Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 1 14/4/2004

Η άλγεβρα Banach (Μnxn(C), . ∞)

Σε µια άλγεβρα Banach -Β µε µονάδα e, ισχύει το θεώρηµα:

Αν x ∈ Β µε e − x < 1 τότε το x έχει αντίστροφο το x-1 και
∞
x-1= ∑ (e − x ) n .
n =0

Αφού δείξετε ότι το σύνολο(Μnxn(C), . ∞ ) είναι άλγεβρα Banach µε

1 0
µονάδα, βρείτε µε προσέγγιση, τον αντίστροφο του πίνακα Α= 0.1 0.9
 

Απάντηση:

Θα εκκινήσουµε µε τους ορισµούς εννοιών της γραµµικής άλγεβρας:

1) διανυσµατικός χώρος
2) της άλγεβρας
3) άλγεβρα Banach (Με επαγωγικό τρόπο)

Ορισµός ∆ιανυσµατικού Χώρου

Έστω V σύνολο µε V ≠ ∅ και F σώµα . Θα ονοµάζω ∆ιανυσµατικό ή
Γραµµικό χώρο γραµµικό χώρο πάνω στο σώµα F, το ζεύγος (F,V) τέτοιο
ώστε:
a) Το σύνολο V να είναι εφοδιασµένο µε µια εσωτερική πράξη
V x V—>V µε V x V ∋ (α, β)—>α+β ∈ V που λέγεται πρόσθεση,
τέτοια ώστε:
i) α+(β+γ)=(α+β)+γ ∀ α,β,γ ∈ V
ii) ∃0∈V: α+0 = 0+α = α∀α∈V
iii) ∀α∈V∃ α∈V: α+(-α) =(-α) +α =0
iv) α+β=β+α ∀α,β∈V
β) Το σύνολο V, είναι εφοδιασµένο µε µια εξωτερική πράξη « .» :
V x V—> V µε F Χ V ∋ (λ, α)—>λα ∈ V που λέγεται βαθµωτός
πολλαπλασιασµός µε τελεστές από το σώµα F, τέτοια ώστε:
i) λ(α+β)=λα+λβ ∀ α,β ∈ V και λ ∈ F
ii) (λ+µ)α=λα+µα ∀ α ∈ V και λ,µ ∈ F
iii) (λµ)α=λ(µα) ∀ α ∈ V και λ, µ ∈ F
iv) 1α=α ∀ α ∈ V
Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 2 14/4/2004

Ορισµός άλγεβρας
Έστω V:=(F ,V) ένας διανυσµατικός χώρος πάνω από ένα σώµα F.Τότε ο
διανυσµατικός χώρος V λέγεται άλγεβρα (πάνω από το F), αν και µόνο αν
είναι εφοδιασµένος µε µια πράξη πολλαπλασιασµού « ⊗ »V x V—>V µε
VΧV ∋ (α, β)—>α ⊗ β ∈ V τέτοια ώστε:
i) (λα) ⊗ β =λ(α ⊗ β) =α ⊗ (λβ) ∀ α, β ∈ V και λ ∈ F
ii) (α + β) ⊗ γ = α ⊗ γ + β ⊗ γ ∀ α, β, γ ∈ V
iii) α (β+γ)=α β +α γ
⊗ ⊗ ⊗ ∀ α ,.β, γ ∈ V
Ορισµός της Νorm
Αν V διανυσµατικός χώρος, τότε µια απεικόνιση
. :V → ℜ : χ → χ καλείται norm στο V αν πληροί τις
παρακάτω ιδιότητες:
• x ≥ 0 ∀ x ∈ V (θετικά ορισµένη)
• x =0⇔x=0
• a x =| a | | x
• x + y ≤ x + y (τριγωνική ανισότητα)
Για κάθε χ, ψ στο V

Ορισµός Μετρικού Χώρου

Αν Χ ένα σύνολο µη κενό, τότε µια απεικόνηση d : XxXÆR θα
λέγεται µετρική , αν ικανοποιεί τις παρακάτω ιδιότητες:
d(x, y) ≥ 0
•
• d( x, y) = 0 ⇔ x = y
• d ( x , y ) = d ( y, x )
• d( x, y) ≤ d( x, z ) + d( z, y)
Το Χ εφοδιασµένο µε την µετρική d , θα λέγεται µετρικός χώρος.

Ορισµός ακολουθίας Cauchy

Μια ακολουθία (αν) θα λέγεται ακολουθία Cauchy ή βασική
ακολουθία, αν για κάθε ε>0 υπάρχει ν0 φυσικός, τέτοιος ώστε
d(αν-αµ)<ε , για κάθε ν,µ ≥ ν 0

Ορισµός πλήρους Χώρου

Ένας µετρικός χώρος (Χ,d) είναι πλήρης, αν κάθε ακολουθία
Cauchy συγκλίνει σε ένα στοιχείο του Χ.
Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 3 14/4/2004

Άλγεβρα Banach
Μία άλγεβρα V επί του σώµατος C των µιγαδικών αριθµών, λέγεται
άλγεβρα Banach αν και µονο αν :
i) Στον µιγαδικό διανυσµατικό χώρο V , έχει ορισθεί µια norm . ,
τέτοια ώστε ο χώρος (V , . ) να είναι χώρος µε norm
ii) Οι πράξεις «+» και « ⊗ » του διανυσµατικού χώρου V, να είναι
συνεχείς ως προς την µετρική d(α,β)= α − β που εισάγεται µε norm .
Με τον τρόπο αυτό, ο χώρος (V , . ) διατηρεί την αλγεβρική δοµή
της γραµµικότητας, καθώς και την αναλυτική µορφή της norm
iii) Ο norm χώρος (V , . ) είναι χώρος Banach
iv) Ισχύει ότι , α ⊗ β ≤ α β ∀ α, β ∈ V
• Θεωρούµε το µη κενό σύνολο, Μnxn(C) των nxn
τετραγωνικών πινάκων, µε στοιχεία στο C και πράξεις:
• «+» : Μnxn(C) x Μnxn(C) Æ Μnxn(C) τη συνήθη πρόσθεση
πινάκων.
• «.» : Μnxn(C) x Μnxn(C) Æ Μnxn(C) τον συνήθη βαθµωτό
πολλαπλασιασµό µιγαδικού αριθµού επί πίνακα.
• « D » : Μnxn(C) x Μnxn(C) Æ Μnxn(C) τον συνήθη
πολλαπλασιασµό πινάκων.
Τότε το σύνολο Μnxn(C) είναι διανυσµατικός χώρος πάνω στο C
• Επί πλέον , γνωρίζουµε , ότι για κάθε πίνακα Α, Β, Γ, ∈ Μnxn(C) και
κάθε λ ∈ C ισχύει ότι:
i)(λΑ) D Β=λ(Α D Β)=Α D (λΒ)
ii)(A+B) D Γ=Α D Γ+Β D Γ
iii)A D (B+Γ)=Α D Β+Α D Γ
Άρα, ο διανυσµατικός χώρος Μnxn(C) είναι µια άλγεβρα , πάνω από το σώµα
των µιγαδικών C

• Θεωρουµε την συνάρτηση . ∞ : Μ nxn (C) → ℜ τετοια ώστε για κάθε

πίνακα Α ∈ Μnxn(C) να ισχύει ότι :
n
A = max{∑ | α i , j |} όπου Α = [α i , j ] , α ∈ C και i, j = 1,2,3,4,...n.
∞ 1≤i ≤ n
j=1

• Θα δείξουµε ότι η συνάρτηση ∞

είναι norm

Έχω: Για κάθε Α,Β,Γ, ∈Μnxn(C) και για κάθε λ ∈ C ισχύουν

Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 4 14/4/2004

n
1. Α ∞
= max{ ∑ |α i, j |} ≥ 0
1≤ j≤ n j=1

n
= 0 ⇔ max{ |α i, j |} = 0 ⇔ ∑ | α i , j |= 0 ∀ i = 1,2,3,4,...n ⇔
n
Α ∑
∞
2. 1≤ j≤ n j=1 j=1

α i , j = 0 ∀ i, j = 1,2,3,4....n ⇔ A = O
n n n
λΑ ∞
= 0 ⇔ max{ |λα i, j |} = max{|λ| |α i, j |} =
∑ ∑ |λ |[max { ∑ |α i, j |}]
1≤ j≤ n j=1 1≤ j≤ n j=1 1≤ j≤ n j= 1
3.
=| λ | Α
∞

n n n
Α + Β ∞ = max∑| αi, j + βi, j |≤ {max∑| αi, j | + max∑|βi, j |} =
i≤ j≤n i≤ j≤n i≤ j≤n
j=1 j=1 j=1

4. n n
max{∑| αi, j |}+ max{∑| αi, j + βi, j |} = A ∞ + B ∞
i≤ j≤n i≤ j≤n
j=1 j=1

Άρα η συνάρτηση . ∞
είναι norm και ο χώρος (Μnxn(C) , . ∞
) είναι
ένας χώρος µε norm

Επίσης, από την συναρτησιακή ανάλυση είναι γνωστό ότι αν έχω (Χ,
. ∞ ) ένα γραµµικό χώρο µε norm , τότε οι πράξεις :
«+» : ΧxΧÆΧ και «.» : RxΧÆΧ του γραµµικού χώρου , είναι συνεχείς
συναρτήσεις, ως προς την µετρική που καθορίζεται από την norm . ∞ .
εποµένως , οι πράξεις «+» και « D » του νορµαρισµένου γραµµικού χώρου
(Μnxn(C) , . ∞ ) είναι συνεχείς ως προς την µετρική που καθορίζεται
από την

n
Α ∞
= max{ ∑ |α i, j |} ≥ 0
1≤ j≤ n j=1

Θα δείξουµε ότι ο χώρος (Μnxn(C) , . ∞ ) είναι άλγεβρα Banach.

∆ηλαδή θα δείξουµε ότι Α D Β ∞ ≤ Α ∞ Β ∞ ∀ Α ∈ (Μnxn(C) µε Α=[αi,j] , α
∈C
Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 5 14/4/2004

ΑDΒ ∞ = max
1≤ i ≤ n
{ ∑| α
j=1
β + α ι,2β 2 , j + ... + α ιn β nj| }
ι,1 1, j

n n n
≤ max{| α ι,1 | ∑ |β1, j | + | α ι,2 | ∑ | β 2, j | +...+ | α ιn | ∑ | β nj| |}
1≤ i ≤ n
j=1 j=1 j=1

n n n
≤ max{| α ι,1 | max{∑|β1, j |}+ | α ι,2 | max{∑ | β2, j |} + ...+ | α ιn | max{∑ | βnj| |}}
1≤i ≤ n 1≤i ≤ n 1≤i ≤ n 1≤i ≤ n
j=1 j=1 j=1
n
≤ max{max{∑|β1, j |}(| α ι,1 | + | α ι,2 | ...+ | α ι,n |)}
1≤i≤n 1≤i≤n
j=1

n n
= max{[ max{∑ |β1, j |}]∑ | α ι,1 |}
1≤ i ≤ n 1≤ i ≤ n
j=1 j=1

n n
= [max{∑ |β1, j |}][max ∑ | α ι,1 |}]
1≤i ≤ n 1≤i ≤ n
j=1 j=1

= B∞ A ∞
= A ∞
B∞

Άρα A D B ∞ = A ∞ B ∞ δηλαδή ο norm χώρος (Μnxn(C) , . ∞

) είναι
άλγεβρα Banach και τον συνήθη µοναδιαίο πίνακα Ιn

 1 0 
Θεωρούµε τον πίνακα Α=   για τον οποίον ισχύει ότι
 0.1 0.9 
1 0
Ι2 − Α = =| −0.1 | + | 0.1 |= 0.2 < 1
0.1 0.9
Εκπληρούνται δηλαδή οι προϋποθέσεις του Θεωρήµατος.
Άρα ο Α αντιστρέφεται και ο Α-1 δίνεται από τον τύπο:
n
∞
 0 0  ∞
Α = ∑ ( I 2 − A ) = ( I 2 − A ) + ∑ 
−1 n
 0

n =0 n =1  − 0.1 0.1

Εποµένως πρέπει και αρκεί να υπολογίσουµε την ν-οστή δύναµη του

προηγούµενου πίνακα.
Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 6 14/4/2004

 0 0  0 0   0 0 
Έχω :     =  
 − 0.1 0.1  − 0.1 0.1  − 0.01 0.01
 0 0   0 0   0 0 
Επίσης     =  
 − 0.1 0.1  − 0.01 0.01  − 0.001 0.001
 0 0 
n
 0 0 
Εικάζω ότι   =  1 1  ∀n ∈ ℵ (1)
 − 0.01 0.01  n 
 10 10 n 
Πράγµατι, η (1) ισχύει ήδη για n=1, 2 και 3 , ενώ πρέπει και αρκεί να
αποδείξω την ισχύ της µε την µέθοδο της Μαθηµατικής ή τελείας
επαγωγής.
Κατά τα γνωστά υποθέτω την ισχύ της (1) για n=k και θα δείξω την
ισχύ της για n=k+1
∆ηλ.:
 0 0 
κ
 0 0 
Ισχύει   =  1 1  (2)
 − 0.01 0.01  κ 
 10 10 κ 
 0 0 
κ +1
 0 0 
Και θα δείξω:   = 1 1  (3)
 − 0.01 0.01  κ +1 
 10 10 κ +1 

Πράγµατι, εάν πολλαπλασιάσω και τα δύο µέλη της (1) αριστερά µε

Α , θα έχω:
0  0 0 
κ
 0 0   0 0   0  ⇔ ( 2)
    =   1 1
 − 0.01 0.01  − 0. 01 0.01   − 0. 01 0 .01  10 κ 10 κ


 0 0  0 0   0 0 
  1 1 = 1 1  ⇔ ( 2)
 − 0.01 0.01 10 κ  
10 κ   10 κ +1

10 κ +1 
 0 0 
k +1
 0 0 
  = 1 1  που είναι η αποδεικτέα (3)
 − 0.01 0.01  κ +1 
 10 10 κ +1 

Άρα η (1) ισχύει όντως για κάθε φυσικό.

Τότε λοιπόν θα έχω:

∞
 0 0 
n  0 0   0 0
 ∞ −1 ∞ 1  = I +  −1 1 =
∑ 

n =1  − 0.1 0.1

 =
∑ n ∑ n  2  
-1  n =1 10 n =1 10   9 9
Α = Ι2+
 1 0   0 0   1 0
0  + − 1 1 = − 1 10 
 0 1   9 9   9 9

Γιάννης Πλατάρος Σελίδα 7 14/4/2004

Χρησιµοποιήσαµε ότι το άθροισµα των απείρων όρων φθίνουσας

Γεωµετρικής προόδου µε λόγο 1/10 και πρώτο όρο το 1/10 , δίνεται
1 1
∞
1 1
από τον τύπο ∑ n = 10 = 10 =
n =1 10
1 9 9
1−
10 10
Έτσι έχοµε ότι

 1 0 
 − 1 10 
Α-1=  
 9 9 