SALIK GZETM ve MESLEK HASTALIKLARI

Ama ilerin salk gzetimi konusunda i gvenlii uzmannn yapmas gerekenleri renmek ve meslek hastalklar hakknda bilgi sahibi olmak. renim hedefleri 9 Salk gzetimi ve meslek hastalklar konusunda temel kavramlar, 9 Meslek hastalklarnn eitleri ve tan yntemleri, 9 Korunma yntemleri, 9 Meslek hastal istatistikleri, 9 lgili mevzuat hakknda bilgi sahibi olmak. Alt balklar 9 Salk gzetimi kavram ve uygulanmas 9 Meslek hastal kavram 9 Meslek hastal eitleri ve nedenleri 9 Meslek hastal tan yntemleri 9 Meslek hastalklarndan korunma 9 Meslek hastal istatistikleri 9 lgili mevzuat GR letmelerde iilerin salk ikayetlerinin tespit edilmesi ve nedenlerinin aratrlmas gerekmektedir. Kt dizaynn stesinden gelmek iin insan-tasarm, hastalk-insan arasndaki etkileim incelenmelidir. Meslek hastalklarna kar i yerlerinde bir takm genel tedbirlerin alnmas hastaln grnme skln azaltabilir. Meslek hastalna maruziyet, teknik planlama ve teknik metotlarn uygulanmas ile kontrol edilebilir. Bu maksadn en verimli bir ekilde temini iin, eitilmi ve kendilerine den vazifenin yerine getirilmesinde birbirleri ile yakn ibirlii salayan bir gvenlik organizasyonu ve personele ihtiya vardr. Bazen kk bir tedbirle dahi lmle sonulanabilecek meslek hastalnn nne geilebilmektedir. alma koullar ile alanlarn sal arasnda nemli bir iliki vardr. alma koullar, insann fizik ve mental (zihinsel) yeteneklerine uygun ve salkla ilgili riskler kontrol altnda tutulmu ise fiziksel alma, sal destekleyici ve ykseltici bir faktrdr. Bu almann salkla ilgili pozitif yndr. alma koullarnn riskleri belirli bir dzeyi aarsa meslek hastalklarn oluur ki, bu almann salkla ilgili negatif yndr (ILO 1983; Akbulut, 1998; Brauer, 1993; Stricoff , 1995). MESLEK HASTALIKLARI Meslek hastal hakknda deiik birok tanmlama mevcuttur (ILO 1983; Velicangil, 1987; Smith, M., 1997; Erkan, 1997; Salvendy 1997; Akbulut, 1998; Slote, 1999): 9 Meslek hastal en genel anlamda, bir iin yaplmas esnasnda mesleki etkenlerin dourduu ve bu etkenlerin devam halinde gittike gelien ve bu nedenle belirli mesleklerde ve alma alanlarnda bulunan nfusta daha sk grlen hastalklardr. 9 Belirli bir meslekte alma esnasnda sk grlen ve ayn artlar altnda deneysel olarak meydana getirilebilen bir hastalk meslek hastaldr. 9 Meslek hastal ya evrenin tehlike faktrlerine bal ksmi bir uygulamann hususiyeti ya da bir iin bir ii tarafndan yaplmasnda maruz kalabilecei ve iyeri dnda da meydana gelebilecek hastalklardr. 9 Meslek hastal iinin alt iin niteliine gre tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, sakatlk veya arza

halleridir. Amerikan Ulusal Gvenlii ve Sal Enstits (National Institute for Occupational Safety and Health, NIOSH) tarafndan belirlenen en nemli on meslek hastal unlardr: akcier hastalklar, kas-iskelet hastalklar, meslek kanserleri, akut (iddetli) travma, kalp hastalklar, reme sistemi hastalklar, sinir hastalklar, grltye bal iitme kayb, dermatolojik hastalklar ve psikolojik hastalklardr (ILO 1983; Velicangil, 1987; Brauer, 1993; Stricoff , 1995; Smith, M., 1997; Salvendy 1997; Akbulut, 1998; Slote, 1999). Akcier Hastalklar (Occupational Lung Disease) Baz akcier hastalklarnn ortaya k yllarca srmektedir. rnein, asbestostan kaynaklanan hastalklar yaklak 30 yl sonra ortaya kabilmektedir. Akcierler, toksik (zehirleyici) etkilenmelerin vcuttaki ilk hedefidir. nk soluma yoluyla maruz kalnan maddelerde ilk etkilenen organdr. Birok kimyasal madde ve tozlar soluma yoluyla vcuda girer. Bunlarn bilinen en nemlileri silika tozu, kmr tozu ve (asbestosis'e ve akcier kanserine sebep olan) asbestozdur. zellikle sigara ienlerin akcierleri daha zayf olduundan evresel etkilere ve bu maddelere kar daha hassastr. En tehlikeli mesleki akcier hastalklar asbestosis, berilyosis, silikosis, kmr tozu hastal, akcier kanseri ve astmdr: 9 Asbestoz (Asbestosis): Bu hastalk, akcierlerde gittike ilerleyen nefes darlna yol aar. Bu hastalk; asbestos'dan etkilendikten hemen sonra ilerlemeye balar. zel bir tedavisi yoktur. Hastalk 10-20 yllk bir periyot sonunda ortaya kar. Asbestin yol at bu hastala en ok izolasyon ve tersane iileri yakalanmaktadr. 9 Bisinoz (Byssinosis): Bu hastalk gste skma, ksrk ve solunum yollarnda tkankla sebep olur. Bu etkiler akut (iddetli) veya kronik (mzmin) ekilde grlebilir. Bu hastala pamuk, keten ve kendir (kenevir) tozlar sebep olur ve hastalk bu maddelerden en ok etkilenen tekstil iilerinde daha sk grlr. 9 Silikoz (Silicosis): lerleyen bir hastalktr ve solunumu engeller. Bu hastala silica kristalleri sebep olur ve bu maddeden en ok madenciler, dkm iileri, yol ama gibi patlatarak andrma iinde alan iiler, ta, kil ve cam ileyenler etkilenir. 9 Antrako-Siliko (Coal Miner's Pneumoconiosis): Bu hastala kmr tozlar yol aar. Kmr madeni iilerinin yaklak % 5inin bu hastala yakaland tahmin ediliyor. 9 Akcier Kanseri (Long Cancer): Birok belirtisi ve tr vardr. Kromatlar, arsenik, asbest, kloroeterler, radyasyon, nikel ve polinkleer aromatik hidrokarbon bileikleri gibi maddeler bu hastala yol aar. Bu maddelerin etkileri sigara ien kiilerde akcier kanseri riskini arttrr. Birok sanayi kolundaki alanlar bu maddelerden etkilenmektedirler. 9 Astm (Asthma): Ar hassas akcier reaksiyonlar ile astm oluur. Bu hastala yol aan maddeler hububat tozlar, un, metaller, inorganik kimyasal maddeler, izosiyonat, enzimler ve mantarlardr. Bu maddelerden tarm, retim ve montaj gibi geni bir alandaki alanlarn etkilendii grlr. Kas-skelet Sistemi Hastalklar (Musculoskeletal Insures) Kas-iskelet sistemi problemleri olduka geni bir spektrum iinde deerlendirilmesi gereken bir konudur. Gerek kullanlan aralarn Ergonomik yetersizlii gerek alanlarn duru ve oturuundaki hatalar ve uzun alma saatleri kas-iskelet sisteminde arlara neden olur. Bu tr bozukluklarn nlenmesinde yeterince dinlenme olanaklarna, daha iyi alma koullarna, fiziksel egzersiz eitimlerine ihtiya vardr. Asl hedef, insanlarn hem gnlk yaamlarnda hem de i srasnda yapt deiik hareketlerin postr ve iskelet sistemleri zerinde biriken stresini azaltmak olmaldr (Corlett, et al., 1986). in fiziksel gerekleri, kas-iskelet sisteminde ar yorgunlua ve akut veya kronik hastalk ve yaralanmalara yol aabilmektedir. Bu rahatszlklarn en nemlileri srt-bel ve birikimli (kmlatif) travma hastalklardr (Ulusam, 2001; Ulusam vb. 2001): 9 Bel ve srt hastalklar: Srt ve bel hastalklar en sk grlen meslek hastalklardr ve

toplam yaralanmalarn yaklak % 20sini (ABD'de son 20 ylda denen tazminat gerekelerinin de %25ini) oluturmaktadr. Bunlar omurilik diskleri ve kaslarnn zedelenmesi ve srt arlar gibi rahatszlklardr. Ar, ac, tutulma, sertleme ve hareket alann kstlama gibi belirtilerle kendini gsterir. Balca sebebi malzeme tamann uygun olmayan bir ekilde yaplmas ve tm vcudun titreimidir. Bu rahatszlk tm endstri kollarnda yaygn olmasna ramen en ok retim ve tama alanlarnda alanlarda grlr. 9 Birikimli Travma Hastalklar (Cumulative Trauma Disorders-CTD): Kas-iskelet sistemi hastalklarnn bu snf, ortaya kt anda yaralanmaya yol amayan mikro travmalarn ok sayda tekrar sonucu ortaya kar. Bu tekrarlarn etkileri vcutta birleerek ciddi zararlara yol aabilir. Belirtileri ar, ac, kaslarda sertleme, tutulma, karncalanma, szlama ve hareketin kstlanmasdr. Tekrarl hareketler, zorlayc hareketler, vcut duruundaki bozukluklar ve ksmi titreim bu hastalklarn balca sebebidir (bk. Bilgisayar Laboratuarnda Gvenlii). Meslek Kanserleri (Occupational Cancers) Kansere sebep olan etkilerin (ie bal olarak % 4-20 aras bir blmnn) alma ortamndan kaynakland ve bu tip etkilerin kansere yol at belirlenmitir. alma yeri artlarna bal olarak birok kanser eidi vardr. Deri, akcier, karacier, burun, kemik, grtlak, mesane, bbrek ve kan kanseri gibi. Kansere neden olduu belirlenen yani kanserojen veya kanserojen olduundan phelenilen maddeler ok eitlidir ve bunlar i gvenlii ve salyla ilgili kurulular tarafndan listelenmitir. iddetli Travma (Acute Trauma) Travmatik yaralanmalar be ana gruba ayrlabilir: travmatik lmler, kopmalar, krlmalar, gz kayb ve kesiklerdir. 9 Travmatik lmler (Traumatic Deaths): Travmatik lmlerin asl sebepleri trafik kazalar, dmeler, endstri aralarnn kazalar, darbeler ve elektrik arpmalardr. Bunun gibi ok eitli faktrler lmlere sebep olmaktadr. Maden, tarm ve inaat endstrileri bu tip i kazalar sonucu lmlerin en ok grld alanlardr. 9 Kopmalar (Amputations): En sk parmak kopmas eklinde grlr. Elektrikli el aletleri ve makinalar balca sebepleridir. Birok i kolunda bu tip yaralanmalar grlr. Makina operatrleri bu kazalara en ok maruz kalan alanlardr. 9 Krklar (Fractures): Krklarn balca sebepleri dme ve darbelerdir. Deme, zemin ve metal paralar da bu yaralanmalara neden olan faktrlerdir. Yani bir yerden dme veya bir eyin arpmas, krlmalarn ana sebepleridir. ofrler, vasfsz iiler ve inaat iileri krlma ile sonulanan kazalarn en ok grld alanlardr. 9 Gz Kayb (Eye Loss): Gz kayplarnn ou gze metal, tahta veya cam paras kamas sonucu meydana gelirken, bir ksmna da gze kaan kimyasal maddeler neden olur. Aa ileri, metal ileri ve tarm alanlarnda alanlar en ok etkilenenlerdir. 9 Kesikler (Lacerations): Kesiklerin ou da parmak kesilmesi eklinde ortaya kmakta, bunu kol, bacak, ba, boyun ve boaz kesilmeleri izlemektedir. Kesilmeler, genellikle bir eyin arpmas, batmas veya bir eye arplmas sonucu ortaya kmaktadr. En ok bak, keskin metal paralar, testere, cam paralar, iviler ve makinalar sebep olmaktadr. En ok yiyecek ve iecek reten kurulularda, et ileme ve inaat sektrnde grlmektedir. Kalp Hastalklar (Cordiovascular Disease, CVD) Bu grup, hipertansiyon ve dier kalp hastalklarn ierir. Kardiyovaskler hastalklarn sebepleri kesin olarak bilinmemekle beraber, iyerinden kaynaklanan baz faktrlerin bu hastalklara yol at dnlmektedir. Kardiyovaskler hastalklarn drt ana kayna: kardiyopulmonar kapasiteyi etkileyen maddeler, kimyasallar, grlt ve psikososyal stresdir:

9 Kardiyopulmonar Kapasiteyi Etkileyen Maddeler (Cardiopulmonary Capacity Reducers): Berilyum, antimon, kurun, kobalt gibi metaller silika ve asbest kalp hastalklarna yol aabilmektedir. Toz, sis, ar metaller, silika ve dier daha az rastlanan maddeler akcierlerin normalden daha fazla almasna ve kalp hastalklarna sebep olabilmektedir. 9 Kimyasal Maddeler (Chemicals): Baz kimyasal maddeler kalp kaslarn ve kan damarlarnn dz kaslarn etkileyerek duyarllatrmakta, bazlar da kann oksijen tama kapasitesini azaltmaktadr. Bunlar nitrogliserin, karbonmonoksit, karbon dislfit ve halojenli hidrokarbonlar gibi maddelerdir. 9 Grlt (Noise): Yaplan almalar, grltnn kan basncnda geici artlara sebep olduunu ve bunun da kardiyovaskler hastalklara sebep olabileceini gstermektedir. Strese bal olarak ortaya kan psikolojik faktrler de buna sebep olabilir (bk. Fizyolojik alma Yeri Dzenleme: Grlt) 9 Stres (psychosocial stress): Kardiyovaskler salk ile ilgili aratrmalar, i memnuniyeti ve stresi ile kardiyovaskler hastalklar arasnda bir iliki olduunu gstermektedir. Yksek talepli zel karakteristiklere sahip baz meslek alanlarnda koroner kalp hastalklarna yakalanma riski daha yksektir. Dier aratrmalar da stresli ilerde alan kiilerde kan basncnda art olduunu gstermitir. Cooper ve Marshall, alma koullarnn, zorlanma ile ortaya kan koroner kalp hastalklarna yol aan i stresini inceleyen bir model ne srmlerdir. Bu modele gre baz i karakteristikleri strese yol aan faktrlerdir. Bunlar organizasyondan kaynaklanan talepler ve ilikiler, i talepleri, iyerindeki sosyal ilikiler, i izelgeleri, iin ierii ile ilgili zellikler, kiisel kontrol ve katlm ile fiziksel alma artlardr. Bunlarn tmnn i stresi dzeyini etkiledii belirlenmitir (bk. Psikolojik Hastalklar). reme Sistemi Hastalklar (Disorders of Reproduction) Kimyasal maddeler ile fiziksel artlarn reme ve sakat doumlar konusunda olumsuz bir etkisi olduu bilinmektedir. rnein, yksek dozlarda radyasyona maruz kalma, ksrla ve sakat doumlara neden olmaktadr. Organik zcler ve ar metallerin hayvanlarn remesini zayflatt gzlenmitir. evresinden kaynaklanan sorunlara dourganln azalmas, dkler, ceninde bozukluklar, l ve sakat doumlar rnek verilebilir. Bu sorunlarn ounun kayna tam olarak bilinmemekle beraber, alma yerinden kaynaklanan sorunlar riski artrmaktadr. Birka milyon alann bu artlardan etkilendii tahmin edilmektedir. Sinir Hastalklar (Neurotoxic Disorders) yerinden kaynaklanan nrolojik (sinir) hastalklarndan birisi kurun tozlarnn neden olduu kurun zehirlenmesidir. Civa gibi dier ar metallerden etkilenen kiilerde de benzer ekilde titremeler ortaya kar. Karbon dislfitten etkilenen alanlarda pencereden darya atlama gibi garip davranlar grlmtr. Ntrotoksit hastalklar merkezi sinir sisteminin zarar grmesiyle ortaya kmaktadr. Dikkatini toplayamama, muhakeme, dnme, hatrlama ve yapma kararlar, sinir bozukluklar, kiilik bozukluklar, anormal davranlar, reaksiyon zamannda ve alglamada olumsuz etkiler olumaktadr. lk belirtileri el ve ayaklarda szlama, karncalanma, hissizlik, ar veya ba dnmesi olarak grlmektedir. leri safha belirtileri ise koordinasyon bozukluu ve sakarlk gibi alglama problemleri, hafza kayb, aknlk, ruhsal durumda dalgalanmalar ve akl hastalklar gibi merkezi sinir sistemi problemleridir. Alglama problemlerinin ve bunlarn derecesinin belirlenmesi, nrotoksik etkilenmelere gre daha kolaydr. Endstride kullanlan ve nroktoksik etkilere sebep olan kimyasal maddeler ve ar metallerin says ok fazladr. Grltye Bal itme Kayb (Noise-Induced Hearing Loss) alma yerinden kaynaklanan sarlk, yllardan beri bilinmekte, fakat iitme kayb yallkla birlikte arttndan, alma yeri artlarnn buna sebep olabilecei gz ard

edilmekteydi. Fakat alma yerindeki grlt kaynaklar ve bunlarn kontrol modern i gvenlii kural ve standartlarnda ok nemlidir. itme kayb, grlt seviyesinin iddetli bir etki oluturacandan geici veya srekli olabilir. ok yksek iddete bir kez dahi maruz kalmak kalc iitme kayplarna sebep olabilir. Bununla beraber kalc iitme kayplar iddetli grltye uzun sre maruz kalmak sonucunda i kulaktaki duyu hcrelerinde oluan kmlatif zedelenme sonucu ortaya kar. 80 dB altndaki grlt seviyesi normal kabul edilir. Fakat 90 dB ve zerindeki seviyede grltye uzun sre maruz kalmak kalc iitme kayplarna sebep olabilir. Grlty kontrol altna almak iin sesi izole edici malzemeler ile grlt kayna yaltlabilir. Bu mmkn deilse, iiler grltl yerlerde rotasyonla altrlr ve grlty kesici kulaklklar kullandrlr (bk. Fizyolojik alma Yeri Dzenleme: Grlt). Dermatolojik Hastalklar (Dermatologic Conditions) Cilt hastalklar, kimyasal maddeler, metaller, fiziksel etkiler ve evre artlarnn etkisiyle ortaya kar. Tahriden, cilt kanserine kadar bir ok eidi vardr. Genellikle cildi tahri eden malzemelerden etkilenme sonucunda ortaya kar. Cilt hastalklarna yakalanma orannn en yksek olduu alanlar, retim ve inaat endstrilerinden sonra tarm, ormanclk ve balklktadr. Bu hastalklardan korunmann temeli, cildi tahri edici etkilerden korumaktr. Bu ise uygun elbise, eldiven, cilt losyonlar ve koruyucu kremler kullanm ile salanabilir (bk. zcler). Psikolojik Hastalklar (Psychological Disorders) yeri koullarnn strese ve insan sal zerinde olumsuz etkilere sebep olduu bilinmektedir. alma artlarndan kaynaklanan psikolojik rahatszlklardan bazlar uyku bozukluu, ruhsal motivasyonda d ve alma isteinde azalmadr. Stresin kii zerindeki etkileri strese sebep olan faktrler ve kiinin fiziksel ve psikolojik zellikleri ile de ilgilidir. alma artlarnn byk blmnn stres, psikolojik ve fiziksel rahatszlklarla ilikisi olduu bilinmektedir. Bunlar i izelgesi, i yklemesi, iin kontrol, iin ierii, grevi ve sosyal ilikileri de iermektedir. MESLEK HASTALIKLARINI OLUTURAN FAKTRLER Bugn, dnyada ve lkemizde meslek hastalklar ve nedenleri ele alnrken, snflandrma daha genel ve daha bilimsel anlamda, i yerlerinde meslek hastalklarna neden olabilecek faktrler olarak aada snflandrld gibidir (alayan, 1982; ILO 1983; Velicangil, 1987; alayan, 1992; Brauer, 1993; Kurt, 1993; imek, 1994; Stricoff , 1995; ahin, 1995; Smith, M., 1997; Erkan, 1997; Salvendy 1997; Akbulut, 1998; Kurd vd., 1999; Erten, 1999; Slote, 1999): 1. Fiziksel Faktrler 2. Kimyasal Faktrler 3. Biyolojik Faktrler Fiziksel Faktrler Meslek hastalklarna yol aabilen fiziksel faktrler unlardr (bk. Blm 1): 1. 2. 3. 4. 5. 6. Basn Titreim (vibrasyon) Radyant enerji (ksa dalga, ultraviole, enfraruj, radyoaktif nlar vb.) Grlt (bk. Fizyolojik alma Yeri Dzenleme: Grlt) Termal durum (bk. Fizyolojik alma Yeri Dzenleme: klim) Aydnlatma (bk. Fizyolojik alma Yeri Dzenleme: Aydnlatma)

Basn

Basncn zararlar ounlukla ortam hava basncnn aniden dmesi sonucu meydana gelir. Doal ve suni olarak kiiyi saran hava basncnn ksa bir sre iinde dmesi Dekompresyon Hastal yapar. Dekompresyon hastal, d atmosfer basncnn aniden dmesiyle kandaki erimi halde bulunan azot gaznn gaz haline dnmesiyle oluur. Bu hastalkta vcudun eitli damarlarnda tkanma ve fel (hatta ani lmler) olabilmektedir. Bu hastala genellikle deniz alt ve hava ulam personeli maruz kalmaktadr. Bu hastalktan korunmak iin ortamn basnc ayn tutulmal veya ani basn deiikliklerinden kanlmaldr. Titreim Titreimin (vibrasyon) zararlar genellikle delici matkap, testere gibi ok titreim yapan hava basnl alet ve makinelerle alanlarda grlr. Bu tip aletler vcutta kuvvetli gerilimler meydana getirir. Titreimin insan zerindeki yk, periyodik olup olmamalarna, etki sresine, titreim ynne ve vcuda giri ynne baldr. Grltnn etkisi kulaa olurken, titreimin btn vcuda zarar dokunur. itme bozukluklar, ruhsal bozukluklar, ba ars, tansiyon dkl, damar bozukluklar, kemik ve eklem bozukluklar ve kas bozukluu grlr. Bu rahatszlklardan korunmak iin, kullanlan aletlerde titreimin alana etkinisini azaltc tedbirler alnmaldr. Ayrca bu takm ilerde uygun olmayanlar altrlmamaldr (bk. Fizyolojik alma Yeri Dzenleme: Grlt). Radyant Enerji Radyasyon, iyonizan ya da noniyonizan trde olabilir. Noniyonizan grupta mor tesi (ultraviyole) ve krmz tesi (infrared) nlar yer alr. Mor tesi nlarn yzeysel deri tabakalarnda yanklara, hatta deri kanserine neden olduu bilinmektedir. yonizan radyasyon ise alfa ve beta partiklleri veya gama ve rntgen nlar eklinde olabilir. Bu tr radyasyonda en nemli etki kanserojen olmas zelliidir. Kimyasal Faktrler Mesleki zehirlenmelerin ou solunum yolu ile alnan havann iinde bulunan karbon monoksit, kkrtl hidrojen gazlardr. Bunlar, zehirli veya tahri edici maddeler olup, normal sda ve atmosfer basncnda havada bulunup dorudan doruya solunum ile vcuda girerler (ekil 1-2). Meslek hastalklarna sebebiyet veren balca kimyasal tehlikeler unlardr: 1. Tozlar, 2. Gaz ve buharlar, 3. zcler. Tozlar Tozlar, ok ince kat madde paracklarn havaya dalmas ile meydana gelir. Metal, bitki veya mineral kkenli olabilir. Tozlar genelde akcier hastalklarn olutururlar. 10 mden kk tanecikli tozlar direkt olarak akciere yerleir ve hastala neden olur. 10-25 m arasndaki toz tanecikleri ise bronlara yerleir. Daha byk tanecikli tozlar burundaki kllar tarafndan tutularak vcuda girmesi engellenir. Azdan nefes almak paracklarn akciere gemesine yardmc olarak hastalk ihtimalini artrr.

ekil 1. Kimyasal maddelerin insan vcuduna giri yollar Meslek hastalklarna neden olan tozlar unlardr: 9 Fibrinojik Tozlar: Lift yapsna sahip tozlar, daha ziyade pamuk ve pamuk ile ilgili i kollarnda alanlarda ve talkla, asbest (akcier kanserine sebep olarak gsterilen asbest kimyasal ve sya dayankl bir maddedir) ile uraanlarda meslek hastal yapar. Fibrojenik tozlar daha ziyade akcierlerinin yapsn bozarak etki eder. Asbestoz hastal amyant tozlarnn solunmasyla oluur. Bu madde ile uraanlarda akcier kanseri dahi oluabilir. Silisyum tozlar kum ocaklarnda, maden kuyularnda, seramik, fayans, porselen, cam endstrisinde alanlarda grlr. Talkos hastal talkozla uraanlarda grlen bir hastalktr, akcierlerin yaps bozar. Bisinoz ise pamuk tozlaryla meydana gelen bir meslek hastaldr. Pamuk, dokuma endstrisinde pamuk iinde alanlarda ska grlr. 9 Toksik (zehirleyici) Tozlar: Endstride kullanlan baz metallerin ve organik maddelerin tozlaryla temas sonucu vcutta zehirleme belirtileri grnmektedir. Bu maddeler: arsenik trioksit, berilyum bileikleri, manganez bileikleri, DDT, fosforlu organik bileikler ve kurun tozlar. 9 Kanserojen Tozlar: Meslekle ilgili kanser oluturan (kanserojen) tozlar unlardr: Asbest tozlar, krom bileiklerinin tozlar, kmr katran ve kmr tozlar. 9 Radyoaktif Tozlar: Radyoaktif maddelerin iyi muhafaza edilmemesi sonucu bu artklar radyoaktif maddelerle uraanlara ve atmosfere yaylarak evresindeki canllara zarar verir. Vcuda verdii zarar radyoaktif maddenin zelliine, miktarna, temas sresine gre deiir. 9 Alerjik Tozlar: Baz maddeler vcutta ar duyarllk (alerji) reaksiyonlarna sebep olurlar. iftilerde tahl tozlarna bal olarak astm oluabilir. Ayrca pamuk iiyle uraanlarda da devaml ksrk meydana gelebilir. Ttn iilerinde de ttn tozlarna bal olarak uzun sren alerjik ksrkler grlmektedir. 9 Ntr Tozlar: Bu tr tozlar daha ziyade vcutta birikme yaparak kitleleriyle vcuda zarar verirler. Bu tozlarn balcalar: Demir, magnezyum, kalsiyum, kmr, baryum, slfat tozlar ounlukla akcierde birikirler.

ekil 2. Belirli toksiklerden etkilenebilen organlar ve dokular Gaz ve Buharlar Meslek hastalklarna neden olan gaz ve buharlar unlardr (ekil 3): 9 Boucu Gazlar: Basit ve kimyasal boucu gazlar olarak iki grupta incelenir: 1. Basit boucu gazlar: Banda karbondioksit (CO2) gelir. Fermantasyon olaylarnn getii yerler, kuyu ve tneller, yangn sndrme aygtlar imalat yerlerinde bu gaza rastlanr. Miktarn artmasyla, alanlarn yeterli oksijen gazn almalarn engeller ve boulma olaylar grlr. 2. Kimyasal boucular: Bu tr boucularn banda karbonmonoksit (CO) ve hidrojenslfr (H2S) gelir. yerleri ortamnda karbonmonoksit miktarnn artmasyla, solunan havadaki karbonmonoksit, akcierde oksijenin yerine alyuvarlara balanarak hcrelere oksijen tanmasn engeller. Hcrelerdeki oksijen yetersizliinde, kan parlak krmz renge dnerek boulmay netice verir. Hidrojenslfr zehirlenmesi ise lam kanallar ve foseptik kuyu alanlarnda, kimya ve boya endstrisinde alanlarda grlr. 9 ritan (tahri edici) Gazlar: Amonyak, farmaldehit, azotdioksit balca iritan gazlardr. Amonyak balca gbre retiminde, boya retiminde, soutucu olarak kullanma ilerinde alanlarn gzlerinde ve solunum yollarnda tahri edici bir etki yapar. Azotdioksitler ve dier azotoksitler, patlayc madde ve boya imalatnda da kullanlr. Ayrca ark ve asetilen kaynaklarnda (havann nitrojen ve oksijenini arkn scakl birletirir) da azot dioksit zehirlenmeleri grlmektedir. 9 Sistemik Zehirli Gazlar: Endstride karlalan bir ok maddelerin buhar ve gazlar sistemik zehir etkisi gstermektedir. Bunlarn balcalar: Benzen, civa buhar, fosfor bileikleri, kurun oksit buhar, kadmiyum bileikleri, arsenikli hidrojen, karbon slfr. 1. Benzen: Ucuz ve iyi bir zc olduundan ska kullanlr. Buharlar solunum yoluyla vcuda girerek eitli etkiler (ba ars, halsizlik) yapar. Ayrca uzun sre benzinle karlama kan kanseri (lsemi) yapar. 2. Civa: Termometre, barometre, kuru batarya, di hekimliinde kullanlan civa, oda scaklnda buharlar. Civa buhar solunumla ve deriden vcuda bular. Ba ars, yorgunluk, di etlerinde kanama, psikolojik bozukluklar ve titremeye yol acar. Bu yzden alrken civann buharlamas nlenmelidir. 3. Fosfor ve bileikleri: Krmz fosfor zehir etkisi gstermez, daha ziyade beyaz (sar) fosfor zehirleyicidir. Daha ziyade ila endstrisinde, zc imalinde kullanlr. Karacierde harabiyet, kanszlk, kemik iltihab vb. yapar.

4. Kurun: Kurunla alan ak imali ve kurun kaplama, sa imalat ve matbaaclkta, boya, badana ilerinde ska rastlanan kurun oksit buhar zehirlenmelere sebebiyet verir. Karacier ve bbreklere yerleen kurun tozlar en nihayet fel yapar. 5. Kadmiyum bileikleri: Galvanizleme ilerinde, ak imalatnda, nkleer enerji retim ilerinde kullanlr ve bu i yerlerinde kadmiyum buharlar ile zehirleme olur. 6. Arsenikli hidrojen: Endstriyel ilemlerde metallerin asitlerle karlamas sonucu ortaya kar. Daha ziyade kanda zehirlenme sonucu beyinde etkisini gsterir. 9 Narkotik (uyuturucu) Buharlar: Normal sda ve basnta buharlaarak gaz, sv veya kat maddelerin havada bulunan buharlardr. Balca uyuturucu buharlar: Benzol, alkoller ve halojenli hidrokarbonlardr. Alkoller hidrokarbonlarn (metan, etan, propan v.b.) hidroksilli bileiklerdir. Genellikle alifatik alkollerin merkezi sinir sistemi zerine uyutucu ve uyuturucu bir etki gsterdii sylenebilir. Bu i kollarnda alanlarda zamanla merkezi sinir sisteminde hasarlar olumaktadr.

ekil 3. Toksik kimyasallarla temas sonucu vcutta tahri meydana gelir zcler Suyun zc zellii endstride kullanlan maddeleri zmek iin yetersizdir. Bu sebeple organik svlar kullanlr. Bu svlara Endstriyel zc veya Solventler denir. Bunlar zclkleri tesinde retimde ilk madde veya ara madde olarak kullanldklar iin tercih edilirler. rnein, benzen, boya retiminde ilk adm olarak kullanlr. Deriyle temas yoluyla insan salna zarar veren solventlerden bir ksm (kurun, anilin, tetraetil, siyanr vb.) ldrcdr, bir ksm (slfirik asit, nitrik asit) cildi tahri eder, dier bir ksm ise (alkol, kerozin vb.) derinin bakterilere kar mukavemetini (dermatosis) azaltrlar. zcler, primer ve allergen maddeler olarak iki grup altnda incelenir: 9 Primer Tahri Ediciler: Benzen bileiklerinin deri ile temas sonucu deride tahrie bal olarak dermatit oluur. Benzin, ligorin ve kerosin buharlar deriyi, gzleri, burnu tahri eder. 9 Allergen Maddeler: Baz zcler kapsadklar madde ile bnyede ar duyarllk reaksiyonlarna sebep olurlar. plak elle alanlarn ellerinde eitli dermatitler, solunum yollarnda astma benzer rahatszlklar ve gzlerde ise konjiktivit oluturmaktadr. Bu rahatszlklarn derecesi bnyeden bnyeye gre deiir. Yukarda sala zararlarndan bahsedilen zcler ayn zamanda ate alma ve patlama tehlikelerinin de kayna olarak grlebilir. Zira yanc sv olan solventler, kk bir kvlcm ile patlamaya neden olabilir.

Biyolojik Faktrler Biyolojik faktrler, evrede bulunan mantar gibi ok kk mikro organizmalarn meydana getirdii bulac meslek hastalklarna sebebiyet verir. Baz i kollarnda allan (mikrop tayan madde ve hayvanlarla) yere gre havada, suda ve toprakta baz hastalklar ile karlalr (ekil 4). Buna gre bu tr meslek hastalklarn ikiye ayrmak mmkndr: 9 nfekte madde veya hayvanlarla alanlara geebilecek hastalklar: Hayvan (koyun, kei, inek) yetitiricilerinde malta hummas, arbon; domuz ilerinde uraanlarda domuz ylancl; avclarda tuleremi ve evcil kularla uraanlarda takoz hastal geer. Laboratuar ve hastane alanlarnda da bu tip eitli hastalklar grlebilir. 9 alma evresinde geebilecek zel hastalklar: Bunlarn banda toprakla uraanlarda tetanos grlr. Tetanos mikrobu otla beslenen hayvann barsaklarnda zararsz yaar. Parazit hastalklar da topraktan bular. Mantar hastalklar ise deri yoluyla bular.

ekil 4. Hayvanlarn ve kimyasallarn olduu ortamda alan iilerin koruyucu tehizat kullanm Mesleki enfeksiyon (hastalk yapan mikrop) hastalklarndan korunmada bata vcuttaki ak yaralar iyi kontrol edilmeli, yaralanmalarda tetanoz as yaptrlmaldr. Ayrca bir blgede yaygn grlen bulac hastal tespit etmek iin toprak numuneleri, biyolojik incelemelerden geirilir. MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBRLER Meslek hastalklarna kar alnacak tedbirler grupta incelenebilir: tbbi tedbirler, alma evresine ait tedbirler ve iiye ait tedbirler. Tbbi Tedbirler 9 e Giri Tbbi Kontrolleri: e gre ii (hamile hanmlarn radyasyona maruz alma yerlerinde altrlmamalar, grltl ortamlarda sarlarn istihdam vb.) seilmelidir. Baz i kollarnda, zellikle tozlu iyerlerinde i yeri hekimi, altrmay dnd iiyi tam bir (klinik ve radyolojik) akcier muayenesinden geirmeli, akcierleri tozlar temizlemeye (vcuttan atmaya) elverili olanlar bu iyerlerine kabul edilmelidir. 9 Periyodik Tbbi Kontroller: in durumuna gre iiler belirli srelerle tbbi muayenelerden geirilmeli ve bu sre alt ay geirilmemelidir. Hastalk belirtileri meydana kmadan dahi bu periyodik muayeneler ile ou meslek hastal daha

10

balangcnda yakalanabilir (ekil 5).

ekil 5. Tbbi gzetim alma erevesine Ait Tedbirler Meslek hastalklarna yol aacak maddelerin oluumu engellenebiliyorsa koruyucuya lzum kalmaz. Bunun yolu da zararl maddeleri kullanmamak veya deitirmek gibi teknik tedbirlerin alnmasdr: 9 Kullanlan Zararl Maddelerin Deitirilmesi: yerinde kullanlan zararl maddeler zararsz veya daha az zararl maddeler ile ikame (rnein, bileme ilerinde kum ta yerine korut gibi sentetik bileme talar kullanlabilir) edilmelidir. 9 Kapal alma Yntemi: Zaral maddelerin kullanld imalathanelerde retimin iiyle direkt temas halinde olmadan kapal kaplar veya odalar iinde yaplmas iin gerekli teknik gelimelerden faydalanlmaldr. Kullanlan makinelerin zararl maddeleri darya szdrmamalar salanmaldr. 9 Ayrma: yerlerinde meslek hastal oluturulabilecek maddelerle allan yerler kesinlikle dier blmlerden ayr tutulmal, bu maddelerin kaynaklar izole edilmelidir. Bu tip yerlerde giyinilen zel giysisi ve aralarn i yerinden karken karlmas gerekir (ekil 6).

ekil 6. alma alanna buhar yayan st ak bir ya giderme tank ve buhar ieride tutan st kapal bir ya giderme tank 9 Havalandrma: Yaplan ie gre lokal veya genel havalandrma yaplmaldr (bk. Kiisel Koruyucular): 1. Lokal havalandrma belirli bir blgenin havalandrlmasdr. rnein, civa ve benzenle allan i kollarnda bu maddelerin buharlarn havadan ar olmas sebebiyle, havalandrma tertibat demeye yakn ksmlara yerletirilmelidir. Ayrca i yaplan salonlara ekici ocaklarn yaplmas, havadaki zehirli madde

11

9 9 9

younluu artmadan dar atlmasn salar (ekil 7). 2. Genel havlandrmada ise iyerlerinde devaml olarak ortam havasn deitiren sistemler yaplr ve her i bitiminden sonra i yeri pencereler alarak havalandrlr (ekil 8). Nemli alma Yntemleri: ok toz karan i kollarnda sulu delicilerin kullanlmas iyi bir yntemdir. Paralandnda tozlanan malzemelerin nceden slatlmas toz oluumunu nler. Genel temizlikte yerlerin slak paspaslarla silinmesi zararl tozlarn etrafa yaylmasn nler. Srekli Temizlik ve Bakm: yerleri temiz tutulmal, i bitiminde temizlik yaplp havalandrlmal ve makineler bakmdan geirilmelidir (ekil 9). retim Planlamas: alma saatleri iyi dzenlenerek zararl maddelerle temas edenlerin alma sreleri ksa tutulmaldr. alma Ortam lmleri : yeri ortamnda biyolojik (kan ve idrar vb.) ve evresel (grlt, zararl toz ve gaz) lmler yaplmaldr. Bu ekilde kullanlan veya ortaya kan zararl maddelerin ortamdaki younluu tesbit edilmelidir.

ekil 7. Lokal havalandrma

ekil 8. Birleik havalandrma sistemi: egzoz fan (i) panjurlu tavan pencereleri (ii) alrken ortaya kan atmosfer kirliliinden kaynaklanan tehlikelerin gzlem ve kontrol ve bunlardan kaynaklanan hastalk ve tehlikeler ile evre kirlilii kontrolnn bir dal olan yeri Hijyeni ilgilenir. Bu bilim dal evreyi kirleten tehlikeleri tanmlar, potansiyel sorunlarn ve etkileimleri belirler ve zm nerileri gelitirir.

12

ekil 9. Kurun ve bcek zehiri gibi kimyasal rnleri kullanrken meydana gelecek salk tehlikelerini azaltmak iin kiisel hijyen ok nemlidir. Kirli giysilerinizin tehlikeli maddeleri evinize ve ailenize yaymasna izin vermeyin. iye Ait Tedbirler 1. Kiisel Korunma Aralarnn Kullanm: Meslek hastal nlenebilir nitelikte bir olgudur. nlenmesinde, vcuda giri yolunun bilinmesi nemlidir. Bu yolu kapatmaya ynelik kiisel nlemlerin alnmas gerekir. Bazen kullanma zahmetinden dolay iiler korunma aralarn kullanmay ihmal ederler. Bu aralar uzun aratrmalar ve deneyler sonucu bulunduundan koruyucu olduklar muhakkaktr (bk. Koruyucular). 9 Ar tozlu bir yerde alrken zel maske kullanmak o tozun zararndan iiyi byk oranda korur. Ar grltl yerlerde kulak tkac kullanmak kulak rahatszlklarn nler, 9 Kaynak yapanlar iin gzlk veya maske kullanmak gz rahatszlklarn nler, 9 Zehirli maddelerle allan yerlerde koruyucu solunum cihazlar (Kapal sistem solunum cihazlar: Kimyasal reaksiyonlu, basnl oksijen tpl, hava vericili) ve hava tesisatndan hava temin eden solunum cihazlar zehirlenmeyi nler, 9 zel i elbisesi giymek ve i bitiminde hemen o elbiseyi deitirmek zehirli madde ile uzun sre temas etmeyi nler (ekil 10).

ekil 10. zel i elbiselerinin kullanm

2. Eitim: Ayrca i yerlerinde kullanlan baz maddelerin zararlar iilere anlatlmal, hangi artlarn zararl olduu ve ne gibi tedbirler alnmas konusunda seminerler verilmeli. Ve ayrca i yerlerinde ile ilgili uyarc levha ve brorler aslmaldr.

13

LGL MEVZUAT SALII VE GVENL TZ (RG. Tarihi: 11.1.1974, R.G. No: 14765) KNC BLM Meslek Hastalklarna Kar Alnacak Genel Tedbirler: Madde 59 - Meslek hastalklarnn meydana gelmesine sebep olan ilerde alanlarn maruz bulunduklar tehlike ve zararlara kar,bu Tzn dier maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte,alnacak genel koruyucu tedbirler,aada gsterilmitir. 1) Meslek hastal meydana getirebilen veya meslek hastalklar listesinde kaytl maddelerle allan iyerlerinde;bu maddelerin zellikleri,zararlar ve korunma areleri hakknda,alanlar eitilecektir. 2) yerlerinde,bu maddelerle hastalanma ve zehirlenmelere ait ilk belirtiler ile alnacak tedbirleri gsteren zel afiler uygun yerlere aslacaktr. 3) yerlerinde kullanlan zehirli ve zararl maddeler,teknik imkan varsa ayn ii gren daha az zehirli ve zararl maddelerle deitirilecektir. 4) Zehirli toz,duman,gaz,buhar,sis veya svlarla almalar,teknik imkanlara gre kapal sistemde yaplacak,bu gibi iyerlerinde,etkili ve yeterli havalandrma salanacak,atklar,zararsz hale getirilmeden atmosfere ve d evreye verilmeyecektir. 5) ok zehirli maddelerin kullanld iyerlerinde bu maddeler ve bu maddelerin bulunduu blmler,dier yerlerden tecrit edilmek suretiyle bunlarn etkileri azaltlacaktr. 6) Zehirli toz,duman ve buharl iyerlerinde,iyeri havas nemli;taban,duvar ve tezgahlar ya bulundurulmak suretiyle zararl maddelerin yaplmas nlenecek, gerektiinde bu almalar,genel ve lokal havalandrma ile birlikte yaplacaktr. 7) Meslek hastal yapan zehirli ve zararl maddelerle allan iyerlerinde,iilere uygun kiisel korunma aralar verilecek ve bunlarn kullanlmalar retilecek ve gerektiinde salanacaktr. 8) Meslek hastalklarndan korunmak iin,ie giri ve ie yerletirme muayeneleri dzenli yaplacak,kullanlan maddelere kar hassas olanlar bu ilerde altrlmayacak, ie uygun kiilerin yerletirilmesine nem verilecektir. Ayrca,ie yerletirilen iilerin,tehlike ve zararn zelliine gre,belirli srelerde salk muayeneleri ve gerektiinde laboratuvar aratrmalar yaplacaktr. Madde 61 - Kurun veya bunun suda eriyen bileiklerinin eritilmesi,dkm,hamur haline getirilmesi, temizlenmesi, eelenmesi, kurunlu yal boya ve ensektisitlerin hazrlanmas,hurda kurun ile temas ve benzeri kurun ve bileikleri ile yaplan almalarda,zehirlenmeden korunma tedbirlerinin esasn tekil eden kurundan,toz,duman ve buharndan arnm bir evrenin salanmas iin,planlama srasnda veya sonradan yaplacak deiikliklerde aadaki tedbirler alnacaktr. 8) Kurunla alacak iiler,ie alnrken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yaplacak,kan,kan yapc sistem,karacier ve bbrein durumu incelenerek,kuruna hassas olanlar ve alkolikler,bu ilere alnmayacaktr. 9) Kurunla alan iiler,her ayda bir,salk muayenesine tabi tutulacaktr.Bu muayeneler ile kurun absorbsiyonunun ilk belirtileri,klinik ve laboratuvar usulleri ile tespit edilecektir.inin hazm ikayetleri olup olmad, di etlerinde burton izgisi bulunup bulunmad,kollarn ekstansiyon durumlar incelenecektir.drarda kopraporfirin aranacak ve kanda hemoglobin yzdesi llecek, bazofil granulasyonlu eritrosit saym yaplacaktr.Gerektiinde kanda ve idrarda kurun aramak zere numuneler,ihtisas laboratuvarlarna gnderilecektir. 12) Her ii iin,iyerinde,bir salk sicili kart tutulacak ve bu karta,ie giri ve periyodik muayene bulgular kaydedilecektir. NC BLM Kimyasal Etkilerle Ortaya kabilecek Meslek Hastalklarna Kar Alnacak zel Tedbirler: Madde 60 - Kimyasal etkilerle ortaya kabilecek meslek hastalklarna sebep olan ilerde alanlarn maruz bulunduklar tehlike ve zararlara kar,bu Tzn dier maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte alnacak zel koruyucu tedbirler,bu blmde gsterilmitir. Madde 61 - Kurun veya bunun suda eriyen bileiklerinin eritilmesi,dkm,hamur haline getirilmesi, temizlenmesi, eelenmesi, kurunlu yal boya ve ensektisitlerin hazrlanmas,hurda kurun ile temas ve benzeri kurun ve bileikleri ile yaplan almalarda,zehirlenmeden korunma tedbirlerinin esasn tekil eden kurundan,toz,duman ve buharndan arnm bir evrenin salanmas iin,planlama srasnda veya sonradan yaplacak deiikliklerde aadaki tedbirler alnacaktr. 1) Kurunlu almalar sonucu meydana gelecek toz,duman ve buharn kaynaklarnda zararsz hale getirilmeleri iin,etkili aspirasyon sistemleri kurulacak ve srekli olarak bakm yaplacaktr. 2) Kurunla almalarn yapld oda veya blmlerin tabanlar,su geirmez,kaygan olmayan ve kolay ykanabilir malzemeden yaplacak,duvar ve tezgahlarn zerleri,kolay ykanp temizlenebilir durumda olacak,iyi alan direnaj sistemi kurulacaktr. 3) Kurunla almalar yaplan iyerlerinde,adam bana 15 metrekp hacim decek ve 4 metreden fazla tavan ykseklikleri,bu hesaba katlmayacaktr.

14

4) Kurunla almalar yaplan iyerlerinde,iilerin el,yz,az temizlii gibi kiisel temizliklerine dikkat edilecek,her yemekten nce vardiyadan sonra, ellerini ykamalar salanacaktr. 5) iler,kurunla allan yerlerde yiyip imeyecek,sigara kullanmayacaklardr.Yemek ve dinlenmek iin,zel yerler bulundurulacaktr. 6) Kurunla almalar yaplan iyerlerinde,kiisel korunma aralar olarak,i elbisesi,nlk,uygun ayakkab,lastik eldiven salanacak ve gerektiinde kullanlmak zere,toz ve gaz maskeleri ile solunum cihazlar bulundurulacaktr. 7) yeri havasndan,periyodik olarak numuneler alnarak kurun miktar tayin edilecek ve bu miktarn 0,15 miligram/metrekp gememesi salanacaktr. 8) Kurunla alacak iiler,ie alnrken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yaplacak,kan,kan yapc sistem,karacier ve bbrein durumu incelenerek,kuruna hassas olanlar ve alkolikler,bu ilere alnmayacaktr. 9) Kurunla alan iiler,her ayda bir,salk muayenesine tabi tutulacaktr.Bu muayeneler ile kurun absorbsiyonunun ilk belirtileri,klinik ve laboratuvar usulleri ile tespit edilecektir.inin hazm ikayetleri olup olmad, di etlerinde burton izgisi bulunup bulunmad,kollarn ekstansiyon durumlar incelenecektir.drarda kopraporfirin aranacak ve kanda hemoglobin yzdesi llecek, bazofil granulasyonlu eritrosit saym yaplacaktr.Gerektiinde kanda ve idrarda kurun aramak zere numuneler,ihtisas laboratuvarlarna gnderilecektir. 10) Kurun absorbsiyonu veya zehirlenmesi tespit edilen iiler,yaptklar iten,bir sre iin ayrlacak ve kontrol altnda tedavi edileceklerdir. 11) Kurunla alan iiler arasnda,kurun absorbsiyonu veya zehirlenmesi grld takdirde,iyerinde aratrma yaplacak,zehirlenme kayna bulunacak ve gereken teknik tedbirler alnacaktr. 12) Her ii iin,iyerinde,bir salk sicili kart tutulacak ve bu karta,ie giri ve periyodik muayene bulgular kaydedilecektir. Madde 62 - Civa cevherlerinin elde edilmesi,izabesi,distilasyonu,metal civann eitli aletlerin yaplmas iin kullanlmas,eitli metallerle amalgam hazrlanmas,civa tuzlarnn yal boya,kimya ve ila sanayiinde kullanlmas, civa flminat imal,organik civa bileiklerinin elde edilmeleri ve kullanlmala r gibi civa ve civa bileikleri ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr. 1) yeri taban,civadan etkilenmeyen ve su geirmeyen,dz ve prtksz malzemeden,mmkn ise yekpare olarak yaplacak,zerinde hi bir atlak bulunmayacaktr.alma masalar,ayn zellikte yaplacak ve duvar ile birleme yerleri,keli olmayacak, civa dkntlerinin tabana dmemesi iin,masalar geriye eik olarak yerletirilecektir. 2) Genel havalandrma ile yetinilmeyerek civa ile almalarn yapld seviyeden veya yeteri kadar aadan etkili aspirasyon sistemi kurulacak,alma masalarnn zerine,aspirasyon davlumbazlar yerletirilecektir.Civann,izabe frnlarndan distilasyon borusuna sevkedildii yerlerde meydana gelen civa buharn kapacak sulu bir sistem kurulacaktr. 3) yeri havasndan periyodik olarak numuneler alnarak,civa seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0,075 miligram/metrekpten yukarya kmamas salanacaktr. 4) Kiisel korunma aralar olarak,iilere lastik eldiven,uygun i elbisesi ve civa buharnn yksek olduu iyerlerindeki iilere de ayrca uygun maskeler verilecektir. 5) yerinde evrenin temizliine zellikle dikkat edilecek,tabanda,masalar zerinde civa dkntleri buraklmayacak ve buralar,zel fra ve ya bezlerle temizlenecektir.Ayrca gece yerlere amonyak ve kalsiyum hipoklorit ile slatlm tala denecek veya uygun miktarda sv amonyak dklecektir. 6) ilerin el,yz,az temizlii gibi kiisel temizliklerine dikkat edilecek,her yemekten nce ve vardiyadan sonra ellerini scak su ile veya % 10 sodyumtioslfat ile ykamalar salanacaktr. 7) iler civa ile allan yerlerde,yiyip imeyecek,yiyecek ve ieceklerini bulundurmayacak ve sigara imeyeceklerdir. 8) Civa ile alacak iiler,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yaplacak,karacier veya bbrek yetersizlii olanlar ile ciltleri hassas bulunanlar veya cilt hastal olanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 9) Civa ile alan iilerin,her ayda bir,klinik ve laboratuvar usulleri ile salk muayeneleri yaplacaktr.Tkrk artmas,di etlerinde lserasyon,el, gz kapaklarnda titremeler eklindeki belirtileri bulunanlar,yaptklar iten ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. 10) Her ii iin,iyerinde,salk sicili kart tutulacak ve bu karta,ie giri ve periyodik muayene bulgular kaydedilecektir. Madde 63 - Arsenik cevherinin elde edilmesi,cevherin izabesi,arsenik ve iinde arsenik bulunan eitli bileik ve alamlarn elde edilmesi,arseniin ila ve kimya sanayiinde kullanlmas,organik arsenik bileiklerinin imal ve kullanlmalar gibi arsenik ve arsenik bileikleri ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr. 1) yeri taban,su geirmez,atlaksz ve temizlenmesi kolay malzemeden yaplacaktr. 2) Arsenik ile yaplan almalar,kapal sistem iinde yaplacak,byle bir sistemin kurulamad yerlerde,aadan ekmeli aspirasyon sistemi kurulacak ince tozun,evre havasna yaylmasna engel olunacaktr.Arsenik ile ilgili scak iler,kapal cam davlumbaz altnda yaplacaktr. 3) Arsenik ile allan yerlerdeki evre havasndan periyodik olarak numune alnarak arsenik miktar tayin edilecek ve bu miktarn 0,5 miligram/metrekpten yukarya kmamas salanacaktr. 4) Kiisel korunma arac olarak iilere,cildi ve solunum sistemini koruyacak balk ve zel i elbisesi verilecektir.Arseniin uucu bileikleriyle alan iiler iin,zel solunum cihazlar salanacaktr. 5) Arsenikli atklar,zararlar giderilmeden atmosfere veya civardaki sulara verilmeyecektir. 6) ilerin el,yz,az temizlii gibi kiisel temizliklerine dikkat edilecek,iyerlerinde yiyecek,iecek,bulundurulmayacak ve yenip iilmeyecek,sigara kullanlmayacaktr.

15

7) Arsenikle alacak,iilerin,ie alnrken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri,yaplacak,cildi nemli ve hassas olanlar ile cilt,karacier ve sinir hastal olanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 8) Arsenikle alan iilerin,alt ayda bir,klinik ve laboratuvar usulleri ile salk muayeneleri yaplacaktr.drar,dk,kl ve trnaklardaki arsenik miktar tayin edilecek,arsenikle ilgili zehirlenmelerin grlmesinde iiler, yaptklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 64 - Fosforun ve beyaz fosforun eitli sanayide kullanlmas ve eitli bileiklerinin elde edilmesi ve kullanlmas gibi,fosfor ve fosfor bileikleri ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr. 1) yerinin genel temizliine dikkat edilecek,beyaz fosfor kaplar su altnda muhafaza edilecektir. 2) yerinde,yeterli ve aadan aspirasyon sistemi uygulanacaktr. 3) ilerin el,yz az,boaz,di ve dier temizliklerine dikkat edilecek ve iyerinde,yiyecek ve iecek bulundurulmayacak,yenilip,iilmeyecek,sigara kullanlmayacaktr. 4) Fosfor ve bileikleri ile allan yerlerdeki iilere,cildi koruyacak i elbisesi ve eldiven,uucu fosfor bileikleriyle allan yerlerdeki iilere,ayrca uygun maskeler veya solunum cihazlar gibi kiisel korunma aralar verilecektir. 5) Beyaz fosfor ve bileikleri ile alan iilerin,giri ve periyodik muayenelerinde,genel salk muayenesi ile beraber,ene ve dilerin filmleri ektirilecek,fosfordan meydana gelen alt ene nekrozu (Fossy - Jow) nun ilk belirtileri aranacaktr. Madde 65 - Kolinesteraz aktivitesini inhibe eden ve genellikle ensektisit olarak kullanlan organik fosfor bileiklerinin retildii ve kullanld iyerlerinde aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Ensektisit retiminde,paketlenmesinde ve uygulanmas ilerinde alan iilere,rettikleri ve kullandklar maddenin zehirlilik derecesi ve kiisel korunma yollar retilecektir. 2) Ensektisitle temasa gelmesi muhtemel iilere iyi bir tbbi bakm temin edilecek,herhangi bir zehirlenme annda uygulanmak zere gerekli atropin v.b. ilalar hazr bulundurulacaktr. 3) Ensektisitle temasa gelecek iiler,bu ii yaparken,ba da koruyan temiz,su geirmez bir tulum giyeceklerdir. 4) Ensektisitlerin vcuda deriden de girebilecei dnlerek,vcudunun herhangi bir yerinde yara veya bir leziyon olan iiler bu ilerde altrlmayacaklardr. 5) i iin ykanp temizlenme imkanlar hazrlanacak ve iini terkederken bol scak su ve sabunla ykanma mecburiyeti konacaktr.ilere ift elbise verilecek,bunlar sk sk ykanp amar sodalarna batrlarak dekontamine edilecek ve zararsz hale getirilecektir. 6) Btn ensektisit paketleri muntazam etiketlenecek,zerine maddenin bileimi ve etkileri ksaca yazlacak,bunlara ilikin yeterli bilgi verilecektir. 7) la kaplar iyi boaltlacak,temizlenecek ve bu kaplara yiyecek,iecek konulmayacaktr. 8) iler ie girerken daha nce fosfor bileikleri ile temasa gelip gelmedikleri incelenecek ve klinik belirti aranacaktr. Herhangi bir ekilde organik fosforlu ve karbamatl ensektisitlere maruz kalanlarda,rutin olarak biyokimyasal testle kolinesteraz aktivitesinin tayini yaplacak,ii ie girerken ve iin devam sresince en az 6 ayda bir defa hassas tbbi kontrola tabi tutulacaktr.Kolinesteraz seviyesi % 25 orannda dnce ii,organik fosfor bileikleri ile temas ettirilmeyecek,ii deitirilecektir. Madde 66 - Kadmiyum cevherlerinin izabesi,alamlarnn hazrlanmas,kadmiyum ile kaplama yaplmas,kadmiyum kapl malzemelerin ilenmesi ve baz akmlatr imal ileri gibi,kadmiyum ve kadmiyum bileikleri ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Kadmiyum oksit tozu ve dumannn,evre havasna yaylmas nlenecektir.Kaplama tanklarnn kenarlarna,sv seviyesine yakn,uygun aspirasyon sistemi kurulacak,evre havasnda kadmiyum miktar,0,1 miligram/metrekp gemeyecektir. 2) Kadmiyum tozu ve dumanna kar,iilere uygun maske verilecektir. 3) Kadmiyumla alan iiler,ie alnrken,periyodik olarak klinik ve laboratuvar usulleri ile salk muayeneleri yaplacak,solunum sistemi ve bbrek hastal tespit edilenler,yaptklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 67 - Manganez ve manganez bileikleri ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Maden ocaklarnda pnmatik tabancalarda delmeler,ya metodla yaplacak veya toz kmayacak ekilde gerekli tedbirler alnacaktr. 2) Manganez ve bileikleri ile allan yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve almalar kapal sistemde olacaktr. 3) Manganez ve bileikleri ile yaplan almalarda,iilere zel i elbisesi,lastik eldiven ve uygun maskeler gibi kiisel korunma aralar verilecektir. 4) Mangenez ve bileikleri ile alan iiler,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,sinir sistemi,solunum sistemi,frengi hastal ve ruh hastal tespit edilenler,bu ilere alnmayacaklardr. 5) Manganez ve bileikleri ile alan iilerin,periyodik olarak,klinik ve laboratuvar usulleri ile salk muayeneleri yaplacak,manganezle ilgili zehirlenmelerin grlmesinde iiler,yaptklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 68 - Kromlu alamlarn hazrlanmas,bu alamlar zerinde kaynak yaplmas ve krom ve bileiklerinin sanayide kullanlmas gibi,krom ve krom bileikleri ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Krom ve bileiklerinin kullanld yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacak veya almalar kapal sistemde yaplacaktr.

16

2) Kromla allan yerlerde,iilere i elbisesi,uygun lastik eldiven ve lastik izme gibi kiisel korunma aralar verilecektir. 3) ilerin el ve yz temizliine dikkat edilecek ve ellerin % 5 hiposlfit d sud ile ykanmas salanacaktr. 4) Krom ve bileikleri ile alacak iilerin,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,kroma kar allerjisi olanlar ile cilt ve solunum sistemi hastalklar bulunanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 5) Krom ve bileikleri ile alanlarn,periyodik olarak,klinik ve laboratuvar usulleri ile salk muayeneleri yaplacaktr.Burun septumunda lserasyon grlenler ile solunum sistemi ve cilt hastal bulunanlar altklar iten ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 69 - Berilyumlu alamlarn hazrlanmas ve sanayide kullanlmas gibi,berilyum ve bileikleri ile almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Berilyum ve bileiklerinin kullanld iyerlerinde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve bu iyeri havasnda,berilyum miktar (2) miligram/metrekp gemeyecektir. 2) Berilyumla ilgili almalar,dier iyerlerinden ayrlacak ve buralarda alan iilere,i elbisesi gibi,kiisel korunma aralar verilecektir.Berilyum ile alan iiler zel i elbiselerini,alt iyerinden dar karmayacaklardr.Bu elbiselerin,iyerinde bol su ile yeteri ekilde ykanmas salanacaktr. 3) Berilyum ve bileikleri ile alacak iilerin,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,bnyece ok zayf olanlar ile solunum sistemi hastal bulunanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 4) Berilyum ve bileikleri ile alan iilerin,periyodik olarak,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacaktr.Solunum sistemi hastalklar bulunanlar ile zayfladklar grlenler,altklar iten ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 70 - Azot oksitleri ile yaplan almalarda,azot oksitlerinin zararl etkilerinden korunmak iin,aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Azot oksitlerinin,iyerine ve evreye yaylmas nlenecektir. 2) Azot oksitleri ile alan iilere,szgeli maske veya temiz hava maskesi gibi,kiisel korunma aralar verilecektir. Madde 71 - Benzen (benzol) ve bileikleri gibi aromatik hidrokarbonlarla yaplan almalarda,bunlarn zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Solventler,tinerler ve benzerleri ile deri,plastik ve benzerlerinden mamul eya imalat sanayiinde kullanlan her eit yaptrc maddelerin iinde bulunan benzen miktar(% 1) den fazla olmayacaktr. 2) Benzen ve bileikleri ile allan yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi yaplacak ve almalar,kapal sistemde olacaktr. 3) Ak sistemlerle kuru temizleme ilerinde benzen kullanlmas yasaktr. Kapal sistemlerle yaplan kuru temizleme ilerinde malzeme,kapal sistemlerde kurutulacak,hi bir ekilde akta kullanlmayacaktr. Ya ekstraksyonu ilerinde,ancak,kapal sistemlerde benzen kullanlacaktr. 4) Benzen ile allan iyerlerinde,yangna ve patlamaya kar,gerekli tedbirler alnacaktr. 5) Benzen ile allan iyerlerinde,benzenin havadaki konsantrasyonu,hacmen milyonda 20 den fazla olmayacaktr.Daha yksek benzen konsantrasyonuyla almak zorunluluu bulunan iyerlerinde,iilere uygun hava maskeleri,sv benzen ile allan hallerde,zel ayakkab,eldiven ve zel i elbisesi gibi korunma aralar verilecektir. 6) Benzen ve bileikleri ile alacak iilerin,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,kan yapc sistem ve karacier hastal bulunanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 7) Benzen ve bileikleri ile alan iilerin,periyodik olarak,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,kan yapc sistem ve karacier hastal grlenler,bu ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 72 - Anilin ve nitro - amin trevleri ile yaplan almalarda,anilin ve aromatik nitro - amin trevlerinin zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Anilin ve aromatik nitro - amin trevleri ile allan yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi yaplacak ve almalar,kapal sistemde olacaktr. 2) Anilin ve nitro - amin trevleri ile allan yerlerdeki iilere,zel i elbisesi,eldiven ve temiz hava maskesi gibi uygun kiisel korunma aralar verilecektir. 3) Anilin ve nitro - amin trevleri ile allan yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacaktr. 4) Anilin ve nitro - amin trevleri ile alacak iilerin,ie alnrken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel,salk muayeneleri yaplacak,cilt,bbrek ve karacier hastal olanlar ile aniline kar allerjisi bulunanlar,builere alnmayacaklardr. 5) Anilin ve nitro - amin trevleri ile alan iilerin,periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,cilt,bbrek ve karacier hastal grlenler,bu ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 73 - Halojenli hidrokarbonlarla yaplan almalarda,bunlarn zehirli ve zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Halojenli hidrokarbonlarla allan iyerleri,dier ksmlardan ayrlacak ve bu yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve almalar,kapal sistemde olacaktr.

17

2) Halojenli hidrokarbonlarla alacak iiler,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,cilt,bbrek ve karacier hastal olanlarla klora kar allerjisi bulunanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 3) Halojenli hidrokarbonlarla alan iilerin,periyodik olarak,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,cilt,bbrek ve karacier hastal bulunanlar ve klora kar allerjisi grlenler,bu ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 74 - Karbon slfr ile yaplan almalarda,karbon slfrn zehirli ve zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Karbon slfrle allan iyerleri soba ile stlmayacak ve buralardaki elektrik lambalar,tesisat ve cihazlar karbon slfre kar korunmu (etanj) olacak,lambalara koruyucu nitelikte globlar taklacak,yangna ve patlamaya kar gerekli tedbirler alnacaktr. 2) Karbon slfr ile allan yerlerde,genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacak,almalar,kapal sistemde olacak ve iyeri havasndaki karbon slfr miktar hi bir ekilde 20 P.P.M.veya 60 miligram/metrekp gemeyecektir. 3) Karbon slfr ile allan iyerlerinde,yenilip iilmeyecek,yiyecek ve iecek bulundurulmayacak,sigara iilmeyecektir. 4) Karbon slfr ile alacak iilerin,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak,bbrek,karacier ve sinir sistemi hastalklar olanlarla alkolik ve epileptikler,bu ilere alnmayacaklardr. 5) Karbon slfr ile alan iilerin,periyodik olarak,klinik ve laboratuvar usulleri ile salk muayeneleri yaplacak,bbrek,karacier ve sinir sistemi hastalklar bulunanlarla alkolik ve epileptik olduu grlenler,bu ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 75 - Kkrtl hidrojenle yaplan almalarda,kkrtl hidrojenin zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Kkrtl hidrojen ile allan yerlerde,genel havalandrma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yaplacaktr. 2) yeri havasndaki kkrtl hidrojen miktar,hacim olarak milyonda 20 yi gemeyecektir. DRDNC BLM Tozlarla Ortaya kabilecek Meslek Hastalklarna Kar Alnacak zel Tedbirler: Madde 76- Her trl maden ocaklarnda,ta ve kiremit ocaklarnda,dkmhanelerde,tekstil (amyant dahil),btn eker ve imento,inaat,seramik ve benzeri sanayi kollarndaki iyerlerinde yaplan almalarda,tozlarn zararl etkilerinden korunmak iin bu Tzn dier maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte aadaki zel tedbirler alnacaktr: 1) Tozlu iyerlerinde genel havalandrma ile birlikte,uygun aspirasyon sistemi ile tozun,evre havasna yaylmasn nlemek iin,su perdeleri,vakum ve uzaktan kumanda sistemleri kurulacaktr.Toz karan iler, teknik imkanlara gre, kapal sistemde yaplacak veya bu iler, dierlerinden tecrit edilecektir. yeri havasndaki toz miktar, belirtilen miktar gemeyecektir. 2) Toz karan ilerde, iyeri taban, iin zelliine ve teknik imkanlara gre, slak bulundurulacak, delme ilerinde, toz kmasn nlemek iin, ya metotlar uygulanacaktr. 3) Toz karan ilerde alan iilere, iin zelliine ve tozun niteliine gre uygun kiisel korunma aralar ile maskeler verilecektir. 4) Tozlu ilerde alan iilerin, vardiya sonunda ykanmalar veya du yapmalar, ykanmadan yemek yememeleri ve yataa girmemeleri salanacaktr. 5) Tozlu ilerde alacak iiler, ie alnrken, genel salk muayeneleri yaplacak, gs radyografileri alnacak ve solunum ve dolam sistemi hastalklar ile cilt hastal olanlar, gs yapsnda bozukluk bulunanlar, bu ilere alnmayacaklardr. 6) Tozlu ilerde alan iilerin,periyodik olarak,salk muayeneleri yaplacak ve her 6 ayda bir,gs radyorafileri alnacaktr.Solunum ve dolam sistemi hastalklar ile cilt hastal grlenler,bu ilerden ayrlacaklar, kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. BENC BLM Fizik ve Mekanik Nedenlerle Ortaya kabilecek Meslek Hastalklarna Kar Alnacak zel Tedbirler Madde 77 - Fizik ve mekanik nedenlerle ortaya kabilecek meslek hastalklarna sebep alan ilerde alanlarn maruz bulunduklar tehlike ve zararlara kar,bu Tzn dier maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte alnacak zel koruyucu tedbirler,bu blmde gsterilmitir. Madde 78 - Grltnn zararl etkilerden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) yerlerinde grlt karan makinalarn monte edilmeleri srasnda, iyeri taban,titreimi ve sesi azaltacak malzeme ve sistemle yaplacaktr. 2) Grltl iyerlerinin duvarlar,sesin yansmasn nleyecek malzeme ile kaplanacak ve bu binalar,ift kapl,ift pencereli ina edilecektir.Duvarlar, ses geirmeyen malzeme ile yaplacaktr. 3) Grltnn azaltlamad hallerde,bu Tzn 22 nci maddesi hkmleri uygulanacaktr. 4) Grltl ilerde alacak iilerin,ie,alnrken,genel salk muayeneleri yaplacak,zellikle duyma durumu ve derecesi llecek, kulak ve sinir sistemi hastal olanlar ile bu sistemde arzas bulunanlar ve hipertansiyonlular,bu ilere alnmayacaklardr.Ancak doutan sar ve dilsiz olanlar,bu ilere alnabileceklerdir.

18

5) Grltl ilerde alan iilerin,periyodik olarak,genel salk muayeneleri yaplacaktr.Duyma durumunda azalma ve herhangi bir bozukluk grlenler ve kulak ve sinir hastal bulunanlar ve hipertansiyonlu olanlar,altklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 79 - Titreim (vibrasyon) yapan aletlerle yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Titreim yapan aletlerle alacak iilerin,ie alnrken,genel salk muayeneleri yaplacak,zellikle kemik,eklem ve damar sistemleri incelenecek ve bu sistemlerle ilgili bir hastal veya arzas olanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 2) Titreim yapan aletlerle alan iilerin,periyodik olarak,salk muayeneleri yaplacaktr.Kemik,eklem ve damar sistemleri ile ilgili bir hastal veya arzas grlenler,altklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 80 - Enfraruj nlar saan iler ile yaplan almalarda,bu nlarn zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Enfraruj nlar saan kaynaklar,bu nlar geirmeyen ekranlarla tecrit veya otomatik kapaklarla tehiz edilecektir. 2) Enfraruj nlar saan ilerde alan iilere,bu nlar geirmeyen gzlkler ile dier uygun kiisel korunma aralar verilecektir. 3) Enfraruj nlar saan ilerde alacak iilerin,ie alnrken genel salk muayeneleri yaplacak,zellikle grme durumu ve derecesi tayin olunacak ve gzle ilgili bir hastal olanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 4) Enfraruj nlar saan ilerde alan iilerin,periyodik olarak,genel salk muayeneleri ve zellikle gz muayeneleri yaplacak,gzle ilgili bir hastal ve arzas grlenler, altklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 81 - Yeraltnda,nemli hava cereyanl ve yetersiz kl iyerlerinde yaplan almalarda nemin hava ceryannn ve yetersiz n zararl etkilerinden korunmak iin aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Bu gibi iyerlerinde,yeterli suni aydnlatma salanacaktr. 2) ilere, iin zelliine gre,kiisel korunma aralar verilecektir. 3) Yeraltnda,nemli hava cereyanl ve yetersiz kl iyerlerinde alacak iilerin,ie alnrken genel salk muayeneleri yaplacak ve zellikle kaslar, eklemler ve gz zerinde durulacak ve sedimantasyon yaplacak ve klinik usullerle romatizma hastal aranacaktr.Romatizma ve gz hastal olanlar,bu ilere alnmayacaklardr. 4) Yeraltnda,nemli hava cereyanl ve yetersiz kl iyerlerinde alan iilerin,periyodik olarak genel salk muayeneleri yaplacak ve zellikle romatizma ve gz hastal grlenler,altklar ilerden ayrlacaklar, kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 82 - Atmosfer basncndan daha yksek basnl yerlerde ve dalg odalarnda yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Dalg odalarnda,ahs bana,saatte en az (40) metrekp hava salanacak ve bu havadaki karbon dioksit miktar (% 0,1) i gemeyecektir. 2) Dalg odalarnda (24) saatte su altndaki alma sresi;derinlii ve bu derinlikteki basnca uygun ekilde dzenlenecek,ini,kalk,k sreleri iin "Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Sekiz Saat veya Daha Az allmas Gereken ler Hakknda Tzk"te belirlenen esas ve sreler dikkate alnacaktr. 3) Bir dalg,(22) metreden fazla derinlie,bir gnde (2) defadan fazla dalmayacak ve bu (2) daima arasnda,en az (5) saat geecektir. Dekompresyon zaman,dalma derinliklerine ve basnca gre,iyice ayarlanacak ve durum,iyi ileyen kontrollu ve hassas yazc bir manometre ile izlenecektir. 4) Bu gibi ilerde alacak iiler,ie alnrken,klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplacak ve zellikle E.K.G. ve akcier fonksiyon testleri ile birlikte kalp dolam,solunum ve kemik sistemleri zerinde gerekli incelemeler yaplacak ve salk ynnden saknca grlenler,bu ilere alnmayacaklardr. 5) Bu gibi ilerde alanlar,ie baladklar gnden itibaren (15) gn sonra adaptasyon muayenesine tabi tutulacak ve iin devam sresince de,bunlarn periyodik genel salk muyeneleri yaplacaktr. zellikle kalp,dolam,solunum ve kemik sistemi hastal ve arzas grlenler,bu ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. Madde 83 - Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya dier korpskler emanasyon kaynaklar ile yaplan almalarda aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Her alma iin gerekli radyoaktif maddenin,zararl en az miktar kullanlacaktr. 2) Kaynak ile iiler arasnda,uygun bir aralk bulunacaktr. 3) ilerin,kaynak yaknnda mmkn olduu kadar ksa sre kalmalar salanacaktr. 4) Kaynak ile iiler arasna,uygun koruyucu bir paravana (ekran) konulacaktr.Bu paravanalar,gama ve (x) nlar iin,kurun,beton ve benzeri beta nlar ve ntronlar iin plastik ve benzeri malzemeden yaplm olacaktr. 5) ilerin ne miktarda radyasyon aldklar,zel cihazlarla llecek ve bunlar en ge,ayda bir defa deerlendirilecektir.Alnan radrasyon,izin verilen dozun stnde bulunduu hallerde,ii bir sre iin,bu iten uzaklatrlacak, yllk total doz korunacaktr. 6) yerinde uygun aspirasyon sistemi kurulacak,boaltlan havann radyasyon ynnden szlmesi salanacak,temizlik srasnda,zel maskeler kullanlacaktr. yeri ve iinin temizliine dikkat edilecek,radyoaktif atklar,usulne uygun bir ekilde yok edilecektir. 7) Tanabilen radyoaktif malzemeler uygun ve zel kutularda bulundurulacaktr.

19

8) Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya dier korpskler emanasyon kaynaklar ile alacak iilerin,ie alnrken genel salk muayeneleri yaplacak ve zellikle sinir,kan ve kan yapc sistemi incelenecek,sinir ve kan hastalklar ile ilgili bozukluklar grlenler,bu ilere alnmayacaklardr. 9) Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya dier korpskler emanasyon kaynaklar ile alan iilerin, periyodik olarak genel salk muayeneleri yaplacak ve zellikle sinir ve kan hastalklar ile ilgili bozukluklar grlenler, altklar ilerden ayrlacaklar,kontrol ve tedavi altna alnacaklardr. ALTINCI BLM Kullanlan Ham Maddelerden veya yerinin zelliinden Ortaya kabilecek Bulac Meslek Hastalklarna Kar Alnacak zel Tedbirler Madde 84 - Kullanlan hammaddelerden veya iyerinin zelliinden ortaya kabilecek bulac meslek hastalklarna sebep olan ilerde alanlarn maruz bulunduklar tehlike ve zararlara kar,bu Tzn dier maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte alnacak zel koruyucu tedbirler,bu blmde gsterilmitir. Madde 85 - arbon hastalna kar aadaki tedbirler alnacaktr: 1) arbon hastaln bulatrabilecek olan deri,yn,kl ve benzeri hayvansal maddeler ile paavralar,uygun usullerle temizlenip sterlize edilecek,ykanp kurutulacaktr.Bu maddeler,dank bir halde bulundurulmayarak depolarda saklanacak,denklerin almas ve ilk ayrma ve seme ilemi,burularda yaplacaktr. 2) Bu gibi iyerlerinde,toz ve atklar,aadan ekmeli bir aspirasyon sistemi ile toplanarak yokedilecek veya antiseptik maddelerle slatldktan sonra yaklacaktr.Depolar sk sk ykanacak,dezenfekte ve badana edilecektir. 3) ilerin el,az ve beden temizliine dikkat edilecek,kendilerine, gereine gre i elbisesi,balk,lastik eldiven ve maskeler gibi,uygun kiisel korunma aralar verilecektir. 4) Ekzemal,furonkll,bronitli kimseler,bu gibi ilerde altrlmayacaklardr. Madde 86 - Tetanos hastalna kar aadaki tedbirler alnacaktr: Tetanos tehlikesi olan ilerde alan btn iilere, antitetanik a yaplacak,paralanm,ezik ve toprakla bulam yaralanmalarda,serum antitetanik tatbik olunacak,eer ii evvelce alanm ise, rapel olarak, anatoksin yaplacaktr. Madde 87 - Leptospiroz hastalna kar aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Leptospiroz (ktero hemorajik) hastalnn yaylmasn nlemek iin, farelerle savalacaktr. 2) Bulama ihtimali olan yerlerde,plak ayakla dolamak yasaklanacak,mmkn olan hallerde,toprak asitletirilecektir. Madde 88 - Brselloz hastalna kar brselloz bulamas ihtimali olan ilerde alan iiler alanacaktr. Madde 89 - Ankilostomyaz hastalna kar aadaki tedbirler alnacaktr: 1) Ankilostomyaz hastalna kar madencilik,taclk,tula ve kiremitilik ve tnel kazmas gibi ilerde,taban kuru bulundurulacak,gerekirse yerlere tuz serpilecek,galerilerde yeterli vantilasyon ile havann serince olmas salanacaktr. 2) Bu gibi ilerde alanlarn,vcut temizliine ve yemeklerden nce ellerini iyice ykayp,trnaklarnn fralanmalarna nem verilecektir.yerlerinde,iilerin alrken ve iin bitiminde ellerini ykanmalar iin yeteri kadar % 5 lik tuzlu su kaplar bulundurulacaktr. 3) Helalar ve dier enfeksiyon kayna yerler kire kayma ile dezenfekte edilecek,iilerin dklar zaman zaman muayene edilerek parazit yumurtalar aranacak ve hastaln kmas halinde,dier iiler de taranacaktr. Madde 90 - Akcier tberklozonon bulamas ihtimali olan i yerlerinde hastaln yaylmasn nleyecek hijyenik,tbbi ve teknik koruyucu tedbirler alnacaktr.

20