TECHNIKA ALEXANDRA

Dorota Kdzior

JACEK SANTORSKI & CO AGENCJA WYDAWNICZA WARSZAWA 1993

Rysunki JADWIGA KDZIOR Projekt okadki ZBIGNIEW TOMASZCZYK i RYSZARD PIWOWAR Opracowanie edytorskie RYSZARD GRAYSKI Skad i amanie RADIUS s.c. 21-40-17

Copyright by Stephen M. Johnson Right for the Polish edition by Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza JACEK SANTORSKI & CO AGENCJA WYDAWNICZA 03-930 WARSZAWA Alfreda Nobla 25 Siedziba: Warszawa, ul. Stpiska 25, tel. 40-32-11 Adres do korespondencji: 03-912 Warszawa 33, skrytka pocztowa 54 ISBN 83-85386-31-9

Spis treci
Wprowadzenie 1. Co wiemy o swoich nawykach? 2. F.M. Alexander, jego problemy i powstanie techniki 3. Przebieg zaj z Techniki Alexandra 4. Rola nauczyciela 5. Nie leczy, a jednak pomaga Zakoczenie Adresy stowarzysze Nauczycieli Techniki Alexandra na wiecie Waniejsze publikacje na temat techniki Alexandra Spis rysunkw
7 10 20 26 40 48 59

60 61 63

Wprowadzenie
W 1904 roku przyby do Londynu australijski aktor F.M. Alexander z myl o przedstawieniu tu opracowanej przez siebie techniki reedukacji psychofizycznej. Zaopatrzony w listy polecajce do wiodcych angielskich lekarzy rozpocz udzielanie im lekcji swojej nowej metody. Bya to technika, ktr Alexander stworzy dla wasnych potrzeb,kiedy jako odnoszcy sukcesy recytator Szekspira zacz traci gos na scenie. Stwierdzi wtedy, e sposb posugiwania si wasnym organizmem wpywa na jako jego funkcjonowania, i e nieprawidowa, nawykowa postawa psychofizyczna przyjmowana podczas recytacji powoduje, wskutek ucisku na krta, ograniczenie penych moliwoci gosowych, prowadzc nawet do zaniku gosu. Chcc zapewni sobie moliwo kontynuowania umiowanej profesji F.M. Alexander zacz opracowywa metod powrotu do optymalnego sposobu posugiwania si wasnym organizmem, co sprzyjao lepszemu jego funkcjonowaniu. W rezultacie nastpia poprawa nie tylko moliwoci gosowych aktora, ale i jego oglnej sprawnoci psychofizycznej. Okazao si, e wiele dotychczasowych niedomaga wynikao z nadwerania wasnego organizmu i wraz z ogln popraw jego funkcjonowania zaniko. Jeszcze w Australii z metody Alexandra zaczli korzysta jego koledzy, aktorzy, zafascynowani zmian, do jakiej doprowadzi dziki wnikliwej obserwacji i intansywnej pracy nad sob. Rwnie i w ich przypadkach poprawa w posugiwaniu si wasnym organizmem prowadzia do dalekich, czsto niespodziewanych efektw w postaci poprawy zdrowia i samopoczucia, wikszej pewnoci siebie i znacznie lepszych moliwoci gosowych. Now metod zainteresowali si lekarze i nie widzc w niej nic sprzecznego z ich wiedz i dowiadczeniem medycznym oraz zaintrygowani logik i prostot rozumowania reprezentowan

Technika

Alexandra

przez F.M. Alexandra, zaczli kierowa do niego niektrych pacjentw. Zachcony sukcesami swojej Techniki w ojczynie Alexander zdecydowa przedstawi j na szersz skal w wiecie, przekonany ju wtedy, e szukajc rozwizania swoich wasnych problemw odkry metod na potrzeby caej ludzkoci. Wkrtce wielu angielskich lekarzy zainteresowao si Technik Alexandra na tyle, aby nie tylko kierowa do niego swoich pacjentw, lecz propagowa now ide dalej. Rozpoczto badania i zajto si poszukiwaniem podstaw naukowych, potwierdzajcych stwierdzon w praktyce skuteczno nowej metody. Propagatorami jego Techniki byy takie sawy wczesnego ycia jak lekarze: Mungo Douglas, Percy Jakins, dr Peter Macdonald, dr R.G. McGowan, A.Murdoch; fizjolodzy: Rudolf Magnus, Sir Charles Sherrington; profesorzy anatomii: George Coghill, Raymond Dart; filozofowie: John Dewey, Bertrand Russel, Aldous Huxley. Troch pniej, bo w 1974 roku Nikolaas Tinbergen powici poow swego przemwienia przy odbiorze Nagrody Nobla z dziedziny fizjologii i medycyny na omwienie istoty i szczeglnego charakteru Techniki F.M. Alexandra. Jednake w pierwszych dekadach dwudziestego wieku popularno F.M. Alexandra i jego Techniki ograniczaa si do stosunkowo wskiego grona osb, przychodzcych do niego na lekcje. Pierwsze publikacje Alexandra, dotyczce nowej metody1 przyniosy troch wiksze zainteresowanie, ale specyficzny charakter jego pracy polegajcy na indywidualnym ukazywaniu moliwoci danego ucznia, znacznie ogranicza szersze popularyzowanie Techniki. W latach dwudziestych Alexander zaoy szkk dla dzieci sprawiajcych problemy wychowawcze i trudnoci w nauce. Wkrtce potem powsta pierwszy kurs dla nauczycieli Techniki F.M. Alexandra, ktrego celem byo zapewnienie kontynuacji nauczania Techniki w przyszoci. Obie wojny wiatowe powoF.M. Alexander napisa nastpujce ksiki na temat swojej Techniki 1. Man s Supreme Inheritance", 1910 2. Constructive Conscious Control of the Individual", 1923 3. TheUseof theSelf", 1932 4. The Universal Constant in Living", 1941 Wszystkie te pozycje dostpne s w j.angielskim w ramach dwch wydawnictw: Centerline Press, 2005 Paolo Verde Ave, Suit 325, Long Beach, California 90815 oraz Yictor Gollancz Ltd, 14 Hanrietta Street, London WC2E 8QJ
1

Wprowadzenie

dujc przerwy w dziaalnoci Alexandra nie sprzyjay dalszemu upowszechnianiu Techniki F.M. Alexandra. Dopiero w latach powojennych wznowienie kursw dla nauczycieli tej metody umoliwio stopniowe zdobywanie coraz szerszego uznania. Najduej i w najszerszym zakresie korzystaj z niej szkoy artystyczne (muzyczne, baletowe, teatralne). W cigu kilkunastu ostatnich lat technika ta w znacznym stopniu przyczynia si do rozbudzenia zainteresowania wszechstronnym rozwojem czowieka i jego wiadomoci oraz do wikszego otwarcia na niekonwencjonalne metody pracy nad sob.

1. Co wiemy o swoich nawykach?

Na Zachodzie wielu osobom pojcie Technika F.M. Alexandra kojarzy si z nauk prawidowej postawy. Powszechne jest wic zdziwienie, kiedy podczas pierwszych zaj z Techniki Alexandra okazuje si, e nie ma tu mowy o trzymaniu si prosto", lecz 0 nieprawidowych nawykach. Co wicej, mowa jest o nawykach psychofizycznych, to jest przyzwyczajeniach dotyczcych zarwno naszego sposobu poruszania si i wykonywania rnych czynnoci, jak te nawykowych reakcji i zachowa. Pojciem nawyk okrelamy wiele tendencji i dziaa (czsto rwnie reakcji automatycznych), szczeglnie wtedy, kiedy chcemy podkreli ograniczony wpyw naszej woli na ich wystpowanie. Nawykiem moe by garbienie si, zakadanie nogi na nog, przechylanie gowy w jedn stron, czste wtrcanie w rozmowie pewnych zgosek lub wyrazw, palenie tytoniu, a nawet jkanie si... Wbrew powszechnemu przekonaniu nawyki, bdc dziaaniami nie wynikajcymi z wewntrznych, naturalnych odruchw naszego organizmu, lecz nabytymi z czasem, na skutek czstego ich powtarzania, mog zosta wyeliminowane. W wielu przypadkach wymaga to jednak dugiej i intensywnej pracy. Wanie w tym pomocna jest Technika Alexandra - metoda reedukacji psychofizycznej. Okrelenie Techniki Alexandra jako metody reedukacji psychofizycznej, mimo e logiczne i proste dla osb zajmujcych si ni, pozostaym wydaje si zbyt zawie i wymaga dalszych wyjanie. Instruktorzy Techniki Alexandra mwi wtedy, e jest to metoda eliminowania nieprawidowych nawykw ruchowych 1 nawykowych zachowa nie zawsze odpowiednich w danej sytuacji. Taka definicja przyjmowana jest ju z troch wikszym zrozumieniem. Kady jest w stanie wymieni kilka swoich nawykw, ktre uwaa za niekorzystne i chciaby je zmieni. Syszy si 10

Co wiemy o swoich nawykach?

wtedy zdania w rodzaju: O tak, ja si potwornie garbi, ale inaczej nie umiem wygodnie usi", le stawiam stopy przy chodzeniu, nogi szybko si mcz, a buty atwo zdzieraj, ale czy mona na to poradzi ?" Mj syn zacz si ostatnio jka, czy to jest nawyk i czy mona go zmieni?". Oczywicie to tylko niektre z padajcych pyta i przykadw.

Nawyki postawy
Na razie spjrzmy na pewne nawyki postawy. O niektrych z nich dobrze wiemy, e nie tylko wygldaj nieefektownie, lecz rwnie mog by przyczyn pniejszych niedomaga i blu. Czsto nie zdajemy sobie jednak sprawy z tego, w jak duym stopniu oklapnita, zgarbiona lub przeciwnie, nadmiernie usztywniona, przeprostowana" sylwetka ogranicza peni naszych moliwoci i utrudnia funkcjonowanie organizmu. Ponisze schematyczne rysunki przedstawiaj najczciej spotykane wygodne" lub prawidowe" postawy. Dokadniejsze przeanalizowanie ich pomoe uwiadomi sobie, w jak duym stopniu pewne nawykowo przyjmowane pozycje, jeeli nawet nie s wyranie szkodliwe dla organizmu, to przynajmniej ograniczaj jego sprawno. Schemat Ai - Oklapnicie, zgarbienie si w pozycji siedzcej, charakteryzujce si nadmiernym ciniciem i skurczeniem mini przodu oraz znacznym wydueniem, przechodzcym czasem w zwiotczenie, mini grzbietu. Taka postawa nie daje odpowiedniej przestrzeni dla penej skurczowo-rozkurczowej pracy organw wewntrznych np. ukadu pokarmowego. Ograniczona chonno puc ze wzgldu na znaczne cinicie klatki piersiowej, utrudnia prac ukadu oddechowego i krwiononego. Schemat A2 - Jest odpowiednikiem poprzedniej postawy, w wersji stojcej. Tutaj jeszcze wyraniej zauwaamy brak przestrzeni dla prawidowej pracy caego organizmu. Konieczno rotacji gowy do tyu i w d, dla uzyskania penego pola widzenia, powoduje opuszczenie krtani i ucisk na struny gosowe dajc w efekcie zduszony, nadmiernie forsowny gos. Schemat Bi - Uwaane za prawidowe prostowanie si" na krzele. Dla wielu osb jest to pozycja, ktrej nie mona utrzyma, przez duszy czas ze wzgldu na znaczne obcienie 11

 Technika Alexandra

A: Postawa zgarbiona, oklapnita. B: Nadmierne trzymanie si prosto. C: Postawa prawidowa.

Rys. 1 Schematyczne rysunki postawy

12

Co wiemy o swoich nawykach?

ldwiowej czci krgosupa i nadmierne usztywnienie klatki piersiowej. Dla wytrwaych,trzymajcych si w ryzach poprawnej" postawy, oznacza utrudniony oddech (moliwy tylko dziki wzmocnieniu ruchw przepony),usztywnienie miednicy i znaczne cinicie dolnych partii brzucha (jelita wtroba, nerki). Schemat B2 - Przeprostowana" sylwetka stojca jeszcze wyraniej podkrela usztywnienie klatki piersiowej i znaczne obcienie krgosupa ldwiowego. Postawie tej czsto towarzyszy nawyk wcigania brzucha, dodatkowo wzmacniajcy ograniczenie jego przestrzeni oraz wymuszajcy nadmierne ciganie mini poladkw i ud. Ciar ciaa przenoszony nadmiernie na przody stp powoduje konieczno rekompensaty braku swobodnej rwnowagi dodatkowymi napiciami mini ng. Oczywicie tyle ile jest osb, tyle rnorodnych postaw, przernych niesymetrycznoci,drobnych cech i nawykw charakterystycznych dla konkretnych pozycji. Pewne reguy dotycz jednak nas wszystkich: im bardziej bezporednio przeciwstawiamy si sile grawitacji, tym atwiej i z mniejszym wysikiem utrzymujemy rwnowag, im mniej energii pochaniaj nasze trudnoci natury fizycznej (moliwo wygodnego siedzenia, stania,poruszania si), tym wicej uwagi ( i zaangaowania) moemy powici zajmujcym nas w danym momencie biecym sprawom i problemom.

Nawyki ruchowe
Tendencje do przyjmowania okrelonej postawy, angaujcej pewne partie mini, wpywaj na gotowo do czstego uywania tych wanie mini przy konkretnych ruchach. Std schematy ruchowe: chd, taniec, sposb biegania, gry w pik, itd., po ktrych z daleka jestemy w stanie pozna dan osob. Sposb, w jaki zawsze wykonujemy dan czynno nie musi by najbardziej optymalny, ale poniewa przyzwyczailimy si do takiego jej wykonywania - inny wydaje si dziwny, nienaturalny lub wrcz nieprawidowy. Dobrze, jeeli w por kto zwrci nam uwag i pokae, e co mona robi atwiej i lepiej (np. zwrmy uwag na najdziwniej13

Technika Alexandra

sze sposoby trzymania pira przez dzieci, zaczynajce pisa). Gorzej, jeeli nasz nawyk jest na tyle drobny i niewidoczny z zewntrz, e jego niekorzystne efekty ujawniaj si dopiero po latach w postaci blu i niedomaga. (np. trudnoci poruszania si na skutek staej tendencji do niewykorzystywania staww, drobne ble koczyn wynikajce z niesymetrycznoci wielu ruchw, jak noszenie toreb zawsze w jednej rce. itp.) Nieprawidowe nawyki ruchowe s trudniejsze do zauwaenia, a tym bardziej do wyeliminowania, ni nawyki postawy w bezruchu. Znacznie trudniej jest je wyodrbni, poniewa czsto utosamiane s z naturalnym, normalnym" sposobem wykonywania danej czynnoci, (np. przekonanie osoby jkajcej si, e bez wprowadzenia odpowiedniego" stanu napicia jzyka, podniebienia i krtani nie jest w stanie wyda gosu.) Podczas zaj z Techniki Alexandra nie uczymy si prawidowej postawy czy prawidowego wykonywania konkretnych czynnoci. Zdobywamy raczej umiejtno pozwalania na to, aby nasz organizm funkcjonowa, bez nadmiernych napi i wysikw. Dziki nieingerowaniu w dziaanie naturalnych, wewntrznych odruchw antygrawitacyjnych osigamy z powrotem utracon kiedy swobod. wiadome powtarzanie nowych dowiadcze, kiedy wykonanie danej czynnoci moliwe jest przy rwnomiernie rozoonej pracy niezbdnych do tego celu mini i przy minimalnej iloci wysiku - nastpujce pocztkowo z pomoc instruktora, pniej ju w toku wasnych dowiadcze - umoliwia przejcie przez organizm nowych schematw dziaania. Przy czym dzieje si to nie na zasadzie dawanego sobie racjonalnego nakazu: powinienem si wyprostowa", lecz w wyniku wewntrznej potrzeby organizmu, aby przyjmowa najlepsz i najwygodniejsz ze znanych mu postaw. Np., Dopiero kiedy oswobodz szyj, mog wyranie i pynnie mwi", Niewygodnie stoj, wic nie mog swobodnie trzyma instrumentu", Zle mi si oddycha, bo niedobrze siedz."

Nawykowe reakcje i zachowania

Inn form nawykw, wbrew pozorom bardzo wyranie zwizan z przyjmowan postaw i reakcjami ciaa, s nawyki zachowa w konkretnych sytuacjach. 14

Co wiemy o swoich nawykach?

Czsto nieumiejtno zachowania si w podany sposb w trudnej sytuacji kadziemy na karb swojego charakteru, czy przyjtej postawy yciowej (np. nadmierna trema przy publicznym zabieraniu gosu, nieumiejtno zachowania spokoju w sytuacjach stresowych, przejawiajca si zbytni impulsywnoci i pobudliwoci lub przeciwnie panik, strachem, ucieczk w pacz.) Nie zdajemy sobie sprawy, e wiele zachowa, nad ktrymi pozornie nie jestemy w stanie panowa, ma charakter gboko zakorzenionego nawyku (utrwalanego latami powtarzanymi dowiadczeniami), ktry uwiadomiony, moe zosta z czasem wyeliminowany. Wymaga to jednak pracy i praktyki. Jeeli bowiem bez wczeniejszego przygotowania, zdesperowani, widzc nieprawidowo dotychczasowych zachowa, usiujemy za wszelk cen zerwa ze starymi schematami i postpi inaczej, naraamy si na rezultat w postaci reakcji sztucznej i nieprzekonywujcej.

Jedno psychofizyczna organizmu

W dobie daleko posunitej specjalizacji, tendencji do analizowania i postrzegania poszczeglnych partii organizmu czowieka oddzielnie, powszechne jest przekonanie o przewadze umysu nad ciaem i pragnienie szczeglnie intensywnego rozwoju tego pierwszego. Zapominamy, e nasze JA skada si, nie z dwch odrbnych systemw, to jest z myli i rozumu, ktry je tworzy oraz ciaa utrzymujcego i podtrzymujcego ycie tej pierwszej struktury lecz e stanowimy jedn nierozczn cao psychofizyczn,ktrej poszczeglne ukady wzajemnie si odzwierciedlaj i na siebie wpywaj. Tak jak sposb stania, poruszania si i sylwetka, wiele mog powiedzie o charakterze danej osoby (sam wyraz POSTAWA ma przecie bardzo szerokie znaczenie), w rwnie znacznym stopniu nawyki jej ciaa bd podtrzymyway tendencje do atwiejszej eks2 presji pewnych uczu i emocji, czy do konkretnych zachowa.
2 Jedna z zabaw, jakie przeprowadzam na swoich zajciach grupowych polega na pokazaniu swoim ciaem stanu cierpienia i przygnbienia. Kiedy wszyscy uczestnicy przyjm ju postawy wyranie ukazujce taki stan, proponuj, aby sprbowali si rozemia na gos. Tylko nielicznym si to udaje.

15

Technika Alexandra

Praca z Technik Alexandra polega na caociowym podejciu do naszych nawykw psychofizycznych i na eliminowaniu ich poprzez prac na poziomie zarwno myli jak i ciaa.

Przyczyny powstawania nieprawidowych nawykw

Przykady nieprawidowych nawykw mona przytacza bez koca, powstaje jednak pytanie skd si one bior i dlaczego uwaamy je za tak powany problem ? Przecie do pewnego stopnia nawykowe reakcje mog by korzystne. A automatyzm dziaania jest czsto wrcz niezbdny w penym popiechu yciu i przy olbrzymiej iloci docierajcych do nas zewszd bodcw. Szybkie zmiany i rozwj cywilizacji Przecitny dzie kadego z nas znacznie si rni od regularnoci i ustabilizowania ycia naszego prapra... przodka. Wci dociera do nas wiele intensywnych bodcw z zewntrz (haas samochodw, ich sygnay alarmowe, telefony i dzwonki ssiadw, rnorodne zapachy, wibracje), na ktre przyzwyczailimy si nie reagowa, przy czym stanowi to czsto warunek naszej egzystencji. Wiele ruchw w cigu dnia musimy wykonywa automatycznie, aby mie czas na realizacj wszystkich zaplanowanych zaj.3 Z czasem jednak wygoda automatycznego dziaania prowadzi do stosowania go rwnie w sytuacjach nowych, tylko czciowo przypominajcych znane nam warunki i w rzeczywistoci wymagajcych nowej, przemylanej reakcji. Z kolei nawyk nie reagowania na coraz wiksz ilo bodcw prowadzi do obnienia si sprawnoci naszej intuicji. Wiele osb zwraca uwag na swobod ruchw, bezporednio i efektywno reakcji maych dzieci. Dlaczego nie potrafimy uchroni ich przed stopniowym nabieraniem zych nawykw? Przecie pokolenia, przychodzce na wiat w dobie rozwinitej
3 Aby przekona si o automatycznoci wielu naszych dziaa, nawet tych, pozornie w peni uwiadamianych, proponuj czytelnikowi, aby przez dwa najblisze dni my zby lew rk (osoby leworczne uywaj prawej rki).

16

Co wiemy o swoich nawykach?

cywilizacji, powinny lepiej, ni my przystosowywa si do kolejnych, szybkich zmian i dalszego jej rozwoju. Teoretycznie to prawda, jest jednak wiele przyczyn prowadzcych do odchodzenia od swobody i atwoci reakcji w stron nienajlepszych przyzwyczaje. Wczeniej zwrcilimy uwag na fakt odzwierciedlania przez ciao przeywanych emocji. Ju od pierwszych dni ycia noworodka (nie wspominajc momentu, narodzin i tego, w jaki sposb pierwsze dowiadczenia zapisuj si w psychice i pojmowaniu wiata przez czowieka) jego ruchy i gesty przekazuj stan emocjonalny, w jakim si znajduje. To oczywiste, e wci powtarzajce si sztywnienie ze strachu lub napinanie pewnych mini w zoci lub oczekiwaniu na zaspokojenie potrzeb, bdzie powodowao czstsze uywanie pewnych partii mini z mniejszym wykorzystaniem innych. Niemowl i mae dziecko po momencie niezadowolenia jest w stanie bardzo szybko powrci do penej swobody ciaa i stanu ukojenia, zapomnie" o uprzednich niewygodach. Z czasem jednak pami"ciaa, nadmiernie napinanych i kurczonych partii mini, pozostaje w naszej podwiadomoci na duej. Std te pierwsze nawyki postawy i reakcji nierzadko widoczne ju u trzy-, czterolatkw, wyraniej zaznaczajce si w okresie pniejszym, w zalenoci od wpywu sytuacji zewntrznych na psychik dziecka i jego umiejtnoci radzenia sobie z nimi. Naladowanie starszych Wanym aspektem rozwoju dziecka, wpywajcym na ksztatowanie si jego charakteru i osobowoci s otaczajce go wzorce. Obserwacja i naladowanie ruchw i reakcji dorosych odgrywa podstawow rol w procesie rozwoju. Niestety wraz z przejmowaniem od nas podstawowych umiejtnoci, dzieci przyswajaj sobie rwnie nie zawsze najlepsze wzory zachowa i reakcji. Jake czsto mona zauway chd ojca" w chodzie syna, po mimice ruchw i gestach pozna dzieci swoich rodzicw. Tendencje psychofizyczne opiekunw i wychowawcw, przejmowane przez dziecko w pocztkowym okresie ycia, czsto na stae kodowane" s w jego psychik i traktowane jako jego osobiste cechy charakteru. W troch pniejszym okresie czsto widoczne jest naladowanie przez nastolatki sposobu poruszania si, czy 17

Przeycia emocjonalne

Technika Alexandra

zachowa starszych kolegw, rodzestwa/wanych nauczycieli. Wpyw nauczyciela i jego stylu jest szczeglnie widoczny na uczelniach artystycznych.

Z czasem wiele nawykw i tendencji nabywamy na wp wiadomie, sami nakadajc na siebie ograniczenia zwizane z zasadami wspycia w danej spoecznoci, z chci podania za mod, powszechnie propagowanym stylem ycia. wiadomie decydujemy si na powstrzymanie pewnych reakcji i uczu (np. furii w stosunku do przeoonego, smutku i paczu w miejscu publicznym), przy czym nie dajc sobie moliwoci ich wyraenia, pozwalamy na to, aby zostay zapamitane" przez ciao w postaci dodatkowych napi i przy kurczw miniowych (np. nadmiernie zacinite szczki").4 Wygodne" meble i liczne udogodnienia czsto wspomagaj podtrzymanie przyjtej przez nas postawy. (Lubimy siada w swoim fotelu, bo tak mikko dostosowuje si do przyjtej przez nas pozycji...). Wygodne", mikkie meble, dajc poczucie wsparcia i bezpieczestwa, mog stanowi ukojenie dla zranionej lub zmczonej psychiki", ale z pewnoci nie sprzyjaj wypoczynkowi ciaa, podtrzymujc nabyte w cigu dnia napicia i przykurcz mini. Co wicej, poddajc si przyjtej przez nas postawie, sprzyjaj wyraaniu zwizanych z ni emocji. Po jakim czasie nadal wkuleni w swj ulubiony fotel, bdziemy raczej skonni do utrzymania dotychczasowego stanu psychicznego, ni zmienienia go na bardziej odpowiadajcy nowej rzeczywistoci. Moda na zdrowy sposb ycia", sport i wieczn modo moe prowadzi do skrajnie przeciwnych sytuacji. Twarde deski do spania, zamiast mikkiego materaca z pewnoci przynosz znaczn ulg przy blach krgosupa, bo nie podtrzymuj przyjmowanych w cigu dnia szkodliwych pozycji. Podobnie bd dziaay jogging, aerobic czy wiczenia siowe stanowice antidotum w stosunku do nadmiernie siedzcego trybu ycia i braku
Proponuj zrobienie sobie testu swobodnej uchwy". Biorc pod uwag stae dziaanie siy grawitacji uchwa powinna opada, zawsze kiedy nie zaciskamy stawu uchwowego. Zaobserwujmy przed lustrem w jaki sposb gryziemy jabko, liemy lody, czy po prostu otwieramy usta. Jake wiele osb zamiast opuci uchw, unosi gow i przechyla j do tyu. Jake czsto na prob o szerokie otwarcie ust, robimy to usilnie rozcigajc minie twarzy, nie umiejc oswobodzi uchwy.
4

Przystosowywanie si do kanonw mody, naoonych na nas norm spoecznych, moralnych...

18

Co wiemy o swoich nawykach?

ruchu. Jakkolwiek jednak zajcia te nie podtrzymuj przewaajcej w cigu dnia skulonej lub nadmiernie usztywnionej postawy, przez co daj przyjemne wraenie odprenia i rozlunienia, jednake nie s w stanie pozbawi nas nadmiernych napi, jakie wprowadzamy do wszystkich swoich czynnoci, czy wyduy notorycznie skurczonych mini.5

Nie chciaabym nikogo zniechca do uprawiania ulubionych wicze czy sportw, pragn jednak uczuli na fakt, e najlepsze wiczenia wykonywane z nadmiernym wysikiem i zbyt duym staraniem si, aby wypa dobrze, mog prowadzi do szkodliwego podtrzymywania nadmiernych napi i przynie po pewnym czasie wicej szkody ni poytku.

19

2. F.M. Alexander, jego problemy i powstanie techniki

F.M. Alexander
Problemy, jakie obecnie uwaamy za wynikajce z szybkiego rozwoju naszej cywilizacji i wzrastajcego tempa ycia, wyranie spostrzegane byy i opisywane jeszcze w kocu zeszego stulecia.Jedn z osb zaniepokojonych kierunkiem, w jakim zmierza ludzko by australijski aktor F.M. Alexander. Frederick Matthias Alexander urodzi si na Tasmanii w 1869 roku w rodzinie pionierskich farmerw. By dzieckiem bardzo chorowitym, o ktrym twierdzono, e przetrwa wycznie dziki wielkiemu oddaniu i zapobiegliwoci matki. Ze wzgldu na sabe zdrowie wiksz cz swojej edukacji odbywa w domu. Wtedy te zrodzio si jego wielkie zamiowanie do twrczoci Szekspira. Mody Alexander postanowi zosta aktorem i po intensywnej pracy oraz dodatkowych lekcjach dykcji i ekspresji artystycznej, zacz odnosi pierwsze sukcesy jako recytator Szekspira. Niestety, okres kariery i prosperity nie trwa dugo. Mody aktor zapraszany na coraz to bardziej prestiowe sceny, zacz podczas wystpw traci gos. Pocztkowo przejawiao si to w postaci wzmagajcej si przy recytacji chrypki. Z czasem chrypka ta, pozornie niegrona, przy duszych wystpach znacznie si nasilaa, w kocu przechodzc w bezgos. Dokadne badania nie wykazyway adnych zmian chorobowych, a najlepsze efekty dawa odpoczynek i ograniczenie uywania gosu. Tego rodzaju zalecenia na dusz met byy jednak nie do przyjcia dla aktora, tym bardziej e po dwutygodniowej przerwie przed bardzo wanym wystpem, podczas ktrej Alexander rzeczywicie prawie nie mwi i wiele odpoczywa, (dziki czemu odzyska bardzo dobr form) wystarczya intensywna
20

F. M.

Alexander, jego problemy i powstanie techniki

praca krytycznego wieczora, aby pod koniec wystpu znw doszo do zaniku gosu. Dla modego aktora oczywistym byo, e albo znajdzie rdo swoich problemw i sposb na zapobieenie im, albo bdzie musia poegna si z umiowanym zawodem. Od lekarza uzyska tylko mgliste potwierdzenie swojej hipotezy, e gwn przyczyn jego problemu jest co, co robi ze swoim gosem podczas recytacji. Myl ta bya wynikiem spostrzeenia, e kiedy mwi w zwyky sposb, nie recytujc, problemy z gosem nie pojawiay si. Poza tym jego przyjaciele zauwayli rwnie, e kiedy jest na scenie, sycha, jak w przerwach pomidzy deklamowanymi wierszami gono wciga powietrze. (Alexander by przekonany, e ta tendencja, spotykana u wielu aktorw, u niego nie wystpuje.) Dla modego aktora rozpocz si okres intensywnej pracy.

Pierwsze obserwacje i spostrzeenia

Codziennie wiele czasu powica na obiektywn obserwacj siebie, swojej postawy, ruchw i gestw. Uywa do tego celu kilku luster ustawionych pod rnym ktem; dziki czemu by w stanie zauway minimalne nawet zmiany zachodzce w toku recytacji. Pierwsze elementy, na ktre stosunkowo szybko zwrci uwag, dotyczyy gowy i szyi. Alexander zauway, e podczas recytacji odchyla gow do tyu. Wyczuwalny by wtedy wyrany ucisk mini na krta (powodujcy nieznaczne jej obnienie) oraz gone zasysanie" oddechu, na ktre ju wczeniej zwrcili uwag jego przyjaciele. Mimo e pocztkowo tendencje te zdaway si wystpowa tylko przy recytacji, dokadniejsza obserwacja wykazaa, e w minimalnym stopniu, maj one miejsce rwnie przy zwykej mowie. Pierwszy wniosek nasuwa si sam: nieprawidowe uywanie partii ciaa odpowiedzialnych za emisj gosu niekorzystnie wpywa na funkcjonowanie aparatu gosowego, a wic sama. poprawa w posugiwaniu si tymi partiami, wpynie na lepsze jego funkcjonowanie. (Z czasem Alexander stwierdzi, e spostrzeenie to mona rozszerzy na cay organizm, poniewa, jak zauway, sposb posugiwania si organizmem jako caoci, 21

Technika Alexandra

a wic i uywania poszczeglnych jego czci, wpywa na jako funkcjonowania tego organizmu). Kolejne obserwacje pozwoliy mu zauway, e niekorzystne tendencje wystpujce podczas recytacji dotyczyy nie tylko gowy i szyi, bezporednio zwizanych z organami gosu, lecz caej postawy i organizmu jako caoci. Okazao si, e z chwil kiedy zaczyna recytowa zauwaalne byo unoszenie si klatki piersiowej i oglne skracanie postawy. Prby powstrzymania tych niekorzystnych tendencji nie byy jednak proste. Alexander nie by w stanie zapanowa nad obnianiem si krtani czy gonym wciganiem powietrza. Skracanie si sylwetki nastpowao jakby automatycznie. Jedynym elementem, na ktry wydawao mu si, e ma wpyw, byo odchylanie gowy do tyu, przy czym zapobieenie tej tendencji, wyranie korzystnie wpywao na utrzymanie penej przestrzeni sylwetki, swobod klatki piersiowej i krtani. Niestety prby powstrzymania odchylania gowy przy mwieniu doprowadziy go do dalszych, przygnbiajcych spostrzee. Po pierwsze: pragnienie, nie reagowania w konkretny sposb nie wystarczao, aby mimo wszystko nie wpada w dotychczasowy schemat stale powtarzanych reakcji. Poniewa recytacja (a do pewnego stopnia i mwienie) zawsze zwizane byy z wykonywaniem pewnych ruchw i napinaniem konkretnych mini, decyzja, aby do nich niedopuci prowadzia do wewntrznego przekonania, e w ten sposb nie mona recytowa (czy mwi). Po drugie, przekonanie, e tym razem udao si nie wpa w dotychczasowy schemat reakcji, byo najczciej mylne, co wiadczyo o nierzetelnoci odczu lub bdnej ich interpretacji. Lustra wyranie wskazyway najdrobniejsze odchylenie gowy, nawet wtedy, gdy Alexander nie odczuwa tego gestu. mudne prby i wiczenia, jakie potem nastpiy, miay na celu wypracowanie metody, ktra umoliwiaaby radzenie sobie z powyszymi problemami.

22

F. M.

Alexander, jego problemy i powstanie techniki

Podstawowe elementy techniki

Alexander zdawa sobie spraw, e nie moe w peni polega na swoich odczuciach, zdecydowa wic, e metoda, jak chce si posuy, musi by logicznie uzasadniona i racjonalna. Powstrzymanie Ju pierwsze obserwacje pozwoliy mu zauway, e niekorzystne tendencje, ktre maj miejsce przy recytacji, wystpuj ju na sam myl o tym, e bdzie recytowa. Prac nad ich zapobieganiem naleao wic rozpocz zanim myl o recytowaniu moga spowodowa nawykow reakcj organizmu. Pierwszym krokiem byo wiadome powstrzymanie reakcji towarzyszcych myli o tym, e bdzie mwi, po to aby uniemoliwi wystpienie niekorzystnych tendencji, zwykle pojawiajcych si podczas mwienia. W praktyce wygldao to nastpujco: 1. Myli o tym, e mgby recytowa, miaa by przeciwstawiona zatrzymujca j myl: Stop, sprawdz najpierw, czy mj organizm znajduje si w stanie optymalnym do recytacji." 2. Nastpnie naleao okreli moliwoci lepszego sposobu posugiwana si organizmem, optymalnego do recytacji w danych warunkach (F.M. nazywa to means whereby", czyli rodki, za pomoc ktrych mona doprowadzi do optymalnego sposobu posugiwania si sob w danej sytuacji) 3. Kolejnym elementem byo wiadome nadawanie" sobie kierunkw niezbdnych do wprowadzenia tych nowych rodkw. Z czasem Alexander stwierdzi, e omawiana procedura moe dotyczy wszystkich aktywnoci, nie tylko recytacji. A okrelenie rodkw, za pomoc ktrych mona byo doprowadzi do op; tymalnej postawy i takiego posugiwania si organizmem, dziki ktremu zamierzona czynno moga by wykonywana w moliwie najprostszy i najefektywniejszy sposb, sprowadzao si do sprawdzenia, czy dziaa podstawowa kontrola".
23

Technika Alexandra

Ju wczeniej Alexander stwierdzi, e zachowanie dynamicznej relacji gowa-szyja-krgosup, dziki ktrej mona byo utrzyma pen przestrze caego ciaa przy wykonywaniu rnych czynnoci, odgrywao podstawow rol w sprawnoci dziaania. Skracanie postawy" powodowao ucisk na krta i uniemoliwiao swobodny oddech. Z czasem okazao si, e wszystkim czynnociom,ktre wykonujemy w popiechu, stanie ekscytacji lub z obaw, e moemy sobie nie poradzi, towarzysz nadmierne napicia prowadzce do usztywnienia lub cinicia rnych partii ciaa,ktre ograniczajc jego przestrze utrudniaj prawidowe funkcjonowanie. Podstawowa kontrola funkcjonowania organizmu nie sprowadzaa si jednak do odpowiedniego trzymania" gowy, szyi i krgosupa, poniewa te, w ruchu, musiay by aktywne. Nie dawao rezultatw usilne wyciganie tuowia (aby przeciwstawi si tendencji do jego kurczenia) czy usztywnianie gowy i szyi.Jedynym sposobem, ktry okaza si skuteczny byo mylowe nadawanie sobie odpowiednich kierunkw. Kierunki Omawiane wczeniej spostrzeenia doprowadziy Alexandra do wniosku, e aby osign podany stan organizmu, nie naleao tego zrobi" lecz pomyle". Kiedy pragnc nie odchyla gowy do tyu, usiowa trzyma j prosto lub wysuwa do przodu i przekonany by, e mu si to udawao, efekt obserwowany w lustrze okazywa si daleki od zamierze. Usilna ch zrobienia czego przeciwnego do staej, znanej reakcji powodowaa, po pierwsze, nadmierne napicie partii ciaa na ktrej si koncentrowa, i po drugie, mylne przekonanie, e osign, to co zamierza. Dopiero powstrzymanie si od nadmiernej chci osignicia szybkich rezultatw, sprawdzenie stanu organizmu i doprowadzenie do aktywnego dziaania podstawowej kontroli mogo przynie korzyci. Myl o recytacji trudnego fragmentu powodowaa napicie w szyi, odchylanie gowy do tyu i skracanie postawy. Aby nie dopuci do tych niekorzystnych reakcji naleao: 1. Zamiast stara si poluni szyj, co mogo prowadzi do dalszego jej napinania lub usztywnienia, pomyle szyja swobodna".
24

Podstawowa kontrola

F. M. Alexander, jego problemy i powstanie techniki 2. Zamiast trzyma gow prosto lub wysuwa j do przodu,pomyle gowa skierowana jest do przodu i do gry". 3. Zamiast usztywnia tuw usiujc trzyma si prosto", pomyle plecy wyduaj si i rozszerzaj". Alexander przekona si o susznoci takiej procedury po wielu prbach i dowiadczeniach. Metod t stworzy dla wasnych potrzeb, stwierdzajc, e w jego przypadku przynosi ona rezultaty. Dopiero pniej prby wytumaczenia i przekazania tych dowiadcze innym ujawniy uniwersalny charakter jego Techniki. Niestety, w wikszoci przypadkw, najbardziej nawet drobiazgowe i dokadne omawianie szczegw nie przekazywao dowiadczenia zebranego w toku lat obserwacji i prb. (Alexander powici na opracowanie swojej metody okoo dziesiciu lat.) Aby usprawni moliwo przekazania zasad swojej Techniki znajomym, Alexander zacz stosowa odpowiedni delikatny dotyk rkoma, ktry poprzez doznania kinestetyczne mia umoliwi gbsze zrozumienie sensu nadawanych sobie w myli kierunkw". W ten sposb powstaa Technika delikatnego ukierunkowywania poprzez dotyk, stosowana obecnie przez nastpcw Alexandra.

25

3. Przebieg zaj z Techniki Alexandra

Pocztkowo lekcje Alexandra miay wycznie charakter indywidualnych, 30-45 minutowych zaj. Alexander susznie uwaa, e tylko bezporedni kontakt ucznia z nauczycielem i moliwo indywidualnego dowiadczania nowych dozna psychofizycznych daje podane rezultaty. Obecnie jednak zauwaalny w spoeczestwie wzrost zainteresowania wasnym rozwojem i wiksza otwarto na nowe metody pracy nad sob, skaniaj nauczycieli do prowadzenia rnych form pracy grupowej (warsztatw lub zaj wprowadzajcych dla wikszej iloci osb jednoczenie). Rozwj zaj grupowych, (obok lekcji indywidualnych) by do pewnego stopnia koniecznoci, jako e przez wiele lat nieliczni nauczyciele Techniki Alexandra w rnych krajach wiata, nie byli w stanie w peni sprosta zainteresowaniu Technik, a na nich te spoczywa trud propagowania jej tam, gdzie nie bya ona znana. Jednake bez wzgldu na form zaj, ostateczne ich efekty zale od zaangaowania ucznia i jego samodzielnej pracy. Przyswojenie" sobie Techniki Alexandra na tyle, aby mc j z poytkiem stosowa w yciu, polega na przejciu procesu podobnych obserwacji, dowiadcze i wiadomych zmian, przez jakie przechodzi Alexander. Pomoc nauczyciela umoliwia znaczne skrcenie i uatwienie pracy (pamitajmy, e Alexander dochodzi do swojej metody przez wiele lat), ale ostateczne rezultaty, ich jako i trwao zale od gotowoci ucznia na przyjcie i stosowanie w praktyce elementw poznanych podczas lekcji.

Obserwacja
Ju od pierwszych zaj nauczyciel zwraca szczegln uwag na rozwinicie u ucznia umiejtnoci obserwacji. Chodzi tu o obiek26

Przebieg zaj z techniki Alexandra

tywne, nieosdzajce obserwowanie siebie i otoczenia, na jakie sta byo Alexandra z racji jego zawodu, a o ktre tak trudno nam obecnie. (Ile osb nie znosi swojego odbicia w lustrze, jake wiele, na jego widok natychmiast stara si co w sobie zmieni i poprawi?) Cige denie do perfekcjonizmu, usilne pragnienie, aby wypa dobrze, czy wyglda dobrze, powoduj, e natychmiast i bez zastanowienia poprawiamy swoje drobne niedocignicia, nie zauwaajc lub nie chcc widzie tych naprawd istotnych. Pierwszym zadaniem, warunkujcym moliwo dalszych postpw w nauce jest zdolno do zauwaania swoich bdw bez emocjonalnego angaowania si w ich natychmiastow popraw. Na tym etapie pojawiaj si te elementy kolejnej umiejtnoci niezbdnej przy poznawaniu Techniki Alexandra - to jest powstrzymania natychmiastowej reakcji na ch do dziaania pod wpywem pierwszego impulsu. Poprawienie czego szybko i naprdce, bez zastanowienia, e jak czynno wykonalimy nieprawidowo,nie zapobiegnie powtrzeniu tego bdu nastpnym razem.6 Kolejnym problemem, na ktry zwracaj uczniowie uwag ju na pocztku swoich zaj, jest powszechna tendencja do zaburzania symetrycznoci postawy, (problem czciowo ju poruszony), prowadzca do wkadania zwikszonego wysiku w utrzymywanie rwnowagi. To oczywiste, e im wicej wysiku zabiera nam utrzymanie pozycji pionowej (siedzcej czy stojcej), tym trudniej bdzie wykonywa jednoczenie zamierzon czynno. Niestety, przyzwyczajeni do wkadania nadmiernego wysiku w wikszo wykonywanych czynnoci, nie odczuwamy tego jako dodatkowe obcienie lecz jako normalny stan rzeczy.
6 U osoby ze sta tendencj do pochyej, zgarbionej postawy, reakcja natychmiastowego prostowania si w wyniku spojrzenia w lustro lub yczliwej uwagi kogo z boku, bdzie miaa krtkotrway charakter, dziaajcy raczej zniechcajco,poniewa niewygoda usilnego rozcigania nadmiernie skurczonych mini, przy nierwnomiernym rozoeniu ich pracy, bdzie wymagaa znacznego wysiku i powodowaa wyrany dyskomfort. Natomiast logiczne spojrzenie na ten problem pozwala zauway, e im bardziej wyprostowana i zrwnowaona, jest nasza postawa, im bardziej bezporednio przeciwstawiamy si cigricej nas w d sile grawitacji, tym mniej wysiku potrzeba na utrzymanie rwnowagi i mniejsza jest dodatkowa praca poszczeglnych mini.(Tak jak maszt, ktry najlepiej utrzymuje namiot, jeeli jest dobrze, prosto ustawiony.) W zwizku z tym znalezienie wygodnej wyprostowanej pozycji, naturalnej dla kadego z nas, jest tylko kwesti dania sobie czasu na poznanie wasnego organizmu i jego moliwoci.

Wysiek

27

Technika Alexandra

W wielu z nas istnieje gbokie przekonanie, e tylko zwikszony wysiek woony w dan czynno przyniesie lepszy efekt. A czsto pierwsz reakcj na niepowodzenie jest szybkie powtrzenie prby z wiksz energi i usilniejszym staraniem, bez zastanowienia,czy sposb, w jaki chcemy uzyska swj cel jest na pewno odpowiedni. Innym spostrzeeniem Alexandra, na ktre zwraca si uwag uczniom, jest podwiadoma potrzeba wewntrznego przygotowania si", na myl o wykonaniu drobnej nawet czynnoci. Gotowo ta przejawia si nie tyle w delikatnym pobudzeniu mini, ktre bd bray udzia w danym dziaaniu, lecz w do wyranym napiciu zarwno tych mini, jak i partii ciaa, ktrych praca w danej sytuacji nie jest wymagana.7 Niektrzy twierdz, e taka postawa jest wyrazem podwiadomych obaw, i nie poradzimy sobie z naoonym na nas zadaniem, e sytuacja okae si trudniejsza, ni przewidywalimy. Niestety, dotyczy to rwnie sytuacji prostych, znanych nam i wykonywanych dziesitki razy dziennie. Tego rodzaju gotowo do dziaania" powoduje, e w celu wykonania zamierzonej czynnoci musimy zaangaowa wysiek niemale podwjny; potrzebny najpierw do pokonania napicia gotowoci, a nastpnie dopiero do wykonania planowanego ruchu.Pokonujc napicie gotowoci zmuszamy do pracy misie, skurczony, ju pracujcy, tymczasem o wiele atwiej i efektywniej jest zaangaowa w ruch misie znajdujcy si w stanie spoczynku"^ penej swojej dugoci.8
Proponuj czytelnikowi, aby zaobserwowa widoczne zmiany pozycji ciaa i jego napicia u osb szykujcych si do wstania z pozycji siedzcej. (Np. osoba wysiadajca w tramwaju, lub go pragncy si poegna przed wyjciem.) Prawdopodobnie wielu z nas zauway,e mimo, i obserwowana osoba bdzie dya do przyjcia pozycji ciaa optymalnej dla zamierzonego ruchu, jednak napicia wprowadzane w utrzymanie tej czsto niezbyt wygodnej pozycji, bd znacznie utrudniay ostateczne jego wykonanie.
8 Kady moe przeledzi na wasnym przykadzie, w jaki sposb siga rk po drobny przedmiot znajdujcy si w odlegoci 40 cm. Sprbujmy wykonywa ten ruch bardzo powoli, aby mc zauway moliwie jak najwicej towarzyszcych mu napi i przyruchw. U wikszoci osb jedn z pierwszych reakcji bdzie podniesienie rki w sposb powodujcy kierowanie koci ramienia w stron stawu ramieniowego (zwrmy uwag na nadmierne unoszenie przy tym okcia). Tak jakbymy traktowali rk jako narzdzie,ktre naley dobrze chwyci, aby mc wykona nim ruch. Zauwamy,e tego rodzaju tendencja - wciskania" koci ramienia w staw (ramieniowy) - Zamiast zwiksza ruchomo stawu ogranicza jego mobilno. 7

Gotowo do dziaania, napicia gotowoci.

28

Przebieg zaj z techniki Alexandra

Docelowiczostwo"

Innym spostrzeeniem dotyczcym naszych nawykowych tendencji jest postawa, ktr Alexander okreli mianem docelowiczostwa"(ang. endgaining - denie do osigania ostatecznego celu). Zauway, e w penym popiechu yciu, koncentrujemy si przede wszystkim na swoim celu, na tym, aby osign, to co zaplanowalimy, czsto zatracajc przez to poczucie rzeczywistoci. W rezultacie myl o tym, co chcemy uzyska, uniemoliwia prawidowe okrelenie sposobu, za pomoc ktrego mona by to zrobi najlepiej i najsprawniej. Std przykadowe uruchamianie urzdze domowych na podstawie prb i bdw", poprzez przypadkowe naciskanie rnych naciskw i bez uprzedniego zapoznania si z instrukcj obsugi. Nadmierna myl o efekcie kocowym jest szczegln przeszkod w procesie uczenia si nowych umiejtnoci lub zdobywania wiedzy. (Tak popularne u nas uczenie si dla stopni, dla rodzicw czy w oczekiwaniu nagrody, bez zainteresowania przedmiotem). 9 Jak mona zauway samoobserwacja, jakiej oczekuje si od ucznia Alexandra nie sprowadza si do obserwowania samych tylko ruchw i czynnoci oraz sposobw ich wykonywania, istotne jest rwnie nasze emocjonalne podejcie do danej czynnoci, bo to ono w duym stopniu wpywa na ostateczny efekt zamierzenia.

Bdna interpretacja odczu (zaburzona priopriocepcja)

wiczenia obserwacji prowadzone podczas zaj grupowych zwracaj uwag na fakt, e do pewnego stopnia wszyscy, tak jak Alexander, nie moemy w peni polega na wasnych odczuciach,
9 Michael Gelb, amerykaski nauczyciel Techniki Alexandra w swej ksice Body Learning (Michael Gelb, Body Learning An Introduction to the Alexander Techniue, Aurum Press Limited 1981, London. Paperback edition 1983, str. 104) opisuje swoje obserwacje na temat uczenia si onglowania. Pierwszy kontakt z pikami i demonstracja ze strony nauczyciela wywouj ch opanowania tej umiejtnoci natychmiast. Najzrczniejsza osoba nie jest jednak w stanie doj do swobody onglowaniajeeli przede wszystkim koncentruje si na apaniu pieczek. Umiejtno sprawnego chwytania wszystkich rzucanych pieczek (cel kocowy) zostanie osignita dopiero wtedy, kiedy nauczymy si prawidowo je rzuca. Natomiast na czym polega prawidowy rzut, przekonamy si, kiedy przestajemy chwyta, usilnie i za wszelk cen, te pieczki, ktre nie wpadaj prosto w rk ...

29

Technika Alexandra

i\

Rys. 2. Badanie prawidowoci naszych odczu. Jeeli z zamknitymi oczyma przybierzemy zamierzon wczeniej pozycje, odbicie w lustrze pokae, czy jest ona zgodna z tym, co odczuwamy. 30

Przebieg zaj z techniki Alexandm

a przynajmniej na swojej ich interpretacji. wiczenie, ktre mog zaproponowa czytelnikowi polega na obserwowaniu swojej sylwetki przed lustrem. Chodzi o to, aby z zamknitymi oczyma ustawi rce w trzech rnych pozycjach (tak jak pokazuje rysunek 2) 1. Rce odwiedzione na zewntrz, tak e znajduj si na wysokoci ramion, 2. Rce odwiedzione na zewntrz tworz z tuowiem kt 45, 3. Rce odwiedzione na zewntrz, tak e przedrami znajduje si na wysokoci ramienia, a rka skierowana jest w gr, rwnolegle do tuowia. Za kadym razem po ustawieniu si zamknitymi oczyma podanej pozycji, otwieramy oczy i sprawdzamy zgodno naszych odczu z odbiciem w lustrze. U niektrych osb ich wewntrzne odczucie moe si pokrywa z rzeczywistoci, w wielu jednak przypadkach ustawienie rk bdzie przynajmniej czciowo niesymetryczne i nie w peni zgodne z tym, co nam si zdawao, kiedy oczy byy zamknite.10 Informacj dotyczc stanu naszego ciaa i ustawienia poszczeglnych jego czci w stosunku do siebie nazywamy priopriocepcj. Jej dane pochodz z nerww sensorycznych umieszczonych w stawach, miniach i cignach. Poniewa jednak rejestruj one przede wszystkim zachodzce zmiany, w zwizku z tym docierajce do nas informacje dotycz rnicy pomidzy stanem wyjciowym, a ostatecznym uoeniem ciaa i koczyn. Jeeli stanem wyjciowym jest znaczne napicie mini przedramienia i barku to zmiana tego napicia na skutek zmiany w pooeniu koczyny, okrelana stopniem wzrostu napicia mini w tym obszarze, bdzie niewielka w porwnaniu z rzeczywistym zakresem wykonanego ruchu. Inaczej mwic: przy notorycznych napiciach mini, ruch musi by bardzo wyrany, abymy byli w stanie go poczu. Dopiero uwiadomienie sobie faktu, e odczucia i nasza ich interpretacja nie zawsze s zgodne z rzeczywistoci, pozwoli nam zrozumie, e to co wydaje si prawidowe i normalne, nie
10 wiczenie to zapoyczyam z ksiki Glen Park The Art of Change - A New Approach to The Alexander Technique, Ashgiwe Press Ltd. Bath 1989, str. 38-40.

31

Technika Alexandra

musi takie by. A decyzja o wprowadzeniu u siebie zmian na lepsze moe pocztkowo prowadzi do dziwnego uczucia nieprawidowoci.11

Odchylanie gowy do tyu

Jednym z kolejnych wicze na obserwowanie siebie i swoich reakcji s prby wykonywania rnych codziennych czynnoci bez nadmiernego napinania mini szyi i odchylania gowy do tyu.Uczestnicy zaj grupowych mog, obserwujc si nawzajem, porwnywa rne sposoby siadania i wstawania z krzesa, sigania po dowolny przedmiot, chodzenia, woania kogo. Mimo, e kady wykonuje te czynnoci w charakterystyczny dla siebie sposb, powszechne jest nadmierne napinanie przy tym szyi i odchylanie gowy do tyu. Tylko bardzo niewiele osb jest w stanie utrzyma pen swobod gowy i szyi, a nieliczni, ktrym uda si wsta z krzesa nie wchodzc w omawiany niekorzystny schemat, czuj si bardzo dziwnie i niepewnie, cho zdumieni s jednoczenie atwoci i lekkoci ruchu. Zastanawiajce jest jednak, dlaczego drobny i powszechny nawyk odchylania gowy, ktry zreszt robi wraenie normalnego i naturalnego, ma tak istotne znaczenie? Jak pamitamy, by to jeden z pierwszych elementw zauwaonych przez Alexandra, przy czym stwierdzi on, e poprzez opanowanie tego nawyku, mona doprowadzi do powstrzymania dalszych niekorzystnych reakcji, jak skracanie caej sylwetki czy ucisk na krta... Obserwujc ten proces dokadniej, zauwaymy, e spostrzeenia Alexandra nie byy bezpodstawne. Nadmierne napicia w szyi powoduj utrat swobodnego balansu gowy na krgosupie szyjnym.W zwizku z tym podtrzymywana jest ona teraz kosztem zwikszonego i czsto nierwnomiernego napicia mini szyi, ktre z kolei przenoszone jest dalej na minie grzbietu. Nieprawidowo
1 ' Czsto, kiedy proponuj signiecie po co rk bez nadmiernego unoszenia w gr okcia lub schylenie si po dany przedmiot zginajc nogi w stawach (kostkowym, kolanowym, biodrowym),spotykam si ze zdaniami Ale tak nikt nie robi", albo Mnie jest wygodniej po swojemu". O wiele chtniej robimy co automatycznie,w znany nam sposb, nawet jeeli wymaga on wicej wysiku i pracy. Dlatego lekcje Alexandra s dla wielu osb powanym wyzwaniem, wymagaj bowiem gotowoci na chwilowe pozbawianie si poczucia bezpieczestwa i znajomoci przedmiotu, po to aby maymi krokami wchodzi w nowe, nieznane nam dotd obszary wasnych moliwoci.

32

Przebieg zaj z techniki Alexandra rozoona praca mini utrzymujcych krgosup utrudnia ich przeciwstawianie si sile grawitacji. W rezultacie nastpuje pogbienie naturalnych krzywizn krgosupa, powodujce nadmierny ucisk niektrych krgw i staww. W tej sytuacji nierwnomiernie rozoony ciar ciaa prowadzi do nadmiernego obcienia koczyn, a czsto rwnie i nieodpowiedniego ich ustawienia w stosunku do tuowia ... bdne koo niekorzystnych rezultatw zdaje si nie mie koca. Wspomnijmy tu jeszcze najistotniejszy problem: le rozdysponowana praca mini podtrzymujcych sylwetk, powodujc jej kurczenie si, szkodliwie wpywa na funkcjonowanie wszystkich

Rys. 3. A: Normalny", tj. najczciej spotykany sposb wstawania z krzesa i siadania z charakterystycznym odchylaniem gowy do tyu i kurczeniem sylwetki. B: Wstawanie i siadanie nie zaburzajce penej przestrzeni organizmu. organw. Pozbawia ich bowiem penej przestrzeni, niezbdnej do prawidowej pracy. Podstawowe czynnoci yciowe, jak oddychanie, trawienie, cyrkulacja krwi itd. odbywaj si, zwizku z tym mniej efektywnie i pod wpywem ustawicznego stresu. Wikszo z nas przyzwyczaja si z czasem do takiego stanu 33

Technika Alexandra

i uwaa to za normalny i prawidowy sposb funkcjonowania organizmu. Powstajce czasami niedomagania lub dolegliwoci uciskanych organw traktujemy jako problemy miejscowe, zwizane z lokalnymi zmianami w tych wanie organach, a nie z zaburzonym funkcjonowaniem, caego systemu.

Odruch strachu (szoku)

Niektrzy pasjonaci Techniki Alexandra - naukowcy, lekarze - usiujcy znale podstawy naukowe dla tej metody stworzonej wycznie w drodze dowiadczenia, porwnywali omawian wyej postaw, czy raczej jej pogarszanie si, do badanego i opisywanego w latach trzydziestych odruchu szoku (strachu).12 Istniej pewne charakterystyczne elementy postawy przybieranej w reakcji na stres lub szok. S to: 1. napinanie mini szyi, czsto poczone z kurczeniem tylnych mini szyi i odchylaniem gowy do tyu 2. uniesienie barkw, i chowanie w nie gowy 3. usztywnienie tuowia, ktremu czsto towarzyszy wstrzymywanie oddechu sztywnienie ramion i uginanie ng. Nie wszystkie te elementy pojawiaj si jednoczenie. Reakcja rozpoczyna si zawsze od napinania szyi i ruchu gowy, stopniowo przechodzc w d i w cigu okoo p minuty obejmujc cae ciao. Oczywicie intensywno reakcji zaley od intensyw noci bodca i czsto, gdy impuls jest stosunkowo may, ogranicza si do samego tylko ruchu gowy i szyi .

12 Odruch szoku opisany zosta w nastpujcych publikacjach: 1. Landis C, Hunt W. The startle pattern." New York Farrar and Rinehart, 1939. 2. Jones F.P., Kennedy J.L. An electromyographic techniue for recording the startle pattern. "Journal of Psychology," 1951, 32, 63-68.

34

Przebieg zaj z techniki Alexandra

Rys. 4. Elementy charakterystyczne dla odruchu strachu: napinanie szyi, kulenie ramion i chowanie w nie gowy, usztywnienie tuowia...

Problem ten bada szerzej profesor F. P. Jones na Uniwersytecie Tufts w USA, (bdcy jednoczenie nauczycielem Alexandra), zwrci on uwag na fakt, e w znacznie mniejszym stopniu, podobna reakcja widoczna jest w momencie jakiegokolwiek stresu,podniecenia, gotowoci do dziaania, zmczenia czy cierpienia. Zauway on jeszcze jedn ciekaw analogi a mianowicie, e pochya sylwetka starzejcych si osb w duym stopniu przypomina rne stadia reakcji na stres. Moe wic wraz z upywajcymi latami przegrywamy nie tyle ze swoim wiekiem czy cignc nas w d si grawitacji, ile z wasnym strachem i obawami?
35

Technika Alexandra

Tendencj do odchylania gowy do tyu mona do pewnego stopnia tumaczy budow anatomiczn czaszki. Jej cz twarzowa jest znacznie wiksza, a wic i cisza, od tylnej. W tej sytuacji, aby utrzyma gow w pozycji pionowej musimy szczeglnie intensywnie angaowa tylne minie szyi. ( Zwrmy uwag, e osobie, ktra zasypia w pozycji pionowej gowa opada do przodu.) By moe stres, zmczenie, zaangaowanie w prac lub inne emocje mobilizujce do dziaania prowadz do podwiadomej potrzeby zapewnienia sobie, aby gowa (nawet przy duym zmczeniu) nie opadaa nam w d. Zauwamy, e opisany powyej schemat reakcji na szok wydaje si zrozumiay w sytuacji naszych pra-pra-przodkw. W obliczu niebezpieczestwa korzystnie byo znale si jak najbliej podoa. Trudno jednak powiedzie, czy zawsze odruch ten korzystny jest w naszych czasach, kiedy stres ma charakter raczej psychiczny, a bezporednie fizyczne zagroenie ma miejsce stosunkowo rzadko.

Rys 5. ...Moe wic wraz z upywajcymi latami przegrywamy nie tyle ze swoim wiekiem czy cignc nas w d si grawitacji, ile z wasnym strachem i obawami ?... 36

Przebieg zaj z techniki Alexandm

RODEK CIKOCI

PUNKT OSADZENIA CZASZKI STAWIE SZCZYTOWO-POTYLICZNYM

Rys. 6. Budowa anatomiczna czaszki. ...Jej cz twarzowa jest znacznie wiksza, a wic i cisza, ni cz tylna. W tej sytuacji, aby utrzyma gow w pozycji pionowej musimy szczeglnie intensywnie angaowa tylne minie szyi...

Podstawowa kontrola
Z tego wzgldu wiadome niepoddawanie si niekorzystnym schematom, jakie jestemy w stanie osign dziki utrzymaniu podstawowej kontroli organizmu, okazuje si bardzo wan umiejtnoci. Jak pamitamy, Alexander doszed do wniosku, e odpowiednia wzajemna relacja gowy w stosunku do szyi i pozostaych czci krgosupa, zachowywana przy wykonywaniu najrniejszych czynnoci,gwarantuje sprawno i efektywno dziaania. Przede wszystkim umoliwia to utrzymanie penej prze37

Technika Alexandra

strzeni naszego organizmu i nie ogranicza moliwoci funkcjonowania poszczeglnych organw. O istocie omawianej relacji (gowa - szyja - grzbiet) moe wiadczy fakt, e rozwj mini tych wanie obszarw warunkuje dalsze moliwoci ruchowe dziecka. Pierwsze ruchy niemowlcia jak ssanie, zaciskanie pistek itd. maj charakter odruchw. Pocztkowe ruchy koczyn s nieskoordynowane. Pierw-

Rys. 7. Naturalne dziaanie podstawowej kontroli u maego dziecka.

szym wiadomym dziaaniem niemowlcia angaujcym prac jego mini jest denie do utrzymania rwnowagi gowy na szyi, w chwili kiedy jest trzymane w pozycji pionowej. To wanie minie szyi musz jako pierwsze zacz pracowa, reagujc 38

Przebieg zaj z techniki Alexandra

odpowiednio do ustawienia gowy w stosunku do siy grawitacji. I dopiero po odpowiednim ich uksztatowaniu przychodzi pora na rozwj mini grzbietu (dziecko powoli zaczyna wykorzystywa podawan mu rk, aby podnie si do pozycji siedzcej). Wraz ze stopniowym wzmacnianiem si mini grzbietu ruchy rk staj si coraz bardziej skoordynowane.Ostateczne uksztatowanie si tego wanie pasa miniowego (gowa - szyja - grzbiet) warunkuje moliwo dalszego rozwoju ruchowego (raczkowanie, podnoszenie si do pozycji stojcej,pierwsze kroki) dziecka. Rol podstawowej kontroli w swobodnym utrzymywaniu postawy pionowej mona rozpatrywa w jeszcze jednym aspekcie. Przejcie naszego mapiego przodka od postawy cztero- do dwunonej, umoliwio mu lepsze wykorzystanie rk. Z chwil kiedy przestay one odgrywa rol filarw podtrzymujcych ciar ciaa, wspodpowiedzialnych za utrzymanie rwnowagi, mogy zacz by wykorzystywane do ruchw bardziej precyzyjnych. Niestety, do tej pory istnieje w nas tendencja do wykorzystywania napi w ramionach i barkach w celu podtrzymania zaburzonej rwnowagi. Jeeli dziki utrzymaniu podstawowej kontroli umiemy zachowywa rwnowag swojej postawy przy optymalnym rozoeniu pracy krgosupa i ng, odcione rce mog swobodnie wykonywa szereg precyzyjnych czynnoci, do jakich s zdolne.

39

4. Rola nauczyciela
Omawiane w poprzednim rozdziale aspekty pracy samodzielnej ukazuj, na co zwraca si uwag podczas zaj z Techniki Alexandra. Pozostaje pytanie, w jaki sposb mona rzeczywicie doprowadzi do zmian, o ktre nam chodzi; w jaki sposb Technika dziaa i dociera do ucznia? Tutaj naley zwrci uwag na rol nauczyciela. Wypracowane przez Alexandra zasady i kierunki, majce na celu mylowe ukierunkowanie pracy poszczeglnych partii ciaa podczas wykonywania danej czynnoci, wydaway si zrozumiae dla niego, ktry spdzi kilka lat na poznawaniu reakcji swojego organizmu. Dla przecitnego czytelnika omawiane dotd aspekty Techniki mog przemawia swoj logik, jake jednak trudne s do zastosowania w praktyce. Nawyki, ktre teraz zauwaamy troch wyraniej i czsto okrelamy jako nieprawidowe, stanowi przecie podstaw wielu naszych dziaa i nie tak atwo je wyeliminowa (s tak gboko zakodowane w naszych sposobach wykonywania pewnych czynnoci lub konkretnych reakcjach, e nie potrafimy ich unikn). Pomoc odpowiednio przygotowanego nauczyciela znacznie uatwia i przypiesza prac.

Lekcja Aleksandra
Podczas 30-45 minutowych lekcji nauczyciel prowadzi nas przez szereg prostych, codziennych ruchw jak siadanie i wstawanie
13 Instruktorzy Techniki Alexandra przechodz intensywny trzyletni kurs dla nauczycieli. Kursy takie prowadzone s przez uczniw Alexandra przeszkolonych jeszcze bezporednio przez samego mistrza, w celu kontynuowania jego pracy lub przez ich dugoletnich nastpcw. Odpowiednio wysoki poziom kursw i szk je prowadzcych, gwarantowany jest i na bieco kontrolowany przez Stowarzyszenia Nauczycieli Techniki Alexandra dziaajce w wielu krajach wiata. Adresy Stowarzysze Techniki Alexandra w wiecie podane s na kocu.

40

Rola nauczyciela

z krzesa, unoszenie lub wyciganie rki, chodzenie, mwienie. Rola ucznia polega na stosowaniu si do zasad opracowanych przez Alexandra, to jest: powstrzymaniu pierwszej reakcji na myl o wykonaniu danej czynnoci (po to, by nie robi tego w swj stary, nawykowy sposb) i pozwoleniu, by nauczyciel zrobi to z nami inaczej. na nadawaniu sobie odpowiednich kierunkw, utrzymujcych podstawow kontrol organizmu i wspomagajcych sprawne wykonanie danej czynnoci. Umiejtny dotyk nauczyciela umoliwia wprowadzenie nowych odczu,kiedy znany ruch lub czynno wykonujemy inaczej, ze znacznie mniejszym wysikiem i angaujc w to tylko niezbdne w tym przypadku minie. Doznania fizyczne, jakie towarzysz mylowemu ukierunkowaniu si, nadaj wprowadzanym mylom nowe, nieznane dotd znaczenie. Okazuje si, e szyja moe by swobodna, plecy mog si wydua i rozszerza, a stopy sta na ziemi mocniej,ni kiedykolwiek dotd. Powtarzajce si dowiadczanie nowych dozna kinestetycznych umoliwione poprzez dotyk i sugestie nauczyciela, ma na celu tworzenie si nowej wiadomoci ciaa". To ono zapamituje z czasem, e istniej inne, atwiejsze sposoby wykonywania pewnych ruchw i czynnoci. Wkrtce, dziki umiejtnociom nabytym podczas lekcji, jestemy w stanie doprowadzi do wiadomego przywracania tych dozna na co dzie. Zawsze poprzez powstrzymanie starej reakcji i wprowadzenie odpowiednich kierunkw mylowych... Okazuje si wtedy, e swoboda i lekko ruchu, poznane na zajciach, nie ograniczaj si tylko do momentu pracy z nauczycielem, lecz mog by przenoszone do naszego dnia codziennego i uzyskiwane w praktycznie kadej sytuacji.

41

Technika Alexandra

Czstotliwo zaj
Oczywicie proces zapamitywania nowych dozna jest kwesti czasu. Pocztkowo o wiele wygodniej i bezpieczniej jest wraca do znanych nam starych schematw, mimo i wiemy ju, e nie s najlepsze. Dlatego czste powtarzanie nowych dowiadcze w pierwszym okresie pracy odgrywa bardzo wan rol. Uczniom rozpoczynajcym zajcia z Techniki Alexandra zaleca si, aby ich pierwsze lekcje nie byy zbytnio rozoone w czasie. Niektrzy uczniowie Alexandra musieli przychodzi na zajcia 6 razy w tygodniu przez 3-5 tygodni. Obecnie taka czstotliwo lekcji rzadko jest moliwa a, w zalenoci od stanu i otwartoci ucznia, zajcia raz w tygodniu mog przynosi rwnie zadawalajce efekty,jednak czsto w pocztkowym okresie pracy korzystniejsze okazuj si bardziej intensywne spotkania (dwa do czterech razy tygodniowo). Obok intensywnoci zaj z nauczycielem, du rol odgrywa wiadomy powrt ucznia, w cigu dnia, do tego co pozna podczas lekcji. Jedynym zalecanym pocztkowo wiczeniem jest pozycja aktywnego wypoczynku", czciowo poznana podczas lekcji, przy pracy na stole.

Praca na stole
Nie wszyscy instruktorzy stosuj t metod pracy, wychodzc z zaoenia, e lekcja z nauczycielem powinna by skierowana na przyswojenie uczniowi nowych elementw ruchowych, uczc swobody w aktywnoci, a nie w bezruchu. Jednake w naszym coraz intensywniejszym i penym napi yciu, niewiele osb posiada umiejtno szybkiego powrotu do stanu rozlunienia po okresie stresw. Wnoszc na zajcia baga napi z caego dnia nie zawsze s w stanie przyj wszystko, co proponuje nauczyciel. Dlatego 10 minut leenia na stole, kiedy nauczyciel inicjuje w nas wyduanie si i rozprzestrzenianie caego ciaa, znacznie pomaga w dalszej pracy. Uczestnictwo ucznia w pracy na stole ma charakter pasywny. Dla wielu osb w pocztkowym etapie pracy jest to jedyny moment kiedy s w stanie nie pomaga", nie reagowa
42

Rola nauczyciela

na ch podniesienia rki lub opuszczenia nogi w momencie kiedy zauwaaj, e zamierza to zrobi nauczyciel. Pozwolenie nauczycielowi, aby za nas wykonywa dany ruch prowadzi do uwiadomienia sobie, ile zbdnych napi wprowadzamy zwykle do swoich dziaa.

Pozycja aktywnego wypoczynku"

Codzienne leenie na pododze, w pozycji znanej z pracy na stole niezbdne jest dla utrwalenia nowych dozna poznawanych podczas lekcji. Dokadny opis tego wiczenia ma na celuumoliwienie stosowania go przez osoby, ktrym do tej pory Technika Alexandra nie bya znana. Jest to pozycja na wznak" z gow opart na ksikach i kolanami uniesionymi do gry.

Rys. 8. Pozycja aktywnego wypoczynku". Oparcie dla gowy potrzebne jest, aby umoliwi odcienie krgosupa szyjnego oraz polunienie i wyduenie skurczonych tylnych mini szyi. Najlepiej stosowa w tym celu kilka ksiek w mikkiej okadce, ale nie mikkich podgwkw, ktre poddaj si ciarowi gowy i naciskowi spitych mini szyi.
43

Technika Alexandra Donie spoczywajce na kolcach biodrowych i okcie odsunite moliwie jak najdalej tuowia maj wspomaga otwieranie si"klatki piersiowej i zapobiega czstej tendencji do kulenia i kurczenia ramion. Nogi z kolanami uniesionymi do gry umoliwiaj lepszy kontakt krgosupa ldwiowego z podog. Stopy przylegajce do podoa,rozstawione s mniej wicej na szeroko bioder, umoliwiajc w ten sposb rwnomierne rozoenie pracy mini ng. Leenie w tej pozycji ma mie charakter aktywnego wypoczynku. Nie chodzi tu o oklapnicie, czy oddanie si cakowitemu relaksowi,lecz o wiadome skierowanie myli w stron polunienia niepotrzebnych napi. Dobrze wic, aby oczy pozostaway otwarte, a wzrok padajcy na przedmioty wok przypomina nam gdzie jestemy i co robimy. Uwag naley zwraca w stron wasnego ciaa, mini, odlegoci pomidzy stawami. Podczas leenia zaleca si mylowe nadawanie sobie kierunkw,oznaczonych na rysunku strzakami, a znanych rwnie z lekcji szyja swobodna gowa do przodu i do gry (w pozycji poziomej bdzie to gowa do przodu i w kierunku od tuowia") plecy wyduaj si i rozszerzaj Niektrym osobom pomagaj wizualizacje, np. wyobraanie sobie, e gowa jest pik plaow unoszc si na wodzie i odpywa od tuowia,lub e klatka piersiowa umiecha si. Zaleca si odpoczynek w takiej pozycji przynajmniej raz dziennie przez 10-15 minut (ale nie wicej ni 20 minut, aby nie doprowadzi do zastygnicia" w bezruchu). Poniewa wiele osb nie potrafi znale nawet 10 minut w swym penym zaj dniu i w zwizku z tym czsto zapomina lub odkada na potem" to wiczenie, warto stosowa je regularnie np. rano lub po powrocie z pracy, czy te wieczorem przed snem. Pocztkowo wane jest wejcie w nawyk" nowego sposobu odpoczywania i korzystne s nawet 3-4 minuty leenia na pododze, poczone z rozmow przez telefon lub suchaniem radia.
44

Rola nauczyciela

Ten sposb leenia na pododze ma na celu uwiadomienie uczniowi, ju po pierwszych zajciach, e do pewnego stopnia sam moe przywrci sobie zdolno doznawania swobody i penej przestrzeni ciaa poznawanych podczas lekcji. Czytelnikom proponuj indywidualn eksploracj zalet tego rodzaju odpoczynku. Warto sprbowa pooy si tak, kiedy poczujemy zmczenie, brak energii lub powrt nkajcych nas od jakiego czasu blw (mam na myli drobne problemy, z ktrymi nauczylimy si y lub chwilowe niedomagania.) Zwrmy uwag, e czsto odczuwajc bl czy dolegliwo jakiego organu lub miejsca, kulimy si lub ciskamy, ograniczajc jeszcze bardziej jego przestrze. Moe pozwolenie sobie na chwil spokoju, na oparcie,jakie daje naszemu krgosupowi podoga, umoliwi szybsz regeneracj si dziki penej przestrzeni i swobodzie funkcjonowania poszczeglnych organw? S osoby, ktrym par minut leenia na pododze" pozwala odzyska wewntrzn rwnowag i spokj umysu. Twarda podoga nie poddaje si powstajcym w nas w chwilach silnych emocji napiciom i przykurczom mini, nie podtrzymuje ich wic, a tym bardziej nie generuje, co zdarza si czsto kiedy poddajemy si uczuciom, jakie nami zawadny. ( Typowe schematy mylowe to: bo mi si zawsze nie udaje", bo z moim szefem nigdy nie mona si dogada"... ) Jako pozycja neutralna", to znaczy nie wspomagajca uzewntrzniania adnych konkretnych emocji, pozycja ta umoliwia nam pozostanie z tymi 14 mylami i uczuciami, ktre s z nami TU I TERAZ Oprcz samego leenia wane jest rwnie, jak z tej pozycji wstajemy. Popieszne zerwnie si do przodu, sposb nawykowo stosowany przez wikszo z nas, natychmiast niszczy efekty caego odpoczynku. Minie, ktre wreszcie uzyskay sw optymaln dugo, cigaj si i kurcz pokonujc si grawitacji, aby podnie nas do pionu. Proponowany przez instruktora sposb wstawania poprzez okrcenie si na bok do pozycji na czworaka" nie musi wcale trwa duej, a z pewnoci nie obcia nadmiernie krgosupa i umoliwia utrzymanie przez jaki czas wyduonych mini i peniejszej przestrzeni swojego ciaa uzyskanych podczas leenia.

Zwrmy uwag, e lec w omawiany sposb nie jestemy w stanie, ani gono mia sie, ani szlocha.

14

45

Technika Alexandra

Rys. 9. Wstawanie z pozycji aktywnego wypoczynku" poprzez okrcenie si na bok, majce na celu utrzymanie uzyskanej poprzez leenie, swobody i penej przestrzeni ciaa.
46

Rola nauczyciela

Zainteresowanie technik
Wiele osb zainteresowanych Technik Alexandra obawia si, e ich wiek, a wic i dugie lata powtarzania nieprawidowych nawykw, uniemoliwia nauczenie si czego nowego, a tym bardziej zmian gboko zakorzenionych schematw. Jednak na swobod i lekko nigdy nie jest za pno. Nasz organizm do koca ycia ma zakodowan w sobie potrzeb poszukiwania i przyjmowania nowych, atwiejszych drg i sposobw dziaania, chtnie te godzi si na ograniczanie wkadanego wysiku. Znany dramaturg George Bernard Shaw w wieku 80 lat odby kurs 40 lekcji Alexandra i przez kolejne 14 lat swojego ycia szeroko propagowa zalety Techniki. Tak jak nieograniczony jest zakres wiekowy osb przychodzcych na lekcje Alexandra, tak samo rnorodne s krgi zawodowe i kulturowe, z ktrych pochodz oraz motywacje skaniajce ich do rozpoczcia lekcji. Jak pamitamy, pocztkowo najwiksze zainteresowanie wzbudzaa Technika w krgach teatralnych, wrd znajomych Alexandra. Od tego czasu ustabilizowaa ona swoj pozycj w koach artystycznych wielu krajw, a liczne uczelnie muzyczne, teatralne i baletowe prowadz zajcia z Techniki Alexandra w ramach obowizujcego studentw programu. Od pocztku interesowali si ni te i lekarze. Jeszcze w Australii Alexander znany by, jako specjalista uczcy prawidowego oddechu, poniewa w czasach kiedy jedn z najgroniejszych chorb bya grulica puc, jego Technika przynosia znaczn ulg przy trudnociach z oddychaniem. W dzisiejszych czasach do najbardziej rozpowszechnionych dolegliwoci nale ble krgosupa - i to one wanie skaniaj wiele osb do uczestnictwa w kursach Techniki Alexandra. Ostatnio coraz liczniejsz grup zainteresowanych Technik Alexandra stanowi osoby nie skarce si na adne konkretne problemy czy niedomagania. Chc jedynie rozwija swoje moliwoci - s otwarte na nowe metody samorozwoju i pragn pozna swe bdy i niedocignicia, aby mc je na bieco eliminowa.

47

5. Nie leczy, a jednak pomaga

Jak mona byo si przekona z poprzednich rozdziaw, Technika Alexandra nie jest metod uzdrawiania czy eliminacji problemw. Nie bez znaczenia jest okrelanie jej jako metody reedukacji. Uczy na nowo (bo s to umiejtnoci, ktre stopniowo, w cigu swego ycia utracilimy), takiego posugiwania si sob, dziki ktremu sami atwiej radzimy sobie ze swoimi dolegliwociami i problemami. W tym rozdziale pragn omwi moliwoci zastosowania Techniki, s to jednak tylko przykady, bo mimo e liczne, nie wyczerpuj szerokiego zakresu sytuacji, w jakich okazuje si ona pomocna.

Medycyna
Mimo e uwaa si, i Technika Alexandra nie leczy, jednak odgrywa ona pomocnicz rol w licznych przypadkach medycznych i na Zachodzie wielu lekarzy kieruje na jej zajcia swoich pacjentw.15 Dowiadczenia wielu lat wykazuj, e Technika Alexandra moe w znaczny sposb przyczyni si do poprawy stanu zdrowia chorego.Przede wszystkim pamitajmy jednak, e w stanach chorobowych,jej rola polega na niesieniu ulgi i zapobieganiu dalszemu szkodliwemu zachowaniu ucznia, ktry poprzez nieStosunkowo najlepiej jest to zorganizowane w Wielkiej Brytanii,gdzie Technika ma najdusze tradycje i poparcie k naukowych.Najwiksza prywatna firma ubezpieczeniowa BUPA zwraca koszty lekcji Alexandra, jeeli ucze zosta skierowany na nie przez lekarza. Zainteresowanych rol Techniki Alexandra w przypadkach medycznych odsyam do ciekawego opracowania napisanego przez lekarza medycyny, a jednoczenie instruktora Techniki Alexandra dr Wilfreda Barlowa. (Wilfred Barlow, The Alexander Principle, Victor Gollancz Ltd,London 1990).
15

48

Me leczy, a jednak pomaga

prawidowe posugiwanie si wasnym organizmem, pogarsza swj stan. Rysunki (umieszczone na str. 12) pomagaj uwiadomi sobie, w jaki sposb dugoletnie nawyki (zarwno dotyczce postawy w bezruchu, jak i w ruchu, czy tendencje do pewnych schematw zachowa) mog przyczynia si do pniejszych problemw i blw. W takich wanie przypadkach Technika Alexandra jest szczeglnie pomocna. Nierwnomierne rozoenie ciaru ciaa oraz tendencje do utrzymywania rwnowagi kosztem dodatkowej pracy wielu mini, prowadzi do nadmiernego obciania niektrych parti krgosupa i dodatkowego ucisku na krgi.

Ble krgosupa.

Rys.10. Dugotrwae nierwnomierne obcianie krgosupa i poszczeglnych krgw prowadzi do nadmiernego ucisku przechodzcych wok nerww, a moe rwnie powodowa tendencj do wysuwania si dyskw midzykrgowych.

Reedukacja sposobu posugiwania si sob przyczynia si do lepszej dystrybucji pracy poszczeglnych mini, zarwno w ruchu jak i w bezruchu, powodujc, e kad czynno wykonujemy z mniejszym wysikiem i nie nadwerajc przy tym krgosupa.
49

Technika Alexandra

Zdobywana podczas lekcji Alexandra umiejtno przywracania sobie podstawowej kontroli, umoliwia utrzymanie penej przestrzeni organizmu przy wykonywaniu rnych skomplikowanych czynnoci, a take w wielu sytuacjach stresowych. Rozcignicie staww midzykrgowych i zwizana z nimi peniejsza swoboda krgosupa zwikszaj jego elastyczno oraz eliminuj niebezpieczestwo przeciania go. Pod tym pojciem kryje si szereg bardzo rnych, przewlekych schorze i problemw w obrbie narzdw ruchu (atakujcych stawy,minie, koci). Przyczyny tych chorb s rnorodne i nieprawidowe posugiwanie si sob tkwi u podstaw tylko niektrych z nich, natomiast w wikszoci przypadkw powoduje ono dalsze pogbianie si choroby i utrudnia leczenie. Wemy jako przykad zwyrodnienie stawu biodrowego. Jednym z jego pierwszych symptomw jest zwenie szpary stawowej. Powoduje to zmniejszenie odlegoci od biodra do ziemi. W zwizku z tym nierwnomiernie rozoony ciar ciaa bdzie powodowa wiksze obcienie chorego biodra, a w dalszej kolejnoci staww kolanowego i skokowego. Nadwerany staw staje si jeszcze bardziej cinity, powodujc dalsze pozorne skrcenie" koczyny i kolejny wzrost obcienia chorego miejsca... bdne koo zamyka si. Dochodzi do tego usilne pragnienie poradzenia sobie z problemem.Najczciej staramy si wtedy rozrusza" chore miejsce, jednak u wikszoci osb nawet pozornie swobodny ruch koczyn powoduje ciskanie" zwizanych z ruchem staww, (por. wiczenie na siganie rk po przedmiot, str. 28) A wic kada prba rozruszania" chorego miejsca bdzie polegaa na jeszcze 16 wikszym nadweraniu go. Problemy oddechowe. Wspomniane wczeniej stosowanie Techniki Alexandra przy problemach z oddychaniem aktualne jest i dzi. Jedn z czstych przyczyn decydowania si na lekcje s schorzenia drg oddecho16 Jednym z pierwszych wicze wprowadzanych podczas lekcji Alexandra jest uczenie si wyduania mini ud przy wstawaniu i siadaniu. Przewaajc tendencj przy wstawaniu z krzesa lub siadaniu na jest kurczenie mini uda w stron biodra. To logiczne, e zmniejszona przestrze stawu biodrowego ogranicza wtedy pene moliwoci ruchowe.

Choroby reumatyczne.

50

Nie leczy, a jednak pomaga

wych. Oczywicie i tutaj rne ich rodzaje i przyczyny powoduj, e aden nauczyciel nie gwarantuje cakowitego wyleczenia. Jednak dla wielu osb poprawa sposobu posugiwania si sob, (uruchomienie klatki piersiowej, przewanie w takich przypadkach nadmiernie usztywnionej), przynosi znaczn ulg oraz wyranie zmniejsza czstotliwo i si atakw. Wana jest rwnie nowa umiejtno radzenia sobie z napadami dusznoci. Obawa przed brakiem powietrza skania chorego do usilnego starania si, aby nabra oddech. Usztywniona klatka piersiowa, znieruchomiaa jeszcze bardziej na skutek stresu i niepokoju (por. odruch szoku) uniemoliwia swobod wdechu. Umiejtno powstrzymania pierwszej reakcji - paniki - zareagowanie w logicznie korzystniejszy sposb, poprzez zrobienie najpierw wydechu, okazuje si czsto bardzo pomocne. Polunienie mini klatki piersiowej, jakie nastpuje w toku serii lekcji Alexandra, umoliwia peniejszy wydech i powoduje, e powstajca w ten sposb prnia w pucach wymusza"niejako swobodny, naturalny wdech, na skutek wyrwnywania si rnicy cinie. Zwrmy uwag na uczucia i emocje, jakie dominuj w codziennym yciu kadego z nas. Zacznijmy od popiechu, ktry czsto towarzyszy nam niemal od rana do wieczora, najczciej bowiem nie starcza czasu na wszystko, co zaplanowalimy. Mamy duo niepewnoci i obaw co do podejmowanych decyzji i wykonywanych na bieco czynnoci. Nie brak w cigu dnia zoci, zdenerwowania czy irytacji, poniewa zawsze okolicznoci zewntrzne potrafi przeszkodzi naszym planom. Jeeli zastanowimy si, w jaki sposb uczucia te odzwierciedlane s przez ciao, zwrcimy uwag na charakterystyczn cech - wszystkie prowadz do nadmiernych napi miniowych, kurczenia si postawy, a w zwizku z tym zmniejszania przestrzeni naszego ciaa. Nic dziwnego, e utrudniona jest wtedy praca wielu organw wewntrznych, co niekorzystnie wpywa na funkcjonowanie caych systemw. Ostatnio o coraz wikszej iloci problemw mwi si, e maj podoe psychosomatyczne. Wymienimy tu tylko niektre przykady. Wraz z popraw posugiwania si wasnym organizmem i przywrceniem swobody oddychania, wyranie obnia si, a czsto normalizuje nadcinienie ttnicze. Zwizane jest to z fak51

Choroby psychosomatyczne.

Technika Alexandra

tem, e wikszoci problemw z kreniem towarzyszy due napicie nerwowe,podekscytowanie lub przemczenie. Zwaywszy, e wikszo naczy krwiononych otoczona jest lub wrcz przechodzi przez minie,logicznym jest, e przeduajce si nadmierne napicie mini utrudnia przepyw krwi, a przywrcenie rwnowagi psychofizycznej bdzie sprzyjao agodzeniu tego rodzaju problemw. Rwnie w przypadku wielu dolegliwoci ukadu pokarmowego,(np.choroby wrzodowe, ble spastyczne jelita grubego,zaparcia), swoboda posugiwania si sob, powrt spokoju i rwnowagi przynosi du pomoc. Wystarczy zauway, jak powszechne jest kulenie, kurczenie si czy ciskanie sylwetki, znacznie ograniczajce przestrze niezbdn dla prawidowej pracy odpowiednich organw.

Rys. 11. ciskanie bolcego odka z pewnoci nie sprzyja opanowaniu problemu. 52

Me leczy, a jednak pomaga

Wiele osb przychodzi na lekcje Alexandra w nadziei, e oka si one pomoc na uciliwe migreny, ble gowy i inne nerwoble.Umiejtno radzenia sobie z tendencj do nadmiernego napinania mini szyi odgrywa w takich przypadkach kluczow rol i czsto pomaga w opanowaniu przykrych dolegliwoci. Du rol odgrywa tu rwnie umiejtno nie poddawania si panice i zastpienie odruchu strachu utrzymywan na bieco podstawow kontrol organizmu. Zapewnienie wikszej przestrzeni nadmiernie kurczonym organom przynosi znaczn ulg, czasem prowadzc nawet do zaniku blu. Lekcje Techniki Alexnadra uczc dawania sobie uamka sekundy (powstrzymanie), zanim zareagujemy na ch do dziaania (w sposb optymalny w danej sytuacji), prowadz nie tylko do lepszego posugiwania si swoim organizmem, a wic i efektywnoci dziaa, powoduj rwnie, e nabieramy pewnego dystansu do ycia i sytuacji wok, dziki czemu drobne utrudnienia czy niepowodzenia nie s w stanie zaburzy swobodnego funkcjonowania organizmu i dobrego samopoczucia.

Rehabilitacja
Coraz wiksze, osignicia medycyny, (specjalistyczna aparatura i cigy rozwj nowoczesnych metod pracy) znacznie zmniejszaj liczb osb zdanych na wzek inwalidzki na skutek wypadkw lub w wyniku powika chorobowych. Jednake mimo szerokich moliwoci stosowanych obecnie metod, wiele osb do koca ycia musi radzi sobie ze swoim kalectwem. Okazuje si, e i tutaj Technika Alexandra moe si okaza dalece korzystna. W przypadku wielu rekonwalescentw (osb po przebytych wypadkach, cikich chorobach) przychodzi taki moment, kiedy po intensywnych zabiegach i wiczeniach rehabilitacyjnych wydaje si, e wicej ju zrobi nie mona. Pozostaje pogodzi si z wasnym kalectwem lub uomnoci i jako z nimi dalej y. Takie pogodzenie si, do pewnego stopnia niezbdne, czsto staje si jednak pewnego rodzaju rezygnacj. Zdarza si, e nowe problemy i niedomagania, powstae znacznie pniej, kadziemy na karb dawnej choroby, inwalidztwa czy mniejszej sprawnoci organizmu.Godzimy si wtedy na kolejne niewygody czy ble, z gry decydujc, e nie ma na nie rady.
53

Technika Alexandra

Technika Alexandra nie wyduy skrconej na skutek wypadku koczyny, ale nauczy takiego posugiwania si sob, aby czciowa uomno nie zakcaa prawidowego funkcjonowania organizmu jako caoci. Ma on wprawdzie olbrzymie zdolnoci przystosowawcze,chodzi jednak o to, aby nie przystosowywa si do nadmiernego wysiku czy blu spowodowanego nieprawidowym posugiwaniem si mniej sprawn nog czy rk. Nie zaburzone funkcjonowanie organizmu moe zainicjowa dalsze moliwoci regeneracyjne chorego organu, a przynajmniej spowodowa, e bdzie on przysparza nam coraz mniej problemw.

Psychologia, psychoterapia
Omawiajc przydatno Techniki Alexandra w przypadkach medycznych nie uwzgldniamy nerwic, depresji i rnego rodzaju zaburze osobowoci. Technika Alexandra nie zastpi sesji u dobrego psychoterapeuty, ani rodkw psychotropowych, kiedy s one niezbdne. Okazuje si jednak bardzo pomocna w leczeniu ju prowadzonym lub w przypadkach, kiedy dana osoba nie decyduje si na potrzebn jej pomoc. Lekcje Techniki Alexandra pozwalaj przerwa bdne koo psychika - ciao - psychika... Poprzez prac nad wiadomym posugiwaniem si sob ucze jest w stanie coraz czciej przywraca sobie neutraln postaw fizyczn, ktra nie bdzie podtrzymywa, a tym bardziej wzmacnia, nkajcych go uczu i emocji. W lepszym kontakcie ze sob i przy wikszej swobodzie wasnego ciaa, atwiej jest uzewntrznia ( a przynajmniej uwiadamia sobie) uczucia i emocje w chwili, kiedy si one pojawiaj. A dziki umiejtnoci zapobiegania lub wychodzenia z czsto przyjmowanej przez siebie pozycji strachu", prdzej mona radzi sobie z pojawiajcymi si na bieco trudnociami. Korzystne jest rwnie uczszczanie na zajcia z Techniki Alexandra rwnolegle z odbywan psychoterapi. Zaostrzona umiejtno samoobserwacji i wiksza wiadomo ciaa sprzyjaj przeniesieniu osigni z sesji terapeutycznych do codziennego ycia.

54

Nie leczy, a jednak pomaga

Praca na scenie, zawody artystyczne

Szczeglnie korzystna okazuje si Technika w przypadkach osb,ktrych odpowiednia prezencja i moliwoci psychofizyczne wpywaj na jako wykonywanej pracy. Oprcz artystw mona tu wymieni sportowcw, politykw, spikerw,wykadowcw, nauczycieli. Pamitamy, e pewne niekorzystne nawyki niezauwaalne u jednej osoby, u innej mog prowadzi do rnego rodzaju problemw. Osoby, ktrych praca wymaga cigego uywania gosu, znacznie bardziej naraone bd na moliwo nadwerania go i dlatego koniecznym jest, aby umiay prawidowo si nim posugiwa. Szczeglnie trudne zadanie maj muzycy, u ktrych specyfika gry na wybranym instrumencie wymaga dostosowywania pozycji ciaa do potrzeb instrumentu, przy czym nie jest to wymogiem chwili, lecz wielu godzin wicze, prb i koncertw. W takim przypadku umiejtno swobodnego utrzymywania rwnowagi i rwnomierne rozoenie pracy mini podtrzymujcych dan pozycj,wpywa na moliwo uzyskania odpowiedniej koordynacji ruchw i na prawidowe funkcjonowanie organw odpowiedzialnych za jako gry. Naley jednoczenie pamita, e dopiero wiadomo panowania nad problemami natury technicznej umoliwia powicenie swojej uwagi artystycznej ekspresji i dalszym twrczym poszukiwaniom. W podobnej sytuacji znajduj si aktorzy, piewacy i tancerze,ktrych instrumentem pracy jest ich wasne ciao. To ono umoliwia ekspresj przekazywanych na scenie stanw i uczu. Kontakt z samym sob oraz swoboda ciaa s niezbdne w odbieraniu i wyraaniu zasugerowanych przez wyobrani aktora elementw ujawniajcych stan przedstawianej postaci. Praca z Technik Alexandra uczy powicania uwagi wielu elementom jednoczenie bez nadmiernego koncentrowania si na nich. Jest to umiejtno szczeglnie wana dla ludzi sceny, gdzie potrzeba koncentracji na wielu rnych aspektach gry musi i w parze z otwarciem si na spontaniczno i intuicyjn ekspresj uczu.

55

Technika Alexandra

Trema
Problem tremy i radzenia sobie z wasnymi obawami i niepewnoci wiadomie zdecydowaam si omwi w odrbnym paragrafie. Mimo, e dotyczy to szczeglnie osb wystpujcych publicznie, jednak w pewnym stopniu stanowi to problem niemale kadego. S osoby, ktre skar si na trudnoci z zabieraniem gosu w wikszym towarzystwie lub z wystpowaniem w swojej obronie w stosunkach prywatnych czy zawodowych. Trudno im poradzi sobie z symptomami zdenerwowania, ktre si wtedy pojawiaj. Technika Alexandra nie eliminuje kadego przypadku drenia gosu, uginania si kolan czy potliwoci rk. Uczy natomiast przywracania sobie optymalnej postawy psychofizycznej w stanach kryzysowych, kiedy trema i obawy mog prowadzi do jej zaburzenia. Symptomy zdenerwowania, ktre tak nam przeszkadzaj i obniaj efektywno naszych dziaa, maj na celu uwiadomienie sobie powagi sytuacji. Chodzi wic o to, aby prowadziy do odpowiedniej mobilizacji i do przyjcia postawy psychofizycznej najlepszej w danych warunkach. Lekcja Alexandra polega na czstej konfrontacji z wasnymi obawami. Dotyczy to wprawdzie teoretycznie bachych problemw,w rodzaju: Czy mog usi inaczej ?" Czy nie strac rwnowagi, jeeli nie bd napina tych mini ?", ale w rzeczywistoci chodzi tu o ustawiczne radzeniu sobie z symptomami odruchu strachu, jakie towarzysz wszystkim obawom. Okazuje si, e uzyskanie takiej umiejtnoci w sztucznych warunkach lekcji, przydaje si potem w codziennym yciu, gdzie stosowane jest z rwnym powodzeniem.

Edukacja - lepsze wykorzystanie swoich moliwoci

Mona si pokusi o przypuszczenie, e Technika Alexandra jest w stanie pomc kademu, w zalenoci od jego indywidualnych potrzeb. Nasz organizm jest narzdziem, ktrym posugujemy si, aby 56

Me leczy, a jednak pomaga

y. Czsto jednak uywamy go nie zupenie zgodnie z instrukcj obsugi. Dziki Technice stajemy si bardziej wiadomi szerokich moliwoci maszyny, ktr dysponujemy. A jednoczenie wyraniej zdajemy sobie spraw z tego, jak posugiwa si ni, aby dziaaa sprawnie, bez usterek i jak najduej.

57

Zakoczenie
Tekst ten pisany by z myl o przyszych uczestnikach moich warsztatw z Techniki Alexandra. Podczas zaj grupowych tego rodzaju, nacisk kadziony jest na wiczenia praktyczne i samodzieln prac uczestnikw pod kierunkiem instruktora.Intensywno zaj utrudnia chonicie duej iloci nowych informacji, korzystnym jest wic ograniczenie wtedy teorii do niezbdnego minimum. Z dowiadczenia wiem jednak, e podczas zaj praktycznych wicej s w stanie osign osoby, ktrym znane s ju podstawy i najwaniejsze idee, na jakich opiera si Technika. Mam rwnie nadziej, e i dla tych, ktrym pojcie Techniki Alexandra jest zupenie nie znane, i ktrzy nie zamierzaj rozwija swoich zainteresowa w tym kierunku, przedstawione tu zagadnienia mog okaza si interesujce i przydatne w radzeniu sobie z niektrymi problemami. Nie zdecydowaam si na umieszczenie w powyszym tekcie wikszej iloci wicze i zabaw, ktre umoliwiayby dalsz prac indywidualn, ale chciaam unikn nadania tej publikacji charakteru samouczka. Oczywicie w kadej spoecznoci znajduj si takie osoby, ktrym wasna praca przy pomocy dobrze napisanego podrcznika wystarcz aby nauczy si gry na instrumencie, wadania obcym jzykiem, czy prowadzenia samochodu.Jednake przecitny przedstawiciel naszej cywilizacji zaoszczdzi znacznie na czasie i energii korzystajc z pomocy dobrego nauczyciela. Dlatego tym osobom, ktrych pociga praca nad sob oferowana przez Technik Alexandra proponuj udzia w zajciach lub warsztatach TA prowadzonych na terenie Polski, czy te skontaktowanie si z ktrym ze Stowarzysze Nauczycieli Techniki Alexandra. Dziaaj one w wielu krajach Europy i innych kontynentw organizujc rnorodne formy pracy z Technik na caym wiecie. W dobie powrotu do natury i tradycyjnych sposobw ycia oraz chtniejszego zwracania si w stron starych kultur i filozo58

Zakoczenie

fii, Technika Alexandra moe wydawa si jeszcze jednym ze sposobw dochodzenia do peni swojego JA. Jest bardzo prawdopodobne, e wiele osb, w przekazanych tu mylach i ideach, odkryje elementy zawarte w innych, zgbianych przez nie filozofiach czy metodach.I tak powinno by. Wszystkie humanistyczne metody, powstae w trosce o czowieka, z myl o nim, jego potrzebach i problemach (oparte na jego sposobie mylenia), bd zawieray elementy podobne. D bowiem do tego samego celu - wszechstronnego rozwoju jednostki. Po okresie zainteresowania rnymi sposobami pomagania sobie,ostatecznie wybraam Technik Alexandra. Wikszo metod, ktre usiowaam pozna wydawao mi si ciekawe i warte zgbienia. Ale mimo, e niektrym z nich gotowa byam powici i przez jaki czas powicaam wiele czasu, zawsze pozostawao uczucie niedosytu i wiadomo ograniczonych moliwoci czowieka naszej kultury i cywilizacji. Wszystkich tych, ktrzy regularnie uprawiaj rne metody pracy nad sob (jak relaksacja, yoga, medytacja, sztuki walki) i przeznaczaj po kilka godzin tygodniowo, a czasem nawet dziennie na ich uprawianie, szczerze podziwiam i zachcam do kontynuowania tego sposobu ycia. Natomiast tym, ktrzy swoim brakiem czasu, intensywn prac i zbyt du iloci obowizkw, usprawiedliwiaj brak zainteresowania i chci do pracy nad sob, chc wspomnie, e istniej takie metody, jak Technika F.M. Alexandra, ktre po serii lekcji i do intensywnej pracy wprowadzaj nas na drog wiodc ku poprawianiu siebie i swojego ycia. Nie wymagajc czasochonnych wicze daj now wiadomo siebie", ktra na bieco przypomina o naszych potrzebach i moliwociach. Kady ma prawo wybra to, co jemu najbardziej odpowiada, warto jednak na co si zdecydowa !

59

Adresy Stowarzysze Nauczycieli Techniki Alexandra w wiecie

1) AUSTAT The Australian Society of Teachers of the Alexander Techniue Inc. PO Box 716 Darlinghurst, NSW 2010, Australia. 2) CANSTAT The Canadian Society of Teachers of the Alexander Techniue Box 502, Station E, Montreal, Quebec, H2T 3A9, Canada. 3) DFLAT Danish Society of Teachers of the Alexander Technique(Den Danske Forening af Laerere i F.M. Alexander Teknik) c/o Sandhojen 18, DK - 2720, Vanlose, Denmark. 4) GLAT Gesellschaft der Lehrer der F.M. Alexander Technik e.V.PO Box 1504, D6930 Eberbach/N. Germany 5) ISTAT The Israeli Society of Teachers of the Alexander Techniue c/o Nelken, 26 Radak Street, Jerusalem, Israel. 6) NASTAT The North American Society of Teachers of the Alexander Techniue: P.O. Box 3992 Champaign, IL 61826-3992, USA 7) Netherlands Society of Teachers of the Alexander Techniue Max Haverlaan 80, 1183 HN Amstelveen, The Netherlands. 8) STAT Society of Teachers of the Alexander Techniue; 10, London House, 266 Fulham Rd, London, SW 10 9EL, England. 9) SASTAT The South African Society of Teachers of the Alexander Techniue c/o 35 Thornhill Road, Rondebosch, Cape Town 7700, South Africa. 10) SVLAT Schweizerischer Verband der Lehrer der Alexander Technik Postfach, CH - Ziirich, Schweiz 60

Waniejsze publikacje na temat techniki Alexandra

1. F. Matthias Alexander, Man's Supreme Inheritance", Centerline Press, Long Beach, CA 2. F. Matthias Alexander, Constructive Consdous Control of the Individual", Centerline Press, Long Beach, CA, 3. F. Matthias Alexander, The Use of the Self", Centerline Press, Long Beach, CA, 4. F. Matthias Alexander, The Universal Constant in Living",Centerline Press, Long Beach, CA, 5. Wilfred Barlow, The Alexander Principle", Victor Gollancz Ltd, London, 6. Michael Gelb, Body Learning", Aurum Press Ltd. London, 7. Frank Pierce Jones, Body Awarness in Action", Schocken Books,New York, 8. Chris Stevens, Alexander Techniue", London, Macdonald Optima, 1987, 9. Alexander Techniue - The Essential writings of F.Matthias Alexander" edited by Edward Maisel, Shambhala Boston London 1986. 10. The Alexander Techniue" In Conversation with John Nichollsand Sean Carey, The Brighton Alexander Training Centre. 11. Judith Leibowitz Bili Connington, The Alexander Techniue", Harper Row Publishers, New York. 12. John Gray, Your Guide to the Alexander Techniue", Victor Gollancz Ltd, 1990.

61

Spis rysunkw
Rys. 1. Schematyczne rysunki postawy A: Postawa zgarbiona, oklapnita. B: Nadmierne trzymanie si prosto. C: Postawa prawidowa. Badanie prawidowoci naszych odczu. Jeeli z zamknitymi oczyma przybierzemy zamierzon wczeniej pozycj, odbicie w lustrze pokae, czy jest ona zgodna z tym, co odczuwamy. A: Normalny", tj. najczciej spotykany sposb wstawania z krzesa i siadania z charakterystycznym odchylaniem gowy do tyu i kurczeniem sylwetki. B: Wstawanie i siadanie nie zaburzajce penej przestrzeni organizmu. Elementy charakterystyczne dla odruchu strachu napinanie szyi, kulenie ramion i chowanie w nie gowy, usztywnienie tuowia... ...Moe wic wraz z upywajcymi latami przegrywamy nie tyle ze swoim wiekiem czy cignc nas w d si grawitacji, ile z wasnym strachem i obawami ?... Budowa anatomiczna czaszki. ...Jej cz twarzowa jest znacznie wiksza, a wic i cisza, ni cz tylna. W tej sytuacji, aby utrzyma gow w pozycji pionowej musimy szczeglnie intensywnie angaowa tylne minie szyi...

str. 12

Rys. 2.

str. 30

Rys. 3

str. 33

Rys. 4.

str. 35

Rys. 5.

str. 36

Rys. 6.

str. 37

62

Rys. 7. Rys. 8. Rys. 9.

Naturalne dziaanie podstawowej kontroli u maego dziecka. Pozycja aktywnego wypoczynku". Wstawanie z pozycji aktywnego wypoczynku" poprzez okrcenie si na bok, majce na celu utrzymanie uzyskanej poprzez leenie, swobody i penej przestrzeni ciaa. Dugotrwae nierwnomierne obcianie krgosupa i poszczeglnych krgw prowadzi do nadmiernego ucisku przechodzcych wok nerww, a moe rwnie powodowa tendencj do wysuwania si dyskw midzykrgowych. ciskanie bolcego odka z pewnoci nie sprzyja opanowaniu problemu.

str. 38 str. 43

str. 46

Rys. 10.

str. 49 str. 52

Rys. 11.

63