Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α.

Δέμης 1

Βασική αρχή επίλυσης εκθετικής εξίσωσης ή ανίσωσης

Ονομάζουμε εκθετική κάθε εξίσωση ή ανίσωση, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον μία εμφάνιση του αγνώστου σε εκ-
θέτη.

Σε κάθε περίπτωση εκθετικής εξίσωσης (ανίσωσης) βασικό μας μέλημα είναι το να την εκφράσουμε με:
• τον μικρότερο αριθμό βάσεων και
• τον μικρότερο αριθμό εκφράσεων του αγνώστου.

Τα πρώτα βήματα στην προσπάθειά μας για να επιλύσουμε μια εκθετική εξίσωση ή ανίσωση είναι τα εξής:
1. Αναλύουμε τις βάσεις σε γινόμενο παραγόντων.
Αυτό πιθανόν απαιτείται όχι μόνον για τις βάσεις αλλά και για κάποιους από τους συντελεστές των δυνάμεων.
2. Εντοπίζουμε την αλγεβρική σχέση μεταξύ των βάσεων.
3. Εντοπίζουμε την αλγεβρική σχέση μεταξύ των εκθετών.
4. Με κατάλληλους αλγεβρικούς χειρισμούς μειώνουμε τον αριθμό των βάσεων και τον αριθμό των εκφράσεων
του αγνώστου στους εκθέτες.

Για παράδειγμα:
• Αν οι βάσεις που εμφανίζονται είναι το 4, το 6 και το 9, τις αναλύουμε σε γινόμενο πρώτων παραγόντων:
4 = 22 , 6 = 2 ⋅ 3 και 9 = 32 . Έτσι μειώνουμε τον αριθμό των βάσεων από τρεις σε δύο: το 2 και το 3.
1
1 2 x−
• Αν εμφανίζονται ως εκθέτες το 3x − 6, το x + 1 και το 2x − στις εκφράσεις α 3 x −6 , α x +1 και α 2 , γράφουμε:
2
1 1 7
3x − 6 = 3 ( x − 2 ) , x + 1 = x − 2 + 3 και 2x − = 2x − 4 + 4 − = 2 ( x − 2 ) + . Έτσι έχουμε:
2 2 2
1 7
= (α ) = a ⋅ a 2( x −2 ) = a 3 ⋅ a ⋅ (a x −2 ) . Έτσι μειώνουμε τον αριθμό εκφράσεων
2x−
3 x −6 x −2 3 x +1 x −2 2
α ,α =α ⋅ α και a
3 2 2

του αγνώστου στους εκθέτες μόνον σε μια: στην απλή μορφή x − 2 .

• Αν σε κάθε προσθετέο της εξίσωσης ή της ανίσωσης εμφανίζεται τουλάχιστον ένας από τους όρους 2 x , 3x και 5 x
διαιρούμε και τα δύο μέλη της με τον έναν από αυτούς, πχ το 5 x , οπότε η εξίσωση εκφράζεται με την βοήθεια των
x x
 2  και  3  . Έτσι μειώνουμε τον αριθμό των βάσεων από τρεις σε δύο.
   
5 5

Μέθοδοι επίλυσης εκθετικής εξίσωσης ή ανίσωσης

Οι βασικότεροι μέθοδοι επίλυσης εκθετικής εξίσωσης ή ανίσωσης είναι οι ακόλουθοι:

Μορφή α f ( x ) = α g ( x ) , α f ( x ) > α g ( x ) , α f ( x ) ≥ α g ( x )
Ας υποθέσουμε ότι μας δίδεται μια εκθετική εξίσωση (ανίσωση) και ας υποθέσουμε ότι η προσπάθειά μας να μειώσουμε
τον αριθμό των βάσεων ευοδώνεται και κατορθώνουμε να της δώσουμε την μορφή α f ( x ) = α g ( x ) ( α f ( x ) > α g ( x ) ή
α f ( x ) ≥ α g ( x ) ) με α > 0 και α ≠ 1 , όπου οι f και g είναι συναρτήσεις του αγνώστου x . Διακρίνουμε δύο περιπτώσεις:
i. Ισχύει α < 1 .
Τότε η συνάρτηση y = α x είναι γνησίως φθίνουσα και συνεπώς είναι και 1 −1.
Επομένως ισχύουν οι ισοδυναμίες α f ( x ) = α g ( x ) ⇔ f ( x ) = g ( x ) , α f ( x ) > α g ( x ) ⇔ f ( x ) < g ( x ) και
α f (x ) ≥ α g(x ) ⇔ f ( x ) ≤ g ( x ) .
Τότε ισχύουν τα ακόλουθα:
• Η εξίσωση α f ( x ) = α g ( x ) είναι ισοδύναμη με την εξίσωση f ( x ) = g ( x ) .
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) = g ( x ) .
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 2
• η ανίσωση α f ( x ) > α g ( x ) είναι ισοδύναμη με την ανίσωση f ( x ) < g ( x ) .
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας ανίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) < g ( x ) .
• η ανίσωση α f ( x ) ≥ α g ( x ) είναι ισοδύναμη με την ανίσωση f ( x ) ≤ g ( x ) .
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας ανίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) ≤ g ( x ) .
ii. Ισχύει α > 1 .
Τότε η συνάρτηση y = α x είναι γνησίως αύξουσα και συνεπώς είναι και 1 −1.
Επομένως ισχύουν οι ισοδυναμίες α f ( x ) = α g ( x ) ⇔ f ( x ) = g ( x ) , α f ( x ) > α g ( x ) ⇔ f ( x ) > g ( x ) και
α f (x ) ≥ α g(x ) ⇔ f ( x ) ≥ g ( x ) .
Τότε ισχύουν τα ακόλουθα:
• Η εξίσωση α f ( x ) = α g ( x ) είναι ισοδύναμη με την εξίσωση f ( x ) = g ( x ) .
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) = g ( x ) .
• η ανίσωση α f ( x ) > α g ( x ) είναι ισοδύναμη με την ανίσωση f ( x ) > g ( x ) .
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας ανίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) > g ( x ) .
• η ανίσωση α f ( x ) ≥ α g ( x ) είναι ισοδύναμη με την ανίσωση f ( x ) ≥ g ( x ) .
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας ανίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) ≥ g ( x ) .
Σε αυτό το είδος εκθετικών εξισώσεων (ανισώσεων) υπάγονται οι ακόλουθες δύο ειδικές περιπτώσεις:
i) Η δοθείσα εκθετική εξίσωση (ανίσωση) γράφεται με την μορφή α f ( x ) = β , όπου α ∈ ( 0, 1)  ( 1, + ∞ ) και
β ∈ ( 0, + ∞ ) . Τότε:
Ø Aν είναι β = 1 , γράφουμε την εξίσωση με την μορφή α f ( x ) = a 0 , οπότε οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης
είναι ακριβώς οι λύσεις της f ( x ) = 0 .
Ø Αν είναι β ≠ 1 , βρίσκουμε αριθμό λ τέτοιο, ώστε β = α λ (στην πραγματικότητα το λ είναι ο logα β ).
Έτσι η εξίσωση γράφεται α f ( x ) = α λ , οπότε οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης είναι ακριβώς οι λύσεις της
f (x ) = λ .
ii) Η δοθείσα εκθετική εξίσωση (ανίσωση) γράφεται με την μορφή λα f ( x ) + μβ f ( x ) = 0 , όπου
α, β ∈ ( 0, 1)  ( 1, + ∞ ) και λ , μ ∈ ¡ * . Τότε μετασχηματίζουμε την εξίσωση ισοδυνάμως ως εξής:
λα f ( x ) + μβ f ( x ) = 0
( λα ( ) + μβ ( ) ) β
f x f x − f (x )
=0
λα f ( x )β − f ( x ) + μβ f ( x )β − f ( x ) = 0
λα f ( x ) ( β −1 )
f (x )
+ μβ f ( x )− f ( x ) = 0

λ ( αβ −1 )
f (x )
= − μβ0
f (x )
α μ
  =− .
β λ
Είναι φανερό πως αυτή είναι εξίσωση της προαναφερθείσας μορφής και πως προϋπόθεση για να υπάρχει λύση
μ
είναι η συνθήκη − > 0 .
λ
Ομοίως εργαζόμαστε για τις ανισώσεις της μορφής λα f ( x ) + μβ f ( x ) > 0 ή λα f ( x ) + μβ f ( x ) ≥ 0
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 3
Παραδείγματα

x −2

( )  2 
(9 − 4 5 ) .
x
Παράδειγμα 1. Να λύσετε την εξίσωση 4 5 −2 = 
 5 +2
x
  x
Εφαρμόζουμε την ιδιότητα  α  = αx , x −2
β β
( )  2 
(9 − 4 5 )
x
ώστε το δεύτερο μέλος να γίνει αλγε- 4 5 −2 = 
βρικά ευέλικτο.  5 +2

2 x −2
( ) (9 − 4 5 )
x
⇔4 5 −2 =
( )
x −2

Απαλείφουμε τον παρονομαστή.

5 +2
Προσπαθούμε να εμφανίσουμε μόνον
μία έκφραση του x στους εκθέτες. Έτσι
( )( ) ( )
πολλαπλασιάζουμε και τα δύο μέλη με x x −2
⇔4 5 −2 5 +2 = 2 x −2 9 − 4 5
( )
−2
το 5 −2 , ώστε να έχουμε μόνο το
x −2.
Παρατηρούμε ότι ισχύει
( ) ( 5 + 2 ) ( 5 − 2 ) = 2 (9 − 4 5 )( )
x x −2 −2 −2
x −2
⇔4 5 −2 5 −2
( )
2
5 −2 =9−4 5 .

⇔ 4( 5 − 2) ( 5 + 2) = 2 ( 5 − 2) ( 5 − 2)
x −2 x −2 2 −2
x −2

⇔ 4 ( ( 5 − 2 )( 5 + 2 ) ) = 2 ( 5 − 2 )
x −2 2 −2
x −2

⇔ 4 ( ( 5 − 2 )( 5 + 2 ) ) = 2
x −2
x −2

( )
2 x −2
⇔4 5 − 22 = 2 x −2

⇔ 4 (5 − 4)
x −2
= 2 x −2
⇔ 22 = 2 x−2
H συνάρτηση y = 2 x είναι
γνησίως αύξουσα και επομέ-
⇔ x −2 = 2 νως είναι 1 − 1. Άρα ισχύει:
2x = 2x ⇔ x1 = x 2 .
1 2

⇔x =4
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων
Παράδειγμα 2. Να λύσετε την εξίσωση 312 x −1 − 96 x −1 − 27 4 x −1 + 813 x +1 = 2192 .
Προσπαθούμε να εμφανίσουμε μό-
νον μια βάση αναλύοντας σε γινό-
μενο πρώτων παραγόντων τις βά-
σεις 9, 27, 81.
Προσπαθούμε να εμφανίσουμε μό-
νον μια παράσταση του x αφήνο-
ντας μόνο του το 12𝑥𝑥 στους εκθέ-
τες .
Για να αποφύγουμε την παρουσία
κλασμάτων πολλαπλασιάζουμε και
τα δύο μέλη με 33 , ώστε να μην εμ-
φανίζονται αρνητικοί εκθέτες.
Α. Δέμης 4
312 x −1 − 96 x −1 − 27 4 x −1 + 813 x +1 = 2192
⇔ 312 x −1 − ( 32 ) − ( 33 ) + ( 34 )
6 x −1 4 x −1 3 x +1
= 2192
⇔ 312 x −1 − 32(6 x −1) − 33( 4 x −1) + 34( 3 x +1) = 2192
⇔ 312 x −1 − 312 x −2 − 312 x −3 + 312 x +4 = 2192
⇔ 3−1 ⋅ 312 x − 3−2 ⋅ 312 x − 3−3 ⋅ 312 x + 34 ⋅ 312 x = 2192
⇔ 33 ( 3−1 ⋅ 312 x − 3−2 ⋅ 312 x − 3−3 ⋅ 312 x + 34 ⋅ 312 x ) = 2192 ⋅ 33
⇔ 33 ⋅ 3−1 ⋅ 312 x − 33 ⋅ 3−2 ⋅ 312 x − 33 ⋅ 3−3 ⋅ 312 x + 33 ⋅ 34 ⋅ 312 x = 2192 ⋅ 33
⇔ 32 ⋅ 312 x − 3 ⋅ 312 x − 312 x + 27 ⋅ 81 ⋅ 312 x = 2192 ⋅ 33
⇔ 5 ⋅ 312 x + 2187 ⋅ 312 x = 2192 ⋅ 33
⇔ 2192 ⋅ 312 x = 2192 ⋅ 33
⇔ 312 x = 33
Η συνάρτηση y = 3x είναι
γνησίως αύξουσα και επομέ-
⇔ 12x = 3 νως είναι 1 − 1, δηλαδή ι-
σχύει:
3x1 = 3x 2 ⇔ x 1 = x 2 .
1
⇔x=
4
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 5
Παράδειγμα 3. Να λύσετε την ανίσωση 8 ⋅ 3x < 27 ⋅ 2 x .

Αφού εμφανίζεται μόνον ένας εκθέτης, προσπαθούμε να έχουμε x −3

μόνον μια βάση. Έτσι διαιρούμε και τα δύο μέλη με το 2�−3 . 3 < 2 x −3
3x − 3
⇔ <1
2 x −3
0
Για να έχουμε μόνον μια βάση, γράφουμε το 1 με την μορφή �32� . 3
x− 3

⇔  <1
2
x− 3 0
3 3
⇔  < 
2 2
x
Η συνάρτηση y =  3  είναι γνησίως αύξουσα, α-
2

⇔ x −3<0 φού είναι 3 > 1 . Άρα ισχύει

2
x1 x2
3
  3
 
2 <  2  ⇔ x1 < x 2 .
   
⇔x<3
⇔ x ∈ ( −∞ , 3 )
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 6
2
−3 x +2
Παράδειγμα 4. Να λύσετε την ανίσωση 8 ⋅ 10x < 2 x +25 x −1 .

Προσπαθούμε να εξομοιώσουμε τους εκθέτες στο

δεύτερο μέλος, οπότε παραγοντοποιούμε το 8 για 8 ⋅ 10x 2 −3 x +2 < 2 x +25 x −1
να εμφανίσουμε το 2.
Μεταφέρουμε το 23 στο δεύτερο μέλος είτε πολλα-
πλασιάζοντας και τα δύο μέλη με 2−3 ή διαιρώ- ⇔ 2 3 ⋅ 10x −3 x +2 < 2 x +25 x −1
2

ντας με το 23 .
2
⇔ 2 −3 ⋅ 2 3 ⋅ 10x −3 x +2 < 2 −3 ⋅ 2 x +25 x −1
2
⇔ 2 3−3 ⋅ 10x −3 x +2 < 2 x +2−35 x −1
2
⇔ 10x −3 x +2 < 2 x −15 x −1
< (2 ⋅ 5)
2
−3 x +2 x −1
⇔ 10x
2
−3 x +2
⇔ 10x < 10x −1
Η συνάρτηση 𝑦𝑦 = 10� είναι γνησίως αύξουσα,
⇔ x 2 − 3x + 2 < x − 1 αφού είναι 10 > 1. Άρα ισχύει: 10�1 <
10�−2 ⇔ 𝑥𝑥1 < 𝑥𝑥2 .
⇔ x 2 − 4x + 3 < 0
⇔1< x < 3
⇔ x ∈ ( 1, 3 )
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 7
Παράδειγμα 5. Να λύσετε την ανίσωση 6x −2 + 648 < 162 ⋅ 2 x −3 + 72 ⋅ 3x −4 .

Προσπαθούμε να εξομοιώσουμε τους εκθέτες

οπότε παραγοντοποιούμε το 162 και το 72 για 6x −2 + 648 < 162 ⋅ 2 x −3 + 72 ⋅ 3x −4
να εμφανίσουμε το 2 και το 3.
⇔ 6x −2 + 648 < 2 ⋅ 81 ⋅ 2 x −3 + 8 ⋅ 32 ⋅ 3x −4
⇔ 6x −2 + 648 < 81 ⋅ 2 x −3+1 + 8 ⋅ 3x −4+2
Μεταφέρουμε το δεξιό μέλος στο αριστερό και
παραγοντοποιούμε το 648, όπως και το 6 για ⇔ 6x −2 + 648 < 81 ⋅ 2 x −2 + 8 ⋅ 3x −2
να έχουμε λιγότερες βάσεις.
⇔ ( 2 ⋅ 3)
x −2
+ 8 ⋅ 81 − 81 ⋅ 2 x −2 − 8 ⋅ 3x −2 < 0
Η παρατήρηση των συντελεστών με οδηγεί σε
παραγοντοποίηση. ⇔ 2 x −2 3x −2 − 81 ⋅ 2 x −2 − 8 ⋅ 3x −2 + 8 ⋅ 81 < 0
⇔ 2 x −2 ( 3x −2 − 81) − 8 ( 3x −2 − 81) < 0
⇔ ( 3x −2 − 81)( 2 x −2 − 8 ) < 0
Προσπαθούμε να εμφανίσουμε ίδια βάση πα- 3x −2 − 81 > 0 3x −2 − 81 < 0
ραγοντοποιώντας τους σταθερούς όρους. ⇔  x −2 ή  x −2
 2 −8 < 0  2 −8 > 0
 3 x − 2 > 34  3 x − 2 < 34 Οι συναρτήσεις y = 3x και y = 2x εί-
⇔  x −2 ή  x −2 ναι γνησίως αύξουσες.
2 < 2 2 > 2
3 3

x − 2 > 4 x − 2 < 4
⇔ ή 
 x − 2 < 3 x − 2 > 3
Το πρώτο σύστημα σχέσεων είναι αδύ-
x > 6 x < 6
⇔ ή  νατον.
x < 5 x > 5
⇔5<x <6
⇔ x ∈ ( 5, 6)
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 8
5 1
x+ x+
Παράδειγμα 6. Να λύσετε την εξίσωση 9x − 2 2
= 5⋅2 2
− 32 x −1 .

Για να απαλλαγούμε από κλασματικούς

εκθέτες και προσθετέους στις εκφράσεις x+
5
x+
1
του 𝑥𝑥 στους εκθέτες, πολλαπλασιάζουμε 9x − 2 2 = 5 ⋅ 2 2 − 32 x −1
1
και τα δύο μέλη με το 3 ⋅ 22
 x 1
x+ 
5
 x+
1
2 x −1 
1
⇔ 3⋅2 9 − 2  =  5 ⋅2 − 3 3⋅2
2 2 2 2

   
1 1 5 1 1
x+ x+
⇔ 3 ⋅ 2 2 ⋅ 9x − 3 ⋅ 2 2 ⋅ 2 2
= 3 ⋅ 22 ⋅ 5 ⋅ 2 2
− 3 ⋅ 32 x −1
1 1 5 1 1 1
x+ + x+ +
⇔ 3 ⋅ 2 2 ⋅ 9x − 3 ⋅ 2 2 2
= 15 ⋅ 2 2 2
− 32 x −1+1 ⋅ 2 2
Για να έχουμε μοναδικό εκθέτη το 𝑥𝑥, γρά-
� 1 1
φουμε το 32� ως �32 � , το 2�+3 ως 23 ⋅ 2� x +3 x +1
⇔ 3 ⋅ 2 2
⋅ 9 x
− 3 ⋅ 2 = 15 ⋅ 2 − 3 2x
⋅ 2 2
και το 2�+1 ως 2 ⋅ 2� .
1 1
⇔ 3⋅ 2 ⋅9 − 3⋅ 2
2 x x +3
= 15 ⋅ 2 x +1
− (3 )
2 x
⋅2 2

1 1
⇔ 3 ⋅ 2 2 ⋅ 9x − 3 ⋅ 2 3 ⋅ 2 x = 15 ⋅ 2 ⋅ 2 x − 9x ⋅ 2 2
1 1
⇔ 3 ⋅ 2 2 ⋅ 9x + 9x ⋅ 2 2 = 24 ⋅ 2 x + 30 ⋅ 2 x
Για να έχουμε μια βάση, διαιρούμε και τα 1
δύο μέλη με το 2� . ⇔ 4 ⋅ 2 2 ⋅ 9x = 54 ⋅ 2 x
9x 54
⇔ x
= 1
2
4 ⋅ 22
Και πάλι για να έχουμε μια βάση γρά- x
9 27
φουμε το δεύτερο μέλος ως δύναμη του 9 ⇔  = 1
2 2
. 2 ⋅ 22
x
9 33
⇔  = 1
2 +1
22
3
 21 
x 9 
9  
⇔  = 3
2
22
3
x
 9  92
⇔  = 3
2
22
3
x
 9   9 2
⇔  = 
2 2
x
3 Η συνάρτηση y =  9  είναι 1 − 1
⇔x= 2
2 ως γνησίως αύξουσα.
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 9
Παράδειγμα 7. Να λύσετε την εξίσωση 22 x ⋅ 9x + 42 x −1 ⋅ 34 x −2 = 2 ⋅ 63 x −1 .

Για να έχουμε στους εκθέτες μόνον πολλαπλά-

σια του 𝑥𝑥, απαλείφουμε τους αφαιρετέους πολ- 22 x ⋅ 9x − 2 ⋅ 63 x −1 + 42 x −1 ⋅ 34 x −2 = 0
λαπλασιάζοντας και τα δύο μέλη με το 22 ⋅ 32.
⇔ 22 ⋅ 32 ( 22 x ⋅ 9x + 42 x −1 ⋅ 34 x −2 ) = 22 ⋅ 32 ( 2 ⋅ 63 x −1 )
Για να έχουμε ίδιους εκθέτες στα γινόμενα, ώστε
να μπορούμε να εφαρμόσουμε τις ιδιότητες των ⇔ 22 ⋅ 32 ⋅ 2 2 x ⋅ 9x + 2 2 ⋅ 42 x −1 ⋅ 32 ⋅ 34 x −2 = 2 2 ⋅ 32 ⋅ 2 ⋅ 63 x −1
δυνάμεων γράφουμε το 9 ως 32 και το 4 ως 22 .
⇔ 22 ⋅ 32 ⋅ 22 x ⋅ ( 32 ) + 4 ⋅ 42 x −1 ⋅ 34 x −2+2 = 22 ⋅ 3 ⋅ 3 ⋅ 2 ⋅ 63 x −1
x

⇔ 22 ⋅ 32 ⋅ 22 x ⋅ 32 x + 42 x −1+1 ⋅ 34 x = 22 ⋅ 3 ⋅ 6 ⋅ 63 x −1
⇔ 22 ⋅ 32 ⋅ 22 x ⋅ 32 x + 42 x ⋅ 34 x = 22 ⋅ 3 ⋅ 63 x−1+1
⇔ 2 2 ⋅ 32 ⋅ 2 2 x ⋅ 32 x + ( 2 2 ) ⋅ 34 x = 2 2 ⋅ 3 ⋅ 6 3 x
2x

Εφαρμόζουμε τις ιδιότητες των δυνάμεων, ώστε

να έχουμε μόνον μια βάση.
⇔ 36 ⋅ 22 x ⋅ 32 x + 24 x ⋅ 34 x = 12 ⋅ 63 x
⇔ 36 ⋅ ( 2 ⋅ 3 ) + ( 2 ⋅ 3 )
2x 4x
= 12 ⋅ 63 x
⇔ 36 ⋅ 62 x + 64 x = 12 ⋅ 63 x
⇔ 64 x − 12 ⋅ 63 x + 36 ⋅ 62 x = 0
⇔ 62 x ( 62 x − 12 ⋅ 6x + 36 ) = 0
Για κάθε x ∈ ¡ ι-
⇔ 62 x − 12 ⋅ 6x + 36 = 0 σχύει 6x > 0

⇔ ( 6 x ) − 2 ⋅ 6 x ⋅ 6 + 62 = 0
2

⇔ ( 6x − 6 ) = 0
2

⇔ 6x − 6 = 0
⇔ 6x = 61
⇔ x =1
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 10
Παράδειγμα 8. Να λύσετε την εξίσωση 36 ⋅ 52 x + 5 ⋅ 6x = 180 + 150x .

Για να έχουμε μια μόνον έκφραση του x στους

�
εκθέτες γράφουμε το 5� ως �52 � . 36 ⋅ 52 x + 5 ⋅ 6x = 180 + 150x
⇔ 36 ⋅ ( 52 ) + 5 ⋅ 6x = 180 + 150x
x

Για να έχουμε μικρότερο πλήθος βάσεων παρα-

γοντοποιούμε το 150. ⇔ 36 ⋅ 25 x + 5 ⋅ 6x = 180 + 150x
⇔ 36 ⋅ 25 x + 5 ⋅ 6x = 180 + ( 25 ⋅ 6 )
x

⇔ 36 ⋅ 25 x + 5 ⋅ 6x = 5 ⋅ 36 + 25 x ⋅ 6x
⇔ 36 ⋅ 25 x − 25 x ⋅ 6x + 5 ⋅ 6x − 5 ⋅ 36 = 0
⇔ 25 x ( 36 − 6x ) − 5 ( 36 − 6x ) = 0
⇔ ( 36 − 6x )( 25 x − 5 ) = 0
⇔ 36 − 6x = 0 ή 25 x − 5 = 0
Για να έχουμε μία βάση σε κάθε εξίσωση, παρα-
γοντοποιούμε το 36 και εκφράζουμε το 5 ως ⇔ 6x = 36 ή 25 x = 5
δύναμη του 25.
1
⇔ 6 = 6 ή 25 = 25
x 2 x 2

Οι συναρτήσεις 𝑦𝑦 = 6� και 𝑦𝑦 = 25� είναι γνη-

1
⇔x =2 ή x = . σίως αύξουσες, αφού 6 > 1 και 25 > 1.
2 Επομένως είναι 1 − 1.
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 11

Παράδειγμα 9. Να βρείτε το ν ∈ ¥ * αν ισχύει 3ν ⋅ ν+6 8ν = 54 .

3 ν ⋅ ν+6 8ν = 54
Για να έχουμε αλγεβρική ευλυγισία παραγοντο- ν
ποιούμε βάσεις και σταθερούς όρους. ⇔ 3ν ⋅ 8 ν+6 = 54
Για να εφαρμόσουμε τις ιδιότητες των δυνά- ν
3
μεων διαιρούμε και τα δύο μέλη με το 2 ⋅ 3 . ⇔ 3 ν
⋅ 2( )
3 ν+6
= 2 ⋅ 33
3ν
3ν ⋅ 2 ν+6
⇔ =1
2 ⋅ 33
3ν
ν
3 2 ν+6
⇔ ⋅ =1
33 2
3ν
−1
ν−3
⇔3 ⋅2 ν +6
=1
3 ν− ν−6
⇔ 3 ν− 3 ⋅ 2 ν +6
=1
2 ν−6
⇔ 3 ν− 3 ⋅ 2 ν +6
=1
2( ν− 3 )
Προσπαθούμε να εμφανίσουμε έναν εκθέτη.
⇔ 3 ν−3 ⋅ 2 ν+6
=1
ν−3
ν−3  2

⇔3 ⋅ 2 ν +6
 =1
 
ν−3
 2

⇔  3⋅2 
ν +6
=1
 
2 Έχουμε αποδείξει ότι αν α, β ∈ (0, + ∞ ) , τότε ι-
Προσοχή! ⇔ 3⋅2 ν+6
=1 ή ν−3=0 σχύει: α β = 1 ⇔ α = 1 ή β = 0
2
Η εξίσωση 3 ⋅ 2 ν+6 = 1 είναι αδύνατη, επειδή εί-
2
⇔ ν−3=0 ναι 2 > 0 ,οπότε έχουμε 2 ν+6 > 1 και συνε-
ν+6
2
πώς ισχύει 3 ⋅ 2 ν+6 > 1 .
⇔ν=3
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 12

Παράδειγμα 10. Να λύσετε την ανίσωση 9x − 3x +2 > 3x − 9.

 9ρ − 3ρ+2 ≥ 0
O πραγματικός αριθμός ρ είναι λύση της δοθείσας ανίσωσης αν και μόνον αν ισχύει  .
ρ+2
 9 − 3 > 3 − 9
ρ ρ

Έτσι έχουμε την ακόλουθη αλυσίδα ισοδυναμιών:

 9ρ − 3ρ+2 ≥ 0
 ρ ρ+2
 9 − 3 > 3 − 9
ρ

( 32 )ρ − 3ρ+2 ≥ 0

⇔
 ( 32 ) − 3ρ+2 > 3ρ − 32
ρ

 32ρ − 3ρ+2 ≥ 0
⇔
ρ+2
 3 − 3 > 3 − 3
2ρ ρ 2

 3ρ ( 3ρ − 32 ) ≥ 0

⇔
 3 ( 3 − 3 ) > 3 − 3
ρ ρ 2 ρ 2

 3ρ − 32 ≥ 0

⇔ ρ ρ 2 διότι για κάθε 𝑥𝑥 ∈ ℝ ισχύει 3� > 0
 3 ( 3 − 3 ) > 3 − 3
ρ 2

 3ρ − 32 ≥ 0

⇔ 2 διότι και τα δύο μέλη είναι μη αρνητικά
 3 ( 3 − 3 ) > ( 3 − 3 )
ρ ρ 2 ρ 2 2

 3ρ − 32 ≥ 0
⇔ ρ ρ 2
3 ( 3 − 3 ) − ( 3 − 3 ) > 0
ρ 2 2

 3ρ ≥ 32
⇔ ρ 2 ρ
(
( 3 − 3 ) 3 − ( 3 − 3 ) > 0
ρ
)
2

 3 ≥ 3
ρ 2

⇔ ρ 2 ρ ρ 2
( 3 − 3 )( 3 − 3 + 3 ) > 0
 3ρ ≥ 32
⇔ ρ 2 2
( 3 − 3 ) 3 > 0
3ρ ≥ 32
⇔ ρ 2
3 − 3 > 0
 3ρ ≥ 32
⇔ ρ
3 > 3
2

⇔ 3ρ > 32
Η συνάρτηση y = 3 είναι γνησίως αύξουσα στο ¡,
x

⇔ρ>2
οπότε ισχύει 3x > 3x1 ⇔ x 2 > x1 .
2

Επομένως το σύνολο λύσεων της δοθείσας ανίσωσης είναι το σύνολο όλων των αριθμών ρ με ρ > 2 , δηλαδή το διά-
στημα ( 2 , + ∞ ) .
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 13

Παράδειγμα 11. Να λύσετε την ανίσωση 4x + 2x − 2 ≥ 4 − 2x .

4ρ + 2ρ − 2 ≥ 0
O ρ είναι λύση της δοθείσας ανίσωσης αν και μόνον αν ισχύει  . Τότε έχουμε:
 4 + 2 − 2 ≥ 4 − 2
ρ ρ ρ

 4ρ + 2ρ − 2 ≥ 0 ( 2 ρ ) 2 + 2 ⋅ 2 ρ − 2 ρ − 2 ≥ 0

 ρ ⇔
 4 + 2 − 2 ≥ 4 − 2
ρ ρ
 4ρ + 2ρ − 2 ≥ 4 − 2ρ
2ρ ( 2ρ + 2 ) − ( 2ρ + 2 ) ≥ 0
⇔
 4ρ + 2ρ − 2 ≥ 4 − 2ρ
 ( 2ρ + 2 )( 2ρ − 1) ≥ 0
⇔
 4ρ + 2ρ − 2 ≥ 4 − 2ρ
 2ρ − 1 ≥ 0
⇔ Διότι για κάθε 𝑥𝑥 ∈ ℝ ισχύει 2� + 2 > 2
 4 + 2 − 2 ≥ 4 − 2
ρ ρ ρ

2ρ ≥ 20
⇔
 4 + 2 − 2 ≥ 4 − 2
ρ ρ ρ

ρ ≥ 0
⇔ ρ Διότι η συνάρτηση y = 2 x είναι γνησίως αύξουσα.
 4 + 2 − 2 ≥ 4 − 2
ρ ρ

ρ ≥ 0 ρ ≥ 0
 
⇔ 4 − 2 < 0 ή 4 − 2 ≥ 0
ρ ρ

 ρ  ρ
 4 +2 −2 ≥ 4−2  4 +2 −2 ≥ 4−2
ρ ρ ρ ρ

 ρ≥0
 2
2 ≥ 2
ρ
ρ ≥ 0
⇔  2 ή 
( )
2
2 < 2ρ ≥ ( 4 − 2ρ )
2
1424 3  4 ρ
+ 2 ρ
− 2
ισχύει 4ρ + 2ρ −2 ≥0  14444244443
και 4−2ρ <0  και τα δύο μέλη είναι μη αρνητικά

 ρ≥0
ρ ≥ 0 2 ≥ ρ
⇔ ή  Διότι η συνάρτηση y = 2 x είναι γνησίως αύξουσα.
2 < ρ  2 ρ
( 2 ) + 2 − 2 ≥ 16 − 8 ⋅ 2 + ( 2 )
ρ ρ ρ 2

0 ≤ ρ ≤ 2
⇔ ρ > 2 ή  2ρ
2 + 2 − 2 ≥ 16 − 8 ⋅ 2 + 2
ρ ρ 2ρ

0 ≤ ρ ≤ 2
⇔ρ>2 ή 
9 ⋅ 2 ≥ 18
ρ

0 ≤ ρ ≤ 2 0 ≤ ρ ≤ 2
⇔ρ>2 ή  ρ ⇔ρ>2 ή 
2 ≥ 2 ρ ≥ 1
1

⇔ ρ > 2 ή 1 ≤ ρ ≤ 2 ⇔ ρ ∈ ( 2 , + ∞ ) ή ρ ∈ [1 , 2 ]
⇔ ρ ∈ [1 , 2 ]  ( 2 , + ∞ ) ⇔ ρ ∈ [1 , + ∞ )
Επομένως το σύνολο λύσεων της δοθείσας ανίσωσης είναι το διάστημα [1, + ∞ ) .
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 14
27 24
Παράδειγμα 12. Να λύσετε την ανίσωση >3 x.
3x

Πρέπει να ισχύει x ≥ 0 .
 x ≥0
27 24 
Επομένως επίλυση της ανίσωσης x > 3 x
σημαίνει επίλυση του συστήματος σχέσεων:  24  1 x .
27  3  > 3
x
3
  
Έτσι έχουμε την ακόλουθη αλυσίδα ισοδυναμιών:
 x ≥0
 x
 24  1 
27  3  > 3
x

  
 x ≥0
⇔  3 24 −1 x
( 3 ) ( 3 ) > 3
x

 x ≥0
⇔  72 − x
3 ⋅ 3 > 3
x

 x ≥ 0
⇔  72−x
3 >3 x
 x ≥ 0
⇔ διότι η συνάρτηση y = 3x είναι γνησίως αύξουσα, αφού είναι 3 > 1 .
72 − x > x
 x ≥0
⇔
x + x − 72 < 0
 x ≥0
⇔ 2
 x + x − 72 < 0
 x ≥0
⇔ 2
 x + 9 x − 8 x − 72 < 0
 x ≥0
⇔
( ) (
 x x + 9 x − 8 x + 9 < 0 )
 x ≥0
⇔
( )( )
 x + 9 x −8 < 0
 x ≥ 0
⇔
−9 < x < 8
 x ≥ 0
⇔
 x < 8
 x ≥ 0
⇔ 2
 x < 8
2

 x ≥0
⇔
x < 64
⇔ x ∈ [0,64 )
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 15
Αναγωγή σε πολυωνυμική εξίσωση μέσω βοηθητικής συνάρτησης
Ας υποθέσουμε ότι μας δίνεται μια εκθετική εξίσωση τέτοια, ώστε καθώς προσπαθούμε να εφαρμόσουμε την βασική
αρχή επίλυσης δεν κατορθώνουμε να της δώσουμε την μορφή ισότητας δύο δυνάμεων με την ίδια βάση. Τότε μπορούμε
να εργαστούμε με τον ακόλουθο τρόπο:
1. Εντοπίζουμε μοναδικό θετικό αριθμό α τέτοιο, ώστε κάθε δύναμη στην δοθείσα εξίσωση να εκφράζεται με βάση αυ-
τόν τον αριθμό.
2. Βρίσκουμε μοναδική συνάρτηση f στην οποία εγκλωβίζεται κάθε εμφάνιση του αγνώστου x στους εκθέτες των δυ-
νάμεων.
3. Εκφράζουμε κάθε δύναμη με την βοήθεια του α f ( x )
4. Ορίζουμε την συνάρτηση g ( x ) = α f ( x ) .
5. Βρίσκουμε πολυώνυμο Ρ τέτοιο, ώστε η δοθείσα εξίσωση μπορεί να πάρει την μορφή Ρ ( g ( x ) ) = 0 .
Τότε είναι φανερό πως το ρ είναι ρίζα της δοθείσας εξίσωσης αν και μόνον αν ισχύει Ρ ( g ( ρ ) ) = 0 , δηλαδή αν και μό-
νον αν το g (ρ) = α f (ρ ) είναι ρίζα του πολυωνύμου Ρ. Έτσι συνεχίζουμε την επίλυση ως εξής:
6. Επιλύουμε την εξίσωση Ρ ( x ) = 0 και έστω ότι οι ρίζες του είναι οι αριθμοί x 1 , x 2 , ⋅⋅⋅, x ν .
7. Επιλύουμε τις εξισώσεις g ( x ) = x 1 , g ( x ) = x 2 , ⋅⋅⋅, g ( x ) = x ν , δηλαδή α f ( x ) = x 1 , α f ( x ) = x 2 , ⋅⋅⋅, α f ( x ) = x ν .
8. Συμπεραίνουμε ότι το σύνολο των λύσεων όλων αυτών των εξισώσεων είναι οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης.
Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο εργαζόμαστε στην περίπτωση που μας ζητείται να επιλύσουμε ανίσωση.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ακόλουθες δύο περιπτώσεις:
i) H δοθείσα εξίσωση μπορεί να γραφεί με την μορφή κ ⋅ α 2 f ( x ) + λ ⋅ α f ( x ) ⋅ β f ( x ) + μ ⋅ β2 f ( x ) = 0 με α,β ∈ (0, 1)  (1, + ∞ ) .
Συνήθως για να την επιλύσουμε διαιρούμε με τον όρο β 2 f ( x ) (ή με τον όρο α 2 f ( x ) ), δηλαδή πολλαπλασιάζουμε με το
β −2 f ( x ) .
2
  α  f (x )  α
f (x )

Τότε η εξίσωση γράφεται ισοδυνάμως με την μορφή κ     + λ   + μ = 0 και η επίλυσή της ανάγεται στην
 β   β
 
επίλυση της δευτεροβάθμιας εξίσωσης κx 2 + λx + μ = 0 .
ii) Η δοθείσα εξίσωση μπορεί να γραφεί με την μορφή κ ⋅ α f ( x ) + λ ⋅ β f ( x ) + μ = 0 , όπου οι α και β είναι θετικοί αριθμοί
που ικανοποιούν την σχέση αβ = 1 .
Τότε μετασχηματίζουμε ισοδυνάμως την εξίσωση πολλαπλασιάζοντας με τον όρο β f ( x ) (ή με τον όρο α f ( x ) ), οπότε έ-
χουμε:
( )
2
f (x )
κ ⋅ α f ( x ) ⋅ β f ( x ) + λ ⋅ β f ( x ) ⋅ β f ( x ) + μ ⋅ β f ( x ) = 0 , δηλαδή λ ⋅ β + μ ⋅ β f ( x ) + κ = 0 και η επίλυσή της ανάγεται στην επί-
λυση της δευτεροβάθμιας εξίσωσης λx 2 + μx + κ = 0 .
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 16
Παράδειγμα 13. Να λύσετε την εξίσωση 3 ⋅ 9x − 5 ⋅ 6x + 4x+0 ,5 = 0 .

1 1 1 1
3⋅9 − 5 ⋅6 + 4
x x
= 0 ⇔ 4 ⋅ 3 ⋅ 9 − 4 ⋅ 5 ⋅ 6 + 4 ⋅ 4 ⋅ 4 x = 0 ⇔ 2 ⋅ 3 ⋅ 9x − 2 ⋅ 5 ⋅ 6 x + 4 ⋅ 4 x = 0
x+0 ,5 2 x 2 x 2 2

⇔ 3 ⋅ 9x − 5 ⋅ 6 x + 2 ⋅ 4 x = 0 ⇔ 3 ⋅ 9x ⋅ 4 − x − 5 ⋅ 6 x ⋅ 4 − x + 2 ⋅ 4 x ⋅ 4 − x = 0
⇔ 3 ⋅ 9x ⋅ ( 4−1 ) − 5 ⋅ 6x ⋅ ( 4−1 ) + 2 ⋅ 4x ⋅ ( 4−1 ) = 0 ⇔ 3 ( 9 ⋅ 4−1 ) − 5 ( 6 ⋅ 4−1 ) + 2 ( 4x ⋅ 4−1 ) = 0
x x x x x x

x 2
  3 2  3
x
3
2x
3
x
  3 x  3
x

⇔ 3     − 5   + 2 = 0 ⇔ 3   − 5   + 2 = 0 ⇔ 3     − 5   + 2 = 0
 2   2 2 2  2   2
x x x 0 x −1
3 3 2 3 3 3 3
⇔   = 1 ή   = ⇔   =   ή   =   ⇔ x = 0 ή x = −1 .
2 2 3 2 2 2 2

2
x+
x +0 , 5
Παράδειγμα 14. Να λύσετε την εξίσωση 16 − 3⋅8 3
+ 4 x + 3 ⋅ 2 x +2 + 4 = 0

2 2
+ 4 = 0 ⇔ (2 ) − 3 ⋅ (2 ) + ( 2 2 ) + 3 ⋅ 2 x +2 + 4 = 0
x+
x +0 , 5 x +2 4 x +0 , 5 3 x+ 3 x
16 − 3⋅8 3
+ 4 + 3⋅2
x

 2
3 x + 
⇔ 24( x +0 ,5 ) − 3 ⋅ 2  3
+ 22 x + 3 ⋅ 22 ⋅ 2 x + 4 = 0 ⇔ 24 x +2 − 3 ⋅ 2 3 x +2 + 22 x + 12 ⋅ 2 x + 4 = 0
⇔ 22 ⋅ 24 x − 3 ⋅ 22 ⋅ 2 3 x +2 + 22 x + 12 ⋅ 2 x + 4 = 0 ⇔ 4 ⋅ ( 2 x ) − 12 ⋅ ( 2 x ) + ( 2 x ) + 12 ⋅ 2 x + 4 = 0
4 3 2

⇔ 4 ⋅ ( 2 x ) − 12 ⋅ ( 2 x ) + ( 2 x ) + 12 ⋅ 2 x + 4 = 0 .
4 3 2

Άρα η δοθείσα εξίσωση είναι ισοδύναμη με την Ε1 : 4 ⋅ ( 2 x ) − 12 ⋅ ( 2 x ) + ( 2 x ) + 12 ⋅ 2 x + 4 = 0 , η οποία ανάγεται

4 3 2

στο πολυώνυμο Ρ ( x ) = 4x 4 − 12x 3 + x 2 + 12x + 4 καθώς μπορεί να γραφεί Ρ ( 2 x ) = 0 .

Παραγοντοποιούμε το Ρ ( x ) :
Ρ ( x ) = 4 ( x 4 + 1) + x 2 − 12x 3 + 12x = 4 ( x 4 + 1 − 2x 2 + 2x 2 ) + x 2 − 12x ( x 2 − 1)

( )
= 4 ( x 2 − 1) + 2x 2 + x 2 − 12x ( x 2 − 1) = 4 ( x 2 − 1) + 8x 2 + x 2 − 12x ( x 2 − 1)
2 2

= 4 ( x 2 − 1) − 12x ( x 2 − 1) + 9x 2
2

( )
= 2 ( x 2 − 1 ) − 2 ⋅ 2 ( x 2 − 1 ) ⋅ 3x ( x 2 − 1 ) + ( 3x )
2 2

= (2 (x − 1 ) − 3x ) = ( 2x − 3x − 2 ) = ( 2 x 2 − 4 x + x − 2 )
2 2 2
2 2

= ( 2x ( x − 2 ) + ( x − 2 ) ) = ( ( x − 2 )( 2x + 1) ) .
2 2

Επομένως η Ε1 γράφεται Ε1 ⇔ Ρ ( 2 x ) = 0 ⇔ ( 2 x − 2 )( 2 ⋅ 2 x + 1) ( )
2
=0
⇔ 2x − 2 = 0 ή 2 ⋅ 2x + 1 = 0
1
⇔ 2x = 2 ή 2x = − ⇔ x = 1 .
1424 2
3
αδύνατη

Παρατήρηση Στο ίδιο αποτέλεσμα ως προς την παραγοντοποίηση του Ρ ( x ) προφανώς μπορούμε να καταλήξουμε χρη-
σιμοποιώντας το σχήμα Horner.
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 17
Παράδειγμα 15. Να λύσετε την εξίσωση 8x + 3 ⋅ 22−x = 1 + 2 3−3 x + 3 ⋅ 2 x +1
8 x + 3 ⋅ 2 2 − x = 1 + 2 3 − 3 x + 3 ⋅ 2 x +1 ⇔ 2 3 x ( 8 x + 3 ⋅ 2 2 − x ) = 2 3 x ( 1 + 2 3 − 3 x + 3 ⋅ 2 x + 1 )
⇔ 2 3 x ⋅ ( 2 3 ) + 3 ⋅ 2 3 x ⋅ 22−x = 2 3 x + 2 3 x ⋅ 2 3−3 x + 3 ⋅ 2 3 x ⋅ 2 x +1 ⇔ 2 3 x ⋅ 2 3 x + 3 ⋅ 2 3 x +2−x = 2 3 x + 2 3 x +3−3 x + 3 ⋅ 2 3 x +x +1
x

⇔ 2 6 x + 3 ⋅ 2 2 x + 2 = 2 3 x + 2 3 + 3 ⋅ 2 4 x +1 ⇔ 2 6 x + 3 ⋅ 2 2 ⋅ 2 2 x = 2 3 x + 2 3 + 3 ⋅ 2 ⋅ 2 4 x
⇔ 26 x + 3 ⋅ 22 ⋅ 22 x = 2 3 x + 2 3 + 3 ⋅ 2 ⋅ 24 x ⇔ ( 22 x ) − 3 ⋅ ( 22 x ) ⋅ 2 ⋅ +3 ⋅ 22 x ⋅ 22 − 2 3 = ( 2 x )
3 2 3

⇔ ( 2 x ) − 3 ⋅ ( 2 x ) ⋅ 2 + 3 ⋅ ( 2 x ) ⋅ 22 − 2 3 = ( 2 x ) ⇔ ( 22 x − 2 ) = ( 2 x ) ⇔ 22 x − 2 = 2 x ⇔ ( 2 x ) − 2 x − 2 = 0
6 4 2 3 3 3 2

⇔ ( 2 x ) − 2 ⋅ 2 x + 2 x − 2 = 0 ⇔ 2 x ( 2 x − 2 ) + ( 2 x − 2 ) = 0 ⇔ ( 2 x − 2 )( 2 x + 1) = 0 ⇔ 2 x − 2 = 0 ή 2 x + 1 = 0
2

⇔ 2 x = 21 ή 2123
x
= −1 ⇔ x = 1 .
αδύνατη

( ) + (17 − 12 3 )
x x
Παράδειγμα 16. Να λύσετε την εξίσωση 17 + 12 2 = 6.

H επίλυση αυτής εξίσωσης βασίζεται στην σχέση που συνδέει τις βάσεις. Παρατηρούμε ότι:
(17 + 12 2 )(17 − 12 3 ) = 17 − (12 3 )
2
2
= 289 − 144 ⋅ 3 = 289 − 288 = 1 .

( )
x
Έτσι πολλαπλασιάζουμε και τα δύο μέλη της δοθείσας εξίσωσης με το 17 + 12 2 και έχουμε:

(17 + 12 2 ) + (17 − 12 3 ) = 6
x x

⇔ ( 17 + 12 2 ) ( ( 17 + 12 2 ) + ( 17 − 12 3 ) ) = 6 ( 17 + 12 2 )
x x x x

⇔ ( 17 + 12 2 ) + ( 17 + 12 2 ) ( 17 − 12 3 ) = 6 ( 17 + 12 2 )
2x x x x

⇔ ( ( 17 + 12 2 ) ) + ( ( 17 + 12 2 )( 17 − 12 3 ) ) − 6 ( 17 + 12 2 )
x 2 x x
=0

((
⇔ 17 + 12 2 ) ) ( ( ) ) − 6 (17 + 12 2 ) = 0
x 2
+ 17 2 − 12 3
2 x x
Εναλλακτικά:
Τριώνυμο: y 2 − 6 y + 1 = 0
⇔ ( ( 17 + 12 2 ) ) + ( 289 − 288 ) − 6 ( 17 + 12 2 ) = 0
x 2 x

( )
x 2
Διακρίνουσα: ( −6 ) − 4 = 32 = 2 2
2

⇔ ( ( 17 + 12 2 ) ) − 6 ( 17 + 12 2 ) + 1 = 0
x 2 x Ρίζες του τριωνύμου:
6+2 2 6−2 2
= 3+2 2 = 3−2 2
⇔ ( ( 17 + 12 2 ) ) − 2 ⋅ ( 17 + 12 2 ) ⋅ 3 + 3 − 9 + 1 = 0
x 2 x 2 2
2

⇔ ( ( 17 + 12 2 ) − 3 ) − 8 = 0
x 2
Παρατηρούμε ότι:
1) 17 + 12 2 = 9 + 8 + 2 ⋅ 3 ⋅ 2 2
⇔ ( ( 17 + 12 2 ) − 3 ) = ( 2 2 )
x 2 2

( ) + 2 ⋅ 3 ⋅ 2 2 = (3 + 2 2 )
2 2
= 32 + 2 2

( ) − 3 = 2 2 ή (17 + 12 2 ) − 3 = −2 2
x x

( 2 )( 3 − 2 2 ) = 3 = ( 2 2 ) = 1
2
⇔ 17 + 12 2 2) 3 + 2 2

⇔ ( 17 + 12 2 ) = 3 + 2 2 ή ( 17 + 12 2 ) = 3 − 2 2
x x

⇔ (( 3 + 2 2 ) ) = 3 + 2 2 ή (( 3 + 2 2 ) ) = ( )( ) ( )
2 x 1 2 x 2
(διότι 3 + 2 2 3 − 2 2 = 32 = 2 2 = 1)
3+2 2
⇔ (3 + 2 2 ) = (3 + 2 2 ) ή (3 + 2 2 ) = (3 + 2 2 )
2x 1 2x −1

1 1
⇔ 2x = 1 ή 2x = −1 ⇔ x = ή x=−
2 2
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 18
x 2 −2 x 2 −2
Παράδειγμα 17. Να λύσετε την εξίσωση 22 x +1+2 = 5 ⋅ 2x + + 12 .

ρ − 2 ≥ 0
2

Ο αριθμός ρ είναι λύση της δοθείσας εξίσωσης αν και μόνον αν  .

2 ρ +1+ 2 ρ2 −2 ρ 2 −2
2 = 5 ⋅ 2ρ + + 12
Παρατηρούμε ότι για έναν τέτοιο αριθμό ισχύει η ακόλουθη συλλογιστική διαδοχή:
ρ 2 −2 ρ 2 −2
22 ρ+1+2 = 5 ⋅ 2ρ + + 12

2
(
2 ρ + ρ2 − 2 +1 ) − 5⋅2
ρ + ρ −22
− 12 = 0
2⋅2
(
2 ρ + ρ −2 2
) − 5 ⋅ 2ρ + ρ2 − 2
− 12 = 0

( ) − 5 ⋅ 2 − 12 = 0
2
ρ2 − 2 ρ + ρ2 − 2
2 ⋅ 2ρ +

Ρ(2
ρ + ρ2 − 2
) = 0 , όπου Ρ ( x ) = 2x − 5x − 12 . 2

Ρ ( x ) = 2x 2 − 8x + 3x − 12 = 2x ( x − 4 ) + 3 ( x − 4 ) = ( x − 4 )( 2x + 3 )
Άρα έχουμε

(
Ρ 2ρ + ρ 2 −2
)=0
(2 − 4 )( 2 ⋅ 2 )
ρ + ρ2 − 2 ρ + ρ2 − 2
+3 =0
ρ + ρ2 − 2 ρ2 − 2
2 − 4 = 0 ή 2 ⋅ 2ρ + +3=0
ρ2 − 2 2 3
2ρ + = 2 2 ή 2 ⋅ 2ρ + ρ − = −
2

1442443 2
αδύνατη

ρ + ρ − 2 = 2 ⇔ ρ2 − 2 = 2 − ρ .
2

Από την σχέση ρ 2 − 2 = 2 − ρ παίρνουμε διαδοχικά:

( )
2
= (2 − ρ)
2
ρ2 − 2
ρ 2 − 2 = 4 − 4ρ + ρ 2
4ρ = 6
3
ρ= .
2
3
Άρα αποδείξαμε ότι αν η δοθείσα εξίσωση έχει λύση, αυτή πρέπει να είναι το .
2
3
Τώρα ελέγχουμε αν το είναι λύση της.
2
2 2
3 3 1 3 3 3 1
2⋅ +1+ 2   −2 4+ 2 +   −2 +
Παρατηρούμε ότι 2 =2 = 2 = 32 και 5 ⋅ 2
2 2 4 5 2 2
+ 12 = 5 ⋅ 2 2 4
+ 12 = 5 ⋅ 22 + 12 = 32 .
3
Άρα το είναι η μοναδική λύση της δοθείσας εξίσωσης.
2
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 19
2 2 2
Παράδειγμα 18. Να λύσετε την ανίσωση 252 x −x +1
+ 92 x −x +1
< 34 ⋅ 152 x −x .

2 x −x 2
< 34 ⋅ 152 x −x ⇔ 25 ⋅ 252 x −x + 9 ⋅ 92 x −x < 34 ⋅ ( 5 ⋅ 3 )
2 2 2 2 2
252 x −x +1
+ 92 x −x +1

⇔ ( 9−1 )
2 x −x 2
( 2
25 ⋅ 252 x −x + 9 ⋅ 92 x −x
2

) < 34 ⋅ ( 5 ⋅ 3 )
2 x −x 2
⋅ ( 9−1 )
2 x −x 2

⇔ 25 ⋅ 252 x −x ⋅ ( 9−1 ) + 9 ⋅ 92 x −x ( 9−1 ) < 34 ⋅ ( 5 ⋅ 3 ⋅ 9−1 )

2
2 2 x −x 2 2 x −x 2 2 x −x 2

2 x −x 2 2 x −x 2 2 x −x 2
5   5 2  5
⇔ 25 ⋅ ( 25 ⋅ 9 ) + 9 ⋅ (9 ⋅ 9 )
2 2
−1 2 x − x −1 2 x − x 2 x −x 2
< 34 ⋅   ⇔ 25 ⋅     + 9⋅1 < 34 ⋅  
3  3   3
2
(
2 2 x −x 2 ) 2 x −x 2   5 2 x −x
2
 2 x −x 2

5 5 5

⇔ 25 ⋅   − 34 ⋅   + 9 < 0 ⇔ 25 ⋅     − 34 ⋅   +9 < 0
3 3  3    3 
 
2 2
  5 2 x −x    5 2 x −x 17  17 2 − 32 ⋅ 52
2 2 2
2 x −x 2
5 17  17  17 2
⇔  5⋅   − 2⋅5⋅  +  − + 9 < 0 ⇔ 5⋅  −  − <0
 3   3  5  5  25  3 5  5 2
   
2 2
  5 2 x −x 17  17 2 − 152   5 2 x −x 17  ( 17 − 15 )( 17 + 15 )
2 2

⇔  5⋅  −  − < 0 ⇔ 5⋅  −  − <0

  3 5  5 2
 3 5  5 2
   
2
  5 2 x −x 17  82
2 2 2
2 x −x 2 x −x
5 17 8 8 5 17 8
⇔ 5⋅  −  < 2 ⇔ 5⋅  − < ⇔ − < 5⋅  − <
 3 
5  5 3 5 5 5 3 5 5

2 x −x 2 2 x −x 2 2 x −x 2 −2 2 x −x 2 0
17 8 5 8 17 95 5 5 5 9 5
⇔ − < 5⋅  <1 ⇔  < 
< + ⇔ < 5⋅  <  <5 ⇔ < 
5 5  3 5 5 53 3 3 3 25  3 
5
x
5 −
 2 < 2x − x
2

⇔ −2 < 2x − x 2 < 0 (διότι η συνάρτηση y =   είναι γνησίως αύξουσα, αφού > 1 ) ⇔ 

3 2x − x < 0
2
3
x 2 − 2x − 2 < 0 1 − 3 < x < 1 + 3 1 − 3 < x < 1 + 3
⇔ 2 ⇔ ή  ⇔ 2 < x < 1+ 3 ή 1− 3 < x < 0
x − 2x > 0 x > 2 x < 0
(
⇔ x ∈ 1 − 3 , 0  2, 1 + 3 ) ( )
2 2
+2 x +2
Παράδειγμα 19. Να λύσετε την εξίσωση 22 x + 2 x = 25+ 4 x .

2
22 x + 2 x
2
+2 x +2
= 25 + 4 x ⇔ 2 −4 x + 2 22 x + 2 x ( 2 2
+2 x +2
)=2 5+4 x
⋅ 2 −4 x + 2 ⇔ 2 −4 x + 2 ⋅ 22 x + 2 −4 x + 2 ⋅ 2 x
2 2
+2 x +2
= 25 + 4 x ⋅ 2 −4 x + 2
(
2 x 2 − 2 x +1 )
= 27 ⇔ 22( x −1) + 2 3 ⋅ 2( x −1) − 128 = 0
2 2 2 2 2
−4 x +2 + 2 x + 2−4 x +2 − 2 x + 1+ 3
⇔ 22 x + 2x = 25+ 4 x −4 x +2 ⇔ 2 + 2x

( ) ( )
2 2
⇔ 2 ( x −1)
2
+ 2 ⋅ 2( x −1) 4 + 42 − 16 − 128 = 0 ⇔ 2( x −1) + 4
2 2
= 144 ⇔ 2( x −1) + 4 = 12 ή 2( x −1) + 4 = −12
2 2

⇔ 2( x −1) = 8 ή 214243
2
( x −1 ) 2
= −16 ⇔ 2( x −1) = 2 3 ⇔ ( x − 1) = 3 ⇔ x − 1 = 3 ή x − 1 = − 3
2
2

αδύνατη

⇔ x =1+ 3 ή x =1− 3.
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 20
2 x + 1 −1 2 x +1 +1
Παράδειγμα 20. Να λύσετε την εξίσωση x 2 ⋅ 2 + 2x = 2 + x 2 ⋅ 2x −2 .

2ρ + 1 ≥ 0
Ο αριθμός ρ είναι λύση της δοθείσας εξίσωσης αν και μόνον αν  2 2 ρ + 1 −1 2 ρ +1 +1
.
ρ ⋅ 2 + 2ρ = 2 + ρ 2 ⋅ 2ρ − 2
Έτσι έχουμε την ακόλουθη διαδοχή συλλογισμών:
2 ρ + 1 −1 2 ρ +1 +1
ρ2 ⋅ 2 + 2ρ = 2 + ρ 2 ⋅ 2ρ − 2

(
22 ⋅ ρ 2 ⋅ 2
2 ρ + 1 −1
)
+ 2ρ = 2 2 ⋅ 2 ( 2 ρ +1 +1
+ ρ 2 ⋅ 2ρ − 2 )
2 ρ + 1 −1 2 ρ +1 +1
ρ2 ⋅ 2 ⋅ 2 2 + 2 2 ⋅ 2ρ = 2 2 ⋅ 2 + ρ 2 ⋅ 2ρ − 2 ⋅ 2 2
2 ρ + 1 −1+ 2 2 ρ +1 +1
ρ2 ⋅ 2 + 4 ⋅ 2ρ = 4 ⋅ 2 + ρ 2 ⋅ 2ρ − 2 + 2
2 ρ +1 +1 2 ρ +1 +1
ρ2 ⋅ 2 − ρ 2 ⋅ 2ρ + 4 ⋅ 2ρ − 4 ⋅ 2 =0
ρ2 2 ( 2 ρ +1 +1
− 2ρ − 4 2 ) ( 2 ρ +1 +1
− 2ρ = 0)
(2 2 ρ +1 +1
)
− 2ρ ( ρ 2 − 4 ) = 0
2 ρ +1 +1
2 − 2ρ = 0 ή ρ 2 − 4 = 0
2 ρ +1 +1
2 = 2ρ ή ρ 2 = 4
2ρ + 1 + 1 = ρ ή ρ = 2 ή ρ = −2 .
Από την σχέση 2ρ + 1 + 1 = ρ παίρνουμε διαδοχικά:
2ρ + 1 = ρ − 1

( )
2
= ( ρ − 1)
2
2ρ + 1
2ρ + 1 = ρ 2 − 2ρ + 1
ρ 2 − 4ρ = 0
ρ (ρ − 4) = 0
ρ =0 ή ρ =4
Έτσι έχουμε αποδείξει ότι αν η δοθείσα εξίσωση έχει λύσεις αυτές πρέπει να είναι κάποιοι από τους αριθμούς 2, −2, 0
και 4.
Τώρα ελέγχουμε ποιοι από αυτούς είναι λύσεις της.
Είναι φανερό πως ο −2 δεν μπορεί να είναι λύση της, αφού δεν ικανοποιεί την σχέση (περιορισμό) 2ρ + 1 ≥ 0 .
Παρατηρούμε επίσης πως η τιμή 0 του ρ δεν ικανοποιεί την δοθείσα εξίσωση ενώ οι τιμές 2 και 4 την ικανοποιούν.
Επομένως οι λύσεις της δοθείσας εξίσωσης είναι οι αριθμοί 2 και 4.
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 21
8x + 27 x 7
Παράδειγμα 21. Να λύσετε την εξίσωση = .
12 x + 18x 6

8x + 27 x 7
=
12 x + 18x 6
⇔ 6 ⋅ 8x + 6 ⋅ 27 x = 7 ⋅ 12 x + 7 ⋅ 18x
8x 27 x 12 x 18x
⇔ 6 x +6 x = 7 x +7 x
8 8 8 8
x x x
 27   12   18 
⇔ 6 + 6  = 7   + 7  
 8  8 8
x x
  3 3  3
x
  3 2 
⇔ 6 + 6     = 7   + 7    
 2   2  2  
3x x 2x
3 3 3
⇔ 6 + 6  = 7   + 7  
2 2 2
x 3 2
 3   3
x
  3 x  3
x
⇔ 6 + 6     = 7   + 7     ορίζουμε την συνάρτηση f : R → R , f ( x ) =  
 2   2  2   2
⇔ 6f 3 (x ) − 7 f 2 (x ) − 7 f (x ) + 6 = 0
⇔ 6 ( f 3 ( x ) + 1) − 7 f ( x ) ( f ( x ) + 1) = 0
⇔ 6 ( f ( x ) + 1) ( f 2 ( x ) − f ( x ) + 1) − 7 f ( x ) ( f ( x ) + 1) = 0
⇔ ( f ( x ) + 1) ( 6 f 2 ( x ) − 6 f ( x ) + 6 − 7 f ( x ) ) = 0
⇔ 6 f 2 ( x ) − 13 f ( x ) + 6 = 0 αφού για κάθε x ∈ R ισχύει f ( x ) > 0
⇔ 6f 2 (x ) − 9f (x ) − 4 f (x ) + 6 = 0 πολυώνυμο
⇔ 3 f ( x ) ( 2 f ( x ) − 3) − 2 ( 2 f ( x ) − 3) = 0 Ρ ( x ) = 6x 2 − 13x + 6 = 6x 2 − 9x − 4x + 6
⇔ ( 2 f ( x ) − 3) ( 3 f ( x ) − 2 ) = 0 = 3x ( 2x − 3 ) − 2 ( 2x − 3 ) = ( 2x − 3 )( 3x − 2 )
3 2
⇔ f (x ) = ή f (x ) =
2 3
x x
3 3 3 2
⇔  = ή   =
2 2 2 3
x 1 x −1
3 3 3 3
⇔  =  ή   = 
2 2 2 2
⇔ x = 1 ή x = −1
Λύσεις των παραδειγμάτων επίλυσης εκθετικών εξισώσεων και ανισώσεων Α. Δέμης 22
Παράδειγμα 22. Να λύσετε την ανίσωση 7 x +1 + 7 1−x = 50

7 x +1 + 7 1−x = 50
⇔ 7 x ( 7 x +1 + 7 1−x ) = 50 ⋅ 7 x
⇔ 7 2 x +1 + 7 x +1−x − 50 ⋅ 7 x = 0
⇔ 7 ⋅ 7 2 x − 50 ⋅ 7 x + 7 = 0
⇔ 7 ⋅ ( 7 x ) − 50 ⋅ 7 x + 7 = 0
2

⇔ 7 ⋅ ( 7 x ) − 49 ⋅ 7 x − 7 x + 7 = 0
2

⇔ 7 ⋅ 7x (7x − 7 ) − (7x − 7 ) = 0
⇔ ( 7 x − 7 )( 7 ⋅ 7 x − 1) = 0
⇔ 7 x − 7 = 0 ή 7 x+1 − 1 = 0
⇔ 7 x = 7 1 ή 7 x+1 = 7 0
⇔ x = 1 ή x +1 = 0
⇔ x = 1 ή x = −1