KARTA EVROPIANE E VETQEVERISJES VENDORE

dhe raporti shpjegues

Traktate dhe raporte

Botimi n frngjisht: Charte europenne de l'autonomie locale et rapport explicatif ISBN 92-871-0859-5

Botim i Kshillit t Evrops F-67075 Strasbourg Cedex ISBN 92-871-0860-9 Kshilli i Evrops, 1986 Riprintuar n vitin 1996, mars 1998, tetor 1998, tetor 1999 Botuar n Kshillin e Evrops

I. Karta Evropiane pr Vetqeverisjes Lokale sht hartuar brenda Kshillit t Evrops nga nj komitet ekspertsh qeveritar, nn drejtimin e Komitetit Drejtues pr shtje Rajonale dhe Bashkiake, bazuar mbi nj projekt t propozuar nga Konferenca e Prhershme e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale t Evrops. Ajo u hap pr nnshkrim si konvent pr shtetet antare t Kshillit t Evrops m 15 tetor 1985.

II. Ky botim prmban tekstin e raportit shpjegues, prgatitur mbi bazn e diskutimeve t
komisionit, i cili i sht drguar dhe Komitetit t Ministrave t Kshillit t Evrops. Ky raport nuk prbn nj instrument me interpretim autoritar t tekstit t Karts, megjithse mund t lehtsoj t kuptuarin e dispozitave t saj. III. Teksti i Karts Evropiane t Vetqeverisjes Vendore sht riprodhuar n kt botim.

RAPORT SHPJEGUES
A. Origjina e Karts
Karta Evropiane e Vetqeverisjes Vendore sht akumulim i shum iniciativave dhe i shum vitesh pun brenda Kshillit t Evrops. Mbrojtja dhe forcimi i autonomis vendore n Evrop me an t nj dokumenti q prfshin parimet e prqafuara nga t gjitha shtetet demokratike t Evrops sht nj ambicie e vjetr e qarqeve t qeverive vendore. Pr m tepr, sht pranuar q n nj faz t hershme q ky tekst duhet t synoj aderimin e atyre organeve, veprimet e t cilve jan shum t rndsishme n do mbrojtje t autonomis vendore pra, aderimin e qeverive. Kshilli i Evrops si rojtari i t drejtave t njeriut dhe si mbajtsi i parimeve t qeverisjes demokratike, sht kuadri i duhur brenda t cilit mund t hartohej dhe t miratohej nj instrument i till. Kjo bhet akoma m e vrtet pr shkak se q prej vitit 1957, Kshilli i Evrops ka shprehur vlersimin q i jep rndsis s organeve vendore, duke krijuar pr ta nj organ prfaqsues n nivelin evropian, i cili q prej asaj kohe sht transformuar n Konferencn e Prhershme t Autoriteteve Lokale dhe Rajonale t Evrops (CLRAE).1 Ishte pikrisht kjo Konferenc e cila, n Rezolutn e saj 64 (1968), propozoi nj Deklarat Parimesh pr Autonomin Vendore dhe i bri thirrje Komitetit t Ministrave t Kshillit t Evrops ta miratonte kt Deklarat. Kjo iniciativ u mbshtet nga Asambleja Konsultative, e cila n Rekomandimin 615 (1970) i paraqiti Komitetit t Ministrave nj tekst t bazuar fort n tekstin e Konferencs s Prhershme t Autoriteteve Lokale dhe Rajonale t Evrops dhe t hartuar bashkrisht t dy organet. Deklarata e propozuar kishte karakter shum t prgjithshm dhe gjithprfshirs pr t lejuar marrjen e ndonj veprimi t qensishm. Iniciativa e re e CLRAE-it n vitin 1981 u bazua n nj qasje m dinamike, por u mor parasysh dhe pikpamja se nj deklarat e thjesht jo detyruese e parimeve nuk mund t justifikonte rndsin e autonomis vendore, ose natyrn e krcnimeve ndaj t cilave ishte e ekspozuar ajo. N t kundrtn, u tha se qeverive duhet tu krkohet t hyjn n angazhime detyruese. Fleksibiliteti i nevojshm pr t marr parasysh dallimet ndrmjet organizimeve kushtetuese kombtare dhe traditave administrative duhej t ndrtohej jo duke reduktuar shprehimisht krkesat e instrumentit t ri, por duke u lejuar qeverive nj nivel przgjedhjeje n lidhje me dispozitat q do t ishin detyruese pr ta. Rezultati logjik i ksaj qasjeje ishte paraqitja pr Komitetin e Ministrave, n Rezolutn 126 (1981), nga CLRAE i nj projekt karte evropiane t vetqeverisjes vendore, me krkesn q ajo t miratohej me statusin e nj konvente evropiane. Komiteti i Ministrave vendosi tia transmetonte propozimet e CLRAE-s Komitetit Drejtues pr shtje Rajonale dhe Bashkiake (CDRM) me synimin e diskutimit t tyre n Konferencn e 5t t ministrave evropian prgjegjs pr qeverit vendore (Lugano, 5-7 tetor 1982). N prfundimet e tyre, ministrat e pranishm n Lugano u shprehn se ... mendojn se kjo draft kart prbn nj hap t rndsishm drejt prcaktimit t parimeve t autonomis vendore, ndrsa vren rezervat e disa ministrave rreth nevojs pr nj kart n formn e nj konvente t detyrueshme dhe rreth disa aspekteve t prmbajtjes s saj;

1 Q prej 14 janarit 1994, Konferenca e Prhershme u transformua n nj Kongres Autoritetesh Rajonale t Evrops (CLRAE), n shenj njohjeje t domethnies s saj politike.

ORIGINS OF THE CHARTER

I krkuan Komitetit t Ministrave t Kshillit t Evrops ta udhzonte Komitetin Drejtues pr shtjet Rajonale dhe Bashkiake (CDRM) q, n bashkpunim me Konferencn e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale t Evrops, t bnin ndryshimet e nevojshme n projekt kartn evropiane t vetqeverisjes vendore, n prputhje me komentet e lidhura me formn dhe prmbajtjen, t bra gjat konferencs, n mnyr q ky tekst tu drgohej ministrave pr miratim n konferencn e tyre pasardhse ... Komiteti i Ministrave, si u udhzua nga CDRM-ja, bri nj rishikim t plot t projekt karts. Gjat diskutimeve pr zbatimin e prfundimeve t Konferencs s Luganos morn pjes dhe prfaqsues nga CLRAE. Teksti i projekt karts u rishikua nga CDRM-ja dhe iu drgua Konferencs s 6 t ministrave evropiane prgjegjs pr qeverisjet vendore, t cilt u mblodhn n Rom nga data 6 deri m 8 nntor 1984. Pas shqyrtimit t ktij teksti, ministrat shprehn miratimin e tyre unanim pr parimet e prfshira n t. N lidhje me formn ligjore q duhej t merrte karta, pjesa m e madhe e ministrave u shprehn pro nj konvente. N kuadrin e opinioneve t Asambles Konsultative dhe konferencs s ministrave n Roms, Komiteti i Ministrave miratoi Kartn Evropiane t Vetqeverisjes Vendore n formn e nj konvente n qershor t vitit 1985. N njohje t faktit q iniciativa pr kartn kishte ardhur nga Konferenca e Prhershme e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale t Evrops, u vendos q konventa t hapej pr nnshkrim m 15 tetor 1985, me rastin e sesionit t 20-t plenar t CLRAE-s.

EXPLANATORY REPORT

B. Komente t prgjithshme
Qllimi i Karts Evropiane t Vetqeverisjes Vendore sht t plotsoj mungesn e standardeve t prbashkta evropiane pr matjen dhe garantimin e t drejtave t organeve vendore, t cilat jan m pran qytetarve, dhe ti jap qytetarve mundsin e pjesmarrjes efektive n marrjen e vendimeve q kan ndikim mbi mjedisin e prditshm t tyre. Karta i angazhon palt t zbatojn rregullat baz q garantojn pavarsin politike, administrative dhe financiare t organeve vendore. Pra, ajo demonstron n nivelin evropian vullnetin politik pr ti dhn jet n t gjitha nivelet e administrimit territorial parimeve t mbrojtura q prej themelimit t saj nga Kshilli i Evrops, i cili e konsideron si funksionin e tij ruajtjen e ndrgjegjes demokratike t Evrops dhe mbrojtjen e t drejtave t njeriut n kuptimin m t gjer t mundshm. N t vrtet, Kshilli sht i bindur se niveli i vetqeverisjes q gzohet nga t gjitha organet vendore mund t konsiderohet si gur prove i demokracis s vrtet. Karta prmban tri pjes. Pjesa e par prmban dispozitat kryesore t parashikojn parimet e vetqeverisjes vendore. Ajo specifikon nevojn e themelit kushtetues dhe ligjor pr vetqeverisjen vendore, prkufizon konceptin dhe jep parimet q udhheqin natyrn dhe objektin e kompetencave t organeve vendore. M tej, nenet lidhen me mbrojtjen e kufijve t organeve lokale, duke pasur parasysh se ata kan autonomi pr strukturn administrative dhe marrjen n pun e personelit t aft dhe duke prcaktuar kushtet pr mbajtjen e nj posti t zgjedhur vendor. Dy nenet kryesore lidhen me kufizimin e mbikqyrjes administrative t aktiviteteve t organeve vendore dhe me t siguruarin q ata kan burime t mjaftueshme financiare n dispozicion, aq sa nuk cenohet autonomia baz. Pjesa tjetr e mbetur e dispozitave n kt pjes mbulon t drejtn e organeve vendore pr t bashkpunuar dhe pr t formuar shoqata, si dhe mbrojtjen e vetqeverisjes vendore nprmjet t drejts s rekursit pr zgjidhje ligjore. Pjesa II prmban dispozita t ndryshme lidhur me objektin e angazhimeve t ndrmarra nga palt. N prputhje me synimin e t siguruarit t nj ekuilibri real ndrmjet garantimit t parimeve themelore dhe fleksibilitetit t nevojshm pr t marr parasysh veantit ligjore dhe institucionale t shteteve t ndryshme antare, Karta i lejon palt t prjashtojn dispozita specifike t Karts nga ato dispozita t cilat ata i konsiderojn t detyrueshme. N kt mnyr, karta prqafon nj kompromis ndrmjet t pranuarit t faktit q vetqeverisja vendore prek strukturn dhe organizimin e vet shtetit, gj q sht shqetsim baz pr qeverin, nga njra an, dhe objektivin e mbrojtjes s parimeve baz q duhet t respektohet nga do sistem demokratik i qeverisjes vendore, nga ana tjetr. Pr m tepr, parashikohet q angazhimet e palve mund t shtohen pasi t jen hequr pengesat prkatse. Mundsisht, parimet e vetqeverisjes vendore t parashikuara n kart zbatohen n t gjitha nivelet ose kategorit e organeve vendore t t gjitha shtetet antare, dhe po ashtu, mutatis mutandis, dhe n organet territoriale n nivelin rajonal. Gjithsesi, pr t lejuar raste specifike, palve u lejohet t prjashtojn kategori t caktuara organesh nga objekti i ksaj karte. Karta nuk parashikon nj sistem t institucionalizuar kontrolli pr zbatimin e saj prtej krkess pr palt pr t dhn t gjith informacionin e nevojshm n lidhje me masat legjislative ose masat e tjera t marra me qllimin e realizimit t prputhshmris me Kartn. N fakt u mendua dhe pr mundsin e krijimit t nj sistemi ndrkombtar mbikqyrjeje t ngjashm me at t Karts Sociale Evropiane. Gjithsesi, u pa e udhs t mos krijohej nj makineri komplekse mbikqyrse, pasi prania e CLRAE brenda Kshillit t Evrops, duke pasur akses t drejtprdrejt tek Komiteti i Ministrave, siguron kontrollin e nevojshm politik t prputhshmris s krkesave t karts nga palt.

GENERAL REMARKS

Pjesa e fundit e tekstit prmban dispozita prfundimtare, t cilat jan n prputhje me dispozitat e zakonshme t prdorura n konventat e hartuara nn mbikqyrjen e Kshillit t Evrops. Karta Evropiane e Vetqeverisjes Vendore sht instrumenti i par ligjor shumpalsh q prcakton dhe garanton parimet e autonomis vendore, nj ndr shtyllat e demokracis, mbrojtja dhe zhvillimi i s cils sht detyr e Kshillit t Evrops. Mund t shpresohet q n kt mnyr, ajo do t jap nj kontribut thelbsor pr mbrojtjen dhe zgjerimin e vlerave t prbashkta t Evrops.

EXPLANATORY REPORT

C. Komentar mbi dispozitat e Karts

Preambula Preambula parashikon mundsin e deklarimit t elementve baz t karts. Ato jan, kryesisht: kontributi jetik i vetqeverisjes lokale pr demokracin, administrimin efektiv dhe decentralizimin e kompetencave; roli i rndsishm i organeve vendore n ndrtimin e Evrops;

nevoja e organeve lokale q t zgjidhen n mnyr demokratike dhe t gzojn autonomi t gjer. Neni 1 Neni 1 shpreh angazhimin e prgjithshm t palve pr t respektuar parimet e vetqeverisjes vendore, t parashikuara n pjesn e par t Karts (nenet 2-11) deri n masn e parashikuar n nenin 12. Neni 2 Ky nen parashikon q parimi i vetqeverisjes vendore duhet t jet i mishruar n ligjin e shkruar. Duke pasur parasysh rndsin e parimit, sht e dshirueshme q kjo t arrihet duke e prfshir parimin e vetqeverisjes vendore n tekstin baz q parashikon organizimin e shtetit, pra n kushtetut. Gjithsesi, u pranua q n ato vende n t cilat procedura pr ndryshimin e kushtetuts krkon plqimin e nj shumice t cilsuar t ligjbrsve, ose plqimin e t gjith popullsis s shprehur n nj referendum, mund t mos jet e mundur q kto shtete t angazhohen pr mishrimin e parimit t vetqeverisjes vendore n kushtetut. Po ashtu, u pranua q shtetet q nuk kan kushtetut t shkruar, por nj kushtetut q mund t gjendet n dokumente dhe n burime t ndryshme mund t hasen me vshtirsi specifike ose mund t mos jen n gjendje t angazhohen pr pasqyrimin e vetqeverisjes vendore n kushtetut. Po ashtu, duhet t merret parasysh dhe fakti q n shtetet federale, qeverisja vendore mund t jet rregulluar nga shtetet federale, dhe jo nga qeverisja qendrore federale. Pr shtetet federale kjo kart nuk cenon n asnj mnyr ndarjen e kompetencave dhe prgjegjsive ndrmjet shtetit federal dhe shteteve t federuara. Neni 3 Ky nen parashikon karakteristikat baz t vetqeverisjes lokale, pasi ato duhet t kuptohen pr qllimet e Karts. Paragrafi 1 Nocioni i aftsis shpreh iden q e drejta ligjore pr t rregulluar dhe menaxhuar shtje t caktuara publike duhet t shoqrohet me mjetet q e bjn t mundur realizimin efektiv t t tyre. Prfshirja e shprehjes brenda kufijve ligjor njeh faktin se kjo e drejt dhe aftsi mund t prcaktohen m nga afr nga legjislacioni. Nn prgjegjsin e tyre thekson q organet vendore nuk duhet t jen t kufizuara vetm n t vepruarin si agjent t organeve m t larta.

sht e pamundur t prcaktohen ekzaktsisht se far shtjesh organet vendore kan t drejt t trajtojn dhe t menaxhojn. Shprehje t tilla si shtjet vendore ose shtjet e veta jan kundrshtuar si shum t prgjithshme dhe shum t vshtira pr tu interpretuar. Traditat e shteteve antare n lidhje me shtjet q konsiderohen se u prkasin organeve vendore jan shum t ndryshme. N fakt, pjesa m e madhe e shtjeve kan implikime edhe vendore edhe kombtare, dhe prgjegjsia rreth tyre mund t ndryshoj nga njri vend n tjetrin, dhe njra koh n tjetrn, dhe madje kjo prgjegjsi edhe mund t ndahet ndrmjet niveleve t ndryshme t qeverisjes. T kufizuarit e organeve vendore tek shtje t cilat nuk kan ndikime m t gjera, do t rrezikonte uljen e statusit t tyre, duke i lidhur organet vendore me nj rol skajor. Nga ana tjetr, sht pranuar q shtetet dshirojn t mbajn funksione t caktuara pr vete, si pr shembull sigurin kombtare. Synimi i karts sht q organet vendore t ken nj gam t gjer prgjegjsish, t cilat mund t realizohen n nivelin vendor. Prcaktimi i ktyre prgjegjsive sht objekti i nenit 4. Paragrafi 2 E drejta e vetqeverisjes duhet t ushtrohet nga organe t krijuara n mnyr demokratike. Ky parim sht n prputhje me rndsin q Kshilli i Evrops i jep formave demokratike t qeverisjes. Kjo e drejt prfshin normalisht nj asamble prfaqsuese me ose pa organe ekzekutive n varsi t saj, por lejohet gjithashtu dhe mundsia e demokracis s drejtprdrejt, n rastet kur kjo parashikohet n statut. Neni 4 Si u shpjegua n komentet e nenit 3, nuk sht e mundur, dhe as nuk do t ishte e prshtatshme t prpiqeshim t numronim n nj list shteruese kompetencash dhe prgjegjsish q lidhen me qeverisjen vendore n t gjith Evropn. Gjithsesi, ky nen parashikon parimet e prgjithshme mbi t cilat duhet t bazohen prgjegjsit e qeverive vendore dhe natyrn e kompetencave t tyre. Paragrafi 1 Prderisa natyra e prgjegjsive t organeve vendore sht thelbsore pr realitetin e vetqeverisjes vendore, sht n interesin e qartsis dhe siguris juridike q t prcaktohen prgjegjsit baz t qeverive vendore mbi baz ad hoc, t cilat duhet t jen mjaftueshmrisht t reflektuara n legjislacion. N realitet prgjegjsit duhet t parashikohen nga kushtetuta ose nga nj akt parlamenti (ligj). Por, pavarsisht nga prdorimi i fjals statut n kt paragraf, pranohet q n disa shtete mund t jet e dshirueshme q pr hir t eficencs parlamenti t delegoj kompetenca pr caktimin e prgjegjsive specifike, n veanti n lidhje me detajet ose me shtjet q krkojn zbatim pr shkak t direktivave t Komunitetit Evropian, me kusht q parlamenti t mbaj kompetencat e nevojshme t mbikqyrjes mbi prdorimin e kompetencave t deleguara. Po ashtu, parashikohet nj prjashtim n rastin e shteteve antare t Komunitetit Evropian, pr aq koh sa rregulloret e komunitetit (sipas t cilave neni 189 i Traktatit t Roms sht drejtprsdrejti i zbatueshm) parashikojn zbatimin e nj mase specifike n nj nivel t caktuar administrimi. Paragrafi 2 Prve prgjegjsive q i caktohen nga legjislacioni niveleve t ndryshme t qeverisjes, mund t shfaqen nevoja ose mundsi t tjera pr veprim nga organet publike. N rastet ku kto fusha veprimi kan ndikime vendore dhe kur organet vendore nuk prjashtohen nga marrja e kompetencave t prgjithshme n pjesn m t madhe t shteteve, sht e rndsime pr

10

EXPLANATORY REPORT

konceptimin e organeve vendore si subjekte politike q t veprojn sipas legjislacionit s tyre pr t ushtruar iniciativn e tyre n kto shtje. Rregullat e prgjithshme sipas t cilave organet vendore mund t veprojn n raste t tilla mund t jen t parashikuara n ligj. Gjithsesi, n shtete t caktuara antare, organet vendore duhet t jen n gjendje t ken t drejta ligjore (statutore) pr t bazuar veprimet e tyre. Sipas ktij sistemi, ekzistenca e t cilit mbulohet nga neni 4, paragrafi 2, organeve vendore mund tu jepet diskrecion i gjer q shkon prtej prgjegjsive specifike. Paragrafi 3 Ky paragraf artikulon parimin e prgjithshm q ushtrimi i prgjegjsive publike duhet t decentralizohet. Ky parim sht prmendur n disa raste brenda kuadrit t Kshillit t Evrops, dhe n veanti n prfundimet e Konferencs s Lisbons pr ministrat evropian prgjegjs pr qeverit vendore n vitin 1977. Ai nnkupton q, n prjashtim t rasteve kur prmasa ose natyra e nj detyre sht e till saq krkon trajtim brenda nj zone m t madhe territoriale, ose kur ka shtje eprsie efikasiteti ose ekonomie, prgjegjsit publike duhet ti besohet prgjithsisht nivelit t qeverisjes q sht m pran qytetarve. Gjithsesi, kjo klauzol nuk nnkupton nj krkes sistematike pr decentralizim funksionesh tek organe t tilla vendore t cilat, pr shkak t natyrs dhe madhsis s tyre, mund t realizojn vetm detyra t kufizuara. Paragrafi 4 Ky paragraf trajton shtjen e prgjegjsive t mbivendosura. Pr t qen t qart dhe pr qllimin e shmangies s do tendence pr paksim t vazhdueshm t prgjegjsive, kompetencat normalisht duhet t jen t plota dhe ekskluzive. Por, pavarsisht nga kjo, n fusha t caktuara krkohen veprime plotsuese nga nivelet e ndryshme t qeverisjes dhe n kto raste sht e rndsishme q ndrhyrja nga organet qendrore dhe rajonale t kryhet n prputhje me dispozita t qarta legjislative. Paragrafi 5 Strukturat administrative t organeve vendore dhe njohja e tyre nga afr me kushtet vendore, mund ti bjn ata organet e prshtatshme pr realizimin e funksioneve t caktuara, prgjegjsia prfundimtare pr t cilat u takon organeve supra-vendore. Gjithsesi, sht e rndsishme q organi i qeverisjes vendore, kur sht e mundur, t lejohet t marr parasysh rrethanat lokale gjat ushtrimit t kompetencave t deleguara, n mnyr q kthimi tek ky delegim t mos cenoj me tepri sfern e autoritetit t pavarsis s organit vendor. Nga ana tjetr, pranohet q n respektim t disa funksioneve, t tilla si lshimi i dokumenteve t identifikimit, nevoja pr rregullore t unifikuara mund t mos lr vend pr diskrecion vendor. Paragrafi 6 Ndrkoh q paragraft 1 deri 5 trajtojn shtje q bien nn objektin e organeve vendore, paragrafi 6 trajton si shtjet q bien nn objektin e organeve t tilla dhe shtje t cilat jan jasht objektit t tyre, por q i prekin n mnyr t veant organet vendore. Teksti parashikon q mnyra dhe koha e konsultimit duhet t jet e till q tu lejoj organeve vendore t ken mundsi reale t ushtrojn ndikimin e tyre, ndrkoh q pranojn q rrethanat prjashtimore mund t ojn n anashkalimin e krkess pr konsultim, n veanti n raste urgjencash. Ky konsultim duhet t zhvillohet drejtprsdrejti me organin ose organet e prekura vendore, ose n mnyr t trthort me an t shoqatave t tyre n rastet kur bhet fjal pr prfshirjen e disa pushteteve vendore. Neni 5

Propozimet pr ndryshime kufijsh, n t cilat bashkimet me organe t tjera t qeverisjes vendore jan raste ekstreme, pa dyshim jan shum t rndsishme pr organet vendore dhe pr qytetart t cilve u shrbejn kto organe. Ndrkoh q n pjesn m t madhe t rasteve konsiderohet si jo realiste t pritet q komuniteti vendor t ket kompetenca pr t realizuar kto ndryshime, konsultimi paraprak i tij qoft n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort sht i domosdoshm. Referendumet mund t jen nj procedur e prshtatshme pr konsultime t tilla, por pr to nuk ekzistojn dispozita ligjore n shum vende. N rastet kur dispozitat ligjore nuk e bjn t detyrueshm referendumin, mund t ushtrohen forma t tjera konsultimi. Neni 6 Paragrafi 1 Teksti i ktij paragrafi nuk trajton prbrjen e prgjithshme t organeve t qeverisjes vendore dhe kshillave t tyre, por parashikon mnyrn sesi organizohen shrbimet e tyre administrative. Ndrkoh q ligjet qendrore ose rajonale mund t parashikojn disa parime t prgjithshme organizimi, organet vendore duhet t jen n gjendje t urdhrojn strukturat e tyre administrative t marrin parasysh rrethanat e tyre vendore dhe eficencn administrative. Krkesa t kufizuara specifike n ligjet qendrore ose rajonale t cilat lidhen, pr shembull, me krijimin e komiteteve t caktuara, ose me krijimin e posteve t caktuara administrative, jan t pranueshme, por nuk duhet t jen aq t prhapura sa t imponojn nj struktur t ngurt organizative. Paragrafi 2 Prve strukturave t prshtatshme t menaxhimit, sht shum e rndsishme pr efikasitetin dhe efektivitetin e nj organi vendor q ai t jet n gjendje t marr n pun dhe t mbaj nj personel, aftsit e t cilve prkojn me prgjegjsit e ngarkuara. Qartazi, kjo varet n nj shkall t madhe nga aftsia e organeve vendore pr t ofruar kushte mjaftueshrisht t favorshme shrbimi. Neni 7 Ky nen synon t siguroj q prfaqsuesit e zgjedhur t mund t mos parandalohen nga veprimi i nj pale t tret nga kryerja e funksioneve t tyre dhe q kategori personash t mos mund t ndalohen nga aspekte trsisht materiale nga t qndruarit n detyr. Kushtet materiale prfshijn kompensimin financiar pr shpenzimet q rrjedhin nga ushtrimi i funksioneve dhe, sipas nevojs, kompensim pr humbje t fitimeve dhe shprblimit dhe mbrojtjes prkatse sociale, n veanti n rastet e kshilltarve q zgjidhen pr prgjegjsi ekzekutive me koh t plot. N frymn e ktij neni, do t ishte e arsyeshme t pritet brja e dispozitave pr ri-integrimin e personave q marrin poste me koh t plot n jetn normale t puns n fund t mandatit t tyre. Paragrafi 3 Ky paragraf parashikon q skualifikimi nga mbajtja e nj posti t zgjedhuri vendor, bazohet vetm n kritere objektive ligjore dhe jo n vendime ad hoc. Normalisht kjo do t thot q rastet e mosprputhshmris duhet t parashikohen n ligj. Duhet thn se jan vn re raste t parimeve t fiksuara fort dhe t pashkruara ligjore, t cilat duket se ofrojn garancit e nevojshme. Neni 8

12

EXPLANATORY REPORT

Ky nen trajton mbikqyrjen e aktiviteteve t organeve vendore nga organe t niveleve t tjera qeverisse. Ai nuk lidhet me krijimin e mundsive pr individt t ngren padi kundr organeve lokale, dhe as me caktimin e nj avokati populli, ose t aktiviteteve t tij, ose t nj organi tjetr zyrtar q ka rol hetues. Mbi t gjitha, dispozitat jan n prputhje me filozofin e mbikqyrjes, e cila normalisht shoqrohet me contrles de tutelle, q jan tradit n shum vende q para shum kohsh. N kt mnyr, dispozitat merren me praktika t tilla si krkesat pr autorizim paraprak pr t vepruar, ose pr hyrjen n fuqi t konfirmimit t veprimeve, kompetencn pr t anuluar vendimet e nj organi vendor, kontrollet kontabl, etj. Paragrafi 1 Paragrafi 1 parashikon nevojn e pranis s nj baz t prshtatshme ligjore dhe prjashton procedurat ad hoc t mbikqyrjes. Paragrafi 2 Mbikqyrja administrative normalisht duhet t kufizohet n shtjen e ligjshmris s veprimit t organit vendor dhe jo n dobin e tij. Nj prjashtim i veant, por jo i vetmi, bhet n rastin e detyrave t deleguara, kur organi q i delegon kompetencat mund t dshiroj t ushtroj ca mbikqyrje mbi mnyrn sesi realizohen ato. Gjithsesi, kjo nuk duhet ta ndaloj organin vendor nga ushtrimi i t drejtave t caktuara, si parashikohet n nenin 4, paragrafi 5. Paragrafi 3 Teksti e merr frymzimin nga parimi i proporcionalitetit, nprmjet t cilit organi kontrollues, gjat ushtrimit t detyrave t tij, sht i detyruar t prdor metodn q e prek m pak autonomin vendore, ndrkoh q njkohsisht arrin dhe rezultatet e dshirueshme. Prderisa e drejta pr t prdorur mjetet efektive ligjore n rastet e kryerjes s parregullt t mbikqyrjes dhe kontrollit trajtohet nga neni 11, ende nuk jan ndjer si t domosdoshme dispozita specifike pr kushtet dhe mnyrn e ndrhyrjes n situata specifike. Neni 9 E drejta ligjore pr t kryer funksione t caktuara nuk ka kuptim nse organeve vendore u mohohen burimet e nevojshme financiare pr realizimin e tyre. Paragrafi 1 Ky paragraf krkon t siguroj q organeve vendore nuk u mohohet liria e prcaktimit t prparsive t shpenzimeve. Paragrafi 2 Parimi pr t cilin bhet fjal n kt paragraf sht nevoja e ekzistencs s nj marrdhnie t prshtatshme ndrmjet burimeve financiare t disponueshme pr nj organ lokal dhe detyrave q kryen ai. Kjo marrdhnie sht veanrisht e fort pr funksione t cilat i jan caktuar specifikisht organit vendor. Paragrafi 3 Ushtrimi i przgjedhjes politike n peshimin e prfitimit t shrbimeve kundrejt kostos pr taksapaguesit lokal, ose pr prdoruesit, sht nj detyr shum e rndsishme e prfaqsuesve t zgjedhur vendor. Pranohet q ligjet qendrore ose rajonale mund t prcaktojn kufijt e prgjithshm pr kompetencat e organeve lokale pr tatime dhe taksa,

gjithsesi, kto kufij nuk duhet t parandalojn funksionimin efektiv t procesit t prgjegjshmris vendore. Paragrafi 4 Disa taksa ose burime financiare t qeverive vendore, nga natyra ose pr shkak t arsyeve praktike, nuk i prgjigjen relativisht efekteve t inflacionit dhe faktorve t tjer ekonomik. Mbshtetja e tepruar n tatime ose burime t tilla mund ti oj organet lokale n vshtirsi, pasi kostoja e ofrimit t shrbimeve ndikohet drejtprsdrejti nga zhvillimi i faktorve ekonomik. Gjithsesi, pranohet q edhe n rastin e burimeve relativisht dinamike t t ardhurave nuk mund t ket lidhje automatike ndrmjet kostove dhe lvizjeve t burimeve. Paragrafi 6 N rastet kur burimet e rishprndara jan dhn sipas kritereve specifike t parashikuara n legjislacion, parashikimet e ktij paragrafi plotsohen nse konsultohen organet e qeverisjes vendore gjat procesit t prgatitjes s legjislacionit prkats. Paragrafi 7 Grantet n bllok, ose madje dhe grantet specifike sipas sektorve, jan m t preferuara nga pikpamja e liris s organit lokal pr t vepruar sesa grantet e dhna pr projekte specifike. Nuk do t ishte realiste t pritej q t gjitha grantet pr projekte specifike t zvendsoheshin nga grante t prgjithshme, n veanti pr investime t mdha kapitale, por burimet e teprta pr grante t tilla e kufizojn shum lirin e nj organi vendor pr t ushtruar t drejtn e tij n lidhje me prcaktimin e prparsive t shpenzimeve. Gjithsesi, pjesa e burimeve totale e prfaqsuar nga grantet ndryshon shum nga nj shtet n tjetrin. Nj raport m i lart i granteve pr projekte specifike krahasuar me grantet e prgjithshme mund t konsiderohet i arsyeshm kur grantet n trsi prfaqsojn nj pjes relativisht jo domethnse t totalit t t ardhurave. Fjalia e dyt e nenit 9, paragrafi 7, krkon t siguroj q nj grant pr nj qllim specifik nuk e cenon lirin e nj organi vendor pr t ushtruar t drejtn brenda sfers s tij t kompetencave. Paragrafi 8 Pr organet vendore sht e rndsishme t mund t marrin hua financimi pr investime kapitale. Gjithsesi, burimet e mundshme t ktij financimi varen n mnyr t pashmangshme n strukturn e tregjeve kapitale t do shteti. Procedurat dhe kushtet pr t prfituar nga kto burime mund t parashikohen nga legjislacioni. Neni 10 Paragrafi 1 Ky paragraf mbulon bashkpunimin ndrmjet organeve vendore mbi nj baz funksionale, veanrisht me kuadrin e krkimit t nj eficence m t madhe nprmjet projekteve t ndrsjella, ose nprmjet kryerjes s detyrave q shkojn prtej kapacitetit t nj organi t vetm. Nj bashkpunim i till mund t marr formn e krijimit t konsorciumeve ose federatave t organeve, megjithse kuadri ligjor pr krijimin e strukturave t tilla mund t parashikohet n ligj. Paragrafi 2

14

EXPLANATORY REPORT

Paragrafi 2 flet pr shoqatat objektivat e t cilave jan shum m t prgjithshme se aspektet funksionale t paragrafit 1, dhe q normalisht krkojn t prfaqsojn t gjitha organet vendore t nj lloji t caktuar, ose t disa llojeve, n nivel rajonal ose kombtar. E drejta pr t qen pjes e organizatave t ksaj natyre nuk nnkupton njohjen nga qeveria qendrore t nj shoqate individuale si bashkbisedues t vlefshm. N nj instrument t ktij lloji n Kshillin e Evrops, sht normale q e drejta pr t qen pjes e shoqatave n nivelin kombtar t shoqrohet nga e drejta paralele pr t qen pjes e shoqatave ndrkombtare, disa prej t cilave luajn rol aktiv pr nxitjen e unitetit evropian n linja q jan n prputhje me qllimet e parashikuara n statutin e Kshillit t Evrops. Gjithsesi, neni 10.2 ua l n dor shteteve individuale t przgjedhin mjetet, qofshin ato legjislative ose jo, t cilat bjn t mundur vnien n jet t parimit. Paragrafi 3 Duhet t lejohet po ashtu dhe bashkpunimi i drejtprdrejt me organe vendore individuale t shteteve t tjera, megjithse mnyra e ktij bashkpunimi duhet t respektoj rregullat e prgjithshme ligjore q ekzistojn n secilin shtet dhe duhet t zhvillohet brenda kuadrit t kompetencave t organeve n fjal. Dispozitat e Konvents Evropiane t Ravijzimit t Bashkpunimit Ndrkufitar ndrmjet Komuniteteve ose Autoriteteve Territoriale (21 maj 1980, ETS nr. 106) jan posarisht me vend n kt aspekt, megjithse disa forma bashkpunimi nuk sht e nevojshme t kufizohen n zonat kufitare. Neni 11 Nprmjet rekursit n mjete efektive juridike nnkuptohet e drejta e nj organi vendor pr t prdorur: a. nj gjykat t krijuar mbi bazn e ligjit, ose

b. nj organ ekuivalent, t pavarur, ose statusor, q ka t drejt t vendos ose t kshilloj pr marrje vendimi, nse nj veprim, mosveprim, vendim ose akt tjetr administrativ sht ose jo n prputhje me ligjin. sht vn re nj rast n nj shtet ku, megjithse vendimet administrative nuk ishin objekt apelimi t zakonshm n gjykat, ishte e mundur t prdorej nj mjet ligjor i jashtzakonshm, i quajtur krkes pr rihapje procesi. Ky mjet efektiv juridik, i cili mund t prdoret nse vendimi bazohet n nj zbatim jo korrekt t ligjit, sht n prputhje me krkesat e ktij neni. Neni 12 Formulimi i parimeve t vetqeverisjes vendore, t parashikuara n pjesn e par t karts, duhej t prpiqej t prfshinte larmin e gjer t sistemeve ligjore dhe strukturave t qeverive vendor q kan shtetet antare t Kshillit t Evrops. Pavarsisht nga kjo, pranohet q qeveri t caktuara mund t ken ende pengesa kushtetuese ose praktike pr tu angazhuar pr t respektuar dispozita t caktuara t Karts. Si pasoj, ky nen prcakton sistemin e brthams s nevojshme, s krijuar pr her t par nga Karta Sociale Evropiane, duke parashikuar q palt n Kartn Evropiane t Vetqeverisjes Vendore krkohet q t paktn t angazhohen pr prmbushjen e njzet nga tridhjet paragraft e pjess s par t karts, duke prfshir t paktn dhjet nga brthama e katrmbdhjet parimeve baz. Gjithsesi, pr shkak se qllimi prfundimtar mbetet

prputhshmria me t gjitha dispozitat e Karts, palt lejohen specifikisht q t shtojn mbi angazhimet fillestare angazhime t tjera kur kjo gj t bhet e mundur pr ta. Neni 13 N parim krkesat e parashikuara n pjesn e par t karts lidhen me t gjitha kategorit ose nivelet e organeve vendore pr secilin shtet antar. Mundsisht, ato zbatohen dhe pr organet rajonale, n rast se ekzistojn organe rajonale n shtetet antare. Gjithsesi, forma e veant ligjore, ose statusi kushtetues i rajoneve t caktuara (n veanti shtetet antare t federatave) mund t prjashtoj zbatimin e t njjtave krkesa si ato t organeve lokale. M tej, n nj ose dy shtete antare ekziston nj kategori e organeve vendore t cilat, pr shkak t prmasave t tyre t vogla, kan vetm kompetenca t vogla ose konsultative. Pr t marr parasysh raste t tilla prjashtimore, neni 13 i lejon palt t prjashtojn kategori t caktuara organesh nga objekti i ksaj Karte. Neni 14 Synimi i ktij neni sht t lehtsoj monitorimin e zbatimit t Karts nga palt, duke krijuar detyrimin q ato ti japin informacionin e nevojshm Sekretarit t Prgjithshm t Kshillit t Evrops. N veanti, n munges t nj organi t posam prgjegjs pr mbikqyrjen e zbatimit t Karts, sht posarisht e rndsishme q Sekretarit t Prgjithshm ti jepet informacioni n lidhje me ndryshimet e legjislacionit, ose n lidhje me masat e tjera q kan rol domethns n autonomin vendore, si prcaktohet n kart. Nenit 15 deri n 18 Klauzolat prmbyllse t prfshira n nenet 15 deri n nenin 18 bazohen n modelin e klauzolave prfundimtare t konventave dhe marrveshjeve t hartuara brenda Kshillit t Evrops.