0.1.

ΑΣʟΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΜΕȟΟ∆ΟΥΣ ΕПΙΛΥΣΗΣ ΕΞΙӟΩΣΕΩΝ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗԟΗΣ1

0.1 Ασκήσεις στις Μεθόδους Επίλυσης Εξισώσεων

µιας µεταβλητής
1. Οι κάτωθι εξισώσεις έχουν όλες µία ϱίζα στο διάστηµα [0, 1.6]. Να υπολο-
γισθούν αυτές οι ϱίζες µε την µέθοδο της διχοτόµησης µε σφάλµα που δεν
υπερβαίνει το 0.02. (α) x·cos(x)−ln(x) = 0 (ϐ) 2x−E −x = 0 (γ) e−2x −1+x = 0
[Απάντηση : (α) [1.325, 1.35] (ϐ) [0.35, 0.375] (γ) [0.775, 0.8]]
√ 1

x

2. Εξήγησε γιατί ο υπολογισµός της x µε τον τύπο yk+1 = 2
yk + yk
του
΄Ηρωνος του Αλεξανδρέως αντιστοιχεί στην εφαρµογή της µεθόδου Newton-
Raphson στην εξίσωση y 2 − x = 0 (µε άγνωστο το y ).

3. ∆είξε ότι η µέθοδος Newton-Raphson µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τον υ-

√
πολογισµό της k στής ϱίζας k x και µάλιστα µέσω της αναδροµικής σχέσης
 
1 x
yk+1 = (k − 1)yk +
k (yk )k−1
√
7
4. Υπολόγισε την 277234 µε ακρίβεια 10−6 και αρχική προσέγγιση yo = 6.
[Απάντηση : ≈ 5.991692]
√
5. Να δοθεί ένας αναδροµικός τύπος υπολογισµού του 1/ a µέσω της επίλυσης
της εξίσωσης
√ ax2 − 1 = 0 µε την µέθοδο Newton-Raphson. Να υπολογισθεί
το 1/ 2 µε πέντε ορθά δεκαδικά. [Απάντηση : xk+1 = xk − 12 (xk − ax1 ).
√ k
xo = 1 µετά από τρείς επαναλήψεις 1/ 2 ≈ 0.707108 µε σφάλµα |x3 −
Για√
(1/ 2)| < 3 × 10−6 ]
6. ϑεώρησε την περίπτωση που µία εξίσωση έχει πολλαπλή ϱίζα (ϐλέπε σχήµα)
και υπόθεσε ότι γνωρίζεις ένα διάστηµα [a, b] που την περιέχει. Ποιά από τις
τρεις µεθόδους (α) διχοτόµησης, (ϐ) τέµνουσας και (γ) Newton-Raphson ϑα
χρησιµοποιούσες ; Γιατί ; Με ποιά (ποιό) αρχικά (-ό) σηµεία (-ο);

7. Θεώρησε την εξίσωση x3 + 3x2 − 3 = 0. Μπορούµε να διαπιστώσουµε (α-

ναλυτικά, γραφικά ή ευρετικά) ότι έχει τρείς ϱίζες στα διαστήµατα [−3, −2],
[−2, −1] και [0, 1]. Αναζήτησε µε την µέθοδο της διχοτόµησης την ϱίζα στο
διάστηµα [−3, −2] µε ακρίβεια 10−3 . [Απάντηση : −2.532]. Εάν επιθυµούσα-
µε την ανεύρεση και της ϱίζας που περιέχεται στο διάστηµα [0, 1] µε την ίδια
ακρίβεια, πόσες επαναλήψεις της µεθόδου της διχοτόµησης ϑα απαιτούνταν ;
2

8. Αναζήτησε µε την µέθοδο της τέµνουσας την ϱίζα της προηγούµενης εξίσω-
σης στο διάστηµα [−3, −2] µε ακρίβεια 0.001 Σύγκρινε τον αριθµό των επα-
ναλήψεων µε αυτές της µεθόδου της διχοτόµησης για την επίτευξη της ίδιας
ακρίβειας.

9. Αναζήτησε µε την µέθοδο Newton-Raphson την ϱίζα της προηγούµενης ε-

ξίσωσης στο διάστηµα [−3, −2] µε ακρίβεια 0.001 Σύγκρινε τον αριθµό των
επαναλήψεων µε αυτές τις µεθόδους διχοτόµησης και τέµνουσας για την ε-
πίτευξη της ίδιας ακρίβειας.

10. Θεώρησε την εξίσωση 2x = e−x και τα σηµεία xo = 0.375 και x1 = 0.35. Να
ευρεθεί η ϱίζα της εξίσωσης µε την µέθοδο της χορδής/τέµνουσας µε πέντε
ορθά δεκαδικά. [Απάντηση : 0.35173]

11. Υπόθεσε ότι γνωρίζουµε πως η εξίσωση f (x) = 0 έχει ϱίζα στο διάστηµα [a, b]
και πως f (a)f (b) < 0. Ξεχώρισε τις περιπτώσεις :

α) f (a) < 0, f (b) > 0, f ′ (x) > 0 και f ′′ (x) > 0. ΄Εχουµε δηλαδή αυστη-
ϱή µονοτονία και κυρτότητα της f (x) στο [a, b]. Τι µορφή έχει τότε η
µέθοδος της τέµνουσας ; [Απάντηση : Παρακολούθησε την εξέλιξη της
µεθόδου γραφικά. ΄Ενα σηµείο ορισµού της τέµνουσας παραµένει στα-
ϑερό. Ποιό ;]
ϐ) f (a) > 0, f (b) < 0, f ′ (x) < 0 και f ′′ (x) < 0. Τι µορφή έχει τότε
η µέθοδος της τέµνουσας ; [Απάντηση : Το σηµείο (b, f (b)) παραµένει
σταθερό]
γ) f (a) > 0, f (b) < 0, f ′ (x) < 0 και f ′′ (x) > 0. Τι µορφή έχει τότε η
µέθοδος της τέµνουσας ; [Απάντηση : Παρακολούθησε την εξέλιξη της
µεθόδου γραφικά. ΄Ενα σηµείο ορισµού της τέµνουσας παραµένει στα-
ϑερό. Ποιό ;]
δ) f (a) < 0, f (b) > 0, f ′ (x) > 0 και f ′′ (x) < 0. Τι µορφή έχει τότε
η µέθοδος της τέµνουσας ; [Απάντηση : Το σηµείο (a, f (a)) παραµένει
σταθερό]

Υπόθεσε τώρα ότι ϑα επιθυµούσες να ενσωµατώσεις τα ευρήµατά σου στην

µέθοδο της τέµνουσας. Ποιές αλλαγές ϑα εισήγαγες ; ΄Εχεις αντιρρήσεις στις
αλλαγές αυτές ; Γιατί ;

12. Για την µέθοδο Newton-Raphson ϑεώρησε τις πιο πάνω περιπτώσεις και α-
ποφάνσου ως προς το ποιό από τα σηµεία a και b του διαστήµατος [a, b] ϑα
πρέπει να επιλεγεί ως αρχικό σηµείο x0 στην αναδροµική σχέση

f (xk )
xk+1 = xk −
f ′ (xk )
0.1. ΑΣʟΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΜΕȟΟ∆ΟΥΣ ΕПΙΛΥΣΗΣ ΕΞΙӟΩΣΕΩΝ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗԟΗΣ3

13. Παρακολουθώντας τις γραφικές σου αναπαραστάσεις στις δύο προηγούµε-

νες ασκήσεις ϑα διαπιστώσεις ότι η µέθοδος της τέµνουσας και η µέθοδος
Newton-Raphson προσεγγίζουν την ϱίζα από διαφορετικές πλευρές. Πρότει-
νε µία µέθοδο που συνδυάζει τις δύο µε τέτοιο τρόπο ώστε σε κάθε επανάλη-
ψη να υπολογίζει τα άκρα ενός νέου διαστήµατος που περιέχει την Ϲητούµενη
ϱίζα και όπου το µεν ένα άκρο υπολογίζεται σύµφωνα µε την µέθοδο της τέ-
µνουσας το δε άλλο σύµφωνα µε την µέθοδο Newton-Raphson. Καθόρισε,
ανάλογα µε την περίπτωση, ποια µέθοδος χρησιµοποιείται σε ποιο άκρο. Αν
επιθυµούσες την επίτευξη ǫ ακρίβειας, πότε ϑα διέκοπτες την µέθοδο και
µε ποιό σηµείο ϑα προσέγγιζες την Ϲητούµενη ϱίζα ; ΄Εχεις αντιρρήσεις στις
αλλαγές αυτές ; Γιατί ;

14. Θεώρησε την εξίσωση 5x3 − 20x + 3 = 0. Επιθυµούµε να ϐρούµε την ϱίζα
της που κείται στο διάστηµα [0, 1] µε ακρίβεια 10−4 . Για τον λόγο αυτό ϑα
ϑέλαµε να χρησιµοποιήσουµε την µέθοδο των διαδοχικών επαναλήψεων ή
σταθερού σηµείου x = φ(x). Από τους άπειρους τρόπους που η αρχική
εξίσωση µπορεί να εκφρασθεί σε µορφή x = φ(x), επικεντρωνόµαστε στις
pµορφές : (α) φ(x) = x + (5x3 − 20x + 3), (ϐ) φ(x) = 5x3 − 19x + 3, (γ) φ(x) =
3
(20x − 3)/5, (δ) φ(x) = (5x3 + 3)/20. Ποιά µορφή µπορούµε τελικά να
χρησιµοποιήσουµε ; Γιατί ; Σε ποιά προσέγγιση καταλήγουµε ; [Απάντηση :
Την (δ) που ικανοποιεί max[0,1] |φ′ (x)| = q < 1 για x0 = 0.75 και άρα εγγυάται
q qn
σύγκλιση. Οπότε επειδή |ξ − xk | ≤ 1−q |xk − xk−1 | ≤ 1−q |x1 − x0 | ≤ ǫ
0.0001·(1−0.75)
διακόπτουµε όποτε |xk − xk−1 | ≤ 0.75
= 0.00003. Η προσεγγιστική
λύση που λαµβάνουµε είναι 0.1514 µετά από τέσσερις επαναλήψεις.]

15. Επιθυµούµε την επίλυση της x + ln(x) = 0 µε την µέθοδο σταθερού σηµεί-
ου. Γνωρίζουµε ότι η λύση της κείται πλησίον του 0.5. Θεώρησε τις κάτωθι
αναδροµικές διατυπώσεις : (α) xk+1 = − ln(xk ) (ϐ) xk+1 = e−xk (γ) xk+1 =
(xk + e−xk )/2 Ποια ή ποιες µπορούν να χρησιµοποιηθούν ; Ποια πρέπει να
χρησιµοποιηθεί ; Πρότεινε µία δική σου αναδροµική σχέση που είναι ακόµη
καλύτερη από τις δεδοµένες. [Απάντηση : Οι (ϐ) και (γ). Καλύτερη η (γ) λόγω
ταχύτερης σύγκλισης. Τροποποίησε την (γ) σε xk+1 = (cxk + e−xk )/(c + 1)
και επέλεξε το c ≈ 0.5 (Για ποιο λόγο ; δες την φ′ !)]

16. Θεώρησε την εξίσωση x − φ(x) = 0 µε ϱίζα το a. ∆είξε ότι µε κατάλληλη επι-
λογή του xo , εφόσον φ′ (a) 6= 1, ϑα έχουµε σύγκλιση είτε µε τον αναδροµικό
τύπο xk+1 = φ(xk ), είτε µε xk+1 = φ−1 (xk ), είτε µε xk+1 = (xk + φ(xk ))/2,
όπου φ−1 είναι η αντίστροφη συνάρτηση της φ.

17. Επιθυµούµε την επίλυση της x = φ(x) µε σφάλµα που δεν υπερβαίνει το
0.5 × 10−4 . Γνωρίζουµε ότι x4 = 0.43789 και x5 = 0.43814. Γνωρίζουµε
επίσης ότι |φ′ (x)| ≤ 0.4. Πόσες ακόµη επαναλήψεις απαιτούνται για να
επιτευχθεί η επιθυµητή ακρίβεια στην προσέγγιση της ϱίζας ;
4

18. Θεώρησε την εξίσωση ex −x2 = 0 στο διάστηµα [−0.725, −0.7]. Βεβαιώσου ότι
µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε την µέθοδο x = φ(x) µε φ(x) = ex/2 και να
εγγυηθούµε σύγκλιση στην ϱίζα της αρχικής εξίσωσης. Αναζήτησε αυτήν την
ϱίζα µε ακρίβεια 10−5 . [Απάντηση : ∆ιακόπτουµε για |xk − xk−1 | ≤ 0.00002
µετά από 6 επαναλήψεις µε −0.70346 ως προσεγγιστική τιµή της ϱίζας.]

19. Να ευρεθεί το µέγιστο της συνάρτησης f (x) = 51 x5 −x3 + 75

2
x2 −10000x+30000
στο διάστηµα [−17, 0]. Να λυθεί δηλαδή το πρόβληµα ϐελτιστοποίησης

max f (x)
x∈[−17,0]

µε την µέθοδο Newton µε ακρίβεια 0.001. [Απάντηση : −10.260 ± 0.001 µετά

από 3 επαναλήψεις αρχίζοντας µε xo = −11.]