BAB 3 KEANJALAN PERMINTAAN DAN PENAWARAN

Objektif Pengajaran
Di akhir pengajaran ini, pelajar diharapkan dapat Mentakrifkan keanjalan permintaan harga, keanjalan permintaan silang dan keanjalan permintaan pendapatan Mentakrif keanjalan penawaran 3.1 Keanjalan Permintaan 3.1.1 Keanjalan Permintaan Harga 3.1.2 Keanjalan Permintaan Silang 3.1.3 Keanjalan Permintaan Pendapatan 3.2 Keanjalan Penawaran

Definisi keanjalan
Suatu konsep yang mengukur darjah tindakbalas dalam kuantiti permintaan dan penawaran kesan daripada perubahan sesuatu pembolehubah tertentu.

Keanjalan Permintaan
Satu perubahan kuantiti diminta sesuatu barang kesan perubahan dalam tingkat harga barang tersebut atau harga barang lain atau tingkat pendapatan pengguna. Terdapat tiga jenis keanjalan permintaan, iaitu: 1. Keanjalan permintaan harga ( ) 2. Keanjalan pemintaan silang ( ) 3. keanjalan permintaan pendapatan ( )

Keanjalan Permintaan Harga

ukuran kadar atau darjah tindakbalas perubahan kuantiti yang diminta sesuatu barang kesan daripada perubahan tingkat harga barang tersebut.

Rumus Keanjalan Permintaan Harga

Ed = =

Ed = Keanjalan permintaan harga Qd = Perubahan kuantiti diminta barang P = Perubahan harga Po = Harga asal Qdo = Kuantiti diminta barang x asal

Contoh: Apabila harga barang A naik dari RM 2 ke RM 4, kuantiti yang diminta terhadap barang A menurun dari 5 unit ke 4 unit maka

Ed

= %
% = = =

Qd Px

-Ed bernilai negatif menunjukkan hubungan ___________ antara harga dan kuantiti diminta. -nilai -0.2 bermakna apabila harga barang X naik 1%, kuantiti barang A yang diminta akan menurun sebanyak 0.2%

Keanjalan Lengkuk
keanjalan lengkuk mengukur keanjalan di___________ atau_______ pada keluk permintaan yang____ atau apabila berlaku perubahan harga yang sangat besar di atas satu keluk permintaan yang sama.

Ed

Qd1 Qd0

1/2 (P0 + P1)

1/2 (Qd0 + Qd1)

P1 P0

Ed = keanjalan permintaan harga Q1 = kuantiti diminta baru Q0 = kuantiti diminta asal P1 = harga baru P0 = harga asal

 Contoh: Rajah yang berikut menunjukkan keluk DD untuk barang B. Hitung nilai keanjalan permintaan harga jika: a) harga barang X naik dari RM 2 ke RM 4 b) harga barang X turun dari RM 4 ke RM 2
Harga (RM)

4 2

B A D

10

Kuantiti (unit)

a) Jika harga barang X naik dari Rm 2 ke RM 4

b) Jika harga barang X turun dari RM 4 ke RM 2

Ed

= % %

Qd Px

Ed

= % %

Qd Px

Qd x Pxo Px Qdo

Qd x Pxo Px Qdo

Daripada contoh di atas, dapat disimpulkan bahawa pekali keanjalan permintaan harga adalah berbeza walaupun harga berubah dalam julat yang sama

-untuk mengatasi masalah ini, rumus titik tengah digunakan:

Ed =

Qd1 Qdo ( Qdo + Qd1 )

( Po + P1) ( P1- Po)

a) Jika harga barang X naik dari Rm 2 ke RM 4 Ed =

b) Jika harga barang X turun dari RM 4 ke RM 2 Ed =

-berdasarkan contoh pengiraan dengan menggunakan keanjalan lengkuk nilai keanjalan yang diperolehi adalah sama iaitu -0.33 walaupun harga naik dari RM 2 ke RM 4 atau harga jatuh dari RM 4 ke RM2

Keanjalan Titik
mengukur darjah tindakbalas kuantiti permintaan sesuatu barang apabila berlaku______________________________ ke atas barang tersebut sehinggakan tidak menampakkan kewujudan dua titik di atas lengkuk permintaan yang sama.

Rumus keanjalan titik boleh dibina dan dinyatakan berdasarkan rajah di bawah. Titik X merupakan titik yang ingin dikira nilai keanjalannya dan ianya merupakan titik tengah bagi keluk permintaan . Keanjalan permintaan bagi titik X pada rajah 3.1 dapat dikira berdasarkan rumus berikut: a. Ed = Q1 Q2 0 - Q2 b. Ed = 0 P P1 P c. Ed = Q1 X P1 - X

Rajah 3.1 : keanjalan titik

Harga (RM)

P1

Q2

Q1

kuantiti

Nilai keanjalan bagi titik-titik di sepanjang keluk permintaan adalah berbeza-beza

1.
2.

3.

Pada tingkat harga melebihi 0P, nilai keanjalan (Ed) akan melebihi satu dan menuju infiniti Pada tingkat harga 0P, nilai keanjalan (Ed) adalah sama dengan satu Pada tingkat harga yang kurang daripada harga 0P, nilai keanjalan (Ed) adalah kurang daripada satu dan menuju ke nilai kosong

3.1.1.c. Darjah-darjah keanjalan permintaan harga

Keanjalan permintaan harga dapat dibezakan kepada lima darjah keanjalan yang berlainan.

Rajah : Darjah Keanjalan permintaan harga di sepanjang keluk

P P1

Q2

Q1

Darjah Keanjalan
1. Peratus perubahan kuantiti diminta lebih besar daripada peratus perubahan harga Nilai keanjalan : 1< Ed < P

2.
P peratus perubahan kuantiti diminta lebih kecil daripada peratus perubahan harga
Nilai keanjalan : 0 < Ed < 1 D

Contoh: 1. Permintaan terhadap sesuatu barang dikatakan tak anjal apabila A perubahan harga lebih kecil daripada perubahan kuantiti diminta B perbuhana harga lebih besar daripada perubahan kuantiti diminta

C peratusan perubahan harga lebih kecil daripada peratusan

perubahan kuantiti diminta D peratusan perubahan harga lebih besar daripada peratusan perubahan kuantiti diminta [STPM 2009]

3.
P Peratus perubahan kuantiti diminta sama dengan peratus perubahan harga Nilai keanjalan : Ed = 1 D

4.

P Tiada perubahan harga dan kuantiti diminta tidak terhingga

Nilai keanjalan : Ed = D

5.
P sebarang perubahan dalam harga tidak akan menyebabkan perubahan dalam kuantiti diminta. Nilai keanjalan : Ed = 0 D

Q
Contoh soalan: Jelaskan mengapa garam mempunyai nilai keanjalan sifar berbanding dengan minuman the yang dianggap mempunyai keanjalan lebih dari 1. (6 M) [STPM 2006]

3.1.1 d. Penentu keanjalan permintaan harga

1. - Semakin banyak pengganti semakin anjal

2.
- Semakin banyak kegunaan semakin anjal 3.

- Semakin tinggi % perbelanjaan, semakin anjal

4. - Semakin penting barang itu semakin tak anjal
Contoh soalan:
Jelaskan tiga faktor yang mempengaruhi keanjalan permintaan harga (6M) [STPM 2007]

3.1.1.e. Hubungan darjah keanjalan permintaan harga dengan jumlah hasil /jumlah perbelanjaan

Hubungan keanjalan Permintaan Harga dengan jumlah hasil Harga Keanjalan =

A
Anjal ( keanjalan > 1)

Anjal satu ( Keanjalan = 1)

Kurang anjal ( Keanjalan < 1)

Keanjalan = 0

0
Jumlah Hasil

Kuantiti

TR

kuantiti

Jumlah hasil / Jumlah perbelanjaan diperoleh dengan mendarabkan harga barang tersebut dengan kuantitinya.
Jumlah Hasil/ jumlah perbelanjaan = Harga X Kuantiti

Harga

Anjal
Harga meningkat dari P0 ke P1

Jumlah Hasil Baru (TR)

0P1AQ1

Rumusan

P
D P1 P0 A

TR berkurangan sebab pertambahan TR (P0P1AC) < Pengurangan jumlah TR (Q1CBQ0)

TR meningkat sebab pengurangan TR (P0P1AC) < Pertambahan jumlah TR (Q1CBQ0)

B C Q
Q1 Q0

Harga jatuh dari P1 ke P0

0P0BQ0

Contoh soalan: 1. Pengeluar akan menurunkan harga untuk meningkatkan jumlah hasil keluaranya. Ini menunjukkan bahawa pemintaan terhadap keluaran tersebut adalah A. Anjal B. Anjal 1

C. Tak anjal
D. Tak anjal sempurna

2. Kenaikan harga barang yang anjal permintaanya akan menyebabkan A. Kuantiti barang itu berkurang dan jumlah perbelanjaan juga berkurang B. Kuantiti barang itu berkurang dan jumlah perbelanjaan meningkat sedikit C. Kuantiti barang itu berkurang dan jumlah perbelanjaan meningkat dengan banyak D. Kuantiti barang itu berkurang dan jumlah perbelanjaan juga berkurang pada kadar yang sama dengan pengurangan kuantiti

Tidak Anjal

Harga

Jumlah Hasil Baru (TR) 0P1AQ1

Rumusan

P
P1 P0

A
B

Harga meningkat dari P0 ke P1

TR meningkat sebab pertambahan TR (P0P1AC) > Pengurangan TR (Q1CBQ0) TR menurun sebab pengurangan TR (P0P1AC) > Pertambahan TR (Q1CBQ0)

Harga jatuh dari P1 ke P0

0P0BQ0

Q
0 Q1 Q0

Contoh soalan: Dengan menggunakan gambar rajah, terangkan kesan terhadap jumlah hasil apabila harga meningkat sekiranya: a) Keanjalan permintaan harga anjal b) Keanjalan permintaan harga tak anjal (3 M) (3 M) [STPM 2009}

Harga

Anjal Satu
Harga meningka t dari P0 ke P1

Jumlah Hasil Baru (TR) 0P1AQ1

Rumusan

P
D

TR tetap sebab pertambahan TR (P0P1AC) = Pengurangan TR (Q1CBQ0)

P1 P0 0

A B
C Q1 Q0

Harga jatuh dari P1 ke P0

0P0BQ0

TR tetap sebab pengurangan TR (P0P1AC) = Pertambahan TR (Q1CBQ0)

3.1.2.Keanjalan Permintaan Silang (Exy)

Satu

konsep keanjalan permintaan yang mengukur darjah tindakbalas______________________________ bagi sesuatu barang (barang X) akibat daripada ___________________________________ (barang Y).

Rumus keanjalan silang

Ec
=
=

QX Py Qxo Py0

= Perubahan Kuantiti diminta barang x = Perubahan harga barang y = Harga asal = Harga baru

Hubungan barang X dan barang Y

Perhubungan antara dua jenis barang dapat diketahui sekiranya nilai keanjalan permintaan silang diperolehi dengan menggunakan rumus keanjalan silang
Nilai Keanjalan Silang (Exy) Negatif ( - ) Positif ( + ) Sifar ( 0 ) Hubungan

Contoh pengiraan :
Harga Kuantiti diminta

Barang X Barang S
2 3 6 4

Barang T
12 13

Barang U
9 9

Berdasarkan jadual di atas, cari nilai keanjalan permintaan silang bagi barang S, T dan U apabila harga barang X mengalami kenaikan dari RM2 kepada RM3. Tentukan perhubungan antara barang X dengan barang S, T dan U.

Penyelesaian : Barang S Ec = %
% QS Px (kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti diminta barang S berkurang 0.67%) Oleh itu barang X dan barang S adalah barang penggenap kerana nilai keanjalanya adalah negatif

BARANG PENGGENAP

Kereta dan petrol ialah barang penggenap Bila harga kereta mahal, permintaan kereta akan berkurang Kesannya permintaan terhadap petrol berkurang

Barang penggenap

Penyelesaian : Barang T Ec = %
% QT Y (kenaikan harga barang T 1% menyebabkan kuantiti diminta barang S meningkat 0.17%)

Oleh itu barang X dan barang S adalah barang penggenap kerana nilai keanjalanya adalah positif

BARANG PENGGANTI

Mesin taip & komputer ialah barang pengganti Bila harga mesin taip meningkat,permintaan terhadap mesin taip akan berkurang Kesannya permintaan terhadap komputer akan meningkat

Contoh soalan: Gambar rajah di bawah menunjukkan keluk permintaan terhadap teh dan kopi dalam pasaran:
Harga kopi (RM)
Do 10 Harga teh (RM) Do D1

8 Do

5 Do D1 Kuantiti teh (unit)

20

50

Kuantiti kopi (unit)

15

35

Berapakah keanjalan silang bagi the apabila harga kopi meningkat daripada RM 8 ke RM 10? A. 0.19 B. 2.29 C. 2.86 D. 5.33

Penyelesaian : Barang U Ec = %
% QU Px (kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti diminta barang U tidak berubah) Oleh itu barang X dan barang S adalah barang tidak berkait kerana nilai keanjalanya adalah 0

BARANG TIDAK BERKAIT

Kereta dan roti ialah barang tidak berkait Bila harga kereta naik atau turun, tidak akan memberi apa-apa kesan kepada permintaan roti.

3.1.3.a. Keanjalan Permintaan Pendapatan

mengukur darjah tindak balas terhadap perubahan kuantiti diminta sesuatu barang kesan daripada perubahan tingkat pendapatan pengguna.

Rumus Keanjalan permintaan pendapatan

Ey =

Ey = Keanjalan permintaan pendapatan

Qx = Perubahan kuantiti diminta barang x Y = Perubahan pendapatan

Yo = Pendapatan asal
Qx = Kuantiti diminta barang x asal

Keanjalan pendapatan dan jenis barang

Keanjalan permintaan pendapatan dapat mengenalpasti jenis-jenis barang.

Nilai Keanjalan Pendapatan 1. Positif i. 0 < Ey < 1 ii. Ey > 1 2. Negatif Ey < 0
3. Sifar Ey = 0

Jenis barang

Contoh pengiraan:
Pendapatan (RM) Kuantiti diminta Barang Barang B Barang C A

2,000 7,000

4 20

10 5

8 9

Berdasarkan jadual di atas, kirakan nilai keanjalan pendapatan bagi barang A, B dan C apabila tingkat pendapatan meningkat dari RM2,000 ke RM7,000. Tentukan apakah jenis barang-barang tersebut.

Penyelesaian : Barang A Ey = %
% Qx Y

(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta barang A meningkat 1.6%) Barang A adalah barang normal dalam kategori barang Mewah kerana nilai keanjalan pendapatannya adalah positif dan lebih besar dari 1

Penyelesaian : Barang B Ey = % QB % Y

(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta barang B berkurang 0.2%) Barang B adalah barang bawahan kerana nilai keanjalan pendapatannya adalah negatif

Penyelesaian : Barang C Ey = % QC % Y

kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta barang C meningkat 0.05%) Barang C adalah barang normal dalam kategori barang keperluan kerana nilai keanjalan pendapatannya adalah positif dan kurang daripada 1

KEANJALAN PENAWARAN

DEFINISI KEANJALAN PENAWARAN PENGIRAAN NILAI KEANJALAN PENAWARAN DARJAH-DARJAH KEANJALAN PENAWARAN PENENTU KEANJALAN PENAWARAN

DEFINISI KEANJALAN PENAWARAN

mengukur darjah tindakbalas perubahan dalam akibat perubahan Peratus perubahan kuantiti ditawar kesan daripada perubahan harga barang itu sendiri

FORMULA
Keanjalan penawaran = Peratus perubahan kuantiti ditawar Harga ( Es) Peratus perubahan harga

Ey

Ey = Keanjalan permintaan pendapatan Qx = Perubahan kuantiti diminta barang x Y = Perubahan pendapatan Yo = Pendapatan asal Qx = Kuantiti diminta barang x asal

Contoh Pengiraan

Apabila harga durian turun dari RM6 ke RM4 sebiji maka kuantiti yang ditawarkan turun daripada 30 ke 16 biji. Apakah nilai keanjalan penawaran harga?

Jawapan :

Es

= % Qx % P = Qx x Po P Qx = 16 30 x 6 4-6 30 = 1.4

(penurunan harga 1% menyebabkan kuantiti durian ditawar menurun 1.4%)

Contoh soalan:
Pada harga RM 2 per kg, kuantiti ikan yang ditawarkan ialah 50 000 kg perminggu. Apabila harganya RM 2.40 per kg, kuantiti ikan yang ditawarkan ialah 55 000 kg per minggu. Berapakah keanjalan penawaranya? A. 0.40 B. 0.50 C. 1.00 D. 2.00 [STPM 2005]

DARJAH KEANJALAN PENAWARAN

Terdapat 5 jenis keanjalan penawaran : i) Anjal ii) Tidak Anjal iii) Anjal Satu iv) Anjal Sempurna v) Tidak Anjal Sempurna

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar melebihi peratusan perubahan harga barang Nilai keanjalannya melebihi 1, tetapi kurang daripada infiniti ( > Es > 1) Rajah : P S

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar kurang daripada peratusan perubahan harga barang Nilai keanjalannya melebihi 0, tetapi kurang daripada satu ( 0< Es <1) Rajah : P S

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar sama peratusan perubahan harga barang Nilai keanjalannya adalah satu ( Es = 1) Rajah :Keluk penawaran bermula dari asalan P S

 Peratusan perubahan harga barang tersebut adalah sifar dan kuantiti ditawar infiniti (tidak terhingga) Nilai keanjalannya adalah infiniti ( Es = ) Rajah : Keluk penawaran yang lurus selari paksi kuantiti
P

S Q

 Peratusan perubahan kuantiti ditawarkan adalah sifar walaupun harga barang berubah Nilai keanjalannya adalah 0 ( Es = 0) Rajah : Keluk penawaran menegak selari paksi harga P S

Penentu Keanjalan Penawaran

Apabila tambahan kos adalah besar untuk menghasilkan sesuatu barang maka penawaran cenderung tidak anjal dan sebaliknya

-Dalam jangka masa pendek penawarannya tidak anjal manakala dalam jangka masa panjang penawarannya anjal. -Semakin panjang jangka masa yang diperlukan untuk menghasilkan sesuatu barang semakin tak anjal penawaran sebaliknya semakin pendek masa yang diperlukan untuk menghasilkan barang semakin anjal penawarannya

Penentu Keanjalan penawaran

Mobiliti input yang tinggi dapat meningkatkan daya pengeluaran maka penawaran barang menjadi lebih anjal dan sebaliknya.

Semakin banyak input pengganti, ia semakin anjal kerana semakin banyak barang yang boleh dikeluarkan dan sebaliknya.

Semakin banyak firma yang menawarkan barangan tertentu dalam satu pasaran, penawaran barangan semakin anjal dan sebaliknya.

Penggunaan teknologi moden akan meningkatkan daya penegeluaran firma dengan menjimatkan kos dan masa. Maka semakin tinggi tingkat teknologi, semakin banyak barang ditawarkan.