SALII UYGULAMA LKELER VE ALIMA HAYATINDA ETK KONULAR

Sal Uygulama lkeleri yeri ortamnda bulunan faktrler alanlarn salk durumu zerinde birtakm olumsuz etkilere yol aabilir. Bu etkiler baz bireysel faktrlerle de bir araya geldiinde daha byk olumsuzluklara dnebilir. rnein ierinde bulunan tozlar kontrol altna alnmadnda alann cierlerine girmek ve orada yerlemek suretiyle solunum sisteminde baz hastalklara yol aabilir. Bu etki, bireysel davran zellii olan sigara alkanl tarafndan olumsuz etkilenir, hastalk daha erken olarak ortaya kar ve daha ileri belirtilerle seyreder. te, i sal almalarnn amac, bir yandan bireysel zellikleri, dier yandan iyeri ortam faktrlerini gz nnde tutarak alanlarn salklarnn bozulmasn nlemek, hatta olanaklar lsnde onlarn saln gelitirmeye, daha stn dzeye karmaya almaktr. Bu amaca ulamak bakmndan baz noktalara dikkat edilmesi ve baz uygulamalarn yaplmas gereklidir. Sal Uygulama lkeleri olarak adlandrlabilecek bu uygulamalar balca 6 balk altnda incelenebilir: Uygun ie yerletirme, yeri ortam faktrlerinin deerlendirilmesi, yeri risklerinin kontrolu, Aralkl kontrol muayeneleri, yerinde salk hizmeti sunulmas, Salk eitimi ve danmanlk

1. Uygun e Yerletirme Kiilerin ya, cinsiyet, herhangi salk sorununun varl, eitimi, alkanlklar vb. pek ok zelliinin i ve salk ilikileri bakmndan nemli olduu bilinmektedir. almaya aday olan bir kiinin ie balamadan nce bir deerlendirmeden geirilerek niteliklerinin belirlenmesi ve bu niteliklerine uyan bir ie yerletirilmesi, salkl alan amacna ulamak bakmndan ok temel bir uygulamadr. Bu amala yaplan muayeneye "ie giri muayenesi" ad verilmektedir. Bu muayenelerde baz sorularla kiinin herhangi salk sorunu olup olmad deerlendirilmektedir. Daha sonra gerekirse kiinin hekim tarafndan muayenesi ve baz laboratuar incelemeleri de yaplabilir. Bu incelemeler sonunda herhangi patolojik bulgu saptanrsa kiinin baz ilerde almaktan alkonmas uygun olacaktr. rnein allerji yks olan bir kiinin kontakt dermatit olasl bulunan bir ite (rnein deterjan vb. temizlik maddelerinin ok kullanld bir ite) almas nlenebilir. Benzeri ekilde akcier rahatszl olan bir kiinin tozlu ortamda veya

karacier rahatszl olan bir kiinin solventlerle, ok sigara ien bir kiinin de asbestle ilgili ite almasnn nne geilebilir. alma hayatnda risk gruplar iki ekilde deerlendirilebilir. Bir yaklama gre iler bakmndan risk deerlendirmesi yaplabilir. rnein madencilik teden beri riskli bir i olarak bilinir. Madencilikten baka inaat ileri, imalat sanayii, petrokimya endstrisi, demir-elik endstrisi gibi iler de riskli ilerdir. Bu ilerde hem i kazas riski hem de meslek hastal gelime olasl yksektir. lkemizde Ar ve Tehlikeli ler Tznde balca riskli i trleri liste halinde belirtilmitir. Risk deerlendirmesinde dier yaklam, alanlarn demografik ve bireysel zellikleri bakmndan olan riskli durumlardr. Bu yaklama gre balca risk gruplar ocuklar ve genler, kadnlar, yallar ile hasta ve sakat olanlar eklinde sralanabilir. ocuklarn ve genlerin alma hayatnda daha ok kazaya uradklar ve daha ok hastalandklar teden beri bilinmektedir. Bu nedenle btn lkelerde ocuklarn altrlmas bakmndan en kk alma ya belirlenmitir. Belirlenen bu snrdan daha kk yataki ocuklarn altrlmas yasaktr. Yrrlkteki mevzuatta Trkiye'de en kk alma ya 15 olarak belirlenmitir. Buna ek olarak 16 ile 18 ya arasndaki ocuklar da alma hayat bakmndan zellikli bir grup olarak ifade edilmekte ve bu yataki ocuklarn almalarna baz kstlamalar konmaktadr. ocuklar yetikinlere oranla vcut ktlesi bakmndan daha kk bir yapya sahiptir. Bu nedenle ocuklar, pek ok kimyasal maddeye yetikine gre daha duyarldr. rnein kurun zehirlenmesi, ayn ortamda bulunan bir yetikine gre ocukta daha erken ortaya kar ve daha ar klinik belirtilerle seyreder. nk ocukta kilogram bana maruziyet daha fazla olmaktadr. te yandan ocuun vcudunda baz koruyucu mekanizmalar tam olarak gelimemitir. Yine kurun etkilenmesi bakmndan nemli olan bir husus, ocukta kurunun kan-beyin bariyerini daha kolay geebilmesidir. Bu nedenle ocukta kurun zehirlenmesi tablosunda merkezi sinir sistemi belirtileri n planda olabilir. ocuklar ve genler i kazalar bakmndan da yetikinlere gre daha fazla risk altndadr. ocuk fizik g olarak yetikin bir kiiye oranla daha zayftr ve risk bilinci de yeterince gelimemi olduundan, yapaca bir tehlikeli hareketin douraca sonucun nemini kavrayamam olabilir. Ayrca ocuklarda oyun oynama eilimi vardr, bu nedenle ocuk, yapt ie gereken nemi veremez ve gereken titizlii de gsteremez. ocuklarn uzun sre dikkatlerini bir ie toplamas da gtr. Bazan da ocuk kendisini kantlama abas ile riskli davranlarda bulunmaya ynelebilir. Btn bunlar ocuklarn daha ok kazaya uramalar bakmndan nem tamaktadr. alma hayat bakmndan riskli bir grup oluturmalar nedeniyle btn lkelerde ocuklar ve genlerin korunmasna ilikin yasal dzenlemeler yaplmtr. rnein TC. Anayasa'snda (Madde 50) "kimsenin yana uygun olmayan ilerde altrlamayaca" ve "ocuklarn alma hayat bakmndan zel olarak korunmas gerektii" eklinde hkm vardr. Bu Anayasa hkm dorultusunda ocuklarn alma hayat bakmndan korunmas konusunda eitli yasa ve tzkler de mevcuttur. Kanununda en kk alma ya 15 olarak belirlenmekte (Madde 71), Ar ve Tehlikeli ler Tz'nde de (Madde 1-2-3) ocuklarn altrlmasnn yasak olduu iler ile ocuk altrlmas konusunda uyulacak kurallara iaret edilmektedir. alma hayat bakmndan kadnlar da zellii olan bir gruptur. Kadnlar da fizik g olarak erkeklere gre daha gszdr. Bu nedenle rnein arlk kaldrlmas bakmndan kadnlarla erkekler arasnda farkllk olmaldr. Ayrca kadnlar, vcudun su ve ya bileimi bakmndan erkeklerden farkllk gsterir, bu da kadnlarn baz ortam faktrlerine kar erkeklere gre daha 2

duyarl olmalarna yol aar. Bunlardan baka, kadnlarn en nemli zellikleri dourgan nitelikleridir ve kadnlarn bu zellikleri iyeri ortamnda bulunan faktrlerden olumsuz etkilenebilir. Gebelik dndaki etkilenme eitli fertilite bozukluklarna yol aabilirken gebelik srasndaki bir etkilenme gebeliin dkle ya da l doumla sonlanmasna veya bebekte dk doum arlna, eitli malformasyonlara neden olabilir. Bu nedenle kadnlarn da alma hayatnda korunmalar gereklidir. Anayasa'da (Madde 50) kadnlarn alma hayat bakmndan korunmalar konusunda hkm vardr. Bu hkme dayal olarak eitli yasa ve tzklerde kadn almas ile ilgili dzenlemeler yer almaktadr. rnein Ar ve Tehlikeli ler Tz'nde kadnlarn altrlamayaca ilere iaret edilmektedir. Gebe ve Emzikli Kadnlarn altrlma Koullar konulu tzkte de kadnlarn gebelik srasnda en az ayda bir kez hekim muayenesinden geirilmesi gerektii, doumdan nce 6 hafta ve doumdan sonra 6 hafta sre ile izinli saylmalar ve emziklilik dneminde de gnde iki kez 45 dakika emzirme izni verilmesi eklinde hkmler vardr. Demografik anlamda 65 yan zerindeki kiiler iin yal nitelemesi kullanlmakla birlikte alma hayat bakmndan 50 veya 55 yan zerindeki kiiler yal olarak kabul edilir. Yan pek ok salk sorununda risk oluturduu bilinmektedir. Bu nedenle yal alanlarn hipertansiyon, diyabetes mellitus, koroner kalp hastal vb. eitli salk sorunlar var olabilir. te yandan yalanma ile birlikte grme, iitme gibi bir takm fizyolojik fonksiyonlarda ve hareket yeteneinde zayflama olur. Yallarn salk sorunlar ve fizyolojik fonksiyonlarndaki zayflama hem alann kendisi, hem de birlikte alt i arkadalar iin gvenlik riski oluturabilir. Grme, iitme duyusu zayflam olan bir kii evredeki tehlikeleri yeterince alglayamayaca iin kaza riski artmtr. Yine yal bir kiinin hareket yetenei de azalaca iin tehlikeden kamas ve uzaklamas da gleir. Pek ok lkede olduu gibi lkemizde de yasalar gerei belirli oranlarda sakat ii altrlmas zorunluu vardr. alma gcnn en az yzde 40n kaybetmi olan kiiler sakat olarak nitelendirilir, lkemizde halen yrrlkteki mevzuata gre iyerleri % 3 orannda sakat ii altrmak durumundadr. Kukusuz bu kiiler var olan sakatlklar ile uyumlu olabilecek ilerde altrlmak durumundadr. eitli sakatlklar (rnein az gren ya da hi grmeyen, sar ve dilsiz, ortopedik zrl vb.) olanlarn altrlabilecei iler, ilgili mevzuatta belirtilmektedir. Bu ekilde sakatl olanlara alma (istihdam) olana yaratlmatadr. Ancak ortopedik zrl olmak veya duyu organlar bakmndan sakatlk olmas da kazalara yatknl artrc bir gedir ve sakatlar bu adan alma hayat bakmndan risk grubu oluturmaktadr. 2. yeri Ortam Faktrlerinin Deerlendirilmesi ve salk arasndaki ilikilerde belirleyici olan ikinci temel ge, iyeri ortamnda bulunan faktrlerdir. alann salnn korunmas bakmndan bu faktrlerin kontrol altna alnmas gereklidir. Bunun iin de ncelikle iyerinde hangi faktrlerin var olduu bilinmelidir. yeri ortamnda varl saptanan faktrn de ortamdaki dzeyi lmlere dayal olarak belirlenmelidir. Bu uralar i hijyeni almalarnn konulardr. Bir etkenin ortamda bulunan miktar, etkenin niteliine gre fakl ekillerde deerlendirilir. rnein metaller veya tozlarn dzeyi iyeri ortamnn belirli bir hacminde bulunan tozun miligram cinsinden ifadesi (mg/m3) eklinde olabilir, te yandan gazlarn miktar da iyeri ortamnn belirli bir hacminde gazn kapsad hacim ls olarak ifade edilir. Gazlar iin milyonda ksm (ppm; parts per million, cm3/m3) veya milyarda ksm (ppb; parts per billion, mm3/m3) lleri sk kullanlr. yeri ortamnn bir metrekp havasnda herhangi bir gazn

santimetrekp olarak kapsad hacim, milyonda ksm (ppm) olmaktadr. Tozlar veya kurun vb. metaller iin ise bir metrekp havada ka miligram bulunduu anlamna gelen mg/m3 ls kullanlmaktadr. yeri ortamnda herhangi etkenin saptanmasndan sonra bulunan dzeyin, alanlarn sal bakmndan tehlike oluturup oluturmadnn irdelenmesi gereklidir. Bu konuda uluslararas normlar da dikkate alnarak hazrlanm olan standartlar vardr. Bu standartlar iki ekilde ifade edilmektedir. Bir tanesi iyeri ortamnda hibir zaman ulalmamas veya almamas gereken bir dzey anlamna gelen MAK Deeri kavramdr (MAK; Msade edilen Azami Konsantrasyon, MAC; Maximum Allowable Concentration). MAK deeri olarak belirlenen bu kritik dzeyin almas durumunda akut olarak toksik belirtilerin ortaya kaca ngrlmektedir. Bu nedenle MAK deerin akut toksik belirtilere yol aan maddeler iin kullanlmas daha uygun olmaktadr. kinci kavram ise Eik Snr Deer (ESD; TLV; Treshold Limit Value) kavramdr. Bu deerin alma sresi iinde baz zamanlarda almas akut tehlike oluturmaz. Burada nemli olan konu, ortalama deerin ESD dzeyini amamasdr. rnein 8 saatlik bir i gn veya 40 saatlik bir alma haftas boyunca deiik zamanlarda yaplan lmlerde bazan ngrlen snr deeri aan deerler bulunabilir, ancak, lmlerin ortalama deeri belirlenen snr deerin altnda olmaldr. Gnlk uygulamalarda daha ok ESD kullanlmaktadr. 3. Salk Risklerinin Kontrolu Ortamda varl ve dzeyi saptanan faktrn dzeyi, izin verilen snr deerlerin zerinde ise, bu durumda risklerin kontrolu amac ile baz uygulamalar yapmak gerekir. Alnacak nlemler etkenin niteliine gre deiik olmaktadr. rnein bir gaz veya tozun varlnda havalandrma sistemi gerekirken, grltnn kontrol altna alnmas iin makinalarn saysnn azaltlmas, dzenli bakmlarnn yaplmas, grltl ilemin dier blmlerden ayrlmas gibi uygulamalar yaplr. Salk risklerinin kontrolunda ama, risk etkeni ile alan iinin temasn kesmektir. Bunun iin ncelikle yaplmas gereken, riskin kaynanda kontroludur. Bu ekilde riskin iiye ulamas nlenmektedir. Bu amala yaplacak en etkili uygulama riskli maddenin hi kullanlmamas ve yerine tehlikesiz veya az riskli bir baka maddenin kullanma sokulmasdr (ikame, substitsyon). Kanserojen etkisi olan asbest yerine sentetik baz maddeler veya benzen yerine toluen kullanlmas bu uygulamann rneklerindendir. Ancak bu tr bir korunma her zaman mmkn olmayabilir. Bu durumda da yaplabilecek baz koruyucu uygulamalar vardr. Sk yaplan uygulamalar arasnda havalandrma, kapatma, ayrma, retimde kullanlan yntemi deitirme gibi zararl etkenin alana ulamasn engellemeyi amalayan uygulamalar saylabilir. Kaynakta kontrol: Tehlikeli maddeyi kullanmama Kullanlan miktar azaltma substitution ikame - tehlikesiz madde lemi (process) deitirme tehlikesiz yntem lemin kapatlmas - enclosing Havalandrma boaltc (exhaust) ventilation Tehlike dzyinin izlenmesi monitoring 4

Ulamann nlenmesi: genel havalandrma - dilsyon tertip, dzen house-keeping - temizlik mesafenin artrlmas engel - bariyer Btn abalara ramen risk etmeninin yeterince kontrol altna alnamad veya iin nitelii bakmndan yukarda saylan uygulamalarn yaplamad durumlarda risk etmeni alan iiye ulaacaktr. Bu durumda da iiye ynelik baz uygulamalar vardr ki bunlara da kiisel koruyucu uygulamalar ad verilir. Maske, gzlk, eldiven, baret, i elbisesi, koruyucu ayakkab vb. cihazlar bu amala sk kullanlan rneklerdir. Ancak burada zerinde durulmas gereken nemli bir nokta, risklerin kontrolunda asl yaplmas gerekenin kaynakta kontrol olduu ve kiisel koruyucu ugulamalarnn son are olarak saklanmas gerektiidir. Baz durumlarda kiisel koruyucu kullanm, kaynakta kontrol amac ile yaplacak uygulamalara gre daha kolay ve ucuz grlmekte ve tercih edilebilmektedir. Oysa kiisel koruyucu uygulamalarnn, alann salnn korunmas bakmndan yarar snrldr. rnein toz ya da gaza kar maskenin kullanm ya da grltye kar kulak koruyucusu kullanm sklkla ihmal edilebilmektedir. Bir kulak koruyucusunun, 8 saatlik bir alma gnnde yarm saat sreli olarak taklmamas, kulakln koruyuculuunun yarya inmesine neden olmaktadr. Bu durumda kulak koruyucusundan beklenen yarar salanamayacaktr. Benzeri ekilde bir koruyucu gzln ksa sreli taklmamas durumunda gze bir yabanc cisim kamas, dier zamanlarda gzlk takmann yararn ortadan kaldrmaktadr. Bu trden sakncalarn nne gemek iin makinalar zerine koruyucu (makina koruyucusu) taklmas eklinde uygulamalar gelitirilmektedir. 4. Aralkl Kontrol Muayenesi alanlarn saln korumak bakmndan uygun bir ie yerletirme ve iyeri ortamndaki risklerin kontrolu ok nemlidir. Ancak bu yndeki btn abalara ramen alan kiilerin baz etkilenmeleri ve baz salk sorunlar olabilir. te bu salk sorunlarn erken dnemde yakalamak amac ile alanlar belirli aralklarla salk kontrolundan geirilir. in ve riskin niteliine gre aralkl kontrol muayenelerinin skl deimektedir. Aralkl kontrol muayenelerinde bu ekilde iin ortaya kard risklere ynelik deerlendirmeler yaplabildii gibi, genel anlamda salk deerlendirmeleri de (hipertansiyon, diyabetes mellitus, beslenme alkanl, koroner kalp hastal risk faktrleri vb.) yaplabilir. Aslnda alanlar grubu bu anlamda erken tan almalar bakmndan uygun bir gruptur. Hzla uygulanabilecek basit muayene yntemleri ile hastalk ynnden kukulu olanlar ayrlr. Daha sonra bu kiiler ileri incelemelerde deerlendirilerek gerekten hasta olanlarn erken olarak bulunmas salanm olur. Bilindii gibi bir hastaln erken dnemde yakalanm olmas tedavinin baars artrmaktadr. 5. yerinde Salk Hizmeti Salanmas yerlerinde ncelikle koruyucu hizmetleri srdrmek zere salk hizmeti verilmesi yasa gereidir. yeri salk hizmetinin amac asl olarak saln korunmas olmakla birlikte, bu salk hizmeti iinde iyiletirici hizmetlerin de yer almas uygun olur. Ayrca akut hastal olan veya kaza geiren kiilere tbbi bakm hizmeti de salanmaldr. yerlerinde salanacak salk hizmetleri iinde acil mdahale ve acil tedavi olanaklar da olmaldr. Bu ekilde iyerinde

kapsaml salk hizmeti verilmesi hem iiler hem de iveren asndan yarar salayacak, dier taraftan merkezlerdeki salk kurulularna olan talebin azalmas ve bu kurululardaki hasta ylmasnn nlenmesi bakmndan da olumlu olacaktr. lkemizde i salna ilikin uygulamalarn yasal dayanaklarnn balcalar TC Anayasas, Kanunu, Sal ve Gvenlii Ynetmelii ile yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakkndaki Ynetmeliktir. Bu yasal dzenlemeler erevesinde 50 ve daha fazla ii altran iyerlerinde iyeri salk birimi oluturulmas ve iyeri hekimi altrlmas ngrlmtr. Daha az sayda ii altran iyerleri ise bir araya gelerek ortak salk birimi oluturabilirler. TC Anayasasnn 50. maddesi kimsenin yana, cinsiyetine ve gcne uygun olmayan ilerde altrlamayacan, Anayasann 56. maddesi ise herkesin salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahip olduu hkmlerini belirlemitir. Kanunu her trl salk ve gvenlik nleminin alnmasnda iverenin sorumlu olduunu vurgulamaktadr. Sal ve Gvenlii Ynetmelii ise alnmas gereken balca tbbi ve teknik nlemleri sralamaktadr yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakkndaki Ynetmelikte iyeri salk birimi tanmlanm, iyeri hekiminin grev ve sorumluluklar belirtilmitir. yeri salk biriminin ve i yeri hekiminin temel fonksiyonu koruma olmaldr. i ve iverene riskler haknda bilgi verilmelidir. Salkl ve gvenli alma ortam oluturma, koruma, srdrme ve gelitirme fonksiyonlar hekim, hemire, i gvenlii sorumlularnn da iinde olduu tbbi ve teknik personelden oluan bir ekiple srdrlmelidir. 6. Salk Eitimi sal uygulama ilkelerinin sonuncusu ama belki de en nemlilerinden birisi salk eitimidir. Bu eitimlerde iyerinde olabilecek risk etmenleri, bunlarn salk etkileri ve korunma yollar konusunda bilgilendirmeler yaplr. Dorudan iyeri risklerine ynelik olan bu eitimlerin yan sra, genel anlamda saln korunmas eklinde de eitimler yaplabilir. iler bir arada topluca bulunduklar iin salk eitimi almalar bakmndan kolay ulalabilen, bu tr alamalar iin ok elverili bir gruptur. Bu yzden kiisel hijyen, beslenme, aile planlamas, alama, ocuk bakm, salkl yaam biimi gibi pek ok konu da salk eitimi almalarnn kapsamna alnabilir. Yukarda sz edilen ilkeler dorultusunda iyerlerinde gerekli nlemler alnd ve uygun dzenlemeler yapld takdirde, iyerleri salk risklerinden arndrlm ve gvenli alma ortamlar salanm olur. Bu gibi ortamlarda almak da alann saln olumsuz deil aksine olumlu etkiler. Zira alyor olmak ve bireyler retmek bedensel anlamda hareket etmeyi gerektirir ki bu fizik hareketliliin baz salk sorunlarnn nlenmesi bakmndan koruyucu rol olduu bilinmektedir. Bunun yan sra almak, bir sosyal ortamda bulunmak, retmek bireyin ruhsal sal bakmndan olumlu etki yapar ve sosyal ynden de gelimesini salar. Saylan uygulama ilkelerinde ilk drt tanesi belirtilmi olan sralama iinde ele alnmaldr. nsanlar ncelikle niteliklerine uygun olan bir ie yerletirilmelidir. Daha sonra allan ortamda bulunabilecek salk riskleri uygun yntemler kullanlmak suretiyle saptanmal ve gereken durumlarda risklerin kontrolu salanmaldr. Bylelikle insanlar niteliklerine uygun olan bir ite ve gvenli bir ortamda alma hayatna girmi olurlar. Btn abalara ramen hala hastalk meydana gelme olasl sz konusudur ve ortaya kabilecek hastaln erken dnemde

yakalanmasn salamaya ynelik olarak da alanlar belirli aralklarla salk kontrolundan geirilir. Kukusuz bu uygulamalarla birlikte iyerlerinde salk hizmetlerinin organize edilmesi ve alanlara ynelik salk eitimi yaplmas da nemlidir. alma Hayatnda Etik Konular alma hayat esas olarak ii ile iveren arasndaki ilikiye dayaldr. iler emeklerini ortaya koymak suretiyle retimi salar, buna karlk iveren de iilere emekleri karlnda cret der. Bu ilikide iki tarafn da belirli kurallara uygun davranmas ok nemlidir. veren cret demenin tesinde iilerin gvenliklerini salamak bakmndan hem iyeri ortamnda hem de ilemler ve makinalar zerinde gerekli nlemleri almak suretiyle iyerinin salkl ve gvenli bir ortam olmasn salamak durumundadr. Bunun tesinde iyerindeki salk tehlikeleri konusunda iileri bilgilendirmek de iverenin etik sorumluluklar arasndadr. Son yllarda zellikle gelimi lkelerde gndeme gelmi olan bilme hakk kavram, bu konulara iaret etmektedir. alma hayatnda ii-iveren ilikileri ile ilgili konular btn lkelerde yasal dzenlemelerle belirlenmektedir. alma hayatnn etik boyutunda ii-iveren ilikileri nemli yer tutmakla birlikte gerekte etik boyut ii-iveren ilikileri ile snrl deildir. yeri sahibinin topluma kar da devleri ve sorumluluklar vardr. yerleri istihdam yaratmak, retim yapmak ve lke ekonomisine katkda bulunmak gibi ilevlerinin yan sra, evre zerinde olumsuz etkiler de yapmakta, toplumun refah ve huzuru bakmndan sakncalar yaratabilmektedir. Bu nedenle iyeri sahiplerinin toplumun refah ve huzuru bakmndan da dikkat etmesi gereken konular ve bu amaca ynelik almas gereken nlemler vardr. Herhangi ile ilgili tehlikeli bir durumun olup olmadnn topluma aklanmas ve gerekiyorsa toplumun bu tehlikeler asndan uyarlmas gerekmektedir (risk iletiimi; risk communication). alma hayatndaki etik konularn bir boyutu da bu alandaki uluslararas ilikilerdir. Gnmzde ounlukla sanayilemi olan lkeler zaman iinde ar ve tehlikeli olan ileri kendi lkelerinden karmakta ve bu tr ileri gelimekte olan lkelere aktarma yolunu semektedir. Benzeri ekilde tehlikeli ve zararl olan atk maddelerin gelimekte olan lkelere tanmas eklinde uygulamalara da rastlanmaktadr. Bu konular da alma hayatnn etik boyutu bakmndan nem tamaktadr. alma hayat ile ilgili olarak bilim evrelerinin ve yneticilerin de etik sorumluluklar vardr. eitli sanayi kurulularndaki riskleri ortaya koymak, bu faktrlerin hem alanlar hem de genel toplum asndan yaratabilecei sakncalar belirlemek ve bunlar uygun ekilde aklamak, alanlar ve toplumu bu konularda bilgilendirmek bilim adamlarnn sorumluluudur. Ancak iyerlerinde salk ve gvenlik nlemlerinin alnmasnn salanmas, bu konularda standartlarn belirlenmesi ve toplumun bilgilendirilmesi konular yneticilerin sorumluluudur. Yneticilerin de istihdam ve retimin srdrlmesi yannda alanlarn salk ve gvenliini, toplumun refah ve huzurunu da gzeterek davranmas gereklidir.