DEMONI I KEQ: MJETET E INFORMACIONIT SI ZOTRUES T KOHS

Akbar S. Ahmed

http://www.dielli.net

Ky artikull sht prkthim e tekstit t z. Akbar S. Ahmed, autorit pakistanez, titulli i origjinalit sht: The evil demon: The media as Master. N kt tekst jan shqyrtuar aspekte t ndryshme t ndikimit dhe rolit t mjeteve t informimit n kohn ton. Mjetet e informacionit publik paraqesin njrn ndr karakteristikat kryesore t postmodernizmit dhe e definojn civilizimin kezistues botror t kohs son. sht e pamundur t kuptohet ndikimi dhe zgjrimi i postmodernizmit, pikpamjeve, pakuptimsive dhe mangsive t tij, pa kuptuar esencn e mediumeve. Duke marrur parasysh faktin se natyra e shqyrtimit t diskutimit ton sht e paqart, e padefinuar dhe e ndryshueshme, do t cekim vetm disa orientacione nismtare t tij, edhe pse mendojm se sht e pamundur q t jepet ndonj konkluzion i fort dhe kompakt lidhur me t. Prandaj diskutimet tona paraqesin vetm vrejtje hyrse mbi kt shtje dhe sht e domosdoshme t bhen hulumtime me serioze. Gjat historis, mediumet perndimore kan qen rreziku m i madh i islamit: madje m shum se baruti, trenat dhe telefoni, cilt kan ndihmuar shum n kolonizmin e vendeve islame, dhe kanosje m t madhe se aeroplant, t cilt n fillim t ktij shekulli u paraqitn n vijat ajrore t vendeve islamike. Mediumet perndimore jan t pranishm gjithnj dhe n do vend, duke atakuar dhe analizuar vazhdimisht edhe pikn e dobt m t vogl. Sulmet e ktyre mediumeve t fuqishme paraqesin problem t dyfisht pr muslimant. Si duket muslimant nuk jan n gjendje t mbrohen, ose, ka sht edhe m e keq, se nuk mund as t kuptojn esencn dhe qllimin e ktij sulmi. Prpos ksaj, prijsit e tyre, t cilt nuk jan tjetr pos mburravec t thjesht, dhe hulumtuesit matuf i prezentojn n mnyr tejet poshtruese, sikur t ishin nj turm shkurtabiqsh cilt pshprisin kur mbi kokn e tyre qndron nj vigan shum i madh dhe i fuqishm. N realitet, vetm qytetart e thjesht musliman, mednja e shndosh dhe t kuptuarit instiktiv e t cilve sht m e sigurt dhe m e pranueshme se e prijsve dhe shkenctarve t tyre, e kuptojn fuqin dhe nivelin e rrezikut. Nj musliman i thjesht di fare mir pr rrafshin n t cilin sht duke u zhvilluar kjo luft dhe pr kapacitetet e fuqis q jan n luft kundr tij. Mirpo, mungesa e besimit ndaj prijsve t vet shton presionin q bhet mbi t. Ndofta, n vitin 1258, kur Mongolt kishin arritur para ports s Bagdadit, pr ta shkatrruar prgjithmon mbetrin m t madhe t Arabve n historin e tyre, ka mbretruar nj atmosfer e till. N kt koh, ndonse ishte shkatrruar dinastia e Abasidve, pas tyre krijohen dinasti tjera me pozit t ngjashme dhe me pallate kolosale e madhshtore: Fatimidt n Egjipt, Omavidt n Spanj, Safavidt n Iran dhe Mongolt n Indi. Mirpo kt her sht vendosur ndryshe se nuk do t ket m dinasti tjetr, nga se demoni sht qenie ahmarrse dhe xheloze. N kt diskutim do t prpiqemi t prezentojm disa veori dhe karakteristika t mediumeve, pr t kuptuar me kt prgjigjen e islamit pr kohn e postmodernizmit.

http://www.dielli.net

Njohja e esncs s demonit

N raport me modernistt t cilt prpos njohjes s bots, jan prpjekur ta ndryshojn at, si duket postmodernistt jan m t matur dhe m modest n qllimet e tyre. Dshira e tyre sht ta rikonstruktojn botn pr ta njohur at, na duket se sht tejet vshtir edhe vet kuptimi i ksaj dshire modeste. Para disa vitesh, m saktsisht n vitet gjashtdhjet, dmth. N kohn kur bota, n krahasim me horizontet q sot i ka prpara, ka qen m e shndosh, m e parrezikshm dhe shum m e pastr, themeluesi dhe paraardhsi i ides mbi mediumet na ka paralajmruar mbi ekzistencn e teknologjis elektrike dhe mundsin e saj q t bhet sistemi yn qndror nervor. Ai ka paralajmruar se mediumet jan duke u br porosia e vetme e mundshme, ndrsa pastaj mediumet e kohs son u bn prijs dhe udhrrfyes shpirtror, edhe ata q kan karakter demonik. Mediumet e kohs son, shikuar nga aspekti i ndikimit q ushtrojn mbi neve, kapacitetit t tyre pr ndryshimin e fakteve, thjeshtsimit t rrezikshm t problemeve dhe ndikimit n ngjarje, konsiderohen si demon shpirtkeq, absolutisht i fuqishm dhe i pranishm, dhe, n realitet shkaktar i ekzistimit t fryms dominante t kohs s postmodernizmit. Akoma nuk jan t njohur mir esenca e ktij demoni dhe rreziqet q kanosen nga ekzistimi i tij. Pr kt arsye un me vetdije dhe qllimisht po prdori termin demon. Gjat viteve nntdhjet, kur bota nxiton drejt fshatit teknologjik, do dit sht gjithnj e m e madhe fuqia e ktij demoni dhe zgjrohet niveli i prarjes mes popujve t ndryshm. Lidert e ardhshm m shum do t dshirojn q gjithnj pran tyre t ndodhen ekspertt e hermeneutiks, n mnyr q, gjat puns me mediume, ti paralajmrojn pr rrezikun dhe q tu japin kshilla t nevojshme n situata delikate kulturore. Na supozojm se mbyllja jon n suazat e mediumeve elektronike, t cilat paraqesin karakteristikat themelore t civilizimit dominues botror, sht situat e definuar dhe e qart. Mirpo, m lejoni q t mos e tjeshtojm kt fenomen kompleks dhe t mos sjellim prfundim defintiv mbi shtjet t cilat jan t paqarta dhe mashtruese. Revista EKO ECO kshtu e parashtron problemin e mediumeve: jan mjete e informimit publik? A jan mediume shpalljet n gazet, sektori ndrkombtar i televizionit ose nj a dy fanela pa mng? N realitet, na jemi ballafaquar jo vetm me nj, dy ose tri mediume, porse me nj numr t madh syresh q veprojn n suaza t rrjetve t ndryshme. Mediumet jan br shumdimenzionale, mirpo disa prej tyre jan mediume t mediumeve, dmth. Veprojn dyfisht. (nr. 149, v. 1987.) Prandaj m lejoni q edhe na t analizojm m thell esencn dhe mnyrn e veprimit t mediumeve. Hulumtimi preciz i esencs s mediumeve dhe studimi i tyre, do tna zbuloj disa karakteristika dhe veori q jan t fshehura n zemrn e ktij problemi. N kt mnyr do t njihemi me paqartsit, kontradiktat dhe paparashikueshmrin e ktij fenomeni. Me kt do t kuptojm m mir esencn e ktij demoni.

http://www.dielli.net

NJ: Mjetet e informimit publik nuk njohin kurrfar ndjenje t lojaliteti ose miqsis Ndofta njra ndr karakteristikat m t rndsishme t mediumeve sht jolojaliteti, ndrsa n realitet, paqartsia e tyre rrjedh nga kjo veori. Na e dijm mir se mediumet jan fuqi, forcimi i dominimit kulturor dhe prhapje e filozofis politike. Ato jan arm shum t rndsishme t do vendi. Gjithashtu, e dijm mir se gjat historis, asnj fuqi e madhe nuk ka prjetuar humbje pr shkak t prdorimit t armve t saj edhe at nga armiku direkt, si ka prjetuar Amerika gjat krizs s Gjirit, edhe at vetm nga shkaku se mediumet paraqesin shpat me dy teha. Xhorxh Bushi, kryetar i dikurshm i Ameriks, cili ka qen pioner n shrytzimin e mundsive t mediumeve, n fund t viteve tetdhjet ka sqaruar metodn e posame t udhheqjes s n Gji: Prandaj shum shpesh ka ekzistuar mundsia q lajmet t zvendsohen me at q ekspertt e informimit e quajn propagand horizontale. Me termin propagand horizontale nuk nnkuptohet prhapja e gnjeshtrave, madje nuk mendohet as n ndonj tentim t organizuar sipas nevojs; porse kjo supozohet si pjes e nj procesi me ndihmn e t cilit idealet dhe qllimet e nj kulture bhen t prjetshme. N shtyp ky problem sht sygjeruar ashtu q duket logjik veprimi i organeve dhe organizatave tona dhe aftsia e udhheqsve ton. sht e sigurt se n kt proces nuk ndjehet qllimi i keq dhe pesimizmi, ngase kultura e cila nuk sht n gjendje q qllimet dhe idealet e saj ti shndrroj n vepr dhe ti bj t prjetshme, nuk do t mund t ekzistoj. Mirpo, pas disa ditsh mediumet e orientojn vmendjen e tyre kah pengjt n Bagdad dhe Bushi kishte mbetur vetm, q pa ndihmn e askujt, ti prgjigjet komunikatave t Sadam Hyseinit. N kto kondita Bushi e kishte kuptuar se arma e tij sht shpat me dy teha: Ajo q dallon nga lajmi i sotm n raport me paraardhsit e tyre, sht fakti se lajmet bashkohore nuk kan aspak tendenc t jen ithtar t nj ane t caktuar, me qllim q t veprojn si pjes e nj tentimi t vazhdueshm n drejtim t nj krkese ose dshire specifike t organizuar. Prandaj ato vazhdimisht krkojn rival t rinj pr luft. 1 Si sht theksuar n revistn Spektatori (The spectator): CNN pa kurrfar kufizimesh i ka lejuar vetes q n programin e vet ndrkombtar t mos kujdeset mund t bj e ka jo. Xhroxh Bushi n dit e para t krizs s Gjirit ishte tejet i zemruar, ngase prpjekjet e tij q nga Sadam Hyseini t krijoj personalitet Hitlerit modern, ishin t pasuksesshme pr shkak t transmetimit direkt satelitor t lajmit mbi sjelljen miqsore t udhheqsit Irakien ndaj pengjve Perndimor. 2 Mediumet perndimore, pa fije ndjenje t lojalitetit, lejuan t trnasmetohen raporte dhe porosi prekse lidhur me muslimant. Muslimant, t cilt me fanatizm refuzonin t gjitha mediumet e huaja, duhet t mendojn m shum dhe m seriozisht mbi ndikimin e thell dhe botror t programeve televizive si jan Toka e premtuar, Hoteli i Malekut dhe Terrori, n t cilt sht prezentuar problemi i Plaestins me simpati t dukshme. Kryengritsit e djeshm sot mund ta luajn rolin e heroit. Dje Sadami n syt e Perndimorve ka qen shembulli m i mir i Arabit t urt dhe t matur, ndrsa sot llogaritet si Hitler i ri. Miqt e Ameriks, si shahu iranian dhe Markosi i Filipinve,
TPF FPT TPF FPT

1
TP PT

2
TP PT

(revista Freund, nr. 19, 1990v.) (S. Robinson, 1991.)

http://www.dielli.net

prnjhersh n SHBA shndrrohen n persona t padshirueshm. Rushdiu n Perndim sht prezentuar si simbol i shkrimtarit i cili sht i shtypur dhe persekutuar, ndrsa te muslimant si njeri q sht larguar nga feja. Mirpo, deklarata e tij mbi lojalitet, n dhjetor t viti 1990 dhe sjellja e tij e mvonshme, n t ardhmen me siguri do t ndikojn n prmirsimin e mendimit t sotm pr t. DY: Mediumet jan, kjo sht e qart, raciste.

Mediumet prndimore jan nn kontrol t protestantve t bardh anglosakson (VASP). Yjet dhe hronjt e mediumeve duhet patjetr t jen t bardh, ose nse kan ngjyr t mbyllt t lkurs, ajo duhet t jet e bronxt. Syt e kaltr dhe flokt e bardha jan karakteristika t dshirueshm. Persona t kqinj dhe t poshtr n mediumet jan, kryesisht, personat nga Azia. Zezakt pasqyrohen gjithnj m nj kallp t njejt: Zezaku i keq sht prtac, hajn, rebelues dhe problematik, ndrsa zezaku i mir sht pop-kngtar ose sportist. N t ardhmen zezakt q jan korespondent dhe drjetor nga gjenerata e Spajk Li-ut (Spike Lee), me siguri do ta prmisojn kt moto (natyrisht kur t mundin hidhrimin dhe zemrimin e tyre). Vetm para tri decenieve Mak Lohani u prpoq ta orientoj vmnedjen ton nga shtja: se zezakt e Afriks nuk mund t kuptojn mediumet perndimore ose ti kushtojn vmendje atyre: Ata gjat faqjes s filmit n kino vazhdimisht flasin, bjn zhurm ose kthejn kokn e shyt nga lviz fotografija. Mirpo emisionet t cilat sot i udhheqin zezakt, si Kozbi Shov, 3 vjn n pikpyetje klishen e t bardhve dhe dalin jashta kornizave q i kan prcaktuar ata. Pa marr parasyh tragjedit e pafund t varfris, poshtrimet dhe persekutimet q i kan prjetuar gjat kohs, ajo q t mahnit sht fakti se te ata nuk ekziston hidhrimi dhe zemrimi, por spiritualiteti dhe gzimi. Kozbi Shov e paraqet pr bukuri kt fakt. Ky emision na ilustron jetn e nj familje kompakte zezak dhe paralel me kt na porosit se jan dbuar shpirtrat e kqinj t s kaluars dhe se duhet jetuar m tutje. Edhe pse ky program sht prodhuar n Holivud, megjithat sht dhurat e shpirtit t njerzimit. Yjet e mediumeve dhe heronjt na ndihmojn t kuptojm kt fakt (fanatzimin ndaj nj ngjyre t caktuar t lkurs ose race t caktuar). Nse dshirojm q n baz t programeve t mediumeve t caktojm listn e dhjet personave m t njohur t bots, lista do t dukej afrsisht kshtu: njri ndr antart mbretrore angleze (sipsa gjith gjasave mbretresha nn ose princesha nga Uellsi), njri ndr kosmonautt amerikan, Elizabet Tejllor, Elvis Prisli, Xhejms Din, Ruzvelt, Merlin Monro, Gorbaov, Ronald Regani dhe njri nga tre Xhont (mund t zgjedhni vet cili: Xhon Vejn, Xhon F. Kenedi ose Xhon Lenon). Natyrisht kjo list nuk sht precize dhe e sakt, mirpo njkohisht supozohet si list postmoderniste. N jetn e ktyre njerzve baza morale ose shpirtrore sht e vogl. Ata jan kryesisht njerz tekanjoz dhe t uditshm. Shenjtria dhe famoziteti e tyre sht arritur prmes mediumeve.
TPF FPT

Tekstet e prezentuara domosdoshmrisht nuk prfaqsojn politikn e redaksis t Dielli.net!

dielli@dielli.net

3
TP PT

Cosby Show