+
1
(1 +r)
2
_
=
1
2
_
1
(1 r)
2

1
(1 +r)
2
_
)
000
(r) =
1
2
_
2 (1 r) (1)
(1 r)
4

2 (1 +r)
(1 +r)
4
_
=
1
2
_
2
(1 r)
3
+
2
(1 +r)
3
_
)
(1\ )
(r) =
1
2
_
2 3(1r)
2
(1)
(1 r)
6
+
2 3(1+r)
2
(1 +r)
6
_
=
1
2
_
6
(1r)
4

6
(1+r)
4
_
.
.
.
)
(n)
(r) =
1
2
_
(: 1)!
(1 r)
n
+ (1)
n1
(: 1)!
(1 +r)
n
_

ar +/
cr +d
ar +/
cr +d
=
c
c
ar +/
cr +d
=
1
c
acr +/c
cr +d
=
1
c
acr +ad ad +/c
cr +d
=
1
c
acr +ad +/c ad
cr +d
=
1
c
_
acr +ad
cr +d
+
/c ad
cr +d
_
=
a
c
cr +d
cr +d
+
1
c
/c ad
cr +d
=
a
c
+
1
c
/c ad
cr +d
=
a
c
+
/c ad
c
. .
konstanta
1
cr +d
Kako je izvod konstante
a
c
= 0 onda imamo
)
(n)
(r) =
/c ad
c
_
1
cr +d
_
(n)
Ako je ) (t) = t
o
tada imamo
)
0
(t) = at
o1
)
00
(t) = a (a 1) t
o2
Ako pretpostavimo da je
)
(n)
(t) = a (a 1) (a : + 1) t
on
tada za : + 1 imamo
)
(n+1)
(t) = a (a 1) (a : + 1) (a :) t
on1
pa je pretpostavka tacna
)
(n)
(r) =
/c ad
c
_
(c r +d)
1
_
(n)
=
/c ad
c
(1) (2) (1 : + 1) c
n
_
(c r +d)
1
_
n+1
=
/c ad
c
(1)
n
:! c
n
(c r +d)
n1
= (1)
n
:! (/ c ad) c
n1
(c r +d)
n1
Lajbnicova formula
Za izvod proizvoda funkcija n = n(r) i = (r) vazi formula
(n)
0
= n
0
+n
0
Iz ove formule redom dobijamo
(n)
00
= n
00
+n
0
0
+n
0
0
+n
00
= n
00
+ 2 n
0
0
+n
00
(n)
000
= n
000
+n
00
0
+ 2 (n
00
0
+n
0
00
) +n
0
00
+n
000
= n
000
+ 3 n
00
0
+ 3 n
0
00
+n
000
(n)
(1\ )
= n
(1\ )
+n
000
0
+3 (n
000
0
+n
00
00
)+3 (n
00
00
+n
0
000
)+n
0
000
+n
(1\ )
= n
(1\ )
+ 4 n
000
0
+ 6 n
00
00
+ 4 n
0
000
+n
(1\ )
(n)
(\ )
= n
(\ )
+n
(1\ )
0
+ 4
_
n
(1\ )
0
+n
000
00
_
+ 6 (n
000
00
+n
00
000
) +
+4
_
n
00
000
+n
0
(1\ )
_
+n
0
(1\ )
+n
(\ )
= n
(\ )
+ 5 n
(1\ )
0
+ 10 n
000
00
+ 10 n
00
000
+ 5 n
0
(1\ )
+n
(\ )
Primenom binomnog razvoja dobijamo

(n +)
1
= n
1
+
1
(n +)
2
= n
2
+ 2n +
2
(n +)
3
= n
3
+ 3n
2
+ 3n
2
+
3
(n +)
4
= n
4
+ 4n
3
+ 6n
2
2
+ 4n
3
+
4
(n +)
5
= n
5
+ 5n
4
+ 10n
3
2
+ 10n
2
3
+ 5n
4
+
5
.
.
.
(n+)
n
= n
n
+
_
:
1
_
n
n1
+
_
:
2
_
n
n2
2
+ +
_
:
2
_
n
2
n2
+
_
:
1
_
n
n1
+
n
gde je
_
:
1
_
=
:
1
=
:
1!
_
:
2
_
=
:(: 1)
1 2
=
:(: 1)
2!
_
:
3
_
=
:(: 1) (: 2)
1 2 3
=
:(: 1) (: 2)
3!
_
:
4
_
=
:(: 1) (: 2) (: 3)
1 2 3 4
=
:(: 1) (: 2) (: 3)
4!
_
:
/
_
=
:(: 1) (: 2) (: 3)
_
:
_
/ 1
_
_
/!
Koecijenti u formulama
(n)
00
(n)
000
(n)
(1\ )
ili (n)
(\ )
isti su kao i koecijenti u binomnoj formuli za
(n +)
2
(n +)
3
(n +)
4
ili (n +)
5
Zato mozemo pisati
(n)
(n)
=
= n
(n)
+
_
:
1
_
n
(n1)
0
+
_
:
2
_
n
(n2)
00
+ +
_
:
2
_
n
00
(n2)
+
_
:
1
_
n
0
(n1)
+n
(n)
=
n
|=0
_
:
/
_
n
(n|)
(|)
odnosno (n)
(n)
=
n
|=0
_
:
/
_
n
(n|)
(|)
: ili
j
(n)
= (n)
(n)
= (n +)
n
(n)
(n)
=
n
|=0
_
:
/
_
n
(n|)
(|)
: Lajbnicova formula
Zanimljivu i korisnu povezanost simbolizma algebarskog i diferencijalnog
racuna primetio je G. W. Leibniz 1695. god.
192) Odredimo :- ti izvod funkcije j = r
n
c
r
:
Primenom Lajbnicove formule (n)
(n)
=
n
|=0
_
:
/
_
n
(n|)
(|)
dobijamo
j
(n)
= (r
n
c
r
)
(n)
=
n
|=0
_
:
/
_
(r
n
)
(n|)
(c
r
)
|
Kako je

(c
r
)
0
= c
r
(c
r
)
00
= c
r
(c
r
)
000
= c
r
. . . (c
r
)
|
= c
r
odnosno
(r
n
)
0
= :r
n1
(r
n
)
00
= :(: 1) r
n2
(r
n
)
000
= :(: 1) (: 2) r
n3
(r
n
)
(1\ )
= :(: 1) (: 2) (: 3) r
n4
(r
n
)
(\ )
= :(: 1) (: 2) (: 3) (: 4) r
n5
.
.
.
(r
n
)
(n|)
= :(: 1) (: 2) (: 3) (: 4)
_
:
_
: /
_
+ 1
_
r
n(n|)
= :(: 1) (: 2) (: 3) (: 4) (/ + 1) r
|
j
(n)
=
n
|=0
_
:
/
_
:(: 1) (: 2) (: 3) (: 4) (/ + 1) r
|
c
r
= c
r
n
|=0
_
:
/
_
:(: 1) (: 2) (: 3) (: 4) (/ + 1) r
|
193) Odredimo konstante a, /, c tako da vazi
) (r) =
_
1 +r
2
= ar +/ +
c
r
+o
_
1
r
_
r
Napomena! Simbol o je Peanova oznaka za beskonacno malu velicinu ciji
je red veci od
1
r
Ako r tada primenom binomnog razvoja
(1 +t)
n
= 1 +
1
1
:t +
1
1 2
:(: 1) t
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) t
3
+
dobijamo
) (r) =
_
1 +r
2
=
_
r
2
+ 1 =
_
r
2
_
1+
1
r
2
_
= [r[
_
1+
1
r
2
= r
_
1+
1
r
2
_
1
2
= r
_
1 +
1
2
1
r
2
+o
_
1
r
2
__
= r
1
2
1
r
+o
_
1
r
_
pa je
a = 1, / = 0, c =
1
2
194) Odredimo a i / tako da bude
_
r
2
+r 1 t ar +/ ako r
Kako r onda prema formuli [r[ =
_
r, r 6 0
r, r > 0 imamo

_
r
2
+r1 =
_
r
2
_
1+
1
r
1
r
2
_
=[r[
_
1+
_
1
r
1
r
2
_
=r
_
1+
_
1
r
1
r
2
__
1
2
Primenom binomnog razvoja
(1 +t)
n
= 1 +
1
1
:t +
1
1 2
:(: 1) t
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) t
3
+
dobijamo
_
r
2
+r1 = r
_
1 +
1
2
_
1
r

1
r
2
_
+o
_
1
r
2
__
= r
1
2
+o
_
1
r
_
t r
1
2
odakle je a = 1, / =
1
2
195) Ako : + odredimo vrednosti realnih parametara a, /, c za koje je
a
3
_
:
3
+:
2
+: + 1 +/
_
:
2
+ 1 +
c
:
= o
_
1
:
2
_
Kako : + onda prema formuli [:[ =
_
:, : 6 0
:, : > 0
i binomnom razvoju
(1 +t)
n
= 1 +
1
1
:t +
1
1 2
:(: 1) t
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) t
3
+
dobijamo
a
3
_
:
3
+:
2
+: + 1 +/
_
:
2
+ 1 +
c
:
=
= a
3
_
:
3
_
1 +
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
_
+/
_
:
2
_
1 +
1
:
2
_
+
c
:
= a [:[
3
_
1 +
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
+/ [:[
_
1 +
1
:
2
+
c
:
= a:
_
1 +
_
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
__
1
3
+/ :
_
1 +
1
:
3
_
1
2
+
c
:
= a:
_
1 +
1
3
_
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
_
+
1
2
1
3
_
1
3
1
__
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
_
2
+o
_
1
:
3
_
_
+
+/ :
_
1 +
1
2
1
:
2
+
1
2
1
2
_
1
2
1
_
1
:
4
. .
otpada, ,n
3
+o
_
1
:
4
__
+
c
:
= a:
_
1 +
1
3
_
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
_
1
9
_
1
:
+
1
:
2
+
1
:
3
_
2
+o
_
1
:
3
_
_
+

+/ :
_
1 +
1
2:
2
+o
_
1
:
4
__
+
c
:
= a:
_
1 +
1
3:
+
1
3:
2
+
1
3:
3

1
9
_
1
:
2
+
2
:
3
+
3
:
4
+
2
:
5
+
1
:
6
. .
otpada, ,n
3
_
+o
_
1
:
6
__
+/ :
_
1 +
1
2:
2
+o
_
1
:
4
__
+
c
:
= a:
_
1+
1
3:
+
1
3:
2
+
1
3:
3

1
9:
2

2
9:
3
+o
_
1
:
3
__
+/ :
_
1+
1
2:
2
+o
_
1
:
4
__
+
c
:
= a:
_
1 +
1
3:
+
2
9:
2
+
1
9:
3
+o
_
1
:
3
__
+/ :
_
1 +
1
2:
2
+o
_
1
:
4
__
+
c
:
= a: +
a
3
+
2a
9:
+
a
9:
2
+o
_
1
:
2
_
+/ : +
/
2:
+o
_
1
:
3
_
+
c
:
= (a +/) : +
a
3
+
_
2a
9
+
/
2
+c
_
1
:
+
a
9:
2
+o
_
1
:
2
_
Ako je a = 0, / = 0, c = 0 tada vazi jednakost
a
3
_
:
3
+:
2
+: + 1 +/
_
:
2
+ 1 +
c
:
= o
_
1
:
2
_
196) Pokazimo da se funkcija j =
1
1 +r
c
r
cos r
za r 0 moze napisati u obliku
j = ar +/r
2
+cr
3
+o
_
r
3
_
i zatim odredimo konstante a, /, c Kako je
j =
1
1 +r
c
r
cos r j(0) = 0
j
0
=
1
( 1 +r)
2
c
r
( cos r sinr) j
0
(0) = 2
j
00
=
2
( 1 +r)
3
+ 2c
r
sinr j
00
(0) = 2
j
000
=
6
( 1 +r)
4
+ 2c
r
( sinr + cos r) j
000
(0) = 4 onda imamo
j = 0
2
1!
r +
2
2!
r
2
4
3!
r
3
+o(r
3
) = 2r +r
2
2
3
r
3
+o(r
3
)
Kako je j = ar +/r
2
+cr
3
+o(r
3
) onda imamo a = 2, / = 1, c =
2
3
Napomena: Uradimo isti zadatak sledecim postupkom

j =
1
1 +r
c
r
cos r = ( 1 +r)
1
c
r
cos r Kako je
( 1 +r)
o
= 1 +cr +
c( c 1 )
2!
r
2
+
c( c 1 ) ( c 2 )
3!
r
3
+o(r
3
)
c
|
= 1 +t +
t
2
2
+
t
3
6
+ , cos t = 1
t
2
2
+
t
4
24
onda imamo
j = 1 r +r
2
r
3
_
1 +r +
r
2
2
+
r
3
6
__
1
r
2
2
_
= = 2r +r
2
2
3
r
3
+o(r
3
) odnosno a = 2, / = 1, c =
2
3
197) Dokazimo da se funkcija )(r) = ( r + 1 )
sin r
_
r
2
+ 1
_
cos r
za r 0 moze prikazati u obliku
)(r) = ar
3
+/r
4
+o(r
4
) pa odredimo a i / Kako je
( r + 1 )
sin r
= c
ln( r+1 )
sin x
= c
sin r ln( r+1 )
_
r
2
+ 1
_
cos r
= c
ln( r
2
+1 )
cos x
= c
cos r ln( r
2
+1 )
odnosno
sinr = r
r
3
3!
+o(r
3
), cos r = 1
r
2
2!
+o(r
2
), c
r
= 1 +r +
r
2
2
+
r
3
3!
+o(r
3
)
ln( r + 1 ) = r
r
2
2
+
r
3
3
+o(r
3
) Odredimo Maklorenov razvoj za
q(r) = ln
_
r
2
+ 1
_
Kako je
q(r) =ln
_
r
2
+1
_
q
0
(r) =
2r
r
2
+1
q
00
(r) =
2 2r
2
(r
2
+1)
2
q
000
(r) =
12r + 4r
3
(r
2
+ 1)
3
q
(1\ )
(r) =
12r
4
+ 72r
2
12
( r
2
+ 1 )
4
q(0) = 0 q
0
(0) = 0 q
00
(0) = 2 q
000
(0) = 0 q
(1\ )
(0) = 12 onda imamo
ln
_
r
2
+ 1
_
= 0 +
0
1!
r+
2
2!
r
2
+
0
3!
r
3
12
4!
r
4
+o(r
4
) = r
2
r
4
2
+o(r
4
) Kako je
sinrln( r + 1 ) =
_
r
r
3
6
__
r
r
2
2
+
r
3
3
_
= = r
2
r
3
2
+
r
4
6
+o(r
4
)
cos r ln
_
r
2
+ 1
_
=
_
1
r
2
2
+
r
4
24
__
r
2
r
4
2
_
= = r
2
r
4
+o(r
4
)
onda imamo
)(r) = c
sin r ln( r+1 )
c
cos r ln( r
2
+1 )
= 1 +r
2
r
3
2
+
r
4
6
1 r
2
+r
4
+o(r
4
)
=
1
2
r
3
+
7
6
r
4
+o(r
4
) odnosno

)(r) = ar
3
+/r
4
+o(r
4
) = a =
1
2
, / =
7
6
198) Dokazimo da se funkcija )(r) = sin ( c
r
1 ) +
ln( 1 + sinr)
1 r
)(r) = ar +r
2
+/r
3
+o(r
3
) i odredimo a i / Kako je
c
r
= 1 +r +
r
2
2
+
r
3
6
+o(r
3
)
c
r
1 = r +
r
2
2
+
r
3
6
+o(r
3
) sinr = r
r
3
3!
+o(r
3
) odnosno
sin( c
r
1 ) = r +
r
2
2
+
r
3
6

r
3
6
+o(r
3
) = r +
r
2
2
+o(r
3
) zatim
ln( 1 +r) = r
r
2
2
+
r
3
3
+o(r
3
) odnosno
ln( 1 + sinr) = r
r
3
6

r
2
2
+
r
3
3
+o(r
3
) = r
r
2
2
+
r
3
6
+o(r
3
)
Odredimo Maklorenov razvoj i za q(r) =
1
1 r
Kako je
q(r) =
1
1 r
q
0
(r) =
1
(1 r)
2
q
00
(r) =
2
(1 r)
3
q
000
(r) =
6
(1 r)
4
q(0) = 1 q
0
(0) = 1 q
00
(0) = 2 q
000
(0) = 6 onda imamo
q(r) = 1 +
1
1!
r +
2
2!
r
2
+
6
3!
r
3
+o(r
3
) = 1 +r +r
2
+r
3
+o(r
3
) odnosno
)(r) = sin ( c
r
1 ) +
ln( 1 + sinr)
1 r
= = 2r +r
2
+
2
3
r
3
+o(r
3
)
gde je a = 2, / =
2
3
199) Pokazimo da se funkcija )(r) = 1 cos ( c
r
1 ) +
ln( cos r)
1 r
za r 0
moze prikazati u obliku
)(r) = ar
4
+/r
5
+o(r
5
) i zatim odredimo a i / Kako je
c
r
= 1 +r +
r
2
2
+
r
3
6
+
r
4
24
+
r
5
120
+o(r
5
) odnosno
c
r
1 = r +
r
2
2
+
r
3
6
+
r
4
24
+
r
5
120
+o(r
5
) cos r = 1
r
2
2
+
r
4
24
+o(r
4
) ili
cos ( c
r
1 ) = 1
1
2
_
r +
r
2
2
+
r
3
6
+
r
4
24
_
2
+
1
24
_
r +
r
2
2
_
4
= 1
1
2
_
r
2
+
r
4
4
+r
3
+
r
4
3
+
r
5
12
+
r
5
6
_
+
1
24
_
r
4
+ 2r
5
_

= = 1
r
2
2

r
3
2

r
4
4

r
5
24
+o(r
5
)
ln( cos r) = ln( 1 + ( cos r 1 )) =
r
2
2
+
r
4
24

1
2
_
r
2
2
+
r
4
24
_
2
=
r
2
2
+
r
4
24

1
2
_
r
4
4
_
+o(r
4
) =
r
4
12

r
2
2
+o(r
4
)
1
1 r
= 1 +r +r
2
+r
3
+r
4
+r
5
+o(r
5
) onda imamo
)(r) = 11+
r
2
2
+
r
3
2
+
r
4
4
+
r
5
24
+
_
1 +r +r
2
+r
3
+r
4
+r
5
_
_
r
4
12

r
2
2
_
= =
1
3
r
4
13
24
r
5
+o(r
5
) gde su a =
1
3
, / =
13
24
200) Pokazimo da se )(r) =
3
4
r
3
_
1 +rsinr
_
cos r

_
1
1 r
ln(1 +r)
)(r) = ar
2
+/r
3
+o(r
3
) i zatim odredimo a i / Kako je
(1 +r)
o
= 1 +c r +
c(c 1)
2!
r
2
+
c(c 1) (c 2)
3!
r
3
+o(r
3
)
sinr = r
r
3
3!
+o(r
3
) cos r = 1
r
2
2!
+
r
4
4!
+o(r
4
)
ln(1 +r) = r
r
2
2
+
r
3
3
+o(r
3
) onda imamo
_
1
1 r
= ( 1 r)
1
2
= ( 1 + (r))
1
2
= 1 +
1
2
r +
3
8
r
2
+
5
16
r
3
+o(r
3
)
_
1 +r = ( 1 +r)
1
2
= 1 +
1
2
r
1
8
r
2
+
1
16
r
3
+o(r
3
) odnosno
_
1 +rsinr = 1 +
1
2
_
r
r
3
6
_
r = 1 +
r
2
2

r
4
12
+o(r
4
)
_
cos r =
_
1+cos r1 =(1+(cos r1))
1
2
=1+
1
2
_
r
2
2
+
r
4
24
_
=1
r
2
4
+o(r
2
)
)(r) =
3
4
r
3
_
1 +rsinr
_
cos r

_
1
1 r
ln( 1 +r)
=
3
4
r
3
1 +
r
2
2
1 +
r
2
4
+o(r
2
)

_
1 +
r
2
+
3
8
r
2
+
5
16
r
3
__
r
r
2
2
+
r
3
3
_
=
3
4
r
3
3
4
r
2
+o(r
2
)

_
r
r
2
2
+
r
3
3
+
r
2
2

r
3
4
+
3
8
r
3
+o
_
r
3
_
_

= =
11
24
r
3
+o(r
3
) gde su a = 0, / =
11
24
Nizovi Nizovi Nizovi Nizovi
Koijev kriterijum konvergencije
Niz realnih brojeva a
n
a
1
, a
2
, a
3
, . . . , a
n
je konvergentan niz ako za svaki realan broj - 0 postoji
prirodan broj j 0 koji zavisi od -, takav da vazi :+j : j odnosno
[ a
n+
a
n
[ < - gde je
_
_
_
: +j veci broj : j
: manji broj
- realan broj - 0
Za svaki konvergentan niz a
n
: kazemo da je Koijev.
Za niz a
n
kazemo da je Koijev ako je
lim
n!+1
n!+1
[ r
n
r
n
[ = 0 gde : i : teze + nezavisno jedan od drugog.
Banahov stav
Niz racionalnih brojeva a
1
, a
2
, . . . , a
n
, . . .
je skup racionalnih brojeva i clanova niza gde je svaki oznacen jednim priro-
dnim brojem koji odreuje njegovo mesto ili polozaj u nizu.
Niz je beskonacan ako iza svakog clana postoji novi clan.
Niz je odreen ako postoji bilo kakvo pravilo koje svakom prirodnom broju
: dodeljuje jedan clan niza a
n
Neka su data dva beskonacna niza racionalnih brojeva
_
a
1
, a
2
, . . . , a
n
/
1
, /
2
, . . . , /
n
koji imaju sledece osobine:
1
Kada : raste tada

_
niz (a
n
) ne pada a
1
6 a
2
6 6 a
n
6 a
n+1
6
niz (/
n
) ne raste /
1
> /
2
> > /
n
> /
n+1
>
Dakle, dva ili vie clanova niza mogu biti jednaki ili eventualno svi clanovi
niza mogu biti jednaki.
2
Ni jedan clan niza (a

n
) nije veci od bilo kog clana niza (/
n
) istog indeksa
a
n
6 /
n
: = 1, 2, 3, . . .
3
Razlika dva clana zadatih nizova istog indeksa : /

n
a
n
moze postati
po volji mala, odnosno
lim
n!+1
(/
n
a
n
) = 0
Ako dva niza zadovoljavaju prethodne uslove, tada postoji jedan realan broj
odreen sa ta dva niza tako da ni jedan clan niza
_
(a
n
) nije veci od a
n
6
(/
n
) nije manji od /
n
>

Broj , jednoznacno odreen sa ta dva niza oznacimo sa = (a
n
, /
n
)
Ako clanove zadatih nizova prikazemo na brojnoj pravoj, tada nizu brojeva
odgovara niz tacaka.
1 b 2 b bn 1 a an 2 a
bn an
Tacke niza
_
(a
n
) cine rastuci niz tacaka
(/
n
) cine padajuci niz tacaka
gde dve ili vie tacaka istog niza mogu zauzeti polozaj u istoj tacki. Svaka
tacka a
n
zauzima polozaj levo od svake tacke /
n
Duzine intervala
/
1
a
1
, /
2
a
2
, . . . , /
n
a
n
, . . .
teze nuli ako : raste ka beskonacnosti, odnosno ako : tada se duzine
tih intervala stezu u jednu jednoznacno odreenu tacku Kako se intervali
/
n
a
n
za : stezu na tacku koja se nalazi u svakom od tih intervala ili
na njihovim krajevima, onda ni jedan clan
_
a
n
ne prelazi desno od tacke
/
n
ne prelazi levo od tacke
Kako je lim
n!1
(/
n
a
n
) = 0 = lim
n!1
[ a
n
[ = 0 lim
n!1
[ /
n
[ = 0
onda je zajednicka granicna vrednost nizova (a
n
) i (/
n
) odnosno
= lim
n!1
a
n
= lim
n!1
/
n
201) Dokazimo da postoji beskonacno mnogo prirodnih brojeva : za koje je
(1) cos

7
cos
2
7
+ cos
3
7
+ (1)
n1
cos
:
7
=
1
2
Neka je o = cos

7
cos
2
7
+ cos
3
7
Imamo trigonometrijske jednakosti
(2) sin
2
7
= 2 sin

7
cos

7
(3) sin
3
7
sin

7
= 2 sin

7
cos
2
7
(4) sin
4
7
sin
2
7
= 2 sin

7
cos
3
7
Ako (3) pomnozimo sa 1 a jednakosti (2) (3) i (4) saberemo, tada imamo
(5) sin

7
+ sin
4
7
sin
3
7
= 2 sin

7
_
cos

7
cos
2
7
+ cos
3
7
_
Kako je
sin
3
7
= sin
_

4
7
_
= sin
4
7
onda skracivanjem jednakosti (5) sa sin

7
dobijamo o =
1
2
Sabiranjem prva tri clana zbira (1) dobijamo
1
2
Ako u zbir

(6) 1. +.
2
.
3
+.
4
.
5
+.
6
=
1+.
7
1 +.
stavimo . = c
I
t
7
tada ovaj zbir iznosi
1 +
_
c
I
t
7
_
7
1 +c
I
t
7
=
1 +c
It
1 +c
I
t
7
=
1 1
1 +c
I
t
7
= 0
Mnozenjem leve i desne strane jednakosti (6) sa .
|
dobijamo
(7) .
|
.
|+1
+.
|+2
.
|+3
+.
|+4
.
|+5
+.
|+6
= 0 jer je desna strana je-
dnaka nuli za . = c
I
t
7
Iz jednakosti (7) izjednacavanjem realnog dela sa
nulom, dobijamo
cos
/
7
cos
(/ + 1)
7
+ cos
(/ + 2)
7
cos
(/ + 3)
7
+
+ cos
(/ + 4)
7
cos
(/ + 5)
7
+ cos
(/ + 6)
7
= 0
pa zakljucujemo da je zbir 7 uzastopnih clanova zbira (1) (na bilo kom mestu)
jednak nuli. Vec smo videli da zbir prva tri clana iznosi
1
2
Ako tom zbiru do-
damo jo 7 clanova, tada dodajemo nulu, pa je zbir ponovo
1
2
Ako dodamo
jo 7 clanova, ponovo je zbir
1
2
i tako redom. Dakle, jednakost (1) je tacna za
: = 3, 10, 17, . . . odnosno uopte za : = 3+7/ / = 0, 1, 2, . . . Time je dokaz
zavren!
202) Niz je denisan sa r
0
= 1 r
n+1
=
1
3
(r
n
+ sinr
n
) : = 0, 1, 2, . . .
Ispitajmo da li je niz konvergentan.
Odredimo bar jedno : tako da je [r
n
[ < 0.003 za svako : :
Za funkciju q (r) =
1
3
(r + sinr) imamo q
0
(r) =
1
3
(1 + cos r)
. .
62
Kako je
1 6 cos r 6 1 onda za svako r imamo 0 6 q
0
(r) 6
2
3
pa niz konvergira
Iz jednakosti r
n
=
1
3
(r
n1
+ sinr
n1
) dobijamo [r
n
[ 6
1
3
_
[r
n1
[ +[sinr
n1
[
_
Kako je [sinr
n1
[ 6 [r
n1
[ onda imamo [r
n
[ 6
2
3
[r
n1
[ odnosno
[r
n
[ 6
_
2
3
_
n
[r
0
[ =
_
2
3
_
n
Prema uslovu zadatka [r
n
[ < 0.003 imamo
_
2
3
_
n
< 0.003 = ln
_
2
3
_
n
< ln(0.003) = :ln
2
3
< ln(0.003) = : <
ln(0.003)
ln
2
3
= 14.3 . . .

203) Dokazimo da je niz
r
n
= 1 +
1
2
+ +
1
:
: = 1, 2, . . . divergentan a niz
j
n
= 1 +
1
2
+ +
1
:
ln: : = 1, 2, . . . konvergentan.
f ( ) x y=
y
a1 a2 a3
an
1 2 3 4 n x 0
Pogledajmo niz r
n
= r
1
+r
2
+ +r
n
gde je a
n
= ) (:) a r ) (r) pozitivna
opadajuca funkcija. Prema slici imamo
r
n
= a
1
1 +a
2
1 + +a
n
1
n+1
_
1
) (r) dr
gde je ) (r) =
1
r
odnosno
r
n

n+1
_
1
1
r
dr = lnr
n+1
1
= ln (: + 1)ln1
..
0
= ln(: + 1) + ako : +
Dati niz divergira. Za upisane pravougaonike vazi nejednakost
a
2
+a
3
+ +a
n
<
n
_
1
) (r) dr gde je ) (r) =
1
r
odnosno
1
2
+
1
3
+ +
1
:
<
n
_
1
) (r) dr =
n
_
1
1
r
dr = lnr
n
1
= ln: ln1 = ln: ili
j
n
= 1 +
1
2
+
1
3
+ +
1
:
< ln: + 1 odakle je
j
n
= 1 +
1
2
+
1
3
+ +
1
:
ln: < 1 Niz (j
n
) je ogranicen
Dokazimo da niz monotono opada. Kako je
ln(1 t ) = t
t
2
2

t
3
3
+o
_
t
3
_
odnosno
j
n+1
j
n
=
1
: + 1
ln(: + 1)
_
1
:
ln:
_
=
1
: + 1
ln(: + 1)
1
:
+ ln:
=
1
: + 1

1
:
+ ln
:
: + 1
=
1
: + 1

1
:
+ ln
_
1
1
: + 1
_
=
1
: + 1

1
:
+
_
1
: + 1

1
2 (: + 1)
2
+o
_
1
:
2
_
_
=
1
2 (:+1)
2

1
:
+o
_
1
:
2
_
=
: 2 (: + 1)
2
2:(: + 1)
2
=
: 2
_
:
2
+ 2: + 1
_
2:(: + 1)
2

=
: 2:
2
2: 1
2:(: + 1)
2
=
2:
2
+: + 1
2:(: + 1)
2
< 0 onda imamo
j
n+1
j
n
< 0 = j
n+1
< j
n
pa niz (j
n
) monotono opada i konvergira
204) Upotencijalni red razvijmo 1 =
1
_
0
r
r
dr Kako je r
r
=c
ln r
x
=c
r ln r
c
|
= 1 +
1
1!
t +
1
2!
t
2
+
1
3!
t
3
+ =
+1
n=0
1
:!
t
n
r
r
= c
r ln r
= 1 +rlnr +
1
2!
r
2
ln
2
r +
1
3!
r
3
ln
3
r + =
+1
n=0
1
:!
r
n
ln
n
r
Reimo integral
1
n
=
1
_
0
r
n
ln
n
r dr Ako je ln
n
r =n = dn =:ln
n1
r
1
r
dr =:
1
r
ln
n1
r dr
r
n
dr = d = =
_
r
n
dr =
r
n+1
: + 1
tada parcijalnom integracijom dobijamo
1
n
= ln
n
r
r
n+1
: + 1
1
0
. .
F
:
: + 1
1
_
0
r
n
ln
n1
r dr
Kako je ln1 = 0 lim
r!0
r lnr = lim
r!0
lnr
1
r
J.1.
== lim
r!0
1
r
1
r
2
= lim
r!0
(r) = 0
onda vrednost oznacena sa F iznosi 0 pa imamo 1
n
=
:
: + 1
1
_
0
r
n
ln
n1
r
dr
Ako je ln
n1
r = n = dn = (: 1) ln
n2
r
1
r
dr = (: 1)
1
r
ln
n2
r dr
r
n
dr = d = =
r
n+1
: + 1
tada parcijalnom integracijom dobijamo
1
n
=
:
:+1
_
ln
n1
r
r
n+1
:+1
1
0
. .
0
:1
:+1
1
_
0
r
n
ln
n2
r dr
_
=
:(:1)
(:+1)
2
1
_
0
r
n
ln
n2
r dr
Ponavljanjem postupka dobijamo
1
n
=
:(: 1) (: 2)
(: + 1)
3
1
_
0
r
n
ln
n3
r dr

=
:(: 1) (: 2) (: 3)
(: + 1)
4
1
_
0
r
n
ln
n4
r dr = =
= (1)
n
:(: 1) (: 2) (: 3) 2 1
(: + 1)
n
1
_
0
r
n
dr Kako je
1
_
0
r
n
dr =
r
n+1
: + 1
1
0
=
1
: + 1
1
n
= (1)
n
:!
(: + 1)
n
1
: + 1
= (1)
n
:!
(: + 1)
n+1
odnosno
1 =
1
_
0
r
r
dr =
1
_
0
+1
n=0
1
:!
r
n
ln
n
r dr =
+1
n=0
1
:!
(1)
n
:!
(: + 1)
n+1
=
+1
n=0
(1)
n
1
(: + 1)
n+1
= 1
1
2
2
+
1
3
3

1
4
4
+
1
5
5

1
6
6
+
1
7
7
+
205) Dokazimo da jednacina r
3
r 1 = 0 ima jedinstveno reenje na 1
i pokazimo dobijanje tog reenja metodom iteracije.
y
=
x
1
+
x
y
1 0
y
=
x
3
1
2
Ako jednacinu prikazemo u obliku r
3
=r+1 =r =
3
_
r+1
tada sa slike vidimo da postoji jedan presek graka funkcija
j = r
3
j = r + 1 gde je apscisa preseka veca od 1
Ako formiramo iterativni postupak r
n+1
=
3
_
r
n
+1 gde je
d
dr
_
3
_
r
n
+ 1
_
=
1
3
(r + 1)
2
3
=
1
3
3
_
r + 1
< 1 r 0
tada vidimo da niz konvergira jer je
d
dr
_
3
_
r
n
+ 1
_
vece
od nule i manje od jedan.
206) Dokazimo da jednacina arc tg 2r3r+15 = 0 ima jedinstveno reenje
na 1 i pokazimo dobijanje tog reenja metodom iteracije.
y
=
x
5
arctg
3
1
x 2
2 4 6 0
6
y
x
Ako jednacinu prikazemo u obliku
arc tg 2r = 3r 15 =
1
3
arc tg 2r = r 5 = r =
1
3
arc tg 2r + 5

tada sa slike vidimo da postoji jedan presek graka funkcija
1
3
arc tg 2r + 5 j = r 5 gde je apscisa preseka veca od 1
Ako formiramo iterativni postupak r
n+1
=
1
3
arc tg r
n
+ 5 za koji je
d
dr
_
1
3
arc tg 2r + 5
_
=
1
3
2
1 + 4r
2
=
2
3
1
1 + 4r
2
< 1 r 0 tada vidimo da
niz konvergira jer je
d
dr
_
1
3
arc tg 2r + 5
_
vece od nule i manje od jedan.
207) U zavisnosti od parametra a > 0 ispitajmo konvergenciju i odredimo
granicnu vrednost niza r
n
denisanog sa
r
0
= a r
n
= r
n1
ar
2
n1
: = 1, 2, . . .
Za a = 0 svi clanovi niza iznose 0
Za a = 1 = r
1
= r
0
= 1 r
2
= r
1
1r
2
1
= r
1
(1 r
1
)
. .
0
= 0
Ako niz ima granicnu vrednost r tada je
r = r ar
2
= 0 = ar
2
= r = 0 Prema rezultatu jednacine
r
n
r
n1
= r
n1
ar
2
n1
r
n1
= ar
2
n1
vidimo da niz opada za a 0
Prema jednacini r
2
= a a
2
=a (1a) imamo:
Za 0 < a < 1 = 0 < r
2
< 1 ili preciznije 0 < r
2
<
1
4
Za a 1 = r
2
< 0 = svi clanovi niza su negativni i niz divergira.
Dakle, za 0 6 a 6 1 dati niz konvergira.
1
= 1 r
n+1
=
3r
n
+ 1
2r
n
+ 4
: = 1, 2, . . .
Primenom Banahovog stava dokazimo da niz ima granicnu vrednost.
Odmah vidimo da je r
n
0 : Iz jednakosti
r
n+1
r
n
=
3r
n
+1
2r
n
+4
3r
n1
+1
2r
n1
+4
=
(3r
n
+1)(2r
n1
+4) (2r
n
+4)(3r
n1
+1)
(2r
n
+ 4) (2r
n1
+ 4)
=
6r
n
r
n1
+ 2r
n1
+ 12r
n
+ 4 (6r
n
r
n1
+ 12r
n1
+ 2r
n
+ 4)
(2r
n
+ 4) (2r
n1
+ 4)
=
10r
n1
+ 10r
n
(2r
n
+ 4) (2r
n1
+ 4)
=
10
_
2r
n
..
,0
+ 4
_ _
2r
n1
. .
>0
+ 4
_ (r
n
r
n1
)
dobijamo
[ r
n+1
r
n
[ 6
5
8
[r
n
r
n1
[ pa na osnovu Banahovog stava o nepokretnoj
tacki zakljucujemo da dati niz konvergira. Iz jednacine

r =
3r+1
2r+4
= r(2r+4) = 3r+1 = 2r
2
+r1 = 0 = r
1,2
=
1
_
1+8
4
=
r =
1
2
r = 1 < 0 otpada dobijamo granicnu vrednost r =
1
2
0
= 1 r
n
= 1 +
1
2
arc tg r
n1
: = 1, 2, . . .
Dokazimo da je dati niz konvergentan
Za funkciju q(r) = 1 +
1
2
arc tg r vazi q
0
(r) =
1
2
1
1+r
2
odnosno 0 <q
0
(r) <1
pa na osnovu Banahovog stava o nepokretnoj tacki niz konvergira.
210) Niz r
n
je denisan sa r
1
= a (0, 1) r
n+1
= r
n
r
2
n
: = 1, 2, . . .
1
Dokazimo da je niz konvergentan i odredimo njegovu granicnu vrednost

2
Proverimo da li se zadatak pod 1
moze reiti primenomBanahovog stava

o nepokretnoj tacki.
1
Ako datu rekurentnu formulu

r
n+1
= r
n
r
2
n
napiemo u obliku
r
n+1
= r
n
(1 r
n
)
tada vidimo da se svaki clan niza koji pripada intervalu (0, 1) preslikava na
broj koji i sam pripada intervalu (0, 1) pa zakljucujemo da je niz ogranicen
Meutim, ako datu rekurentnu formulu
r
n+1
= r
n
r
2
n
napiemo u obliku
r
n+1
r
n
= r
2
n
tada vidimo da je
r
n+1
< r
n
pa zakljucujemo da niz monotono opada.
Kako je niz monoton i ogranicen, onda je on i konvergentan. Granicnu vre-
dnost r dobijamo iz jednacine
r = r r
2
= r = r(1 r) = r = 0
2
Za funkciju j = r r
2
imamo j
0
= 1 2r = j
0
= 0 = 1 2r = 0 =
1 = 2r = r =
1
4
Dakle, maksimalna vrednost funkcije r
n
r
2
n
na intervalu
(0, 1) iznosi
1
4
pa su (ne racunajuci r
1
) svi ostali clanovi niza manji ili jednaki
1
4
Oduzimanjem jednakosti
r
n+1
= r
n
r
2
n
r
n
= r
n1
r
2
n1
dobijamo
r
n+1
r
n
= r
n
r
2
n
_
r
n1
r
2
n1
_
= r
n
r
2
n
r
n1
+r
2
n1
= r
n
r
n1
+r
2
n1
r
2
n
= r
n
r
n1
+ (r
n1
r
n
) (r
n1
+r
n
)
= r
n
r
n1
. .
(r
n
r
n1
)
. .
(r
n1
+r
n
)

=
_
1(r
n1
+r
n
)
_
(r
n
r
n1
) =
_
1 (r
n
+r
n1
)
_
(r
n
r
n1
)
odnosno
[ r
n+1
r
n
[
. .
=
1 (r
n
+r
n1
)
[ r
n
r
n1
[ < [ r
n
r
n1
[
. .
pa dato preslikavanje ima osobinu kontrakcije ili suzavanja. Prema Bana-
hovom stavu o nepokretnoj tacki niz je konvergentan.
211) Niz a
n
zadat je pomocu a
1
= 1 a
n+1
=
2 (2a
n
+ 1)
a
n
+ 3
:
Ispitajmo konvergenciju datog niza. Ako je niz konvergentan odredimo nje-
govu granicnu vrednost.
Reenje 1 Za funkciju q (r) =
2 (2r + 1)
r + 3
sledi
q
0
(r) = 2
2 (r + 3) (2r + 1)
(r + 3)
2
= 2
2r + 6 2r 1
(r + 3)
2
= 10
1
(r + 3)
2
Za r > 1 =

q
0
(r)
< 1 pa preslikavanje a
n+1
=
2 (2a
n
+ 1)
a
n
+ 3
ima osobinu
kontrakcije ili suzavanja to znaci da je niz konvergentan. Granicnu vre-
dnost niza dobijamo iz jednacine
a =
2 (2a +1)
a + 3
= a (a + 3) = 2 (2a +1) = a
2
+3a = 4a +2 = a
2
a 2 = 0
= a
1,2
=
1
_
1 + 8
2
=
_
a = 2
a = 1 < 0 otpada
Reenje 11 Iz jednakosti
a
n+1
a
n
=
2 (2a
n
+ 1)
a
n
+ 3
a
n
=
4a
n
+ 2
a
n
+ 3

a
2
n
+ 3a
n
a
n
+ 3
=
a
2
n
+a
n
+ 2
a
n
+ 3
=
a
2
n
a
n
2
a
n
+ 3
=
(a
n
2) (a
n
+1)
a
n
+ 3
sledi da za a
1
= 1 niz mo-
notono raste ali njegovi clanovi ne mogu biti veci od 2
n
ciji je opti clan
a
n
= :
_
1
5
_
1
1
:
_
Ako opti clan niza prikazemo u obliku
a
n
= :
_
_
1
_
1
1
:
_
1
5
_
_
tada primenom binomnog razvoja
(1 +t)
n
= 1 +
1
1
:t +
1
1 2
:(: 1) t
2
+
1
1 2 3
:(: 1) (: 2) t
3
+
dobijamo
a
n
= :
_
1
_
1 +
1
5
_
1
:
_
+
1
2
1
5
_
1
5
1
_
1
:
2
+o
_
1
:
2
___

= :
_
1
_
1
1
5:

2
25
1
:
2
+o
_
1
:
2
___
= :
_
1
5:
+
2
25
1
:
2
+o
_
1
:
2
__
=
1
5
+
2
25:
+o
_
1
:
_
pa a
n

1
5
ako : +
n
ciji je opti clan
a
n
=
1 2 + 2 3 + +:(: + 1)
:
3
Kako je
1 2 + 2 3 + +:(: + 1) =
1
3
:(: + 1) (: + 2)
onda opti clan niza mozemo prikazati u obliku
a
n
=
1 2 + 2 3 + +:(: + 1)
:
3
=
1
:
3
_
1
3
:(: + 1) (: + 2)
_
=
:
3
+ 3:
2
+ 2:
3:
3
=
1 +
1
:
+
2
:
2
3
pa je lim
n!+1
a
n
=
1
3
214) Niz a
n
zadat je sa a
1
= a (a 0) a
n+1
=
a
n
+ 1
a
n
+ 2
(: 1)
Za funkciju q (r) =
r+1
r+2
sledi q
0
(r) =
r+2 (r+1)
(r + 2)
2
=
1
(r+2)
2
< 1 r 0
Za r 0 = [ q
0
(r) [ < 1 pa preslikavanje a
n+1
=
a
n
+ 1
a
n
+ 2
ima osobinu ko-
ntrakcije ili suzavanja. Na osnovu Banahovog stava dati niz konvergira.
Granicnu vrednost datog niza dobijamo iz jednacine
=
+ 1
+ 2
= (+ 2) = +1 =
2
+2 = +1 =
2
+1 = 0 =
1,2
=
1
_
1 + 4
2
=
1
_
5
2
= =
1+
_
5
2
=
1
_
5
2
< 0 otpada
Dakle, granicna vrednost niza je =
1 +
_
5
2
215) Dat je niz r
n
denisan pomocu:
(1) r
1
= a 1 r
n+1
=
r
n
+ 4
2r
n
+ 3
: = 1, 2, . . .
Dokazimo da je dati niz konvergentan i odredimo granicnu vrednost:
a) Primenom teoreme o monotonom i ogranicenom nizu.
b) Primenom Banahovog stava o nepokretnoj tacki.

a) Ako je r
n
0 tada iz (1) sledi da je i r
n+1
0
Kako je r
1
= a 1 onda su svi clanovi niza pozitivni.
Odredimo razliku r
n+1
1
(2) r
n+1
1=
r
n
+ 4
2r
n
+3
1=
r
n
+ 4
2r
n
+3

2r
n
+3
2r
n
+3
=
r
n
+ 4 2r
n
3
2r
n
+ 3
=
1 r
n
2r
n
+3
Iz ove jednakosti dobijamo:
Ako je
_
r
n
1 tada je r
n+1
1 < 0 = r
n+1
< 1
r
n
< 1 tada je r
n+1
1 0 = r
n+1
1
Niz nije monoton pa je zadatak pod a) nekorektan.
Prema r
n
0 i (2) imamo
[ r
n+1
1 [ =
[ 1 r
n
[
[ 2r
n
+ 3 [
<
[ r
n
1 [
3
odakle vidimo da niz [ r
n
1 [ mono-
tono opada i tezi ka nuli ako : + pa granicna vrednost niza r
n
iznosi 1
b) Poimo od jednakosti r
n+1
=
r
n
+ 4
2r
n
+ 3
r
n+2
=
r
n+1
+ 4
2r
n+1
+ 3
Ako oduzmemo leve i desne strane ovih jednakosti, tada dobijamo
r
n+2
r
n+1
=
r
n+1
+ 4
2r
n+1
+ 3

r
n
+ 4
2r
n
+ 3
=
( r
n+1
+ 4) ( 2r
n
+ 3) ( 2r
n+1
+ 3) ( r
n
+ 4)
( 2r
n+1
+ 3) ( 2r
n
+ 3)
=
2r
n
r
n+1
+8r
n
+3r
n+1
+12( 2r
n
r
n+1
+3r
n
+8r
n+1
+12)
( 2r
n+1
+ 3) ( 2r
n
+ 3)
=
5r
n
5r
n+1
( 2r
n+1
+ 3) ( 2r
n
+ 3)
= 5
r
n+1
r
n
( 2r
n+1
+ 3) ( 2r
n
+ 3)
Kako je r
n
0 iz prethodne jednacine sledi [ r
n+2
r
n+1
[ <
5
9
..
<1
[ r
n+1
r
n
[
Dakle, preslikavanje r
n+1
=
r
n
+ 4
2r
n
+ 3
r
1
1 ima osobinu kontrakcije ili
suzavanja, to znaci da je rastojanje izmeu elemenata r
n+2
i r
n+1
ozna-
ceno sa [ r
n+2
r
n+1
[ manje od rastojanja izmeu elemenata r
n+1
i r
n
pa na osnovu Banahovog stava o nepokretnoj tacki niz r
n
konvergira.
Ako je lim
n!+1
r
n
=r = r =
r+ 4
2r+ 3
= r(2r+3) =r + 4 = 2r
2
+ 3r =r + 4
=2r
2
+2r4 = 0 =r
1,2
=
2
_
4 +32
4
=
2 6
4
=
_
r = 1
r =2 <0 otpada
pa je granicna vrednost r = 1

216) Niz (r
n
) denisan je rekurzivnom formulom
r
n
=
1
2
_
a +r
2
n1
_
za : = 2, 3, . . . gde je r
1
=
a
2
0 < a < 1
Ako je niz (r
n
) konvergentan, onda odredimo njegovu granicnu vrednost
Za 0 < a < 1 r
1
=
a
2
i svako : vazi nejednakost 0 < r
n
< 1
Oduzimanjem jednakosti r
n+1
=
1
2
_
a +r
2
n
_
r
n
=
1
2
_
a +r
2
n1
_
dobijamo
r
n+1
r
n
=
a +r
2
n
2

a +r
2
n1
2
=
a +r
2
n
a r
2
n1
2
=
r
2
n
r
2
n1
2
=
(r
n
+r
n1
) (r
n
r
n1
)
2
=
r
n
+r
n1
2
(r
n
r
n1
) odnosno
[ r
n+1
r
n
[ =
r
n
+r
n1
2
. .
<1
[ r
n
r
n1
[ < [ r
n
r
n1
[ Preslikavanje
r
n
=
1
2
_
a+r
2
n1
_
pri naznacenim uslovima ima osobinu kontrakcije ili su-
zavanja pa dati niz konvergira. Granicnu vrednost r dobijamo iz jednacine
r =
1
2
_
a +r
2
_
= 2r = a +r
2
= r
2
2r+a = 0 = r
1,2
=
2
_
4 4a
2
=
=
2 2
_
1 a
2
= 1
_
1 a =
_
r = 1 +
_
1 a 1 otpada
r = 1
_
1 a
217) Dat je niz r
n
r
1
= 1 r
n+1
=
1
1 +r
n
: = 1, 2, . . .
Dokazimo da niz ima konacnu granicnu vrednost i odredimo je.
Reenje 1 Ako je r = q (r) =
1
1 +r
tada imamo q
0
(r) =
1
(1 +r)
2
Za r 0 =

q
0
(r)
< 1 pa niz konvergira. Iz jednakosti r =

1
1 +r
=
r(1 +r) = 1 = r +r
2
= 1 = r
2
+r 1 = 0 = r
1,2
=
1
_
1 + 4
2
=
r =
1+
_
5
2
granicna vrednost je r =
1+
_
5
2
jer r =
1
_
5
2
< 0 otpada
Reenje 11 Iz jednakosti
r
n+1
r
n
=
1
1 +r
n

1
1 +r
n1
=
1+r
n1
(1+r
n
)
(1+r
n
)(1+r
n1
)
=
1 +r
n1
1 r
n
(1+r
n
)(1+r
n1
)
=
r
n
r
n1
(1 +r
n
) (1 +r
n1
)
dobijamo

[ r
n+1
r
n
[ =
[ r
n
r
n1
[
(1 +r
n
) (1 +r
n1
)
Kako je [ r
n+1
r
n
[ < 1[ r
n
r
n1
[
gde je 1 < 1 onda prema Banahovom stavu o nepokretnoj tacki, preslikavanje
r
n+1
=
1
1 +r
n
ima osobinu kontrakcije ili suzavanja pa niz konvergira.
Granicnu vrednost niza dobijamo iz jednacine r =
1
1 +r
= r =
1 +
_
5
2
218) Ispitajmo konvergenciju niza denisanog sa
r
1
= 1 r
n+1
=
1
3
(r
n
+ sinr
n
) : = 1, 2, . . .
Ako je niz konvergentan, odredimo njegovu granicnu vrednost. Za funkciju
q (r) =
1
3
(r + sinr) vazi q
0
(r) =
1
3
(r + cos r) pa je

q
0
(r)
< 1 za svako r
Prema Banahovomstavu niz je konvergentan. Iz jednacine r =
1
3
(r+ sinr)
= 3r = r + sinr = 2r sinr = 0 = granicna vrednost niza je r = 0
219) Niz (r
n
) je denisan pomocu
0 < r
1
< / r
n+1
=
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
a, / 0 : = 1, 2, . . .
Dokazimo da je niz konvergentan i odredimo njegovu granicnu vrednost.
Kako je a 0 onda je r
n+1
0 za svako : Ako jednakost r
n+1
=
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
prikazemo u obliku
r
n+1
=
_
a/
2
+/
2
/
2
+r
2
n
a + 1
=
_
/
2
(a+1) +r
2
n
/
2
a + 1
=
_
/
2
(a+1)
a + 1
+
r
2
n
/
2
a + 1
=
_
/
2
+
r
2
n
/
2
a + 1
tada prema r
1
< / = r
n
< / za svako : pa je niz
ogranicen. Iz jednakosti
r
n+1
r
n
=
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
r
n
=
_
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
r
n
_
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
+r
n
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
+r
n
=
a/
2
+r
2
n
a + 1
r
2
n
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
+r
n
=
a/
2
+r
2
n
ar
2
n
r
n
a + 1
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
+r
n
=
a
_
/
2
r
2
n
_
a + 1
_
a/
2
+r
2
n
a + 1
+r
n

zakljucujemo da je r
n+1
r
n
0 jer je r
n
< / Dakle, pored ogranicenosti
niz je monotono rastuci pa je konvergentan. Iz jednacine
r =
_
a/
2
+r
2
a + 1
= r
2
=
a/
2
+r
2
a + 1
= r
2
(a+1) =a/
2
+r
2
= ar
2
+r
2
=a/
2
+r
2
= r
2
= /
2
= r = / dobijamo granicnu vrednost r = /
220) Niz (r
n
) : dat je sa r
1
= 1 r
n
=
4
1 +r
n1
: = 2, 3, . . .
Za r
1
=1 = r
2
=
4
1+2 1
= 2, . . . pa se rekurzivnom formulom r
n
=
4
1+r
n1
generie niz sa pozitivnim clanovima. Kako je r
n+1
=
4
1+r
n
r
n
=
4
1+r
n1
onda imamo
r
n+1
r
n
=
4
1+r
n
4
1+r
n1
=
4(1+r
n1
)4(1+r
n
)
(1 +r
n
) (1 +r
n1
)
=
4+ 4r
n1
44r
n
(1 +r
n
)(1 +r
n1
)
=
4 (r
n1
r
n
)
(1 +r
n
) (1 +r
n1
)
=
4 (r
n
r
n1
)
(1 +r
n
) (1 +r
n1
)
=
4
1 +r
n1
. .
rn
1
1 +r
n
(r
n
r
n1
) =
r
n
1+r
n
. .
<1
(r
n
r
n1
) Kako je
r
n
1+r
n
< 1 odnosno [r
n+1
r
n
[ < [r
n
r
n1
[ onda prema Banahovom stavu
o nepokretnoj tacki niz konvergira. Iz jednacine a =
4
1 +a
= a (1 +a) = 4 =
a + a
2
=4 =a
2
+ a 4 = 0 =a
1,2
=
1
_
1+16
2
dobijamo granicnu vrednost
a =
1 +
_
17
2
jer a =
1
_
17
2
< 0 otpada
221) Niz a
n
dat je sa r
1
= a (a 0) r
n+1
=
r
n
+ 1
r
n
+ 2
(: > 1)
Iz date rekurentne formule vidimo da su svi clanovi niza pozitivni. Za funkciju
q (r) =
r + 1
r + 2
vazi q
0
(r) =
r + 2 (r + 1)
(r + 2)
2
=
1
(r + 2)
2
< 1 pa je niz konve-
rgentan. Granicnu vrednost r dobijamo iz jednacine r =
r + 1
r + 2
odakle je
r(r + 2) = r+1 = r
2
+2r = r+1 = r
2
+r1 = 0 = r
1,2
=
1
_
1 + 4
2

= r =
1 +
_
5
2
r =
1
_
5
2
< 0 otpada
222) Dat je niz r
n
denisan pomocu r
1
=a 1 r
n+1
=
r
n
+ 4
2r
n
+3
: = 1, 2, . . .
Dokazimo da je dati niz konvergentan i odredimo granicnu vrednost
Za q (r) =
r + 4
2r+3
vazi q
0
(r) =
2r+3 (r+4) 2
(2r + 3)
2
=
2r+3 2r8
(2r + 3)
2
=
5
(2r+3)
2
Za r 0 =

q
0
(r)
< 1 pa preslikavanje r
n+1
=
r
n
+ 4
2r
n
+ 3
ima osobinu kon-
trakcije ili suzavanja, odnosno niz je konvergentan. Iz jednacine r =
r + 4
2r + 3
r(2r + 3) = r+4 = 2r
2
+3r = r+4 = 2r
2
+2r4 = 0 = r
2
+r2 = 0
dobijamo granicnu vrednost 1
223) Niz (r
n
) denisan je sa
r
1
=
_
13 r
2
=
_
13 +
_
5 r
n+2
=
_
13 +
_
5 +r
n
Iz rekurentne formule dobijamo
r
1
=
_
13 r
2
=
_
13+
_
5 r
3
=
_
13+
_
5+
_
13 r
4
=
_
13+
_
5+
_
13+
_
5
Dati niz je ocigledno monotono rastuci
Kod svih clanova r
1
, r
3
, . . . , r
2n1
poslednji unutranji koren je
_
13
Kod svih clanova r
2
, r
4
, . . . , r
2n
poslednji unutranji koren je
_
5
Ako umesto tog poslednjeg korena
_
_
13 stavimo
_
16
_
5 stavimo
_
9
tada svi clanovi reda iznose 4 to nije teko proveriti. Dakle, niz je ogranicen
a samim tim je i konvergentan. Neka je granicna vrednost r Iz jednacine
r =
_
13 +
_
5 +r dobijamo r
2
= 13 +
_
5 +r = r
2
13 =
_
5 +r =
_
r
2
13
_
2
= 5 +r = r = 4 pa je granicna vrednost 4
224) Niz (a
n
) zadat je rekurzivnom formulom
a
1
= c (c 0) a
n+1
=
6 (1 +a
n
)
7 +a
n
: = 1, 2, . . .
Ispitajmo konvergenciju datog niza i odredimo njegovu granicnu vrednost
ako ona postoji. Iz formule
(1) a
n+1
=
6 (1 +a
n
)
7 +a
n
=
6 + 6a
n
7 +a
n
vidimo da je a
n
0 za a
1
= c c 0

Ako formulu (1) napiemo u obliku
a
n+1
=
6 + 6a
n
7 +a
n
=
6a
n
+ 42 38
7 +a
n
=
(6a
n
+ 42) 38
a
n
+ 7
= 6
38
a
n
+ 7
tada vidimo
da je za : 1, a
n
< 6 nezavisno od toga koliko je c Iz razlike
a
n+1
a
n
=
6 (1 +a
n
)
7 +a
n
a
n
=
6 + 6a
n
7 +a
n

7a
n
+a
2
n
7 +a
n
=
6 + 6a
n
7a
n
a
2
n
7 +a
n
=
a
n
a
2
n
+6
7 +a
n
=
a
2
n
+a
n
6
7 +a
n
=
(a
n
2)(a
n
+3)
7 +a
n
=
a
n
+3
7+a
n
(a
n
2)
vidimo:
Ako je a
1
= c < 2 tada niz monotono raste jer je a
n+1
a
n
0
Ako je a
1
= c 2 tada niz monotono opada jer je a
n+1
a
n
< 0
Dakle, lim
n!+1
a
n
= 2
Reenje 11 Za funkciju q (r) =
6 (1 +r)
7 +r
=
6 + 6r
7 +r
vazi
q
0
(r) =
6 (7 +r) (6 + 6r)
(7 +r)
2
=
42 + 6r 6 6r
(7 +r)
2
=
36
(7 +r)
2
Za r 0 =

q
0
(r)
< 1 pa preslikavanje (1) ima osobinu kontrakcije ili

suzavanja, odnosno niz konvergira

Redovi
Napomena ! Operator

( sigma ) koristimo za skraceno oznacavanje
zbira nekog brojevnog niza kada je
n
I=1
a
I
= a
1
+a
2
+a
3
+ +a
n
, odnosno
1
Sigma zbira jednak je zbiru sigmi, odnosno

n
I=1
( a
I
+/
I
) =
n
I=1
a
I
+
n
I=1
/
I
2
Sigma razlike jednak je razlici sigmi, odnosno

n
I=1
( a
I
/
I
) =
n
I=1
a
I
I=1
/
I
3
I=1
c = c
n
I=1
= c : c - konstanta
4
I=1
/ a
I
= /
n
I=1
a
I
/ 1
7
|=0
7 t = 7
7
|=0
t = 7 ( 0 + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 ) = 7 28 = 196
225) Ispitajmo konvergenciju numerickog reda
+1
n=1
:!
:
n
Primenom Dalamberovog kriterijuma dobijamo
lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
(:+1)!
(:+1)
n+1
:!
:
n
= lim
n!+1
(:+1)! :
n
:! (:+1)
n+1
= lim
n!+1
:! (:+1) :
n
:! (:+1) (:+1)
n
= lim
n!+1
:
n
(: + 1)
n
= lim
n!+1
:
n
:
n
(: + 1)
n
:
n
= lim
n!+1
1
_
: + 1
:
_
n
= lim
n!+1
1
_
1 +
1
:
_
n
=
1
lim
n!+1
_
1 +
1
:
_
n
. .
t
=
1
c
< 1
Red
+1
n=1
:!
:
n
je konvergentan.
+1
n=1
(:!)
2
(2:)!

lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
_
(: + 1)!
_
2
_
2 (: + 1)
_
!
(:!)
2
(2:)!
= lim
n!+1
(2:)!
_
(: + 1)!
_
2
(:!)
2
_
2 (: + 1)
_
!
= lim
n!+1
(2:)!
_
:! (:+1)
_
2
(:!)
2
_
2 (:+1)
_
!
= lim
n!+1
(2:)! (:!)
2
(: + 1)
2
(:!)
2
(2:)! (2:+1)(2:+2)
= lim
n!+1
(: + 1)
2
(2: + 1) (2: + 2)
= lim
n!+1
(: + 1)
2
(2: + 1) 2(: + 1)
= lim
n!+1
: + 1
2 (2: + 1)
= lim
n!+1
1 +
1
:
2
_
2 +
1
:
_ =
1
4
< 1
Red
+1
n=1
(:!)
2
(2:)!
je konvergentan.
+1
n=1
a
n
:!
a 0
lim
n!+1
n
n+1
n
n
= lim
n!+1
a
n+1
(: + 1)!
a
n
:!
= lim
n!+1
:! a
n+1
(: + 1)! a
n
= lim
n!+1
:! a
n
a
:! (: + 1) a
n
= lim
n!+1
a
: + 1
= lim
n!+1
a
:
1 +
1
:
= 0
Red
+1
n=1
a
n
:!
a 0 je konvergentan.
+1
n=1
(a :)
n
:!
a 0
lim
n!+1
n
n+1
n
n
= lim
n!+1
_
a (: + 1)
_
n+1
(: + 1)!
(a :)
n
:!
= lim
n!+1
:!
_
a (: + 1)
_
n+1
(: + 1)! (a :)
n
= lim
n!+1
:!
_
a (: + 1)
_
n
_
a (: + 1)
_
:! (: + 1) (a :)
n
= lim
n!+1
a
_
a (: + 1)
_
n
(a :)
n

=a lim
n!+1
_
a (:+1)
a :
_
n
=a lim
n!+1
_
:+1
:
_
n
=a lim
n!+1
_
1+
1
:
_
n
. .
t
=a c
Za a c < 1 = a <
1
c
red je konvergentan.
Za a c 1 = a
1
c
red je divergentan.
Za a c = 1 = a =
1
c
dobijamo red
+1
n=1
_
1
c
:
_
n
:!
=
+1
n=1
_
:
c
_
n
:!
=
+1
n=1
:
n
c
n
:!
=
+1
n=1
:
n
c
n
:!
STOP! Stirlingova formula :! s :
n
c
n
_
2 : :
aproksimira vrednost :! i to sve preciznije ako je vrednost prirodnog broja :
veca, odnosno pokazuje da je desna strana prethodne relacije asimptotska (s)
vrednost od :! Dakle, ako : tada vazi Stirlingova formula
:! s :
n
c
n
_
2 : :
Ponovimo, desna strana Stirlingove formule je bliza levoj strani ako je prir-
odni broj : veci. Ako : tada oznaka s ozancava da je lim
n!1
a
n
/
n
= 1 kada
kazemo da su a
n
i /
n
ekvivalentne velicine. Sada dovrimo zadatak.
Primenom Stirlingove formule, opti clan prethodnog reda iznosi
a
n
=
:
n
c
n
:!
s
:
n
c
n
:
n
c
n
_
2 :
=
1
_
2 :
s
1
_
2
1
:
1
2
Kako red
+1
n=1
1
:
1
2
divergira, onda prema drugom poredbenom kriterijumu
za a =
1
c
dati red divergira.
+1
n=1
:(: + 1)
7
n
lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
(: + 1)
_
(: + 1) + 1
_
7
n+1
:(: + 1)
7
n
= lim
n!+1
7
n
(: + 1) (: + 2)
7
n+1
:(: + 1)
= lim
n!+1
7
n
(: + 2)
7
n
7:
= lim
n!+1
: + 2
7
n
= lim
n!+1
:
_
1 +
2
:
_
: 7
=
1
7
< 1
pa je red konvergentan.

+1
n=1
1
: 7
n
lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
1
(:+1) 7
n+1
1
: 7
n
= lim
n!+1
: 7
n
(:+1) 7
n+1
= lim
n!+1
: 7
n
(:+1) 7
n
7
= lim
n!+1
:
7 ( : + 1 )
= lim
n!+1
1
7
_
1 +
1
:
_ =
1
7
< 1
pa je red konvergentan.
+1
n=1
1
: + (log :)
2
Kako je harmonijski red
+1
n=1
1
:
divergentan, onda konvergenciju datog reda
mozemo ispitati primenom uporednog kriterijuma uporeivanjem opteg clana
datog reda sa
1
:
kada imamo
lim
n!+1
1
:
a
n
= lim
n!+1
1
:
1
: + (log :)
2
= lim
n!+1
: + (log :)
2
:
= lim
n!+1
_
1 +
(log :)
2
:
_
= 1+ lim
n!+1
(log :)
2
:
J.1.
== 1+ lim
n!+1
2 log :
1
:
1
= 1+ lim
n!+1
2 log :
:
J.1.
==
= 1 + lim
n!+1
2
1
:
1
. .
0
= 1 pa dati red divergira
232) Dokazimo jednakost (1)
_
r
n1
c
1
r
_
(n)
=
(1)
n
c
1
r
r
n+1
:
0
Za : = 0 jednakost (1) vazi jer je
_
r
1
c
1
r
_
(0)
=
c
1
r
r
a to je jednako desnoj
strani jednakosti (1) za : = 0 Iz razvoja c
|
= 1 +t +
t
2
2!
+ +
t
|
/!
+
za t =
1
r
dobijamo c
1
r
= 1 +
1
r
+
1
2!
1
r
2
+ +
1
/!
1
r
|
+ na osnovu cega je
r
n1
c
1
r
= r
n1
+r
n2
+
1
2!
r
n3
+ +
1
(: 2)!
r +
1
(: 1)!
+
1
:!
1
r
+

+
1
(: +/ 1)!
1
r
|
+
Ako levu i desnu stranu ove jednakosti diferenciramo : puta, tada prvi clanovi
zakljucno sa
1
(: 1)!
otpadaju. Kako je
_
1
r
|
_
(n)
= (1)
n
/ (/ +1) (/ +: 1)
r
|+n
onda dobijamo
_
r
n1
c
1
r
_
(n)
=
+1
|=1
(1)
n
1
(: +/ 1)!
/ (/ + 1) (/ +: 1)
r
|+n
Ako brojilac i imenilac pod sumom proirimo sa (/ 1)! tada dobijamo
_
r
n1
c
1
r
_
(n)
= (1)
n
+1
|=1
1
(/ 1)!
1
r
|+n
= (1)
n
1
r
n+1
+1
|=1
1
(/ 1)!
1
r
|1
= (1)
n
1
r
n+1
c
1
r
Stepeni - potencijalni redovi
Stepeni ili potencijalni redovi su najvazniji funkcionalni redovi sa prome-
nljivim clanovima gde je svaki clan funkcija (a
n
r
n
) odnosno proizvod neke
konstante (a
n
) i stepena promenljive (r
n
) kome je izlozilac (:) ceo pozi-
tivan broj ili nula. Opti oblik stepenog ili potencijajlnog reda glasi
(1) a
0
+a
1
r +a
2
r
2
+ +a
n
r
n
+ =
+1
n=0
a
n
r
n
: = 0, 1, 2, . . .
gde su brojevi a
0
, a
1
, a
2
, . . . , a
n
, koecijenti stepenog reda.
Za r = 0 svaki stepeni red je konvergentan jer zbir njegovih prvih : clanova
(o
n
) tezi nekoj i odreenoj granici kada : neograniceno raste.
Za r ,= 0 neki stepeni redovi su divergentni jer zbir njihovih prvih : clanova
(o
n
) ne tezi nekoj odreenoj i konacnoj granici kada : neograniceno raste
1! r
1
+ 2! r
2
+ +:! r
n
+ + =
+1
n=1
:! r
n
Poluprecnik konvergencije stepenog reda
+1
n=0
a
n
r
n
mozemo odrediti Dalamberovim kriterijumom kada analiziramo red
+1
n=0
[a
n
[[r[
n
Prema Dalamberovom kriterijumu red apsolutno konvergira ako je
lim
n!+1
[ a
n+1
[ [ r[
n+1
[ a
n
[ [ r[
n
= lim
n!+1
[ a
n+1
[ [ r[
n
[ r[
[ a
n
[ [ r[
n
= [ r[ lim
n!+1
[ a
n+1
[
[ a
n
[
< 1

odnosno ako je
[ r[ <
1
lim
n!+1
[a
n+1
[
[ a
n
[
= lim
n!+1
a
n
a
n+1
Ukoliko granicna vrednost lim

n!+1
a
n
a
n+1
postoji, tada prema Dalamberovom kriterijumu poluprecnik konvergencije iznosi

1 =
1
lim
n!+1
a
n+1
a
n
ili 1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
Prema Koijevom kriterijumu, stepeni red

+1
n=0
a
n
r
n
apsolutno konvergira ako je
lim
n!+1
n
_
[ a
n
[ [ r[
n
= [ r[ lim
n!+1
n
_
[ a
n
[ < 1 odnosno [ r[ <
1
lim
n!+1
n
_
[ a
n
[
Ako granicna vrednost lim
n!+1
n
_
[ a
n
[ postoji, tada prema Koijevom kriteri-
jumu poluprecnik konvergencije iznosi
1 =
1
lim
n!+1
n
_
[ a
n
[
Ako je lim
n!1
n
_
[ a
n
[ = + tada red konvergira samo za r = 0 kada je 1 = 0
Ako je lim
n!+1
n
_
[ a
n
[ = 0 tada je 1 = +
Primenu Dalamberovog i Koijevog kriterijuma konvergencije prikazimo sle-
decim primerima:
233) Za funkciju ) (r) = c
r
imamo
) (r) = c
r
)
0
(r) = c
r
)
00
(r) = c
r
)
(n)
(r) = c
r
odnosno
) (0) = c
0
= 1 )
0
(0) = 1 )
00
(0) = 1 )
(n)
(0) = 1
Zamenom u Maklorenovu formulu
) (r) = ) (0) +
)
0
(0)
1!
r +
)
00
(0)
2!
r
2
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+
=
) (0)
0!
r
0
+
)
0
(0)
1!
r
1
+
)
00
(0)
2!
r
2
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+
=
+1
n=0
)
(n)
(0)
:!
r
n
dobijamo
c
r
=
1
0!
r
0
+
1
1!
r
1
+
1
2!
r
2
+ +
1
:!
r
n
+ =
+1
n=0
1
:!
r
n
Opti clan dobijenog reda je a
n
r
n
gde su a
n
=
1
:!
a
n+1
=
1
(: + 1)!

pa njegov poluprecnik konvergencije iznosi
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
1
:!
1
(: + 1)!
= lim
n!+1
(: + 1)!
:!
= lim
n!+1
:! (: + 1)
:!
= lim
n!+1
(: + 1) = +
pa je red
+1
n=0
1
:!
r
n
konvergentan ako r (, + )
234) Ispitajmo konvergenciju potencijalnog reda
+1
n=1
r
n
a
n
(a + 1) (a +:)
a 0 Za a = 2 odredimo sumu reda.
Prema Dalamberovom kriterijumu, poluprecnik potencijalnog reda
+1
n=1
n
n
r
n
iznosi 1 = lim
n!1
n
n
n
n+1
U datom slucaju imamo

n
n
=
a
n
(a + 1) (a +:)
odnosno
n
n+1
=
a
n+1
(a + 1) (a +:) (a +: + 1)
=
a
n
a
(a + 1) (a +:) (a +: + 1)
1 = lim
n!1
a
n
(a + 1) (a +:)
a
n
a
(a + 1) (a +:) (a +: + 1)
= lim
n!1
a +: + 1
a
= +
pa dati potencijalni red konvergira za svako konacno r Iz razvoja
c
|
= 1 +t +
t
2
2!
+
t
3
3!
+
t
4
4!
+ +
t
n
:!
+ =
+1
n=1
t
n
:!
dobijamo
t
3
3!
+
t
4
4!
+ +
t
n
:!
+ = c
|
1 t
t
2
2!
odnosno
t
1+2
(1 + 2)!
+
t
2+2
(2 + 2)!
+ +
t
n+2
(: + 2)!
+ = c
|
1 t
t
2
2!
ili
(1)
+1
n=1
t
n+2
(: + 2)!
= c
|
1 t
t
2
2
Za a = 2 suma datog reda iznosi
o (r) =
+1
n=1
r
n
2
n
3 4 (2 +:)
=
+1
n=1
(2r)
n
3 4 (: + 2)
=
+1
n=1
2 (2r)
n
2
_
3 4 (: + 2)
_

= 2
+1
n=1
(2r)
n
2 3 4 (: + 2)
= 2
+1
n=1
(2r)
n
(: + 2)!
= 2
+1
n=1
(2r)
n+2
(2r)
2
(: + 2)!
=
2
(2r)
2
+1
n=1
(2r)
n+2
(: + 2)!
Prema formuli (1) za t = 2r imamo
o (r) =
2
(2r)
2
_
c
2r
1 2r
(2r)
2
2
_
=
1
2r
2
_
c
2r
1 2r 2r
2
_
r ,= 0
Za r = 0 imamo o (0) = 0
235) Odredimo sumu zbirljivog reda
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:(: + 1)
+ Kako je
1
:( : + 1 )
=
: + 1 :
:( : + 1 )
=
: + 1
:( : + 1 )

:
:( : + 1 )
=
1
:

1
: + 1
onda oznacavanjem prvih : clanova reda sa o
n
imamo
o
n
=
_
1
1
2
_
+
_
1
2

1
3
_
+ +
_
1
: 1

1
:
_
+
_
_
1
:

1
: + 1
_
_
= 1
1
: + 1
pa suma datog reda iznosi
o = lim
n!1
o
n
= lim
n!1
_
1
1
: + 1
_
= 1 Dakle, kada : tada je
1
1 2
+
1
2 3
+
1
3 4
+ +
1
:( : + 1 )
= 1
236) Odredimo sumu zbirljivog reda
1
1 3
+
1
2 4
+
1
3 5
+ +
1
:( : + 2 )
+ Kako je
1
:( : + 2 )
=
1
2
2
:( : + 2 )
=
1
2
: + 2 :
:( : + 2 )
=
1
2
_
: + 2
:( : + 2 )

:
:( : + 2 )
_
=
1
2
_
1
:

1
: + 2
_
onda za prvih : clanova reda (o
n
) imamo
2 o
n
=
_
1
1
3
_
+
_
_
1
2

1
4
_
_
+
_
1
3

1
5
_
+ +
_
1
: 2

1
:
_
+
+
_
_
1
: 1

1
: + 1
_
_
+
_
_
1
:

1
: + 2
_
_
= 1 +
1
2
1
: + 1
1
: + 2
= 1 +
1
2

_
1
: + 1
+
1
: + 2
_
pa je

2 o = lim
n!1
2 o
n
= lim
n!1
_
1 +
1
2

_
1
: + 1
+
1
: + 2
__
=
3
2
ili o =
3
4
Kada : tada je
1
1 3
+
1
2 4
+
1
3 5
+ +
1
:( : + 2 )
=
3
4
237) a) Odredimo poluprecnik konvergencije potencijalnog reda
+1
n=0
:
2
+1
2
n
:!
r
n
i izracunajmo njegovu sumu
b) Primenom dobijenog rezultata odredimo zbir numerickog reda
+1
n=0
:
2
+ 1
:!
a) Kako je a
n
=
:
2
+ 1
2
n
:!
odnosno a
n+1
=
(: + 1)
2
+ 1
2
n+1
(: + 1)!
=
(: + 1)
2
+ 1
2
n
2 (: + 1)!
onda primenom Dalamberovog kriterijuma dobijamo
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
:
2
+ 1
2
n
:!
(: + 1)
2
+ 1
2
n
2 (: + 1)!
= lim
n!+1
2 2
n
_
:
2
+ 1
_
(: + 1)!
2
n
:!
_
(: + 1)
2
+ 1
_
= 2 lim
n!+1
_
:
2
+ 1
_
:! (: + 1)
:! (:
2
+ 2: + 2)
= 2 lim
n!+1
_
:
2
+ 1
_
(: + 1)
:
2
+ 2: + 2
= 2 lim
n!+1
:
3
+:
2
+: + 1
:
2
+ 2: + 2
= +
Kako je
+1
n=0
:
2
+ 1
2
n
:!
r
n
=
+1
n=0
:
2
2
n
:!
r
n
. .
S1(r)
+
+1
n=0
r
n
2
n
:!
. .
S2(r)
onda sume o
1
(r) i o
2
(r) dobijamo sledecim postupkom
o
1
(r) =
+1
n=1
:
2
2
n
:!
r
n
=
+1
n=1
:
2
:!
_
r
2
_
n
=
+1
n=1
:
2
:(: 1)!
_
r
2
_
n
=
+1
n=1
:
(: 1)!
_
r
2
_
n
=
+1
n=1
(: 1) + 1
(: 2) (: 1)!
_
r
2
_
n
=
+1
n=1
: 1
(: 2) (: 1)!
_
r
2
_
n
+
+1
n=1
1
(: 2) (: 1)!
_
r
2
_
n
=
+1
n=1
1
(: 2)!
_
r
2
_
n
+
+1
n=1
1
(: 1)!
_
r
2
_
n
=
+1
n=1
_
r
2
_
2
(: 2)!
_
r
2
_
n2
+
+1
n=1
r
2
(: 1)!
_
r
2
_
n1

=
_
r
2
_
2
+1
n=1
1
(: 2)!
_
r
2
_
n2
+
+1
n=1
r
2
1
(: 1)!
_
r
2
_
n1
Kako je c
r
=
+1
n=0
1
:!
r
n
onda ablonskim uporeivanjem sa prethodnom
relacijom, odnosno stavljanjem (: 2) umesto : i
r
2
umesto r dobijamo
o
1
(r) =
_
r
2
_
2
c
r
2
+
r
2
c
r
2
o
2
(r) =
+1
n=0
r
n
2
n
:!
=
+1
n=0
1
:!
_
r
2
_
n
= c
r
2
pa je
o (r) = o
1
(r) +o
2
(r) =
r
2
4
c
r
2
+
r
2
c
r
2
+c
r
2
= c
r
2
_
r
2
4
+
r
2
+ 1
_
b) Ako u dobijeni rezultat ili dati potencijalni red stavimo r = 2 tada dobij-
amo zbir numerickog reda, odnosno
+1
n=0
:
2
+ 1
:!
= c
2
2
_
4
4
+
2
2
+ 1
_
= 3c
Ako u dati potencijalni red stavimo r = 1 tada dobijamo numericki red
+1
n=0
:
2
+ 1
2
n
:!
to je razlicito od
+1
n=0
:
2
+ 1
:!
Meutim, ako u dati potencijalni red stavimo r = 2 tada dobijamo dati nume-
ricki red, odnosno
+1
n=0
:
2
+ 1
2
n
:!
2
n
=
+1
n=0
:
2
+ 1
:!
Sumu datog potencijalnog reda
+1
n=0
:
2
+ 1
2
n
:!
r
n
mozemo dobiti i smenom
r
2
= t kada imamo
+1
n=0
:
2
+ 1
:!
t
n
Na primer, sumu reda
+1
n=0
:
2
+ 1
3
n
:!
r
n
mozemo dobiti i smenom
r
3
= t kada je
o (r) =
+1
n=0
:
2
+ 1
:!
t
n
=
+1
n=0
:
2
:!
t
n
+
+1
n=0
1
:!
t
n
. .
t
t
= c
|
+
+1
n=1
:
2
:(: 1)!
t t
n1
= c
|
+t
+1
n=1
:
(: 1)!
t
n1
= c
|
+t
+1
n=1
(: 1) + 1
(: 1)!
t
n1
= c
|
+t
+1
n=1
(: 1) + 1
(: 2) (: 1)!
t
n1
= c
|
+t
+1
n=1
t
n1
(: 2)!
+t
+1
n=1
t
n1
(: 1)!
. .
t
t

= c
|
+t
2
+1
n=1
t
n2
(: 2)!
+t c
|
= c
|
+t
2
c
|
+t c
|
= c
|
_
t
2
+t + 1
_
= c
r
3
_
r
2
9
+
r
3
+ 1
_
238) Odredimo poluprecnik konvergencije reda
+1
n=1
(7)
n
r
n
a zatim ispitajmo konvergenciju na krajevima intervala
Opti clan datog reda je a
n
r
n
gde su a
n
= (7)
n
a
n+1
= (7)
n+1
kada
njegov poluprecnik konvergencije iznosi
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
(7)
n
(7)
n+1
= lim
n!+1
(7)
n
(7)
n
(7)
=
1
7
pa je red apsolutno konvergentan za r
_
1
7
,
1
7
_
Zamenom r =
1
7
i r =
1
7
u dati potencijalni red dobijamo
+1
n=1
(7)
n
_
1
7
_
n
=
+1
n=1
(7)
n
1
(7)
n
=
+1
n=1
1 odnosno
+1
n=1
(7)
n
_
1
7
_
n
=
+1
n=1
7
n
(1)
n
7
n
=
+1
n=1
(1)
n
Opti clan prethodnih redova ne tezi nuli kada : pa interval konver-
gencije datog stepenog reda iznosi
_
1
7
,
1
7
_
239) Odredimo poluprecnik konvergencije stepenog reda
+1
n=1
_
1 +
1
:
_
n
2
r
n
a zatim ispitajmo konvergenciju na krajevima intervala.
Ovde je pogodno primeniti Koijev kriterijum kada poluprecnik konvergen-
cije datog reda iznosi
1 =
1
lim
n!+1
n
_
a
n
=
1
lim
n!+1
n
_
_
1 +
1
:
_
n
2
=
1
lim
n!+1
n
_
__
1 +
1
:
_
n
_
n
=
1
lim
n!+1
_
1+
1
:
_
n
. .
t
=
1
c
pa je red apsolutno konvergentan za r
_
1
c
,
1
c
_

Zamenom r =
1
c
u dati red, dobijamo
+1
n=1
_
1+
1
:
_
n
2 _
1
c
_
n
=
+1
n=1
_
1+
1
:
_
n
2
(1
n
)
c
n
=
+1
n=1
(1)
n
_
1+
1
:
_
n
2
1
c
n
. .
.
=
+1
n=1
(1)
n
Proverimo postojanje potrebnog uslova za konvergenciju dobijenog naizm-

enicnog reda, odnosno odredimo granicnu vrednost lim
n!1

Kako je c
ln o
= a ( a 0 )
a
n
a
n
= a
n
a
n
= a
nn
onda imamo
lim
n!+1
= lim
n!1
_
1 +
1
:
_
n
2
1
c
n
= lim
n!+1
_
1 +
1
:
_
n
2
c
n
= lim
n!+1
c
ln
1+
1
n
n
2
c
n
= lim
n!+1
c
n
2
ln
1+
1
n
c
n
= lim
n!+1
c
n
2
ln
1+
1
n
c
n
= lim
n!+1
c
n
2
ln
1+
1
n
n
= lim
n!+1
c
n
2
ln
1+
1
n
1
n
= c
lim
n!+1
n
2
ln
1+
1
n
1
n
Kako je
lim
n!+1
:
2
_
ln
_
1 +
1
:
_
1
:
_
= lim
n!+1
ln
_
1 +
1
:
_
1
:
1
:
2
onda smenom
1
:
= t
kada za : + = t 0 i primenom Lopitalovog pravila (L.P.) dobijamo
lim
|!0
ln(1 +t) t
t
2
J.1.
== lim
|!0
1
1 +t
1
2t
J.1.
== lim
|!0
1
2
=
1
2
odnosno
lim
n!+1
= lim
n!+1
_
1+
1
:
_
n
2
1
c
n
= c
1
2
=
1
_
c
,= 0 pa je prethodni naizmenicni
(alternativni) red divergentan jer nije ispunjen potreban uslov za njegovu ko-
nvergenciju. Zamenom r =
1
c
u dati red dobijamo
+1
n=1
_
1 +
1
:
_
n
2 _
1
c
_
n
=
+1
n=1
_
1 +
1
:
_
n
2
1
c
n
Kako granicna vrednost opteg clana prethodnog numerickog reda iznosi
lim
n!+1
_
1+
1
:
_
n
2
1
c
n
= = c
1
2
=
1
_
c
,= 0 onda dobijeni numericki red di-
vergira jer nije ispunjen potreban uslov za njegovu konvergenciju pa je
interval konvergencije datog stepenog reda
_
1
c
,
1
c
_

Tejlorov i Maklorenov red
U intervalu konvergencije stepeni red
) (r) = a
0
+a
1
r +a
2
r
2
+ +a
n
r
n
+ =
+1
n=0
a
n
r
n
mozemo diferencirati ili integraliti clan po clan, kada za [ r[ < 1 imamo
)
0
(r) = a
1
+a
2
2r+a
3
3r
2
+ +a
n
:r
n1
+ =
+1
n=1
a
n
:r
n1
=
+1
n=0
(a
n
r
n
)
0
odnosno
r
_
0
)(t)dt = a
0
r
_
0
dt+a
1
r
_
0
t dt+a
2
r
_
0
t
2
dt+ +a
n
r
_
0
t
n
dt+ =
+1
n=0
_
_
a
n
r
_
0
t
n
dt
_
_
= a
0
r +a
1
r
2
2
+a
2
r
3
3
+ +a
n
r
n+1
: + 1
+ =
+1
n=0
a
n
r
n+1
: + 1
Uzastopnim diferenciranjem stepenog reda
) (r) = a
0
+a
1
r +a
2
r
2
+a
3
r
3
+ +a
n
r
n
+ dobijamo
)
0
(r) = a
1
+ 2 a
2
r + 3 a
3
r
2
+ +:a
n
r
n1
+
)
00
(r) = 2 a
2
+ 3 2 a
3
r +:( : 1 ) a
n
r
n2
+
)
000
(r) = 3 2 a
3
+:( : 1 ) ( : 2 ) a
n
r
n3
+
.
.
.
)
(n)
(r) = :( : 1 ) ( : 2 ) 3 2 a
n
+
Zamenom r = 0 u prethodnim relacijama dobijamo
) (0) = a
0
)
0
(0) = a
1
)
00
(0) = 2 a
2
)
000
(0) = 3 2 a
3
odnosno
)
(n)
(0) = :( : 1 ) ( : 2 ) 3 2 a
n
pa su Tejlorovi koecijenti stepenog reda
a
0
= ) (0) =
) (0)
0!
a
1
= )
0
(0) =
)
0
(0)
1!
a
2
=
)
00
(0)
2
=
)
00
(0)
2!
a
3
=
)
000
(0)
3 2
=
)
000
(0)
3!
ili a
n
=
)
(n)
(0)
:( : 1 ) ( : 2 ) 3 2
=
)
(n)
(0)
:!
Ako vrednosti Tejlorovih koecijenata zamenimo u pocetni stepeni red, tada
dobijamo Tejlorov razvoj funkcije ) (r) u okolini tacke r = 0 ili Makl-
orenov razvoj
) (r) =
) (0)
0!
+
)
0
(0)
1!
r +
)
00
(0)
2!
r
2
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+ =
+1
n=0
)
(n)
(0)
:!
r
n

= ) (0) +)
0
(0) r +
)
00
(0)
2!
r
2
+
)
000
(0)
3!
r
3
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+
Uzastopnim diferenciranjem opteg oblika stepenog reda
)(r) = a
0
+a
1
( r r
0
) +a
2
( r r
0
)
2
+ +a
n
( r r
0
)
n
+
=
+1
n=0
a
n
( r r
0
)
n
dobijamo
)
0
(r) = a
1
+ 2 a
2
( r r
0
) + 3 a
3
( r r
0
)
2
+ +:a
n
( r r
0
)
n1
+
)
00
(r) = 2 a
2
+ 3 2 a
3
( r r
0
) + +:( : 1 ) a
n
( r r
0
)
n2
+
)
000
(r) = 3 2 a
3
+:( : 1 ) ( : 2 ) a
n
( r r
0
)
n3
+
.
.
.
)
(n)
(r) = :( : 1 ) ( : 2 ) 3 2 a
n
+
Zamenom r = r
0
u prethodnim relacijama dobijamo
) (r
0
) = a
0
)
0
(r
0
) = a
1
)
00
(r
0
) = 2 a
2
)
000
(r
0
) = 3 a
3
odnosno
)
(n)
(r
0
) = :( : 1 ) ( : 2 ) 3 2 a
n
pa su Tejlorovi koecijenti stepenog reda:
a
0
= ) (r
0
) =
) (r
0
)
0!
a
1
= )
0
(r
0
) =
)
0
(r
0
)
1!
a
2
=
)
00
(r
0
)
2
=
)
00
(r
0
)
2!
a
3
=
)
000
(r
0
)
3 2
=
)
000
(r
0
)
3!
ili a
n
=
)
(n)
(r
0
)
:( : 1 ) ( : 2 ) 3 2
=
)
(n)
(r
0
)
:!
Zamenom koecijenata u opti oblik stepenog reda dobijamo Tejlorov razvoj
)(r) =
)(r
0
)
0!
+
)
0
(r
0
)
1!
(rr
0
)+
)
00
(r
0
)
2!
(rr
0
)
2
+ +
)
(n)
(r
0
)
:!
(rr
0
)
n
+
=
+1
n=0
)
(n)
(r
0
)
:!
( r r
0
)
n
odnosno
)(r) = )(r
0
) +)
0
(r
0
)(rr
0
) +
)
00
(r
0
)
2!
(rr
0
)
2
+ +
)
(n)
(r
0
)
:!
(rr
0
)
n
+
Za r
0
= 0 Tejlorov razvoj se svodi na Maklorenov razvoj to se moze dobiti
i smenom r r
0
= t Dakle, funkciju )(r) mozemo zameniti ili aproksimirati
Tejlorovim polinomom
) (r) ~ 1
n
(r) = ) (r
0
) +
)
0
(r
0
)
1!
(r r
0
) + +
)
(n)
(r
0
)
:!
(r r
0
)
n
kada tacna jednakost glasi
) (r) = ) (r
0
) +
)
0
(r
0
)
1!
(r r
0
) + +
)
(n)
(r
0
)
:!
(r r
0
)
n
+1
n
(r) gde je
1
n
(r) = ) (r) 1
n
(r) greka aproksimacije! O njoj vie u nastavku!

Ako funkcija ) (r) ima sve izvode, do beskonacnosti, tada imamo Tejlorov razvoj
)(r) = )(r
0
) +
)
0
(r
0
)
1!
(r r
0
) + +
)
(n)
(r
0
)
:!
(r r
0
)
n
+
Ako je r
0
= 0 tada se prethodna jednakost svodi na Maklorenov razvoj
)(r) = )(0) +
)
0
(0)
1!
r + +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+ =
+1
n=0
)
(n)
(0)
:!
r
n
240) Za ) (r) = sinr imamo
)
0
(r) = cos r )
00
(r) = sinr )
000
(r) = cos r )
(n)
(r) = sinr, . . .
pa vidimo da je svaki cetvrti izvod isti, odnosno
) (r) = )
(4)
(r) = )
(8)
(r) = = sinr
)
0
(r) = )
(5)
(r) = )
(9)
(r) = = cos r
)
00
(r) = )
(6)
(r) = )
(10)
(r) = = sinr
)
000
(r) = )
(7)
(r) = )
(11)
(r) = = cos r Primetimo i sledece
) (r) = sinr = sin
_
r + 0

2
_
)
000
(r) = cos r = sin
_
r + 3

2
_
ili
)
0
(r) = cos r = sin
_
r + 1

2
_
)
(n)
(r) = sin
_
r +:

2
_
pa je
)
00
(r) = sinr = sin
_
r + 2

2
_
)
(n)
(0) = sin
_
0 +:

2
_
= sin
_
:

2
_
odnosno
) (0) = sin
_
0

2
_
= 0 )
0
(0) = sin
_
1

2
_
= 1
)
00
(0) = sin
_
2

2
_
= 0 )
000
(0) = sin
_
3

2
_
= 1
)
(4)
(0) = sin
_
4

2
_
= 0 )
(5)
(0) = sin
_
5

2
_
= 1
)
(6)
(0) = sin
_
6

2
_
= 0 )
(7)
(0) = sin
_
7

2
_
= 1
U tacki r = 0 svi izvodi parnog stepena funkcije ) (r) = sinr imaju vrednost
)
(2n)
(0) = 0 a izvodi neparnog stepena imaju vrednost )
(2n1)
(0) = (1)
n1
pa Maklorenov razvoj
) (r) = ) (0) +
)
0
(0)
1!
r
1
+
)
00
(0)
2!
r
2
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+ =
+1
n=0
)
(n)
(0)
:!
r
n
glasi
sinr =
r
1
1!

r
3
3!
+
r
5
5!
+(1)
n1
r
2n1
(2: 1)!
+ =
+1
n=0
(1)
n1
r
2n1
(2: 1)!
sinr =
+1
n=0
(1)
n1
r
2n1
( 2: 1 )!

241) Za ) (r) = cos r imamo
)
0
(r) = sinr )
00
(r) = cos r )
000
(r) = sinr )
(4)
(r) = cos r, . . .
odakle primecujemo da je svaki cetvrti izvod isti, odnosno
) (r) = )
(4)
(r) = )
(8)
(r) = = cos r
)
0
(r) = )
(5)
(r) = )
(9)
(r) = = sinr
)
00
(r) = )
(6)
(r) = )
(10)
(r) = = cos r
)
000
(r) = )
(7)
(r) = )
(11)
(r) = = sinr Primetimo i sledece
) (r) = cos r = cos
_
r + 0

2
_
)
000
(r) = sinr = cos
_
r + 3

2
_
ili
)
0
(r) = sinr = cos
_
r + 1

2
_
)
(n)
(r) = cos
_
r +:

2
_
pa je
)
00
(r) = cos r = cos
_
r + 2

2
_
)
(n)
(0) = cos
_
0 +:

2
_
= cos
_
:

2
_
odnosno
) (0) = cos
_
0

2
_
= 1 )
0
(0) = cos
_
1

2
_
= 0
)
00
(0) = cos
_
2

2
_
= 1 )
000
(0) = cos
_
3

2
_
= 0
)
(4)
(0) = cos
_
4

2
_
= 1 )
(5)
(0) = cos
_
5

2
_
= 0
)
(6)
(0) = cos
_
6

2
_
= 1 )
(7)
(0) = cos
_
7

2
_
= 0
U tacki r = 0 svi izvodi parnog stepena funkcije ) (r) = cos r imaju vrednost
)
(2n)
(0) = (1)
n
a svi izvodi neparnog stepena imaju vrednost )
(2n1)
(0) = 0
pa Maklorenov razvoj funkcije ) (r) = cos r glasi
cos r = 1
r
2
2!
+
r
4
4!
+ (1)
n
r
2n
( 2:)!
+ =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
( 2:)!
cos r =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
(2:)!
242) Razvijmo u Maklorenov red ) (r) = sin
2
r i ) (r) = cos
2
r Kako je
sin
2
r =
1
2
( 1 cos 2r) odnosno cos r =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
( 2:)!
onda imamo
sin
2
r =
1
2
_
1
+1
n=0
(1)
n
( 2r)
2n
( 2:)!
_
=
1
2

+1
n=0
(1)
n
2
2n
r
2n
2 ( 2:)!
=
1
2

+1
n=0
(1)
n
2
2n1
r
2n
( 2:)!
Za : = 0, 1, 2 , . . . , : imamo

sin
2
r =
1
2

_
1
2
+
_
2
r
2
2
_
+ 2
3
r
4
4!
+ (1)
n
2
2n1
r
2n
( 2:)!
+
_
= r
2
2
3
r
4
4!
+ + (1)
n
2
2n1
r
2n
(2:)!
+ r (, +) Kako je
cos
2
r =
1
2
( 1 + cos 2r) cos r =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
( 2:)!
onda imamo
cos
2
r =
1
2
_
1 +
+1
n=0
(1)
n
r
2n
( 2:)!
_
=
1
2
+
+1
n=0
(1)
n
2
2n1
r
2n
( 2:)!
=
1
2
+
_
1
2
+
_
2
r
2
2
_
+ 2
3
r
4
4
+ (1)
n
2
2n1
r
2n
( 2:)!
+
_
= 1 r
2
+ 2
3
r
4
4!
+ (1)
n
2
2n1
r
2n
(2:)!
+ r ( , +)
243) Za )(r) = c
Ir
imamo
)(r) = c
Ir
)(0) = 1 )
000
(r) = i
2
c
Ir
i = i
3
c
Ir
)
000
(0) = i
3
)
0
(r) = c
Ir
i = i c
Ir
)
0
(0) = i )
1\
(r) = i
3
c
Ir
i = i
4
c
Ir
)
1\
(0) = i
4
)
00
(r) = i c
Ir
i = i
2
c
Ir
)
00
(0) = i
2
)
\
(r) = i
4
c
Ir
i = i
5
c
Ir
)
\
(0) = i
5
c
Ir
= 1 +i
r
1!
+i
2
r
2
2!
+i
3
r
3
3!
+i
4
r
4
4!
+ i
5
r
5
5!
+ Kako je
i =
_
1, i
2
= 1, i
3
= i
2
i = i, i
4
= i
2
i
2
= 1, i
5
= i
4
i = i onda imamo
c
Ir
= 1 +i r
r
2
2
i
r
3
6
+
r
4
24
+i
r
5
120
+
Ako razdvojimo clanove bez i i clanove sa i tada dobijamo
c
Ir
= 1
r
2
2
+
r
4
24

. .
razvoj cosx
+ i
_
r
r
3
6
+
r
5
120

_
. .
razvoj sinx
odnosno
c
Ir
= cos r +i sinr ( Ojlerova formula)
Kako je cos (r) = cos r sin(r) = sinr onda istim postupkom dobijamo
c
Ir
= cos r i sinr odnosno
(a) c
Ir
= cos r +i sinr
(b) c
Ir
= cos r i sinr
_
Vazno ! Ojlerove formule
Sabiranjem formula (a) i (b) dobijamo
2 cos r = c
Ir
+c
Ir
odnosno cos r =
c
Ir
+c
Ir
2
Oduzimanjem formule (b) od formule (a) dobijamo

2i sinr = c
Ir
c
Ir
odnosno sinr =
c
Ir
c
Ir
2i
244) Primenom Ojlerove formule prikazimo proizvod cos r cos 2r cos 3r
kao zbir kosinusa viestrukih uglova. Kako je
cos r =
c
Ir
+c
Ir
2
cos 2r =
c
I2r
+c
I2r
2
cos 3r =
c
I3r
+c
I3r
2
_
c
Ir
+c
Ir
_ _
c
I2r
+c
I2r
_ _
c
I3r
+c
I3r
_
=
=
_
c
I3r
+c
Ir
+c
Ir
+c
I3r
_ _
c
I3r
+c
I3r
_
=
= c
I6r
+c
I4r
+c
I2r
+ 1 + 1 +c
I2r
+c
I4r
+c
I6r
=
= 2 +c
I2r
+c
I2r
+c
I4r
+c
I4r
+c
I6r
+c
I6r
onda imamo
cos r cos 2r cos 3r =
c
Ir
+c
Ir
2

c
I2r
+c
I2r
2

c
I3r
+c
I3r
2
=
2 +c
I2r
+c
I2r
+c
I4r
+c
I4r
+c
I6r
+c
I6r
8
=
1
4
+
1
4
_
c
I2r
+c
I2r
2
+
c
I4r
+c
I4r
2
+
c
I6r
+c
I6r
2
_
=
1
4
+
1
4
(cos 2r + cos 4r + cos 6r)
Ako u Ojlerovu formulu c
Ir
= cos r +i sinr umesto argumenta i r stavimo
argument i :r tada dobijamo
c
I nr
= cos :r +isin:r ili c
I nr
=
_
c
Ir
_
n
= (cos r +i sinr)
n
ili izuzetno vaznu Moavrovu formulu
(cos r +i sinr)
n
= cos :r +i sin:r
245) Za )(r) = c
r
imamo
)(r) = c
r
)(0) = 1 )
000
(r) = c
r
)
000
(0) = 1
)
0
(r) = c
r
)
0
(0) = 1 )
1\
(r) = c
r
)
1\
(0) = 1
)
00
(r) = c
r
)
00
(0) = 1 )
\
(r) = c
r
)
\
(0) = 1 odnosno
)(r) = c
r
)
(n)
(r) = c
r
)
(n)
(0) = 1 : = 0, 1, 2, . . .
)(r) = c
r
= 1 +
1
1!
r +
1
2!
r
2
+
1
3!
r
3
+
1
4!
r
4
+
1
5!
r
5
+ ili
c
r
= 1 +r +
r
2
2
+
r
3
6
+
r
4
24
+
c
r
= 1 +
1
1!
r +
1
2!
r
2
+
1
3!
r
3
+
1
4!
r
4
+ =
+1
n=0
1
: !
r
n
Vazna napomena ! Maklorenov razvoj vazi ako funkcija ili bilo koji od njenih

izvoda za r = 0 ne postaju beskonacni jer tada razvoj nije moguc. Na primer,
funkcija )(r) = lnr ne moze da se razvije Maklorenovim razvojem jer je
ln0 = pa njeni izvodi )
0
(r) =
1
r
, )
00
(r) =
1
r
2
, . . . za r = 0 postaju
beskonacni! Slicno je sa funkcijama )(r) =
1
r
, )(r) =
_
r i mnogim drugim.
Dobro zapamtimo formule:
)(r) = )(r
0
)+
)
0
(r
0
)
1!
(r r
0
)+ +
)
(n)
(r
0
)
:!
(r r
0
)
n
+ Tejlorov razvoj
Ako u Tejlorov razvoj stavimo r
0
= 0 tada dobijamo Maklorenov razvoj
)(r) = )(0) +
)
0
(0)
1!
r + +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+ =
+1
n=0
)
(n)
(0)
:!
r
n
cos r = 1
r
2
2
+
r
4
24
+
cos r = 1
r
2
2!
+
r
4
4!
+ (1)
n
r
2n
( 2:)!
+ =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
( 2:)!
cos r =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
(2:)!
sinr = r
r
3
6
+
r
5
120
+
sinr =
r
1
1!

r
3
3!
+
r
5
5!
+(1)
n1
r
2n1
(2: 1)!
+ =
+1
n=0
(1)
n1
r
2n1
(2: 1)!
sinr =
+1
n=0
(1)
n1
r
2n1
( 2: 1 )!
c
r
= 1 +r +
r
2
2
+
r
3
6
+
r
4
24
+
c
r
= 1 +r +
r
2
2!
+
r
3
3!
+
r
4
4!
+ +
r
n
:!
+ =
+1
n=0
r
n
:!
Primetimo da Maklorenov razvoj za parne funkcije sadrzi samo clanove sa
parnim stepenom r a za neparne funkcije clanove sa neparnim stepenom r
Na elementarnom primeru pokazimo jednu od beskonacno mnogo primena Mak-
lorenovog razvoja.
Odredimo kose asimptote funkcije )(r) = ( r + 3 ) c
1
r
Ako r tada
1
r
0 odnosno c
1
r
1 Sada mozemo pogreno zaklj-
uciti da )(r) r + 3 ili da je j = r + 3 kosa asimptota. Ali razmislimo?
Kako je c
|
= 1 +t +
t
2
2!
+
t
3
3!
+ onda za t =
1
r
imamo

c
1
x
= 1 +
1
r
+
1
2!
1
r
2
+ odnosno
)(r) = ( r + 3 )
_
1+
1
r
+
1
2!
1
r
2
+
_
= r + 3 + 1 +
3
r
+
1
2
1
r
+
= r + 4 +
7
2
1
r
+
_
+ clanovi koji brze opadaju od
1
r
_
Dakle, kosa asimptota je prava j = r + 4 j = ar +/
Obratimo paznju na funkcije
_
_
shr =
c
r
c
r
2
sinus hiperbolicki
chr =
c
r
+c
r
2
cosinus hiperbolicki
246) Za ) (r) = shr =
1
2
( c
r
c
r
) imamo
) (r) =
1
2
( c
r
c
r
) = shr )
0
(r) =
1
2
( c
r
+c
r
) = chr
)
00
(r) =
1
2
( c
r
c
r
) = shr )
000
(r) =
1
2
( c
r
+c
r
) = chr
)
(n)
(r) =
1
2
( c
r
c
r
) = shr i tako naizmenicno, odnosno
) (r) = )
00
(r) = )
(4)
(r) = )
(6)
(r) = = )
(2n)
(r) = shr =
1
2
( c
r
c
r
)
)
0
(r) = ) (r)
000
= ) (r)
(5)
= ) (r)
(7)
= = )
(2n1)
(r) = chr =
1
2
( c
r
+c
r
)
pa zamenom dobijamo
) (0) = )
00
(0) = )
(4)
(0) = )
(6)
(0) = = )
(2n)
(0) = sh 0 =
c
0
c
0
2
= 0 ili
)
0
(0) = )
000
(0) = )
(5)
(0) = )
(7)
(0) = = )
(2n1)
(0) = ch0 =
c
0
+c
0
2
= 1
U tacki r = 0 svi izvodi parnog stepena funkcije ) (r) = shr imaju vrednost
)
(2n)
(0) = 0 a svi izvodi neparnog stepena imaju vrednost )
(2n1)
(0) = 1 ili
)
(2n+1)
(0) = 1 pa razvoj funkcije ) (r) = shr glasi
shr = r +
r
3
3!
+
r
5
5!
+ +
r
2n+1
(2: + 1)!
+ =
+1
n=0
r
2n+1
( 2: + 1 )!
247) Razvoj funkcije ) (r) = chr mozemo dobiti istim postupkom. Ali razvoj
ove funkcije mozemo dobiti i diferenciranjem leve i desne strane razvoja fu-
nkcije ) (r) = shr kada imamo

chr = 1 +
3 r
2
3!
+
5 r
4
5!
+ +
( 2: + 1 ) r
2n
( 2: + 1 )!
+ =
+1
n=0
( 2: + 1 ) r
2n
( 2: + 1 )!
= 1 +
3 r
2
3 2!
+
5 r
4
5 4!
+ +
( 2: + 1 ) r
2n
( 2: + 1 ) ( 2:)!
+ =
+1
n=0
( 2: + 1 ) r
2n
( 2: + 1 ) ( 2:)!
= 1 +
r
2
2!
+
r
4
4!
+ +
r
2n
( 2:)!
+ =
+1
n=0
r
2n
( 2:)!
ili chr =
+1
n=0
r
2n
( 2:)!
Razvoje funkcija chr i shr mozemo dobiti i sledecim postupkom. Ako u relaciju
c
r
= 1 +r +
r
2
2!
+
r
3
3!
+
r
4
4!
+ umesto r stavimo r tada imamo
c
r
= 1 r +
r
2
2!

r
3
3!
+
r
4
4!
Kako je
chr =
c
r
+c
r
2
shr =
c
r
c
r
2
chr =
1
2
_
1 +r +
r
2
2!
+
r
3
3!
+
r
4
4!
+
. .
t
x
+ 1 r +
r
2
2!

r
3
3!
+
r
4
4!

. .
t
x
_
pa je
chr = 1 +
r
2
2!
+
r
4
4!
+ shr = r +
r
3
3!
+
r
5
5!
+
Ako umesto r stavimo i r tada dobijamo
chi r = 1 +
(i r)
2
2!
+
(i r)
4
4!
+ = 1
r
2
2!
+
r
4
4!
= cos r
shi r = i r +
(i r)
3
3!
+
(i r)
5
5!
+ = i
_
r
r
3
3!
+
r
5
5!

_
= i sinr odnosno
chi r = cos r shi r = i sinr Sabiranjem ovih jednakosti ili oduzimanjem
druge jednakosti od prve dobijamo
chi r + shi r = cos r +i sinr = c
Ir
chi r shi r = cos r i sinr = c
Ir
_
odnosno
_
c
Ir
= chi r + shi r
c
Ir
= chi r shi r
248) Za ) (r) = ( 1 +r)
o
imamo
)
0
(r) = c( 1 +r)
o1
)
00
(r) = c( c 1 ) ( 1 +r)
o2
, . . .
)
(n)
(r) = c( c 1 ) ( c : + 1 ) ( 1 +r)
on
a za r = 0 dobijamo
) (0) = 1 )
0
(0) = c )
00
(0) = c( c 1 ) , . . . odnosno
)
(n)
(0) = c(c 1) (c : + 1) pa je Maklorenov razvoj funkcije (1 +r)
o
( 1 +r)
o
= 1 +cr+
c( c 1 )
2!
r
2
+ +
c( c 1 ) ( c : + 1 )
:!
r
n
+ ili

(1+r)
o
=1+
1
1!
cr+
1
2!
c(c1) r
2
+ +
1
:!
c(c1) (c:+1) r
n
+ ili
(1 +t)
n
= 1 +
1
1!
:t +
1
2!
:(: 1) t
2
+
1
3!
:(: 1) (: 2) t
3
+
Kako uopteni binomni koecijent ( c ne mora biti prirodan broj ) iznosi
c(c 1) (c : + 1)
:!
=
_
c
:
_
onda je Maklorenov razvoj funkcije (1 +r)
o
( 1 +r)
o
=
+1
n=0
_
c
:
_
r
n
249) Za ) (r) = ln( 1 +r) imamo
)
0
(r) =
1
1 +r
)
00
(r) =
1
( 1 +r)
2
)
000
(r) =
1 2
( 1 +r)
3
,
)
(n)
(r) = (1)
n1
( : 1 )!
( 1 +r)
n
Kako je
) (0) = ln1 = 0 )
0
(0) = 1 )
00
(0) = 1 )
000
(0) = 2, . . . odnosno
)
(n)
(0) = (1)
n1
( : 1 )! onda Maklorenov razvoj
) (r) = ) (0) +
)
0
(0)
1!
r +
)
00
(0)
2!
r
2
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+ =
+1
n=0
)
(n)
(0)
:!
r
n
funkcije ) (r) = ln( 1 +r) glasi
ln( 1 +r) =
+1
n=1
(1)
n1
( : 1 )!
:!
r
n
Kako je
( : 1 )!
:!
=
( : 1 )!
:( : 1 )!
=
1
:
ln( 1 +r) =
+1
n=1
(1)
n1
r
n
:
Ako umesto r stavimo r tada dobijamo
ln( 1 r) =
+1
n=1
(1)
n1
r
n
:
=
+1
n=1
(1)
n
(1)
1
. .
1
(r)
n
:
=
+1
n=1
r
n
:
ili
ln( 1 r) =
+1
n=1
r
n
:
Kako je ln(1 +r) ln(1 r) = ln
1 +r
1 r
odnosno
ln(1 +r) = r
r
2
2
+
r
3
3

r
4
4
+ + (1)
n1
r
n
:
+1
n
(r) 1 < r 6 1
ln(1 r) = r
r
2
2

r
3
3

r
4
4

r
n
:
+1
n
(r) 1 6 r < 1
onda imamo

ln
1 +r
1 r
= = 2
_
r+
r
3
3
+
r
5
5
+
_
250) Funkciju j = arc tg 2r aproksimirajmo Maklorenovim polinomom tre-
ceg stepena. Kako je (arc tg r)
0
=
1
1 +r
2
_
n
_
0
=
n
0
n
0
2
odnosno:
j = arc tg 2r j (0) = 0
j
0
=
1
1 + 4r
2
2 =
2
1 + 4r
2
j
0
(0) = 2
j
00
=
2 8r
(1 + 4r
2
)
2
= 16
r
(1 + 4r
2
)
2
j
00
(0) = 0
j
000
= 16
_
1 +4r
2
_
2
r 2
_
1+4r
2
_
8r
(1 + 4r
2
)
4
= 16
1 12r
2
(1+4r
2
)
3
j
000
(0) = 16
onda zamenom u formulu Maklorenovog razvoja
) (r) =)(0) +
)
0
(0)
1!
r +
)
00
(0)
2!
r
2
+
)
000
(0)
3!
r
3
+ +
)
(n)
(0)
:!
r
n
+ dobijamo
j = arc tg 2r t
2
1!
r +
16
3!
r
3
= 2r
16
6
r
3
= 2r
8
3
r
3
251) Funkciju ) (r) = tg r razvijmo u okolini nule zakljucno sa clanom r
5
Uradimo zadatak prvo ablonskim postupkom da vie cenimo racionalne pos-
tupke. Kako je
) (r) = tg r )
0
(r) =
1
cos
2
r
)
00
(r) =
2 cos r( sinr)
cos
4
r
= 2
sinr
cos
3
r
)
000
(r) = 2
cos r cos
3
r sinr3 cos
2
r( sinr)
cos
6
r
= 2
cos
2
r + 3 sin
2
r
cos
4
r
)
(1\ )
(r)=2
_
2 cosr
_
sinr
_
+6 sinrcosr
_
cos
4
r
_
cos
2
r+3 sin
2
r
_
_
4 cos
3
r
_
sinr
_
_
cos
8
r
= 2
( sin2r + 3 sin2r) cos
4
r
_
4 cos
5
r sinr 12 sin
3
r cos
3
r
_
cos
8
r
= 2
( sin2r + 3 sin2r) cos
4
r + 4 cos
5
r sinr + 12 sin
3
r cos
3
r
cos
8
r
= 2
( sin2r + 3 sin2r) cos r + 4 cos
2
r sinr + 12 sin
3
r
cos
5
r
= 2
cos r sin2r + 3 cos r sin2r + 2 cos r sin2r + 12 sin
3
r
cos
5
r
= 2
4 cos r sin2r + 12 sin
3
r
cos
5
r

)
(\)
(r)=2
_
4
_
0
..
sinrsin2r+
2
..
cosr2cos2r
_
+
0
..
36sin
2
rcosr
_
cos
5
r
0
..
_
4cosrsin2r+12sin
3
r
_
5cos
4
r(sinr)
cos
10
r
) (0) = 0 )
0
(0) = 1 )
00
(0) = 0 )
000
(0) = 2 )
(1\ )
(0) = 0 )
(\ )
(0) = 16
onda primenom Maklorenovog razvoja
) (r) = ) (0)+
)
0
(0)
1!
r+
)
00
(0)
2!
r
2
+
)
000
(0)
3!
r
3
+
)
(1\ )
(0)
4!
r
4
+
)
(\ )
(0)
5!
r
5
+
dobijamo
) (r) = tg r = 0 +
1
1
r+0 +
2
6
r
3
+0 +
16
120
r
5
+o
_
r
5
_
= r+
r
3
3
+
2r
5
15
+o
_
r
5
_
Sada uradimo isti zadatak primenom Maklorenovih razvoja
sinr = r
r
3
6
+
r
5
120
+o
_
r
5
_
cos r = 1
r
2
2
+
r
4
24
+o
_
r
4
_
) (r) = tg r =
sinr
cos r
=
r
r
3
6
+
r
5
120
+o
_
r
5
_
1
_
r
2
2

r
4
24
_
+o(r
4
)
Kako je
1
1t
=1 +t +t
2
+o
_
t
4
_
odnosno
1
1
_
r
2
2

r
4
24
_ = 1 +
r
2
2

r
4
24
+
r
4
4
+o
_
r
4
_
= 1 +
r
2
2

r
4
24
+
6r
4
24
+o
_
r
4
_
= 1 +
r
2
2
+
5r
4
24
+o
_
r
4
_
tg r =
_
r
r
3
6
+
r
5
120
+o
_
r
5
_
__
1 +
r
2
2
+
5r
4
24
+o
_
r
4
_
_
=
_
r +
r
3
2
+
5r
5
24

r
3
6

r
5
12
+
r
5
120
+o
_
r
5
_
_
= r +
r
3
3
+
2r
5
15
+o
_
r
5
_
252) Funkciju ) (r) =
r
2
_
c
r
+c
2r
_
aproksimirajmo Tejlorovim polino-
mom drugog stepena u okolini tacke 1
a = 0 2
a = 1
) (r) =
1
2
r
_
c
r
+c
2r
_
)
0
(r) =
1
2
_
_
c
r
+c
2r
_
+r
_
c
r
+c
2r
2
_
_
=
1
2
_
c
r
+c
2r
+rc
r
+ 2rc
2r
_
)
00
(r) =
1
2
_
c
r
+ 2c
2r
+c
r
+rc
r
+ 2
_
c
2r
+r2c
2r
_
_
1
Za a = 0 imamo
)(0) =
1
2
0
_
c
0
+c
20
_
= 0, )
0
(0) =
1
2
(1+1) = 1, )
00
(0) =
1
2
(1+2+1+2) = 3

2
Za a = 1 imamo
) (1) =
1
2
_
1
c
+
1
c
2
_
=
1
2
c
2
+c
c
3
=
c + 1
2c
2
)
0
(1) =
1
2
_
1
c
+
1
c
2

1
c
2
1
c
2
_
=
1
2c
2
)
00
(1) =
1
2
_
1
c
+
2
c
2
+
1
c

1
c
+
2
c
2

4
c
2
_
=
1
2c
Primenom Tejlorovog polinoma
) (r) = ) (a) +
)
0
(a)
1!
(r a) +
)
00
(a)
2!
(r a)
2
+ +
)
(n)
(a)
:!
(r a)
n
dobijamo
1
) (r) =
r
2
_
c
r
+c
2r
_
= 0 +
1
1!
(r 0) +
3
2!
(r 0)
2
= r +
3
2
r
2
+
2
) (r) =
r
2
_
c
r
+c
2r
_
=
c + 1
2c
2
+

1
2c
2
1!
(r + 1) +
1
2c
2!
(r + 1)
2
+
=
c + 1
2c
2

1
2c
2
(r + 1) +
1
4c
(r + 1)
2
+
=
c + 1
2c
2

1
2c
2
r
1
2c
2
+
1
4c
r
2
+
1
2c
r +
1
4c
+
=
2c + 2
4c
2

2
4c
2
+
c
4c
2

1
2c
2
r +
c
2c
2
r +
1
4c
r
2
+
=
2c 2 2 +c
4c
2
+
1 +c
2c
2
r+
1
4c
r
2
+ =
4 +c
4c
2
+
c 1
2c
2
r+
1
4c
r
2
+
Prethodnih nekoliko stranica nisu zahtevale nae aktivno ukljucivanje jer se sve
svodilo na odreivanje izvoda. U nastavku budimo aktivniji i oprezniji !
Odredimo poluprecnike i oblast konvergencije osnovnih
redova
Prema Dalamberovom kriterijumu, stepeni red
+1
n=1
a
n
r
2n
konvergira ako je
lim
n!+1
[ a
n+1
[ [ r[
2(n+1)
[ a
n
[ [ r[
2n
= lim
n!+1
[ a
n+1
[ [ r[
2n
[ r[
2
[ a
n
[ [ r[
2n
= [ r[
2
lim
n!+1
[ a
n+1
[
[ a
n
[
< 1
odnosno ako je
[ r[
2
<
1
lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
a
n
a
n+1
Ako granicna vrednost lim

n!+1
a
n
a
n+1

postoji, tada prema Dalamberovom kriterijumu poluprecnik konvergencije
stepenog reda
+1
n=1
a
n
r
2n
iznosi 1 =
_
lim
n!+1
a
n
a
n+1
253) Za sinr =
+1
n=0
(1)
n1
r
2n1
(2: 1)!
imamo
a
n
=
1
(2: 1)!
a
n+1
=
1
_
(2: + 1) 1
_
!
=
1
(2: + 2 1)!
=
1
(2: + 1)!
pa poluprecnik konvergencije datog reda iznosi
1 =
_
lim
n!+1
1
(2: 1)!
1
(2: + 1)!
=
_
lim
n!+1
(2: + 1)!
(2: 1)!
=
_
lim
n!+1
2:! (2: + 1)
2:!
2:
=
_
lim
n!+1
2:(2: + 1) = +
Red
+1
n=0
(1)
n1
r
2n1
(2: 1)!
konvergira \ r (, + )
254) Za cos r =
+1
n=0
(1)
n
r
2n
(2:)!
imamo
a
n
=
1
(2:)!
a
n+1
=
1
_
2 (: + 1)
_
!
=
1
(2: + 2)!
1 =
_
lim
n!1
1
(2:)!
1
(2: + 2)!
=
_
lim
n!1
(2: + 2)!
(2:)!
=
_
lim
n!1
2:! (2: + 1) (2: + 2)
(2:)!
= +
Red
+1
n=0
(1)
n
r
2n
(2:)!
255) Za shr =
+1
n=0
r
2n+1
(2: + 1)!
imamo
a
n
=
1
(2: + 1)!
a
n+1
=
1
_
2 (: + 1) + 1
_
!
=
1
(2: + 3)!

1 =
_
lim
n!+1
1
(2: + 1)!
1
(2: + 3)!
=
_
lim
n!+1
(2: + 3)!
(2: + 1)!
=
_
lim
n!+1
(2: + 1)! (2: + 2) (2: + 3)
(2: + 1)!
= +
Red
+1
n=0
r
2n+1
(2: + 1)!
256) Za chr =
+1
n=0
r
2n
(2:)!
imamo a
n
=
1
( 2:)!
a
n+1
=
1
( 2: + 2 )!
1 =
_
lim
n!+1
1
(2:)!
1
(2: + 2)!
=
_
lim
n!+1
(2: + 2)!
(2:)!
= +
Red
+1
n=0
r
2n
(2:)!
konvergira \ r (, +)
257) Za (1 +r)
o
=
+1
n=0
_
c
:
_
r
n
imamo
a
n
=
_
c
:
_
=
c(c 1) (c : + 1)
:!
odnosno
a
n+1
=
_
c
: + 1
_
=
c(c 1)
_
c (: + 1) + 1
_
(: + 1)!
pa ako c nije prirodan broj
ili nula, tada poluprecnik konvergencije prethodnog binomnog reda iznosi
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
c(c 1) (c : + 1)
:!
c(c 1)
_
c (: + 1) + 1
_
(: + 1)!
= lim
n!+1
c(c 1) (c : + 1)
:!
c(c 1) (c : + 1)
_
c (: + 1) + 1
_
:! (: + 1)
= lim
n!+1
: + 1
c :
= lim
n!+1
1 +
1
:
c
:
1
= 1 Red
+1
n=0
_
c
:
_
r
n
konvergira \ r (1, 1)

Ako je r = 1 ili r = 1 tada prethodni binomni red divergira jer negov opti
clan
_
c
:
_
ne tezi nuli kada : +
258) Za ln(1 +r) =
+1
n=1
(1)
n1
r
n
:
imamo a
n
=
1
:
a
n+1
=
1
: + 1
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
1
:
1
: + 1
= lim
n!+1
: + 1
:
= lim
n!+1
1 +
1
:
1
= 1
Red
+1
n=1
(1)
n1
r
n
:
konvergira \ r (1, 1)
Zamenom r = 1 dobijamo alternativni (naizmenicni) red
+1
n=1
(1)
n1
1
:
koji je uslovno konvergentan jer ispunjava uslove Lajbnicovog kriterijuma.
Zamenom r = 1 dobijamo harmonijski red
+1
n=1
(1)
n1
(1)
n
:
=
+1
n=1
(1)
2n1
. .
1
1
:
=
+1
n=1
1
:
koji konvergira \ r (1, 1 ]
Red ln(1 r) =
+1
n=1
r
n
:
konvergira \ r [ 1, 1 )
259) Za stepeni red
+1
n=1
(1)
n
r
n
:
imamo a
n
=
1
:
a
n+1
=
1
: + 1
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
1
:
1
: + 1
= lim
n!+1
: + 1
:
= lim
n!+1
1 +
1
:
1
= 1
kada red apsolutno konvergira \ r (1, 1)
Zamenom r = 1 i r = 1 odredimo ponaanje datog reda na krajevima in-
tervala konvergencije.
Za r = 1 dobijamo harmonijski red
+1
n=1
( 1)
n
( 1)
n
:
=
+1
n=1
( 1)
2n
1
:
=
+1
n=1
1
:
koji prema Koijevom integralnom kriterijumu divergira.

Za r = 1 dobijamo red
+1
n=1
(1)
n
1
:
koji uslovno konvergira jer ispunjava uslove Lajbnicovog kriterijuma.
Dakle, za r = 1 dati stepeni red konvergira \ r (1, 1 ]
260) Za stepeni red
+1
n=1
(1)
n
r
2n
2:(2: 1)
imamo a
n
=
1
2:(2: 1)
a
n+1
=
1
2 (: + 1)
_
2 (: + 1) 1
_ =
1
2 (: + 1) (2: + 1)
1 =
_
lim
n!+1
a
n
a
n+1
_
lim
n!+1
1
2:(2: 1)
1
2 (: + 1) (2: + 1)
=
_
lim
n!+1
(: + 1) (2: + 1)
:(2: 1)
=
_
lim
n!+1
2:
2
+ 3: + 1
2:
2
:
=
_
lim
n!+1
2 +
3
:
+
1
:
2
2
1
:
= 1
kada red apsolutno konvergira za r (1, 1)
Zamenom r = 1 i r = 1 odredimo ponaanje datog reda na krajevima in-
tervala konvergencije.
Za r = 1 dobijamo numericki red
+1
n=1
(1)
n1
(1)
2n
2:(2: 1)
=
+1
n=1
(1)
n1
1
2:(2: 1)
koji konvergira po Lajbnicovom kriterijumu.
Za r = 1 dobijamo isti numericki red
+1
n=1
(1)
n1
1
2:(2: 1)
pa interval
konvergencije datog stepenog reda iznosi [ 1, 1 ]
261) Ispitajmo konvergenciju alternativnog reda
+1
n=1
(1)
n
:
_
3 + (1)
n
_
Na dati red ne mozemo primeniti Lajbnicov kriterijum jer apsolutne vredn-
osti njegovih clanova ne opadaju monotono. Kako opti clan datog reda
tezi ka nuli onda je ispunjen samo neophodan uslov za njegovu konvergenciju
Prikazimo dva nacina ispitivanja konvergencije datog reda
Prvi nacin. Prikazimo opti clan datog reda u obliku

(1)
n
:
_
3 + (1)
n
_ =
(1)
n
:
_
3 + (1)
n
_
3 (1)
n
3 (1)
n
=
(1)
n
_
3 (1)
n
_
:
_
9 (1)
2n
_ =
=
(1)
n
_
3 (1)
n
_
8:
=
1
8
_
3
(1)
n
:

(1)
2n
:
_
=
1
8
_
3
(1)
n
:

1
:
_
Red sa optim clanom 3
(1)
n
:
je konvergentan po Lajbnicovom kriterijumu
jer apsolutne vrednosti njegovih clanova cine opadajuci niz pa je lim
n!+1
3
:
= 0
Red sa optim clanom
1
:
je divergentan harmonijski red.
Kako je razlika konvergentnog i divergentnog reda divergentan red, onda
je dati red divergentan.
Drugi nacin. Ako imamo alternativni red
+1
n=1
(1)
n
a
n
a
n
0 onda njega mozemo prikazati u obliku
+1
n=1
(1)
n
a
n
=
+1
n=1
(a
2n
a
2n1
) jer su svi clanovi sa parnim indeksima
(a
2n
) pozitivni a sa neparnim indeksima (a
2n1
) negativni.
U datom slucaju imamo
a
2n
a
2n1
=
1
2:
_
3 + (1)
2n
_
1
(2: 1)
_
3 + (1)
2n1
_
=
1
2:(3 + 1)

1
(2: 1) (3 1)
=
1
8:

1
2 (2: 1)
=
2 (2: 1) 8:
16:(2: 1)
=
2: + 1
8:(2: 1)
Ako : + tada
2: + 1
8:(2: 1)
s
1
8:
pa dati red divergira jer harmo-
nijski red
+1
n=1
1
8:
divergira.
262) Ispitajmo apsolutnu i uslovnu konvergenciju reda
+1
n=1
(1)
n1
:(3
n
1) (:!)
(2: 1)!
r
2n1
i odredimo njegovu sumu za j = 0
Poluprecnik konvergencije datog potencijalnog reda mozemo odrediti pri-
menom Dalamberovog kriterijuma kada za : + treba odrediti r za koje
je granicna vrednost apsolutnih vrednosti dva uzastopna clana reda manja
od 1

1 =
_
lim
n!+1
a
n
a
n+1
=
_
1 gde je
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
:(3
n
1) (:!)
(2: 1)!
(: + 1)
_
3
n+1
1
_ _
(: + 1)!
_
(2: + 1)!
= lim
n!+1
:(3
n
1) (:!)
2:(2: + 1) (2: 1)!

(: + 1) (3
n+1
1)
_
:! (: + 1)
_
(2: 1)!
= lim
n!+1
:(3
n
1) 2:(2: + 1)
(:+1)(3
n+1
1)(:+1)
= lim
n!+1
_
:
:+1
3
n
1
3
n+1
1
2:(2:+1)
(: + 1)
_
Kako je lim
n!+1
:
: + 1
= lim
n!+1
1
1 +
1
:
= 1 odnosno
lim
n!+1
3
n
1
3
n+1
1
= lim
n!+1
3
n
1
3
n
3 1
= lim
n!+1
1
1
3
n
3
1
3
n
=
1
3
1 = lim
n!+1
1
3
2:(2: + 1)
(: + 1)
=
1
3
lim
n!+1
4:
2
+ 2:
(: + 1)
kada razlikujemo slucajeve

a) Za j = 2 imamo 1 =
1
3
lim
n!+1
4:
2
+ 2:
:
2
+2:+1
=
1
3
lim
n!+1
4 +
2
:
1+
2
:
+
1
:
2
=
4
3
ili
1 =
_
4
3
=
2
_
3
Ako je j = 2 tada je red konvergentan za r
_
2
_
3
,
2
_
3
_
Treba ispitati i konvergenciju na rubovima ili krajevima intervala gde su
r =
2
_
3
i r =
2
_
3
za j = 2 Za r =
2
_
3
i j = 2 dati stepeni red se svodi na
+1
n=1
(1)
n1
:(3
n
1) (:!)
2
(2: 1)!
_
2
_
3
_
2n1
Kako je
_
2
_
3
_
2n1
=
2
2n1
__
3
_
2n1
=
2
2n
2
1
3
n
__
3
_
1
=
_
3
2
2
2n
3
n
onda imamo
_
3
2
+1
n=1
(1)
n1
:(3
n
1)(:!)
2
(2: 1)!
2
2n
3
n
=
_
3
2
+1
n=1
(1)
n1
:(3
n
1)
3
n
2
2n
(:!)
2
(2: 1)!
Kako je lim
n!+1
:(3
n
1)
3
n
= lim
n!+1
:
_
1
1
3
n
_
= + odnosno
2
2n
(:!)
2
(2: 1)!
=
2 2 4 4 6 6 2: 2:
1 2 3 4 5 6 (2: 1)
1 onda opti clan dobijenog reda

ne tezi nuli, to je potreban uslov za konvergenciju
Dakle, red ne konvergira za r =
2
_
3
i r =
2
_
3
pa dati red za j = 2
apsolutno konvergira ako je [ r[ <
2
_
3
b) Za j < 2 imamo 1 =
1
3
lim
n!+1
(2: + 1) 2:
(: + 1)
= + odnosno 1 = +
pa dati red konvergira za svako r odnosno za svako r (, +)
c) Za j 2 imamo 1 =
1
3
lim
n!+1
(2: + 1) 2:
(: + 1)
= 0 odnosno 1 = 0 pa dati
red konvergira samo za r = 0 Za j = 0 dati red se svodi na
(2) o (r) =
+1
n=1
(1)
n1
:(3
n
1)
(2: 1)!
r
2n1
Za odreivanje sume ovog reda o (r) poimo od poznatog razvoja
sint =
+1
n=1
(1)
n1
t
2n1
(2:1)!
Diferenciranjem ovog reda clan po clan (to
je doputeno jer je njegov poluprecnik konvergencije 1 = +) dobijamo
cos t =
+1
n=1
(1)
n1
(2:1) t
2n2
(2: 1)!
=
1
t
+1
n=1
(1)
n1
(2:1) t
2n1
(2: 1)!
odnosno
t cos t =
+1
n=1
(1)
n1
(2: 1) t
2n1
(2: 1)!
= 2
+1
n=1
(1)
n1
:t
2n1
(2: 1)!

+1
n=1
(1)
n1
t
2n1
(2: 1)!
. .
sin |
odakle je
(3)
+1
n=1
(1)
n1
:t
2n1
(2: 1)!
=
1
2
(t cos t + sint)
Red (2) mozemo napisati u obliku dva reda, kada je
o (r) =
+1
n=1
(1)
n1
:3
n
(2: 1)!
r
2n1
+1
n=1
(1)
n1
:
(2: 1)!
r
2n1
=
+1
n=1
(1)
n1
:
_
3
__
3
_
2n1
(2: 1)!
r
2n1
+1
n=1
(1)
n1
:r
2n1
(2: 1)!
=
_
3
+1
n=1
(1)
n1
:
__
3 r
_
2n1
(2: 1)!

+1
n=1
(1)
n1
:r
2n1
(2: 1)!

Primenom formule (3) za t =
_
3 r i t = r dobijamo sumu datog reda za
j = 0 odnosno
o (r) =
_
3
1
2
_
_
3 r cos
__
3 r
_
+ sin
__
3 r
_
_
1
2
_
r cos r + sinr
_
263) U zavisnosti od realnih parametara j i ispitajmo konvergenciju reda
(1)
+1
n=1
_
:
n
(2:)!!
_
_ _
: + 1
_
:
_
j
:
2
Za ispitivanje konvergencije datog
pozitivnog reda mozemo primeniti Dalamberov kriterijum. Kako je
_
: + 1
_
: =
_ _
: + 1
_
:
_ _ _
: + 1 +
_
:
_
_
: + 1 +
_
:
=
1
_
: + 1 +
_
:
onda je opti clan datog reda a
n
=
_
:
n
(2:)!!
_
1
:
2
__
: + 1 +
_
:
_
j
pa imamo
lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
_
(: + 1)
n+1
(2: + 2)!!
_
1
(: + 1)
2
__
: + 2 +
_
: + 1
_
j
_
:
n
(2:)!!
_
1
:
2
__
: + 1 +
_
:
_
j
= lim
n!+1
_
(2:)!! (: + 1)
n
(: + 1)
:(2: + 2)!!
_
_
:
: + 1
_
2
. .
!1
_ _
: + 1 +
_
:
_
: + 2 +
_
: + 1
_
j
. .
!1
= lim
n!+1
_
(2:)!! (: + 1)
n
(: + 1)
:
n
(2:)!! (2: + 2)
_
= lim
n!+1
_
(: + 1)
n
(: + 1)
:
n
2 (: + 1)
_
= lim
n!+1
_
(: +1)
n
2:
n
_
= lim
n!+1
_
1
2
_
: +1
:
_
n
_
=
_
1
2
lim
n!+1
_
1+
1
:
_
n
_
=
_
c
2
_
Red (1) konvergira ako je

_
_
_
c
2
_
< 1 odnosno ako je j < 0 i za svako

_
c
2
_
1 odnosno ako je j 0
Za j = 0 dobijamo red
+1
n=1
1
:
2
__
: + 1 +
_
:
_
j
Za velike vrednosti : opti clan ovog reda se ponaa kao
1
:
2 +
j
2
Kako red

1
:
o
konvergira za c 1 onda u datom slucaju red konvergira
za 2 +

2
1 =

2
1 2 = 1 = 2 Za j < 0 j = 0 i 2
red (1) konvergira. U ostalim slucajevima isti red divergira.

264) Dat je red (1)
+1
n=1
(1)
n
2
n
_
(2: 1)!!
(2: + 1) (: + 1)!
_
i funkcija
) (r) = r ln
__
r
2
+ 1 r
_
+
_
r
2
+ 1
1
Ispitajmo apsolutnu i uslovnu konvergenciju datog reda u zavisnosti

od realnog parametra j
2
Razvijmo funkciju u Maklorenov red i odredimo interval gde vazi dobijeni

razvoj.
3
Primenom dobijenog razvoja odredimo sumu reda (1) za j = 1

Za ispitivanje apsolutne konvergencije reda (1) koristimo red
(2)
+1
n=1
1
2
n
_
(2: 1)!!
(2: + 1) (: + 1)!
_
gde je
lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
_
_
_
_
1
2
n+1
1
2
n
_
_
_
_
(2: + 1)!!
(2: + 3) (: + 2)!
(2: 1)!!
(2: + 1) (: + 1)!
_
_
_
_
_
_
_
_
= lim
n!+1
_
1
2
_
(2: + 1) (2: 1)!! (2: + 1) (: + 1)!
(2: + 3) (: + 2) (: + 1)! (2: 1)!!
_
_
=
1
2
lim
n!+1
_
(2: + 1)
2
(2:+3)(:+2)
_
=
1
2
_
lim
n!+1
4:
2
+4:+1
2:
2
+7:+6
_
=
1
2
2
Za j < 1 red (2) konvergira pa red (1) apsolutno konvergira

Za j 1 imamo
a
n+1
a
n
1 pa red (1) divergira jer tada opti clan ne tezi 0
Za j = 1 red (1) postaje
+1
n=1
(1)
n
1
2
n
(2: 1)!!
(2: + 1) (: + 1)!
=
+1
n=1
(1)
n
1
2
n
(2: 1)!!
(2: + 1) (: + 1) :!
=
+1
n=1
(1)
n
1
(2: + 1) (: + 1)
(2: 1)!!
2
n
:!
Kako je 2
n
= 2 2 2 2 :- sabiraka
:! = 1 2 3 (: 2) (: 1) : (2:)!! = 2 4 6 8 (2:) onda imamo
2
n
:! = (2 1)
. .
2
(2 2)
. .
4
(2 3)
. .
6
(2 (: 2))
. .
2n4
(2 (: 1))
. .
2n2
2: = (2:)!!
pa zamenom dobijamo
+1
n=1
(1)
n
1
(2: + 1) (: + 1)
(2: 1)!!
(2:)!!
Kako je
(2: 1)!!
(2:)!!
< 1 odnosno

1
(2: + 1) (: + 1)
(2: 1)!!
(2:)!!
<
1
(2: + 1) (: + 1)
<
1
:
2
i kako red
+1
n=1
1
:
2
konvergira, onda po prvom poredbenom kriterijumu red
+1
n=1
1
(2: + 1) (: + 1)
(2: 1)!!
(2:)!!
konvergira pa red
+1
n=1
(1)
n
1
(2: + 1) (: + 1)
(2: 1)!!
(2:)!!
apsolutno konvergira
Dakle, za j 6 1 red (1) apsolutno konvergira a za j 1 divergira
2
Za funkciju ) (r) = r ln
__
r
2
+ 1 r
_
+
_
r
2
+ 1 imamo
)
0
(r) = ln
__
r
2
+ 1 r
_
+r
r
_
r
2
+ 1
1
_
r
2
+ 1 r
+
r
_
r
2
+ 1
= ln
__
r
2
+ 1 r
_
)
00
(r) =
r
_
r
2
+ 1
1
_
r
2
+ 1 r
=
1
_
r
2
+ 1
=
_
1 +r
2
_
1
2
Polazeci od binomnog razvoja
(1 +t)
o
= 1 +
_
c
1
_
t +
_
c
2
_
t
2
+ +
_
c
:
_
t
n
+ za c =
1
2
i t = r
2
dobijamo
)
00
(r) =
_
1 +r
2
_
1
2
=
_
1+
_
1
2
1
_
r
2
+
_
1
2
2
_
r
4
+ +
_
1
2
:
_
r
2n
+
_
= 1
+1
n=1
_
1
2
:
_
r
2n
Kako je
_
1
2
:
_
=

1
2
_
1
2
1
__
1
2
2
_

_
1
2
: + 1
_
:!
= (1)
n
(2: 1)!!
2
n
:!
onda imamo
)
00
(r) = 1
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
:!
r
2n
Sada se vracamo unazad da integralimo clan po clan, kada je
)
0
(r) =
_
)
00
(r) dr =
_
dr
_
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
:!
r
2n
dr odnosno
)
0
(r) = r
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
:! (2: + 1)
r
2n+1
+C
1

Kako je )
0
(0) = 0 = 0 +C
1
= C
1
= 0 onda imamo
)
0
(r) = r
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
:! (2: + 1)
r
2n+1
Jo jednom integracijom clan po clan dobijamo
) (r) =
_
)
0
(r) dr =
r
2
2

+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
:! (2: + 1) (2: + 2)
r
2n+2
+C
2
Kako je ) (0) = 1 = 0 +C
2
= C
2
= 1 odnosno
:! (2: + 2) = 2:! (: + 1) = 2 (: + 1)! onda zamenom dobijamo razvoj
(2) ) (r) = 1
r
2
2

1
2
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
(2: + 1) (: + 1)!
r
2n+2
koji vazi za 1 6 r 6 1
3
Ako u (2) stavimo r = 1 tada dobijamo

) (1) = 1
1
2

1
2
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
(2: + 1) (: + 1)!
odnosno
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
2
n
(2: + 1) (: + 1)!
= 2 ) (1) + 2 1 = 1 2 ) (1) =
= 1 2
_
ln
__
2 1
_
+
_
2
_
a to je zbir reda (1) za j = 1
265) Dat je red (1)
+1
n=1
(1)
n1
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 2)
_
1
2: + 1
_
r
2
_
n
j > 0
i funkcija ) (r) = r arcsinr +
_
1 r
2
1
Ispitajmo apsolutnu i uslovnu konvergenciju datog reda u zavisnosti

od vrednosti parametra j > 0
2
Razvijmo datu funkciju u stepeni red po stepenima od r Odredimo interval

gde vazi dobijeni razvoj.
3
Primenom dobijenog razvoja odredimo sumu reda (1) za j = 1 i r = 2

Prikazimo stepeni red (1) u obliku
+1
n=1
a
n
r
n
gde je
a
n
= (1)
n1
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 2)
_
1
2: + 1
1
2
n
Kako je
(2: 1)!! = (2: 1) (2: 3) 5 3 1 odnosno
(2:)!! = 2:(2: 2) 6 4 2 onda prema Dalamberovom kriterijumu

poluprecnik konvergencije datog reda iznosi
1 = lim
n!+1
a
n
a
n+1
= lim
n!+1
_
_
_
_
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 2)
_
2 (: + 1) 1
_
_
2 (: +1)
_
!!
_
2 (: +1)+2
_
_
_
_
_
_
1
2: + 1
1
2
n
1
2 (: +1)+1
1
2
n+1
= lim
n!+1
_
_
_
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 2)
(2: + 1)!!
(2: + 2)!! (2: + 4)
_
_
_
_
1
2: + 1
1
2
n
1
2: + 3
1
2
n
2
= lim
n!+1
_
(2: 1)!! (2: + 2)!! (2: + 4)
(2: + 1)!! (2:)!! (2: + 2)
_
2: + 3
2: + 1
2
= lim
n!+1
_
(2: 1)!! (2:)!! (2: + 2) (2: + 4)
(2: + 1) (2: 1)!! (2:)!! (2: + 2)
_
2: + 3
2: + 1
2
= lim
n!+1
_
2: + 4
2: + 1
_
2: + 3
2: + 1
2
= 1 1 2 = 2
pa red (1) apsolutno konvergira za 2 < r < 2
Ispitajmo konvergenciju na krajevima intervala, odnosno za r = 2 i r = 2
Zamenom r = 2 u red (1) dobijamo numericki red
+1
n=1
(1)
n1
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 2)
_
1
2: + 1
Kako je (2: 1)!! < (2:)!! za svako : i kako vrednost opteg clana mono-
tono opada i tezi nuli, onda prema Lajbnicovom kriterijumu, za r = 2 dati
red (1) konvergira.
Kako je (1)
n1
_
2
2
_
n
= (1)
2n1
= 1 onda zamenom r = 2 u red (1)
dobijamo numericki red
(2)
+1
n=1
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: +2)
_
1
2: +1
Za j = 0 red (2) postaje harmonijski red
+1
n=1
1
2: + 1
koji divergira. Kako za j 0 vaze relacije
_
(2: 1)!!
(2:)!! (2: +2)
_
1
2: +1
<
1
(2: +2)

1
2: +1
<
1
:
+1
i kako red
+1
n=1
1
:
+1

konvergira, onda za j 0 red (2) konvergira.
Dakle, za j 0 red (1) apsolutno konvergira kada r [ 2, 2 ]
Za j = 0 red (1) apsolutno konvergira kada r (2, 2)
Za r = 2 red (1) uslovno konvergira. Za r = 2 divergira.
2
Funkciju ) (r) = r arcsinr +

_
1 r
2
= r arcsinr +
_
1 r
2
_
1
2
mozemo razviti u stepeni red sledecim postupkom:
)
0
(r) = arcsinr +r
1
_
1 r
2
+
1
2
_
1 r
2
_
1
2
(2r) = arcsinr
(3) )
00
(r) =
1
_
1 r
2
=
_
1 r
2
_
1
2
Polazeci od binomnog razvoja
(4) (1 +t)
o
= 1 +
_
c
1
_
t +
_
c
2
_
t
2
+ +
_
c
:
_
t
n
+ gde su
(5)
_
c
1
_
= c
_
c
2
_
=
c(c 1)
2!
_
c
:
_
=
c(c 1) (c : + 1)
:!

binomni koecijenti i poreenjem (3) i (4) za t = r
2
i c =
1
2
dobijamo
(6) )
00
(r) =
_
1 r
2
_
1
2
= 1
_
1
2
1
_
r
2
+
_
1
2
2
_
r
4
+(1)
n
_
1
2
:
_
r
2n
+
Za : = 1, 2, . . . prema (5) imamo
_
1
2
:
_
=

1
2
_
1
2
1
_

_
1
2
: + 1
_
:!
= (1)
n
1 3 (2: 1)
2
n
:!
= (1)
n
1 3 (2: 1)
2 4 (2:)
= (1)
n
(2: 1)!!
(2:)!!
pa se razvoj (6) moze napisati u obliku
)
00
(r) =
_
1 r
2
_
1
2
= 1 (1)
1
(2 1 1)!!
(2 1)!!
r
2
+(1)
2
(2 2 1)!!
(2 2)!!
r
4
+
+ (1)
2n
(2: 1)!!
(2:)!!
r
2n
+
=1+
1!!
2!!
r
2
+
3!!
4!!
r
4
+ +
(2: 1)!!
(2:)!!
r
2n
+ =1+
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!!
r
2n
gde je poluprecnik konvergencije dobijenog reda 1 = 1 odnosno red konve-
rgira za r(1, 1) Vracanjem unazad i integracijomclan po clan dobijamo
)
0
(r) = arcsinr = r +
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1)
r
2n+1
+C
1

Za r = 0 imamo )
0
(0) = arcsin0 = 0 pa je C
1
= 0
Jo jednom integracijom dobijamo
) (r) =
r
2
2
+
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
r
2n+2
+C
2
Kako je ) (r) = r arcsinr +
_
1 r
2
onda za r = 0 dobijamo ) (0) = 1 kada
je C
2
= 1 odnosno
(7) ) (r) = 1 +
r
2
2
+
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
r
2n+2
pa dobijeni red konvergira za r [ 1, 1 ]
3
U ovom delu sastavljac ispitnog zadatka je pogreio jer iz (1) za

j = 1 i r = 2 dobijamo red
(8)
+1
n=1
(1)
n1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
koji ne moze da se dobije iz (7)
jer, na primer, za r = 1 nema clan (1)
n1
Zato je trebalo da se odredi zbir reda (1) za j = 1 i r = 2
Za j = 1 i r = 2 iz (1) dobijamo numericki red
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
Ako u (7) stavimo r = 1 tada dobijamo
(9) ) (1) = 1 +
1
2
+
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
Kako je
) (r) = r arcsinr +
_
1 r
2
onda za r = 1 imamo
) (1) = arcsin1 =

2
kada iz (9) dobijamo
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
=
3
2

2
Napomena! Za izracunavanje zbira reda (8) mozemo koristiti razvoj
r ln
_
r+
_
1+r
2
_
_
1+r
2
= 1+
r
2
2
+
+1
n=1
(1)
n
(2: 1)!!
(2:)!! (2:+1)(2:+2)
r
2n+2
odakle za r = 1 dobijamo
+1
n=1
(1)
n1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 1) (2: + 2)
=
_
2
1
2
ln
_
1 +
_
2
_

266) Dat je red
+1
n=1
_
(2: 1)!!
_
(2:)!! (2: + 3)
j
i funkcija
) (r) =
r
2
_
9 r
2
+
9
2
arcsin
r
3
1
Ispitajmo konvergenciju reda u zavisnosti od realnih parametara j i

2
Razvijmo funkciju u Maklorenov red i odredimo interval gde vazi dobijeni

razvoj
3
Odredimo sumu datog reda za j = = 1

1
Za ispitivanje konvergencije datog reda primenimo Dalamberov kriterijum

po kojem pozitivni red
+1
n=1
a
n
konvergira ako je 1 = lim
n!+1
a
n+1
a
n
< 1
Ako je 1 1 tada red divergira. Za 1 = 1 konvergenciju reda ne mozemo
odrediti po ovom kriterijumu. U datom slucaju imamo
1 = lim
n!+1
a
n+1
a
n
= lim
n!+1
_
(2: + 1)!!
_
(2: + 2)!! (2: + 5)

j
_
(2: 1)!!
_
(2:)!! (2: + 3)
j
= lim
n!+1
_
(2:+1)(2:1)!!
_
(2:)!! (2:+3)
j
(2:+2)(2:)!! (2:+5)
j
_
(2:1)!!
_
= lim
n!+1
(2:+1)
2:+2
_
2:+3
2:+5
_
j
Kako je lim
n!+1
_
2: + 3
2: + 5
_
j
= 1 za svako onda imamo 1 = lim
n!+1
(2: + 1)
2: + 2
Za j < 1 = 1 = 0 pa red konvergira
Za j 1 = 1 = + pa red divergira
Za j = 1 = 1 = 1 pa se konvergencija ne moze utvrditi Dalamberovim
kriterijumom. Za ovaj poseban slucaj primenimo Gausov kriterijum
Ako je a
n
0 ili ako je
a
n
a
n+1
= c +
,
:
+

n
:
1+t
gde su c, , = const - 0
[
(n)
[ < C tada:
(a) Za c 1 red
+1
n=1
a
n
konvergira (b) Za c < 1 red
+1
n=1
a
n
divergira
(c) Za c = 1 red
+1
n=1
a
n
_
konvergira ako je , 1
divergira ako je , 6 1
U naem slucaju
a
n
a
n+1
=
2: + 2
(2: + 1)
_
2: + 5
2: + 3
_
j
za j = 1 imamo

a
n
a
n+1
=
2:+2
2:+1
_
2:+5
2:+3
_
j
=
2:+1+1
2:+1
_
2:+3+2
2:+3
_
j
=
_
1+
1
2:+1
__
1+
2
2:+3
_
j
Kako je (1 +t)
o
= 1 +
_
c
1
_
t +
_
c
2
_
t
2
+ +
_
c
:
_
t
n
+ gde su
_
c
1
_
= c
_
c
2
_
=
c(c 1)
2!
_
c
:
_
=
c(c 1) (c : + 1)
:!

onda imamo
a
n
a
n+1
=
_
1 +
1
2: + 1
_
_
1 +
_
1
_
2
2: + 3
+
_
2
_
4
(2: + 3)
2
+
_
Kako je
1
2: + 1
=
1
2:
1
1 +
1
2:
2
2: + 3
=
1
: +
3
2
=
1
:
1
1 +
3
2:
odnosno
1
1 +t
= 1 t +t
2
+ (1)
n1
t
n1
+ onda dalje imamo
a
n
a
n+1
=
_
_
_1 +
1
2:
1
1 +
1
2:
_
_
_
_
_
_1 +
1
:
1
1 +
3
2:
+
_
_
_
=
_
1 +
1
2:
_
1
1
2:
+
1
4:
2

_
__
1 +
1
:
_
1
3
2:
+
_
+
_
=
_
1 +
1
2:

1
4:
2
+
_
_
1 +
1
:
_
1
3
2:
+
_
+
_
=
_
1 +
1
2:

__
1 +
1
:

_
= 1 +
1
2:
+
1
:
+
1
2:
2

= 1 +
_
1
2
+
_
1
:
+

n
:
2
Prema Gausovom kriterijumu red:
_
_
konvergira za
1
2
+ 1 =
1
2
divergira za
1
2
+ 6 1 = 6
1
2
Red sa pocetka zadatka
_
_
konvergira za j < 1 i svako ili za j = 1 i
1
2
divergira za j 1 i svako ili za j = 1 i 6
1
2
2
Za razvoj date funkcije ) (r) =

r
2
_
9 r
2
+
9
2
arcsin
r
3
u Maklorenov - potencijalni red odredimo njen prvi izvod, odnosno

)
0
(r) =
1
2
_
9 r
2
+
r
2
2
_
9 r
2
+
9
2
1
_
1
r
2
9
1
3
odakle dobijamo
(1) )
0
(r) =
r
2
3
1
_
1
_
r
3
_
2
Kako je
(1 t)
o
= 1
_
c
1
_
t +
_
c
2
_
t
2
+ (1)
n
_
c
:
_
t
n
+
onda za razvoj )
0
(r) u potencijalni red, primenimo razvoj
1
_
1 t
= (1 t)
1
2
= 1
_
1
2
1
_
t +
_
1
2
2
_
t
2
+ (1)
n
_
1
2
:
_
t
n
+
gde je
_
1
2
:
_
=

1
2
_
1
2
1
__
1
2
2
_

_
1
2
: + 1
_
:!
=
_
1
2
__
3
2
__
5
2
_

_
2: 1
2
_
:!
=
( 1) ( 3) ( 5)
_
(2: 1)
_
2
n
:!
= ( 1)
n
1 3 5 (2: 1)
2
n
:!
= ( 1)
n
(2: 1) !!
(2:) !!
Kako je (1)!! = 1 onda zamenom dobijamo red
(2)
1
_
1 t
=
+1
n=0
(2: 1)!!
(2:)!!
t
n
koji konvergira za [ t [ < 1 ili za t (1, 1)
Smenom
_
r
3
_
2
= t u relaciju (2) mozemo prvi izvod )
0
(r) prikazati relacijom
(1) kada imamo
)
0
(r) =
r
2
3
+1
n=0
(2: 1)!!
(2:)!!
r
2n
3
2n
=
1
3
+1
n=0
(2: 1)!!
(2:)!!
r
2n+2
3
2n
Dobijeni red je konvergentan za [ r[ < 3 Integracijomclan po clan dobijamo
) (r) =
_
)
0
(r) dr =
1
3
+1
n=0
(2: 1)!!
(2:)!!
r
2n+3
3
2n
(2: + 3)
+C
Kako je ) (0) = 0 = 0 +C = C = 0 onda imamo
(3) )(r) =
1
3
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 3)
r
2n+3
3
2n

3
Za j = = 1 dobijamo red
(4) o =
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 3)
ciju sumu treba izracunati.
Iz relacije (3) za r = 3 dobijamo
) (3) =
1
3
+1
n=0
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 3)
3
2n
3
3
3
2n
= 9
+1
n=0
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 3)
Za : = 0 imamo
9
(2 0 1)!!
(2 0)!! (2 0 + 3)
= 9
(1)!!
0!! 3
= 9
1
1 3
= 3 odnosno
) (3) = 3 + 9
+1
n=1
(2: 1)!!
(2:)!! (2: + 3)
= 3 + 9 o odakle je
o =
1
9
) (3)
3
9
=
1
9
_
3
2
_
9 3
2
+
9
2
arcsin
3
3
3
_
=
1
9
_
9
2

2
3
_
=

4

1
3

Matematika Nizovi I Redovi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Matematika Nizovi I Redovi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematika Nizovi I Redovi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vukomir Vule M. Milinkovi Dalibor M.

Vukomir M Milinkovic Dalibor M

suprotna kateta je / a nalegla kateta je

ZNA NAPOMENA!!!!!!! Ako ti se dosadanji postupak

sinus raste (od 0 do 1) a od 90

sinus opada (od 1 do 0) i

kosinus opada (od 1 do 0). U 1 i 1\ kvadra-

Ako r tezi nekoj od navedenih tacaka imenioca, tada apsolutne vrednosti tg r

sin( 2 / +r) = sinr 8

cos ( 2 / +r) = cos r / = 0, 1, 2, . . .

sin( 2 / +r) = sin 2 /

cos ( 2 / +r) = cos 2 /

Za pravougle trouglove 1C i 1C1

Cesto koristimo broj 10 pa se logaritam sa osnovom ili bazom 10 (log

Cu i Ki) iz 1303. godine moze se naici na istu tablicu brojeva ko-

) otpada jer pri-

Vukomir M Milinkovic Dalibor M

onda vrednost korena

[ a [ 6 1 Tada je tg 0 = a zbog (2) Ako je realni deo r, r 0 imaginarni

cime je dokaz zavren.

ili formulama koje njima prethode dobijamo

Tacan za prirodni broj 1

Ako iz pretpostavke da je tacan za prirodni broj : : > 1

sinr + sin3r + sin5r + + sin( 2: 1 ) r =

cos r + cos 3r + cos 5r + + cos ( 2: 1 ) r =

sinr + sin2r + sin3r + + sin:r =

cos r + cos 2r + cos 3r + + cos :r =

= 0 onda se prividne neodre-

( kada r ) oslobaamo tako to brojilac i imenilac pod-

( kada r ) treba u brojiocu i imeniocu primetiti samo one clanove sa

Ustanovimo sa kojim je brojevima zadnji slobodni clan datog polin-

Ustanovimo koji od ovih brojeva, uvrten umesto promenljive (r)

Dati polinom delimo sa promenljivom, ma koja ona bila, minus taj

Povrina trougla O1 iznosi

Povrina isecka O1 Povrina kruga je

Povrina trougla OC iznosi

Ako mnogougao ima : stranica, tada je c =

Kada : raste tada

Ni jedan clan niza (a

Razlika dva clana zadatih nizova istog indeksa : /

Dokazimo da je niz konvergentan i odredimo njegovu granicnu vrednost

Proverimo da li se zadatak pod 1

moze reiti primenomBanahovog stava

Ako datu rekurentnu formulu

< 1 pa niz konvergira. Iz jednakosti r =

< 1 pa preslikavanje (1) ima osobinu kontrakcije ili

Sigma zbira jednak je zbiru sigmi, odnosno

Sigma razlike jednak je razlici sigmi, odnosno

Ukoliko granicna vrednost lim

postoji, tada prema Dalamberovom kriterijumu poluprecnik konvergencije iznosi

Prema Koijevom kriterijumu, stepeni red

U datom slucaju imamo

Proverimo postojanje potrebnog uslova za konvergenciju dobijenog naizm-

Ako granicna vrednost lim

Vukomir M Milinkovic Dalibor M

2:(2: + 1) (2: 1)!

kada razlikujemo slucajeve

Red (1) konvergira ako je