BAB 3

KEANJALAN PERMINTAAN
DAN PENAWARAN

1 AE015 UNIT EKONOMI

 Objektif Pengajaran
Di akhir pengajaran ini, pelajar diharapkan dapat
 Mentakrifkan keanjalan permintaan harga, keanjalan
permintaan silang dan keanjalan permintaan pendapatan
 Mentakrif keanjalan penawaran
3.1 Keanjalan Permintaan
3.1.1 Keanjalan Permintaan Harga
3.1.2 Keanjalan Permintaan Silang
3.1.3 Keanjalan Permintaan Pendapatan
3.2 Keanjalan Penawaran

2 AE015 UNIT EKONOMI

 Definisi keanjalan

Definisi :

Suatu konsep yang mengukur darjah tindakbalas

dalam kuantiti permintaan dan penawaran kesan daripada
perubahan sesuatu pembolehubah tertentu.

3 AE015 UNIT EKONOMI

 Keanjalan Permintaan
Definisi :
Mengukur darjah tindak balas perubahan kuantiti
diminta sesuatu barang kesan perubahan dalam tingkat
harga barang tersebut atau harga barang lain atau tingkat
pendapatan pengguna.

Terdapat tiga jenis keanjalan permintaan, iaitu:

1. Keanjalan permintaan harga (Ed)
2. Keanjalan pemintaan silang (Exy)
3. keanjalan permintaan pendapatan (Ey)

4 AE015 UNIT EKONOMI

 Keanjalan Permintaan Harga

Definisi :

Mengukur kadar atau darjah tindakbalas perubahan

kuantiti yang diminta sesuatu barang kesan daripada
perubahan tingkat harga barang tersebut.

5 AE015 UNIT EKONOMI

 Pengiraan Keanjalan Permintaan Harga

Terdapat dua cara bagi mengira keanjalan permintaan

harga iaitu :

1. Keanjalan Lengkuk
2. keanjalan Titik

6 AE015 UNIT EKONOMI

 Rumus keanjalan lengkuk
Ed = Qd1 – Qd0 X P0

Qd0 P1 – P0
Ed = keanjalan permintaan harga
Q1 = kuantiti diminta baru
Q0 = kuantiti diminta asal
P1 = harga baru
P0 = harga asal

7 AE015 UNIT EKONOMI

 Contoh pengiraan keanjalan lengkuk
 Apabila harga rambutan naik daripada RM2.00 ke RM4.00, maka
kuantiti yang diminta turun daripada 50 ke 40 kilogram. Berapakah
nilai keanjalan permintaan harga

 Ed = 40 – 50 X 2
50 4-2
= - 10 X 2
50 2
= - 0.2

Ini bermakna apabila harga meningkat sebanyak 1%, kuantiti

diminta berkurangan sebanyak 0.2%

☻tanda (-) menunjukkan hubungan songsang antara harga dan

kuantiti

8 AE015 UNIT EKONOMI

 Keanjalan Titik
 Definisi :

Mengukur darjah tindakbalas kuantiti permintaan

sesuatu barang apabila berlaku perubahan harga
yang sangat kecil ke atas barang tersebut
sehinggakan tidak menampakkan kewujudan dua
titik di atas lengkuk permintaan yang sama.

9 AE015 UNIT EKONOMI

 Rumus keanjalan titik
P

P1 Ed = Q1 – Q2
0 – Q2
Ed = 0 – P0
P X
P1 – P0
Ed = Q1 – X
Q P1 – X
0 Q2 Q1

10 AE015 UNIT EKONOMI

 Nilai keanjalan bagi titik-titik di sepanjang
keluk permintaan adalah berbeza-beza

1. Pada tingkat harga melebihi 0P, nilai keanjalan (Ed)

akan melebihi satu dan menuju infiniti

2. Pada tingkat harga 0P, nilai keanjalan (Ed) adalah

sama dengan satu

3. Pada tingkat harga yang kurang daripada harga 0P,

nilai keanjalan (Ed) adalah kurang daripada satu
dan menuju ke nilai kosong

11 AE015 UNIT EKONOMI

 Darjah Keanjalan Permintaan Harga di
Sepanjang Keluk
P Ed = 

P1
Ed > 1
Ed = 1

P Ed < 1
Ed = 0

Q
0 Q2 Q1

12 AE015 UNIT EKONOMI

 Darjah Keanjalan

1. Anjal
P
D Peratus perubahan kuantiti
diminta lebih besar daripada
P1
peratus perubahan harga
P2
Nilai keanjalan : 1< Ed < 
D

Q
Q1 Q2

13 AE015 UNIT EKONOMI

 2. Tidak anjal

P
D
Peratus perubahan kuantiti
diminta lebih kecil daripada
P1 peratus perubahan harga
P2
Nilai keanjalan : 0 < Ed < 1

D
Q
Q1 Q2

14 AE015 UNIT EKONOMI

 3. Anjal satu

P
D Peratus perubahan kuantiti
diminta sama dengan
P1 peratus perubahan harga
P2 D Nilai keanjalan : Ed = 1

Q
Q1 Q2

15 AE015 UNIT EKONOMI

 4. Anjal Sempurna

Tiada perubahan harga

dan kuantiti diminta tidak
Po D terhingga
Nilai keanjalan : Ed = 

Q
Q1 Q2

16 AE015 UNIT EKONOMI

 5. Tidak Anjal Sempurna

P
D Sebarang perubahan dalam
harga tidak akan
menyebabkan perubahan
P1
dalam kuantiti diminta.
P2
Nilai keanjalan : Ed = 0

Q
Q0

17 AE015 UNIT EKONOMI

 Penentu keanjalan permintaan harga
1. Kewujudan barang pengganti
- Semakin banyak pengganti semakin anjal
2. Peratus perbelanjaan daripada pendapatan
- Semakin tinggi % perbelanjaan, semakin anjal
3. Kepentingan sesuatu barang
- Semakin penting barang itu semakin tak anjal
4. Kepelbagaian kegunaan sesuatu barang
- Semakin banyak kegunaan semakin anjal
5. Lain- lain

18 AE015 UNIT EKONOMI

 Hubungan keanjalan Permintaan Harga dengan jumlah
Harga hasil
Keanjalan = ∞
A
Anjal ( keanjalan > 1)

P Anjal satu ( Keanjalan = 1)

Kurang anjal ( Keanjalan < 1)

Keanjalan = 0

0 Q D Kuantiti
Jumlah Hasil

TR

19 AE015 Kuantiti UNIT EKONOMI

 Harga Jumlah Rumusan
Anjal Hasil
Baru
(TR)
P Harga 0P1AQ1 TR berkurangan
meningkat sebab
D dari P0 ke pertambahan TR
A P1 (P0P1AC) <
P1 Pengurangan
B
P0 jumlah TR
C (Q1CBQ0)
Harga 0P0BQ0 TR meningkat
jatuh dari sebab
P1 ke P0 pengurangan TR
0 (P0P1AC) <
Q1 Q0 Q Pertambahan
jumlah TR
(Q1CBQ0)

20 AE015 UNIT EKONOMI

 Harga Jumlah Rumusan
Tidak Anjal Hasil
Baru
P (TR)
D
A Harga 0P1AQ1 TR meningkat
P1 meningkat sebab
dari P0 ke pertambahan TR
P0 B P1 (P0P1AC) >
C Pengurangan TR
(Q1CBQ0)
Harga 0P0BQ0 TR menurun
Q jatuh dari sebab
P1 ke P0 pengurangan TR
0 Q1 Q0 (P0P1AC) >
Pertambahan TR
(Q1CBQ0)
21 AE015 UNIT EKONOMI
 Harga Jumlah Rumusan
Anjal Satu Hasil
Baru
(TR)
P
Harga 0P1AQ1 TR tetap
D meningkat sebab
dari P0 ke pertambahan
P1 TR (P0P1AC) =
P1 A Pengurangan
B TR (Q1CBQ0)
P0
C Harga 0P0BQ0 TR tetap sebab
jatuh dari pengurangan
0 P1 ke P0 TR (P0P1AC) =
Q1 Q0 Q Pertambahan
TR (Q1CBQ0)

22 AE015 UNIT EKONOMI

 Keanjalan Permintaan Silang (Exy)

Definisi :

Satu konsep keanjalan permintaan yang

mengukur darjah tindakbalas perubahan
kuantiti diminta bagi sesuatu barang (barang
X) akibat daripada perubahan harga barang
lain (barang Y).

23 AE015 UNIT EKONOMI

 Rumus keanjalan silang

QdX1 – QdX0 X Py0

Edxy =
Qdx0 Py1 – Py0

QdX1 = Kuantiti diminta X baru

QdX0 = Kuantiti diminta X asal
Py1 = Harga Y baru
Py0 = Harga Y asal

24 AE015 UNIT EKONOMI

 Hubungan barang X dan barang Y
 Perhubungan antara dua jenis barang dapat diketahui
sekiranya nilai keanjalan permintaan silang diperolehi
dengan menggunakan rumus keanjalan silang

Nilai Keanjalan Hubungan

Silang (Exy)
Negatif ( - ) Penggenap
Positif ( + ) Pengganti
Sifar ( 0 ) Tiada hubungan (barang tidak
berkait)

25 AE015 UNIT EKONOMI

 Contoh pengiraan :

Harga Kuantiti diminta

Barang Barang S Barang T Barang U
X
2 6 12 9

3 4 13 9

Berdasarkan jadual di atas, cari nilai keanjalan

permintaan silang bagi barang S, T dan U apabila harga
barang X mengalami kenaikan dari RM2 kepada RM3.
Tentukan perhubungan antara barang X dengan barang S,
T dan U.
26 AE015 UNIT EKONOMI
 Penyelesaian : Barang S
Edsx = Qds1 – Qds0 X Px0
Qds0 Px1 – Px0
= 4–6 X 2
6 3–2
= - 0.67
(kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti diminta
barang S berkurang 0.67 %)
Oleh itu barang X dan barang S adalah barang penggenap
kerana nilai keanjalannya adalah negatif.

27 AE015 UNIT EKONOMI

 Penyelesaian : Barang T
Edtx = QdT1 – QdT0 X Px0
QdT0 Px1 – Px0
= 13 – 12 X 2
12 3-2
= 0.17
(kenaikan harga barang X 1% menyebabkan kuantiti
diminta barang T meningkat 0.17%)
Oleh itu barang X dan barang T adalah barang
pengganti kerana nilai keanjalannya adalah positif.
28 AE015 UNIT EKONOMI
 Penyelesaian : Barang U
Edux = QdU1 – QdU0 X Px0
QdU0 Px1 – Px0
= 9–9 X 2
9 3-2
= 0
(kenaikan harga barang X 1% menyebabkan
kuantiti diminta barang U tidak berubah)
Oleh itu barang x dan barang U adalah barang tiada
kaitan kerana nilai keanjalannya adalah kosong.
29 AE015 UNIT EKONOMI
 Keanjalan Permintaan Pendapatan

Definisi :

Mengukur darjah tindak balas terhadap

perubahan kuantiti diminta sesuatu barang
kesan daripada perubahan tingkat
pendapatan pengguna.

30 AE015 UNIT EKONOMI

 Rumus Keanjalan permintaan pendapatan

Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0

Ey = keanjalan permintaan pendapatan

Q1 = kuantiti diminta baru
Q0 = kuantiti diminta asal
Y1 = Pendapatan baru
Y0 = Pendapatan asal

31 AE015 UNIT EKONOMI

 Keanjalan Pendapatan dan Jenis Barang
Keanjalan permintaan pendapatan dapat mengenalpasti
jenis-jenis barang.

Nilai Keanjalan Jenis barang

Pendapatan
1. Positif
i. 0 < Ey < 1 Barang normal
ii. Ey > 1 Barang mewah
2. Negatif Barang bawahan
Ey < 0 (inferior)
3. Sifar Barang mesti
Ey = 0
32 AE015 UNIT EKONOMI
 Contoh pengiraan:

Pendapatan Kuantiti diminta

(RM) Barang Barang B Barang C Barang D
A
2,000 4 10 8 10
7,000 20 5 9 10

Berdasarkan jadual di atas, kirakan nilai keanjalan

pendapatan bagi barang A, B, C dan D apabila tingkat
pendapatan meningkat dari RM2,000 ke RM7,000. Tentukan
apakah jenis barang-barang tersebut.

33 AE015 UNIT EKONOMI

 Penyelesaian : Barang A
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 20 – 4 X 2000
4 7000 – 2000
= 16 X 2000
4 5000
= 1.6
(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta
barang A meningkat 1.6%)
Barang A adalah barang normal (barang mewah )kerana nilai
keanjalan pendapatannya adalah positif dan lebih besar dari 1

34 AE015 UNIT EKONOMI

 Penyelesaian : Barang B
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 5 – 10 X 2000
10 7000 – 2000
= -5 X 2000
10 5000
= - 0.2
(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta
barang B berkurang 0.2%)
Barang B adalah barang bawahan kerana nilai keanjalan
pendapatannya adalah negatif

35 AE015 UNIT EKONOMI

 Penyelesaian : Barang C
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 9–8 X 2000
8 7000 – 2000
= 1 X 2000
8 5000
= 0.05

(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta barang C

meningkat 0.05%)
Barang C adalah barang normal dalam kategori barang keperluan
kerana nilai keanjalan pendapatannya adalah positif dan kurang
daripada 1
36 AE015 UNIT EKONOMI
 Penyelesaian : Barang D
Ey = Qd1 – Qd0 X Y0
Qd0 Y1 – Y0
= 10 – 10 X 2000
10 7000 – 2000
= 0 X 2000
10 5000
= 0
(kenaikan pendapatan 1% menyebabkan kuantiti diminta barang D
tidak berubah)
Barang D adalah barang mesti kerana nilai keanjalan
pendapatannya adalah sifar

37 AE015 UNIT EKONOMI