557

vil,

SENTEMIARUW LIBER PRIMUS.

quia non venitiolvere legem, sedadimplere(Mattlt.

S3S
discernimus
in

ilia

s;

irilualiter

moribus hominum

v, 17).

Adveniente ergo veritate

umbra

cessavil,

quse iminundoriim significabai diversitas animalium.

4.

ideoque jam carnaliler non circumcidimur, quia in circumci ionis typo promissi baptismalis Sacramento

De

agni

esu

pascha non
/
">

celebranms, qnia
est

pascha nostrum
qui per ilium

H4

itnmolatns

Christus,

mundamur.
5.

Sabbati olium

supervacuum ducimns,
j

agmim

figurahatur, qui
est
.

taiiquam ovis

quia reve atam spent quieiis a ternx tenemus.

Sacrificia

ad occitionem dncius
se
,

et

veleris

legis

non immolamus quia

passionem , aut carnalium vitiorum moritficationem insinualam cogno-

pereadem

sacrificia aut Clirisli

non aperuit dente Neomenias novre lunu: non

sic

os

am lonquasi agnus cor suum (I Cor. v, 7).

quia

custodimus,

jam

scimus.

Azyma non observamus

nova

quia

expurgaia
quia cuncia

Clmsto nova creamra, vetera transierunl, et ecce facia sunt nova. Scenopegias, id est, solemnities
in

veteris vitae malilia, in

fidei gratia
,

nmbulamus.

tabernaculoriim non observamus, quia tabernaculum

Diderentias ciborum nou custodimus

5.

Dei sancti ejus sunt,

ciinclis palerol,
ii

in

quibus habitat in aelernum.

,

Al., insinuari, pro

iiumuelam. Et

in

no

<itn

fidei

graliam amhidamus.
dii eriilds.

Et iinmundoium

siynificabatur

sanctnmque canibus el margaritas prcis exponerel, nt vere esl illud colnmbae dearediiim, (iijns posleriora specie auri splenradiant, lia Scripture, divinxprimi qu.vque argenio hilgerent, auro oirnHiora nitilarent. Kecte iiaqne procuratum esl ut ilia eloquioi um castitas
geiiiaia>.

MAR.

Mss. hoc loco post u Liiniim oput apponilur dedicatio Isidivri ad Florentinain, lanqnam epilogue, (jii;r reci us in reliquis, tam|iiam prologus, prscedit. Editiones anliqu. v, Haganoensis, Bignoeana el Breuliana, post verba , liabitnl in aeiernttm, in Ediiione Grialiana oinnino praileraddnnt alia mi-sa , ipi;i- hoc loco a nobis adjiciimtnr. t Dicis fnrmulas spiritualis inlelligenliae eompom-ndas, tibii|iie mittendas pro studio palcrir.e erga te soliiciliiilinis ceslimavi , quibus prrrplis, in onn.i Scriplura divina facile .-c ad iniellectnm scn^us inlenderet. Nun cum littera occidat , Chrisms au em vivilicet, necf-se est ad ilia spirilualiuin interinra -erinonum,
4.
In nonmillis
,

dentis

ii

dam velamine

piomiseiiis ciinctorum otulis abditu sno, quasi quollac divina pudicili:e . contegeretur. opiime dispensai one provisum esl, ul scripia ipsa ila leaerenlur coalesiihus ohumbraia mysleriis, sicul secn. to suo ips Divinilns operl batur. Igilur cum in libiis sanclis onili Domini, uterus Domini, pedes,
>

plnram

spiritu vivilicanle. penetrari. Universam purro Si rilain Veleris Insiruinenti , quam Novi, ad in:

scripia rupcrianlur, longeque Kccle^iarum iiile, Deum corpore (leierminnri, qni sit invisibilis, incompwhensibilis, inliniliis, ro.|iiirendnm esl qualiier isla per Spinium sanctum ligurali exnosiiione reserenlur. Hinc enim inveniuniur Dominiei inleriora tempi! hie ilia sauabsil

anna eliam Domini

a

caiholica

tellectnm allegoricnni ese sumemiam. admnnet nos vel illud, qn d in Veieri Tesiauiciito legiinug Aperiam in ptirabotis os meum, loquur cenigmata aniiqua; vel illud item (quod) in INovo Te^tamemo scribiiur, h(Ec omnic. locutus esl Jesus purabolis ad lurbas , el

cta j-anclonim.
Iradilur,
in

Corpus ergo Scriplura; sacrae liltera Hoc I ragmeiilum

e>l.

sicut

Isidori

parabolia non loyuebalur eis. Nee mirandiim quod senno diviims , pri)pheiarum , aposto onnnqurt ore prolatns, at) nsitato illo hmninibus scnbcndi modo niultum recesserit, lac. lit in promplu liabcns , magna interioribus snis continens , quia et revera full coi gruum in sacra Dei dicia , sicul a caeteris scriptis
sin?,

viileri dixi in Isidorianis, cap. 86, num 11. la Ediiione UignxaiM , et Haganocnsi legebalur, mendose ill oiimi Scriplura divina serf ad intellectual se, inteiiderei. Aliquis (orrexerat, facile se ad qua Pro columiniclli diiiii spiriiualem sensus inlenderet.

non

i>iiss

bee dedryenlala:
vit, ex,

Columbia deargentutte
oneret;
el

medium eral in eisdem Eclilionibus modum. breulius sic relormapcnna;

ut sicut

apparent,

meriio,

ita et

specie disccruerentiir, nee

ilia

coele-

ejus posieriora specie esl psalmi LXVII. AREV.

columbce dearyeiiiatce auri , etc. Locus

arcaiiorum digtiiias pas.-im,

aique indiscreia

SANTI

ISIDORI

I11SPALENSIS EP1SCOP1

SENTENTIARU.M
LIBRI TRES.

LTBER PRIMUS.
H5CAPUT
f

PRIMUM.
incominulabilis
sit.

esl, el
;

eorrumpi omnino non polesl. Crealura vero

est

bonum, sed non ssimmum

est
;

116i.on

fl

mulabilis

Deus siimmus

el

el

\.

Simimum bonum
i.

Heiii est, quia incommutabilis

lesl el

dum sil quidem bonum summum.

lamen esse po

CAP.

N. l.llincorlum habuii ulhiclibei

deSnmmo

Bono

appellareiur, a prima voi:e titnlum libro iinponemibus, more tiebraeorum, cum laincn a beato Isidoro inscriptus sit Scni niiarum liber, ul
a quiliusdain

auctor est liraulio Cajsaraugustanus anlistes, consenlieiitibus eliam omnibus Cod. mss. etGraliano, Ivone Caruoiensi, aliisque decrelnrum eollecioiibus. In Concil. ctiaiu Tolel. vm sic scriptura esl Nostri su::

339
2.

S.

ISIDOR1 IIISPALLNSIS EPISCOPI

ejus incnm-

S40

Quid est Dei immortalitas,

nisi

etrcternus, quid cuique congrutim esset lempori, ab

ipsa

mutabilitas?

Nam

et aiigeliet animae itnmortalos

sum,
dici-

lamen ajternitate

in

ejus

mansit disposition*
aliud

sed immutabiles
lur iminorlalis,

non sunt; ideoque solus Dens

consilii.

quia solus incommutabilis est. Nam in moritiir, dum, deserente Deo, de bono maliim mutatur, sic et angelus, dum, deserenle

5.

Non usu nostro

ejus,

alind

Deum

pulare

anima

pulcliritudinem
sius

atqne aliud magnitudinem ip-

Deo, est lapsus. 3. Quod niateriam habet, unde existat, miilabile vero est, quia de informi ad fonnam transit. Quod non habet niateriam, iminutnbile est, sicul Deus utiqnrt est.

tudo

(debemus) sicut aliud est homo, aliud pulchridesisiente pulcliritudine, homo manet. Ac ; quia,

per boo, qui

dit,

dum

6.

Deum, corporeum esse cre magniludo Dei ipse Deus sit. Ideo Deus dicitur simplex , sive non amitita inlelligit

pulcliriludo et

Dene, ac

substaniialiter

sum

ista in

De6,

id esl,

incorniptio,
et

inimortalitas, incommuialjiliias.

lendo quod babet, seu quia non aliud est ipse, et aliud quod in ipso esl. Inordinate dici seu conferri vitiis
ca qua; ordinnta sunt in Deo (patel) utpole
citas, qua;

Unde
4.

merilo cunrtse praponitur creature.

simpli-

Opus non concilium, apud Deum(cri dimus) inuvariari emu, qnia per varia tempora tari; nee versa prwcipiJ, sed manens idem incommuiabilis,

aliquando dicitur pro

stiiliilia, et

non

est.

H7

Apud Deum vero summa

simplicitas est. Juxta hanc

<li

regulam, et caetera aestimanda sunt.

Ibid. Alii, sic et angelus in malum mulaiur de. bono, deserlo Deo, esl lapsus. AIIEV. 3. August., vni sup. Gen. ad lilt., cap. 20, 22. Omnis varialio el permulatio rerum a materia orturn babel, eo
;

r/i doctor
t!ecs,
I

egreniiis,
.s

Ecclesia;

calliolica;

novissimum
s<E-

cclule postremus, doctrinal compra cejeniihn ruratiotie non in/imus, atqitc quod majus esl, jam lilornm f:nitornm diiciissimns, cum reverentia noini-

dum,

Senlentiarum n. Quo in joverins pro sceculorum finilorum, Icguiit in uemlorum fine. Senlenlia atiiem Jsidori qate illic cilaiur, esl lib. n, cap. 51, de Jura-

nandus Isidorus, in loco Pelms Crabby,

libra

et

quod maleria habet concrelam privationem ex privatione autem nascilur appeiilus, et ex appetilu impiilsus ad aliam fonnam, ut Aristoteles docuil lib. Physic. Deus vero alienus est ab
i

inento, el halielur apud Grat. 22, q. 4, cap. Xon est observanduin. LOAISA. Ibid. Crealura vero. Fulg., de Fid. ad Petr., cap. 21, 22, el Aug., rie Nal. boni in princip. LOAISA.
r>,

Ibid.

In Isidorianis
(i",

duo snnl capita de hoc opere.

:

Liflri ires Senlenliarum sic inscription taiicli Isidori, sine de siimmo bono. Editiones et mss.

Alternm

ut praeclare docet D. Tlioin. lib. i conlra Genies, cap. 16 el 17. LOAISA. Ibid. Bone ac sitbslanlialiler. August., lib. v de Trisint qu;e proprie prsei nit., cap. 1, prohal quod aliqua dicenturde Deo, ul est illud Eyo sum qui sum, et quod sit iimuorlalis. LOAISA. Ibid. Ex Greg., lib. Moral, xvi.cap. 4. Et. hoi est,

omni materia,

Codices hujus open s. Versio Hispana. Julianus ToleIsidorum tuiius. Tains, Petri,sLomba>dus, el alii post
Si iitentiiirum scriploret.

Qwirius Senlenliarum

liber

quod eleganler asserit Aug., lib. de Civil. Dei, cap. 13 /Voi il tjuiescens aaere, et rigem quiescere, et potest ad opus novum, non novum, fed sempilerntnn adi :

Isidoro supponitns? .Erudiiv Bayerii animadi ,:rs wnts de hoc libra. Allernm capul 68 sic iiiscribiiur: Pra fationf* in libros Sentenliarnm Edilionis mini

mtm

Inhere consilium. Divus Ainbros., lib. n Oftic., 10, probal

cap.

Deum freiiuenler mntare sentential)!, reprebendeiis jm amentum llerodis, et impimn Jeplite

facinus. Est de bac Tolet. vni. LOAISA.
diciuius,

1538,

e.r /i6ris

Garcia; Loaiscv in suain Edilionem. Excerpta Senlentiarum. Pr/rfationes in Excerpta Sen lenliarum. r-cilicet in librum de Conversis, et in alium de Prwlalis inscription. Loaisse notis doctissimi; quidem, sed inierduni prolixioribus quain par sit, mt-as adjiingain, el ex aliorum annotaiiombiis, uli fere in nolis cum Loaisa conseniil, Yezzo>ii, qui
et

re

longa di-puiaiio in concil.

Ibid. Ciedimus. Deesl id in Mss. plerisque, ul alibi eonstai, ac similia verba, quae ab Ediioribug addita sum, ut sensus clarior reddalur. Cselerum

suipe per
alio
lis
.

veriuim inli/iitum Isidorus loquitur sine expresso verbo, a quo regatur. Alque ita in Edi-

quod lexlum Brculianae Editionis sequiiur, cl nonmillas Ediiionum aliarum variolates indicat Conslantini Cajeiani in fragmentum de Conversis, et
nisi
,

r.oldasti in
lig:im. In
tiir
:

ragmrnlum de

Pr;lalis,

siimmam

col-

Taiouis Senlenliis caput primum inscribiQuod Deus incommuiabilis, summits et aHernus

Divus (Jreg., lib. xvm Moral., cap. 28, Aug. lib. vi de Triii., cap. 6, et lib. v, cap. 8. LOAISA. (i. Ex Eucherio, de Formal. LOAISA. Ibid. Dici, eic. Esl apud Magislrum Sentemiarum ex Greg., lib. xvi Moral., cap. 20. lib. i, disl.
.
T>,

qiioqui: inierduni accidii.

AHEV.

exislol. Ain.v.

LOAISA.
..

2. Ex di\ oCregnrio,queminliisScnteiiliis polissiine seqnilur Isidorus.cuin propter admirabilcm ineo sail ciissimo viromorum doclrinam (quse in ejs sciiplis

praMcr cseteras quam plurimas maximasque virtuies mire elucet) lum propter amorem ex muliia fum.liariiaie tralris Leandri el Gregorii conceplum, i;i ex ad Leandrmn, lilib. Episl. Greg., indict. O.episl.
i

Ibid iimplicitas. Ilieronyniiis, in libello de his qua? in Scripiuiis attribuiimur. Et Isidorus ipse fuse explicat lianc, sentenliam lib. vu Elymol., cap. 1, de ex Greg., lib. xxxn Moral., Deo. Qiiera locum S im dum inlerprelalur illud Jobi : Commovisti ait cap. adversus eum. Ibi cnitn inqniril an sit in Deo cum*

Deo

>sil

(>,

inotio. LUAISA.

vclm aiiguslissima quido conslat. lude ejus scripts colil ac veneraiur. Greg, iiaque, lib. Moral, xxv, cap. 4 Quide.nhn, inquil, mntabililas, nisi morsqua;(/amcsJ?elc.Toliu5 senleiUiae explicalionem videapnd August., lib. in contra Minimum cap. 12. LOAISA. ,//m, .Omnes mss. Cod. coiijiinclionem prinremic-ji:

Ibid.
liiini

Pro

stullilia.
:

Gregorius, epist. 78, ad Mauri-

Simpliciialis vocabulo, inquil, me.falumn apiiellat. Kl simplex siimiinr pro non main, non Manli. x Estate prudenles sicul serpenlcn, el vrrsul". simplici s sicut coltimba!. Et Proverb, x : Benedicla
Augiisiiini
:

tiuni-.Namangelielaninicc^sed retinenda.utlnEdilis. Locus est apud Gregor., lib. Mor.il.2i, cap. 4. LOAISA. Ibid. Angus!., lib. de dunlins Aniniabus, cap. iv inortcm annnae aversioneai esse a Deo dieil, et li de Ti iiiiiale, cap. 5 Sicut anima Deo deficienle, elc. LOAISA.
>

omniK aiinnu simjilfx, Et Qui simpliciter uinbulal in fiducia ambulnt. LOAISA. Ibid. Animadveiiit Vezzosius, eaindeui senlenliam de simplicilale Dei ab Isidoro explicari, lib. vn
:

Elyinolog. cap. 1, alque ila nl plura aildat qua; rein clariorem reddant. 1 re non esl aliqui exliibeni non
est in

Deo. AREV.

)4t

SENTENTIAUUM LIBER PRIMUS.

CAPUT
II.

4.

Consumfnatio
a mem, qui

alicujiis

fact!

dicitur perfectio

1.

Quod immensim et omnipotens sit Dens. Non ideo cofilum et terrain implei Deus, ut con-

Deus

non

esl Cactus,

quomodo

est per-

fecms? Sed buiic sermonem de Hsu uostro sUmpsil

liumana mopia, sicut el reliqua verba, qnalenus id die; possit, quoniam de quod ineffabile est, ulcnnqne

ineant

eum

sed

ut ipsa

potius contineaniur ab eo.

sec particulalim Deus

.it

118

implel omnia, sed

toius.

cum

andus

idem unus, ubique tauten esl est esse in omnibus Deus,

el

Non
eum,

iia (iu-

Deo
5.

nihil

digne humanus sermo

localis

dicit.

ut

unaquaeque res
id esl,

Unm

non

sit

Detis,localiter

tamen

in suis

iro inaguitudine porlionis

suae capiat

naxima majus,
2.
use

minima minus, dum

sit

potins ipse

ambulat J.19 nee dicaiur ab eis. Nr.m Reus, qui nee loco movettir,
tempore,
in servis lahien suis et tern pore et

sanetis, diiin

de loco

in

locum prmloco

otus in omnibus, sive omnia in ipso (Eplies. iv, 0.)

mo-

Omnipotent!* immensitate concludit

divinae m:\jestas cuncta polestalis

Velur, quolies ab eisdem

localiter pradicatur.

nee evadendi

poteii-

iamcjus quisquam adilum invcnire potent, quia ille ninia circumquaque conslringi*. Cuncta enim iritra
livini

nee seC. Ditin de Deo nee secundum quantitatem, cundum qualttatem, nee secundum situm, nee secun

dum

liabitum aut

motum

ines! aliquid digne dicatur,

jmlicii

omnipolcnliam

eoarciantur, sive

qmu

:iinlinenda sunl,

ut salva sint, sive qua: arnputanda

chatatnenei quodarnmodo latitude (Ephes. in, 18) in et conlinet errore colligil, r jt a iis, qua nos et ab
veritale. Inesl ei et longiludo,

unl,

ut pereant. Niillalcnus ergo (dicimus) posse

qua nos longanimiler

resiitu;>t.

sOhigt-re

Deuin qnempiam. Qui eniin eum non habel ilacaium, nequaquam evadere potest iraturn.
. .

portal, donee emendates

patriac futurse

Inest

ei et aliiludo,

per

quam omucin sensum

Inest ei el

suse

linnicnsitas divine magniludinis ita

est, nl in-

scientise

immensitate exsuperat.

profun-

lligamiis
a (iinnia,
Jl

eum

omnia, sed non inclusiim ; exsed non exclusum. Et ideo inieriorcin,

inira
;

dum, quo damnandos

nens prseordinat.

inferius jusia Eequitate dispo-

omnia contineat
Per

ideo exteriorem, ut incircum-

CAPUT
imhibilis

III.
si/

icripla magniiudinis suse immensilate Jat.

id ergo,

omnia conelu1.

Quod

flcus.
:

quod exterior

esl,

oslendiiur essa

Dum

de Deo loquensScripima plerumn uedicil

creator; per id vero quod inierior, gubernare

omnia

Ecce Deus,

nori quasi visilillem oslendit, fed ubitjcie

Jenionstratur.
isseni,

Ac ne ea Deus intra omnia

(|iiae

creaia

sunt sine
extra

Deo

esse pr.Tsenlem signifies.

J20

p( r

"

10

(lir!

est.

Verum ne

Deum

esseni,

Deus exlei for esi,ut omnia conclndanturabeo.

1.

Ecce Dominus, \e\f\uoA niugnitiidinem divinitatis ejin nullns possil scnsus atlingcre, etiam nee angelicas
uhi exponit illud
:

CAP. n. N.
.urn et
sic

Interprelalur lof

umJerem. xxv
;

Cm- C

Ecce

Deusmay>ius,i

iiicensscient ;u .n
in

lerram eno iwplen, dicil Do inns. Queni locum fftiead verlnim explicatauclor S; een ., a pud Aug.,
i

nostrum.
Ibitl.

jap.21el22;Greg.. liom.;isi!i rrK/.ecli.;ei Cli!ys.,iu o.i adnrandoSpiritu, loin. Hl.LoAiSA. liom. de sanct
Ibid.
"2

Enciiii

.,

Pax. Locus esl Patili ad ad Laur.. cap. 03 Pax

:

liilip.

if.

Aug.,

l)ei

iiiquit,

qua

priecellil

omnem

intellectual

ul

in

eo

quod dint

Nee

parliciilutim.

e! 5. Vide Ililnr., n cap. Ibid. Apud Taioiicin lilnliis buiiii capitis est tmmensitate, vel omnipolentia Dei. AUEV.

brasis est ancturis Spec., de Trinitaie. LOAISA.

:

De

2.

Ex

iiuolorc

Sp

-f.,

cap. 22. LOAISA.

iliviiiK

Ibid.
tcnlia
ernttet.

Omnipoltntite

majcstas. Al. omnipoevadere,

polet. Al.,

ese omneni, ner. ipse inlelleclus sanctorum angelorum Dei solius. LOAISA. possit exemptus, sed Ibid. Sola, eift. Videtur respexisse ad Incarnationis inysieriuni, aut etiam ad illud missionis genii quo Verbum a Patre el Spiritu sancto mitli perhiberatione Chrisius tcrtia dicitur ab eodcn. lur,
,

qua

<linn(C

majeslatis.

Ibid,

Isidoro

persona,

lib.

adver*. Jnd., cap.

Cujua
a\>e-

AREV.

3.
caj
lia
.

Ex audore Spec., rap. 23, et de Essent. Divin., !: etCn>!or., n Mural., cap. 16. LOAISA.
I

sacramenHim et Agqaus proplieta ita meus erit in ruit, ex persona Domini dicrns : Spiritus media vestri. Ecce, Deus, qui loquitur, ecce Syin m.s
Trinitatis
terlia personii, id eft, ejui. Post heec de

ll-iil.

elavius. IOMI.
:

veiba
:!e

Et

iileo

simiI, lib. in, cap. 9, n. 7, inierior es, etc. Ex vett ri auclore

liliri

;iilcgal,-el

Spernlo inter appendices sancti Auguslini ab Isidoro, Alcuino el Ptro Damiani de=cripta esse observal. Plures alins Patres more suo Iviavins in eamdem sententiain excitat. Auclorein
Spccnli
\.

subjwil. El mox ex l<ai.:/i( mine Domino ei me, et Spiritus fjus ; ecce due person:::. Spiritns ejus, qui milliint. ei tertin persona ejutdtttt
IH?U<

de Domiiius

Fi/io

itn

mit.il

jam indicaral Loaisa. Ar.r.v. Ex and. Spec., cap. 7. LOAISA.

:

Domini, qui millilur. Mini a Pa I re, sed eliam aSpiiitu sancto idem conlirmal hoc lib., cap. I. ), ex eoil. Jsai. loco : Et nuuc Uomintn misitme,et Spirilut ejui.\"\ \l lortasse Isid. llOC
.nilt iu Eiliiini

non lanlum

Ibid. /iirt|)iii. August., super .loann., (racl. 13, oleganler liiic. dixit Omnia, inqiiit, possuiit did de Deo, liac et mini r/iyiie dicitur de Deo; sed nihil lalius innpin. ijnir ronip-nnin nnnieu noninvenit. LHAIS.V.
5.

geiiere loculkmis Arianorinn sim refellere, quorum iih seciindain Divinitalis^pei. AliiXfii nani impie ncsiabanl, bi qnarttim imnque (ul adiloliant. LeAISA. lius advci sus fosdem a n) nefario
1 .

el

um Noslorianorum

liirri^-

Ex
(!.

lili.

29,

el

di; Cogiiit. ver. Vila:, apud Ang., cap. Ess. divin., cap. 1. Et August., cpist. -IS,

Ibid.

Taio, in lilnlo

De

sibii S, vet incircumtcriptus

sit

id (pro de eo) Deus. i \olat

quod wu; Vezipous,

ad Ilieronun., de Oligim; animx, oslendit quo pack) Hens in suis ainliitlnt sanetis. LOAISA. C. Locus Patili ad Kphes., m, in S|>ec., cap. elli, in (-jiisl. 8Padlidffl 112, cap. 13, elallreg., lib. onl. x, cap. 7. sicul al) Isidoro explicatur. LOAISA. /Wd. Tai", lib. n, cap. 15, boc ipsiim exprimit,
1."

non dki Divinitateni, sed niagniUidi:.e.n Divimiatis, sea ul locum arci|.iamu.s, nun d.; visione simp\iei, res toiu, de comprebensiva, ut tlieologi dieunt, qua Dei compren quanta esl, comprebendilur. Qua: seiisn bun sio in crealuram non tadil. Quo anlem
nilas
a

Cliri-io
Griaiiiis

siiscrpia

d.>

alur teriia

ill

irniilale

pro juiia (tquitate babeljNxm tcquitatem. Alii eliam apml Isidoruin infernis juxta ceqtiiiatem. AREV. CAP. in. N. J.Ex Greg., lib. xxvn Moral., cap. 4,

abuude explicuil in not. ad Lxod., persona, ex videlicet num. 5, quod Verbum sit uua i2, cap. Iribus personis Triailatis. AREV.

845
quamvis usquead

S. 1SIDORI

H1SPAI, :NSIS EPISCOPI

544
in elligentiae

parilitatemangelicam hiraiana post

~>.

Quibusdam gradibus

percrealurair

dnm Deum

resnrreetionem natura proficiat, et ad conlemplanindefessa consurgat, videre tamen ejus

progredilur
id est,

homo

ad inlsIHgendiim

Deum

creatorem,
;

essentiam plene non valet, quam nee ipsa perfeclio angelica in totum attingit scire, secundum Aposio-

ab insensibilibus surgens ad sensibilia a sensibilibus surgpiis ad rationabilia a rationabilibus

;

lum, qui

ail

Pax
sibi

Dei,

qua

exsuperat

omnem sensum

(Phi/ipp. iv, 7), ulsnbaudias, eliam angelorum. Sola

surgens ad Crealorem. Iiilelligibilia per se eollaudanl Deum, irraiionabilia el insensibilia non per se sed per nos, dum ea coosideranles Deum laiidamus.

enim Trinitas
2.

iniegre iiota esl, et bumanilas a

Sed ideo dirunlur laudare

ipsa, quia

eadem laudenw

.Cbri.lo suscfpta,qu:e tertiaest in Trinitate persona:

Intelligibililer

eornm

parturil causa.

quodam miro modo

esse credilur.
ei

Dei essenejus,

4. Dixerunl amiqui,

quod

nibi!

lam liebes
esl illud
si

sit,

qnotH

lia sciri

polest,

dum

Opus vero

non sensum habeai

silice

in

Deum. Mine

quod en
in

quod ulique wquari

non polest, atque judicia a

duro
ibi

scintilla excnlilur. Et

ignis

saxo*

nullo penitus sciuntur. Dei secreta judicia non posse

ulique

sentilur sensns, ubi se vita

non

senlil.

sensu penetrari, vel angelico, vel bumano (constat). Et ideo quia occulta, sed jnsta sum, lantumdern
Tenerari ea optis esl, et timere, non discmere, aul
inqnirere
,

122 CAPUT
Quod ex usu
15

v.
species

nostro

qwedam
ranlur.

ad Deum

reft*

secundum Aposiolum, qui

Domini, aul
IV.

ail

Qtiis

1.

enim cognovit sensum

qtiis consiliarius

lloruui
est,

ejus (uit (I Cor. n, 16)?

usu zelare Deus dicitur, vei dolere. enim nioiuum apud Deum perlurbatio nullf apud quern iranquillilas summa esl. Noa iia es

Noslro

CAPUT
Quod ex
\.

pracipilanda

memis sementia,

ut credamiis

poss<.

creaturcc pulchritudine agnoscatur creator:

Deo

furoris vel mutationis accidere perlurbafionem

Ssepe

ad

incorpoream

Creatoris

magnittidi-

nem creaturarum corporea magnitudo componilur,

ul

sed ipsam aequiiatem jusliliae, qua reos punit, iraH sacra lectio nominavit, quoniam

quod

judicantis-

magna considereniur ex

parvis, el ex

sqiuim
qu
is

est,

furor

est,

et

indignalio patientis.
el alias passiones,

invisibilia a-stimenlur,

alque ex pulcbritudine faclorum effeclor operum agnoscalur, non lanien pariliiale consiinili, sed ex quadam subdita el creata
specie boni.
2.

2. Iia ergo inleliigere

opus est

de affectione huniaiia ducil Scriptura ad Deum, ul et juxia se inconimutabilis sit credendus el , lamen pro catisarum elfeciibus, ul acilius
I

Sicut ars

in

artiflcem relorquet laudem,

;

iia

intellignur, nostraa loculionis et mulabilitalis genere appellelur.

5.

rerum Creator per creaturam suam laudatur

quanto
sit

et

Tain clemenier

excellemior, ex

ipsa

operis coiuliiione
irse

initaii ?

Ul quia

eum

sicut est

Deus bumanae consulil iufirnon possumus aunos-

monstratur. Ex pulchriliidinecircumscriplaiereat
pulchritiidinem suam,

cere, nostrse loculionis

more seipsum ncbis

insinue!.

qae

circumscribi nequii, lacil

Unde

el

membrorum nostrorum

qualitatem kabera

Deus

inlelliifi,

ul ipsis vesiigiis revenalur

esl, ul qui

komo ad

describilur, et passionum indigna dici de se voluit,

Deum, quibus aversus

per amoretn pul-

123
et

cbriindinis creaiura?, a Creatoris forma se abslulit,

rursum per crealurse decorem ad Creatoris .revertalur pulchriludiuem.

2. Greg., lib. Moral, v, XXVH, cap. 2. LOAISA.
Ibid.

quatenus ad sua , per nostra nos traberei condescendit nobis, consurgeremus ei. 4. Mullis modis Deus ad signilicandum se homini-

dum

bus de iuferioribus rebus species ad se

cap. 20, et
lib.

traliil;

quein

Moral.

nascunlur animalia vilam et spiritum capiant, scntentiam Virgil uis mire expressil.

quam

Opus.ExCreg.,

lib.

Ibid Etit/eo. Greg., lib. locus Isidori desnnipuis : Suaerna,

n Dialog., cap. IS. LOAISA. xxxn Moral. cap. o, unde

,

inqiiil, sementia, elsi non esl coqnila, non lanifn credatur injusta, sed eo talteni jwstum credatur omne quod patitur, quo nimirum constat quod Deo auctore patitur. LOAISA. CAP. iv. N. 1. Ex Gregor., lib. Moral, xxvi, cap. 8. LOAI-A.

Principio coeluin, ac terras, camposque liiuenles. Lucentenirjiie globum liniie, T Uniaque aslra. Spirilus intiis alii, lolamqiie infusa per arlus. Mens agitat noolem, el magno se corpore miscet.

Vide Salvianum, lib. de Providemia. LOAISA. CAP.V. N. -l.Ex D. Greg., lib. xx Moral., cap. 23, et Aug., lib. UtK-cst. ad S ini lic., q. 2. Denominibiis qua}

Ibid.

Ab boc capiieTaiodiversum ordinem senien:

Deo attribmmiiir divus

liarum servat, el de bac agil, cap. i) Pro creatura rum... componitur, \\\creutura?... companitur. AREV. 2. Sjmilis est seniemia in August, lib. n de libero Arb t., cap. 7. LOAISA.
Ibid. At.,

Sicut opus,

et ars.

ut quia per

amo-

rem. AREV.
CALVIII Ipsa quidem per te (lo quilur de irrationabilibus) vocesua et corde SHO non laudunl Deum, sed all intelligenlibus considerantur , per ipsa laudatur Deus. LOAISA.
:

5.

Ex Aug., psalm.

AREV. philo*opbos vocat, qui de Dei nalura varie scripserunt, et seiiserunt, ul Cicero in libris de Natura deorum docuit, et inter alia esse Deum anii. Antiqiios

Ibid. Al., quia eiimdem laudem.

niuni jier

omnes mundi

per

omnem

paries undique diffusum, et naturam comineanlcm, a quo cuncia qua;

Hieronyrniis libruni scripsit. Est eiiain apud AugiiSl. liber de Essenlia Diviuitatis, qni de spiriiualibus formnii-. apud Eucberitina appelt a lalnr, quibus Isidorus be Irequenler senlenlias accii>il. LOAISA. Ibid. Irani. August., lib. i contra adversarium legis el prophet., cap. 20 Ira Dei non habet perlurbcti animi ardor em. E psalm, i.xxvm : Ira, eH zelus, non snnl perturbaiiones Dei. Duo Cod. mss. : Irani sacra lectio nominavit, uniis Ms. consentit cum Excusu. Irain et iracuiidiam promiscue in divinis litieris iuvenio Deo allribui. De ira Job. ix Deus, cujus irte nemo resistere palest. El p^alui. n Luqneiur ad eos in iia snu. Pnuhfs revelubilur ira Dei. Et Tliesvurizas tibi iramin die irte; el alia. De iracundia apud Isai. i el xxx Me ad iiacundiani provocastis. Ei Jerem. iv ; el Apocalyp. xv, plenas iraeundia: Dei LOIISA Ibid. Confer Taionem, cap, 10, de boc eodem argu: :
: : :

IS

SENTENT1AUUM LIBtR PRIMUS.

A
ideo per figuram Clirislus, quia
proprieiaiein substanlr.fi
7.
cjtis.
niliil

5i6
est horuni ad

ifera juxla propriam substantiam invisibilem esse

.

incorporeum conslal. Plerumque de corporibu* ad

qualilatum species, qure lanien in oo nun sum, quia in propiianatnra incorporeal est, incircuinscripius, sed pro ellicieuiiis cau?arum in
>o

eum biimunlur
.

Fallualur quidam stultorum,

dum

legnnt,
,

ad

imagiuem Dei faclutn esse liommem (Gen. u) avbilrauiesDfum esse corporc.um, dum nori caro, 2.25
quod
est corpus, sed aninia, quod est spiriius, Dei imaginem babeai. Non ergo esst- corporis lurmain in Deo credanius qui liominem ad imaginem suam fecit, ad similitudinem suam quia nienlein, non carncm
,

-pecics rerun) sciibiimur,

;

:calur oculus
iris;
>

el

utquia on)niavidel, propterquod audil omnia, dicalur

pro eo auiein quod averlilur, ambulat;pro

slat.

quod especial

5. Sic et in caeleris

hnrum

similibus ab humatiis

creavit. Cogila

igilur (|iiale

corpus balteat verilas

loiibus traliiiui- siiniliiudo ad

Deum,

sicut est obli-

et

dum non
8.

invcneris, boc est Dens.

in

scens, el
cil

memorans. J24 Hinc est quod propheta :Jumvii Dominus eierciluum per animam suam
LI,

Fades Dei

Seripluris sacris,

non caro, sed

,

divina cognilio intelligiiur, ea

quidem ratione
:

qua

erem.

14).

Nun quod

Ileus

animam

liabeai,sed
fis-ura

p,r faciem

conspeclam

quisque cognoscitur.
dicitur
:

Hoc
fa-

oc nosiro narrat afleclu.

srinis et

Et

alibi

simili

et

enim

in

oraiione

Deo

Oslende twbis

scambeus
si

inielligitur (Psul. xxi, 7).

ciem tiiam,
luani.

ac

si

dicalur

Da nobis cogmiiouem

C.
,

Nee minim

vilibus sigiiificaiionibus figuretur,

ui

usque ad nosirarum passionum seu carnis con-

imclias descendisse coguoscitur.

Nam
;

et Clirislus
;

gnus, non pro nalura, sed

ro Ibrliliidine,
lorle

non
,

et
et in

sapieniia

pro innocemia el leo, cl serpens pro nalura pro non pro nalura scribilur.
,

est. Nam sicut pro per linguam liunl, sajpe dicimus ilia cl ilia lingua, ila pro Dei verbo os poniiur, quia mos esl ul verba ore formenlur. El si volueris genere lo-

0.

Os Dei Unigenitus ejns

,
qua>

verbis

culionis

illo

demousirare

iam
ies

propheia plaustri portanlis feuum speducilur ad Deum (.linos u, 15). Et hxc omnia
I.

quod
sicut

eflicilur

quo is qui efficil per id nominator, bene os pro verbo ponis ,

,

linguam pro verbis

sicut

manum

pro

litleris.

tento. Peiavius, cap. 5 n. 17 el seqq. x his Ir-idori senteuiiis, qnas ex August] no Isidorum umpsisse adverlil, conlra hsrelicum Vorslium dipuiai, qui voluniale Deum immutabilem esse neI, lib. in,

cvin. Et non homo, id esl, non vir forlis el robustus, qiiam emphasim Chaldaens paraphrasles expressii Ego uutemsum vermis, el debilis, et non forlis, porlaus
:

are
oni
5.

;\D-US esl. Apiid Isidoriim alii legnni tel lurba-

accedere

ro iram,

Tam

pennittalionem. El mox, iracundiam quo special nola Loaisae. AREV. cieinenierDeus. Ex Auclore Sped., cap. 12.
(

rituperiiliones liominuin. Greg., lib. xx.x Mriraliuoi, cap. 29, sic inquii, expouens illud Job xxxix Qui s dimilil onagrum libernm? Nee. i ldiqniim quit judicel, tale animal Domiimm per posse ftgururi , dum consla l
:

.OAISA.
esiilui
in Excus. ex flde omniun) ms. de Speculo apud August., cap. 15, x quo iota senlenlia Isidori desumpla e ; l Multis iquidem niodis, inqnil.od signiftcandumtehominibut, e rebus infeiioribut ad te species ducis, quern revera, uxla propriam naturnm, invisibilem conslnt esse el in olnm incomprehensibitemct iiicircuiuscripium. LOAISA. Ibid. Euclieiius.de Spirilnalibns formul.,dupliciier xplical signilicalioiiem hujus vocis in Deo : Ambuure didliir Dem, inquit, no de loco ad locum transundo, quod impium esl ila credere, sed deambulalio jus esl in cordibus sanctorum deieclari, sicul scriplum
i.
,

Locum mmilum
ei lib.

Scriptura scarabvus ponuntur. Sicul script nm est : EIJO autcm sum vermis et non homo. El ticul apud Sepluaginla Inierpretes dicitur : Searabceits de clamabil. llsee Gre^orius. Esl auli-in IDCUS ligno quern inuuit apud Habacuc. u Lapis de pnrieie da niabit. Pro (|uo Sepliiagmta pnsuenmi kxi sivUapoj EX ?vXo-j TK jTa. Id esl S arabxus de liqno -^e-^ieu loquetur ea. Symmaebus aliler Juncture aidificii li~ gnea loquetur ea. Vide divum llieronymum. LOAISA. 6. Dedivinis noniinibiis prolixa el van a est
sacra, at vermis,
et
, , :
: :

omnibus quiu per

signijicali ne.n\ i/uaniilam in

lalio.
al lii

Nam alia
alia

d.spuessemialiier dicunlurde Deo, uisunl

;

mativa,
,

Pane
alia

El inhabiliibo in eis, et inambu l .bo, et era illorum Yil ctrte ambularc llei etl in sanclis pncdicaoribus stiis de loco in locum transire. Hauc Aug. Hujus Oslerioris accepiioiiis Isidorus ineminil supra, cap.
st
:
>CUK.
i
i

perfeclionem significant alia de Deo de Spirilu sancio per approprialionem similimdine sumpia ex passionibus et
qu;t>

Dum locaHs, in nil, non sit Deus , locati., srnieiitia o *r lun.en in sitis unibulat sanclis, dum deloco ad locum
tradicuiur ab eis.
ireiaiur
upt-r
e

suntagnus, lep , vermis. De bis omnibus Dionysius Areopagila primus occulle el laconice dissermi poslea Ilieionymnsel Encberius, ullimo divns Thomas
,

liouibus creatnraruiu; alia vero per figurant qnalia

periurba-

A liter vero deambulaie Uei interab Aognsiino, sermone 5 de Vurbis Aposioli, illud Spiritu ambulate, el desideria cariiia
:

aoimum informavil. Neoierici aliqni eodem argmnenlo versanlur, qnamvis dum aTboma recedunl, nee sibi, necaliis sum advia el

ralione non indocie in

per(,-ceriiis.Deambuiat, inquii, in

tajeslatis, ti 5. Locus est

iiruvii

pnenenlia laiiiudinein innenmt cliarilalin. LOAISA.

:

nMs

jumeiilo. LOAISA.
Ibid. Loaisa in

nola forlasse

LudovVnm

Leeio-

nensem innueie

apud Hieronymum, ibidem, cap. 61 Dumiuus exercituiim j:er (ininiam suam. Jura re

nibus passim quaedam in eo reprebeudanlur. AREV.

voluit, cujus liber de civinis Noinimagnis lauiiibus e\iolliiur, sed ila ut

Jei,

urn. Sic super illud p. aim.

:l

le

Advenln Domini in carne, el lib. H, Dei xvi, cap. 52. LOAISA. Ibid. Vermis dicitnr psalm. xi. Egosumvermis, el

M-rmoue
Civil.

Augiislino auclore, promissi..nis esl firii.ainencix : Juravil Dominus,

tie

Ibil. Ibi I. P. bsima distinciioiit: locus ei\il cornipl-is ii aliquibus Excusis. Frequens auiem esl indiviris lit ens morlcm, el sapienliain serpenlem appellari. AIIgusl., lib. in de Trimlale , cap. 10 : Per

ton Itomo,

opprobrium liominum,et abjectio

plebis.

Kt

)-ce
in

v: Ego quasi tinea M(i Jacob. El Job i.

i :

Ephraim

Homo

quasi pulredo pulredo, el ///ins lio,

el

strpemein mors, qua- facia e( serpenle in paradiso, inodo loculionis per efficientem idquodefficilur demontlranle. LOAISA.

enim

intelligitur

Exponunlur ba;e ab Amuistino, super lom. II. Vermis signilicaiur abjectin, et couempius,a sine specie, el decore. Is. .\\xin, et psalm.
vermis.
;

Ibid. In propketa.

Ex Greg.,

xxxji, Moral., cap. C.

LOAISA.
Ibid. Siibsianiiae ejus. Nonnulli adduut ,/!,, re tvni juxtu projiriam iiii siunliam invisiiiileni
e^se ft

i.

647
10. Vestigia Dei sunt, quibus

S. ISlDORl

HISPALENS1S EPISCOPI

648

nunc Deus per spe-

A eas

creaturas, qua; supra cffilos sunt, sed ad

culum agnoscilur. Ad perfeclufn vero omnipotens

reperitur, duiu in future facie ad faciem quibusque
eleclis prsseniabiiur, nl ipsain

sum pertinere (cognoseilur). Non enim angeiis accedunl lempora, vel succedunt, sed nobis,
sub ccelo
qui sub co3lo ver.samur in hoc inlimo

spedem eontemplen;

mundo.

tur,

cnjus nunc vestigia

est

et

hoc

eomprehemlere conantur quod per speculum videri Deus dicetur

12). Sic et caetera.
1.

127
Nulla

CAl L T

VII.

(I Cor.

xm,

De temporibus. ante principium mundi fuisse lempora

est,

126 CAPUT
Quod Deo nulla lemporum
1.

VI.

manifeslum

quia,

dum

successio ascribaiur.

tura, in principio tainen

sit ipstim tempus creamundi faetum esse creden-

Omtiia lempora prsecedit divina aeternitas, nee

,

dum
coepit
2.

est.

in

Deo praelerilum

prsesens,

ftilurumve
in

aliquod

creditur, sed ornnia praesentia

eo dicuntiir, quia

Ideo ergo principium dicitur, quod ex renim univertarum exordium. Nullum spatium corporaliier habenl

ipso

tempora,

seternitnle sua cuncla complectitur. Alioquin

bilis est

mula-

Deus credendus
Si

rum

ascribunlur.

lempora, non esset

2.

si ei successiones temposemper aliqua esseut cum Deo tempus, sed acternitas; nee mu,

quia anteabscedunt pene quam veniant. Ideoque in rebus nullus status est temporum, quia celeri creaturae motu mutaniur. Nee centum anni unum lempus
est; nee

tareniur tempora, sed slarent.

mensis

Prasens, prseteritum et futurum nostrum est habere, non Dei. Yerbi causa , dicimus pro praesenli, leneo

dum

unus annus unum tempus est; nee unus est nee dies, nee hora, qnia, haec omnia parliculis accedunt suis, et ilecedunt,

unum tempus

Codicem; pro prceleriio, (emit; pro uiuro, tenebo. Universilatem vero Deus (enet et pro tenuit,
I ;

quomodo unum dicendum est quod non simulest? 5. Utrum sil praeieriuim, fuiunimve lempus, sicul

prasens

et si est,

scire oportet

tibi est

sed

et lenebit S.

tenet dicitur.
ipsis angelis

Sed nee

decessio accessiove est

advene quod cuncla, senlia, in animo sunt

4. Tria
ista
,

et futura et

praeterila et

pra-

potius requirenda.
praesentia et futura
praelerita
in

temporurn.
vicissiiudd

Nam

duas esse in creaturis res, quibus

valet,

praelerita,

temporum non
inform!,

angelis

scilicet,
;

animo lanium inveniri constat,

scendo, praesentia contuendo,

reinini-

propter quod incommulabili inhaerenl Creator!

materise
illi

sire
isla

fuiura exspectando.

priusquam ex ea omnia

Speramus

igitur

advenientia,

intuemur
ita in

praesentia,

quae temporaliter
ipsi

jam volvuntur formarentur, nee ulique valebat tempus. Tempus igitur non ad

recolimus transeunti;i. Haec non simul omnia adsunl.

Deo

sunt, cui

incorporeum constat, quod jam pracessit. Ilanc pessflmani distinciionem Loaisa appellat. Codex veluftior Bibliolliecae Sancti-Marci Florentine jilura
i

ntr serlt,

videlicet,

subslanti<r

ejus.

Aon secundum

Videmus nunc per speculum in wnigmate, ut Augustinus, ultimo deTriniiate, cap. Set 9. Gregorius vestigia Dei quibus ad speciem supei nam lendiinu*, mullipliciltT interpretaiur, lib. Moral, x, cap. ti. LOAISA.
,

scientiam, scti secundum similitudinem species ducunlur ad Di um, neque pro subslantia; proprietate , sed

pro

efficientia causarum; wide et apparuissi hoininibns non ligitur, nisi per assumptam creaturarum spe ciem. Fulluntw, etc. AREV. 7. Ex auclnre Speculi, cap. 13. Fallunlur, inquit,

CAP. vi. N. 1. Ex August., in Dialog, ad Oros, et Gregor., lib. xx Moral., cap. 25. LOAISA. Ibid. Si semper. Aug. lib. de Civ. Dei xi, cap. (J. LOAISA. I bid. Haec sentenlia apud Taionem exslat lib. I,
,

cap. 8. Petavius, nosiro plures alios

Anlhropomorpliiianun liceresis sectalores , qui dum legunt liominem ad imagincm, etc. Idem Greg., lib. Moral, xxxn, cap. 6. Cassianus , de Originc hujus Iwresis disserit collat. 10; Nicepb. lib. xi, cap. 14 et Cyrillus ad episcopuni Calosirium. LOAISA. 8. Locusest npud Hieronymnm et Eucli. dc Foruiul., et Gregor. lib. Moral, xxiv, cap. 3; etadducil illud Gen. xxxn Et pos!<;uam Jacob cum anijelo locutus est, ait : VidiDominum \acie ad faciem ;ac si dicat:(^ogiwvi Dominiim, quia me cognosccre ipse dignalus est. LOAISA. Ibid. In ornlione. Ul mine in oratinnibus Ecclesiasiicis ])rj!poiiuniiir hi versus : Oslende nobis faciem tuam. Kt talutare tuum da nobis, ex psalm. LXXIX. Et
,

in, 4, cum hidoro Laiinosque Patrcs de hue argumeoio agentes describit. AHEV. 5. Ex Angusiino, lib. xn Confess., cap. 12. Duo
t. I,

lib.

ca|>.

Gi"iecos,

reperio, inquit,

qua: feciili,
:

etc.

ubi inierpretaitir
CKliitn et

locum Genes.

In principio creavit Deus

intelligit

terrain. El per coeliuu

per terrain, eral inanis et vacua. Est quippe materia prima, auctore Aristotele, i Physicorum, ab omni exspoliata
;

vam

naturam inlellecliprimam materiam inlormem. Terra

enim
et

dumidala forma ac specie. LHAISA. AL, Sednecipsorumanaetorumdiseessio.\RE\. CAP. vn. N. 1. Ex August., lib. i super Genes, ad lilt., cap. S, Genesis prinio dicitur :ln principi.i creacii Deui ccelum et terrain. Ex multis hnjus loci interIbid.

August., vel Euelierius, lib. de Kssenlia Divinitatis Oslende no bis, Domine faciem tuom, et salvi erimus, hoc est, intjuil, da nobis cognitionem tiiam. LOAISA.
9.

Os #ei,exEuch.

et Greg.,

XXVH Mor., cap. 10.

pretatioruoiu, qua; a Basilio, Ililario, Hieronymo et traduntur, illam amplectitui, utin principio signilicel in exordio tempons ioraialura coelum et terrain fuisse. LOAISA.
Ain!>ro-io
~2.

LOAISA.
qui. Hujus ligurae usum agnoscit Augustinns, lib. in de Tiini .ate, cap. 10, explicans lo cum ilium Joannis in : Sicwl e.raltavit Moyses serpen-

Lx Auguslino
I

Ibid.

Quo

is

sequentibus,

xi Confess., cap. 12, et , lib. ubi dissolvit bane quaeslionem, qu

"d

tem

gilur morn,

in deserlo, etc. Sic, inquit, per serpcntemintellifacia est in piiiwdiso, modo loculionin
qu<e

et uturum, et praesens, non est spaiiuni praeleritum, in rebus, sed cognoscuntur in animo, qui special futnnim, attendit prajsens, praeterilorum meminit. I bilosophi mire si: torquont in inlelligenlia illius

per efjicienlem, id quod cf/icilur, demonsirante. Et rursus, eodeni lib., cap. 11, sic exponii locum ilium Genes. XXH Nunc coynovi quia timeas Deuin. LOAISA. Ibid. Al., ita et proverbo os Dei ponitur. AKEV. 10. Interpretatur locum Pauli I ad Corinth xni
:
.

sentenliie Arisloielis, iv Phys. Tempus non est sine aniina. Vide Gregor., lib. Moral, iv, cap. 2. LOAISA.
:

3.

IKCC in
i.

Ex August., lib. xi Confess., cap. 20. anima tria quaereuda. LOAISA. Ex Augusiuio, in eodem loco.

Sum

enim

SENTENTIARUM LIBER PRIMUS.

850

128 CAPUT
De mundo.
1.
-

Mil.

A
tamen invecrenlus

He
7.

atl
<l

uem

pertinet canlus prior est, id est, sonus.

Mundus ex rebus

visibilibus,

sed

Materia ex qua coelurn terraque formats est, ideo informis vocata est, quia nondum ea formata
eroni quae

igabilibiisconslat. ate coiniiositus, aller in brevi

Homo

aiilcm e\

rerum umversi-

formari resiabant,
erat.
fieri

verum

ipsa

maleria

quodam modo

ex nibilo facia
S.

jst

mundiis.

Aliud est aliquid

posse, aliud

fieri

necesse
;

2.

Ralio mundi de uno consideranda est homine.

sicul
ita

es?e. fieri necesse esi,

fieri

Nam

per dimensiones aetalura

et

ad finera

homo

aulem posse

est,

quod Deus namris inservil quod extra cursum inditum na-

vergit,

niumliis

teniporc, delirii, crescere videtnr, inde ulerque minuitur.

5.

per hoc quod distenditur bomo atque muridus unde quia

terapora Deo

turaruin Creator, ut faceret.quandovotuit, resarvavit. 9. Non ex hoc substantiam babere credendac sunl
tenebrse, quiadicit

Domiuus per propbetam

el

:Eijo

DoXLV.

Fmstra

diciiur

per lanla retro

minus (ormans tucem,

6,7)
;

creans tenebras (Isa.

vacant! novain pro

mundo

faciendo ortain fuisse co-

sed quia angelica nalura, quae non esi pracva;

jilfUionem,

qunndo

in suo seterno rnanerel consilio

ricata, lux diciiur

ilia

autem quse prsevaricata

est

nee icmpiis ante princihiijiis xlerniias. sed Tomjyis vero a substitutione piuui, creaturai, non creatura coepit a tempore.
innndi constnictio
;

lenebruruin nomine nuncupatur.

Unde
lucem

et in priucipio

lux a lenebris dividiiur. Sed quia et bos et iilos Deus

creavit, inde dicitur
bras.
:

F ormans

et

creans lene-

I.

Quidam

aiunt

ccelos facerel?

: Quid faciebai Deus arilequam Cur nova volunus in Deo ut mundum

conderet orta esi?

Sed nova volunlas

in

Deo exorta

Verunlamen bonos angelos non lantum creans, sed eliam formans malos vero tantnm creans, non fnrinans. Hoc et de hominibus bonis malisque acci;

non

est,

quia etsi in re

mmidus nun
semper

erat, in seterna

piemlum

est.

tamen ralione
5.

el consilio
:

erai.
voliiil

10. Post

annumeralam

cceli

terroeque creaturam,

Dicunt quidam Quid subito miinduni, quern ante non facit ?

iinnuilari arbitrdntes,

Deus facere

Voluntatem Dei

qui aliquando voliiil

quod
:

ali-

ideo noniinalur in Genesi Spiriius sanctus, ut quia ante ilia nominarensuperferri eum dici oportebai, lur quorum creator Spiriius sanctus superferri dicerelur.

quando nnn voluit. Quibus respondendnm est Volunt.is Dei Deus est, quia non ipse aliud est.aliud voluTitas

Quod

et Aposiolus indicat

(Ephes. in), dura

supereminentem viam cbaritatis demonstrat.

11. Ideo superferri aquis sanctus dicitur Spiriius,

129

eJ us

se d
>

"ocest

illi

velle

quod ipse

est

et

quod ipse est, ulique reiernum et incommulabile est. Haec est ergo voluutas ejus.
6.

quia

donum

est Dei in

quo subsistentes requiescimus,

Maleriesex qua fonnatus est mundus (Gen. 1),

nobis. atque protegendo nos superferlur 12. Unaquaeque nalura suo pondere nilitur. Ignis

non tempore, res a se facias praecessil, ut sonus canium. Prior enim est sonus canlu, quia suaorigine,
viias

aulem

et

J.30 fleum

inerilo superiora

semper ap-

petuni, quia

cantilena; ad
itaiein
;

sonum

vocis,

non sonus peninet

per ipsorum liguram superferri uni verse creature Spiritus sanclus probalur.
13. Dies prior facius angeli
sunt,

ad sua\

ac per hoc ulrumque simiil sum, sed

quorum protlieo

viii.

N. l.Taio de hoc argumento,

cap

16

cap. 10

el

divus Maximus in prinia Centiiria

libri

i,

2.

ubi qiisedani ex Isidore sumil. ARET. Lnde a I aulo appellalur creatura mundi,

log., el Consiitni.

apostolorum

Clemens,

lili.

vin,

ad

Rom.

i : Invisibilia Dei a creatura mundi, eoquod sua nalura compleclaltir oinnia. Quamvis bunc locum alilerinterpretalur Ilieronymus, etTbeophil. : a creaturn mundi, inq-iimi, osi, a creaiione et constitulione, id enim etiam signilicat vox (ira Ca XTIO-I; : sed primse exposiiioni fivel illud Quod continet omnia, sclcntiam habcl locig; el Gregorius, lib. Moral. vi, cap. 7, duin de honiine iniei prclaiur Marci lociim Predicate Evangelism omni creatura;, id est, cap. G liomini, qui commune aliquid babel cum omnibus
i
I

et Grcgor. Naziunz., in sennone de Natali Christi, et in secundo de Pasclia ; et Damascenes, lib. n orthodoxiv. Fidei ; disputans conli
et
i

birresim

Epipbanius, adversus li;creses, e in I auli Samosaleni

,
:

lani tynodioa epislola Soplironii patriarulia Jerofoiyun missa ad llonorium principcni. QIKU epi-tol-i roc lala full in se\ia synodo, aciione undecima, Ver.-at
lib. super Gciie.-iin qiieslionem bane Augnstinus, ad lilieram, cap. 2, et concludil rem csse secreiissimam , et liumanis conjeciuris impenetraliilem. At hi omnes in eo consciiiiunt, quod aflinuent anque ., formaiioiiern. LOAISJ gelos creatos anie mundi crealurx. LOAISA. Ibid.Creaturarum apiulLuc.,
i
\>io

crealuris

esse, augeri, seiiliendo vivere,

et

intel-

ligere. LOAIS.V. 5. Augusliu.,

de

Civil. Dei lib. xi, cap. 6, el lib.v

super Genes., cap. 5. LOAISA. 4. August., lib. in contra Maxim., cap. 2. LOAISA. 5. August., lib. tie Genes, contra Manich., cap. 2. LOAISA. 6. August., lib. xiiConfess. cap. 29, et lib. i. LOAISA.
7.
9.

ul \~espenucebat. Haec ex Augustino. Nam, Aiiciorest divus Thomas, in p. i, q. 58, art. 6, hoc matiilma el \esperlina anquod dicitur de cogniiione iuiroducium esi ab Augustinn, lib. v su
Ibid,
et lib. v, cap. i, el lib. xi de s Civitaie Dei, cap. 9. Qua de re ubiiliier et doiti-,sime disseruii Joannes 1 icus Mirandula in Hepiaplo. Divus Thomas sic explical senientiam Augusiini , ul hie Isidorus : Sirut in die co isticl Mlo (inquit) mane

gelorum,
per

Genesim,<.ap.

22,

Nondum
lit),

ea. Al.,
1

Noitdum ex
xi

ea. Aui;v.

Ex Augustinn,
d-

lib.

August.,
11.

Grnes, ad

Ex August, lib. 13. Quserit bealus Alhanasius in Question, ad Antioclium principem, qua3Siioue prima, unde facii sum angeli. Creatos vero angelos ante innndi constiiutioiiem censuere mulli ex anijquis Pairibus Dionysius Areopagita , lib. de Coelesli llierarcuia ,
,

Dei, cap. 9, ct cap. 5. LOAISA. in Conies, cap. 9. LOAISA.

Civil.
lit
,

de

est

principium

diei,

ve&pere autem terminus

ila

coyni-

tio ipsius

tutina.

Cognitio in propria noiuro contiilit,

cue rerum, diciiur cngmtio maEl hive est sect .ntlum quod res sunt in vetbo. autem ipsius essc rei creatm , secundum quod
primordialis

diiiw

cognitio vtiperHna.

LOAISA.

551

S. ISIDORI

HISPALENS1S EPISCOPI

552
ilia

pter unitatem insinuandam non dies primus, scd dies dictus est unus ; et idcirco ipse repetitur sem

homini

ideo autein

apla, quia non sibi

sicut

per in exsecutione

creaiurae. Qui dies,

hoc est,

homo, pulchra, aut ad se, sed ad aliud, id est, ad hominem accommodata non sibimet necessaria. Hoc
,

natura angelorum, quando creaiuram ipsam conlemplabaniur,

et

de

caeteris

elementorum naturis dicendum

et facia sunt,

esl.

quodammodo vesperascebat
in ejus creaiurae coniuiiu
,

non aulem
scd laudem

19. Cuncta quae sunt,

mira valde

permanendo
ejus

sum,

sed consueiudine viluerunl. Ideoque sic divina

ad

Deum
,

referens,
,

raiione conspiciens

eamque melius in divina continue mane liebal. Si vero

scrutare opera, ut semper ea cogites immensa.

132 CAPUT
1.

IX.

permaneret neglecio Creaiore, in creaturae aspeciu jam non vespera , sed nox utique fieret.
14.

Unde malum.

Malum
;

a diabolo non est creatum

,

sed inven-

Dum

se

creatura melius in Deo

quam
in

in

se

tum

ipsa noverit, ipsa sui cognilio, quae

est
,

dies et lux dicitur. Cognilio

majer verasua in

Deo

seipsa,

malum quia sine Deo factum est niliil, Deus aniem malum non fecit. Non quia alicubi aut aliquando erat malum unde fieret diael ideo nihil esl
,

ad compensalionem cognitionis

illius,

quaa est in

bolus malus, sed quia vilio suo,

dum

esset angclus

Deo, quia longe

inferior

esl, vnspera nominalur.

i).

Ideoque post vesperam mane fiebat (Gen.

dum

siiani

in

se cognitionem sibi saiisfacere

Quia non

bonus, superbiendo eflectus est malus; et ideo recte dieitur ab eo invenlum malum.
2.

Nullam esse naturam mali

constat,

quia na

agnosceret, ut se plenius nosse potuisset, ad

esse rel ercbat creatura,
in

Deum

iura

omnis aut incommutabilis

est.

u(

Deus

est, aut

com-

quo dies se agnoscendo

(ransitorie

melius

fieret.

131
diciriiis,

IS.
fiat

Non

sic

quemadmodum DOS
Ueus
dixil

aliquid, sic

Fial caclum in

Malum vero ideo nainra nulla esl, quia accedendo in bonam naiuram el ficit earn vitiosam, quod cum discedit, natura manet, et malnm quod inerat nusqnam esl. Ex eo quod vilium
mutabilis ul creaiura

principle, lllud

enim sempiterne
dictum
,

in

verbo unico di
a

ctum

est.

Si

transitorie

est

Deo Fiat
lalis

nocet naturae, agnoscitur vilium naturam non esse, quia nihil quod naturale esl nocet.
5.

erat ulique creaiura aliqua

unde jam
,

fieret

Dum

vox. Sed quia

ameqnam

Oiceret f ial

nulla essiiiit

tern

nialam

natura bona damnalur propter voluntaipsa volunias mala testis esl naturae,
,

creatura, ipsum Fiat quod dictum esl, in aelernilaie Verbi, non in vocis sono, enuntiatum esl.
16.

bonae, qua2
illani

in

tantum tesialur earn esse bonam, ut

vilia a

Non

seplies a

Deo

visa

sepiiesque laudata est

4.

Deus pro main non re ini|uat inultam. Crediiur ab haereiicis meniem a Deo,

creatura, quae antequam fieret perfecle ab illo est visa ; sed dum nos singuia videntes laudamus, fit

diabolo fuisse creaia.

Unde

el ab ipsis duaj naiurac,

csi
;

bona
et

et

mala piilantur. Sed vitinm naiura non

tanquam
illud
:

ipse videat
esii*

laudelque per nos

,

sicut est

A on

vos, qui loquimini

loquitur in vobis

sed Spirilus

Pa

dum vere a diabolo sit, non lamen creatum esl. 5. Quam ob causam permiseril Deus mali oboriri
,

lm

testri,

qui

(Malth.

x, 20).

slalum

nisi

ut

ex comrariis malis bonae nature

in vetbis

Proinde sicut ipse el per nos loquitur, ita videt et laudat per nos ; sed per se pcrenniier ac sempiterne videt, per nos vero temporaliter.
17. Atlende universaliter creaiuram in principi*

decor eminerei? Modus isleeiiam

perilur. Qui

essecom-

Laiine

133
positis

quod opposiium, vel contrapositom nominator et 8 pulchra locutio, quando rnox contraria
dicitur,

modus anlilheton Grasce

valde

bonam
quia et

vocari, singulariter vero tantum bo

,

proferuntur.
,

Ita

el in

rebus permisiuin est

exce!-

nam

membra corporis cum sint singnla bona, majus lamen bonum laciunt, dum singula omnia valde bonum corpus efficiunt. 18. Decor elementorum omnium in pulchro et
,

malum
6.

ui naturae

bonum ad comparationem

lerei mali.

Fecil Deus omnia valde bona. Nihil ergo na-

lura

malum

quando

et

ipsa

quae in creaturis vi-

apio consistil; sed pulehrum ei quod se ipsum est pulrhrum , ut homo ex anima el membris omnibus
consians. Aptuin vero est, ut vesiimenlum et victus. Ideoque hominem dici pulehrum ad se, quia noil vesiimento et victui est homo necessarius, sed ista
14. Angus!., lib xi de Civil. Dei, cap. 9, el lib. iv

denlur esse poanalia, si bene utantur, et bona, et prospera sunt, si male ulantur, nocent. Iia ergo

pcrpendenda

est crealura ex noslro

usu non bona

nam ex
7.
el

sua naiura valde bona.

Si

radas supercilium
piilajilic
.

hominis, parvam rent

,

mala

super Gen. ad

LMAISA. 15. Lej>ebatr uniea iVam sic.vcrum m.ile,ci>nsen.ml. el sequent! sentenlia, tienlibus omnibus vel. el Angusiino , lib. i sui er Genes, ad litieram cap. 2, el cap. U, iihi de hac re ac-nrale agil. LOAISA. Ibid. Transitorie. Pro quo divus Autiiisiinus dicit ulnim tenifiornlner, an in vr.rbi Rltniiiate, lib. i su per (ienesini ad lilteram cap. 2 el 9. LOAISA.
lit.
(

vere a diabolo si(, aui aliquando. Venini olicubi ,

Sed vilium natura non est et dum non lamen crc alum est, non quia
hire senlenlia
est tract.
:

qnarta

infra.

Auguslinus,

Joai iiem

ioterprelatur iliuil nihil , de peccato,ei malo, quod Nalnra boni. LOAISA.

Ibid. Taio,

2 ex(>ositioni8 Sine ip*o factum

niliil ebt.

in
esl

Ei

lib.

de
1, i

undenam

sit

malum,

inquirit rap.

lib.

I,

ex

Isuioro

proticiens.

18.

Pulehrum
ix.

ei

quod.

Al.,

pulclirum

esl,

quod.

quxstione versanlur

cum

Theologi in eaJem sancto Thonia, part, i,

ABEV.
CAP.
est
:

N.I.
;

In

Creditor ab hcereticit

bolo fuiue crealci

Codiee Golli. secunda senlenlia mentcm a Dt O, vitia a dia bonn unde ab ipsi s dux tiatiii d
,

q. 49. AREV. 2. Ex Augustino, in Enchir.

ad L. nir., cap, 12,

et lib.

de Naiura boni. LOAISA.

855

SENTENTIARim LIBEH PRIMUS.

;

BM
CAPUT
Be
X.
angelis.
,

denies, sed tolius corpons ingeris foeditatem

in universitate creaturac esi
:

ila el

A
1.

si

extremuin vermicu-

luni naiura

maluni

di.veris, universal creaturae inju-

riam

facis.

8. Cuiicla

pcena

sum

Iranslala

mala per peccatura primi liominis pro in universum genus humanum.

sae-

non naturae; Angelorum nomen officii esi nam secundum naturam spiriius nuncupaniur. Quando enim de cells ad annuniiaudum hominibus rnit(

tunlur,

ex

i]

sa

annuuiiatione angeli nominantur

Proinde quaccunque videuiur mala, parlira nobis

viunl origine, panijrn culna.
D.

natura enim spiriius snnt. Tune autem angeli vocantur quando mittunlur.
nmtabilitas

Mala dicunt

mulla

in

creaturis

perversi, ul
;

ignem,

qnia urit; ni
,

ferrum, quia occidit

ut feram,

quia morilet

sed

commoda ipsorum non

quod
sibi

intendens

debet polius imputarc; cujus pro peccalo isla cflecta simt noxia, quae illi omiii e\ pcrte fuerunt ante peccatum subjecia. Noillis

homo, accusalin

quia inest illi, eos incorrupios charitas sempiterna. Gratia dicimus, non natura esse incommutabiles angelos. Nam si natura inconnnutaest,

2.

Natura angelorum mulabilis

in

natura

sed

facil

bilesessent, diabolus non utique cecidisset. Mulabililalem itaque naturae suffragalur in

tio
illis

contemplaa

siro vilio

non sua naiura, nobis mala sunt ea quae

Creatnris; inde et privatus est

135
a

aposiaia anse

nobis iiocenl.

Nam

lux,

dum

sit

bona, iiifirmis oculis

ge us,

dum

forlitudinem suam, non

Deo sed

nexia est, et lunc oculorum vitium, non lucis est; sic

ei caeiera.

voluit cuslodiri.
-.

10.

Cum

creaturarum stimulis et elementorum ad-

dictum est Fiat lux; de

Prior

Ante oninem crealuram angeli facli sunt, dum ipsis enim dicit Scriptura :

versttatibus

homo

verberaiur,

peccati hoc exigere

omnium

creota est sapieniia.

luci

Lux enim dicunlur

pu IKUII, ut Deo superbiens homo ea quae infra ipsum sunt patiatur adversa. Unde el in Sapientia Icgilur
pro Deo
:

Sapieniia enim dicuntur ingenitae inliaerendo Sapientiae. Et dum sunt mutaparticipando

aelernae.

sensatos. Merilo ergo

Pugnabit cum eo orbis terrarum conlra inpeccaiorum hoc aclum esi , ut

prospera
:

biles natura
tari divina.

non laiuen

sinit

eos contemplatio mii-

naluraliter

mulentur homini

in

adversa.

4.

Ante
,

Unde
in

et

Salomon

Crealura exardescit in lormentum,

angeli

et ante

omnem crealionem mundi creali omnem creationem angelorum

,

sunt
dia

adversus injustos,et lenior esi ad benefaciendum hit qui

bolus conditus est

sicut

Deo

conftdunt.

principium viarum Dei.

erit

scriplum est Ipse est Unde et ad comparaiiouem

:

134
ra .ioni
,

H- Non
si

caro subjecia animae, nee vilium

esi subditus Conditori.

angelorum archangelus appellatus

creatus
exstitit

est.
,

Prius enim

animus non

Tune

orJinis

praelatione

non lemporis

aulem recie subjiciunlur nobis omnia qutt sub nobis

sunt,sinossubjicimureiaquonobis
ilia

quaniitate.
5.

snbjecta sunt.

Primalura habuisse inter angelos diabolum, ex

liducia cecidit, ila ut sine reparatione laberetur.

Nam et quae \ identur esse

non
subjugal

subjecia

ei

qui Deo subjeclus

qua

esi, ille polius subjicilur eis, qui

suam voluniatem

amorieurum

quae sibi subjecta exisiimat.

Cnjus praelationis excellenliam prophela bis verbis animmiat i Cedri non fuerunl altiores illo, in para:

0. Si bene utantur. Scilicet creaturae, vel potius passivo more Isidorus utor adhibet. AREV. Crealura 10. Crealura. Locus et-t Sapiemiae xvi
:

abijssi, et catenam dit draconem, serpentem

(actori deserviens exardescil in lormentum aducrsus injustos , elc. Pro exardescil aulem in ali(inf)uil)
libi

quibus mss. est excandetcit. LOAISA. Ibid.Exiyere pcenam, A.\.,exiyil pccna. Velus Edilio exigente ptena. I ro i>vgnabit cum eo, metis Cod. ms.
pugnabit pro eo. Deinde pro lenior
alii levior.

N. CAP. X. Evang. LOAISA.

1.

Nomeii.

Ex

Greg., horn.

AREV. 34 in

Ibid. De angelis agit Taio, cap. 12, 13, 14, lib. I. In Isitlorianis, cap. 72, n. 20 et seqq., observavi lotum hoc capul in nonnullis Mss. exhiberi sub litnlo

Satanas,et ligavil aliyssum. El illud quod esi infra Cum compleli fuerint Ille enim mille anni, soh-elur Satanas ; ubi sic inijuil apostata angelus, qui ila condilus fuernt, ut angelorum ita superbiendo succiibuit, cceteris legionibus emineret ul lunc stantinm angelorum dilioni subslrutus sil. Qualenus , velnunc ad ulilitatem nostrum eis ministranlibus religatus lateat , vel tune ad probationem nostrum, eis relaxantibns, totis se suis contra nos viribus solulus exerceat. LOAISA. 4. Ante omnem. Gregor., lib. Moral, xxxn, cap. 18. LOAISA.
: : ,

in manu sua, el apprehenantiquum, qui est dinbolus el eum per annos mille, et ntisit eum in

magnam

seimonis sancii Isidori, nonnullis ex sancio Gregoim Magno addilis. Munilum quod Conslanlinus Cajetanus ad huuc sermonem pramisit, loc. cil. repraesenlavi. AREV.
2. Mutabitis.
lib.

stitut., cap.

Ibid. Isaeus, in not. ad Lactantium, lib. n de In 9, agit de tempore creationis angelo rum, qnam multis ante hunt; mundum saeculis per-

Moral., cap. 29 , et xv, cap. 4, el Fulg., de Fid. ad Pet., cap. 25. L.

Gregor.,

lib.

actam Isidorum hoc loco docere ail cum multis aliis ; ac notai nonnullos ex schola sancii Thonuu male asseruissc hunc errorem esse in lide. Cerle antii|uissimi quique Patres, pr.eseriim Graeci, ante cneluin corporaque omnia angelos conditos luisse docont. Venini Isidori mentern ambiguam videri Petavlus
5. Isidorus, seuicntiain Gregorii Magni tenet, lib. xxvui Moral., cap. 14, qui angelos maiutina astra vocari ail, quia primi in tempore condili creduniur, neque tameii primu die una cum luce, sed
i

Ibid. C/iarilas. In ahquibus mss. God. est claritas

sempiterna; veruinlegenduin.uljn Edilis, cliuritas; tie enim Inbel Gregor., lib. Moral, v, cap. 29. Unde sentenlia ha c ilesumpla esi Quia ergo ipsa quoque naiura angelica est in semetipsa mutabiiis., quam videli cet mutabi.itatem licit per hoc quod ei qui semper idem
:

asserit lib.

de Angelis, cap. 15, num.

ul ego arbilror,

esi

nnculis unions alligalur, elc. LOAISA. Gregorius, lib. Moral, iv, cap. 13, de apotlaiaapgelo inlerpretalur illud Apoc.xx Yidi Anyclum descendenttm dc caelo 4 el liabenteni clavem
.

Ibid. Apoitata.

ante hanc producios iudicat. AREV. 5. t s qua ftducia cecidit. Forle, ex

ijuo fiducia

PATROL.

LXXXHI.

18

S5 S
diso
lius
illi
:

S.

1SIDORI UISPALENSIS EPISGOPI

il-

556

Dei, abieies non adsequavernni summiiaiem

Omne
;

lignum paradisi
condilio

non
fecit

est

assimilatum

IVimi

ftrmamenlum, el vocatum esl firmamentum coelum. nm oslendens quod post angelorum rniinm

quoniam speciosiorem

cum Deus.
hominis
;

137

"

1"

permanserunl

(irniilatern

meruenmia

ier.

6. Distal

angeli a conditione

nae perseverantiae el beaiitudinis

quam

an tea minus

homo enim ad

Dei similitudineni conditusest, archan-

acceperant.
quilas

Unde

O|ioriei agnosci

Dei similiiudinis gelus vero qui lapsus est signaculmn appellatus esi, tesiante
siijnaeuliim similitudinis

sanctorum servial
borii

ulilitali

quod inalonini ini unde mal , quia

Domino per Ezechielem

,

corrnuni, inde
\~>.

prolicnmi.
,

plenus sapientia

perfectus

decore

in deliciis pnradisi

Dei

fuisti.

Quanto enim

snliiilior est

136

e J us natura, l^nlo idenius exslitit

Bonorum angelorum numerus qui posl ruinani angelorum malorum esl diminuius, ex nurnero cleciorum hominum supplebitur, qui numerus soli !)e
est cognilus.

ad similituilinem divinae veritatis expressa.

7.

Prius

de coelo cecidisse diabolum (eredilur)

conderetur.
,

14. Inter angelos distantia postesialum est. el pro

quam homo

Nam mox

ut faclus esl

in

graduum
aliique

dignitate rainisteria eisdem

sum

dislribnia;

superbiam erupil

et prsecipilatus esl

de

coslo.

Nam

aliis

prxferuntur,

lam culmine poiesiaiis

Irani igilur alii alio-

ab initio mendax fuit, el juxta veriiatis lestimoiiium in verilate non slelil, (|uia sialim ul faclus esl, cecidil.

quam rum

scientia virlnlis;

siibiiiini-

praeceptis

atque obediunt jussis.

Unde

et ad
el

Fuit quidetn in veriiale condilus, sed non stanelo

propheiani
qna<cunque

conl estim a veriiale est lapsus.

8.

Zachaiiam Angelus angelum anmmliari debeal praecipil.

01
:

mitiit,

Uno

superbise lapsu,
,

dum Deo
,

conferunt

et

homo

cecidit

per luinorem se sed homo et diabolus

;

15.

Novein cs-e dislincliones vel

dines

ai .gelo-

nim

sacrae Scripiurse lesiantur, id est

angelos, arprin-

reversus ad poenitenliam Deo se inferiorem esse covero non solum hoc comentus , gnoscit. Diiibolus

cliaiigi-los,

thronos, dominaliones,
et

virtu tea,

cipalug, potestaleg, cherubim

(iii

quod se Deo wqualem existimans cecidil , in-nper eliam superiorem Deo se (licit, secundnm Apostoli
dictum
,

iimni
-\:\>

iininttriiiii

seraphim. Ilorum eliam Ezechiel propheia de.scri,

bit,

tol;deiu

nominibus lapidtim

cum dc primaiu
inquil, lapis prelop:izins, el
j.is-

qui ait de

amichristo

Qui advenatur,

et

aposlaiae angdi loqueretur.

tiosus

Omnis,

extollitur
colitur.

tupra

omne quod

dicitur

Deus

out quod

operimenium luum: sardius,

et

9. Diabolus ideo jam mm pelet veniam quia non compungitur ad poenitentiam ; membra vero ejus per hypoerUim deprecanlur, quod tamen pro mala conscieniia adipisci non merentur.
,

onyx, heryllus, sapphirus, et pis, chrysoliihus, caibunc ls,el smaragdus. Quo nuniero lapidum ipsi

10. Discat

humana

miseria quod ea

causa citius

HUH angeloniio , quos apostala :uianle lapsnm, quasi in \e-iimcnio ornameuti geluB sui , aflixos habnit , ad quorum coniparationem dum se clariorem cunctis aspexit, confestim iniumuit, et
ordines designali
,

infirmo comprovocetur Deus praestare veniam, dum Iraxit ex parie inferior! palilnr homini , quia ipse

cor siium ad superbiam elevavii.

16. Angeli sempor in
lus vero ideo est

Deo gaudent, non

in se.

Ma-

peccandi infirmitaiem, hoc auima detinetur.

11. Apostalse angeli ideo

est,

ex carne, qua inclusa

diabolus, qnia non qua; Dei, sed quse sua sunt requisivii. Nulla aniem major iniquiias

veniam non habent, quia

quam non

in

Deo,

seil in

se velle

qiiempiam

gloriari.
,

carnalis fragiliiatis nulla inflrmitate gravali sunt, ut peccarent ; homines aulem post peccaium idcirco

17. Angeli in verbo Dei cognoscunt

omnia

ante-

revertuniur
niateria

ad veniam

propler

quod ex lulea
:

qnam sum,

in r

u anl; et quae

pud homines adhuc fulura

Pran.va-

angeii

jam, revelantc Deo, noverunl.

,

pondus

traxerunl

infirmitaiis

ideoque

ricalores angeli

eliam sancliiale amissa, non tamen

pro inlirma carnis conditione rediius mini ad salnlrm, siciit et Psalmus (licit

patt-l
:

ho
scit

amiserunt vivacem crealurae angelicas sensum. Triplicienim

///se

modo

piaescicnihe

acumine vigent,

id est,
,

sufigmentinn nostrum. Memento, Domine, quod terra mea mbitanlia. nms. Et iieruin Memorare, inquil,
:
<yic

subiilitaie naturae,

J38

experiemia temporum
lime

re-

12. Poslqiiiim apostate angeli ceciderunl

c.eiei

velalione superiorum potesialurn.

18. Quolies
irasciiur, ad

Deus

rgiiociiiique llagrllo

mnndo
angeli

perseverantia
et post cceli
cecidit.

a-loi na:

beaiiludinis sdidaii Hint.

in principio

Unde

minisierium vind

else

aposlaiae

cieationem

rrpeiilur Fiat

miltumiir: qui lamen divina polesiale coercentur, n

dit

Nonnulli

inserunt,

inter
ex,
(

anyi los dinbolum

senlenti* Greg.;
.Moral. ,o:ip.
il
I
!

sic
fit

enim
quo

est

apud eum

lib.

constat

excellentia pratlationis,

qua

(iducin,

elc.

XXMI
eo in

siibtilior esl ejus nuturti^

Quali superbi:r sonere, am (|iia (i^itiiiniie diabolus lumueril, ini|iiirunt iheologi. Vide comment, ad Prudentium, llamanig., vers. 169
:

grapile lumens, sese allius ellerl, luflatur, Ostenutiiue suos licilo jaclaulius igues.

dum

AREV.
u. Distal.

Ex Gregor.,

ibid. LOAISA.

Ibid. Veritatit. In Edilis

i-eritulis,

erai

irtulis,

verum

posui

xnnlilndo 1 ici pleuiits creditnr express:!. L. de cxln. August., xi do Gen. ad lilieram. L, 10. Discai. Ex Giesor., lilt. Moral, xxn, cap. Ci. L. 11. Memento. Locus esl psalm, cu. In Vulgata lia helm : Recordalits esl quantum pulvis sumus. L. 15. fionien. Kx Gregor., homil. 54 in Evang., e* lib. XXMI Moral., cap. 18. LOAIS\. Ibid. !)e ordinilius angelorum Vezzosius plura notaverai ad cap. 58 Endiiridii Augustiuiani, part
o
1. 1 riiis
1

cus

sit

consentientibusoinu. mss. (J. El quamvis lo deoucius ex Gregor., liaac vocem Isidorns ad-

u, pag.

445

et seqq.

ARBV.

17. Angeli. Auguslin. idem, lib.

\n de

Civil. ,c.

l.L

657
tantiim noceant
ai-1

SENTENTIARUM LIBER PRIMUS.

quantum bumanaj depulati sunt, ut cuet regant omnia jussu Dei, adminislreni mundi
rium
salulis
,

.v;g

cupiunt. Boni lamen angeli

->

Quid

ergo est nisi ut

miro modo simul ulrum-

nniiist

ras

et desiderani, et satiantur ? Sed desideranl sine labore, el satiamur sine lasiklio.

que cieiiamus, quia

sit

lestauie Aposlolo:

Nanne emnes

inquit, sunt admi,

Ne enim
saiiari
iris

in

desiderio
,

necessitas,
sit

desiderantes
,

nistrntorii s/nritus, in tniuisierium missi

propter eos

saiiautur. Et iterum

ne

in salietale fastidium

qui hcere.ditatem capiunl sulutis?

19.

desiderant. Vident

ergo angeli

faciem

Pa-

Angeli

rent, de superii

corpora in quibus hominibus appa aere suiiiunt, solidamque speciem

)

nescit

per saiietatem; sed quia salietas isla fasiidium , angeli desiderant in eum prospicere
Ubicunqtie in Scripluris

semper.

ex cuslesti elernento induimt, per

quam humanis obangelos

lulibus manifesiius demonslrentur.

20.

Singulie

genies

pra2posilos

habere

sanctis, pro Deo angelus ponilur, non Paler, non Spiritus sanctus , sed pro incarnaiionis dispensalione solus Filius inlelligitur.

25.

crediinlnr,

quod osienditur leslimonio angeli Danieli

30
(inquii)

loquentis:
princeps

vent

ut

nuntiarem tibi,sed
mihi. El post alia:

regni

Persanim
,

26.

restitil

Ante dominicce incarnationis adventum

dis-

me adjuvel nisi Michael princeps vester. 21. omnes homines angelos habere proban- B Eo quippe tur, loquenle Domino in Evangelic: Amen dico vobis
esl (/Hi
I>em

A on

cordia inter angelos et homines fuit. Veniens autem Chrislns pacem in sf, el angelis, el hominibus fecit.

nato, clamaveruni angeli

vuluntatit.

In terra pax

lio-

quia angeli
qui est
:

n ctsHs.

eorum semper vident faciem Palris mei Vndv et Petrus in Actibus apuslolo, ,

minibui
Christi

bonce

Per incarnalionem
est

igilur

non solum Deo reconciliatus

homo, verum

rum
j!Ve

cum
Si

pulsaret januam, d xerunt

,

iiilns

apo.-toli:

est

Petrus

sed angelus ejus

angeli
:

est.

etiam pax inter homines et angelos reformats est. 27. Discordia igilur anieadvenium Chrisii bominnin
saluiaii in Veteri

2\2.

Deum

coniuenlur et vident, cur

Petrus apostolus dixil

conspicere? Iternm
,

si

In quern desideranl angeli Dei eum non coniuenlur, nee visenientiam Domini,
angeli

dent,

<|uomodo

juxia

maxime anoscitur, quod Testamenlo ab bominibus angeli despiciunt se saluiari ab eis. Quod in Novo Testamento a Joanne ai lum non solum reverenier ange
angelorum
fnisse per id
,
f

et

eorum semper vident faciem Palris , tjui in cwlis eit ? Se bt ne nirumque esl. Nam veraciler credimus que-d
I

lus suscipit,

verum eliam ne
in Veleri
,

facial interdidt.

28.

Ob hoc homo

Testamento despicitur,

Deum

angeli el videni et videre desiderant, el habent

nee resalutatur ab angelo

eo quod homo adbuc non-

et habere fesiinaiil, ei

amantet amare

nitunlur.
ii

dum
_

Iransisset in

Deum.

23. Si

enim

sic videre desiderant, ut effeciu desidei

non

perfriianlur, desiderium hoc necessi;atein habei, necessitas isla poenalis est ; sed a be.ais angelis

29. Suscipilur auiem salutalurab angelo.

briel legitur salutasse, el

homo

a
et

140 Nam
:

Deo, et reverenier Mariam angelus Ga

enim

139

Joanni angelum salulanti ab

feceris, consertws

omnis poena longe esl. quiu minquam simul poenaeibeatiliido conveiiiunt. I .uisum si eos dieimus Dei visioue
saiiari, salietas

eodem angelo
turn

dicitur

Vide ne

sum,

el

frairum tuorum. Per quod

agnoscilur

fastidium babere solet, etscimus

illos

141

Dei visionem,

quam

et desiderant, faslidirenon posse.

bus fuisse

per iiicarniitionem dominicam pacem bomini el angelis reddilam.

xv de Civiint., cap. 23, Mirab. sncrceScr piurc.lib. in; et Gre h iir., lib. xvin Moral., cap. 2; lib. xui, cap. 8. LOAISA. 21. Angelos liabere. August., serin. 68, ad fralres in erem. Mattb. xvin. LOAISA.
19. Angeli. August., lib.
ill-

te; proiinus

rt lib.

rcspondetur C.lan/icavi, et iterum ctarificaho. N.-que rnim Deus, qui sine lempore impulsio -is intlmx clamat, in teinpore per snam snbstan,
:

Ibid. Quod smguljc gentes, et omnes homines Ingelos tntelares liab;-ant, osieinlii Peiavins, lib. n de Angelis, cap. 8, iisdem Scri|iiur-. locis quibus
Innililur Isidnrus,
trimi auctoiilale.

jiisdemque Isidori et alioruni PaARI v.

lib.

i-J. Si Deum. Ex Gregor. tola senientia, Moral.. 28. LOAISA.

<a!>.

xvin
>

liam iilam vocem edidit, quam circumscriptam lernpore PIT liumana verba disllnxit. bed nimirum de cojleslibus loqueiis, verba sua, quae andiri ab homin bus voluii, raii inali creaiura ndministrunte forniavil. Aliqinndi) rebus per angelos loquitur Deus, cum nibil verbo dicilur; ,-ed ei quaj fulura sum assumpla de elemenlis imagine nuniianlur. Sicut Ezrcbiel nil verborum audits (cap. snei) elei Hi
cieiu in iiiedio ignis vidit, ut
Specitttn asp cerri, qii
<

Sancius JuliaiiMS Tolelautis, Mb. n Anlikeiinnnon, mh rrog. 78, endein modo bauc dillicunaleni sulvii; sed niii Isidoms babel nenecessil:</em,
"25.

videlicet,
in

dum solam

ccsKiias,

anxieatem, nnxii lns. eic., riasse n e nis en. AIIKV. semper repetit; quod 25. Ub.ciimque, etc. August., lib. n de Trinii. L. 2(3. AKIC Dom., eic Gre^., lib. .\xvii Mor., S. L.
ft

eic.,

,1-ili.iims

cap.

2!>.

In

seriMOne. quern

nuvissimis teniiira, .-cniiret. Velul ad Danielem angelus Gabriel loquiFaclnm est tiitlem, cum viderem lur, ipso dicenle ego Daniel riiionem, eic. (Hie miilla relerunuir ad vei.bum ex Duiie. is cap. vm, x, xn.) Aliijiiando per ani;elos Veibis simul et rebus loquitur D. us: cum quibusdam nmiihiis iii-ioual hoc, quod sermoiiihus
:

e-seni

Isidori

nnmiiie ed !mu a

CajetaiM ex sancto

dixi, post el amjelis reildi

am b-c
a( j

addimiiir
j ,

narrai. Meque enim Adam po enlpam in divinilalis siibslanLia vi iere Deum poiuH. sed inercpalionis
i

rianis, ca[i. 72,

Gregono

ii.-j,,.,,,,,

,
;i>

,,

ver ,i

n.

20.

Niiimiinqnaiii

r suj _ vero ctiam

i

cm-dis
sicut

peran^elun bumanis cnrdibu. ila loquitur Dfiis ut Jpse quoque angelns mentis olnmibim pr8enletnr. Vet -b ;s i.aniqiie per angelum lotpiil.ir Deus, cum niimagine ostenditur, sed sii|>ern verba loculionis audiuntur; s.ieut dicenie Domino (Joan. \) Paler, cturifiea Filium tuum, ut filius tuns
liil
:
i

verba per an-c.um audivii. AllqUando imagiiiibus oc ilis ostensis per angelos loquitur Deus,
vidil, et

Jacob (Gen.\\\m) subnixam co^lo scnlain dorsicut

Peli us
(.lei.

inirus

linteiim
xj
in

reptilibus

el

in

qii.siirupcdibus

exlasi ivpius aspexil; qui nisi incorporeis baec oculis ceinerei, in exlasi non fuissel; sicul Paulo in visione nuctis vir Macedo app.iruil (Art. xvi), qui transire. eu.n

plenum

sso

s.

JSIDOIU nisi ALENSIS EPISGOPI

300
:

CAPUT
1.

XI.

A discitur creauonis, dum

el

Se Iwmine.
Omnia sub
ccelo propicr

facia

sunt

per omnia dixit Beus Fiat creare vero hominem eum quadam
:

hominem

facia sunt,

acterni consilii deliberatione volueril, diceris

Facia-

propier se ipsuin ; inde et orania per liguram ad ejus similitudinem referuntur. Communia homini omnia naturalia esse cum omnibus quae

homo autem

mus hominem ad imaginem el simililudinem nostrum. 2. Quia enim boni sumus naturaliier condili, cnlp

quodam uiodo merilo contra naiuram mali

5. Sieut praescivit

su-

omnia contineri, atque in eo omnium rerum naiuram coiisislere (patet). I niversiconstant, et in liomi/ie
latis
i

unis efle eti.

Deus hominem peccaturum,

qualiter ilium per

creaturae

homo
est

inagna quaedam
ewieris

portio
,

est

ii-a
;

et prsescivit

142

suam

gra-

lantoque gradu

excellenlior

quanlo

liam repararet, qui suo arbitrio deperire poluisset.

k. Originaliier

imagini divinae vicinior. Quantum caeteris crealuris homo dignitale virlulis, ex ipsa revereniia

Adam
postea

et

Eva simul

creati sunt,
viri

specialiter vero

mulier

de latere

for-

Macedoniam rogavit. Aliquando imaginibus, et ante Christum, qui cum Patre, et Spiritu sancto, vivit et regnal in ssecula sxculorum. Amen. Explicit. corporeos oculos ad lempus ex aere assumptis per AREV. angelos loquitur Deus, sicut Abraham non solum CAP. XI. N. \. Communia. Ila Sancti interpretantur ires viros videre potuit (Gen. xvm), sed etiam lerHoc quod conlinet omnia scientiam illud Sapienlise reno habiiaculo suscipere ; et non solum suscipere, habel vocis. Et illud Jlatlh. ultimo : Preedicute Evanseil corum usibus eliain cibos adliibere. Nisi enim gelium omni creatures, ut nomine omnis crealurae homo ;ingeli quxdam nobis in leira nunlianies, ad lempus exterioribus prolecto ex aere corpora sumerem iuielligaiur; praeserlim Gregorius, liomil. 29, in Ascensione Domini, et lib. vi Moral., cap. 7. De hac re nostiis obtulibiis non apparerent, nee cibos cum Abraham caperent, nisi propier nos solidum aliiguid supra, cap. 10. LOAISA. Ibid. Cicteris. Gregor., lib. Moral, ix, cap, 56, et ex coelesli elemenlo geslarent. Nee miruin, quod illic ipsi, qui snscepli sunt, niodo angeli, modo DoAugust, super Gen., in lib. (mperfecio. LOAISA. Ibid. Vezzosius celebrem esse animadverlit sentuimis vocantur, quia angelorum vocabulo exprimunicnliam sancti Gregorii, bominem commune aliquid lur, qui exierius minisirabant ; el appellalione Do babere cum omnibus crealuris. AREV. mini osienditur, qui eis inierius pracerat, ut per hoc 4. Simul creaii sunt. Id patet ex illo Genes, Fa~ pra Sidentis imperium, et per iilud claresceret olDdamns hominem ad imaginem et similitudiuem nostrum. cium ministrantium. Aliquando coslestibus siibsianHomo enim utrumque sexum comprehend!!. Unde liis per angelos loquitur Deus, sicut baptizato Do Eva vocatur virago, et imago viri, homo vero imago mino scriptiim est (Hatth. in, xvu) : Quia de nube et gloria Dei, a Paulo, I Cor. xi. lla inierprelatur Au cox sonuit dicens : Hie esl Filius metis dileclus, in gust., lib. de Ti init. xn, cap. 7 et Gen. v dicnur Hie quo mihi comptacui. Aliquando terrenis substaiitiis per angelos loquitur Deus; sicul cum Balaam corri- ~ est liber generations Adam. In die qua creavil Deus ho~ ^ minem, ad simililudinem Dei fecit ilium, masculum et fepuil (iVum. xxn),in ore asinae humana verlia Ibrminam creuvii eos. Li Paulus, 1 ad Cor. xi, cum dicat : uiavil. Aliquando simul terrenis et cceleslibus subSicut mulier de viro,itaet fir per mulitrem, concludil : stantiis per angelos loquitur Deus ; sicut ad Moysen Omnia aulem ex Deo. Ambios., ilii .-Imi o unum sunt in nionle (Exod. iii)cuin jussionis suie verlia dedit, in nalura. Id vocat Isidurus originaliier esse unum, ignem rubumque sociavit; aique aliud superius, aliud inierius junxit quod laineo lime solum agilur, specialiier vero postea mulier de latere viri lormaia est. Hanc Senientiam probat Gregorius lib. xixm cum ex ipsa aliquid conjunciione signatur. Nam per succen-um rubum Moysen alloquens, quid aliud Moral., cap. 10 Kerum quippe, inquii, substaittiet simul creata esl; sed simul species formats non osteudit, nisi quod ejus populi duclur lieret, qui el est, etc. Observa obiter Auguslinum el Gregoriuin legis flammam perciperel, el tamen peccati poenain in rerum tormationti disseniire, cum Augusiinus nequaquam vilarel? Vel quod ex illo populo exiret, multis in locis super Genesim prubei omnia esse laqui igne deilatis, carnis noslrae peccata, quasi rubi eta simul secundum subsiamiam, et secundum spe spinas absumuret, et incoiisumplam humanilalis nosine gubstantiam, eiiam in ipsa divinitaiis llainma ciem, praeserlim lib. iv super Genes, ad liileram, servarei? Nonnunquam vero bumanis cordibus etiam cap. 54. Gregorius vei o dicit, in snbsiuntia esse facia per augelos Deus secrela eoriiui prsesenlia vinulem simul, sed non in specie. In qua senienlia esl Isidosux aspiralionis inlundil. L nde Zacliarias ait (Zack. rus hie, et lib. 11 Differemiarum, cap. 10. In crea: Dixit ad me anyelus qui loquebutur in me. Dum lione, inquit, mundi et formalione, in qua luce esl di(\) ad se quidem, sed lameii in se loqui angelum dicit, ferentia, quod originaliier secundum material subst/inlimn simul cuncta creata sunl, secundum distiiiclioneiu liquido osiendit quod is qui ad ipsum verba fecerai vero rerumper sex dierum alterflationem formula sunt. per corpoream speciem, extra non esset. Unde et loquebatur paulo post subdidit : El ecce angelus, PJiilo, lib. i legis Alleyoriarum, ruslicanae simpliciin me, egrediebatur. Saepe enim 11011 exierius appa lalisesse inquii pulare sex diebus, aui miqiie certo rent, sed sicut angelici spiritus voluntaiem Dei prolempore, iiiunduin condiiuin. Ueiellii hie Isidorus sciiieniiam eorum qui dicunt androgynes cre.iios plielarum sensibus innotescuiil, aique ila eos ad suAdam el Kv.nii, id est, hominen) in quo -ml Llimia sublevant, el quutque in rebus lutura sun!, in i.-ausis origiualibus pr:tseniia demonsirant. Humacorpora maris scilicet el leiniua; circa doisum coiiiini namque cof ipsum carnis corrupiibilis pondere pnlalos, ila ut esset homo a principio genuine, ut Plato, in Convivio, seu de Amore, asseruil, poslea gravaium, hanc ipsam corpulemiam suam quati obivero sectus, ut ex adverso ad prolis procreaijonuui cem sustinens, inlerna non penetrat, el grave exie rius jacel, quia levaniem inanum inierius non Imconjungerenlur ; e laiere enim protoplasli, nou c costa mulierem formatam uftirmam, voce Hebi.ca, bet. Unde lii, sicul dictum esl, ut propheiaruui sen sibus ipsa, ut esl, subtilitas angelica; virlulis appa~eiti, lalus et costam signilicanle. In hac seiuenuu fuit Franciscus Georgius. Verum divus August. Plareal, eorumque mens quo subtili spiiiiu langiiur tonicos insectalur, lit), in de Genes, ad lit., cap. 2*2, levetur, ut non jam pigra, lorpen-que in ima jaceat, sed repleta inlimis aillaiibus, adsuperna conscendat, inquieas : Rursus, tie in liomine uterque sexus esm aique inde quasi de quodam rerum verlice, quse infra piiturelur, sicul .in his quos Androgynot vacant, p .uni sevculura sum, videat.PerDgmumin iiosuum Jesum liter subjecta mnsculum el feminam creavil eos. L.
i : ; i : ; : : :
:

</ui

uui>

501

SENTENTIAUUJ1 JBER PRIMUS.

I

864
mutata intentione, ad
;

mata

est.

Pariter ergo conrf U suut ulcrque, rationis

A dum ei
que

non

suflicit,

ali.is

at

ordinc, non pariler lemporis iinitale. 5. \ ir ad imaginem Dei facius est,

alias actiones transit

dumque per
in

diversa re

mulier ad
lege naturae

quiem solidam

quserit,
et

nee invenit,

labore miser

imaginem
6.
lier

viri

fonnata esi

unde

et

illi

et variolate vivil,

Siibjecto esi.

vacuus a requie manet. Quamvis eadem mulabilitag non sit homini concreata, sed
illi

Hem
Homo

vir

propter semeiipsum factus est,

viri crcata esi.

mu

pro merito primae prsvaricalionis

accesseril,

jam

ob adjiilorium

tamen naturalis

acta esi, quia

originaliler, a

primo

propter peccatuni tune Iraditus est diaalidivii Terra es, et in terram bolo, quarido Terram manibis. Tune enim dictum est et diabolo
7.

liomine, sicut et mors, in

143
et

144 CAPUT
De anima
\.

omnes homines xn.

vila

transit.

c&terisqtie sensibus.

diicabis.
in s ejus. et ipsi

Unile

prophela
diaboli.

ait

Serpenti pulvis pa
est; pulvis, impii
;

Vila

corporis

anima,

an iimr Deus est.

ita

Serpens enim diabolus

sunt

dims

Et sicut corpus mortuum est sine anima, morlua esi sine Deo.
2.

anima

8. Quia prava voluntale ad ima eollabimur, recte ad bene agendum cum labore consurgimus : quod

non

ila esset, si

delectatio flagiiium

num non
lanium

persuasisset

quibus ad

primorum hmnibene vivendum

stalim

est homo , sed corpus, fnctum id taiilum homo esi. Inhumo ex esi, quod habitando auiem in corpore anima, ex ipso parlicipio carnis hominis noinen accepil, sicut Aposlolus

Anima bominis non

velle sufliceret, et

sine difficultale

interiorem

hominem

dicit

animam, non carnsm,

Male ergo a quiesse corpoream,

aciio obtemperaret.
9.

condilam
sit

esse ad Dei imaginem.

Divisio

et

pugna, ut

in

boininis

animo,
ejns
fi-

busdam

credilur

animam hominis
imaginem

poena peecati est, ex primo liominc in

lios

omnes

qua3 propierid ad Dei

facia est, ut si

non

propagata,

nl qui noliiit

cum Deo

esse unilus,

incommutabilis ut Deus esset, tamen incorporea ut

esset in semetipso divisus, el qui imperanti

noliiit

Domino
atsi

Deus

existeret.
5. Sicut angeli, ita el animaa
;

esse subjectus, fierel sibimelipsi rebellis

145

habent enim
in

que contrarius.
prius

Unde nee
I

sibi

poierit subjugari,

initium, linem vero nullum.

Nam

qnaedam

rebus

Deo non Deo

uerit subjugatus, sibique serviet

no

temporalia

sunl,

quaedam perpetun, quaedam vero

sunt

lens, qui

noluit volens.

sempilerna. Temporalia

quibus inest ortus et

10.

nus,

Quam dum se ab una

ibi

varie perdiversa
slabili

liumnnum defluxil ge semperque manenie divi-

obitus

perpelua quibus orlus, non terminus;

sem-

pilerna, quibus nee orlus, nee lerminus.

4.

nitatis solrditale

subtrax u!

Nam

diim opus quodlibet

infigit.

Animam non
;

appetit, quasi
Ibid.
die,
, >. </IE

jam requiem mentis

erat in

Sed
:

naturae

esse partem divinae substantial, vel nee esse earn priusquam corpori misceatur,

Mendum

nota Edilionis Grialii

:

In

lenlia Varronis, qui

hominem

dici pulat proprie

ex

cream /. AREV.

Ex Paul., 1 Cor. xi Vir imago et gloria Dei ett, mulier auiem gloria viri. Mtilier dicilur gloria viri, (lent opiliciuin ex viro. August., de Calediiz. rudibus, explical quo pacto vir poiissimum dicaiur imago Dei per subjeciionem, unde Acloriun xvn Fecit ex lino omne genus liominum. LOAISA. 7. Terrain inundiicalns. Ila inlerpretatur Gregorius, in Euarratione in septem psalmos poeniieutiales, psalm, iv, exponens illud Et terras ejiis miserebilur : Per terram, i\ti\u\[,accipii>iuspcccatores;wideserpenli a Uiitnino diclum esi : Ten-inn comedes omnibus diebus vita; tua!. lilem, lib. n Moral., cap. 50. Idem el Am:

ulraque substanlia compositum, anima et corpore ; el lit), de Moribus EccU S., cap. 4, difficile dixilesse hanc controversial!! dijudicare; aut siratione facile, oralione longum est. Idem Hieronyinus ad Damasum,
in explanaiione Symboli, et Magister Sententianim, in in, dist. 2, errare eos affirmai qui dicunt homi nem non a substanlia, sed a proprielate dici. Verum

nosier Isidorus vocis etymon explicat, non hominis naturam. El de nomine exieriori disserit, de quo Paulus, II

ad Cor.: Licet

is

quiforis esi nosier

homo

corrurn-

inlus eat renovalurdediein diem. L. pilur, laments qui Ibid. Male ergo. Id divus August., lib. de llaeres. SG.altribuitTerlulliano. El ret ellitlib. deQuan-

de Poanitentia.cap. 13, et August., Agone Christ., cap. 1. LOAISA.

hros.,
lib.

lib.

de

cap. tilaleanimae.

De Tertulliano auiem
primo
illicilluslris

presljyiero, qui

Africas provinciae habilus est, postea

Ibid. Propliela. Hieronymus endem modo. LOATSA.

inlerpreiatur locum
(ait

10.

In labore miser, elc. Aureus Isidori locus

Yrzzosius) Magni Gregorii ingenium redolens. AHEV. CAP. XII. N. 1. Vita corporis. Ex August, dc Spiriln el Anima. LOAISA. Ibid. De hoc argumento Taio, cap. 21 lib. i. AREV. 2. Anima... non esi homo. Isidorus vocis Elymologiam consideravit in hac sententia, ui bomo dicatur ab humo quod est corpus, et non ab anima. Id explical lib. Elymolog. xi, cap. 1 Homo proprie ab humo dicilur, abusive vero pronnntialur ex ulrarjue tubttuntiu tolas homo, id esi, ex sociclate animie et corporis. Nam proprie liomo ab humo. Idem, lib. n Dill ereniiaruin, cap. !; divus Greg., lib. xn Moral., cap. 16 Eo enim,
:
:

vero in lurpem hajresim Moniani impostoris ei alioad Magnum in epistpla prolapsus esi, Hieronymus oraiorem Niceph., lib. iv, cap. 54; Vincenlius Liriad Maithasum. L. nensis; et Hilarius, in commentariis etsi Ibid. Ex humo /acium.Observat Vezzosius quod Isidoius cum sancio non

rum

hominem dici supGregorio tlocet, lamen constal duabus naturis, anima et ex sive posilum, personam homo ab humo vocatus corpore constantem. Eisi de limo terra, esi, quod in Genesi dicilur formatus idem homo dieitur facius ad imaginem eerie
quod
et

impugnandum

est,

quod

similitudinem Dei,

non

dieitur,

eodem

fatente

Isidoro, quia de
stal,

humo est, sed quia et anima con Isidoro qu* de humo non esi. Verum his pro
si

jam
lur. 4.

occ urrerat Loaisa in sua noia,

recte perpenda-

inqiiil,

quod

dicilur

homo, terrenus exprimilur,

et inftr-

AREV.

mtu; liomo enim ab humo

:

appeilnlus est. Cicero de Nalura Dcoruni ftciu hominem, imjnit, humo excitatum,celsum el ereclum consiituit. Verum Aug., lib. xix deCivitale Dei, cap. .J, diluit bane quaeslionein ex sen-

Non

esse partem.
Isid., lib.

August., de spintu et anima.

Concil. Different., cap, 27, el

El idem

Bracarens. 1, can. o. LOAISA. Ibid. Philosophorwn, elc.

Animam

esse corporis

5S3
constat;

S.

ISIDORI HISPALENSIS EPISCOP1

et

564
sic

corpus creatur, cui admisceri videtur. Philosop .iorum sen,

sed time

e>m

creari

quando

loci, el

sentiendi

longinquitate,

auris

odoratu.
oeuli

Longius enim audimus

auribus
3.
:

animam, priusquam nascatur in corpore. Quod verum esse nullis approbalur indiciis. Nam ulrum aulea luissemus, nee ipsi novimus, nee
quis hominurn dicat habemus.

tentiae dicunt esse

longius enim videmus

quam odoramus; et sic quam audimus.

Non

est ergo

quae-

rendum quod quacrendo magis

5.

Animus autem et loco, ei merito bis universis sensibus superfertur. In arce enim capitis consiLulus, quod ill! corporaliier non attingum, isle inielleclualiler coniueiur.
leris sensibus,

est irridendum.

Amplius

excellil oculorutn sensus

Geniiles el haeretici de anima disputare conantur, sed quomodo de, ilia aliqnid recte semire pos-

c-

sun i,

qui

auciorem ad
?

noo noverunl
6.

iinagincm facia esi Et ideo mulla errore digna dixerunt.

ctijus

quandoquidem quae ad alios pertinent sensus inde dicamus, veluti cum dicimus Vide quomedo sonat, Me quomodo sapit, elc.
:

4.

Qneniadmodiiin oculus,

Mulabilis

esi

anima, non

localiler, sed

lem-

videt, sese

poraliter, suis affeciionibus.

ei
ie:ii|>ore

iia et animus caetera non intuelur. Aliarum enim rerum origi-

Corpus auiem, el loco, rautabile esi, quia et tenipore mulatur ,

et loco varialur.

rum, hoc

est

Quod esi ad corpus muiaiio locoad animam mutabiliias cogiiationum.

,

nes, species, et magmtudines perspicil; de se autem tanla veri ignorantia inlidlur, ut in his omnibus nihil inceriius

conlempleiur.

5.

Homo,

Quae variolas mate moiionis tune menli inlmit quando ab xiernorum contemplatione primus homo recedens in illo slare noluil, a quo male recessit, et
jusia

qui miraris siderum alliludinem, el matui

risprofundilalem.am rni
si

abyssum intra.et mirare, poles. .Mulla cogiiames sine sensu carnis, et sine irnaginibus vivis, animo laiiium cernentes intue

147

damnations inconstans, per rerum raptus va-

mur, memoriaque mente

non possumus.

sibi eas h senie,

tenemus.

rielalem defluxii.
7. Muliuin ex sua natura splendorem possidet anima, sed fuscalur commislione carnis, qua reiinelur inclusa. Ex ejus enim J4Q pane veriiiur ad

Mulla quoque inielligimus sensu qu

6.

lingua explere

Innoxios esse infantes opere, non esse innoxios cogiiatione, quia motura quern gerunt memo nondura
po>sunl

peccandi
habitatio

infirmitatem,

corruptibile agyravat

Salomone docentj Corpus animam et deprimit lerrena in:

explere opere, ac per hoc

in

illis

anas es

imbecillis,

non animus. Ad nuium enim voluntatis

;

sensum mulla cogitanlem.

CAPUT
De
1.

XIII.

sensibus carnis.

Non

illis nee adeo fragiliias corporis opere nocere possum, sicut cogiiatione movrniur. 7. Ex causa vocabiilmn sorlila esi cogiialio. Co-

nondum obiemperal

virtule,

non sensu corporis, sed ralione

gendo enim animum reminisci quod memorix com-

mentis excellimus animalibus caeteris.

rnendaliim

est,

dicitur cogitatio.
est. Ipsa esi

Heruni

omnium

Pro rebus corporeis ulendis sufficil sensus carnis, non pro spiritualibus capiendis. Illecti autem homines usu corporearum rerum nibil puiant aliter
2.

thesaurus

memoria

enim custos rebus

inventis, ipsa cogiiatis; de qua ad liquidum difficile

esl

esse praeterqiiam quod carnis sensu concipiunt. Siclit

esi, cl

aliquem dispulare, quia gramlis ejus perplcxiias animus ipsa est.

prxcellunt
ita

rum,

sibi corporei sensus diversitaie locosibimel viriute sentiendi praecellunl ; nam

8.

Imago

sensibus corporis remota, suae spe

relinquii
in

cie! similitiidineni

memoria;

beaiitudi-

sicut praesianiior est odoratus

i

sapore, et

positione

nein

uiem non per imagines

sicul caelera, sed sicul

ormam probavil cone. Vienn.,siib Clem. V, et cone. Lalcran. sess. 8, sub Julio II et Leone XAugu-t., lib. dceccles. Do;, ., cap. 15, el Greg., lib. vn episi.
Resist., cap. 33, Secundiuo. Onmes fere baereses de auiflia in bac senieniia Isidorns coinplexus esi, quas neoteric! copiose r. felluni. LOAISA. 6 Mutabilit, Gregor., lib. x\v Moral., cap. 3; et Aug., ile ver;p vitae Cnguitione, cap. 5. LOAISA. 7. AL, quod corrumpilur, pro corruptibile, et Itabiiatio, pniinltabitalio ARF.V. CAP. xiu. N. i. Codex Lucensis, omisso titulo,
.

7. Cugiialio a

X Conle-s..
Cullu
:

cap.

cogendo dicla, in August, dncet lib. H. Laclantius, lib. vi de vero

Gog:tntio tiihil aliud eat ijnnm mentis agitalio. Stivota ;ili Aristolele vocalur, in brulis a>^iiinativii el inter sensus communes reponilur. LOAISA. Ibid, llerum omnium. De memoria aculissime scri-

sic

caput continual

Per

teitsus cnrnis

x Confes. cap. 8, a quo brrc omnia ibidem, rap. 14, quod sit ve teraiiimi; el lib. iv de Trinitaie, cap. II, quod non solum sil j.Taeleritornin.sed cli;im pra seniinm jdeiti Jsidorus, lib. n Different., cap. 21. Arisloleles, (|noil
psii

Augusi.,

lib.

fere

deprompla

stint,

morbusirrepit

n. ABEV. lib. Confess, x, cap. S i. LOAISA. 11*4, Sicut prcecellunt. De varia liumannriim sensuum posilione I praeeiuinenlia inter se Galenus, de Usu pariium ; Cicero in libn s de Naiura dcorum;
lib.

mentis, elc., ut cap.

2.

28

Kx Augusi.,
i

prsBleritornm (lib de Memoria et renuni-i enlia) resurn tin alicujus apprubensi sensu vel intelleciu. L.
sit

Ibid.

El animus. Augusi.
lib.

id

probat

lib.

x Confess.

cap. 14. LOAISA.

Itasilius, el

Amur.,

in

Moral, xi,
j.

llexaemero, et Gregor.,

lib.

ca;>.

5. LOAISA.

Exceltit. Id .Arisioleles probat lib. n de Anima, cap. Visus, inqnil, maxime esi sensus. LOAISA. lUd. Inde, eic. Integra senieniia est ex Augusi.,
nil.

de Memoria el reminiseemia, naluram exprimens, sir inipri V I enim animal pictiim in tabula animal eit,et imago, et cunt ununi ;demijue iil. ulrnqu at sed tamen r,,lio
8. Aiisiote|es,

cap. 1,

iiniiginis

diversa exvitil coi^idernrique potent ut aniimil est el ut imar/o. Sic de plianmsmtile, ijnodinnobis exi,cens?re
opurlel, cl
esse.

CpistolaruHi, episi. H2. LOAISA. August., Confess, x, cap. 8. LOAISA. IW. liemwitqut meme, eic. Al. , memoriaque natiu ibi MS (iyenu. Egregie de his Auguslinus loc. cil. Coniess., cap. 8 et 9. ABBV.
5.

lib.

ipsum finm qnntei/us

pi

qui(li>iiiin

in sc el allerius simitlncruii

ctrum ac
imfiao

seoisintiqiie speci/uiir, spe vi urn I sl ; qiinteitus vero ad iiliud refertut mitnunif mum. ll.-uc de imagiiiis naliira ex

in se

Arisloie

is

senieniia

maxime
et

;id

hiijus

loci

imelli-

genliam conducunt,

ad quxslionem de iniaginum

565
>ine

SE-NTENTIARUM LIBER PRIMUS.

imagine reininisciuiur. DIIUI
oblivio-

506
;

fem,
ipse

i(ise
tie

qui factiis esl

ipse Je Palre sine maire,

nem inemoramus, non

per seipsam adesi. Quod si per seipsam ailesset, ulique non ohlivisceremur. y Communi in liominis aniinaliimique esse

nialre sine Palre; ipse

conditoris tenipltim,
ipse opus

ipsr condilor lempli;

ipse auctor operis,

148

niHmoiiai,m<llum

antem animalibns irrationnhilibus

hnni mi lantum praudilo raconsiderationis
cst.

Aucloris; manens nuns do titroqne, el in ulraque nalura, nee natnrariim copiilatione eonfusus, nee naturariini disiinctione

inlellectum inesse, IIM

lioiie. Cieteris

geminalus.

enim

in ip-a qualitaie

susc sensus carnis,

non inlelligemia mentis

liomine venit, qnia per seipsum aU hiiinimbiis cngnosei non potuit. Sed unJe nobis
in

0. lileo

Dens

CAPUT
De
1.
Filii

XIV.
nee coepit esse, side-iil, el ne imperet

cnnsuluil, inile despeciionem

tulit,

quia infinnitaiem
-rbns despexii.
lit

C/iristo.

qnam
hoc
pi

pro nobi* suscepil,

homo M;

Ob

Dei

perfecia

nativiias,
sit,

inlirina rt slulla iniiiuli elegil,

Ibrtiora el sa-

unc desiit, ne
irci.i

pra lerila
;

iiliora

per qua; non eognoscebaiur confunderet.

sit, si ailliuc in

sed sicul stlerna, sic

nativitate

per-

7.

Sicul cibtim for tern invalidus infanscapere non

nisi

freia,

qnaieniH

in

ea

aclernitas

et per-

polest,

inatre

prius ediins, in laclis

snccum

feclio habeatiir.

verlaiur, ut

2.

Ex

utero Virginis minor dicilur PaireChrislus,

videlicet juxia

liumanam assuniplionem, non jnvla

et

non poiuiinli, sugendo pounur in lade per carnem ila el nos, dum essemus inlirmi ad conspitiendam Verlii a5lorniiaiem, facium

quod

in cilio

diviniiatem.
3.

e^l

Chrisms

in

forma

servl

SCPVIH,

el

in

lioresqiie efft-tti,

ipsmn Verbiim caro, ut enutriii percarnem, forcibnm solidurn, id vtjrbiim Do

e>t,

lurma servi non servus. In forma qnippe servi Domiui servus ; in forma servi omnium Dominus.
Clirislus in forma servi, propter conception!? excel-

mini
gt
li

cum

Palre sempiiernuni coniemplando, ut an-

saiicmur.

8.

Prima Dei dona esse, qnibus nos nobis reos esse

Diiminus est omnium, quia elsi snscepil carnein, non lainen ex carnis libidinosa eoniagione. 4. Mediator Dei et hotninnm homo Chrislns Jesus
Irniiaiu.
ii("iiiai|ii,iiii

oslendit. Qni dun: jaccremus subreatu cnlpae, justos

nos esse credebamus. Venit medicus, patefecil vulnus, composuit seinelipsum, et de sua morie nobis medicinam aptavit, ul non essei oslensor lantuni vulrieris, sed etsanalor.
9. Primum ad Israel venit Chrislus, sicnt el ail Non sum missus nisi ad ores pericrnnt riomus Is rael. Ad populum enim Israel prius venit, sed quod
:
qu<e

150

alter in linnianilate,

alter in deilate est,

sed in nlraque nalura

J,49

1(

ei11

unusest. Nee punts

eililus est,

homo
poslea

conceptus
inerilum

est,

nee purus

homo

nee

ul Deus

esset, actepil; seil

Deus
illi

Verbum, inanente incommuiabili

essenlia, quae

cum

Pali e, ciSpiriiu sanclo, esl coanlerna, assumpsil

carnem pro salute

posset ostendi.
5.

liiimana, in qua et impassiliilis pali,

iiiimorlalis inori, el

xlernns anie siccula leinporalis

el

non esse i)i crediluri, propheia non lacuit dicens: Primus ad Sion (licet : Adsum, et Jerusalem evangelislam dabo. Et vidi, et non trat, neque exstilit quisquain qui inirel consilium, el interroyatus respouderet verbum. Sed quia ail gemes iransivil sequilur Ecce
:

Mediator Dei

hominuin liomo Chrislus Je-

Bus,

quamvis aliud sii ex Palre, aliud ex Virgine; non (amen alius ex Palre, alius ex Virgine sed ipse
;

tentitmeui, suscipiam earn, electus metis, complaeuit

tibi

in

Mo

aitima

mea;

dedi spiritual

meum

super

ailernus ex Palre, ipse leinporalis ex malre

ipse qui

eum, judicium yeniibus proferet.

nut. Clirislus in forma servi propter conceplieitii excellenliam dominus est, elc. ARLV. 4. Mediutoi. Ex Greg., lib. Moral, xviu, cap. 27. An, ., lib. Medil., cap. lo . LOAISA. Ibid. Sed in ulraque nalura. Hoc Chiislianoruin dogma >|uibus verbis Dainasceims loc. cil. a Loaisa explieuerit, omitti nolnii Sezzosius. Ea auleni sunt

adoralione
lioiis,
.!

enodandam adversus
landtiin

liaereses nosiri

divi

Thoinai

Icmveram senieiuiam

e\|>liraiul. iin.

LOAISA.

Ibid, liraliludiiiem. In Edilis est similiiudincin, sed Golliicus beatilitdinem liabet, elaliims. Cod.; quain lectioneni |iosni,duelus aiiclorilale August., lib. Con
fess, x, ca|i.
-2\
.

limit:

locus isle desiimplus esl.

lui

enim probat quod

qiiam speeiem infra, cap. 25, imiiiirens in quo memoriae i^radu reperi:ilur l)eu~, sic inquil
:

inennniiiiiis eorinn ijiiorum nunhaliiiiiiins, ul beatiliidinis el };audii. lit

Quia

iicul

non

ett

imago cor-

puralis, nee aff, ctioviventis,qualis

stamur, cupimut, LOAISA.

Ibid.
t
i

me

Iwlainur, caidriuiwus, meminimus, obltviscimur.

cum

humanitalem assumipium confitemur, eumitemquii /ilium liominis, unum Cltriitum, unum Uoininum, ac Dei Verbum, Jetum douiiiiiti wiiyeniliim /ilium, ininum nostrum. Aiti.v. 5. Mediator. Ex Greg., ubi supra. LOAISA.
biijiisinoili
:

Qu

-circu eliani poil

/ilinin

plam unum Dei

Ibid.

ntituraium. Al., nee nuturie; et siiniliter

Al., remsmoramiu. In noia eral beuiitiidinis, pro ut 6. AREV.-

Memoramus.

pan o

osl.

AHEV.

7. l::litniii in aliquibns Alss. Simililuilo

baicdesum1

Cunimuiiem. Arisioleles id probat lib. de Memorju el leminisc. CAP. XIV, N. i. Totasenieniia esl ex (Jreg., Mo
ral. \\i\,
i

9.

pla esl ex

Paul.,

Cor. in, et liebr.

v, ei

Pet. u.

LOAISA.
Ibid. Post bane sentenliam Cod. Luc. addit : snliemur. Contra sitperbium diuboli iucc:irril kumititas C/irisli. Sed qui imitali sunl .tiaboluiu, conliimpseri nt liuinile a Drum. Ui ii^ t t-ru hiiiiiilin ((yi/, el tibjecla conper qua; confunderet fonia, ul quia superbi nan /iMHlur pi r Intiiiililalcm Dei, tirlui iniraculoruin fcii

ap.

i.

Verum

de, diiplici

CliristiNaliviiale,

L.aciam., lib. iv.de vera Sapiei.iia (jlegmiier disseril, El iJamasc., lib. cap. iiideorllioilox.Kide.eap. 7. L. Ibid Taio de liis cap. ;i lib. i, ila
.

alqnn leniiarum argnin Isijoio exstanl, perse ,iiUnr. ARKV. niujila, (|n;e 5. Et in forma, elc. Al. et in fervi, Iwminuin doiniilis><eril,

Ten: niveiso

licei

online enlem

se>

rresciret, quain ittpefbi vidiiiues obttupiieruul, el eonfust converti iunt. I rimu Dei dona rue, elc. AREV,

.-567

S.

ISIDORI HISPALENSiS EPISCOPI

538
Qui
fuit fuit

10.
ril

Quamv

.s

ordinern nostrse tiberationis nescie-

in

Deura, dicens
:

Htli; et perficiens lineam

diabolus, scivit

minum
si ille

Cliristus advenit, sed

;

tamen quod pro saluiatione hoquod sua idem nos

generis, ait

Qui

Dei.
in inferno

15. Idcirco

Dominus

descendil, ut his

inorte redimeret ignoravit

blum per nus scissei, non eum

Chi
ris

eum occidit. Nam morlem redimere humanum ge

unrte el

qui ab eo non

posnaliler delinebantur

viam aperirel
Isaiae

revertendi
dicentis
liberati.
:

ad coelos, secundum lestimonium

utique peremissel.

Posuisti

profundum maris viam,

Cliristus in
in

ut transirent
niaris
iter

11. QIK/I| noverit diabolus pro salute

human! gene Christum venisse, Evangelii teslimonio docelur;

iitvi dii,
libi,

Viam quippe
quando,

profundum

posuit,

infernum descendcns, sanclis

quern
nOS.

noh isel
I

cogimscendo pertimuit, dicens Quid FiliDei? Venisti ante lempus perdere

:

ad coelos revertendi manstravit.

16. Sancti

ex

tempore resurrectlonis

Christi,

statim ut de corpore exeunt,

Chrisius, sicul
it; ita

mox

ad coelestem habi-

12.
est,

peccalum, quod poena dignum

poenam peccati nostri suscepii, nt per iiidebitam poenam suam dubitam aboleret culam n ostrani, ul per hoc amiiteret diabolus quos

non adnii

batur.

tationem ascendnnt, quod anliquis Patribus non daNam ante adventum Salvatoris, quanquam sine

poena supplicii, tamen non in coelo, sed in inferno

reos lenebat, diim

unum

inlerfecil, qui nihil

peccati
amisit,

sanctorum animae tenebantur, pro quibus absolvendis Dominus in infernum descendit.

17. Chrisius in coelum ascendens discessit

admiserai. Ideoque quos quasi juste tenuit

quia injusie
i

Redemplorem nostrum

occidit.

carne,

152

seu<

preens

est majestale,

quidem seeundum

3. llliisnsesl

diabolus morte Domini, quasi avis.

N.IIII

ostensa Chrisius suac carnis morlalHate,

ille

quam

illud quod ait summationem

Ecce ego vobiscum sum usque ad cen-

smculi.

inierimeiidam
ul

appelebat, abscondit divinitatem,

18. Sedei

Christus

ad dexleram Patris,

non ut

laqueum quo eum, velut avem improvidam, pru-

dexteram corpoream babeat Pater; sed dexlera Pa

tris

denti irretirel decipula.

Nam

si

innox Chrisius non

bcatitudo esi, sicut sinistra miseria.

occideretur,

homo

diaboloaddictus per praevaricalio-

CAPUT XV.
Desancio Spiritu.
1. Spiritus

oem non

absolveretur.

!51
latis

1*- Diabolui diim in Christo

carnem bumani-

sanctus creator est, sicut Pater et Ver-

irapetit,

quae palebat, quasi

homo
in

divinitate

bum,
et

testanle

propheta

Spiritus

Domini

fecit

me,

pjus captus est, quae laiebat. Est

enim

Christo ha-

imis divinitas.esca auiem caro., linea gene;ilogia, quae

ipiraculum omnipolentii vimficavit me. 2. Spirit is sanctus Patris et Filii est;

sunt Pater
et

et

inde

Evangelio recitatur. Tenens vero bane lineam Oeus Pater csl, de quo Apostolus -.Caput Christi Dem. Et Lucas lineam generationis Chrisii ab imis ad
ax

unum

Filius, quia

nihil

habet Paler

quod non habet

Filius.

Non enim
fuerit, a

res

una

el

duo-

rum

consubstantialis poterit simul ab eis procedere

Buinma coniexens inchoat a Joseph,

lO.

et

consummat

el simut inesse, nisi

esse superlora

unum

quibus procedit.

cap. 7 et 9. LOAISA. 12. Greg., lib. 111 Moral., cap. 11. LOAISA. 13. Innox. Eodem modo inf., cap. 27 Consumitur el paulo post: Consumitur innox, i Deo innor, elc. l inipius. El Elym<>log. lib. x : Innox, quod non no:eat. Et Gloss., Innox, Qa?r LOAISA. Ibid. Innox. Nonnulli slyli Isidoriani ignari suhslituerunt innoxius, quod alibi quoque fiiclum. AREV, 14. Ex Greg., lib. xxxui Moral., cap. 7. LOAISA.

Ex Greg., lib. Moral, xxxiu,

inferm loca, esse alia inferiora credencta sunt, ut et in superioribus jusli requie$cerent, el in ir,ferioribus injusti cruciarenlur Unde ct Psalmistn,
.

Ibid. Quasi liamo.hu in niss.

omnibus.

Quam

leciio-

nem amplector
:

lesiimonio Gregor. duclus, lib. xxxiu Moral., c. 10 Quasi humus quippe fauces glutientis te nuit; (I inn in ilto et esca carnis putuit, quam devorator jppeteret,etdmnilas passionis tempore latuit,quce noi, rel. LOAISA.

jj

psalm. LSXXV, propler praevenieniem se Dei gratiam Eruisti an<mam meam ex inferno inferiori. L. dicil 17. Ad consummalionemsceculi. Bignaeus:>lia adilit, parenthesi inclusa , qua; notat deesse in vulg;ita Editione, haberi lamen in antigrapliis Mss. Ea iia se habent libi forsilan percunctatur quispiam quid tit quod le/jitur Nemo ascendit in coelum, nisi qui de scendit de coelo, Filius hominii, qui est in cceh ? Quamodo protnillitur hominibus coetorum ascensio, et maul ubi sum eyo, et gis, dura ipse dicat : Paler, volo i ipsi sinl mecum, si lamen ipse solus ascendil lum? Sed si membra conjunxeris capili, unus in se cl
: : :

eodem Greg., lib. \xxni Moral., cap. 12, ubi exponil illud Job: An e.t! etiam Ezechiel, tr alter e poleris Leviatiian hanio Quod Extraham te in hamo cap. 52, luiurum praedijeral meo,el extendam te super terram. Et Haliac. I folum
Ibid,
list

enim

in Chrislo.

Ex

in nobis Christus. Recle ergo et ipse ascendit solus, quia et nos in ipso ascensuri snmus. Exslanl cniie baec verba in Codicc veiusio Florentine sancli Marci,

qni sseculo xi aniiquior esi. AREV. 18. Greg., lib. n Moral., cap. 21

Dexlera Dei anlib.

luimo sublevaiil; Iraxil ilium in sagena sua. LOAISA. 15. Refmal haeresim eoruiu (jui dicebaiiiDoiniiimn in infernum descendisse, et onines ibi eurn conliienies exiraxisse et salvasse. Quam Greg, iniprobat lib. vi Epistolarum, epist. 179. LOAFSA. Ibid. Non pcenaliinr. Clarius num. seqq. expliont Isidurus quosiiam Chrisius liberavit, cum aJ inferos
in

getorum pars

elecla, sinislra

autem Dei pars angeloIsidorus,

Ollicio-

rurn rcprobadesignalur. 1 11/11 II. LOAIS.I.

Ibid.
tins

Idem

De dexira
i

atris in divinis agil

in

eliam Fnlgen-

apnd Yezzosium, qui qiiaedam

noiavii pag. 26. loin. cto Aiigiistino, cap. 7

1. CAP. XV. N,. na lu m 100. LOAISA.

descenilil.
lib. iv

AREV.
apud Greg.,
3-2.

bane rein anIV Instiiut. theologic., ex sande lide et symbolo. AREV. Ex August., in Epist. ad Do-

16. Totus senientiae sensus el ordo est

Moral., -cap.
:

LOAISA.
Greg.., lib. -Moral, xn,

Ibid.

cap. 7

De duplici inferno iia Nee lamen iia juslorum

aninias ad infernum di-

Ibid. TaioseiiienliasdeSpiritusanctocoliegit lib.i, sancto cap. 0. Theodulfus, qui in opere de Spiritu s|ie Isidori auctoritalein allegai, liunc etiam locum
proforl, et pro spiraculum legit inspiraculum.

ciinus detcendiste ul in lucis pannlibus leneanlur.

Sed

AREV.

569
Spiriium

SENTENTIARUM LIBRR PRIMUS.

sanclum pignus accepil Ecclesia,
lino

.
>70

ul per

liabetur. Ipse

enim eliam sermo non

inelTnbilia docel, qua3 pro-

eum

in

corpore

essenlialiler sunt, ip=o quern Paler el Filius Ut tint unum, sicut oalvatore a d Palrem dicenle
:

unum unum

fierent credentes,

per

ferre bumaniis
7.

potest.

el

not
5.

unum

sumiis.

Ante adventum Domini tanlum prophet*, el pauci ex omni populo just!, donum sancti Spiritus merebanlur; post advenlum aulem Domini Spirilus
sanctus cunctis
est credentibus distribuius,

Cbrisius non lanlum a Patre sedetiama Spiritu

juxta
:

fancto

153

se

missum
et

leslalur, dicenle propbeia

:

quod

per
er

prophetam Dominus loquitur, dicens

"

Ac cediie ad me,
abscondito locutus
ibi

audiie hoc

Non

a principio in

154 ^

In novifiimis diebus,

e/fundam de

spirilu
vestrj

cram

et

sum : ex lempore, anlequam fteret, nunc Dominus misit me, et spirilus ejus.
pro eo quod
consolaior
sit,

mee super omnem carnem, et prophetabttnt ftlii el filial vestrw. Cunctis enim nunc gentibus
sancli Spiritus tradita

gratia

4. Spirilus sanclus,

Paiacletus nuncupalur.
solatio dicitiir. Et re
dislribuil,

Nam latine vera, dum dona

animse

paraclesis con-

popul
8.

>

Israel, sed in

est, neque in paucis, ut in omni credentium multitudine

sacranieniorum
prabet.

Spiritus sancti gratia manet.

consolationem

Credo

Aliquando non dignis

et

reprobis dona Spiritus

, :

equidem quod magnam

5.

laeiitiam senlil,

qui aliquid,

sancti

conferuntur, sicut Sauli data est prophelia

revelanie spirilu Dei, discit.

B
membris
Ecclesise

et

Balaam.

Unde

et mulii

in

fine

diciuri sunt

Donum

sancti

Spiritus in

Domine,
turus est
0.

virtutes

in luo nomine fecimus; quibus dic:

singillalim dividilur, el in singulis singula

dona

tri-

Dominus

Nescio vos unde

sitis.

buunlur. Clirislus aulem

tiarum
habuit, de

omnem
it*

quo

pleniludinem graPlenus gratia legitur

:

Chrisli

adventum non

tanlum plebis Judese

sancti propheianles cxspeciaverunt, sed fuisse etiam

in nationib .is

et veritate.

In Christo ergo
singulis

rmn
lur. 6.

est.

Nam

omnis plenitudo graliaelectis singula dona tribuun-

plerosque sanctos viros prophetiae do

num

habentes, quibus per Spiriium sanctum Cbri

In Spiritu sancto

omnis

sistit.

Ipse enim, prout vult,

gratia donorum congraiiam donorum laraliis scienliae,

stus revelabalur, et a quibus ejus exspeciabatur adventiis, sicut Job, sicut Balaam, qui Cnrisli utique

pr;edicaverunt advenlum.

gitur, aliis
aliis

dans sermonem sapientiae,

155
bat, sed

fidem, alque itaunicuique virtute Spiritus sancti

10. Conversio gentium veteri populo laielamen in consilio Dei erai ut n erel et tune
;

divisio

gratiarum iribuilur, et

in

omnibus idem unus

in

a sanctis

propbeiis

occulte

per Spiriium sanctum

3.

Locus
:

est

apud Isaiam

XIAIII.

Hicronym.

II HI

Hie inannus

et illuslris.

In Hebraica veritale

di-

eodem
4.

lirevi versiculo, inquit, Trinitalis nobis loco oslendit myslerium. LOAISA.

cilnr liorribilis. In versione

LXX,

iltustris.

Idem Cyprianus,
iiiquil,

iH

libello

de Spirilu sancto
et

Adcsto,

Sancte Spiritus,

paraclesim

luam

exspectanlibus itlabere coelitus. Idem Isidor., Etym. lib. vn, cap. 3. LOAISA. Ibid. Goihus unusliabet: Revelanle Spiritu sancto. Alii Cod. ronscnliunl cum Edilo. LOAISA.
5. Ex Augiisi., super Joan. traci.,ei Greg. lib. xxjv, Moral., cap. 10. LOAISA. Ibid. Joann. I. cap. Plenus r/ralia el veritate. Vulgala Editio, plenum gratia; el veritalis. Sunl qiii legant id esl, plena; (scilicet) gratia! el verilalis. L. 7r)ri/5;j, Paul., I Cor. XH, ad Galal. LOAISA. 7. Ex Tertull. deduclum pulo, lib. de Trinitale.
t>.

linnc, aui resurreciionem pulat esse, aui eerie mulia posl tempora diem judicii, qui vere magnus et liorribilis eril. LOAISA. 8. Sic esl apud Terliill. lib. de Animi Denique, ^ Sautem, inquii, tarn Dei spirilus poslea vertit in alium virttni, id est, in prophftcm,cum dictum est : Quid hot filio CIs : An Saul et in Propheiis? Quern el malus spi ritus poslea verlil in alium virum ; scilicet, id consul, 1, Keg. x. Causse damnation!! Saul sum apud Gregoriuin, lib. Moral, xxxiv, cap. 15. Nenipe, quia lasiu
:

diem

Hieron yni.

suspecla; poleslalis inlumuit, ut conslal ex divina increpatione. Ueg. I, xv. Nee vere a Juda^is excusaliu vocabuli niiibiguitate.ut in BibliolhecaSixlusSeiiens.

adnolavit,

lib. in,

et

alii

super

lib.

Kegum. Au

Sic, inquit, unus ergo

liic

et

idem

Spirilus,
ibi

qui in pro-

phelis et in apostolis, nisi

quantum

ad momentum,

gust, lib. xvii Civitaiis Dei eleganiissinie inierpriHalur disiiipiioni in regni Israelis in persona Suulis. L.

semper. Ccetfrum ibi, non ul semper illis inesset : Ibid. El Balaam. Terliill., lib. iv adversus Marciohie, ut in illis semper mancret ; cl ibi mediociiler disJ) ncin, el Gregor., lib. super Ezech., bomil. 10; Ori iribulus, hie lotus cffusus, el alferl Joelis propheiae genes, bomil. 15 in Numerof, aflirmal libros Divinatesiimonium ul Isiii. LOAISA. lionuni suariiin reliqiiisse. Ejus doctrinam recensel Ibid. Joel, n el lialielur Aclorum n, ubi dicilur a x. LOAISA. Apocalyps., PC: 10 Et eril in novissimis diebus. E/fundam, etc. Ibid, iticluri t,unt Domino habent. C,od. mss. Locu! Apud Joelem est Et eril, posl Imc e/fundam. IlieroIn nomine luo vir lutes mullas fecimus. esl Manb. vn in Comment, in Joel, addticens locum AdoNescio vos unde estis, esl apud Illud oiioil soi|iiitur ruin n, legit: Et eril posl tec, x.i E*orat utra TXUTOC, Luc xiu Ouoquo silis. llaljent cod. mss. sicul ip^c sicut esl apud Juelem. Isaias clarius eanidem senienLucas. LDAISV. liam expressil, cap. XLIV E/fundam aquas s iper siIbid. In ii )l;\ Loaisaj forte tientem, et flumina super aridam ; ejjundam tpiritum legeiidum tune Dei meum super semen luum, et benedicliuncm meant super ipirilus, rrjeclo lino inquil. Ani;v. 9. Sicut Job. Quod Slirpem luam, et germittabunt inter herbus quasi mali probal Gregor., lib. uv Moral., cap. 2 ), ex illis verbis ; Scio enim quod Redemplor ces, juxla prater fluenlcs aquas. Il;rc Isaias. Quod metis ivii. LOAISA. vero dicilur apud Joelem anlequam venial dies Domi
i ;
ca[>.
:

i>yniu>.

ni

nial di:

maynus et nnrribilii dicilur Act. n Anlequam ve s Uomini mn/jnus, el manifestus. Sic Grseca
:

Ibid.
Stella

complulensis
yavii,

Kdilio liibliorum,

cijv

verlil

maqnus

el illuslris.
:

fiiyxnv xzi ixtTheopliibcli inlervenial dies

locum
etin

Sicul Balaam. Numerorum xsiv Orielur ex Jacob, et cousurget virya de Israel. Queni
:

pres in Ael. aposloloruin

Anlequam

Ho-

exponil Cypriaum in lib. adversus JudxM de Stella el Magis, in principio. LOAI&A 10. Ul linbfli Panlus ad Epbes. in. Quod altit genii.i

lib. llo

571

S.

ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI

dicil
;

572
;

sicnt prirdicabatnr adventns Christi,

propbela
(turn

Cum appropinqumernnl
nerit

anni, cognosceris

adve-

A pienlia, cum lentalur verbis exercelur patienlia, 156 Cllm lenlatur gladiis. Nunc enim persecution!bus appelilur, mine, falsis asserlionibus lacessitur. 5. Causa pravitalis baereiic.-e doclrinis est propagata Ecclesia
;

Sempus, oslenderis. Nnnc vero revelatnm paid, quoil (HIIC carnalibns lalebat, spin Hialibiis vero 110tum eral, nondum lanien inanifesle dicebalur, eo
(|uiTil

nam

anlea simplici lauium

fide vi-

teinpus oslensionis non essel.

CAPL T
De
1.

XVI.
tma quam

gcbat. Hxrettcorum igilur occasio ne propagali suut doctores in lide, el per acuminn haeresmn Eoclesise

Ecclesia

el licercsibus.
:

magistri creverunt.
verilalis

Nam

tune

clariiis

manifesiaiur
qusclibel
dis-

Gemma

est

Ecclesiae pulcbritudo

assertio

quando

paluerit

bic bene vivendo

lic

cnnsequitur

altera, per

quam

il-

sensio.
6.

ex retribuiione
Ecclesia;

glorificabitur.

Sancla Ecclesia ideo dicilur calholica, pro eo

2.

prnpier

Chrisium

geminx

tribula-

liones existuni, id esl,

in marlyribus, sive

sive quas a -paganis perlulit quas ab hacreticis parferl in di-

quod universaliter per omnetn sit mimdum diffusa. Nam Imeticorum Erclesiae in parlibus miiudi coarctanttir, hxcveroin lolonrbe diffusa expanditur, Paulo
alleslanle

versis concerlaiionibus.

Ham
5. in

Ulrasque autem per graDei exsuperat, partim ferendo, partim resi-

apnstolo

Gralias

(in<|uil)

ago Deo meo,

in nni-

pro omnibus vobit,quia fides vestra annuntiatur

verso

stendo.

mundo. Haereses autem

una gente
ilaet

Sancia Ecclesia catbolica, sicut male viventes

se re-

aut

in

157

angulo muiidi, inveniunlur versari. Eccle

in aliquo

se patienler lolerat, iia male credentes a

sia vero ciitbolica, sicul per

diliir,

loium

mundutu ex tenreliela

pellit.

omnium

genlilium societale construiiur.

nisi
qtii,

4.

Sancla Ecclesia contra gent ilium alque baepervicaciam

7.

Qui sunt

bitretici,

relicorum

summopere sapienliam

el

clesia, privataselegerunt societates?

Dei Ec De quibus Do-

patientiam opponere sludet;

tibus, inquit,

sed exercetur ejns safiliii

minus

dicil

Duo mala

fecit

populus

mews, me derecolleciionibus

non

est

agnilum

hominum,

siciit

nnncrevelnliimest, ge.ntes fsse cohcrrfdes.et concarporales, el comparticipes promistionis ejus in Christo Jew per Evangelium. Kt Act. x, dicilnr in conversione Cnrnelii ci iiliif.ioiiis cobnnis Italic*, quod siurueTunl ex circuincisione fidetes, ifui veneranl cum 1 etro,
quin et in mliones gr/ilia Spiri.ua Mincti efl usi esl. Et cap. 11 , dictum fst ciro Quart introisli ad viros prtTptithtmlitibemes? Et,audi o I etro,tacuernn! ontties,
I :

rnsa posimodum in conciliormn. AUEV.

C.

plerisque aliis

epist.

Quid vox cafholiea signiflcei,docuil Paciantis in ad Sempronianuni, et Vinceniius Lirinonsis Callus in illo libello aureo ndversus li.nreses. Cle mens Alexnuilrinus, libro Strom, vii, unani caI
es>e

glorificab int Deum dict iiles : Ergo ft gentibus pueni tentiani dedit Deus ad vilain. Greg., lib. x. Moral., cap. 5S, iirobat quod \ocaiio gentium ab anliqno in
"

el

- -- :c -- 1

j:

=--

Dei consilio abscondita

sit.

De

eniinm voculione

vi

de

Isidoii plegaiitpin littelltim. LOAISA.

iholicam Ecclesiam ; lisereticorum vero Ecclesiam, sen potins conciliabula, non es-e unam, ne(|iie caIholicam. Nam bsreses hinc imitatem in niululndinem scindunt. Unde ali; appellantur ex nomine ut ev Valentino, Marcione et liasilide aliae ex loco, ut Peratici alia; autem ex gente, ut niygtim lia-rcsis aline amem ex Ehcraiilaruin alise oper:>iione, ut aulem ex propriis dogmaiibus, ul Docilarum et ll;c, ;

Ibid.

Verba Ilabacuc lunge diverso modo referuui

lur in Vulgala. Confer cap. 17 libri

contra Judaeos.
lib. ix,

AREV. CAP. XVI.

cap.!). LOAISA.
2.

malilnruin, etc. In quo loco ad vivmn aspicere licet nosiri k-mporis baeresum noniina varia el ancipites repiignaniesqne secias, in quas insanum vulgus et in,

N.

1.

Ex divo Greg. Moral,

docmin

Grcgor., ibid. LMAISA. l,nor es ., qnoslibel peccatores extra Eccle siam esse. Vide Turrecremaiam, de Ecclesia; Mel5.
1

scinditur. LOAISA. Ad Ki in. i : Gralias ago Deo meo per Jetum Christum pro omnibus vobis, quiri fides vestra annunliatur in universo nntudo. Cyiniaims vocal Ecclesiam
Ibid.

cliinroni Caiimu, Bellarniinum, etc.

/.

ABKV.

lib. xviii Moral., cup. 5etl;),c.8. L. enim. Hire in nullo ms. exstanl. Veruni irlinenda puto.eo quoil snnl in anliqno ei apnd Qcfgefiuui, Miii lib. x vni Moral., cap. I: Kancla, inquil, Ecclesia .stimmofx re habere sapienliam el putientiam studcl ; sed etercelur ejic, Kiipn alia, chm leiuutur flladiis. finnc ITO de ta perseculione loquitur in quit non gludhs, ted [ul is iissertionibus lafesalur. llactenus Grego-

ApiidGrcg.,

Ibid.

Kunc

>>iliio,

eo quod in cathedra Pelri lit), de tlnitale Ecclesise. Nolas vero Eccleshe caibnlicrc Angusiinus esse in Koninna Ecclesia docuit libro contra Epislolam Manicbsci, cap. 4. Mulla sunt, inquit, qute me in ECin lide,
sil

Hoinanani fortem

fnnJala, et in ejus imitate,

Tend me consensio populornnt alqne gentium; tenet aticloritns miraculis inclwata, spe nutriia, cliarilalc aurlu, vetustate firmata ; tenet me ab i/isa sedi: Pelri nposlo/i, cui pascendas oves
cle-ue gremio justissime lencnt.

]ins.

5.

LOAHA. Idem Gregortus,

Ai.a>tasiuin
,

lib.

vii

ad

indict.

1.

episc pu- tanclissimiis, Isiilori biia in icrlio concilio Toleianoin conversioiie^eniis Cotliornin , i| am apnd me baheo iionclum lypis ex<

Epislolarutn , epistola Leaiuler Ilispalensis I rater, in bomilia ba-

dionem suam Dominus commcndavit, usque ad prasenlem cpiscoputum succestio sacerdelum; tenet po^tremo ipsutit cniliolicce nonien, quod non sine causa inter turn mullas lixreses sola obtinuil. llaec Augustinus. LHAISA.
iuiti post reiiurri

7. llseresis

ab ?/ec(fone dicitnr,
(ialat. v.

leste

Hieronymo,

in

xit,
I

usain, eb-gaiiiissime iirdpagalionem hcclesiai depind Jin aii uvieticis infcsiatur. LOAISA.
id.
:

larins. Augii-tinus, tract, ih dins. Mattb. et

Luca:
reiti

Ctiles

veritiitmn,
;
i

du

:i

sunt, m.joii, liairetici ad inveniendum caltunniaitiur ad $ediici ndnin in erro-

in,/liifeiiliiis
.-,
>

mm

reritns

(/urt

rereiur,

si

mendnces

mi

El Clemens Alexaudrinus, lib. lld iesis, inquit, electio esl. El TerinlliaSirom. vii do Pra script. adversus Maereticos. Klcgans niis, descnplie hsereticormn esi ajind Cyprianmn, lib, de Uiiitate Ecclesix. K[ inter alia Hi sunt, ini|iiit, qui se ultra upnd lenifrarios convenas sine dinna dispositiotie prwftcinnt,.f/ui se ut/a urdmniiopnvpusiios si
:
lil>.

epislolam ad

.us

non

hf.beret.

LOAISA.

Jii.s

li

ge

coiiilit iunt,

qui,

neiuine episcuputum
:

dante,

Ihul
laud.tl,

llotniij,)

sancti Leandri

quam merito Loaisa

foil,

abipso

in Conciliis

Hispanic cdila

ic-

nomen assuinuni. lit infra Has eotilem denuo Dominus deiignat el denoiat, dicent : Me
epiicopi stbi

573
liquerwit fontem
aquceviva;, et

(oderunt sibi cisternas

SENTENTIARUM L1BKK PKIMUS. A mea ad populum islum.

diantur. Per

574
Ejice eos a facte mea,
et
el

egre-

dissipatas, qua; contintre

y.

non ralent aquas.

Moysem quippe

Samuelem

Causa hacresis ob quam rein

fidei.

fn?Ad
III

legem

exerci-

accipe, et propheias, quos qnamvis haeretici opere

laiionem

Via

vero per

quam

obscurilas esl

implere contendunt, propier erroris lamen impieia-

divinarum Scriplurarum , in qua calig.intes hgereiici aliu d quam se res habeal inielligunl ; nee esse possunl, quia
siiiii.

tem

a vullu Dei projiciuntur, et

juslorum ccelibus

separaniur.
14.
ctiin

id

J58

* !a

ipsum quod exisiuni ha reses, jam non e ei| |n seniiendo scientiam non aci

Paganns

el Invreiicus

ille

qui

nimquam

fuit

Dei populo;

159

isle,

quia recesMi a Dei po-

quirunt, ad niliiluni

enim lendunt.
meudacia sua discunt,
el

pulo; ulerque recedenles a Cbrisio, ad diaboii per

tinent corpus.
li.

9. Ilifireiici ingonti simlio

labore vehement!, ne ad uniiaiem Ecclesiic

venianl,
diciiur:
ul

Qui ab

idnlolatria ad

Judaismurn vel haeresim

de malo ad

deceriancde quibusper prophetam congrue Docuerunt linguam tuam loqui mendacium, et

que agereni, laborarerunt.
10.

transeuni,

juxln

prophelani,

malum
quia de

mi

egressi sun!, el
inlidelilalis

Dominum non cognoverunt,

in

errore

errorem alium iransierunt.

bujus et
li-

Dum

vicisMm

haeretici
in

ninliio se

lacerant,

quando alterulrum sese sic lamen invicem sese

c<>l)iduni,

proprias seclas indiicunl, ul contra Eccle-

Id. Cujus doctrioam quisque sequilur,

ij,IS

nuncupamr, sicutel per proptieiam Aniorrhse palrem, el Gethaeam inatrem esse Israel Doininus
dicil,

siam pari erroris spiruu decerlenl.

divi>i

Et qui

invicem

in

ulique nascendo, sed imiiando.

Sic

el in

sunl, in adversitate

Ecclesiae

simul exisiunt
hres<>s

meliorem

uni

Bisque qni pro eo quod taniuin valeant videnlur liabere veriiatetn, boc
;

pariem Fdii Dei nuncupanlur, qui pi cepta Dei cuslodiuni. Unde el nos, non nalura, sed
adoplione clamamus Deo dicentees in coelii.
:

respmidendum
ul

esi

Non
que

Pater nosier, qui

ideo salmi prar-ponendi sunt morbi, quia plerumita

generaliter

mundum

occupant,

parum

sa

17.
lios

Non solum

lmi loci reliiiquant.

11. Non posse haerelicos habere veniam, nisi per Ecclesiam cailiolicam (cons(at), sicui el nmici Job

nativiiale, sed eliam

iniiiaiione
,

li-

secuudum posse alicujus vocari. Nam Judaei carnem filii Abrahae secundum conversaiionem ,
, ;

Don per
Job
1:2.

se placare sibi
ii

Deum
t.

poluerunt, nisi proeis

sacriliciu

obmliss

nuncnpanlur; ac per hoc illi sunl semen Abrabae, qui ejus imilanlur fidem , non qui ex ejus
filii

diaboii

geiievaii sunl

came.
a

Opera bona, quse

nibil
:

haerelici faciunl, et justilia

,

eorum,
Isaiam

eis

prodesi
oblitus

tesiante

Domino

18.
;

De erroris auctore trabiiur

insequitiir, sicul

quibusdam

el

per

Quia mei
et

es,

ecce ego annuntiabo

tibi.

nonien, et culpa, ul ipsius vocabulo censeatnr cujus

jnslitiam tuam,
15. Hoeretici,

opera tun non prodrrunl

etenorem

Ecclesi*.

Pergami

in

pleanl, ex eo

Deus
Si

in

quamvN legem el prouiiela.s adimlamen quod calbolici non suul, non est eorum convenlihus; ipso Dorniue lestaule :
Mouses
el

Apocalvpsi diciiur :llabes lenenles doctrinam Balaam, et Jezabel; doctrinam igitur Balaam diciiur babere
Tbyatiris, projiler imilationem, non propier pi sesentiaiu

ateterit

Samuel coram me
vivce,
el

non

corporalem.

est

anima
p/iia

liquerunt
lib.

fontem aqua;
Lii

e/foderunt
porloVe.

silii

subornantur. LOAISA.

dttritus, qtd

de
;

nun possu( ilate credw

iiquain
di,

ad HuiiMiiuiii,

cap. 1

flcrreticus csl, qui ftlicujtis lemporalis commodi el innx nie vana; gloritc, principalt(qne gratia, f/ilsas ac naval opiniones , rel gii/nii, vel s Vivani bu-

Nee eae pos^utii, elc. Obscnra haec sur.t, et forlasse aliqua verba desideranltir. A:;i v. 10. lunocenliiis III eleganler boc idem dixit, dries
Ibid.

quidein

diversas

babere,

sed earning ad

invicem

quttnr.

ju-

rei

his
\.

catoinilosis icmporihiis
:

nem.

haheinus ima-i-

i.oA

lib

Sic Paulus, ] Cor. xi Uporlel ha;renes esse, ul et !;. qui p -obnti mini manifcsti fi/i il in vobis. Terlnllianiis,
.

colligalas, quia de imitate coiivcnircnl in id ipsum Ilabcliir de ll.vres. lib. v, c. lixcoinmunicaviiiius. L, Ibid. Ejcistunl uni. Al., existinn nniti, t uod clarius

-Adversus lia.TCses.in primip o //,(,-, Sl iuqud ft / luHjuor-m et mteriUuu d,i tamluctus. LOAISA. Ibid. A ver.i.uis obscuritalc on. is esse lia resesdoCet Clemens Alexa .dnuus, lib. Sir m.
:
,
s>

veruin per Jeremiam emendavi Isaiam, (onscnlirinibus omnibus Mss. et verilaie. Locus esl Isaiie cap. LVH. Ex divo Greg., lib. xxxv Moral., cap. 7. LOAISA.
,

videtur. Aimv. 11. In Kxcusis legebalur

elepnlissjmc tn, el Tertull., lib. Praescripl. advrrsns bsereticos, Angiistipus originem el progressnm haMcseon varie tradit nani lib. de Geoesi contra .Miiiiicbx os \\x;

llnil. Similis ci iifusio iioininuni, lit units propbcia pro alio ponatur, non seinel uot:iliir in libris contra Jii l.TOs, qimd ex .Mariana: unnoi iiinnibus facile est

reses orlas dicil a supeibia Jlaier, inquii omnium ha-rencorum til suptrbia ; lib. LXXXIII Onsesl quod
:

colligere.
1,").

AUEV.

inan.nia
inquii.

de

on posiet scriplorae inlfi(lifeiilia. ci-ror oftorin palliatiis nomine Christiana nisi Scripturis non inlcllec is. Vide
!

falsa

ieiouviiiuin

Galal

v,

et

tlaltetiil

q.

5, c.

11,,-resis.

emu qui aluer Sciipliiraiu iutell^ii 1( nam llla-ii;i|; el Ililarins l) e int Ilia nspiiili^ nn de scriptm-a esl; lia, inquii, /i.. Tg s tenws, el
appellal

ad ILerelicum

seiMis

Cyprian., de linilateEcclcs.,Aug.,lib. xviu de Civjate Dei, cap. S. LOAISA. Hi. Ju-l "inn vai-iae sunl in divinis litleris appellalioues. Voc^iitur Filii Dei, ul Joan., vm, los dixil di os, ad (|iios sermo Dei factus esl. Joann. i Dedil eis polcstatem folios Dei fieri. Horn, v spi in gloria /iliorum Uei; el vm Quicunque enim Iti sum t ilit bei. l.t (ieucs. vi spititu Dei auunlur
i : :
Ii>

i,<,

non senno,
:

vocaulur
el

l-

ilii

Dei qui
,

in
,

tide

I;IIIM>

facit

crimen.

ailversus !i;-reiicos *es (radii Ipuc

Teilnll., de Pra-scripi pbilosopbia esse naias basre

litereses,

ejus

cuitu

vinute

pietatc
el

el

iiHirialibiis

reliquis

veulri deditis,

Dei Al .issnni observanlia qui viiam du

denique

inquii, a

pltilote-

cunt iiuuiain, el exlegetu,

idololatris longe

ex

575

S.

ISWORI IHSPALENSIS EPI5COPI

576
;

160 CAPUT
De
1.

XVH.

gradilur,

non proficiendo

quantoque plus ambtilat,

est

gentibus.

tantomagisab co-quod
6. etsi videat

quaerit elongatur.
,

Philosophi gentium non, sicut oporlet, Deum qunereiiles , in angelos inciderunl prasvaricaiores ;

Qui viam regiam, hoc

Christum,

deserit,

faciusque esl illis mediator diabolus ad mortem, sicut nobis Christus ad vitain.

verilaiem, a longe videi, quia nisi per viam non est quomodo ad earn appropinquet. Quod

161

si

gradiens per deserlum leonem tncurrerit

in diaboli

semel-

Multum mundi philosophi praedicantur in dimensione temporum, cursuque siderum , ac discus sions elementorum et lamen hoc non nisi a Deo
2.
;

ipsum redargual, dum

faucibus hseserit.

CAPUT
De
1. Via,

XVIII.
lege.

llabuerunt. Velando
el

enim superbe, ut aves

aerem;

per

quam

ilur
hi

ad

profundum, ul pisceSj mare; el ul pecora gradienles, lerrani descripserunl, verumlamen tola mente Auctorem eorum inlelligere noluedemergenies se
in

quam yadunl ad Deum

2.

Christum lex esl , per qui ut est intelligunt earn.

aliitudo

Sanclarum Scripturarum

quasi

mon

ies pascuie sunt (Psal. vi), ad quos

unt.
3. Quare non possmit animalia bruta interrogare? Quia nesciunt raliocinari. Ideo non dissimiles genti les homines animalibus exstiterunt ; qui (alia non
I!

quisque juslorum conscendii, pascuae indeficientis refeciionem invenisse se congaudet.

5.
sis,

dum

In

scripturis

sanclis, quasi in

montibus excelinlelligeniife
,

etviri perfect!

habent

sublimia

considerantes, el ipsa amplius diligenles usque eorum culuim evanuerunl.

4. Via Christus esl;
csi
si

ad

quibus gressus conlemplalionis quasi cervi erigant, et simplices quasi parva animalia inveniunt modicos
intellects, ad quos humiles ipsi refngianl.
4.

quis in ea nongradilur, non

quomodo

venial ad

Deum. Philosophi aulem mun

il

di utiqiie
lis

Deum

cognoverunl, sed quia displicuit

invio transierunt, ct

cundum
sua

Scriplura sacra infirmis et sensu parvulis, sehisloriam huiuilis videtur in verbis , cum
,

humililas Cbrisii, in

non

in

excellenlioribus autem viris allius incedil

dum

eis

via. Ideofjue

evanescenles, gloriam Dei in mendacium muiaviirunl, elreciitudinem viae relinquentes, in anest scirequid appetal; secun-

mysieria

pandit,

ac

per hoc nirisque, manet

commtinis, el parvulis, et perfectis.

5.

fractus inciderunl errorum.

5.

Primnmunicuique
vero est ul
id

lelligenlia varialur,

Scriplura sacra pro uniuscujusque lectoris ins i cu l manna, quod populo

162

dnm
fecla

quod appelil apprehendat. Imperquo tendas scire, el nesire.

veteri pro singtiloruni delectatione

varium dabat sasingulis

quippe

sapientia est,

porcin.

Jnxt

sensuum capacilatem

senna

cire iter per

qwis amis
I

quod expediat (empore ubeilatis regionem

Quid enim prodest

videal
,

si

dominions

congruit. El

dum

sit

pro uiiiuscujusque
obscura

et

intellectu diversus, in se
8.

tamen permanet unus.

viam per quam ad illam pergat ignorat? Ecce pairiam quisque quaerii, sed qui viam perdidit errando
cellunl; unde et Filii Dei. Vocatur
,

Ideo in libris

s.inctis

quxdam

qiiso-

dam
spicil

aperia reperiunlur, ul inlelleclus lectoris et SKI-

per excelleniiam
;

sunl appellati

enim Christus D. N. Filius Dei Allissimi per naiuram jusli auiem per gratiam adoptionis. Aliis eiiam nominibus jusli appellantur, ui lilii resurreciionis, Lucse xx; et (ilii regni, Marc, xin lilii nupliariim Marc, n lilii sponsi, Luc. v;
;

mantes pascutt suce LOAISA.

5.

el virentia qiiaique perquirit.

SensusesiapndAugustinum, dum exponit locum

ilium Psalm,

cm

Monies

excelsi

ceri is, pelra

:

refu-

gium
hirdi

licrinaciis.
et

Uhi

Augiisliii. legit

pacis, Luc. x ; lilii lucis, Luc. xvi, et .loaiin. xx. Jiisiinus martyr, Jose;ihus Ilebroens, Terlullianus, et
lilii

huiic locum lei>oribtts. Perpendit ronymus, super E/.ecli. lib. xin, cap.

Pelra refiiyium divus Ilie-

45

Hircus,
el

inquiens, animal
niliil

est

semper ad excelsa festinans,

Lactaniius

Fnmianus

angelos, Genes, vi,

(ilios

Dei

appellatos exisiimant. Quam senleniiam gravissime relellit Theodoretiis, Quaest. in Genes., quaest. 47,

periculi snstinens in prcecipitiis ;el ibi invenit riam, ubi caileris animantibiu inleritus est; uncle et Cr&co

do Enos, Genes, iv hie ctepit invocare nomen Domini, ex versione Aquihe THIIC fxorsus est appcllatione in nomine Domini, quae verba
el sic iiiierpreiatur illud
:

signilicare videntur quoii hie sua pietale primus divinum nomen adeplus esl., ul a consangiiineis deus appellareiur, a quo deinceps posteri lilii del, perac nos a Chrislo Chrisiiani. Hxc Theudoiniie I ClUS. LOAISA. CAP. XVII. N. 1. Gregor. lib. Moral, xxv , rap. 12. LOAISA.
1 : Evanuerunl in cogitalionibus. L. onasse legendum, iynoret. AHEV. CAP. XV lll. N. l.Post hanc senleniiam Luc. Cod. addit Via, per quam ad Deinn ilur, lectio -esl saucta-

hircorum grex sublimium conquasi a moxfoiov, siquidem aj.Tcr, exceimm, TTO^IUV cpnversationem significat. Idem ad Deinetriadem Sic, inquit,s(a(ui supra petram pedes meos el petra refygiuvn leporibus, pro animal multi herinados (/us parvum HC fnya.r, legunl, et spinarum lentibus prwgravatum. Et ad Suniam, sephaniin animal esse ait, nnn inajtis bericio, habeiis simililiidiiiem inuris cl nrsi, et in Palxstinn uexTO^OV dici, magnanique illorum in ea regione abundanliani, ac semper in cavcrnis petrarum et
el est, Kixtitov,
:

sermone caprarum versalio dicilur, hoc

ei>se

3.
i.

Ad Rom.

terroe foveis liabilare. Ihec ex

Hieronymo.

Alii

cu

i-

Ignoral,
:

culum. LOAISA.
5. Gregor., lib. Moral., cap. 21, et August., lib. super Genes, ad litterani, cap. ullimo. LOAISA. Ibid. Juxla sensum. Gregoiius probal honsil. 10 su per Kzecliiel., lib. i, fl liomil. 6: Quid aiilein ro:u,^ inquil, nisi sacrum Sciiptiiram designat, qua; ex (/.! parle ad a.uditorum menles volvilur? LOAISA. Ibid. Gregor., lib. super EzecbieL, bomil. 6, c{ lib. xxxi Mural., cap. 12. LOAISA. 0. Greg., lib. 21. LOAISA. Moral.,
i
i

rum Scripturarum. Eryo (jiti full Deum scirc, appelal viam Scriptures sacra, per quam ponit sapienli^uii invenire. Per ipsam enim D.eus inlelligitur, per ipsam liuerititr, per ipsnm quoque ad contemplations ejus nunicipium pervenilur. .ARF.V. 2. Est a pud Gregorium, lib. xxx Moral., cap. 15, dum interpretatur locum ilium Job. xxxix Circnm:

c|>.

577

SENTENTIAlll M LIBER PRIMUS.

si

878

dium augeatur. Nam

lellccia vilescereni.

cuncla paierenl, slaiim

si

in-

\ prxsentibus miscet
futura,

163

rebus, ut ita credantur ilia

Rnrsus

cuncla clausa

exisie-

quemadmodum

ista

cernunlur esse completa.

rent

confesiim diflidentiam gignerent. Ne ergo de obscuris desperalio (iai, ea quce manil esia sunt sa,

More enim suo per

cut in persona

praesenlia de futuris loquitur, si-

Jerusalem de Ecclesia, et sicut in

lisereiicis.

liant; et ne

de intellects fasiidium existai

desrderium
excitant.

ca

qua?

persona Ephraim de
9.

clausa

sunt

Nam

pleraque

Pro

faclis divinis

quanta magis latent, tanto magisexercilium prxbcnt. 7. In Scripturis tanclis saepe ea qua? futtira sunt
quasi
1

idcirco, qnia

plerumque et dicta ponunlur; non operatione manuuni Deus, sed di:

acta narranlur, sicut est

(el, el

illud

Dederunl

in

cendi impcrio operalur, sicut scriplum est et facia sunl; mandavit, et creata sunt.
10.

Oixit,

etcam
Seil

meam

in

siti

men potaventnt me

aceio.

Quod

in

Sciipiuris

sacris una Ixs

repelilur

cur fulnia quasi prseierila scribuntur, nisi quia ea, quae adhuc facienda sunt in opere jam facia sunt
in ilivina prsedesiinatione ?

sententia, aut confmnationis causa est, aut mysleiii,

sicut lex el gratia
,

sicul

iniliuni et perfeclio

Mtut

Nobis igitur lemporaliie r

sine tempore pro-

bonum
11.

et nielius.
in tiilms distinguitur partibus
:

accidunt, qua: conditori

omnium

Lex divina

In

historic,
8.

164 m

praeceplis, el in proplsetia. Historia

Propterea

propbetia

rerum fulurarum gesta

est in his qua; gesia

sum, prsecepla
:

in bis qua; jussa

Ibid. Exercilium prwbent. Al., desiderium prcebent.

AREV.

De usu prxtcriti et luturi disseril Gregorius, xxxiv Moral., cap. 3; et Angiistinus, lib. de Verbis apostoli, serm. 2, et lib. iv super Num., et in enarratione psalm, cm; et Terlull., lib. in adversus Marcionem. Quam temporis enallageu frequentern esse in divinis litieris, ut fuluruni pro prseierilo poLavabo per singular nodes naiur, probat psalm, vi Et psalnr. LXV In famine perlectum meum, pro la Sicut pullus liimntransibunt pede. Et Isai. xxxviu dinii, sic clamabo, et meditubor ut columba, pro tnedilatus sum, et clamiivi. Praeterilum ponilur aliquan7.
lib.
:
<ii.

Et illud Die ut lapides isli panes jube ul lapides, eic. LOAISA. 10. Hieronymus, super Ezecli. xxxin, adnouvii in ubi vidriur Scripluris sacris hoc obscnaii debere aliqua similiiudo esse sentcntiae, non in umuiljtis eailem dici, sed vei subtrabi pleruaique, vel addi,
el dico

salutern.

fiant, id est,

et singulorum inter se verborum discrepaniium liabcri rationem. LOAISA. 11. Lux a delectu dicta : jubet siquidein qua; eligenda, faeiendaqiM sum, ul Cicero, lib. i de Legibus Uocuil. Undo Paulus, ad Hum. in : Per leyem, inquil,

cognilio peccali.
libris. Isui.

n
et

Lie

Lex accipilur pro Veteris TesiamenU Sion exibit lex. Et apud Paulum
et

do pro fuluro, ut psalm. LIV 90 autem ad Deum clamai i, el Dominus t,airarit me; hoc est, salrobit me. El exaudiet vocem meam. Futurum Sequilur enim pro prsescmi psalm. CXLIV Gleriam regni tut dicent, et polentiam ttunn loquenlur. LOAISA. 8. Id frequens est in divinis linens, ut constat ex
:

ad Horn,
cis in
I

Si autem Judaius cognoninaris,

,

rejuies-

et nosli volunltitem gloriaris in Deo ejus, et probas ultliura, instruclus per legem. El cap. vn Lex sancla. El liber Psalinorurn lex a Clirislo -ge
,
:

Gregorio, in
xvi, et ex

Gam.

vi,

et

Auguttino

lib.

Hieronymo, super Ezecli. xvn de Givilale Dei, cap. 3

:

.,

Tripartite, inquil, reperiuntur eloquia prophetarum , siquidem aliqua sunl ad terrenam Jerusalem specianlia, alii/un ad cueU stcm, nonnv.Ua ad utramque. Ilieronymus, super Ezecli. xvi : Quod quaiuor modis dicilur Jerusalem, exempla nos ponemus : primo modo dicitur,
Ci/irisdis.

D. N. appellalur Joann. x : / tege vestra scriptum Quia ego dixi : Dii estis. Ul August., ibid., iract. 48, annolavii. El Amalaricus 1 auriens., lib. de Ullicio Missse. Distinguiiur eliam lex a p^tlmis et propbeiis. Matlb. xi : Lex et prophetic usque ad Jouniieni. Et illud Oponel impleri (jiice scrip .a aunt in lege, el prophclis, el psalmis de me. Mallb. xxn. LOAISA.
: :

Ibid. Distinijuiiur.

De

p;iriiiionibus Veieris
lib.

elNov-

juxta Judaos, ilia civitas terrestris, quam planxil Malth. xxxiu : Jerusalem, Jerusalem, qua; occidis prophetas, el lapidus eos, qui ad le missi mnt. Secundo, sanctorum esl conyregulio. Psalm. o(>:Fundumenla ejus in monlibus sanclis : diligit Dominus porlas Sion super omnia tabernacula Jacob. Teitio, est dominulionum , poieslatum et multitude anyelorum cxleslis parudisi. Paulus ad Galulas iv Qua; aulem mirsum est Jerusalem , libera esl, qua est mater om nium nostrum. Ad Hebrteos xu Sed accessiilis ad Sion montem, el civilatem Dei viventis, Jerusalem coe, , :
:

de Mensuiis ei Poudeiibus,etJoaiiiieinDamascenum,lib.ivdeOriliot Uox. lid., cl GregOT. Naziuz, in Carmtnibus, el Ilieron. in praefaiione lib. Uegum, el hidor. lib. vi Elymolog., cap. 1. Ubiler aniioundiim duxi, non aliier bic Isidonim de panibus divinae legis disserere, quam in lib. vi Eiymolog. Mam ibi posl Vetens leilainenii
Teslaiiiemi
lipii>hanium,

ude

parliiionem in Icgalia,
sic inquil
:

Summa

prophetica et hagiograplia , ulriusque Teitamenti trifarie disulleijoria.

lfstem,etha!cestqua! dcscribiturApocalyp.xu. Quarto, pro Ecclesia militants et triumpltanle. Apocalyi>. xxi \ tdi tn iKtii in sanctum Jerusalem. Hierouyinus cliam, in Ezech. xxni, aflinnat quod quidqiiid de Jerusalem ad relern aniniam possit. LOAISA. T/ioTvtxw? dicitur, Ibid. Usese iv -.Parliceps Epliraim idolorum dinutle
:

propheias ad allegoriam pertinere. Nam divisioilla Celebris, ac perva^ala, in lies explanations species, seu paries , alk goricam, iropologicam, anagogicam, juxta inplicem pr.eterili, pra;seiitis ac luturi dillereuiiam. ab
i alribus iradilur, iia ul allegorica exposilio praUerilarnin in veleri lege umbrarum uc iigurarum prxnoiiones el prodigia manifeslei, unde propbeUu

liuguilur, id est, in hisloria, in moribus, in \\xc ille, ui imelligas pr;ecepia ad mores,

antiijuis

: Calumniam paliens Epliraim, jraclus judicio , quia coepil abire posl sordes. Et illud : Era tinea Epliraim, et putredo Jacob. Tinea enim <olum

eum. El cap. v

ad allegoricamexponendi raiionem peninoanl. Adde eliani memo pruplielis iriliin dicendi genus allegoricuni, propler iropos, verborum aenigmata et trar.slationes, ul reriullianus annolavii adversus Marciu-

vestiineinum consumii. Job xui Sicut vestimentuin , comcditur a tinea. Putredo non ita. Sic iiujuit, quod eniin liaere.-is est tinea Ephraim, peccatum vero pu tredo Jacob. LOAISA. 0. Psalm, xxxn. Dicere enim jussionem imperial
:

neni, lib. in. LOAISA. ibid. In kiitoriii. Iia habenl omnes God. mss. L. Jbid. Laudalur a Loaisa Amalaricus Tauriensis,

qui videlur esse Amalarius Trevirensis, cui a muliis

ascriliiiur opus de ecclcsiasticis olliciis, ab alils Amalaiio Melensi, ab aliis Amalario Lugduuensi at-

multiplies in divinis litteris, ui est illud Pauli

ad lioin.

xn

Uico aulem per graliam, qua; data

:

est

mihi,

om

nibus qui sunt inter vos, non plus sapere quurn oportet saperc. Greece w yw, ul Latiut dicum Jubeo sateen ,

Vide Mansi. AKKV.

inijuiuiii.

fabric.,

liibl.

med., cum

noli:

579
sunt
sunt. 12.
,

S.

1SIDORI I1ISPALENSIS EPISCOPI

praenuniiata

S80

prophetia

in

his

quae

futura

scripia fueruni, reliqua septem in secunda. In prima tabula triuin mandaiorim boc riimim e.-a :
i

bulges,

Lexdivina
:

triplici

sentienda est inodo. Primo,

,

Uominum Deum
tiiunt et

lum/i. In secunda

Honora patrem

ut hisiorice.

165

secundo ul Iropologrce

lertio
lit-

matrem.

ut mysiice mlelliijalur. Hislorice

lerain, Irf.pologice jn\ta

nainqne juxla
scienliaii),

moralcm

myslice
hisiorice

juxta

spiritnlem

inlelligentiam.

Ergo

sic

est, quod Salvator scrilxe interrnganii quod prirceplum est primuin in lege ? ail Audi, Itrael, Dominus Deu\ luiis Ueus unus ett, hoc pri:

11.

lime

oporiet fidem lenere, HI earn

ei inoraliter

debeamus

mum

est.

Secundum vero

simile

est

huic

Diliges

interprelnri el spiritaliier inielligere.

15. Tria et seplem

ad aniorein Dei
nes.
Ilia tria

166

decem prtcepla sunt; sed tiia pertinent, seplem ad homi

proxinium iiinm, ticut le ipsum. Unum namqiie praecepiuin dc prima tabula dixil, quod ad Dei periinet aniorein alteriini vero de alia tabula, quod ad ho;

quae ad

Deum

pertinent in una tabula

minis pertinel tiileclionem.

Spiriluatem inlelligenliam. Ilieronymus, cujus divinae Scriiilurse parlilionem fsidonis seqnitur, sic h:sbftt in 12 qiutsl. in Aluliam Triplex in corde nuslro drser;plia, et regula Scriplurtirum est: primu ut inlellitjamus eat juxla histontun; lecttnda juxla trnpologiam : lertia
:

12. Augnstiniis. lib. unico

super Genesim ad

litte-

rain

cap. n : Qnatuor modi, in mil , a nuibiudam Scriptural uin Iractaloribus trudunlu r lei/is expomndic,
,

secundum liinoriam, secu,ndum allegoriam, secum/um B secundum elymoloyiam. Historia est, cum anatoglam, sive divMtuiMuehumanilus. res (jesta commemorutur.
Alle</oriii,

ju.itn

in ellii/eniiam
scrii>la

spiriiiidlem.
et

In

hisioriu

eomm
lil-

cum

/igura .e dicta inlell guntur. Analocjia

ijUK

sunt ordn serrntur.

cum
tur.

Veleris et Notii Testament!

congruentm demonstra,

Elymi togia, cum diclorum faclvrumquecausce redIdem, de Uliliiau; credendi ad llonoraimn, divirtit Seripinram secundum liistoriam , cap. 3
duiitur.
,

qui -quid in ijriori populo Carnaltler [actum esl,jn.rta moralem nlerprelamnr locum, el ad antmce ojir,i anotiimenta coni ertinnis. In si;iii!uali ad tubli>nii;rn transimus

lera ud

In iroiiologia de

majora conxurgimus,

etymologiam, analngiam el allegoriain. LOAISA. Ibid. Ilistorice. Sensus hi-loricus Scriplurx,qni

Qeupia.

lerri n.i dim.ltimutt,

lit-

de futurgfum
,

berttitudine

et cas-

leslibus
(uiitfin

teralis esi, inter omnes est poientissimus,et eliicaeissiinus, et ad prob.nidam litlei aucioritaiern reliquis

inullo illuslrior

eslqne Inndamenluin et basis

omnium

exposilionnm divinx Scripuira;, cnjus diffiniiltslein ami!- tavit Hieronjinu^ in pr.i fatione cominentarionim in Abdiart), et Angii-itinus lib. Ketract itionmn. Veniin si sola Insiona. et nnda le^ alur, non intellectus
i

ditputamtt ut prtcteniii vitas tneniialio umbra beatimdink tit liacieuus llii tiiiyums. Divus Eucherius.hl liliro spirilualium or<nulaniiii, i|iiatuor ponit divinamiM expositionuin genera liisloiicum,
i l

tropolojiciim, allcgoricimi, an. iRogicum. De hislorica, iropOtOglca, et allegorica expositione, jam ex inenie Augustirii dispuiavimus. INiiiic de

anagogica
,

litter;* si iritus, mi)ilici)in lialiel uliliiatein, et ita

ap-

pellatnr ab
lia
;

Hieronymo
lib.

tzech. iv

vilior intelligen-

Augusiinus illis consenliendiim assetitqni solain lii.storiam reclpiuni sine allegonca siguilicaiione, nee illis qui solas ligur;\-. defendunt repiidiaia histonae veritate. bensus enim ulilis Scniitmu; ad docendum, ad ar^ueiidiui), ,K! corrigenilum, el ad justa erudiendum, ul peiiectus sit homo Dei, ex iiueiu, et tpiritu

et

15 de tivnaie Dei, cap. 27

non esse

expositione, quam Euclierius vocal, i|uae ad tacraliora coslesiium ligiu arum >ecrc la perducil ut si aquam expon :niins de ;i terna bealiliidine, nl in JeremiiR n : Me dereliquerunt fonlem arfuoe vivee. El de
angelis , psalm. CXLVIII : Aqua , qua; super ccelos sunt, /undent nomen Domini, f oteris sub mystica et
spiriluali intelligentia aliegoriia ci

constat
viviliiat

;
,

lillera eniin

sola occidit

spiritus
:

aiilem

aniniimique in oiime opus bonum iiibtruii. Unde Gregorius, lib. xvi Moral., cap. id Ul, iuqtiii, modu nos nuda pascal Imturia, modo tub lexlu velata mci/u.iiius nun rejicial spiritttalis <i!leyoria. L.
Ibid.

liiler<v

quod
seos
i

iiiOralis
:

Tropoloyice. Tropologita exposnio idem est Exeinplum ponamus aqua; ex illo Genein

anagdgiea colloEucherius , Hieronymu*, Aiiyusiinus et Isidorus consentiunt in muliiplici et varia Scriplurarum parlitione. LOAISA. 13. Tria el septem decem pracepta babent omnes Cod. mis., quani leclionem maxime probo. Sic cmm est apud Aug., lib. de Decem Cbordis, cap. 5 (unde sei!tenii:im deiinnpsit Isid.), et lib. xv conlra tum, cap. 4. LOAISA. Ibid. In una tabiila. Hanc partilionem praicepiorum
care,
lia

FU-

Conyregake aquce

locum uiium,
:

signilicai

in laiiiilis.neinpe qund luerint tria :n uua, et sepie/n in alia scripta, sequuntur pluiimi Laiinornm sanclo-

aqnam
aqumn,
:

signilicat,

elenientalein, verum iroj olngn-e iribulationes Tra. .sitimus per ul in illo psalm. LXV el igmm, el ectuxil nos in Ll Isai rejriiji:riuin.
:

rnm,

nl August, in locis citatis

el (ib.de

derem Chor-

XLIII Cum trantieris per (/ua, lecum era, et /luninta non operienl le. lit illud lntr.;verunl aqmc usi/ue ad animumieam.8ij;iiuicaieliaiii liopologjcesapientiam. Proverb, xvill : AIJUU prufi ndu reiba ex ore uii,et iorFiet ei funs reiis redundant, inns nipieuinc. hi illnii aqua; siiltentit in tiitam (E ernam. Ecel. s. A /ua sapienliie taluiuris poiubn eu&. Siginlica) eiiam iiaTeses, Proverb, ix Aifute furtive dulcitjres sum. Et linnianas prospentatcs, .hiann. IV Omiiit qui biberii ex
: : : :

dis, caji. o, [irobal snam senieniiain ex illo 1 anli: I riinitndalum in reprumissiane. Verum in hac sen-

mum

tentia nori esi consians,

cum

lib.

Qna-stionuin Vetei
staluil
:

is

Mi
liti

Tesliuneiili, q. 7, in prima labula,

quatuor verba ailirmet esse exarata

dii alieni prteter

quorum me ;
;
:

priiiium
se<

iVon sint
tibi

iiltam siini/itudinem
in
in

undnm Non facies teriiuni Aon siiinei iwmen

:

Dei
lid

ram m; quart mi
nan

Sabbatum Domini Dei

opus servile.

servabis, et

juries in eo ulluin

Hei i-

qua
illo

bula;

sit

seciimla, ila ut priiiium verliuoi .-ecunike la ilonura patient laum el niutrtm thum , ex
:

hue aqua

stliel
:

ilerum.

Joann.

vii

Qui credit
:

piiilus sancii inlii^n neiu in rue, ticut nicit Siripiura

:

,
,

A,osli>li

ad hphes.
est

vi

Honora patrem luum

,

et

mullein, quod

maiidaluiiipriniuiiiin reproiuifitont:.

lluntinu uqu(K viva de venire ejus fluent. id iiilerprctatur live auteni, inqmt, dixil de syiriiu
li>la

Evngt

Ui.omodo, inqinl, ess( t pninuin nisi in secunda la bula ub ipso (U issel? In repromiMione auiem ideo
l

qurmaccepturi erunl,credtnle^ineum. Sigiiilical eiiam popiilos, Apocal. xvn Aijuii: tcra popuii sunt. De Si iiMii iropologieo lh onymns sie scnbi. in Ezeto. iv: Kisdem litter is liistorta curril, el tropulvyia, fed
:
i

lit sis longan its super dicilur, qtiia slainn snbjicilnr terrain, ei bene sit libi. lla-c est promiaMo facia lis
:

ilia

humtlior est,

tutu subiilior

ilia liuiret

terra;,

islet

ud

coelettia sublevut.
llitd.

LOAISA.

qui manilaia cuslodiunl. Josepli., lib. HI Antiq., cap. el i lnlos. in lib. Quis return dimnarum lucres sit, (i, in utraque labula quiuque esse priucepta iradita afiirmanl. Sum qui dicutil has labulas lempore uliinii
,

Hyitice. Mysiicuoi seiisuin hie Isidortis vocat

JerobOlymitaiu

excidii

ub Homanis imperateribu^

581

CAPUT
De septem
i.

X-1X.
regulis.

SENTENTIARUM LIBER PRIMUS. A 5- Nam altera

dicit:

S&2
pars esl cui peccala delevit, el cui
:

Puer
et

metis es tu. El altera cui dixil

te.

Cenvertere

Sepiem

esse, inter cameras, regnlas loeulionum

ad me,
cala

sanclarum Scripiurarum qiiidam sapienies dixerunt. 167 ~- P rinia regnla est de Domino et ejus corpore, qua? de uno

convertantur, eorum pec delemur. Per hanc eniin regulam sic ad omnes

redimam

Qui

si

loquitur Scriptura, ut el boni redarguantur

lis,

cum ma-

am
me

ad

persona,
Isaias ail

modo
:

caput,

unum loquitur, alque in una mndo corpus ostendit, sicut

,

etmali laudenlur pro bonis. Sed quid ad quern

Tertia regula est de liliera,et
:

perlineat, qui firudenier legerit discet.

6.

Jnduit

vestimento salittari, quasi spanet quasi

spiritu, id est,

sum decoralum corona

moniUbus
unit. In
,

sponsam ornalum

de lege el gralia

lege
,

per quam prsecepia fatienda

nominaia capul
est,

id esl

nna eniin persona duplici vocabulo sponsum, et Ecclesiam, id

,

admonemur

gralia
lex

per

quam

ul

operemur juva,

mur. Vel quod

tei

11011

lanlum

liistorice

sed eiiam

sponsam

mauifestavit.
in Scripluris

spiriialiter senlienda sit.

3.
liier

Proinde nolandum

quando specia-

opor(idem tenere, el spiriiaJiier legera inielligere.

Nainque

et hisiorice

am

caput descrihitur, quando et caput, et corpus ; quango ex ulroque iranseat ad utrumque, ant ab
atl

Quarta regnla est de specie el genere, per quam pars pro toto, et totum pro parte accipitur, veluii si
7.

allero

alterum, sicque quid capiti, quid

lector intelligat.
est

corpori

""

ge

"

li

vel

c>

v lati loquaiur

Dens, et tamen

inlelli-

conveniat, prudens
4.

gatur omneni contingere

mundum,
filial

sicut in Psalmis:

Secunda regula

et perinislo.

Nam

corpore vero videndumqua dam unius convenire

de Domini

Et

adorabunl, inquit,
filiae

em
all

Tyri in muneribus.
;

person* , quae lamen non Mint unius ut est illud Putr meus es tu, Israel, ecce delevi, ul nubem, iniquita, :

gentium, rum eniin vicinam tune

erat signilicabal
8.

Filue Tyri,

specie ad genus per Tyhuic teirs ubi prophetic

creiliimas Chrisio.

omnes gentes
:

tes

tuas,et
et

ad me,
in

nebulam peccala tua; convertere 1 redimam te. Hoc ad unum non congruit.
si

ul

68

bene sequitur Vullum tuum deprecabuntur omnes diviiea terrcc. Sic et per Isaiam proet
2.

Unde

lempio Dei fuisse, indeque a Tilo Augusto inter camera capla: urb rs gpolia in tiiuinphum allaias. Ibid. Quod ex quornmdam opinione Loaisa refert,
legis

Quam
so a

de uno ltd unum loquitur, in Excus. esl. lectionein non probo. Nam census ila est, ut ersona duo raiione discernatnr , cum in nna
Qitiv
j

Tilo in triumplium Kotnam fuisse allaias, laisiim esse alii putani, cum Josepims teferat mini a Tito invenlum in sanctuari" templi. Vide Comment, ail Prudent., pag. 654 el 1231, el disscrtalniias
a

cogilalione ollicia. (Jnde sola rati in- cmiiplecteiis quando a capite ad corpus li.ii/-iiiim MI. LOAISA. Ibid. Isaias. LSI hoc exemplum Isai. cap. LXI, apud
el Aogusiinum, quamvis I.XX uiuniiir verSicut sponso iniposuit mild mitram, et sicut spousam ornuvit me ornatu : a; wpyiu irspiiHrix; U.M ut xotraw. Isidorus ui-pm, xxi wf vjjxfvjv xaT-xoo-anirs Vnlaaiam semper amplcciiinr versionem. LOAISA. , ,._ i-_.:. j. Fi ...-: _.- |.:_ 4. Ticonius dixil de Domini corpore i)(par(!(o:quain

distingnunlur raiione

el

laiioneni Calmeii

de area fcederis

prielixaiii

libris

Ticonium
:

_.....,. Machab )-oruin. ABF.V. .,. CA XIX. CAP. N. 1. lias septem regulas

sione

velnli clavos

.eriendi sensus divinae Scripturae reconditos excogiaperi laviiTironius. August., lib. in de Doctrina Cluistiana, c. 5u Ticonius, iuquit, qiriditm, qni conlra Donutiitas
:

.-.

invictisiinie scripsit,

cum

fuerit

Donalisla; et lib.

11

vocom Augustinus
buil

corrt. xlt,
>lius

tonira epis ol. I ann^niani, cap. 28, vocal emu magistium, ejusque iiilerprelandi divinara Scrijitr,uii, leges et Imnuiias, taiui (ecu, ut Cypriani exposilionibus priBlnltTit, ul consial lit), u ttelrai lat. et lil). in de DoCTina Christiana, cap. 30, ubi de liarum Nccessuriuin duxiante regulaniiii ulililale sic inquit
, :

omiiia
beri
,

(jiue inihi cidentur el secrelorum

,

tibellitm
,

leges

veluii

ctaves el

lieyulanim scriluminu
,

ful -ricare

si.nl
s

mini quatdam regula; mixHe,

el verit-itis si

ijuie itni-

iia appellari, sed p aique misio, aut vero aiijue simulalo, vel de permisia fceclesia. LOAISA. (i. Augu.~l., lib. 111 de Docirina Clirisliaua ila sonlil, quod poiius sil inagno qu;eslio quam icgiila. Tico nius uppt-llai hanc regulam leriiam de Piomissis et et litieca , vol de Gralia et lege, August, de Spuim maiidalo. LOAISA. 7. Tola lia C rcgula corrupie legiiurin Excus. Earn

affirmans (jtidd non dede Domini corpore vero

venti ley
qvilnis

receftus obiiuenl,
faciunt.

ihesuurut, aliio

reslitui

ex cod.
lib. in

Cutli.

ins.

anii<|iio.

reyi.tarum, siia; ini idia, ul commttnicamus, uccepia fueril, clau&a qiiaque pal lient, el o scuta dilucldabualur , ul quis-

rinibilcs

Qnanim

ra

Greg.,
:

Mural., el homil.

i(i in

Ejus iiieiuinit E\ang., super

que

jiri plie iiirunt

immensam

silviiia

fer ambulant,

liis
al>

reyulii quodummodo quasi lucis Iraniilibus di ducius error? dtfenduiur. Ll subdii Cault sane iegeitdus
:

!)

illuil Tulerunl Dominum meiim, et nescio ubi posueiunl cum. LOAISA. AJorabunt earn filia Tyri in mu Ibid. I salm. XLIV neribus, vultitm titum dcpi\ cabu>iliir omnes diviles
:

p .ebis. Sic Aug. supe! psa^inos legil

(ilia
I

Adorabum eum

esl,

non sotum

pi opt, r

enai-ii, sed m,,xime liii ri liens li quiiur. Meiuinil

in quibim, HI i.nm.i, propler it:a (jua sicul Duntilista

qua dum,
el
in

yii, ila ul si iileiuia perind.is non ci .ii ianir adorubunl eitm, in in limits Codici!>us inlerpuncliini

Cassiojnius
I

ii.n

inn

regulaniiii
iilt-ni

in

i.i

al.

toinnieni. in

.-alm. S^.^|)^it

Ticonius

C\|HIM|MIII>S

Apuc.alyp. Joaiiins, ul

Gcnuadius el lied.i in AJJOC. Essial nunc lilier Uegiilamm edilus in liibliollieca Sail. 101 inn a Hargarino iheolo^o Parisicnsi compilala, IDIII. VI. Floruit Theodosio et liliis ejus iniperaiiiiuus anno Domini 590. LOAISA. Ibd. Ticoiiinni Afrura auct^rem harum regularum non soluin Dun.. t .-I. im, sed eliam Cliiliaslaiu fuisse adveriil \e/.iobius. Mulii scnbunt Tichoitius. Lo,iisa,
tor esl

am

genl.um ; a p.irle Im c loco ubi prophclia eral, signi/icab genies crcdtittrat, C/insfo. Theod., Dumiiuis super Psalm, sic Irgil Qiiuniam ipse Deus tuus, et adorabis eum, el film Tyn in muneribus. et per L t atl ert inlerpiKium diversas senieniias (ilias Tyri loiam inipieiaiem signilican aOirmal. Jfos esl, inquil, sacra; Scripturie a pane tolum de mon trare. Sic alibi p.i Liuunuin oinnem tupertlilionis
inveiiio.

Idem

Fdue
>.t

Tyri

jilice

rcjertur

ad

lulttm. Tijrus,

vicnta

e>t

sive Giialius nialuil

quiintiir;

nonnulli

Bibliotii. nied. sevi.

Ticenius, quod alii etiam seTyclwnius. DC eo Fabricius in A RET.

cessaiionem pru dicii ; iiam Libanus, inquil, cum excetsis cadet. Sic eliam divus B.isilius , a quo Tlieodoreius scholia in Psalmos lere colle^it. LOAISA. 8. Isaias, cap. xiv, ubi Hieronyni. Hoc loc.o quidam arbiiruntur generalem este conlra omnem orbem pjrophi;:

SS5
pliclam comminatiir, dicens dnin

8.

ISID01U UISPALENSIS EPISCOPI

38*
de temporibus
,

adversus
:

Assyrium 169 Ul conteram Attyrium

inclyta
sicut

Dominus
in

2.

Quinta

regula esi

per

(juan,
air.

terra

aut pars major

temporis per partem minorem,

mea,
l>ylon

el in

montibus meis conculcem eum.

gtoriosa
,

El

erll

Ua-

pars minor temporis per partem

sicut est

majorem indueitur
,

ilia

el reynis
el

subverlit
licet

de iriduo Dominica; sepulturx

duin ner

Doniinus

Sodomam

Gomorrlwm.

Nam

ad

tribus plcnis diebus ac nociibus jacuerit in sepulcro

versus unaii) civilalem Babylonem per Isaiam tamen duin contra ntinii Bominus cuinminetiir
i

pra>

sed lamen a parle toium triduum accipilur. 15. liem pars a lolo, ut est illud El erunt dies vile
:

earn loquitur, transit ad genus de specie, ei conveitit

liominis

170

ann * centum

viginti,

dum

tantum cen

generaliler
9.

contra

lolum

mundum
:

sermonera.

turn usque; ad diluvium

miii
(os
i

inveniantur.exquo baec a Do

Cerle

si

non diceret adversus nniversum orbem,

El dispenlam

statula sunt; vel sicut illud,

filiis

quod quadringen
/Egypto ser

lion adderel infra generaliter

terrain
,

amnem

annos prsedixeral Deus

Israel in
:

super orbem mala, el coelera qua muiuli perlinentiii ; undo ad inler/iecionein sequuntur et adjecit : Hoc esl censilium quod coyitavi super
el visiiabo
,

vitnros, et

sic inde egressuros

qui lameii quadrin

genios annos non servieruni, quia, dominante JosepI ^Egypio dominali sum ubi iierum a parte lotum sut
;

omnem
10.
v.

terrain

el

here

en manus

ejus extenta suocr

jungilur, quia
,-egressi

non stalim post quadringenlos annc

imiversas genles.

sunt, ut fuerat repromissum, sed, quadrii

Item, duin sub persona Baby ionise arguil uni-

genlis triginta peraclis, ab 14.

rbum
el

mundum,
visitabo

dicens

Disperdam omnem

ter

^gyplo recesserunt. Ad lianclemporum regulam pertinentetillaqu

futura sunt quasi
:

rain,

super

orbis

mda,

et

caetera

quse
;

dum adbuc
est illud

sequuntur, ad inlernecioneiu inundi rursus ad eaindem quasi de genere ad

veriitiir,

pertinentia

Foderunc

171

jam manus meas

gesta narrantur,
et

pedes meo
i

speciem re-

dinumeraverunt omnia ossa mea;

cienda erant jam
15.
lur,

et diviserunl sibi v
f

dicens quse eidem cmtati specialiter conli-

siimenia mea, et bis similia. In quibus quse adliuc

faeta narrantur.

gerunl

Ecce ego suscilabo super

eos Medos.

Nam

regnante Ballhasar, a Medis est obtenta Babylonia. 11. Sic et onus ./Egypiiex persona ejusdein lotum
vull iiilelligere

Sed quando aliquid faciendum esse pronunti

;

secuntlum nos dicitur

quando vero quse

futu

mundum, diccndo

dam

Eyyplios

Et concurrere fandversus /Egyplios, regnum adversus

:

sunt jam facia dicuntur, secundum Dei

a;ternii;iit
.

regnum, cum jEgyplus non nmlia

iiabuisse scribatur

regna, scd unuin

accipienda sunt, quia quae nobis adhuc futura sui apud Dei prxdestinalionem jam facia sunt, ap

regnum.

quern omnia facia sunt

qnx

futura sunt.

linm.
hie

Quibus nequaquom contradicimus, dum sciamns (J Patrum in Pentaleuchum. Quod vero Deus, ul ce terrain Assyriorum jiroprie significari. L. set Hieronymus, viginti annos amputavit ex decre Ibid. Et crii. Locus est apud eumdem Jtai., cap. tempore liquei. Mam Genes v dicilur : Quingentori

omnem

XIII.

LllAlSA.

annorum

erat IVoe

12. Duobus moitis dicit Tic nius h.inc vigere regul;tm,aut per synecdocbcn.auiper legiiimos numeros. Vocal Icgiiimos numeros eos quos emineniius Soripiura coinmendai , ut est sepienarius, denarius , duodetiarius. Vide ipsum Ticon. et August. LOAISA. Ibid. De ir uliio. August., lib. in de Doctrina, et
lib.

iv

de

biinc
15.

locum

Triiiii., cap. 6, et Triconius, lain ver-ani. LOAISA.

in

regulis,

Cap. vi dicilur : annorum. Deinde cap. vn Sccceniorum annon erai Noe, cum aquce diluvii inundaverunt super ram. LOAISA. Ibid. Vel sicut. Genes, xv dicitur quod quarla gei raiione reverierenlur in lerram promissionis, qu etiam ita impletum est. Nam primus Jacob cum iil
:

cum genuit Sem, Cham el Japli Erum dies vitte illiui centum viiji
t

El erunt dies riue liominis cxx, dum lanlumcenliim ns(/e ad diluvium invenianlur ex quo /icec a Do mino stalitla sunl. Vel sicul iltud quadriiigenlis, eic. Kst vero locus ille Genes, vi Dixitque Deus : Non
:

ingiessus esl/E^yplum, Moyses vero quartus a Jac populum eduxil. De compuialione liorum annoru
iege scholium nostrum in Chronicon Isidori. LOAI 14. In Excusis legitur : esl et alia de lemporilius

gura per
elc.

permanekil spirilus incus

homing in aHernum, quia euro est, eruiitque dies illius centum viginti annorum. Qiieui locum Laclanlius Firmianus, lib. 11 divinarum hibiiliitiou. , cap. 14 iia exponit, ul dicat Deiim iia um breviori spalio vitam hoininum circumscriin
,
:

quam quoedamquiu fuiura sunt quasi jam get Verum Mss. leciionem probo. Omni.iqiie suj

|uis-e, et abroyaia vivendi loDgiludine, quam ame diluvium liabueranl, inlra centum el v-iginti annoriun spaliuin cuercuisse. Idque ex Joseplio accipil Fir mianus, lib: Aniiquii. Veruiu aliter inierpreialur locum Ilieronymus, lib. Qususi. Hebraic. Hoc esl , Dubn centum viginti annos ad pmrilentiam. inquil Non igitur humnna lila, ut mnlli errant, in centum annos contracts est, ted generalioni itli centum ligiiiii I iginli anni ad posnilentiam dali sunt. Quia vero pwi : :

cap. 18.de lege numer.7. posita sunl, ibiqueadno turn seuienliam cs-e ab Auguslmo desumptam, lib. verb. Apoatoli. LOAISA. Ibid. In quibus, elc. Alii sic hsec reformant : quibus fuiura, lanquam jam facia, ila dicunlur. ! cur qua: adhuc facienda erant jam facta narranli Quia quoe nobis udliuc fuiura sunt, apud Dei a tern,
tern

jam

dum

facia sunl. Qvapropter quando aliquid fad esse pronunlialur, secundum nos dicitur; quat

vero quce fuiura sunt jam facia dicunlur, iecuna Dei ocUrnilatem accipienda sunl, apud quern jam om facia sunl , quce fuiura sunl. In omnibus his reg describendis magna est mss. exemplarium disc
alii duo Cod. antiqui sic habent adhuc facienda erant, jam facia narran Sed qiiando aliquid faciendum pronuntiatur, secv.ni nos dicilur, elc. Keliqua verba quse in Editis el Mss. reperiuntur in his duobus non exslant. LOA 16. August, do hac regula. sic scribit : Sextant
:

nilenliam agere conlcmpserunl., itoluil Heus tempus exspectare decrelum, sed viginti annorum sputiis ampuialis, induxit dilmium anno centeaimo agenda: poini.

pantia. AREV. 15. Gotbus et

(juibus quce

finite destinato.

Quam

eliain

cxposiiionem Chi y-

sostomus esl umplexus, liomil. cam improbat Gennadius vcluti penilus alienam , cum semper lardo ingrediatur passu. Vide

2^ in Geue^. \eruun absurdam, et a Deo Deus ad vindiciam calenam Grxcoruin

<

gulam Ticonius recapimlationem

vocal

in

obscun

SENTENT1ARUM LIBER PRIMUS

16. Sexta regula est derecapitulaiione. Recapitulaio

58!!

A 28),

hominem ipsum diabolum \ocans,

sect

et ex

nomine
.

enim

esl,

jam ilnr.i commemorassei, dhit illos fuisse in linguis et *entibus suis, etiamen poslea, quasi hoc etiam in oriine

aiio

Scriptura redit ad illud cujus nartransient, sicul cum lilios filiorum Noe Scri-

dum

capitis signiflcatur corpus, sicut in

Evangelio dicitur
ett

Duodecim vos elegi,

vi,

71

);

Judam

(Joan, ulique indicans, quia diaboli corpus fun.

unus ex vobis diabolus

temporum sequerelur

Et erat,

inquit, otmat

erra labiumtinum,elvox una omnibus erat (Gen. xi,l).

Juomodo ergo secundum suas genles

rani,
si

una lingua erat omnibus,

nisi

et siias linguas quia ad illud quod

?

omnium caputest iniquocorpus sunt omnes iniqui. Sicque cum membris suis unus est, ut suepe, quod corpori ejus dicitur, ad eum potius referalur ; rursum uuod illi, ad membra iterum ipsius derivetur.
Apostata quippe angelus

rum,

et

Imjus

capilis

am

iransierat recapiiulando est reversa narralio

173 CAPUT
De
1.

XX.

17. Recapitulatio

enim

est,

dum rerum

praeteritarum

differentia

Testamentorum.
,

ausse fuiurisniisceniurgestis, sicut et in

Genesi.dum

Quidam

ideo non recipiunt Vetus Teslamenlura

exto die hominem dicil I actum fuisse, denuo recapituFormavit Deus liominem ad at forinalum dicens
:

pro eo quod aliud in tempore prisco , aliud agatur in novo. Non intelligentes quod Dcus quid cuique

magincm suam (Gen. n , 7). Nee non et ubi exdum Deum dicit septimo leiis omnibus operibus,
ie

congruent tempori magna quadam distributione conjj

cesseritisieulinlege imperal nuptias (Dealer, xxv), in

requievisse, recapiiulando subjungit

el

htte gene,

Evangelio virginiiatemconimendat(MaH/i. xix); in

le-

ationes cxli
reavst

teme

qitando creaice
et

sum

in die

quo

geoculum pro oculo auferre (Deuter, xix),

lio

in

Evange

Deus coelum,el terrain,

nlequam

oriretur super terrain.

omnevirgullum ayri, Nonduin enim pluerat

et

alteniam pruebere percutienti maxillam (Uatth. v).

2. fecto

Sed
,

ilia

pro tempore fragilipopulo, istaveroper-

U72 Dominus Deus super

mtvmam
ando
urn
in

terram,

homo non

erat qui

utrique tamen pro lempore sna quseque conve-

perareiur terram; sed fans ascendebat de terra irrigans

nientia
esl

commodans. Et lamen proista mutatione non

m.mens incommuta-

super/idem teme. Hsec omnia recapittiserie narrationis rebus futuris nectunlur ;

sex dies etiam haec patrata videantur.

credendus Deus mutabilis, sed potius inde aJ-

mirabilis praedicandus est, quia

bilis,
1

intra

quid cuique (ut diximus) tempori

commodum

Septima regula
[uia

et de
ipsius

diabolo et ejus corpore,

capitis
,

uit

magna cum

distributione concessit.

su pe dicuntur
;

quac suo magis

5.

onveiiinnt corpori

stepe vero ejus

videntur dicta

cata,

SubVeteri Testamenio minoris culpae erant pecumbra veritatis ijiiia in eo non ipsa veritas, sed

nenibrorum,
saia, ubi
liaboli

et

nonnisi capiti congruunt. Sicul in

aderat.

Nam

in

dum

contra

Babyloniam,

hoc

esl,

contra

manifesta facta qusedam, quaa in

Teslamento Novo praeceplis altioribus illo populo umbrae

deserenda nobis pr*cipiuntur.
et retributio
in

corpus mulia dixisset sermo propheticus , ursus ad caput, id est, ad diabolum, oraculi sentenderivat,

eritatis deservierant,
lllic

enim

fornicatio

injuri* perrnissa

iani

dicens

Quomodo

cecidisti

de calo,

sum, nee nocebant;

Tesiamenlo auternNovo gravi

si

Mci[er, qui
9.

mane

oriebaris (Isai, xiv, 12). ?

animadversione damnantur,

admitlauuir.

it

quippe corporis intelligitur caput, Evangelio de zizaniis tritico admistis , licente Domino: Inimicus homo hoc fecit (Matin, xiu,
est illud in

Ex nomine

CAPUT
De symbolo
1.
el

XXI.
onilionc.

Fidei

symbolum

et

dominica oratio pro tola

cripturarum satis vigilanter inventam. Sic enim diunlur qmedam, quati sequantur in ordine lemporis, el rerum eontinualione nanenlur, cum ad priora quee
ircctermissa (iterant, lalenter
:isi

narralio rerocelur, quod ex hac rtgula intetligatur, erratur. LOAISA. Sicut in Ibid. Sicul cum. Codex Guadal. sic habet saia, ubi ilttmcontraBabiilonem, hoc est, contra diaboli
:

apparent, nisi quod ila ordo capiium et rerum in mullis Mss. lurbatus est, ut non mirum videri debeat si in aliquo exstenl. AKKV. 18. Qua: in parcnUjeii includmilur in Gotbico tantnni Cod. Ecclesix Toleiana? in marginc addila inveni.

Locus

orpusmntladixissel sermo pruplielicus, rursusad caput, d est, ad diabolum, oraculi scntenlia derivatur, dicens:

esl Isaiaj, cap. xiv, et apud divtim August., in exenipla scplinisereguhc.etapml Ticnonium. LOAISA. 19. Angelus aposuua est Lucifer de quo Isai. xtv : Quomodo cecidisti de ccelo, Lucifer? Idem vocatur et

Quomodo
urn
I dios

cecidisti,

Lucifer,

ftliorum

Noe

qui mane oriebaris? Sicul Scriptura commemorasset, etc.

U*c habentur

Isai.

xiv.

Verum ad bane regulam

draco, et serpens anliijuus, diabolus, et S.itanas, Apoc. xn. LOAISA. CAP. xx. N. 1. Quidam. Al., quidam hxrelici. Et

ion pertinent, sed ad seplimam de diabolo et ejus oruore, ut patel ex Angustino. LOAISA. 17. Hacc omnia in niillo exsiant Cod. ms. eorum
|uos nactns
(iios

mox,

incognita

quadam pro magna quadam. AREV.

sum ad

liujtis

duo crant membrane! anliquissimi

;

inier pperis correctionem,

litieris

Go-

bicis script!,

alus

icam
)i

unus Ecclesix Toletans, aera 955 exaalius ex insigni collegioOvelensi apudSalmaneo aniiquior, ul ex litieris niirain velustaiem

AREV. CAP. xn. N.I. Symbolum et dominicam orationem continere (idem, spein, charitatem, docel August, in Euchir.,cap. 6 el 7. Symbolum aulem illud ab ipsis (Aposlnlis) editiiin magna cum cura et Spirilus sancli
3. Hanifesta. Al., verilate manifesta.
-

;c

-eliit

se lerenlibus colligere licet. Quapropter omnia, aliena , a germana leciione rejeci. LOAISA.
est...

Ibid. Recapitulalio enim

hac

palruta videan-

ur. liigniv.us I)32C ail a se reperta in ibns, in qnibus deerant praecedentia

Mss. exempla:

KuHino in S.xpiisilioneSyiHbO;i,et August., in sernionesecuodo Dominic.i; Palinarum, ubi (mam singuli Apostoli partern coniulerint do cel in hiinc moduli): QuodGrtece Symbolum dicnur, Latine Coll ilio nominator. Collalio iiteo dicitur, quia collata in unuin lolius Catholictv legis fides Symboli colli~
insiiiutu, aperiunieslex yitur brecilate, cujus texlumvibismodo, Deoannuenle, tticemus. Petrus(tixil:Crt doin unum Deum Patrem omr

Hecapitulalio

nim
tint
>uis

esl...

reuerso narralio.

H*c quidem uUima

ex-

in

Mss.

Ediiionibus antiquioribus. Alia deesse iu Loaisa lestatur ; neque in uostris quiiiem

nipotentem. Joannes dixil : Crealorem cceli et (erree. Ja cobus i/iii! : Credo et in Jesum Christum Filium ejvt

PATROL. LXXXIII.

10

587

S.

telDORl HISPALENSIS EPISCOPI

58fc

Ecclesise ad celorum regna sul licit calege parVulis Scrinlutarum in Oranis enim latiludo pessenda. brevilalu eonel dominica oralione symbol! eadem

174

xui, 1). Domus quippe David, et Jerusalem, Christ! Ecclesiaesiinqua luanat fons in ablulionem rura llaereiici autem id solum imaginaria osteniatione

cludilur.Undeei propbela Isaiasdicit

A.ttendile, el audite

Abbreviationem

audiii a Domino Deo fxerciluum, taper unirersam ler-

eloquium meum (Isai. v, 25;. Bed haec abbrevialio , aul illud inlelligilur, quod .Dominus dicit : Omnem legem el proplietas in duobus

ram.
2.

remissioneui il is bapiismns non ad dalur. lestimoniiim ad sed supplicii pci caiorum, 2. Pro solo original!. realu luunl in inferno mipernati
faciunt: idcoqne
infantuli

176
si

P2"a

s
>

si

renovali per

lavmutn non

fueriut.
iiil

Proiude

Dei et proximi pendere praceplis dilectionis

pier ipsam Oraiionem dominicani,

aut pro-

ans,

causa nuper naius tlamnalur noil regenerator, quia oiiginis noxieiaie

original! carentes per bapiis-

cum

vel symbol!

bre-

perimitur.
5.

viialem, in quibus (ul praedictum esi) oniiiem Scriplu-

Cur parvuli peccalo

et

rarum coarclari (cernimiis

laiiindineni.

mnm,
tiis

175 CAPUT
De baptismo
1 1. , et

XXII.

pceiiisque

necdinn proprinin babentes delicmm, a bescaeteiis lanianlur? lla c igitur causa csi:

communione.
M^UM<

habere baptismum \-m tui ijl.ticaiiiii catholicam Solam OU1 illll Ecclesiam

vitae a baplismus enim a pcena xterna, non prasenlis liberal. Quod si a poena pra?senli bon ines

snpplicio

adsalutem Zachariaspropbelaleslalur: Jndie.inquil,

frit fons

libcrarenlur per

patens domui David

et

habilantibus in Je

mi prasmium, non
tu peccati,

bapiismum, ipsum puiareni baptiillud xlernum. Ergo, solulo rea-

rusalem, in ablulionem pecca .oritet mensiruala; (Zach.

manet lamen quxdain icmporalis poena,

nostrum. Andreas di.ril : Qui conde Spirilu santlo, natus ex Maria Mr in, Passus sub I onlio 1 ilitio, crucifixus, ipus (lit us el seputtus. Thomas ail : Deseendit ad inferno, die resiirrexit a morfuit. Barlholoma-ns dixit , ntAsceiidil ad crelos, $edet ad dexlfrain Dei Patris di.ril : Initerniturus est judicare vi AT)tf/ia pottnlii. vas etmoriuos. Jacobus Alphtei : CreJo ft in Spiritual sanctum, sanctam Ecclesiam catholicam. Simon Zelotes dixit : Sanctorum communiont.m, remissionem piccalorum. Judas Jacobi : Carnis resurreclionem. Matthias
tinirum,
>

Dom num
: :

tamen
prosiest,
illis

illis

esi

cii

o<i

"S

ad remissioneui peccatorum, inquil, serf ud supiilitestimonium dalur. Qiiam senienliam probai Au14. el lib. da pusiinns, lib. in conlra Dunaiislas, cap. tie Coi :>eiT3t. d. 4, C, Itapiismo, cap. 12, el habemr valtre inripii ad salu em baptumus, cum fiaio a ad Q.iiriarecessit. Id in veraci

ad saluiem remissionenniue peccaioruin IN on enim quonsque ab Ecclosia suscipialnr.

Tnc

coiifessione

GregO.rius

el Niclaus pc ii, Keitisiri, Epi;-U)la 61. lin. vero de lifex ad consiilta linliiaroriini, cap. 5. Quitl collalo senserit 1-itlonis , liquel

cnm,

Vitam alernam. Amen. Ambiosius Plain, sermone58, de jejuniis el quidrages., Symholum duodeciin artificiim operaiione appellat fidei clavem conflaiam : Irensms, lib. I, cap. 2, lesseram iidei
coii .plevil
:

bapliMiioabhoerelicis lib. ii deOllieiis.cap. 24,

si

dum

inquil

Harelici auiem

unanimem;
signaculum

epislola atl Pulclipriam Ambrosius lib. in de Virginitaie vocal cordis, el esse anielucanis iioris quoiidie
el

Leo,

in

reciiandmi).
intelligiiur,

1 ro fidei auiem Symbolo Ap<>siolonim : ut in roncil. Laod. cap. Baptiznios 47. Similiier in el cap. oportet /idei Symbolum ilicere, cone! io Athens!, can. 9, in mmeilio Mogunlino, sub Carolo Magno, cap. 45. Ue Symbolo Aposiolornm, et Aule^e Hieronymun) in epistola ad Paiiimaclinun,
4<i

tamen in Pa/ris etFilii el Spintus sancli allestalione doceaniur baptisma Misci-pisse, non iteri)m snot iioptiel manus -.-- imposilione solo chrismn ot...v.v..,.. sed fwgandi, *miiii r -ztmdi, t J homtms mcrii; nnon non est hominis menlum, s.d C/irnti. Bnptwmu* enim an ha-rflicns mini interest Ideoiiue ,,. uu sacramentuin tarn sanctum est, ut nee Iwinnida ,, H hareticus bapiJsmum uiinisiranlepoiliialur. llabel enim
(<

Chris
ttbi

initial, est, iriliit prodesl. .It i; sed quia extra ftilci ingressus (Merit, stalim baptiama, quodhubuerntfurif
illi

ad Caiecb., et Ciemeniem Romaoum, LOAISA. in episi. ad Jacobum fralrem Domini.

gvFsi.,
lib.

Ibid.
dicilur,

Dominica

oratio.

A Palnbus quolidiana
et

oralio

jam prodesseadsatulem. adperiiiciem,incipil enim accipitur approbo, sed quia foris accipititr improbo;(ium autem veneril, non mutatiir, sed ugnonfitur. Character est enim regis met, nvn error sacritegus : r. f uoti ntuto characlcreai. liar Isalonis. ricjo desertornn, sess. 7, can. 4, Nnvissime sacraTiiilentina
syuodus,

Quad

<r-

AiigustiTolelano iv, no, lib. xxi Civil., et minima delet et quia cap. !, qia quoiidie dicilur,

ulCypriano

in ejns evpo.-ilione, -ap. 27, el concilio

vcrnm esse bapiisma,

inqnii,

quod dalur

in

Ionia
canone

Ecclesiae ab ha-reiiiis. LIIAIS\. Ibid. In nola Loaisaj erat quod datur in

qiio

i>liana

peceala. LOAISA.

Ibid. Itaias, cic. Locus esi apud Is;iiam , cap, x, ubi Ilieronymiis sic inquil : Pro ctmctis laciniosa: legis caremoniis dedit pra ceplum brevissimuin dileclionis el in Evposiuone oralinnis dominicae lo fidi-A.

forma, elc. AREV. 2. Inlurniis multiplex esl,ut adnotavii dociissime, siciitomnia, divusTlmmas Aquinas -.Infernus. inquit,

Cyprian,

cum

inlerpielalur de
jusiit
lib.

de Perfections

Symbolo

Iidei , el Augiisu, hominis, respnns. 11;

lib.

>

ct

conlra Fatisium,

xv, cap. 4, dipiycliium Ecclesia;

LOAWA. appellat duo dileciioni* pni-cepia. caIbid. In Edili ne Grialii er?l eupssctnda pro ab ipsis editum; supplevi aposloin nota et pessenda;
lis.

quadruplex : scilicet damnalorum, ptierorum, pur,jatorium, et sanctorum Pat rum. In primosiinl trin, ttnebra nr(ia tenebne gloria:, et poina sensus. A quo a-l^rno Insecundo sotaauoprima, supplicioutinum liberemur. lentbra: gratia: el gloria:. In lerlio Ionium tecundurd et poena sensus. In quarto lenebrte el
,

lerlium,

gloria

It

iiluin

sfcundum, tenebrce

hie sigloria:, vucaturque

AIIEV.

baplisma lix(Ur. xxn. N. 1. Isidorus non relicorum, uiCypriannscum epi-copis Africa, det|uo Luciferiaims sic IIMUII: Ilieronymiis in OiaUigoconira
t

(hMl

nut A/))/ia;.UiM]uoTenulliaiiusadversusMaicioiii iii, VH Epilolarnin, cpist. iv. Divus Gregor., lib. 55, ad Secundiimin, de receptaculo ugil animaruBJ discednnl. LOAISA. parvulormn qui sine baplismo elalii Mss. Locus /bid.Proinde.eic. Ha Codex Goih.
lil>.

Cii,}ria l !Uf,laCtisconlrilo>(uge>c,tiecbit>er

>deuqiiaal!ena

ant atbleroluil ; idcirco liareticurum daplisma reprot beat I elro n.nc Roman* wMteputOf**, phanum
"

/"

in nianilesius atl probanduin or ginis maculam esse et esse oniiiei uaconlraciam us a n , parenl pucris lura procreatos lilios inc. LO.U^A.

vigesimus ra /ait.Verum hie Isidorus direxif,i,edconatus ejns frus ailullis collalo a!i hxretien cum loquiiiir de bapl ismo an;iinvocaliune saiiciissimx Tiiinlaus, qui liceisil n:lal nieuiuui, cbaracleremque in auimo obsignel,

se.rtus (uit,

super hac re Africanam synilum

Ibid. Proinde, eic.

natu infant,
I),-

Al., proinde Ada causa nuper non regenerate, damnulttr quia etc. de Ollicii, eccles. liap;i~mo non solum cil. loc.
si
,
,

agit l-itlorus,

sed eliain

lib.

n conlra Judseus.

caji.

24. AREV.

589
ut
ilia

SENTENTIARUM LIBER PRIMUS.

vila fervenlius requiralur

BOO
:

qu

e erit a poenis oin-

dicenle proplieta

nibus alienn.
-4.

mea
post

(ecit scelera

Quidestquod ditectu$meus mulla? Nunquid carnes sanctce

et sic

in

dom>>

auferent
:

Nullus npgai (idelitim eliam

baptismum
s;i

te

malilias tuas(Jer. xi, 15)?

Et Aposlolus
illo

Pro-

quo peccala Jeleniur, qnoiidie, quandiu

siinius,

in isto

culo

tet, inquit, se

homo,,

de pane

edal et de

ad Deurn nos debere convert).

sit
ei
.

sine iniermissione
lainen fecisse snflic
5.

quotidie

agendum

Quod quamvis nunquam

,

catice bibat (1

ad Cor.

xi, 28).

CAPUT
De
1.

XXIII.

marlyrio.

Qni

in

maternis uleris sunt ideo

cum

inatre ba-

Dei servus adversiute ulla

non possunt, quia qui natus adliuc secundum Adam nonesi, rena-ci secundum Christum non poiest.
piizari

pro veritatis defensione ultro se certamini

unqii;iin

non frangitur, sed offert, nee

pro veritale
;

diflidit.

Neque
6.

eiiim dici

regeneratio in eo poterit quern gc-

2. Saep

ex discipulis ad martyrium gli^untur, qui

neratio non prxcessit.

Qui intra Ecc esiam non ex dignilate Ecelesire vivnnt, scd fidem, (ju.un ^ J J \erba t 611 ! (iperibus
^"

suosdoctoresadcoronampraccedunt; et qui sum ordine poslremi , limit unnnmi juam in ceriamine primi.
5. Yir sancius ultro

se pro agone ccrlaminis de-

desiruum, de

ipsis legilur

Multiplicati sunl super nu-

bel offerre jusiitix; sed

tamen agonis frucuira yidens

declinare laboris pericu-

merum
7.

(Ps. xxxii ,6), ut subaudias, in regno pr;e- JJ uberrimum, nondebel

178

destinalnruin.

lum.Qtiod
in Ecclesia, et

si

major

est labor

Qui scelerate vivunl

communi-

declinandus

eu

labor,

quam animarum lucrum, quem minimum comitalur anfecil

carenon desiuunt, putanies se tali communione mundari discant niliil ad emundaiionem proficere sibi,
,

gmenlum.Ulrumqueenim
culis se ultro dedii, ubi

Apnslolus qui

et peri-

maximum animarum lucrum

5. Habeiur II.TC srmenlia in collectancis Gratiani det .ons. d. 4, etapnd Ivon., p. i, cap. 183, et apuJ Magistrum, lib. iv Sent., disi. 6. LOAISA. Ibid. IJ non obstat qiioniinns probabi is aut vera sit op mio qn Tiiiiiihtm recenliorum, qui docenl conferri posse bapiisinmn in casu necessilatis pueris qui in uleris inaiernis sunt, si ad eos penenire possii aqua hapiismi. AREV.
lia inlerprelatur et Augusiinus. Theodorelus aliter locum interpretaninr in sclinliis Palinoruin. LOAISA. Ibid. Priedesiinaloru n.Sic balienlonmes Cod. niss.

Epist. 83
fiteri.

Domi iut confiieri nos magis voluitquampraVerum quid de virginibus illis dicemus quap ob
:

castiia:is el pudio.iiiae ainore ii, ne lurpiter violarenr tur, moriem sibi aqua, yel ferro, vel laqueo consci-

6.

Psal n. xxxix.
liasilius el

Verum

veruni? Quas eliam sancia Ecclesia inier divas martyres comimnerai, ut cmistai ex divo Ambrosio, lib. in de \iiginibus, ad Harcetlinam sororem, de Pela;;ise et filiauiin morte, el Eusebio CaRsariense, lib. M,I Eccles. Ilistor., de virginibng Anlioeliix, et Sopli. opia, qux se occidii, ne vim a Muvemio patereii.r ? Iliemnymus, super Jonam, exponens illud cap. i
:

Tollile
(

me

et mitlite

me inmnre,

leciionem posui et delevi aniiqun> , qu.un repruburum, e\ (iregorio et Auguslini exposliione, unde Gregoi ins siibjimgil de illis qui sunt su per mimerum : Hie enini [idetibns per confessiunem
in rrjno

el fdi:us

nostrum mortem arripere, seit illa .am ab atiis libenter accipere, unde in perseculionibus iwn licet propria

sic inquil

JVo.i

est

admisli sunt

sed piopler vitam reprubnm illic , rari in sorle fidelinm non mereniur. LIIAISA. Ibid. Vez/.nsms asseril l.o>isam et Breulium

numeanim-

perire eo ubi aslitas periclitalur , se.l perculienli iubmilt, re. Aiiguslinus vero lib. de Civil. Dei, miillis capinhus prohal nnlla pror-us causa esse sibi moriem infurre. Quod si dixeris id licere ne

mu, ubsque

colla

fa>

virginiiaiis

advertere legendum polius esse in reyno repiobo\ermn rum; quam diciionem adopiavil Drculius nihil habel pra ler Loaisa; noiani; el LuaUa apcrle docet prj-lert iiduni i regno pmdestinatoruni,
Big>iu>us.

iniegriias oniiiiatur, respondet

faoeliiaiem, animi

sam

corpnris
amilli.

lilale

manenle,

IKIII
i

quml

allata

iiniuin sit Ye/zi.sium in luin fuisse. ABEV.

7.

sandi Cre^orii verba cunlimianl, ut lam peispicua re ballucina-

igore nonsliouem bane sic cxmclndii : Sed s-jiiciir quffdqm, inqn unl, femina; tempore perserutiolib.,

Verum end -m

velm de

scnienii:i: sua;

nibil reinillens, iiua

Habeiur iota scntentia de Consecr., d. 2, cap. Qui sceleral, limint; rragincnlum vcroejusde Con-, d. 4, cap. Qui in maternis uleris, in line capilis. LOAISA. CAP. XAIN. N. 2. Isidorus martyris iinme-n hoc eapiie lion lanlimi illisiribuil qui exiruniam iiioitein glorio u pruClirislo pass! sunt.sed illis eliam qui a conlessione noiuinis (Jinisli nulla loimenioruin an- ea.ii ahduci
11

rum atque neculurum se /lumen projecerunl raptueui/ue nwdo dt juncicv sum, enri mquc muriyria in Ecclesia cuihntica renernlione celfberniiin frequi-nlniiliir. De liis
,

nis, nt

msi ciaiures

fuce pudicitiu: de iturcnt,

in

niliit

lemere

mnteo

jud<cure.

Ltrum mint
,

Ecclesia: ali-

quilms

fii/e digitis

sic lionoret, poiest tn ita

, ,

earum memoriam dicina persutisii auctorilai n-scio. Et Jim sit. Q tid si Hoc fecernni non i.umanilttsdeleitilicalionibus

ut

pc.tiieriint.

Idem

cepla:, sed dii inniis jussa;, nee eiranles, sell obed>e>iies? Stem de Samsotff ulitt l nubis us n,:tt esl credere. Ci. in

facil

nbi

|iie

Cypri.inus,

mariyrum

eximiiis landaior. Terluilianus

dtbijjnalos inarlyresa|ipellal,illosveniabsohileni iriyres.LoAi^A. 3. Vel. Cod. ad unum mines legiini : Vir sancius ullro se in agone pro ceriamine debel ufferre jiisiilicu. Tollunl enini iiegalmnem non, verum ila sensus non
(io
iis quae sei|uuntur : sed lumen ayonis (rue turn tidenn tiberrimum, non debel declinare la orn penculiun. Quaprupier existimo negali ,nem, in in Ediiis

aulem

antem Deitsjubet, seque ju

t:mat
,

pu

lit

ere tine ullis ambagibns inquis obedienliuin in irimen ioeel?(Ju s ob^eqiiiHin ts iiiciist t ? lla C Aii^usiimin o\ fujus verhisi hid ,
liaere

nostri lempors ohjler nolandnni, Eccles aoi s:inclossuosdivi|ia persiiMMOi.e aeiam linn
:<d\er-iis
>

ics

cpnvenil

esl, relineiidaiii.Tbi>inas,2

rium,
Ila C

ua-st. l-2-i -2, Marlyvblalum debel lolerari p itii-ntrr. s/ non debit IJUKTI, quiit nun d,bel d.ni occnsio ayenJi injus e
:

iii(|nit,

ilie. L ndeCypnaiuis lugil mariyrmm , ul eo. slut ex priiiiolih. Epislol., el Allianasms, ut patcl ex hoiniiiai super Mailixum cap. x, et ex apologia de fu^a

Angustinus improbai I- n eneha sceimdam episi. Caiidrnni, cap. 61 ad el ,^5, episl. l)u!cilium, uhi emu landari ait, nun quia scip>iim inierfecit.se.l n()il essei virsirenuus, civ;laii i|iieacpalri;i;ainalur..Nainalioi|uiturpe esl cf animi iiiipalieulis sibi manns inferro, ul doeei Arisl. LtliiCMriim, cap. lu. Umie labilur Cicpro, Ol lic. i, dum, Catouis moriem laudans, bones(um ac licituui

r.ire.Hicetianiiuquxsiioiieni l.iclum liazue cliahajorum n lij.solel vocari.Quodilivus

,

(dequoMa-

ese

jua,

prope medium. Ilinc elegauter Cypnanus ail,

asserit viruni lortem, violcnta luaau ^erimere.

ubi

res

posijilaverit

S .H
vidit
;

S.

ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI

et sapienter se periculo abstulit, in

quo po-

sub aposloHs faciebal, en causa

lebat

est,

(|iiia

tiorem laborcm

quam lucrum

csse perspexit. Ultro

niundum miraculis credere,

(iebant exterius,

i/unc

lunc oporvero jam

se Paulus apud Epbesumpericnlis obtulil, qiiia vidit. D.imasci auleni ideo periculo lucrum
potius

179

credenlem npurlel bonis operibus coruscare.

ideo lunc signa roborarelur.
3.

Nam
fides

ut

interius

periculo sublraxit semetipsum, quia nullum periculi

esl fruclum. ipsius arbitraius

Jam

in fide

miracula quicunque requirit,

vanam
:

4. Disce

que

uliro,

quomodo ad martyrium se ofleral quisvel quomodo juxta senientiam Dei cigaet,

gloriam,

ut laudetur, quxrit.

Scripium est enim

Lingual in siynum Hint, non

fidelibiis,

sed infidelibut
lie-

tur ab altero,

quo non

vult

ipse,

ducatur, nisi

quod
quod
5.

et propler

gloriam futuram decertamine jusius

(/Cor. xiv, 22). Ecce signum non est fldelibus cessarium, qui jam credideruiit, sed infidelibus,
converiantur.

ut

gaudei, etpropter passionis violeiitiam rel ugii subire

dolet.

Accipe exemplum adeundi sub Irepidatione in quo exercitatos quisqne inarlyrii de usu bellandi,
in

Paulus pro non credentium inlidelitate patrem Pnlilii de infirmitate frbrium virttrlibiis cural (Act. xxvm, 8), inlirmanlem vero Tiuiotlienm fulelem, non oratione,
seil

Nam

rnedicinaliter teui-

audaciam certaiueu aggredilur, et per tiinorem cunctatione movelur 6. Iiem accipe exemplum maflyrii de reparaiione
praelio et per
;

perat, ut uoveris, miracula pro incredulis,

non pro
ab

fidelibiis fieri.
i.

Antequam Anlichrisius appareat,

,

virtutes

quisque el de spe reparation!* gaudet, et de incisionibus ecu amarissihutnani corporis ad salutem

dum

Ecclesia

ct

signa cessabunt, quaienus

earn

quasi
utilita-

abjectiorem persequainr

audacius.

Ob bane

mis poculis moeret.

tem cessabmil sub Antichristo ab Ecclesia miracula

et
tia,

CAPUT XXIV.
De
iideiu

vinuies, ut per noc el sanctorum clareat paiienel

sancioritm miraculis.

reproborum

qui

scandalizabunlnr

leviias
effi-

1. Elsi apostolis virtu;

data esl signorum propler

ostendaiur, et perseqiienlium audacia ferocior

cialur.

gentium nutriendam, Ecclesiae lanien data est virtus operuin propter eamuem 180 idem ornan-

181 CAPUT XXV.

De
1.
Anliclirislo et ejus signis.

dam. Et lamen
virtus

in ipsis apostolis plus erat mirabilis

operum quam

virtus

signorum.

Ita et

mine

Omnis qui secundum

in Ecclesia plus est bene vivere 2.

quam

signa facere.

normam

Christiana; profeuioitlf ant nonvivil.aulalilurdocei.Aniicbrislusest.

Quod mine

Ecclesia non ea miracula facial quae

2. Plerique autein Antichrist!

lempora non visuri

Ibid. Paulus, eic. Id liquet ex Actorum x;x. Paulo enim volenie e^redi ad populom , non perrniseruni
discipuli cjus. LOAI-A. Ibid. Vezzosius non probat rationom Loaisae, quod, si tollatur neg:itio, sensiis non convenit iis qu.e se-

f>

nomine tuo divmonia ejecimus el in tuo nomine virlutes mnllas fecimus? Et tune dicam ilia: Nunquamvos cognovi, recedite a me, qui eperuwini inieuitatem. Sic enim legilur apud Cyprianum pro quibus in Edi,

ed lanien ngonis fruclum videiis , etc. In qimntur, noia Losisae mendum erat, sed lamen si agonis fru clum videns, fortasse inde ortuiii, quod in nonnullis

Editis legilur ted lumen si agonis fructtim videt , eic. In eadem eti:im nota correxi de senieniits sute rigore pro de sentenlice vigore. Caelerum neg;iri ncquil, quod

commodior
lexit

sensiis

eruilur,

si
,

Florezius, torn.

Hisp. sacr.

apponatur negaiio. c. 10, apologiam

in

quia nun/iurim ami vus. Discedile a me. Idem probat divus AlnbroMiis in comment, xir, exponens illud : El ad/iuc episi. I ad Corinth. excellenliorem viam vobis deinonslro. LOAISA. Ecce dedil vobis, quod Ibid. In nnta Loaisae erat ox Evangelio correxi. AREV. 2. Qniire miracula in Ecclesia mine cessaverint i causas etiam reddit August. Ketiacl., cap. 15,
illis
,
:
lii>.

lioae Vulgala est Et tune confilebor

Mnlti

dicent

in ilia

die

eic.

persecuiione se uliro pro veritatis delensione ceriaiuini oblulerunt, jiios defendit eliam glorinsisMIIIIIS ipse Clirisii martyr sanclus Kuiojius Cordubensis. Adverlit Florezius verba sancti Thomae a Louisa eitiila non reperin ea qust. \~i-l i 2, qui potius art. 3, ad 1, ait: ex zelo fidei et e/taritnle

inartyrum Saraienica , qui

Cordubensium

de Vera religione, cap. 23, el Ambros. s\iper primam Epislolam ad Corinili., MI, in fine. Divus Gregorius, lib. xxvu Moralium docei eliam Ecclesiam olim adminiculis miraculoruni indiguis^e, nunc vero
ei
1.

non item
turn
I

eniens,

Puulus, inquil, egregius prxdicalor Mileplenum inlidelibus, idens palrem Publii

Ui/senteria

sancii marlyres sponte se fralerna multolies legunlur oblulisse martyrio. An el quandonam licila sit spontnnea oblalio ad mariyrium , ma^iia erudilimiis topia explicit Beiiediclus XiV de ISealil. sanclor.
lib. in,

febribusque vexntum, orantlo stilvavit ; et lumen (egrolami Timolltcco prxcepil dicens : Modico vino ulere propler stomacltum luum el [reqnenlesluas
inftrmiiates. LOAISA. 5. Ex Gregor., lib.

xxvu Moral.,
temperai,

c. 14.

LOAISA.

cap. 16. AREV. (i.-Alii, de inciiionibus malorum. ABEV. CAP. x\iv. N. 1. Ex Greyor. homil. 29. LOAISA. Ibid, plus era/, eic. Id conslal ex Lucx x : Ecce iledi vobii poteslaiem caicandi serpenles, el scorpiones, el super omnem virtutem inimict, el nilnl vobis nocebit. Verumlamen in hoc nolile gauctere. quia spirilus vobis*
subjiciuntur. Gaudele aulem,
pitt

Ibid.

Metticinatiter

Al.

medicinaliier

reparat. AREV. 4. Ex Gregor., lib. xxxiv Moral., cap. 2. LOAISA. Ibid. Ferocior. Veins lidilio, (orlior. AKEV.

CAP. xxv. N.
tr:ni;is

I.

Antichnstus Laiine diciiur coniraci.

Cbrislo, nl auctor esl Augustimis in primam.

canonicam Joann.
clirisio,
si

5. cl
esl,
et

in

libello

quod nomina vestra

scri-

inodo ejus

Gregor.,

lib.

de Anlixxix

in coslis. Quod docie eliam probat venerasanclus Bed.i, super Joann. i. LOAISA. Ibid, flut est bene, etc. Id eleganler probal Cyprianus in oratinne de Uuiiaie Ecclesiae ex illo Multi enim clicent in ilia die : Domine , Mallli. vu
bilis el
:

sum

c. C. Kebellis Cbrislo vocatur a Tertull., lib. , nescripi. adveisus liaerel. A Joann. I, n, inendax diciiur. Quis en, inqnit, mendax, nisi qui negnl, quo Jesus non esl Chrislus? hie est Anticliristut.

Moral.

de

mam

Apoc. xin

tieslia

c,

nonne in nomine tuo

propheiavimus,

et

in

penliiioiiis a

nominaiur. Homo pecc;iti, et tilius Paulo 11 Tbess. n. Hxc aliaque uulta

S95
Bunt, el tamen in
3.

SENTENTIARUM LIBEK PRIMUS.

mcmbris. \nticbrisii inveniendi sunt.

594
ul

lanlo crudelius perseculiones exercet,

quia se

Aniequam

venial Anticlirislus, mulla ejus

et

mem

continue damnanduin conspicit, sncios

cet, 9.

sibi mnltipli-

bra

prsecesserunt,

pravae actionis nierito caput

cum quibus gehennx

ignibus addicatur.
sibi

proprium pravenerunt, secundum Apostoli senienti.

Qnanto breve tempus videt

divina Misiitia

reslare diabolus,
ira

in

qui

jam

iniquiialis

niysicriuni
(II

operari ilium
Thess. u, 7).

ut damnetur, tanto in

magna persecutions
permittente,

mo-

affirmat, eti:nn
4.

anieqnain reveletur

vetur

ut glorificentur

Magnitude signorum faciel sub Antichristo ut lien [jniest, in errorem miilaiilur (Malth. ti, si
24). Scd
si

elecli, sordider.iur iniqui, et ut diabolo durior crescat

damnations senlentia.

v,

elect!, quonioilo

sum

in

errorem

miltendi?

Ergo ibmit
pra>

in

errorem tilubaiionis ad
prodigiorum, non lamen sua terrornm impulsu

183 CAPUT
De
1.

xxvi,

modicum
dejiciendi

iiiultiiiuline

resurrectione.

sunl a

iabilitate

Incboaiio pacis sanctorum est in hac vita, non

aique signorum. Dude ct ideo ponilur si fieri palest, quia electi perire non possuiil, ted cito resipiscenles cordis errorem religione coercebunt scientes prae:

perfectio.

Tune aulem

erit plenitudo pacis,

dum ad

Dei contemplationem absorptacarnis infirmitate convalnerint.

diciuni

182

"oinino

e<se,

ut

dum hoc

lecerint

2. Resurrectio

advcrsarii, non conturbentur sancti.

5. Tarn mini faclurus est prodigia et signa, dum veneril Anliclirislus, ut eliam electis quidam cordis

virum perfectum

morluornm, ut Apostolus ait, in in mensuram xtalis plenitudinis

;

Chrisli futura est (Ephes. iv, 13)

in aeiaie scilicet

juvenlutis,

qux

profectu non indiget, etabsque in-

gignatur scnipulus,
illis

quod tamen

cilo exsuperet in

clinatione defectus in perfeclione ex utraque

pane

et

ratio, per

quam

scienl in deceplionem reprobo-

plena est, el robusta.

5.

runi et eleciorum probationem

eadem

lieri

signa. In

Quamvis mine

filiorum

Dei nomine homines

quo lempore per patientiam gloriosi erunt sancii, non per miracula, sicut martyres fuerunl priores. Illi
et lacienies pro eidurius bellum Proinde sustinebunl, qnia non digia. solum contra per?equentes, sed etiam contra miracu,

enim

et persecutores sustinebunl

vocentur (Rom. vm, 14), lamen ei eo quod hanc servitutem corruptionis paiinntur adhnc jugo servitutis addicli, stint accepiuri plenam filiorum Dei
fideles
liberliit

m,

Dum

corruptible hoc induerit incorruplio

nem
4.

(1 Cor.

xv, 5o).
in futuro

lis

coruscantes dimicaiuri sunt.

6. Grsvius sub Anlichristi

Nunc Dens per speculum agno&citnr,

xiii,

i.nn

lemporibus contra Eccledesxviet Synagoga, quam in ipso advenlu Salin

auiero quisque electus facie ad faciem prxseniabilur

(/ Cor.

12)

ut

ipsam speciem contemplelur,

vatoris Chrisiianos est per.-ecnta.

7.

Dum

p quam
jam exercuerit maerit

niartyres diabolus

5.

mine per speculum videre conatur. In hac vita eleciorum numero ad dexteram perct

gnam
sub

crudelilalem etiam ligatus, crudelior erit tamen

tinenlium,

reproborum, qui ad sinistram

;

ituri

Anliclirisli

temporibus, quando etiam

sol-

sunt, Ecclesiam Dei compleri (dicitur)

soeculi sicut zizania a

in fine autera

vendus.
8.

Nam si tanta ligalus, quanta solutus faciel? Quanto propinquius finem mundi diabolus videt,

frumenio disjungi.

nomina
lilteris

illi per translationem et allegoriam in divinis tribuuniur. LOAISA. Ibid. De Antichristo noliim est opus doctissimi Malvendse, ut alios mniitam. AREV. 3. Membra Antichrist! sunt bseretici el improbi

concilai terram,

loium desertum. Sic enim legit Cyprianns, inlerpretaiiirque de Antichristo, lib. in Tesiimoniorum ad Piunquid iste Quirinum. Vulgaia Editio ita habet
:

commovet reget, qui ppnit orbem

terr(S

esl

t ir

qui turbavit

terrain, qui

Christian! ; qui ore Christum confitentnr, factis au-

ex August., tract. 3 super primam negant Epist. Joann. Quisquis factis, ini|iiil, negnt Christum, Antichrhlus est. Quotquol enim ha bet Kcclesia perleiu
,

tamen. Melius videretur scrupulus qiiein tamen. ARKV. 7. Crudelior erit etc. Al., crudelior erit tamen sub
,

posuit orbem deserlum, ct Ibid. Scrupnlus , quod

concussit regna, qui urbes ejus destruxit? LO.MSA-.

jurns, frandaiores, adulatores, ebriosos, feneratores, aliost|\ie id gims sceleralos homines, anliclirisios,

Antichrist i,
9.
.

Ha

ligatus fncerepotuit, quanta, etc. AREV. in Mss. el in Editione veleri. De lemporft ;ulfile.
,

adversaries Clnisli ese, idem recle asserit. Quod ipsum eliam de h;ereiicis censet, ex illo ejnsdeni loci : Aniiclirislus est qui negat Palreni et Filium. Omnis tpirilus, qui solvit Jesum, ex Deo non est, el /lie esl Aniicliristus. LOAISA. Ibid. Locus Panli est II Thess. u. Nam musterium jam operalur iniquiialis. In quern locum divus Tho

hoc

est,

venlns Anliclirisli vide piam ac prndentem sentenliim August., lib. xvm de Civil. Dei, cap. 93, et Greg., xxxiv Moral., cap. 10. LOAISA. Ibid. Al., quanta brevius. Codex meus, videt seregnare diaholus. AREV. CAP. xxvi. N. 1. Ex Gregor., 22 et 23. LOAISA.
lib.

iv

Moral., cap.

mas Aquinas

sic

ail

Sicut

omnia bona sanctorum

untc Cliristum fuenuit fignrn Cliriati, sic in oinrii perseculione Kcclesice tijranni fuerunl, quasi ftgura Anticlirisli. Grneci hunc Panli locum de Merone diclum

15. LOAISA. 2. August., lib. 22 de Civil., cap. Ibid. Sanclus Augustinus Paul! ad Ephesios locum inierpretainr, et de seiate disseril qua resurreciuri

Het

sumus. AREV.
Fideles vocantur filiiDei per adop .ionem Epist. F. in. Videie, inquil, qunlem chnritatem dedit nobis Pater, ut ftlii Dei nominemur, et simus. Et statim Nunc filii Dei umus (per graiiam videlicet), et nondum apparuil quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit. similes ei erimus, quoniam videbimui eum, sicuti est. LOAISA.
3.

qua sentemia etiam divns Arnbros. est in bunc locum. LOAISA. futura sint miracula ac S. Num prodigia An yera liclirisli, vide Angustin., lib. xx de Civil. Dei, cap. 19. LOAISA. Hid. Durius bellum. Quam atrox Antichrist! bellum (ulurum sit patel ex illo Isai. xiv : Hie homo, qui
a.cci|iiunt, in

Joann.
:

S. 1SIDORI

HISPALENSIS EPISCOP1

o9G
impius revertuntiir (Ectle. n, 1C;

CAPUT XXVII.
De
1.

A
in

ram
dern

et Justus

el

jtidicio.

in, 20). Retributio

autem
:

dissimilis, sicnii

per enni-

Juditii

diem novit Chrislu*, sed

Evangelio

Salomonem

dicitur

Quid plus habet sapiens a

dicere et scire

184

discipiilos

noluit.
:

Nam dum

stu to, nisi

Diet ultionis in dicit idem Dominus per prophetam cordt meo (hai. LXIII, 4), indical se non ncscire,

quod illuc pergit ubi vita est (Eccle. vi, 8)t Ergo omnes in terrain pariter redennl. Nam ubi vita est, non p:mter pergnni.
6.

sed nolle indicare.

2.

Gemina onniiur

sententia impius,

dum

nut

liic

De donio Domini,
Dei,
liic

sicut scriplnm est (/ Pelr.

iv, 11), inciuii judioiiim,

iiuis

qnando

elecii, id est,

doillic
:

pro snis mentis mentis Mediate percuiitur, tie veritalem videai; aut dum in line dannabitur, ut debilas

per fiageila judicantur. liupii vern

p oen a ) exsolvat.
1

ad damnaiionem judicandi sunl.

Si aitlem prtmtini a nohis, quit crediderunt?
3.

Unde
finis

et

sequilur

7.

Geminum
liic

est

divinum judic iim

nnum quo

et

eorum qui non

hie jnriicaiilur homines, et in

fuiuro; alturmit, quo

Ad

districii
nisi

exnmen
est,

judici*
,

nee

juslitia jusli

se nra est,

pietate diviiia

ut et ipsa justitia,

judicantur, ne illic jiidicenlur. Idenque ad purgationem temporal!* prolicit poena; qnibnsdatu u busdam vero hie inchoat damnatio, el illic perlecta i]

pmpterea

qua quisque Justus

Aiiuquin apud
:

Deo

jtmificante, juslificeiur.

speralur peidiiio.
8. l/i judicio reprobi biimanil. iiem Chrisli, in qua jndicatus est, videbunt, ut doleant, diviuiiatem vero

Deum

et ipsa peccaluin est. lode est

quod ait Job Innocenlem et impium ipse cunsumit. Consumitur quippe. a Deo innox, quando ipsa innoceiilia liquidius requisite, el divinae

ejus non videbunt, ne gaudeant. Quibus

enhu diviui-

innncentix coni-

las oslenditur, ulique ad gaiidinin deinoiisirainr.

Vi.

parata nihil
ciirdiae

elficiiur, nisi et ibi

per divinae miseri*

Pro

diversitate conscienliarutn et mills appare-

pietatem

homo

jusiiOceliir.

Consiimiiur item
diviui subtili-

Lit in judicio

186 Cbristns

eleclis, el terribilis reC"nseienli:un

185
tale

Deo impius, quando examinis

ejusque detecta

probis.

Nam

qualein quisque

lulerit,

requiritur,

impielas judicala

taleetjudicium habebit; ut, mancnie

litate Cbrislo,
i

in

sua tranquil-

damnatnr.
4.

lis

solis terribilis appateat,

quos conin

Consumitur innox

et

impius simul fine carnis,

indoctus

scientij in mails accusat.

non poena damnaiiunis.

5.

10. Duse

sum
Sl,

differentiae vel ordines

hominum
;

Doctus

pariter
ni

et

monunitir

sed

judieio, id

morte carnis,

n pojua damnations.

Onmia autem

dividunlur
qui

in

electorum et reproborum qui tamen qualuor. Perfeciorum ordo unus est,

judicat,
et
alius,

pergunlad unum locum, dum morte

corporali in ter-

cum Domino

qui jndicaiur

CAP. xxvn. N. 1. Sed in Evangelio dicere se scire

disciputis noluit ceutil.
Hits.
l>gui:l

noniiulli. Cneienini

Go:

de domo Uei, UDI jtmicium Grace tiibns accipienditm. LOAISA.

5.

pro af/liclio-

thus Toletanus omnium liilelissinms cum Ediio conL x-us vero est Marc, xin, bis verbis De

ExGregnr.,
Ut
ei

lib. ix

Moral., c. 11 el 12. LOAISA.

differential!! jusiiliie,

Ibid.

ipsa, etc.

Pnlchre

die

autem
die

ilia

vel

liora
nisi
el

caclo,

neque Fiiins,

neque anyeli in so/us Paler. Et M;illb. xxiv :

scil
,

nemo

De

autem Ufa

liora

nemo

scit,

neque Fiiins

Quorum loronim iiilerprelalionem vide et Ilieron., in apnd August. LXXXIII Qusi., q,

hominis.
;

qua Dens et homo jusli dicunlur, expressil ailversns vesana bxielironim bnjns leinporis dogmata, de qua sic eiiam in Couc. Tiid., s^ess. 0, c. 7, scripium i-i Demum unica fonnalis causi esl justiiia Dei, non qua
:

Anibros., lib. v de Fide, cap. 8 Theophil., super Marciim, cap. 13; Giegor., lib. in super Keg. ni. Qui oiniies I atres ideo diciint Fi.Juiu jud cii diem nescire , quia eum indicare noluit hnmii.il>-. s. Alii doclores neolenci dicunl Christum, qnaienus
Maitli.;
; 1

not jtlilot facil ; qua videlicet ipse Justus est, sed a t)eo donati, renovamur spintu mentis nottrce, et non
</u;t

et sumus, reputamiir, sed vere jusli nominamur, in nobis recipients. LOAISA. justiiiaiH 7. Nee illic jurficeii/ur. llaesl in omnibus Mss.; qu?e lectio videturcum illo Paul! i|iiadrarel Cnr.xi Si nos:

modo

homo
tii-a.

erat, ilieni judirii

Nam
ei

non eognovisse naiurah

1

110-

solus

Dens novit ex sua

uaturali nolilia

momenta qua Pacer in sua poleslaie. Unde a;.nd Maiih., cap. xxiv, additur, neque Films hominis. Nam, qualeniis Ve biun, novit, sicut
lempora
po>uif

melipsos judicaremus, nonutiquejudicaremur. El cum illo Sapient. Ante justiliam pra-parajudiciuni. LOAISA. Ibid.Adpnrg itiuneiit. Joun.xv : Umne.ni palmilem in

Pacer. Quam interpretat nneiu videlur etiain sequi Ba- ilius, in cpislnla ad Ani| bilocliiiiin, dum Mailha-i et 11 TCi ba;c mca mieipn lainr. Caeieiis vero omni bus occuliiiin esse, uiuliis sacraru.H litienirum conih n ainr. M .uli. xxiv : Sicut aitlem in diebus Noe, ila eril el udieiitus Filii hominis. Luc. xvi : Siiul in dieinis Lot, clc. t .i I The.-s. v C jiin
ie>iiiiii>uii>

me non ferenieinfriictuin, toilet eum, el omnemqttlfert, dicipurtjabit earn. Greg. : Palmes frucluosus pu.gari tur, quia per disciplinam recidiiur ud uberiorem
graliam. I^OAISA. Ibid. Noimulli impress!, nee rccie rejiciiur. A REV.
8. Gothiis, in senlt-niia ba:c
Iract. 23, }t
illi

damnentur, quod
:

qua judicatus
esl

est

videbunt; non male

a|iU .l

Auguslmum, super Joan.,

homines pa.c et aecuritas veniet re/ienlinus inlcrilns. El ibulem. Dies Domini nicut fur in naci: , et Luc xii (Juattd>) non pvtJiis Hlms hominis Vfiiiel.
dijit rtnl
,

eiiam

de Trmit., lib. i, dap. 3, JO el 17. Est Ma^isir.i Senleni., lib. iv, disl. 48. LUAISA. hai. xxvi Tollatur iiiiIbid. Ilivinilalem. Ex
in

Mo

A|i

ntscitis uiem, neque lioram. Vcni.nn ud te lanquam [ur, el nescies qua hura teniant ad te LOAISA. iii-l. De geuere cnguitionis quo Cbristns diem juilu:ii novii, cousulend .s eiiam Yezzosius, in not. ad Eplpbauil c. 21 Aneorali, part, n Inslitul. Tlieoal

El

hi

Viyilulc, quia

:c.

in

pius ne vide 1 gloriaui Dei. LOAISA. !). Gregoi., lib. xxv Mural., cap. 5 et C. Desumilur aulein senlentia ex illo Pauli, lioiu. 11 : Tesiimonium riddente iliis con>cien ia i/jsonim, el iiili-r se invicem coyitutio um accusanlium, aul eiiam defenden1

log.

Amv.
:

2. 1 Pet. iv

Quoniam tempus

est ut

incipialjudicium

tium,in die cumjudicabil Deun occultn liominutn. Qii.-w locum ila tiam Ambrosius inierprelalur. LOAISA. 10. Ex Cregor., lib. xxvi Moral., c. 24, el MBgislr. in iv, disl. 97. LUAISA.
t

597

SENTENTIARUM LIBER PRIMUS.

Christo
in

unique tamen cum

ivrdo ira

reproborum

parlitur

regnabimt. duobus, dura

Similiter
lii

A
De
1. Sicut fasciculi

CAPUTXXIX
pcenis impiorum. lignorum ad combustionem de
si-

qni in;

Eeclesiam snni

niali judicaiidi

sunt et damnandi

sunt nui vero etira Ecclesism inveniendi sunl, non

judicaiidi,

milibus colligantur (Malth.

mi,

30),

ita in judicii

sed laniuin danmandi.

igilur

11.

Primus

pereunt opponiuir

illi

ordo eorum qui judicantur et ordini bonorum de quo sunt

qiii

xquopcenaconslringat

die similis culpae rei suis similibus jungenlur, ut ex quasi in fascicuium quos actio

similes fecit in nialum.

2. Sicut umiS()i>isquesanclus in fuluro judicio pro

el qui ju(lic;inlur noii judicantur el pereunt opponitur

eorum regnant. Scctindus ordo

illi

ordini jiislo-

non judicanlur et regnant. or judicanlur et regnant illi et sunt pedini est conlrariiis de quo qui judicantur

rum

in

quo sunt

hi qui
q<ii

Teriius ordo

eonim

virlulum glorilicabitur, ita et unuscondemnaquisque iinpius pro quantitate facinorum fuluro damnaiionis in deerit nee bitur; eupplitio
quantitate

188

ordo, sed juxta qualilaiem criminum, Propheta

nianic, discretio erit poenarum.
5.

affir-

reiint.

et Quartiis ordo eorum qui non judieantur

illi

regnant opponitur
suiit qui

contrario
et

ordini

in

quo

illi

De cliarorum quoque

suoruin suppliciis additur

divili =er-

non judicanlnr

pereunt.

etiam pcena defunclis, sicnl apud infcros

CAPDT
De
\.

XXVIII.
in

B mo
genenna, quo
corpus flamma

gf henna.

sicul pro pra-dicat evangelicus (Luc. svi, 19) ; Comaiigendn JudaJ supplicio dicil eliam psalmus
:

Duplex darnnatorum ixena est rum et mentein 187 urit trislilia,

juxta
vicissitiidinem
,

nt lione

mweanlur

filii

ejus

et

mendiceni

Psal.

et

cvm,9).
4.

ut

qui

mentc tractaverunt animo puniantur

Impii ex hoc dnrius

in judicio

runiendi sunt
be;tti-

qnod
2.

perlicerent corpore, simul et

ct corpore.
Igneiti

mentis dolore, ex quo visuri sunt juslos glorisc tudinem meruisse.

5. CiHictis videntibus est

aliqu ul

gehennse ad aliquid lumen liabere, ad non liabere; hoc esl, habere lumen ad d;im;

praecipitandus diabolus,

naiionein, ut videant impii uncle doleant

et

non

lia

et quando sub aspeclu omnium bonorum angelorum horainum cum eis qui de parle ejus erunt in iguem

bere ad consolationem, ne videant unde gaudeant. 5. Apia (it comparaiio de camino trium puerorum

selenium millendus
6.

est.

Dum

sublatus fuerit diabolus, ut

damueiur,

ad

extni|>luui

ignis gehennse.

Nam

sicut ille ignis

non

ad trium puerorum supplicium, et arsit ad comburenda ligamiria viuculorum, ila ignis gelienitK et
arsil

mulii electi, qui in corpore sunl inveniendi, Domino ad veniente, metu concutiendi sunt, viden-

judicium

tes tali sententia

impium esse pmiituni

si

quo terrore

lucebit miseris ad augmenluin pcenaram, ut videant

doleanl, et

non lucebit ad consolationem, ne

miseriam

videam unde gaudeant.

4. Inter

ex corpore adhuc quid purgandi sunl, quia, damnari diabolum melu ipso quo peccati remanserit, est quod ait Job Cum Hinc conspiciuiil purg:ibuniur.
eis
:

hujus

vilse et fuluroe infeliciialis

Illic

svblaius fuerit, timebunl anqeli,

el exlerrili

vnrgabuntur

rnulla cliscrelio est.

enim
in

et miseria est propter

(Job. XLI, 16).

7. Multos

crucialionem dolorum,
sioneai
:

et lenebrse
liac

quorum unum
non
est
;

propierlucis avervita, id esl, miseria

est.

posse perire ex eis

in

die judicii, qui

mine

electi esse videntur, et snncli, dicente

propheta

est, aliud

in inferno

autem uirumque
illud

Vocabil Dominus judicium ad iguem, et devoral/il abgs

adjungit; sed adveriii nullum de eo igne corporeo exsiare decrelum (idei. AREV.

ibid.

Non
:

sunt judicandi
credit,

Senindum

Joann.

in

Qui inn

P>om.

judicaltis est; el illud P.uili, Quicunqite enim sine tcje peccuverunl, sine

jam

lege peribttnt. LOAISA. ibid. DiScrimen iiuer impios, sive incredulos, et alii Palies, percaiores Chrisiianos, agiidscuiit mulii qui dicuiit peccatores juilicandos esse, impios jam

LAISA. Ex Gregor., lilt, ix Moral., cap. 38. LOAISA. CAP. xxix. N. 1. Ex Greijor., lib. ix Moral., cap.
3. Gregor., ibid.
4.
i ,

esse jiuiicatos. 179. AREV.

:

Vide Prudentiana, pag.

1.

155,

num.

59. LOAISA. Ibid. Fasciculi litjnorum. Vide a 081 lib. in Dracoiiui

:

me

noiata ad vers.

Et grates exceptus agam de

fagce maloi urn.

Theophylactus, super Malth. x Timela aulem mayis eum Qui potcst exponens illud et animam el corpus perdere in gehennam. Gehennam, cum dint, signi/icat perpelKtim pcenam; Ge in(|iiii, henna enim dicitur a semper natci ntlo. Hie esl i.le vermis ile quo ait Isaias Vermis eorum non marietta; el ignis eorum non exslinguelur. Cui convenit illud
CAP. xxvni. N.
:

AREV. 2. Ex Gregf
Ibid.

Nee drm f,

rio, ibid. LOAISA. eic. Ila in Goth, et aliis

mss., in

uno vero peraniiquo

sic legiiur, nee

d<:erii

in supplicii

Tiiyi (ut est in fabulis)

....

die fiiturus dnmiiationis ordo. LDAI-A. o. Psal. cvm : legilurqiic in Kilitione Vulgata : ^Vlanles trnnsffrtintur filii, el mendicent. llebrneus serino Oberrinl liberi ejus. Nutnnles aiiieni est iusiababet
:

Rostroque immanis vultur (vbuuco, Immortalc jecur Uimli iis, ecuuilaque poenis Viscera, riinamrqiie euulis, hiibilaique sub alto Pectore, nee libris reuuies dalur iilla renais.
1

biles

LOAISA.
2.

vageniur, erranles mendicent, (iant vagi et urranics. LOAISA. 5. Apoc. xx ponilur ordo judicii, et apud Paulum, I Ccr. xv. LOAISA. 0. Qui in corpore sunl inveniendi. Vide sanctum

Ex Gregor.,
PetJivius,

lib. ix lib.

Moral.,
HI

c.

"9.

LOAISA.
c.

Ibid.

de Angelis,

5,

ignem

interorum esse corporeum proliat praesortiin testimouiis Augusiini et Gregurii, quibus Isidorum quoque

Gregorium, lib. xxxiv Moial., c. 7, et sanctum Augustiiium, de Civil. Dei, cap. 20, cum nola Veziosii, part, in Instil. Theolog., i-ag. 285 el seq. ARKV.
7.

Locus

est

Amos vu

Kcce vocabit judicMtn

ait

599
turn militant,
el

S.

ISIDORI H1SPAL ENS1S tPISCOPI

COO

comedet partem domus. Pars quippe

illos

tanium

erit

sanctorum de Dei contemplatione gautribuatur introiius.

domus

devorabitur, quia

etiam infernns absor-

dium, ut
2.
fit

Iristiiiae iiullus

nunc se esse in praeceplis coelestihus gloc Mulli dicenl riantur; de quibus Dominus dicit milii in ilia die Domine, Domine, 189 nonne in tuo nomine prophetavimus, et in tuo nomine daamoLebii, qui
: :

Sicul comparalus color candidus nigro culuri

ita

piilchrior,

et

sanctorum requies comparata

erit.

damnation! malorum gloriosior

5.

Sic justitia injustitiae, sic virtus vitio crescit.

glo ria,

nia ejecimus, et virtutes mullas fecimus? Tune confitebor illis quia nunquam novi vos. Discediie a me,

Ergo sanctorum crescet

lur impii pccna.
4.

dum

dcbila

danman-

omnes

qui

operamini iniquiialem, nescio qui estis

>

(Hatth. VH, 22, 23).

esl Cffilorum ascensio, dicenle

Post resurreciionem sanciis in carne prom ssa ad Palrem Cbristo

et ipsi

CAPUT XXX.
De
i.

Volo ut ubi sum ego,

24). Si

sint

mecum
et

(Joan, xvn,
in se, et

gloria sanctorum.

enim membra

capitis

sumus,

unus

Non

faciet

in

fulurum cor miserum juslorum

affectio
,

in nobis esl Christus, ulique ubi ipse ascendil, el nos

compassione damnaiorum condolendi

ubi

ascensuri sumus.

\gnem Dominus Deus, et devorabit abyssum multam, et comedet simul partem. Vox aulerii domus., quae apud Isidorum csi, in nullo Bibliorum exemplar! legitur, neqne in versione LXX, ciijus liaec sunl .verba Kai
:

j)

exaXsfrsv Tiv Sixnv ev Trupt xat xaTS fayev [iZpiSict, ubi Hieronymus : Comedit partem, inquit, hoc est, ad tanctos illius penenit, qui in peeulio Domini, el in ejus

TV

Et facia est pars Domini populus ejus Jacob. LOAISA; CAP. xxx. N. 1. Ex Gregorio, liomilia 40. Est apud Magistrum, in iv, disl. 50. LOAISA. Sic 5. In Excnso erat sicut ; verum Goihus legil sic virtusvitiocrescii. Ergo sanctorum juslitiainjuslitia,
:

parte repulanlur. Theodorelus in eumdeni locum Par tem, inquit, appetlat Israel. Sic enim etiam Moses inquit:
:

excrescit y/oriu, ul sit snperioris sentenii* retldilio; similiter est in omnibus fere vet. Cod. LOAISA.. Ibid. Alii, sic virtus vilio. Crescil ergo sanctorum
yloria,

dum. AREV.

LIBER SECUNDUS.
190 CAPUT
De
1.
est.
I.

6.

tem
sapientia.
est beatus

in culpa

Interdum qusedam nescire convenit. Nullus au major esl quam ille qni Deurn nescit.

Omnis

qui

secundum Deum sapiens

est.

7. Investigaliunem veri

multornm

est quserere, sed

Beaia vita cognilio divinilalis

Cognitio divi1

nitatis virtus boni operis est. Virtus boni operis fru-

clus selerniialis est.

2.

Ea aulem qu supra lioininis intelligentiam sunt, scrutanda non sum. Qui<lquid supra hominis intellectual est quserendum non est. Consilio aulem divino reservandum esl, ut hoc cre-

paucorum

esl invenire.

Qui secundum saeculum sapiens

stullus est.
:

Deum
3.

factus est

est, secnndum Unde ct propheta Stultus, inquit, tmnis homo a tcienlia sua (Jerem. x, 14).

dalur esse jusiitia, quod divinae placnerit volunlati.

Non enim
cel judici.
8.
sistit.

poterit esse

injustum quod justo compla-

Primum

est scientiae
vitaa

studium quserere Deum,

innocenliaj opere.

Omnis

sapienlia ex scientia et opinatione con

delude bonestatem

cum

Melior est autem ex scientia veniens

quam ex
dubia.

4. Nullus sapientiam Dei plene recipit, nisi qui se

ab
et

opinatione sententia.
9.

Nam

ilia

vera est,

ista

omni abstrahere aclionum cura conlendil. Unde

Ad

majoris culpa;

cumulum

pertinet scire

quem-

srriptum esl : Sapientia scriba? in tempore otii, et qui minoralur aclu, ipse percipiet earn (Eccli. xxxviu, 25).
5.
scil

quam quod sequi Unde et Dominus

Domini
non
sui,
el

debeat, et sequi nolle quod sciat. Servus, inquit, sciens volunlaiem

faciens,

arcem pervenil, qui secreia Dei se peneirare non posse. Tune aulem
inielligentiae

Non ad parvx

non

digne plagis
:

vapulabit

mullis (Luc. XH, 47). Et Jacobus

facienti,

Scienfi

bonum

et

Deum

recte cognoscilur,

191

quando eum

perfecte

peccatum

esl (Jac. iv,

17).

scire nos

denegamus.

10. SimpHcitaiem

cum

ignavia vocari slultiliam,

CAP.

homo

i. N. 2. Jeremias, x : Stullus factus est omnis ] ascienlia; in EditioneVulgata non est sna, ne-

que apud.Seplnagint. : EptwpivSn ira? avSpwTOf uirb Hebraeos esl a scienlia sua, et yvwa-EM?. Verum apud ita venit divus Uieronym., Jerem. x, quamvis cap. 51, a scientin tanium. LOAISA. 5. Ex divo Gregor., fere ad verbum, hsec senlentia et sequens lib. xviu Moral., cap. 25. LOAISA. 4. Locus est Eccle. xxxvm.-ubi in Edilione Vulgata
Sapieniia scriba? in tfmpore vacuitalis, et qui minoralur actu sapientiam percipiet. Diclio scribm non esl verbum imperandi, sed genitivus, ut constat ex
sic est
:

qui sapientiam legant, et tune scriba; est nominalivus, ita ul sitsensns scribaa, hoc esl, legis dociorcs, sapientiam percipienl in lempore quo vacui el liberi snrii ab operibiis servilibus el illiberalibiis, lolos se veritatis speculationi tradentes. Sed baec interprcialio, licet a doctis probeiur, Grmcas Ediiioni non con venit. Isidorus locum desnmpsit ex divo Gregor. lib. xviu Moral., cap. 25 : Nullus qiiippe, inqnit, earn
:
,

Et Graecis Soyiot ypotu.iia.Teo; iv suxaepia Coiuplut. Kdilio iu babel Sapieniia scriba? in opportunitute otii, scilicel consist!), aut comparatur. Sunt
:
&%<>).&;.

plane recipiet, nisi qui ab onmi se abslraliere aclionum carnalium fluciuuiione contendit; unde et alias dicitur : Sapieniia scriba: in lempore otii, et qui minoralur aclu, ipse percipiel earn. LOAISA. 9. Sensum de Scriptura sumit, et non verba. Lo cus esl Lucse XH Ille autem servus, etc. LOAISA. Ibid. Peccatum est. Al., veccaiitm estilli. AREV..
:

6.H
simpliciialem
Raul.
\\. Utile est

SENTENT1ARLM
vero

LIB.

II.

002
si

cum

prudenii.i

voeari

sapien-

corde tenelur,

ore non proferatur. De

tali
:

enim
Periit

fide propliela ita

quosdam

objurgat, dicens

muha

scire et

recie vivere.

Quod

si

fides, abtata esl

iitrumque non valemus, nielius esl ut bene vivendi sludium quaui imilta sciendi sequamur. 12. Non periinere ad beatiludinem consequendam
scientiam rerum, nee esse beatum multa scire,
esse

de ore eornm (Jerem. vn, 28). Fides enim qua; corde credilur, confessione oris ad saluiem

profertur (Rom. x, 10).

8.
sibi

Vacuam
de sola

sed

fide

esse sine operibus fidem, el frus .ra Iilandilur, qui bonis operibus

193

magnum

beale vivere.

non ornalur.
sc ire

15.

Nibil prodesse
niliil

omnem

pnidenliam cum

9.

Qui crucem portal debet et nitindo mori.

Nam
est
;

ignoranlia Dei, et

obessc scienlibus
scit,

Deum

igno-

ferre
ferre,

raniiam mundi. Perlecte autem

et ista

qui poiius

Deum
a,i-

crucem, el mori, moriificare seipsum el non mori, simulalio hvpocriiarum esl.

Qui per fidem cognilionem Dei habeut

non pro

se,

sed pro Deo

si

scit.

10.

et

14. Nihil obesse cuiquam

qu.ini

per simplicitalem

operibus obscurnntur,

exemplum Balaam

sequuiitur;

vera pronuntiet.
reisqne

de elemenlis indigne sentiat, dnmmodo de Deo Nam quamvis de incorporeis corponaturis nequeat quisque
dispulare,
fide.

qui cadens opere, aperlos oculos habuit per plaiionis (idem.

comem-

bealum

\\. Carnales fidem non pro virlute animi, sod pro

tainen ilium facit viia recta

cum

commodo quaerere, temporal!. Unde

Quaritis me, non
canlis
quiii vidistis

et
,

Dominus

dicil

192 CAPUT
j.

H.

signa

sed quia

mandu-

nisi

De fide. Non posse ad veram beatiludinem pervenire, per fidem; bealum autem esse, qui el rede
vivii, et

de panibtts (Joan, vi, 26).

,

12. Christianiis mains

dum secundum

Kvangelii

doclrinam non
colit,

vivii,

etiam ipsam fidem,

Christian) sunt

quam verbo
,

tredendo bene
cusiodit.
2.

bene vivendo, fidem rectam

oborla lenlatione, facile perdit.

13. Mulli fide laiitum

si

opere vero

Deus,

credilur, merilo

mvocatur

et

quaeri-

a Christiana doclrina dissenliunt. Mulli Christ!

quoque fidem

tur; ac per hoc tune perfecte laudaiur,

quando invo-

calur et crodilur.
5.

eamdem
credendum
est,

ex corde non amant, sed htimano lerrore per hypocrisim tenere se simulant. Et qui

Non

laiiium id

quod sensu carnis

esse non possunt apertemali, perlerrorem fide boni

dignoscimus, sed magis eliam qnod intellects mentis conspicinms, id esl, Deum. Sine fide nemo poiest
placere

noscunlur.

Deo (Hebr.

xi, 6)

Omne enim quod non

est

et aliis

ex

fiile

4.

peccatum esl (Rom. xiv, 23). Fides nequaquam vi extorquetnr, sed ratione

mundi pugnant aliquando pro fide, quidem proficiuni; ipsi vero, amore lerreno implicati, cceleslia non requiruni, sed verbo tantum
14. Amatores

fidem defeudunt.
lo.

alque excmplis suadetur.

quibus aulem exigilur

violenter, perseverare in eis

non potest

exemplo,

sed

per

Quidam pro fide etiam hxrelicos inseqiiunlur, arrogamiam eos qui inlra Ecclesiam stint
premunt
III.

ut quitlam ail, novellas arboris, cujus si quis cacumen violenier impresserii, denuo, dun) laxatur, in id quod
fueral, confeslim revertilur
5. Sicut divertit a

conleimuint. Adversaries quidem fidei eonfutanl pro

infidcliialc, sed fideles

fasce superbiae.

CAPUT
De. 1.

homo,

libero arbitrioconditus, sua sponte

charitale.
fide
,

Deo, iia ex propria mentis conversione credendo, recurrit ad Deum, ut et libertas agnoscatur arbitrii per propriam voluntatem, et beneiicium
gratis: per

Quamvis nonnulli

aique operibus

sandis

videantur esse
charilate

pariicipes

tamen

quia

privantur
lialieut
:

fraterna? dileclionis,
virlulis.

194
,

nullum

acccptam

(idei

verilatem.

incremenlum

Nam
,

sicut ait Aposiolus

Si

corde respicit Deus fidem, ubi se non possunt homines excusare, qui ore simulant veriiatis
6. In

tradidero corpus

meum

tit

ardeam

chariia .em

non

hnbucro, nihil milii prodeit (/ Cor. xin, 3).

2.

professionern

et

corde retentant erroris impietaqua? ore retinetur, et

Sine

am<>re

charitalis,

qnamvis quisque rccie

poiest, quia

tem.
7. Sicut nihil proficit fides

Dcredat, ad bealiiudinem pervenire non

tanti est
cbariiatis

virtus, ut eliam

proplielia

et

corde non credilur,

13. ProJesse CAP. H. N. 5

ita

nihil

profulura fides, quae

mnrlyrium sine

ilia nihil

esse credaniur.

omnem.
:

Al., prodesl homitii. Antv. Fidei verilatem. AL, /idei firmitatem,

:

nihil

ABET.

omnibus Edilis erat confettionu oris, male omnibus Mss., confessione oris, qu:im letlionem ged probo sic est apud Paul Rom. x Corde creditur ad
7. In
in
;
,
:

justiliam, ore autem cvnfessio /if. LOAISA. Ibid. Proferatur. Al., profitealur. AREV.
9.

Gregorius,

lib.

viu Moral.

cap.

2.<>.

LOAISA.

10. Gregor., lib.

xxv Moral., cap. 10, ad verbum.

lib.

LOAISA 11. Joann.

vi. Est etiam apud Greg., Moral., cap. 17. LOAISA.

xxm

Greg., Moral. LOAISA. 15. l- asce superbia;. Meus Codex ms. fatlu superbio;, quod forlasse melius. AREV. CAP. in. N. 1. Ex Greg., lib. xvir, Moral., cap. 14; I Cor. sin. LOAISA. afleriqne id tesiimonium Pauli, Ibid. Si tradidero. Sic omnes Coilil. mss., el Cyet Cassianus, collat., 1, prianns, de unilaie Eccl., de Monacb. destin., cap. G. Locus est apud Paul. I Cor. xin. Greece, iva xavQriaofwci. LOAISA.

Ibid. Carnales fidem. Al., carnalium est fidem. Sed mules, qnamvis hoc clarius videalur. AIIEV. lib. xxi, cap. 10, el lib. xxvn, cap. 6 15.

603

S.

1S1DORI HlSPALENSIS EPISCOP1

004

Cliarit.is 5. Nullum prsemium charitate pensainr. Unde omnium obtinet virtutum principatum. enim

A
1.

CAPUT
De

V.

gratia.

vinculum perfectionis chariias ab Apostulo dicilur universoe viriates ejus vin{Co/oss. HI, 14), eo quod
et

Inlerdum peccaniibus nobis sua Deus dona non reirahit , ut ad spem divinx propitiaiionis metis huniana consurgat.

culo religeniur.
l.Dilectio Deimorii

Nam non

polest conversinn

sper-

comparaturdicenteSalomone:
(Canf. viu, 6);
idcirco,

nere,

quem peccantem

suis beneficiis provocal ad se

Valida

est ut

mors

dilectio

redirc.
2.
tis.

ijuia sicut

mors

violenter separat

ita

et

dileclio

Dei

violenter

animam a corpore, segregat hominem a

Confessionem liominis non esse

humanx

virlu-

mundano
Neque Lemus.
6. ci

et carnali

amore.

confessionem boni operis non in nobis Dens operator, cur per prophelam dicilur : Confemo
si

Nam

5. Qui Dei praecepla contemnit,

eninri

Deum non

diligit.

el magnificentta

opus ejus (Psat. ex, 5)

gratia

Ab

illo

enim

regem
est

diligirnus, siodio leges ejus ba-

nobis oinnia bona,

prsevenienle,

dnnaniur.

Nam
cum
sanctis vtris nnitas charitalis

nihil
fidei

boni nperis dedimus, per quod confessio

Dei esi.
corrigi.

Tenenda

nem
;

quanlo se quisque sublrahil

mundo,

tanlo opus

3.

accipere mereamur. Profectus liominis donum

Nee a .e

esi ut se associet

bonorum

consortio.

B
qui a cliarilale
se-

est qiiisquam,

sed a

Domino

Non enim
via

7. Chariias in dileclione

Dei et

proximi cousiai.
,

quidquain boni babet proprium homo, cujos

esi ejus, lestanie propbeia
esi liominis via
"jus;
:

non
non

Sorvat aulem

in se

dilectionem Dei

Scio, Dumine, quia

est

non

dividilur proximi.

Qui a fraiernn socieiale

qui noscilur
et

nee

riri

ut ambulel

el diriijat

cernitur, a divinoe cbarilaiis participalione privalur.

gressus suos (Jerem. x, 23).

Nee

olerit

Deum

diligere

in

proximi

196
in

*. Sciantliberi arbiirii

defcn sores nihil posse

dilectione errare. Chrisius

Deus

homo

est.
edit.

Totum

ergo Chrislum noil

8.

diligil, qui

hominem

lignum sna praavalere virluie, nisi divimc graiise snstenli iiiur juvamine. L nde el per prophelam Do:

Bonorum

ininns dicit

Perdilio ex

te

sed culpas; el
probare.
3.

non odire personas, rente dicia pro falsis non spernere, sed
discrelionis est,

nta, Israel

ttintum in
:

me

tuum (Ose xm, 9). Quasi dicercl luo merito; ui salveris, meo auxilio.
Miriltutn
5. liominis

Ut pereai,

Qui imperfecli sunt

in

Dei amore

ssepe vilia

invenil,

superare disponunt; sed pondere viliortim grav.tti , rursus ad ea vilia quse optant relinquere revolvunlur.
i
>

gnam

meriinm superna gralia non ut venial sed postquam venerit facit; alque ad indimeniem veniens, facit in ea nieritum , quod

remnneret qni solnm invenerat quod puniri t. Quid enim ex se ille lalro meruit, qui de f.uicibus diaboli
crnci in

195 CAPUT
De
1.

iv.

spe.

quidem

ille,

ascendit, de crnce paradisum adiit? Reus et fraterno sanguine venit cruenius , sed

Qui male agere non desislnnt, vana spe iudnlgenliam de Dei pielale reqiiirnnl; quam recle qiia;reren
2.
,

divina gralia in cnice est mulalus.

et nostra sii jusiiiia in
gralia, eo

Sciendmn quod

si

ab aciione prava cessarent.

est ut

quod earn

hisqux recte agimus; el Dei mereamur. Hxc enim etdamis

liominis.

Meiuendum valde

neque per spem

veniae

Dei

et

accipienlis

est

Sicut et

panem

quam protniltil Deus, perseveranler peccemus; neqne quia juste peccala flisiringit, veniam desperemus; sed
utroque periculo eviialo, el a malo declinemus, et de pieiate Dei \eniain speremus. Omnis qnip|,e juslus spe
el formidine nilet, quia

nostrum dicimus, quern tamen a Deo accipere poslulamns.

6. Spirilualis gralia

non omnibus distribuilur, sed

tantummodo
fides
,

eleclis donainr.
elsi

Non enwi omnium

,

est

nnnc ilium

ail

spes eiigit, nunc ad

addicit.

formidineii)

terror

gnudium gehennx

quam quidem
fidei

plnrimi suscipiunl

opus

tamen

non cnnsequunliir.

7. In divisione

dononim
Vulgata

div<^si

percipiunt diversa

3.
4.

Ex Gregor. , lib. XXVIH Moral., cap. 9. LOAISA. Ex Greg., lib. x Moral., cap. 12, afferlqiie illud
:

veins Ediiio

cum

facit,

exceplo tantum pro

tantummodo. AREV.
5. Kx divo Greg., lib. Moral., xvm, c. 23, fere ad vorliiun; illud aulem de latrone adnoiandimi, propter fralricidium luisse in supplicium actmn. LOAISA. Ibid. Laironis, qui in cruce Salvaii rem confessus el

Caulic. viu

valida. LOAISA.

9. Greg., lib. xi Moral., c. 5. LOAISA. Ibid. Alii Edili et Mss. ; Swpe se a viiiis separara

disponunt. AREV. CAP. iv. N. 2. Greg., lib. xx Moral., c. 7, el ex lib. xxxin, c. 11. LOAISA. Ibid. Alii, adducit pro addicit ; sed addtcil genuinuin esi ex notalis ad Deul., xix, 3. AREV. CAP. v. N. 2. Ex Greg., lib. xvni Moral., cap. 23.
4. Use. XHI. Vulgata Ediiio sic babel
:

experins esi, crimen fratricidium luisse, de>umptiim, (ipinor, esi ex libris apocryphis el pseuilepijjrapliis (| .ii magna copia primis Ecclesiie saeculis cottlicli
fi.

sunt. Attcv.

Loquitur de Gralia perseveramise;

nam

de

jus-

tilicanie roncil. Trid., sess.fi, cap. 17. LOAISA.

Perditio tua,

Israel; tanlummodo in ginta est : Corruplioni

me

auxilium luum. In SeplnaItrael, quis auxiliabitur?

tu<e,

queni suisum divus Hieron. in LOAISA.

Ibid.

Oseam

interpretiitur.

Ibid. Opus fidei pro dono peiseveranlia; Isidorus accipere videtur. AREV. 7. Greg., lib. xxiv Moral., cap. 6, el homil. 10 in Ezecli. LOAISA.
Ibid.

Nam
,

quod,

etc. Ezecli.

i.

Ita

iuierpreiatur

NMl

pone. Al.,

niliil

posse homines.

Infra

Gregor.

homil. 3 in Ezech. LOAISA.

505
Dei
sit

SENTENTIAHUM
munera
;

LIB.

II.

non tamen conceduntur uni

alter

omma

ut

A
\.

198 CAPUT
De Gemina
est

VI.

altero.

pro humililaiis studio quod Nam quod in Ezechiele animalium

admirelur in
alse altera

prwdeslinatione,
,

praedestinalio

sive

e.ectorum ad

ad alteram percutiuniur(zer/i. i), virlutes designanlur sanctorum mutuo sese affeclu provocintium atque

requiem, sive reproborum ad mortem. Utraque divino agiiur judicio

,

ut

semper

electos snperna et
ut infimis

alterno exemplo invicem sese erudientium.

inlpriora sequi facial,

semperque reprobos

Munera gralianim alii ista alii vero donantur danlur ila babere uni, ut non egeat alierins. Nee ilia. esl diibium ut hi quos I osse fieri non 9197
8.
,

et exlerioribiis deleclenlur
2. Sicut ignorat

deserendo permitiat.
lucis et tenebrasil,
ita

homo tenninnm
finis

rum,

vel

ulriusque rei quis

p enius

quidam virtiilum excellentia antecedunl, Dei repentina pra?venii gralia, qnosdam compendio sanctitalis
prtrveniant; el

ne-citquis ante
ve! quis

suumlinem

liicejuslitiae prseveniatur,

dum

peecatorum tenebris usque

in

suum termi-

sint cnnver-ione postremi,

su-

bito efficiiintur virtnlis

culmine primi.

obscurelur, aut quis post lapsum lenehrarum conversus resuriiat ad lucern. Cuncta hoecDeo patent,

num

10

Dum

qnisque aliquod

petat amplius

donum accipit, non apqnam quod meniil, re, Jum alterius

arripere
lentat, id quod meruit enim corporis ordinem totum, qui
officio subripil

homini vero

latent.

membri

ollicium

Quamvis jusiorum conversatio in liac vita pro))ahj|is ncertlln1 tamen hominibns esse ad quern
5.

perdat. Contui-b.it

sint

fmem

pradestinali, sed oinnia reservari fuluro

non suo conienlus

11.

alicnum.

examini
4.

Mali dona

ideo ad

quia non ad Dei laudem , utuntur. Bonis male iHuntur qui ea

damnationem ncciniunt, sed ad suam vanitatem

qn.-e a

Mira disposilio esl supern-M dislributionis,

per

Deo

illis

qnam

hie Justus amplius justificaiur, impius amplius

a
i

donaia

malos nsus assumunt, sicut iiigeninm, sicui et eaiiera Dei dona. 12. Multis Dei donis gaudemus, qae nos ab eo
si

sordidalur (Apoc. xxu); mains ad homini

convertilur, bonus ad
itialurn

iuando

nt

aliquando

reflectitur.

Vull qnis esse bonus, et non valet; vult alter esse

perceplsse cogno-cimus.

quod sapienies sumus, quod potentes existimus, non alterius, sed potius divino mtinere sumus. Utamur ergo oplime divinis
beneficiis,

Nam

malus, et non permillitiir inierire. DaLiir ei qui vull esse bonus; alius nee vull, nee daiur ei utsit bonus.
Isle nascitur in

errore, el moritur;

quaienus el

Deum non

pceniieat dedisse,

etnobis accepisse 13. Aulerre Deus dicitur homini donum aliquod,

sit ulile.
i

coepil, usque quousque cadat;

in

fmem
ille

ille in bono quo Tandio isle slat, perdurat. diu male vivendo in fine salva-

tur,
*

quod homo non habnit

meruii. Sicut
el

id est,

quod accipere non

r

199

respeclusque convertilur. 5 Vult prode-se in bono Justus, nee praeva-

obdurare dicitur D

-ns

hominem

let; vull

nocero mains, etvalel.

ille

Isle vull

Deo vacare,

non ejus faciendo duritiam, sed non auferendo earn

qiiam sibi ipse nulrivit.
tur quosd.im Deus,

et sacculo impeditur;
perlicit.
C.

negotiis implicari cupit, nee

Non

aliter et obcaocare dici

non

ut in eis

eamdem

Dominatiir mains bono

nonus damnatur pro

perscruiari dis-

ipse ctcci-

laiem

fac-iai,

sed quod pro eorum inutilibus merilis

eis ipse

impio, impius honoraliir pro juslo. Et in hac lanla

obscurilate,

cxciiatem eorum ab

non auferat.

non

valet

homo divinam

14. Plerisque Dei dona danlur, perseveranlia vero

positioncm, et occultum pr%desiinationis perpendere ordinem.

doni non dalur. El inde esl, quod quidam princip ia

habent conversionis bonse,

fine

vero malo clandun-

CAPUT VH.
De
-1.

tur. Electi vero accipiunlet conversionis

donum

et

conversis.
promittitiir,
:

perseverantiam doni. Ea ergo causa el bene incipinnt, et bene finiunl.

9.

esl.

quod quidam

Non inchoanlibus prxmium

scripium esl

sed

perseveranlibus, sicut
erit efficiantur.
~.

Qui

persc.vera-

Ef/iciiinlur.

Fortasse

gentium

dclcelari,

pro in/imis
n.

el

exterioribus delectari. Vide lib.

ARW.
Quia nan ad Dei laudem. Al., quia illis non ad Dei Inudem. Aniv. 12. Alii, quod taviaites sumus, i/uorf diiites, quod potenles. Aurv. 15. Exoil. iv, ad Mosen di iinr do 1 haraone Kyo
\
I
.

obdiirubo
rti

tr>r

f, iii(|il,
I

Obduejm. Givgor., Moial. xi, cap. quipye per jiisliliatHdicHur Deus, qninulo
,

5, cum nola , el Isidoriana, 54, et cap. !)4, num. 37, tibi ex Cod. noiavi hanc varietatem, utin inftma etrxti rora delectcntur. Kelegendiim eliam in Isidorianis capul 50, in MHO doctrina sancli Isidori de pr:cdesl n ilione del cndilnrcoiilra Ilincmamm Kliemenseiii, L l infima et qui e iam ipse apud Isidoruni Icgebat

n Syiioiiymorum, num.
ti">7

cap. 43, Valie.

exteriora delecleiitur.
4.

ARKV.
Tola sententia desumilur
.

car
I

/ -eli.

fiirobum per iffatitMttton emollil, rl liomil. 1 1 in cxpoiions illiid Eyn intlurubo cor 1 hnraonts, :
,
:

Daiur

ei

qm

vult, etc.

Aon enim
<:M>.

rare dicilur,
vi

cur peccanlis hummus utodiirut , Sf.tl obduobdiinitione non liberal. LO.MS.V. cum
i<b

N.

1.

Ex Greg.,

lib.

XXMII Moral.,

L
<:a|i.

20.

ex divo Giegor., lib. xxix Moral. , cap. 18. LO VISA. Ibn/. Viliose nonnulii datur ei, quod sit mains qui rnli esse bonus. Minus displirel quod alii exhiUeiil : Tandi i in bono itic slat, quousque, etc. AIIEV.

LOAISA.

CAP. VH. N.
i,

snnperque rcprobox inftma et rxttriora, Oidices niss. plerique, dfterendo, ti dari

Ibid. Alii,
penn<lt<it.

nines qui in

1. Conversi in universiim vocantur monastica vita Deo militant, ulest

in

apud rachomium,
Insiiiiiiis

regula, el apud Ca.ss.,

1.

1.

iv

do

Minperqite reprobos, ut iii/iina et exleriurn delecleiitur, deserendo, pernuttat ; ill dubitari pn.ssit an lsidori.ini ,li propria sil luce loeulio, inftma et exteriora

Henunlianles vocanlur conversi; nunc in monaslicis orUinibus laici appellautur conversi. LOAISA.
renuntiaiiiiuin, cap.

607
rerit

S. ISIDORI

IIISPALENSIS EPISCOP1
;

608
ut redirenl.

usque

in ftnem,

hie salvus

erit

(Uatih. x, 22

tandiu exspeclali

sum

Nam nuuc

minis

xxiv, 15)
2.

nune
placet

plagis,

mine revelationibus quosdam conculit,

Tune cnim

Deo nostra conversio, quando

fine

bonum, quod inclioamus, perseveranli

IDIIS

comple-

ut qui voluntale convert! despiciunt, roribus corrigantur.

9. Plerique

commoii

ter-

Nam

sicul

scriplum esl

V<e

his qui stutineniiam

ex sola mentis devotione convertunlur

perdiderunt,

id esl,

opus bonum non consuimnave-

ad

Deum

nonnulli vero coacii plagis convertunlur,

runl (Eccle. u, 16).

peccatorum, sciendiim, ubi, quando, 7el qualilnis daiur. llbi quip[>e? nisi inlra Ecclesiam caiholicam? Quaiulo, nisi ante veniuri exilus diem ?

3. Indulgenlia

qui ex devotione non convertebantur, juxta capitulum psalmi dicenlis : In freno el camo maxillas eorum
constringe, qui non approximant
10. Pleriqne

ad

te

(Psal. xxxi, 9).

auiem, rium devotione nnn conver-

Quia ecce nunc tempns acceptable

salutis (II

ecce

mine
,

dies

Cor. vi, 2). Qnalibus, nisi convorsis

qui

luniur, plags 201 stinuilis t eriunlur; qui lainen net sub verliere sentiunl, ut aliquatenus corrigsnlur,
sicul yEgyptus, qui etpocnas luil,
vit.

a d parvulorum Iranseunt imiper linmiliiatem tationem ? de quibtis dicilur Talium estemm regnum
:

200

elemendari nequi:

De

talibus

enim

ait

propbeta
,

Percussisli eos,

et

coelorum (Malik, xix, 14).

<4.

non doluerunt;
sit

attrivisti eos

et

renuenml tuscipere

Nemo

perpendere potest qnanti

ponderis in

disciplinam (Jerem. v, 3.)

.

justitia, vel quanti ful^oris radio jusliiia elareal, nisi

11. Nonnulli

viri

sseculares elatione mentis tu-

qui prins

totn

mentis nisu convertalur

ad

Deum,,

quatemis ipso lumine quo illustralur el siiam fcedilatem agnoscat el lumen quod caeco corde non in,

mentes, postmodum conversi ad Deum, religiosa sequunlur obedientia Christum; et qui nnlea cclbituiliuc imindiitli

lumebant, poslea ipsam elalionem in

secrete conversi

tuebatur in
5.

elligai.

studio huniliiaiis commutant.

Tuncauteminatlirigibilemintelligi posse divinam justiliam, dnui earn quisque sequi conversus lentaverit, quia lux 6.

Quidam sunt qui jam quorum con \crsio, quia non

12.

sunt,

procedit ad

publicuin,

non

intelligitur, nisi

cum

videlur.

Judicium quod in hominis potestale consist!! conversions esl gratia per quam nosmetipsos judi,

apud BBtimationem humanam, quales fuerunt, tales adhuc esse puiamur; jam tamen in Dei oculis surrexeruni.

Item quidam adhuc liumano judicio stare

catnus, quando Hentes mala nostra puniinus, et bono quod ex Deo nobis est solidius inhseremus.
7. Trijierlitus

cernunlur; jam tarnen in Dei oculis cecidenml. 13. Mulli apud bomines reprobi sunt, et apud

describilur esse uniuscujusque conesl,

Deum

elecli; atque item imilli

apud homines

clecli

versi profeetus, id

primus, corrigendi a malo; secundus, I aciendi bonum, terlius, consequendi boni

putantiir, et

apud

Deum

reprobi existuni, Salomone

dicente

Vidi, inquil, impiosseputios, qui

cum adhuc

operis

premium. Nam quod

Quod vero
adjecit
:

ait

propbela

Solve

viverent, in loco sancto erant, el laudabantur in civilate

fascicules deprimenles (Isai. LVIII, 6), mali est

emen-

quasi justortim operum (Eccle.

se putet elecluni, ne fotie

vin, 10). Nullus ergo

sit

dalio

Frange

esurient!

panem

jam apud Deum

VIII.

repro-

tuum, operis boni est actio. In eo vero quod subjunTune erumpel matutinum lumen tuum, operis git
:

bus.

CAPUT

boni est retribuiio. Ergo non proficit facere

nisi

bonum,

correclum

fnerit

malum. Non

poterit
nisi

quisqnam

ad contemplationem Dei prolicere,

bonis stutluerit actibus exercere.
8. Muliis

se prius in

De primordiis conversorum. \. Trimodum genus esl conversionisad Deum, incboationis cum dulcedine, medietatis cum labore , perfectionis cum requie. Sed laineri plerumque alii
incipiunt a diilcedine,
dine.
alii

modis

lerret

Deus homines, ut

vel sero

lentationum amarilu-

convertantur, aique exinde inagis erubescant, quod

Non inchoaniibus, etc. Ex veleribus impres ^Von inchoaniibus prannium prontillitur, ted perteveranlibus daiur, mss. omnes. LOAISA. Ibid. Alii omltlunt non, alii addnnt daiur post
Ibid.
s s.

nenii non perdiderimut, id est, opns

3. Id
c. j ix, 9.
el

bonum,

etc.

AKKV.
lib.

probai Gregnr., ull. LOAISA.

lib.

Moral, v, cap. 8, el

perseveranlibus. Meu> Cod. : Noninchoan/ibuspra inia promilluntur, sed perseveranlibus danlur. De conversis alia etiam noiavit Loaisalib. HI, c. 15, n. 5. Excerplum ex his capilibus inscriplnm De conversis quasi

Locns est psal. xxxi, ubi ila legitur : In camo freno maxillas eorum constringe. Sic Seplung. legunt, el Basil., el Tlieod., percamum et rcnuin disciplinam intelligentes. Camus Graecis est genus
I

ut explicui in Isidorianis, cap. 68, num. 7 seqq., ubi etiam excripsi pr.-efationes Canisii el Consiantini Cajeiani. Hie noias aliquas, seu varias lectiones e siio exemplar! ms. adjecit, quarum nonnulljR a nobis indicabuntur reliquas satius esl omiilere; nam corriiplissinium erat illud exemplar. AREV. 2. Eccle. n. Greg., lib., vi , exposit. in prim,
disiincltim

opus

Isidori a nonnullis

ediium

luil,

vinculi,x/)uor. Suntqni verlanUupulo et freno, in Psall. Isidor. esl in freno et camo. LOAISA.

verum

Ibid. Forte, AZgypttts, qua;. AREV. 11. Greg., lib. n Moral., cap. 19, el 12. LOAISA.

lib.

xvm,

cap.

12.

Ex Gregor.,

lib.

xxv Moral., c.7el!0. LOAISA.

Ibid. Surrexerunt. At., se cor.r.exerunl. AREV. 15. Quasi juslorum operum. Ila Goth. Tolel-, Quasi

regulam, cap, 13, inlerprelatur locum : Susiineniiam, inquil, pei-dunt qui bona qua; inchoant non confummant.

jusiorum (inima;, Salm. Goth. LOAISA. Ibid. Juslorum operum. Al., justornm opera. AREV. CAP. viii, N. 1. Ex Gregor., lib. xxiv Moral., cap.
7. LOAISA.

LOAIU.
Ibid. Perteveranti , etc. h\.,peneverante fine conti-

00
2.

SENTENTIARUM
Omuls converts anle exneiu inchoet peccaloet sic

LIB.

II.

rum

agnnscit,

dum

ad cognitionem Dei accesserii,

:um,

Iranseat ad

desiderium supernorum.

sicut populus Israel graviori

mitiir,

onere ab yEgypliis preilli

frius enim lacrymis purganda sunt villa qua?, gessimentis acie id quod 202 quaeriniiis.etiunc inunda

dnm
7).

per Moysen divina

cognitio aperitur

(Exod.

mus coiiiemplemur, utduin anteaflendo peccati a nobis

iialigo

deiergitur, mundulis cordis oculis

libere su-

penia inspicianlur. 5. Anie necesse est limon: convert! ad Deuin, ut

5. Yitia enim anle conversionem quasi pacem in hominc habent, quando autein expelluntur, acriori virlute consurgunt. Fiunt autem inimica converso ,

qu:e
iiunt

mclu ulurarnm poenaruin carnales illecebrse devin:antur. Deinde oporlet, abjecio limore, ad amorem rilx seternae transire. Perfect* enim charting foras
I

item peccatori prospere blanriiebantur; atque blanda converso, quae peccatori adversa exsti-

terunt.
4.

nitlil

limorem

(I Joan, iv, 18)

qui autein timet, poe-

lione

Mnltos habet conflictus Dei servus ex recordaprseterkorum mullique post conver

operum

:iam habet, el
If on

non est

perfecliis.

Undeet Aposiolus:
iterum in
li

enim accepttli* spiritum

sect

serviiit is

sionem etiam nolenles molum libidiuis susiinent , ad quod tamen ad damnationem non tolerant, sed
probatiunem
,

more,

accepistis spiritum adoplionii

(Rom.vm,

lo);

scilicet ut

per quern scilicet

t,

jam non peccati poena servos comjuslilix liberos reddil.

ut

lienda iuerlia hoslem, cui resistant,

semper habeanl pro excudummodo non

eiiam a

sed

amor

consenliant.

Unde

et novcrint servi Dei se

4.

Necesse est omni converso

post

limorem
lilius,

peccalis jam esse mundatos, sed

iamen cogilaiionum

Mnsurgere ad churitatem Dei

^ec semper sub limore jaceat
,

de.beat, quasi

quasi

servus.

Tune
mente

lurpium adliuc interpellatione pulsari. 5. Ante conversionem prajcedit turba peccatorum,

post conversionem se objiciunt, ne ad
sequitur turba lentationum.
Ilia

jnim

amorem
(it

nostrae conversions osieiulimus, side-

muo
5.

palrern diligimus, quern prius servili

yere ul

Dominum formidabamus.
si

runl, neliberis

Deum converiamur; isla se cordis oculis Deum cernamus

ingeutri-

Primordia conversormu blandis refovenda sunt

usque

tuimilius insolemiam nobis gignit,

intenlio-

modis, ue

ab asperitaleincipiaiil, exterriti ad prio-

nemque nostram

saepe fraude multimoda iiilercludit.

res lapsus recurrant.

Qui enim conversum sine

le-

6. Ulile esl Dei servo posi

conversionem

tenlari

nilate erudit, exasperare polius

quam

corrigere novit.

6.
est,
>vum

Conversus quisque antea ab opere corrigendus a cogilatione, ut prius refrenet prapostea vero
ut quod jam actiim, deinde appetitum delictum,

sollicilantibus viliis, qualenus a torpore negligentise, ad vinuies animiun per exercitium praeparet viiio-

rum.

204 CAPUT
C
1.

X.

in

opere non apparel, in cogilatione nequaiiuam per1.

De

remissa conter.iicne

duret.

Mullos remissa conversio in prisiinos errores

Omnis nova conversio adhuc

:

pristinae vilse

ha-

reducil, ac vivendi

tempore

resolvit;

honim ergo
iiu-

ilet

commistioiiem

propterea nequaquam ea virtus

exempla quisque conversus evita, ne

dum limorem

donee converiprocedere ad hominum oculos debet, saiio veius funditus ab ammo exsiirpelur.
8.

Dei a torpore incipis, rursus mundanis erroribus

mergaris.
2.
in

Quisquis ex deteriore jam melior esse ccepit,

acceplis exlolli virluiibus,

Tepidus

conversione otiosa

verba et vanas
;

caveat de

ne gravius per
vi-

cogiialiones

noxias esse

non conspicii

quod

si

vanam gloriam
liurum jacebat.

corruat, quam prins per lapsum

ea i|uae levia exislimalorpore menlis evigilaverii, bal confeslim, quasi borrenda aique airocia periiuiescii.

203 CAPUT
De
\.

IX.

confliclu conversorum.

los calcare cupiat, et

Quisque conversus si mox omnes carnis stimustimma virluium subire conton-

omni bono opere formidanda facimus Deo, quoiies de bono opere est. Fraudem noslro nosmelipsos, non Deuin laudamus. Desidiam
5.

Fraus

et desidiain

dat, si forte
lolerai,

adhuc aliqua adversa de carnis molestiis

frangatur, quia repriraere viliorum

vero agimus, quoties per lorporem languide ea quas

1)

non

novit adversitales
virluium.
2.

dispensator bonorum successione

Dei
4.

sum operamur.
Omnis
liaars saeculi bujus sirenuos amalores

Tune

raagis gravari se quisque

impulsu

vitio-

bet.etadexsequenciunipnimpiissimosjetliocproinde babel opei is sui remunerationem.

(it,

quia prajseiitem

2. Jt/unrfa. Ita
1

Salm. Goth. Mundata, To/eJ.LoAiSA.

multimoda inlra inteniionem, qnce noslrn satpc fraude

condttdit. AIIKV.

~. Gregor., lib. Moral, ix, cap. 22. LOAISA. 5. (Jrc !, ., lib. xxiv Moral., c. 1. LOAISA.
G. Appelitum delictum. Al., appelitnm ad iteliclum; vel, uppetilum ac delictum. AREV. N. ^- Cri g., lib. Mor. xxiv, c. 1. LOAISA. CAP.
ix>

Tola baec senieiuia desumpta est ex Greg., bomil.2in Evang. Luc. xvin, de caeco illuininaloe\po;

i.

humamim laudem apmimeribus gloriam propriam el bono opere, elc. AI.EV. petimns et de
4.

N. 3. De desidia et fraude mse dissern loco lola !i:ec l a Moral P- 17 ex quo LOAISA. deducitur. seinenlia elc. Al., quoties de ipsius doins et Ibid

C\p Gwg.,

"

Quolies,

iieMte illud

my slice

Etijui pranbantincreyabainettiit,
nobis yiyirit

Uivmi
"

timoris. Al., divini

amons.

Ibid, pratpara-

vl tiiceret. LOAISA.
Ibid.

lur. Al.-

cedicatur.

AREV.

Insolentiam, etc. Al., insolcnlia

611

S.

ISIDORI H1SPALENSIS EPJSCOPI

eft,

Ars vero divini timnris plerosque habet seciatores

langnidos, tepidos,.pigrilia3 inertia congelatos ; sed hoc proinde , quod labor eoruni non pro praesenli ,
sed pro fumra reinuneratione diflerlnr. Ideoque duin eorum laliorein inercedis retribuiionon slalim consequitur, spe pene dissoluta langiiescunt. Uiide el inagua illorum "loria pra paraiur,qui bouse conversionis
vilae

veniam,
i.

dmn

conspicit

sanctorum reparaiioiiein
ad

fuisse etiam pnsl

rutnam.
deiliii

Sciant Hagitio

quam

utilitalem

eorum

exempla proponanlur sam-iorum,

scilicet, ut aul bint

quos iinitentur ad reparalioneni, aul eerie ex eonuii comparaiione durins de inubedientia piiiiiaulur. 5. Proptcrea virlules sanciorum ad exempliim

principia
ail

augiiienio solidiore consiimniaDl, alclariores prsn-

qne eo

promerendam lelribuiionem

nosirum Deus proposuit , ut quanio de imiblione eorum couferri possum nobis j-stiti pracmia, t.uiio
>:

parantur, quo finnius duri iiineris labores el iucboanl et consummant.

5.

Q.iidam priino conversionis calore ad virlules

de perseverantia mali sint graviora tornieiita. 6. Si enim ad boni incitameuiuin Uivina, quibus adinoneinur , prxcepla deessent , pro lege noliis

sese accinguni, accedente vero progressu, dum im moderate terrenis rebus intumbunt, pulvere iafimi

sanctorum exempla sufficerenl, At contra, dum et nos Deus prvceplis suis admonea , et vita; sauciorura boni operis noliis exempla propouai, nulla
JJ

appeiitus

obsciiranlur; unde
:

et

Dominus de bonis

et
bo-

seminibiis dicil
9111

Quod autem
verbum Dei

eecidit in spinis, In

sum

jam de ream excusalio

qiiia

et

lex

Dei

aures>

205 audinnl

tudiiii

sa culi, vel fallacia diviiiai

(M .tlh. xiu), el snllicium suffocant verbum,

dubent in
curis

nostras quoiidie pulsat, et faciorum documenta noriiin cordis nosiri iuiinia provocanl.
7.

el sinefruciu eflicimr. 6.

Et

si

pravorum

sa-pe

secuti

Nujier

conversi

neqiiai|iiam

cur uon iniitemur sanctorum digna, ct

facia? et
si

sumus exempla, Deo pi cita

malum,
?

exlerioribus provdii.

Nam

si

quasi planiaia arbuscula, et

7.

implicentur, coufestim, nccdum radice prajlixa,

apli

uinnis

imiiari

ii.iquos in

cur pigri sumus imiiari juslos in bontim

conciiiiiiniur pariter et arescnnt.

Valet inierdum

conversis

pro

anima>

sa ute

8. Orandus esl Deus, ul virlules quas sanclii prsparavit ad coronam, nobis ad profeciuui sin! iuin poritj;, nonadpo3iiam. Proficient autem ad nosirum, si lol exempla voluerimns imiiari vir.uiinn. Ccrte si ea potius aveisaii quam iniiiati fuerimus, aJ
p<ofe<.

niuttilur el

mulatto loci; Pierumque enim, dum mutatur locus, nn mis affeclus. Cmigruum est enim inde
curporaliter
;

eliam

avelli,
lib!

ubi

quisque

illecebris

deservivit
in aspeclu

nam

locus

prnve quisque vixit, hoc

ibi vel

damnationem nosir.un erunl, qui ea legendo implere

negleximus. . -Multi vitam sanctorum imilantur,
,

mentis upponii quod semper

cogi-

tavit, vel gessil.

et de

minibus
si

CAPUT
1.

XI.
{

nlierius elfigiem virtutis

De exemplis sanctorum.

summit, lanquam
fil

imago
e

quaelibet iiilendalur, et de ejus

picla lormetnr; sicque

similitudine species
similis
il

Ad conversionem sen correciionem mortaiium

exempla

ad imaginem

bonorum. Mores enim incboantium non queiiulprolicere ad bene vivendum,

nisi

mulium prosunt

qui ad similiiudinein vivil imaginis

10. Qui

sanctum virum imilaiur, quasi exemplar

seseqiie in
ut adjiciat

perfeciorum iiilonnenlur exemplis palrum. 2. Reprobi autem non atiendunl docuuienia bono

alii|uod iniuelur,

rum, qnx

imiteiiiur ad meliusjscd proponunl sibi exempla malorum, quibus ad suorum moruin per-

illo, quasi in S| eculo, deesse \irinlis agunscit. perspicit, quod Minus enim sei|isum homo ex semetipso C0!)

207

sideral; sed

dum

allerum

intend!;,

id

quod

minus

versitiitem ulaniurin pejns.

3.

esl lumiiiis adjicil.

Ob bane

uiiliiatein

sciibuntur sanctorum ruinaj

faciant salnlis bumana-, ne

et rcparationes, ul

spem

11. Perfectorum est jam virormn non queinlibel sanciorum imilaiidn, sed ipsain vei iialem intuendo,

quisquam
5.

posl lapsum
Iia

206

pceuilendo desperel

ad cujus imngincm
Ibid.
tera

facti sunl, jusliiiam ojn r.iri.

Hoc
ctt-

Jnpmi.

Gotb.Tolct. /i/frnn ,Salmani. LOISA.

,

Ibid. Seminibus. Al. AllEV.

6. Curis exlerioribus.

Bonormn,

etc.

AL, sanciorum. NainaU

seminibus in spinis jactulis.

P
Al.
,

curis et exlernis rebut.

AREV. 7/Esl apud Gratianum,

disl.

81.

In

Editis

et

in

Tfeclorum e.rempla mores iiiclwaiilhnn non queiait p .o/ic re ad beiie vtecndum. Ileprobi iiulein, sed rcposui proelc. In lexui (irialii eral jierftcere [icere, qimd Loaisa viiluisse videtur, ac in ejus piima Edilione Vrzzosins rrptTit. I crficere locum lialiclut,
pi
,

decrelo Gregoriann est pro animce salute. In Golli cis omnibus mss. esl pro unimi saline. LOAISA. CAP. xi. N. 1. Collins Cod. el nuilu t-x iss. MC liabtMii Nam calera pei(eciorum czeiiipla tnor,s inc/iuanlium nun qutunl pei/icere ad bene vivendum. Iv /irobi auicm non aiiendunt doc menlabonorniii, elc. Unus Cod. legit A um cena. Illud vero, nisi perfectorum infvrnielur eiemplit palrum, in nullo Cod. ins. t bi. Veium leiinui leil.onem excusi Cod. eo
:

si

Icguiur, ul in

meo Cud. Nam

il.

ccctera...

mm queunt

per/ice.re, etc.

ARKV.

25 in Evangel., in line. LOAISA. Moial., cap. 55. LOAISA. 8. Alludil ail illtiil Gregor., lib. xxiv JJoral., cap. C: Viva lecliu esl vita buiiuruin. Loiis\. 9. JiHUf/iiiis. Luc. Cud. ad lii Quemadwoilitm
?. Grcgor., IKUI 5. (iregor., lib.

imago non lu

liomini, non homo imagini iniulu, uicitur, ino ad pic.unim, seU piclurti uU
,

quit hoininiispeciem

quod
f/uasi

si-nsus est diliicinior

el aucloritale

difgorii

nixiis; in quo, lib.

cliaritatis, vel
e.

xxv Moral., cap. 7,bicesl: A um

vel pitecepla

ftijiirunu

iiu

n n

ille dicilitr similis

uem

utter

tivii,
iiiinil.

ud

ille
(.

i/ui

ml cujui imagiextmpluni ex till i.ut

,

quiedtim fumenla igni dnreesl, in exercitalione

virlulil/iif

exempla palrum,

dominica

uf lulls

vivil; ille
i<

/. enim ex picucedeiiti tpsiie enim non est eflitiies virlutii alienee,

Aiitv.

LOAISA.

teu iiui nlur,

niu.jiiler.

615
indicat,

SENTENTIARUM
quod
scribilur
:

LIB.

II

CU
qualenus ad earn quantocius valeat per-

Faciamus hominem ad imai,

"

palriae,

ginem

et

similitudinem nostrum (Gen.

2(j)

quia
cujtis

venire.
5. Qitisqtie peccatoruni memoria compungititr ad lamenta, tune Dei se scial visitari praesenlia,quando id, quod se admisisse recolii inierius erubescit, suo-

ipsam

intelligendo

imitatur

divinitatem,

ad

faclus esl siiudi .udineni. Isle ergo lantus esl, ul

non

egeat homine

denionsiralore justitise,
jitstitiatn.

sed

ipsam

coniemplando imiieiur
12.

quejudicio

poeniictido
in

Exempla

sanctorum, qnilris aedificalur

virtules
:

homo,
ex

flevit,

quandu
el

jam putiii. Nam tune Pelrtts eumClirsius respcxii (Matth. xxvi,

:

varias (fuciuni) co:isectari

Clitisto, devotionis

humiliialis

75).

Unde

psalmus

Itespexit, inquii, el

commoia

obedientiae
ratiiia;

ex Pelro, charilatis ex Joanne, ex Abraham, paiieniue ex Isaac, tole-

est, el

contT .muit terra (Pstil. xvn, 8).

in

6.

Gressus Dei sunl

cor liominis interior

ut calceniur
fiunt,
si

vis,

ex Jacob, casiimonia: ex Joseph, mansueludinis de Moyse, constanliu; de Jostte, benigniialis de

Sauiuele, inisericordiajde David, abslinenliae de Daniele; sic el caetera
facia

qua

bona

desideria
isla in

surgvinl,

mala.

Quando ergo
est tune esse

corde liominis

irmlnm

seniem
priorum quo labore, quo

per graiiam cordi hnmano pr.tv unde se lunc magis homo acnere ad comet

Deum

moilerainine

quave inlenlione, vel couipuiiclione

punclionem debet, quando sentit

operantetn.
7.

Deum

interius

geraniur, vir sanctus imilaudo considerat.

Quomodo

metis liominis jusli

ex vera

com-

CAPUT
1.

XII.
cordis.

De compunctions

Compunciio cordis est humililas mentis cum laciymis, exoriens de recordatione peccati et timore
judicii.

punciione rapiattir, et qualiter inlirmaia reveriatur de<:nsiaia; Incis magnitudine, ilium nosse posse qui jam illiquid exinde gustavii.
8. Sum qui non ex vera cordis conipunctione sui accu^atores lim l, sed lanlum ad hoc esse se pecfa-

Ilia esl

conversis perfectior omties a

se

fectio,

quae

compunciinnis afcarnalium desideriorum

tores assigiiani, ul ex

ficta

Iminilit.ile

conl essioiiis

locum inveniant

sanctilatis.

alleciiis repellit, el

intentioneni

suam

toto

mentis

CAPUT
\.

XIII.

studio in Dei coniciiiplatione de/igit.

5.

Geminam

esse

compunctionem, qua propter

De confessions peccatorum, et pceniienlia. Ex eo iinusquisqne Justus esse incipii, ex quo

accusator
exsiiierit. Multi

Deum

atiima cujusqne electi aCficiiur, id est, vel

,

dum

sui

atiiem e

onlra se

operum suornm mala consideral xternx vitae suspirat.

4.

vel

dum

desiderio

melipsos peccainres fateniur, et lamen semeiipsos a

peccato non sublraltunt.
2.

Qualuor esse

qualifies

affeclioinim,
:

quibus

Magna jam
quod

justiiiae

hoc est, mens justi taedio salubri compungilur memoiia praeleriiorum faciuorum.recordatio ulurarum poenarum, consideratio peregriualionis sune
1
"

licniinein,
\irluii

209

pars est, seipsum nosse ravus esl, ul ex eo divinae

subdatur humilius, ex quo suam inlirmilalem

se judicat Justus in hac vita, ne jiidicelur

agnoscit.
5.

buius

vila;

longinquitate, desiderium super-

Bene

12. Gregor., lib.

XXVH Moral., cap.

5.

LOAISA.

Ul haec sanctorum exempla imitenuir, Isidorus suumdc Ui tueiObilu Paliumlibrumadornavit. AREV. CAP. xu. N. 1. Greg., lib. xxm Moral., c. 13, el hoiuil. i2 in Ezec.h. LOAISA. 5. Greg., homil. 2-i in Ezech. el alibi. ...OAISA.
Ibid.
4. Greg., lib. Moral, xxr.i, c. 15. LOAISA. : 5. Ex dunlins psalmis, psalm, Qui

sicul inohedicnles peccatores. Et I Cor. HI ; Cum sit inter DOS zelus el contentio, nonne carnales extis, et secundumltoitiinein ambulalis ! Pro Iragditale, Jciem.

cm

rexpicit
:

Maledictus Iwmo qui fpem snam ponil in aperie dicai, in inlirmitaie et fcagili ; ac si fundanienla jnniUiur. lii Isai. xxxi : /Eyyvtus homo, et non D us. llomoeiiam vocatur qui hiimana sapit, ut adnoiavil Giegnrius, lib. xxiv Moral., ca|;. (i, el Nonne homines esiis ? Vocaadducit illud 1 Cor. in

xvn

liomine

torn-rrnm, el fuctt earn iretiiere ; et psalm, xvn mom est, et coulremuii terra ; el psalm. LXXVJ Illuxerunt coruscaliones tuw orbi terra. Commoia esl, el coniremuit terra. In Psalterio Isidnriano, in hoc loco psalm, i.xxvi, sic est : Liuxcruni fnlgura lua
ii

lur et qui caruis illcebris el cnncupisceniia; ardore vincitiir, Ezecli. xxiv: Vos initem grex pascnir mete

D homines
:

estis.
;

Et
vir.

Isai.

it:

Incumwit

se

homo,

et

orli i

terra

vidii, et

commoia

esl terra.

LOAISA.

Inde homines carnales junii nta viicanlur, el afleclus besliainin illis (nhuunitir. J el. I Compulruerunt jumenia in stercore stio. El illud

at

Quisque peecalorum. Al., quisque dum peccu orum. Sed quisque accipi eliam s.olei pro quistjitis.
Ibid.

Jercin. Lnu&quisiiue .zech. xxui bat, el

I

(id
:

uxurun
lit

proximi sui hiiiniecarnes asinorum curiiis

:

AIIKV.

Gregor., lib. Moral, xxn, cap. 10, et lib. xxiv, cap. b LOAISA. CAP. xiii. N. 1. Greg., xxn Moral., c. 10 et lib. xxiv Moral., cap. (i, circa linem. LOAISA. 2. Collins el alii Mss. liabenl jeipsum nosse homo. Obiter observanilum esl, ad inieiligenliam divinae
8.
.
:

torum, el flu.ius equorum fluxus eoium. Hi Daviuirniii Homo cum in honore illud exprimalur psalm. XLVHI esset,non intellext, compuratus est jnmentis insiesl itlis. LOAISA. similis pien.ibus, et foetus Ibid. In omnibus Excusis eral quad parvits e\t, mss. posu; vet urn consemientibus omnibus Cod
.

ouod pravus
Ibid.
sius,

est.

LOAISA.
est.

Scriplurae et liujus loci, quod vi;x

luii-ris tiiiiliis hiiiniuir

Iwmo

in divinis

Quod praeus

Sensus

erii,

inquil Ve/.zo-

aliquando pro nalura, aliijuanilo pro culpa, alii|iiando pro Iragililale. Pro nilura luimaua, Genes, u : Faciamus hominem ad inuKjinem et simitiludinem nostrum. Prociilpa, psalm. Vos autem ticut homines moriemini, hoc est, :
:

modis

essejusulia parten), Imminent rngaoscete se ad maluin ini linaium esse. Cajelauus euidit nosse. Homo quid nisi ciiiis esi ? ut ex en. AREV.

magnam
illo

3.

Ex

Panli

Quail

si
;

nosmeltpsos dijndicare-

mns, non uiique judicaremur

dumjudicamur

autein,

CIS
a Deo damnntione perpetua.
se quisque sumit, quando tua prava facia condemnai.
4.

S.

ISIDORI H1SPALENS1S EPISCOP1

judiciiim de

CI6

Tuncautem

poenitentiam,

per dignam poenitenliam

A malo autem
pceniteiulum
vertit.

sed ad peccandi nsurpant audaciam. in deterius vadil, qui tempus sibi ad

indultum, ad liberiatem pravi operis

Amai Undo

paenitenii:e facil

animum,

et sua facia

subtiliusdiseutere, el dona Dei, quac contempsit, flen-

13. Festinare debet ad Deuin poenilendo uuusqnis-

do commemorare. Nihil autem pejus quam culpam agnoscere, nee deflere.

5.

que

dum

cum

potest, ne, si dum potest nolueril, larde voluerit, oninino non possit. Proinde pro-

211
:

Duplicem habere debet fletum

,

in

poenitenlia

pheta

ait

Qwerile Dominum,

dum

imieniri palest,

oinnis peccator

sive

quia per negligeniiam bonutn

invocate eum,

dum

non

fecit,

seu quia malniii per audaciam perpetravit.

oportuil non gessit
;

veniri potest, nisi

prope ett (Isai. LV, 6). Et ubi inin hac vita, in qua etiam et prope

Quod enim
0.
llli;

et gessit

quod agere

est

omnibus invocantibus se?

Nam

tune

jam longe

non oportuit.
pceniteniiam

erit,

quando

dixerit

Ite in

ignem anernum (Mattli.

;

digue

agit, qui

reatum sunm
scilicet,

saiisfaciioue legitima plangit,

condemnando,

xxv, 41). Modo enim non videlur, ct prope est tune videbitur, et prope non erit, quia videri uoterit, et

ac dcflendo
sins,

qu*

gessil,

tauto in deplorando profu-

non poterit

inveniri.

quaulo
llle

exsiitit in

peccando proclivius.

7.

mala deplorat,

poenitenliam digue agit, qui sic praelerila ul fulura iierum.non committal.

210

quando quisque peccare potest, poenitet, vitamque suam vivens ab omni crimine corrigit, non dubium quod moriens ad aeternam transeat re.quiem.
15. Qni
tis

14. Si

Nam

qui plangit peccatum, el ilerum admittit pec

si

catum, quasi quanio magis

8.

quis lavet

laterem crudum, quern

fecit.
si

agit periculo, sicut ejus

aulcm prove vivendo poenitenliam in mor damnatio inceita est, sic

eluerit,

tamo amplius lulum

sit

remissio dubia. Qui ergo cupit certus esse in morte ad

Quamvis quisque

peccalor, et
,

unpins,

de iiidulgeniia, sanus pceniteat, sanusque perpelrata

facinora defleat.
16. Sunt qui poenilenlibus securitalem cito polli-

poeniienliam
creditur.
9.

convert, itnr

consequi posse

veniam

Nullus de boniiale

Dei dubitat, sed sola acci-

pieniium praviias conl erri sibi iudulgentiam abnegat. 10. In hac vita lanlumdem pceniteniix patet
libertas
;

centur, quibus bene per proplietam dicitur : Curant contritionem (ilia; populi mei cum ignominia, dicentes

post

licenliam
oporlet
esl
,

mortem ver.o rmllam correciionis esse Me (constat). Lnde el Do i.inus dicit

:

pax, pax, el non est pax. Cum ignominia igilur curat contritionem , qui peccanii el non legitime puenilenii promiilit securitatetn. fuii sunt,

Unde

et sequilur
: id

Concon-

operai

opera ejus qui

me
:

misil,

donee dies

quia abominat wnem fecerunt

est

leniel
ix,

(Jo.

autem nox, quando nemo potest operari Dale, inquit, Do 4). Hinc et propheia
oeslro gloriam,
id est,

fusi sunl

non posnitendo, sed pcenas luendo. 17. Aliter enim confunditur coram judice
plectitur,
llle

reus,

mino Deo
xiu, 10)
In
;

anlequam

leiiebrescat

(Jerem.

dum

atque aliterqui de malo opereerubes-

anle<|uam

inors xlerna

pravenial.

cens corripitur.

enim

quia

reprehensus esl,

hac

vila

dum

esiis

Deuin

per

poenilentiam

glorificale.

confundilur; iste, quia se malum fecissc memoratur. 18. Quamvis per poenitenliam propiliatio pecca-

11. Adiiuc in hoc saeculo poenitentiain operaniibus Dei misericordia subvenit. In fuuiro aulem jam non

lorum

sit, sine

metu lamen homo esse uon debel,

operamur, sed rationem nostrorum operum ponimus. 12. Per id deieriuranlur plerumque iniqui, per
(juod per patientiam

judicio,

quia pflenitenliae salisfactio divino lanluni pensalur non liumano. Proinde, quia tuiserati j Dei occulla est, sine inlermissione ilere neccsse esl. Ne-

Dei

dandi

qua

ill!

mora

vivendi

spatium accipiuni emeunon uluntur ad

qne enim unquam oporiei poenileniern

peccatis securitalem.

habere de

Nam

securiias

negligeniiam

a Domino cerripimur^ ut non

cum hoc mundo damnerj

mnr. LOAISA. 4 Ex Gregor.,

7.

committal [alius, admitlat], namqui plangit peceati:m, et ilerum commillil peccalum, quasi ti quis lai-et taterem

lib. MII Moral, cap. H. LOAISA. Esl apnd Magislr. sent. lib. iv, d. 14 et Sniar. gd., cap. 4 in Keg. sancii Beuedicii. Et in decrelo llle pceniienGraliani, disl. 3, cap. 9, sic habetur liam digneagit, qui qua; connnisit, sic prcelerila mala deplor(,t, ul fulura ilerum non committal; num qui plant/it peccalum, el ilerum udmitlil peccatum, quasi si quis lavel laterem crudum, quia quanio mugis luverit, timlo magis lulum facit. llnjus canonis lectioncm a viris dociissimisniagno studio et accuraia diligentia jirr-prciam in summo loco habco. Tamen ponam aliorum Codicum leciiones, ut doctus lector intel:

crudum, quern quanta magis

lulum
facil.

abluerit,

tanlo

ampHm

LOAISA.

Ibid. Alii, quasi lavet lateret... quanio magis laveril. Vide not. ad cap. 16, n. 3. AREV. 10- 1 aulo aiiterestin Edilione Vulgala Joann. ix.

LOAISA.
Ibid. Dale, etc.

Locus

esl

Jerem. xiu, quern

Ilie-

ligat

quoijue in emendatione hnjus libri oinnein studium adhibnisse. Sum apnd me duo Codd. vcieml.c antiquiiatis, alter ex bibiiolheca san-

me

captivilale Babylonica, aut de extremo judicio interpretatuV. LOAISA. Ibid. Tenebrescat. Ita Vulgala. Alii, contenebresciit. In nola l.oais* indicabaiur cap. 12, pro quo posui 13. AREV. 15. liemissio dubia. Quia dubium esl, ail Vezzo-

ronymus de

cm-am
ciai et

et

sius, an qui inslante mortis cere pcenileat. AUF.V.

discrimine poenitet sin

videlur
Ibi alii,

auuuslmEidesix Toleiana;, scripiusaura 953;

apnd Salmanlicam Longobardis in peigan eno

Hi.

Locus

est

Jerem.

vi, et tola lenteutia

alter ex insigni collegio Uvelensi

anliquior, uierque tilteris

ex divo Ilieronymo desumpta, iliid. LOAISA. Ibid. Curant. Alii, cum Vulgala, curabant.
noil erat

scnplus, qui sic pra

<]iii

digneagit, ierilu main deplorat, ut fulura ilerum non

:

sic haljenl

llle peenilenliam

pax pro non

esl

pax. AREV.

617
parit,

SENTENTIARUM
negligeutia

LIP,.

II.

618

autem ssepe incautum ad

per

villa

tur offerri in hosliam, id est, vitae

iiitentiam.

extrema
in

in poe-

transacta reducit.

212

19.

Dwm

poenitentiam expulsa fuerint

7. Multi

superna respecii graiia

extremis sin s
,

ab homine

vitia, si forte post hoec, intercedente se-

ad

Deum

reverlurilur per poenitentiam

et qwsecun-

curitate, quaelibet culp,\ subrepserit, confestim de-

lectationes pristinse

vilionim

mentem
in

avidius irre-

punt, pulsantesque hominem

gravius perlratmnl
prioribus.
,

consuetis operibiis
illius

que mala gesserant, quolidianis fletibiis purgant, atque in bonis factis mala gesta commutant quibus jusle totum quod deliquerant ignoscilur,
;

quia

ipsi,

ita ut sint

novksimu

pejora

quod male gesserunt, poenitendo cognoscunl.

8. In vita

liominis finis quacrendus est,

quoniam
quales

CAPUT
De
1.

XIV.

Dens non

respicil qnales antea viximus, sed

detperattone peccantium.
,

circa (inem vita3existimus.

Non per locorum spatia sed per affecium bonum, vel malum itur, recediturve a Deo. Neque enim gressu pedum sed gressu morum elongamus, vel propinquamus ad Deum.
,

CAPUT XV.
De
1. his qui a

Deo deseruntur.

2. Perpeirare flagilium

aliquod
,

mors amina:
in

Deodeserente, milluni poenitere; Deo respiciente, sua mala unnmquemque videre, et plangere, et unde ceciderit, cogilare. N;im nonnulli ita
despieiunlur a Deo, ut deplorare
si

est

contemnere
descendere

mala sua non possint, etiam

poenitentiam
in

et

permanere
est.

culpa,

velint.

infernum post mortem

Ergo pecin
irifer-

2. Consilium

care ad mortem perlinet, desperare vero

iinmundorum spirituum boc

est, ul,

num
in

descendere. Unde et Scriplura

ail

Impius

dum

qnia ipsis negatnm est post prrcvaricaiionem regredi ad jusliliam, obserare aditum
cupiant, ne vel
socios in
peenitenliae bominibus revenanlur ad Deum; eosque perditione habere contendunt, quibusciinipsi

profundum motor urn

venerit, contemntf (Proverb.

xvin, 5).
3. Soepe diabolus

eos quos convert! ad poenilen-

que fraudibus insistentes, ut aut deserantur a Deo,

aut
ftagelli

tiam aspicit, immanitale scelerum perculsos ad desperalionem deducit ut , subtracta spe venia? , tra,

immanitale, desperent.

li.it in difndentiam quos non potuit retinere perseveranter in culpa. Sed posnilens praevidere debet caliidas contra se hostis insidias; sicque Dei jusli-

Ingemiscendumestjiigiter, et, postposita securitate, lugendum, ne Dei secrelo et justo judicio deseratur

3.

homo,

el

perdendus

in

potestate

daemonum

relinquatur.

Nam

revera, quern Deus deserit daemo-

metual, ut tamen, quamvis in niagnis sceleride misericordia ejus confidat. bus, 4. Amplius Ixtalur Deus de anima desperata, et
liuni

nes suscipiunt. * Dominici conlemptores precept!, ut averluntur a Deo, a malignis spiriiibus

214

statim

occupan-

aliquando

conversa,

quam de
de prodigo
,

ea

qua}

nunquam
est,

tur, a quibus etiam, ut

mala
:

exstitit perdita. Sicul

filio,

qui morttius

Hinc

est illud

propheticum
i,

facianl, persuadeniur. Inimicos Dei persequun-

fueral,

et revixit,

perierai
fit

et inventus

de

tur tenebrce

(Nahum.

8), qni inlelliguntur d. emones.

:

ctijus regressu 5.

magnum

Non

aliter

gaudium patris (Luc. xv). coram Deo cl angelis copiosius est

a periculo liberatur

Unde

et in

psalmo legilur

Immissiones per angelos

malos (Psal. LXXVH, 49).

5. Quidam reproborum in polestatc daemonum occulto Dei judicio et juslissimo rediguntur, Isaia

gaudium de eo qui qui num|uam novit

quam de eo
inventa,

peccuti periculuin.

Qnanlo enim
exsultat qui

contristat res perdita, tanto niagis, laetifical : sicut in Evangelic pastor

si fuerit

testanle
eis

Ipse misit

eis

sorlem,
in

et

manus

ejus

divisit

ille

earn in mensura,

usque

ceternum

possidebunt

perditam ovein inventam bumeris suis gaudens reportal (Matth. xvin, 12; Luc. xv, 5).
6. Nullus desperare

eam(Isai. xxxiv, 17).

6.

Quidam electorum dimitluntur

,

divina juslilia

debel veniam, etiamsi circa

poenitentiam
convertatur.

incidere in errorem peccali

ejus reducti

sed lamen miseratione

finem

vit;e

213

ad

Cnumquemque enim Deus de suo

pranerila
judicat.

fine,
legis

non de

vita

D propheiam
duxi eum,

Dominns
et

denuo convenuntur. De talibus enim per Et dimisi eum et relofjuitur

:
,

Hoc quippe

el

lestimonio

reddidi

edocctur, quod

homo de suo extremo jiistificatnr, quando Deus pro asini primogenilo ovem jussit offerri, hoc esi, immunditiam vitre prioris niutan-

7. Nonnunqiiiim quern deseruerat rursus affligens

consolutionem (Isai. LVII, 18). enim reverlens Deus, hominem

ei

visitat,

et

per la-

menta lacryrnarum ac
caiis expurgat
,

poenitenliae affliclionem a pec-

dam

in

innocentiam boni

finis.

Unde

et

cauda jube-

dicente Job ad

Deum

Propler

m-

cum Vulgata, hominis illiut. ARF.V. CAP. xiv. N. 1. Alii, std gressu operumvel morum. Forte, elonyamur. AREV. 6. In Excusis erat, pro innocentiam boni finis, pro quo posui in innocentiam, consenlientibus omnibus Mss. et divo Greg., lib. xxvn Moral., cap. 11. Ex quo loco desumitur hsec senlenlia : Asini ergo, inquii,
19. llliut. Alii ove mutan, est immunda: vitce primordia priinogenita in innocenlia: simplicitate converlere. LOAISA.

CAP. xv. N. 1. Gregor. , lib. xi Moral., cap. 5. LOAISA. 2. Ex Gregor., lib. Moral, iv, cap. 25. Contra bonos (inquii) concilium malii/ni ipititus ineunl. LOAISA. 4. Greg., lib. xxv Moral., c. 1). LOAISA. Ibid. yi intalliguninr dtsmones. ha rede ex fide Mss. Vide notain Grialii ad Exod. XLII, 5. Alii ineple corrigere voluerunt qua; pro 9111. AIIEV. 7. Greg., lib. is Moral., c. 5t. LOAISA.

PATROL. LXXXIII.

20

S.

ISID01U HISPALENSIS p;PISCOPI

:

620

mirabiliter

letenam capies me, reverimque Adefensione elationis. Opere perbiam, inquil, quasi me crucias (Job -a, 16). Hevertens enim palam, nunc consuetudine, nunc
crucial, (|iiaudo quern

nunc

lalenter, nunc
Islis

desperatione.
el

Deus hominem

peccanlem de-

erpo

216

gradibus el corde delinquiiur,

opere

serueral flagellando ilerum \isilal. 8. Malis aciiiius conlra HOS amplius coeleslem iracuiiiiiam
lius, si

nialilia perpelralur.
5.

Tiibus modis peccatura gerilur, hoc

;

esl,

igno-

nequaquam provocare debemns; quin popoaniiendo digna Deo acta gi sserimns, seveclemeniiam comniulabinius.

ranlia, inlirmilale, industria

periculo auiem poana-

rum
est

diverso. )gnoranii:i; nainque

modo
in

peccavil Eva
:

ritalern ejus in

Nam

ille

in fiaradiso (Gen. in), sicul Apostolus ait

Vir

non

qui nos males tolerat, non

ais

dubium

esl

quod conver-

scduclus, mulier aulem seducta

praivaricalione

clemenler ignoscat.
poenileniicB, ut

Nam quod

servatur nobis

fuil (I

Tim.

ii,

14).

Ergo

Ev;i

peccavit

ignoranlin,

tempus

non simul morte obruamur

salisl aclioois,

Adam

praccipili, sed delur locus

hoc tolum

vero induslria, quia non seducliis, sed sciens prudeiisque peccavit. Qui vero seducitur, quid consenliat evidentcr
trus deliqiiit,
ignorat.

de Dei procedit dementia, ut nos non damnei crudeliier, sed exspeclci ad posniientiam palienler.

De

infirinitate

auiem Pe-

CAPUT
De
Ills

XVI.

quando ad metnm interroganlis ancilla? Christum negavit; unde et post peccalum amarissime

qui ad delictuni post lacrymas reverlunlur.

flevil

(Matth. xxvi).
est infirmitale

\. Irrisor est,

non poenilens, qui iidhuc

liec v i (

agit

quod

4. Gravius

qo^m

ignoranlia

queminlir-

poeuitel;

215

Jl lir Deum poscere

subditus,

qunm

dclinquere; graviusque induslria

quam

sed subsannare superlius. 2. Canis reversus ad vomitum esl prenilens ad pec-

milate peccare. Induslria namque peccat qui sludio ac deliberaiione mentis nialum agil infirniilaie au;

cahim. Multi enim lacrymas iudesinenler fundunl, el peccare non desinunl. Quosdam accipere lacrymas
ad poenitentiam, ct effeciiim pceuiieniiie non h.ibere nunc recorJa(conslal), quia inconsiantia meniis,
lione peccati lacrymas fundunl, nunc vero, revivisccnte usu, ea qu ileverantiierando coininitiiint.
5.

tem qui casu vel pra Cipilalione delinquil. Nequius aulem et de induslria peccant qui non solum nnn bene vivunl, sed adhuc et bene viventes, si possunt, a
Terilaie divcrtunl.
5.

Sunl enim qui ignoranter percant,

el

sunl

qni

scienter. Sunl eliam el qui

pro ignoranlise exciisa-

ii

el praekTita viilt plangere, el aclionibus saeisie

liunc srire noliinl, ul minus culpubiles babeanliir qui

ciilanbiis incubare,

inundalioiiein

non babel,

lainen seipsos non miiniuni, sed inagis deiipiunt.

simpliciier ad ignorauiiam pertinet; vcro scire, ad conliimacem superbiam. Voluntatem quippe proprii domini velle nescire, quid
6.

quoniam adiiuc
4. Isaias tate (Isai.
i,

agil qua; pcenuentlo delleie possil.

dicil
:

Nesciie

peccatoribus

Lavamiui, mundi es

noliiisse

16). Lavaiur it;ique et

mundus

est, qui

et prsclerila plangil, el flenda

iieiiini

non admiuii.

aliud esl

quam
.-oluin

velle

dominum superbiendo
de ignorantia
a

conlein-

Lavatur itaque, et non est mundus qui plangil qnae

et post lacrymas ea qua; {Invent gessii, nee deserit, Sic re;eiii. deniqnc ei alibi animam pceniiemein al-

nere?

Nemo

igilur se
ei>s

evcusei,

qnia

Dens non

judicai qui
illos

avenunt, sed eliam

cogniiione sna se qui nescierunl, leslanle eo:

qne ilerum delinquentem

dierns
:

scrmo

di

\inus

increpat,
vias

dem Domino
homines a
gi.tii

rr

pruphctim
,

Disperditm
avei lunlnr

iuqiiit,

Quam
.

vilis
!

facta es nimis,

iterant

luas

facie terra
el

el eoi qni

post terin-

(Jeiem. n,
ral, liuuc
defle.il,

Qu.squis ergo culpas praiteriias plu 0) necesse esl modnni lin.-al, ul sic admissa

Domini,

qui non

quanL runl Dominum, nee

i,

veiligtireruut

eum (Sopk.
:nam

5.

(i).

Et p-alinus
le

Kftun-

ne ilerum llenda commitlai. Va;

hi

misero

de, ini|uit, iruni

in genles quce

non noverunl

Isidoro, qui et posnilere relro

acu

negligo,

et

adhuc

(Psal. LXvin, 2o).

posnitenda commiiio.

CAPUT
De
1.

XVII.

2I7CAPCT
De
1.

XVIII.

peccato.

levioribits peccalis.

Duobus modis peccalum commillitur, id est, aul vi cupidiialis, aut melu limoris, dnin vel qnisque viill adipisci quod cupil, vel limet lie incurrat quod
iiieinii.

peccalo

Mulii viiam sine crimine habere possnnt, sine non possunt. Mam quaiuvis in hue s;eculo

clarilale respleudel, nuiupiain niflgna juslilix qnisque

tmien ad
modis
coiiimillilur

puruiii

peccalorum sordibus carel, Joanne

-,

2. Qiialnor

peccalum
:

in

corde,

aposlolo alteslanl

qni ait: Si dixerimus quia pccca1103

i).

Ci.rde suggeslione qualuor pcrpelralur et opere. d.riuoniiin, deleclaiione carnis, conscnsione meniis,

lum non

liabemiis, ipsi
esl

ieducimus,

et

verilai

in

nobis non

(I Joan.

CAP- xv). N. I. Ex August., liomil. ii linlietur, apud Gr:iii:inum de poenii. disi. 5, cap. 11, el :ipud Mag in iv, disi. 11; lame;i in uirmpie ( oil. perann Gli.ieo ust e/Jeclnm p/rnileniiai non liabere , et liij
, ,

51. Esique locus apud Isai.r. [>OAISA. CAP. xvii. N. 1. Apud Magislr. senlent., dislini t. 42. LOAISA. -2. Greg., lib. iv Mi.ral., e. 25. LOAISA.
5. E\ MaL isir.
(i.

lib.

n,

flfiida itentm
.".

non admntive. L IAISA. adduul, qni plangit ptccnlmti, e,lc., ulrap. i;-, n. 7, sed in line, r/tiaiKa muyis lareril l-iiitii anijtliux Intnm ucit. AREV. 4. Gregor., lib. P>lnr. curse part, in, admonit.
!>efler<-,

nossil. Alii

i.regur., lib. x\v Moral., Sfiil., n, dist. 22. I.OAISA.

iliid.
LOU>A.
,

c. ll,

est

apud

Gregor.,

Ibid.

Se aveitunl. Al
1.

reverluiitur. AIIRV.
lib.

CAP. xvin. N.

K\ Greg.,

Moral, xxi, cap. 9

621
2.

SENTENTIARUM
Qu.fdam Mint
fiant,

LIB. H.
4.

C22

facia peccalis similia

sed

si

hono
si

an

mo

non sunt

pecc.ita, ut puta, poiestas,

nnn se ulciscendi cupidiiaio, sed magis corrigendi

studio ulciscatur
in

Poena peccaii peceaiurn ndmiuitur, q.,a,,,Io pro merito cuju^que peccaii, Deo deseienle, in aliud

peccalum deierius
rii

ilur,

d<:quo

reuni.

ampins

qui admiseesi

swdideiiir.

5. Item sunl peccata levia qu.neab incipienlibusquotidiana salisfaclione purgantur, quae tamen a perleciis viris; velut magna crimina eviiantur. autem bo-

Ergo pracedens percaium causa

:

sequenlis peccaii

seqnens vero peccaiurn poena est

Quid

i.iines

peccntores de magnis sceleribus agere debeot,

eliani

praccedentis delicti. Prsscedenlia itaque pecwta sequcntium sunt criminum causa, ut ilia qua? sequunlur sint pra2cedenlium poena.

quando
4.

perfect! levia

quseque delicla, quasi

gravissima, lugenl?

Non snlum

peccala.
citint,

gravia, sed et levia sunt cavenda Mulla enim levia uiium grande effisicut solent de parvis el minutis gultis im-

218

Proecedentium peccaiorum poena ipsa vocaiur induralio veniens de divina jusliiia. Hinc est quod ait pn.pheia Inditrasti cor nostrum, ne timereS.
:

219
te

mus

(hai.

LXIII,

17);

neque enim

coacla
5.

mensa flumina crescere. Numerosiias enim exundantem efficit copiam.

Peceaia
,

jusli sunt, a

in

unum
i

Deo impelluniur,

ut mali flam

dum qukunque sed dum

;

mail jam sunt, indurantiir,

sicut el Aposloliisdicit:

ut deteriores

existant,

Quoniam charitatem
Facil ergo Deus

qua3 incipienlibus levia sunt, perfectis

viris gravia
0.

deputantur.

Tanto enim majus cognoscitur esse peccatum, quanto major qui peccat habetur. Crescit eni.tn delicti

tpiritum errorii

(II Thess. n, 10).

in

cumulus juxla ordinem merilorum,

et

sajpe

quod

minoribus ignoscitur, majoribus impulalur.

jam peccala pracesserinl, ul juslo judicio ejus mereanlur in detcrius ire. Talia quippe peccata
pracedentibus
aliis

quosdam peccare, sed

quibus

talia

De
1.

CApyr

xix.

peccalis prolabuntur in poenatn renlur.

6.

quam

peccata

me-

gravioribus peccalis.

Experimenio rninorum peccaiorum majora cornnt durius feriantur

Qu.Tdam de

ira

Dei veninnt peccata

qua? pro

labunlurqui distringere minora sua facia contemnunt.

2. Multi a

pro magnis scelerilius, qui de parvis corrigi noluerunl. Judicio autem divino in reatum nequiorem

mini peccata,

inerilo aliorum

compensautur peccatorum.

Unde

et

propbela

Ecce, iuquit,

to iratu* es , el nos peccavi;

mus, in

ipsis
:

fuimus semper (hai. LXIV, S)

tanqnam

si (Jiceret

Quia

semper

in

peccalis fuimus, iralus

crimine in crimen

corruuni,

qui
;

Dei

babenles, limorem ejus negligunl et quern noverunt per scieniiam, per actionem non veneranlur. Ideoque ccecanlur divino
judicio punieiida

cogniiionem

peccaremus. Quid enim sit iram Dei mereri, quid vero pro vocare, prudeus lector scire debel. Gravior est nam7.

es, ut deierius

que

ira

qua>

provocatur

qnam

ea

qua?

meretur.

commitlere,
3. Ssepe

el in

pcenam commissi facinoris faeinus

alicrius peccaii causa est, quod aliud ex ipso sua soboles

deierius addere.

ignorando peccamus ; provocamus, quando scimus bonum facere, nee volu-

Nam meremur, quando

mus.
8. iNunc

peccalum

commitiiitir,
orilur, sicut

cum

iram Dei,

dum

quasi

vivimus, vitare possumus.

illo

Timeamus ergo
liri

ne, veniente

fieri solet,

nasci

libidinem

ex

nimia

terrore judicii, sen-

veniris ingluvie.

possil, vilari

non

possil.

liter Clirlsto drserviunt, qii.iuialiliet semelipsos irciims|iectione euswftttnl, imiiiunesesse non possum ila dicilur .Si dixerimui quimiam
<

Sdmus quia omnis qui nalus non peccal, sed generalio Dei Miservat eum, el mntignus i.on lanyil cum. Quod iiiielliguudiini esl non d oiiini genere peccaii , sed de capitalists tanlum criminilius dici, a quibus quisquis se absiraliere aique, emuodare noliierii, pro illo in alio loco prxdiclul Aposlolus ne orari quidein debere pronuntiut Qui sen, inquieus, fralrem siitim peccare pecca tum non ad mortem, el dabil ei ritom peccanti non ad mortem. Esl peccalum ud morlem, nnn pro illo dico, ul rogel quis. Caelerum de ills qtice prtmnniianlur nun esse :id morlem, a quibus eliam hi qui fjj e naltis
esl.

vocat quod non est capitale scelns quod peccalum ad morlem dicilur. Sic Cassiah. explical collal. II, cap. 10 Omnis (inquii), qui nants esl ex Deo, peccalum non facil, quia semen ipsius in eo eti ; el non pvtesl peccare, quantum ex Deo
liic
;

Peccatum

criuien vero,

per voluntatem, per obrepiionem, persomnium admiltunnir, incurrere; qua;

licet
al>

illo

Ll ileruin

esl

ex Deo,

ad moriem dicilur esse, aliena sim, culpa lameii ac reprebensione non carent. LOAISA. 2. In reum; alii Codd., m eum, qui detinnuii ABEV.
4. Posui ex p.irvit el minuiis guttit : ul est in Goth. Ovel. biimiiindo esl apud Greg., I. n, p ilst C ura3 aduioml. oi Alias quippe gurgiiet fliiminum parixe sed minimum rep/em gutta: pim-iarum. In Tolet., ex el minimi*. Inieliigiiur parvis dispositive levia disponunl :id morluUa. LOAISA. TKd. Alii, solent ex parvisfimis gultis. AREV. 6. Juvenal. Omne animi iilittm tanlo conspectius in se crimen liabet, quanto major qui peccat habelur LOAISA. CAP. xix. N. \. Gregor., lib. xxv Moral., cap. 9 Et esl apud MagiStr. sent., in 2, distinct. 5(i. LOAISA.
.
:

peccato

quod

]<elal

peccalum non ha

bemns, ipsi El iterum

o.s
:

Si

dacem (acimus eum, a veftton innotiis. ejltt iwn Impossible namqui: en <|iit:mlihcl s nctoiiim noii tii
<st

dudmus, di.rimus quia non peccuiimua,

si

el

venlas in nobis non

nid. Experimenio minorum. contemptum noruiK. AUEV.

.).

Al.,

experiment

vet

est.

Locus
tilt..

esl

Hien-

rtlii/em Venturis

apud Paul., Thess. n. Eo quod channn receperuitt, ul salni

II

toiitu
tttlflO.

fierent, idea

D<:us

operaiionem errors, ut credant men-

isiis

minuiis, per si-rmonem. per (.o r-ii:iiionem, per ignorantiam, per oblivionem, per necessilaiem,
<|ti.i:

I.OAIiA.
I.

7.

<;r^.,

xxvi Moral., c. 28.

LOMSA.

653

ISlDOni HISPALENS1S EP1SCOP1

621
(it

CAPUT XX.
De
1.

tur.

Sicque aJ comparntionem mail

viliis

deterius,

dum
^e
fe-

manifeslis occultisque peccalis.

de

gratulanles, extnlluntur in pejus.

221

Majoris est culpae manifesto quam occulte peccare. Dupliciter cnim reus est qui aperte delinquil,
quia et agit et docet.
cala

talibus ait

Salomon

Qui la;taniur, cum male

cerint, el exsullanl in rebus pessimis /Proverb. xi, 14).

De

lalibus Isaias dicit

Et pec\.

CAPUT
De peccandi
noti

XXII.
necessitate.

sita, quasi Sodoma, runt (hai. m, 9).

prcedicaierunt, nee absconde-

2. Mulii enini publice delinquentes,

sine ullo pu-

Inlerdum mali quod sunius, necessitate poiins, voluntate exisiimus. Yerlenda est autem neces-

dore sua

flagitia

praedicanl, nee

ulla

uUinlur sceleris

sitas mali in
late,

verecumlia.
3. Quaedam enim jam jusiitiae portio est iniquilatem suam 220 liominem abscondere, el in semetipso de peccatis propriis erubescere.
4. Peccatuin perpetrare

voluntatem boni. Plerique non volunsed sola necessitate peccant, pertimescentes temporalem inopiam. Et dum praeseiilis saeculi riecessitatem refugiunt, a futuris bonis privantur.
2. Item nonnulli

peceatum voluntale,

non neces

crimen

est,

dicare clamor esl, de quo etiam dicit

peceatum prxAposlolns Et
:

sitate

commitlunt, nullaqne coacti inopia existunt sed lantum gratis cupiunt esse mali. Neque iniqui
;

clamor auferatur a vobis cum omni malilia (Ephes.

iv, 31), id est,

enim ipsam

rein aniant,

quam
XXIII.

appeltmt,

sed ipsa

cum

ipsis peccatis.

lanlum peccali malitia delectantiir.

5.

Ex eo

ipso

abscondit, judicii
bescitur, nisi

quo quisque peceatum quod agit jam est indicium quia non eru,

CAPUT
De

de conscientiae reatu. Ergo ex hoc ipso facto suo erubescit , ipse sibi jam de quo quisque
judex
(it.

peccandi consueCudinc. 1. Melius est peccalum cavere quam cmendare.

Facilius
sun. us,

enim resislimus

quam

ei a

hosli a quo nondum victi quo jam superali ac devicli co-

CAPUT XXI.
De peccali amore. i. Aliud est non peccare amore dilectionis Dei, aliud timore supplicii. Qui enim amore chariiatis
Dei non peccat, liorrescit omne malum, ampleclcndo jusiilix bonum ; nee enm delectat peccatum, etiam
si

gnoscimur.
2.

Omne

peccalum, antequam admitlatiir, amplius

pertimescilur. Quanlumvis auiem grave sit, dum in usu venerit, leve exisiimalur et sine ullo metu committitur.
5. Islis
lescit
f

sceleris impunilas promiltatur. Qui vero

vitia reprimit, vivil

poena

omne peccalum.

omilibus, quasi quibusdam gradibus, coaCogilalio namque prava de-

sola supplicii in se

quamvis non exeo vnlunlas pec-

lectulionem parit, delectalio consensionem, consensio

pleat opus

peccati,

lamen

in

aclionem, aclio consueludinem, consuetude necessitatem. Sicque his vinculis

candi

doleique sibi illicitum, quod lex prohibere dignoscilur. llle ergo mercedem boni operis perci;

homo

implicalus,
ila

qnadam
evelli

catena viliorum tenelur astricius,

ut

ab ea

pit qui

amaudo

justiliam

facil

non

is

qui earn solo

nequaqiiam valeal,

nisi divina gratia

manum

jacentis

metu poenarum invitus cuslodil. 2. Quidam el diligonl peccatum, el faciunl quida;n diligunl lanlum, el non faciunl plerique vero faciunl lanlum, el non diliguut. Nonnulli peccalum
; ,

apprebendat. * Peccainm admitlere cadere est

222
;

in

pu-

leum

consueludinem vero peccandi facere, os putei esl nngusiare, ne is qui cecidit valeal exire. Sed

non faciunt aulem peccal

et

lamen jusliliam odiunt. Gravius

inlerdum eliam

lales

Deus

liberal,

dum eorum

de-

qui non solum peccalum diligit, sed et facil, quam qui non facil, el diligil graviusque interdum, qui diligit et non facit quam qui facil, et
;

speralionem ad conversionem
Ipso enim miserante,

liberiatis

commulal.

peccala dimitlunlur quo pro-

legenle
5.

fil

ne in deierius peccando ealur.

est peccare
,

odit.

Gravissimum est non solum

facere, sed el dili-

Neqnissimum

pejus est peccandi

gere peccalum. 3. Nam sunt quidam qui confestim peraclo flagilio eonfundunlur, et sunlqui non solum non dolent gessisse

consuetiulinem facere.

Ab

illo facile,

ab hoc cum la-

bore resurgilur
lur.

dum

malse consuetudini repugna-

malum, sed eliam de

i.

ipso

malo opere glorianMoral., c. 25, et

6.

Male

agendi consueludinem

recessum

esse

CAP. xx. N.

Ex

Greg.,

lib. iv

alib. in cura Pasl. LOAISA. 4. De clamore vide Gregorium, in exposilione secundi psalm, poenit., in illud, Quoniamtacui, el psalm.

23. LOAISA. 5. Alludil ad

illud

socrus

Simonis

febricilanlis,

Marc.

VH, el in

lib. Pastor, curae, admonit. 10, ibi liberlalem peccandi vocal? LOAISA. CAP. xxi. N. 2. Esl non solum. Alii, minus non est solum. Aiu:v.

Cla-

morem

Accedens, inquil, elevavil earn apprehensa manu ejus, el conliuuo dimisil cam febris. LOAISA. 4. Luc. xiv Cujus neslrum asinus out bos in puleuni cadet, el non continue extraliet ilium die Sabbali?
i.
:

bene,

Vide Augusl., de Qusi.

LOAISA.
5,

evangel.,

lib.

u,

q.

29.

3. Greg., lib. vi Moral,, c. 11. LOAISA. CAP. xxu. N. 1. Loquitur Isidorus de necessitate,

C.

Nequissimum. Al., malum. ARF.V. Locus esl Isai. xxxi Converlimini,

:

sicut in pro:

quae non rejicit volunlarium,

cum duplex

sit

pecea
dist.

fundum

recesseratis

jilii

hrael.

Ubi

Symmachus

tum

absolutum, etexconditione. Magist.,lib. n

36. LOAISA. CAP. XXIH. N. 1.

Ayite pcenilentiam, qui profundo consilio alque peccato a Domino recessistis. Ex Hieronymo. LOAISA.

Ex Gregor.,

lib.

iv Moral., cap.

U23

SF.NTENTIARUM
(Isai. xxxi,

LIB.

II.

propheta asseril

6), in

profundum, cujus
tenetur astriclus,

enim non oportet reminisci peecaii semper necesse est

all ecium

sic

usu, quasi quadam lege, ut etiam quando non vult,

homo

imumquemque suum
peecati
facit

in flendo

lapsu vero cito resurgere,

peccatum comniiltat. non est in profundum

in

commemorare peecatum. 2. Apud jusliim recordalio

txdiuin

ire.
7.

animi. Qui auleni luvuriae el cupiditati subditi sunt,

dicit Apostolus legem peecaii

membris no-

coniumaci superbia etiam de ipso peecati opere gloriantur.

5.

slris

pecc.indo

(Rom. vn, 23), qua; lex consuetude est, quain concipimus, et non ab ea, cum volumus,
quia jam necessitalis vinculo

Servo Dei tanla recordatio esse debet peecati

discedirnus,

per con-

ut ea quae gessit
et

semper lacrymis
:

confileaiur.
in

sueiudinem relineinur.
8.

psalmus

dicil

Conversus

sum

Undo (erumna, dum

Multum

veri

amor

sgit in

caro malae consuetudinis lege.

homine sed resultat Bene auleni audacicr

,

configitur spir.a.
Di.ri
:

Peccatum meum cocjnilum libi fed. Pronuntiabo adversum me injuslilias meas Do

:

pro bona conscientia

reprimit quod

exsultat, qui

valenter in se

insolenter impugnat.

mino (Psal. xx\i, 4). Supra eniin dixerat Quoniam tacui hoc est , non sum confessus inveteraverunl
, ,

9. Frequenter peccare cavendum est; nam hoe nobis ipsum, quod de malo nosiro plerumqne Deus salulem operatur, quanto mirabile esl, lanlo perra-

omnia ossa mea

rum

vari,

Proplerea metuendum est conu dere ila salne forte dum exspectamus a vitiis sanari, et et salulem non adipiscamur. vilia multiplicemus Ergo studeamus aut non cadere, aut cilo conversi a
est.
,

lota die. Quid ergo confesMonetn peccalorum ? Quid clamasse se dolei, nisi defcnsionem malorum ? Qui ergo peccatorum suorum defensor exsiitit , ne
,

dum clamarem
,

lacuisse se poeniiel

nisi

cesse esl ut pcenitendo accuset quod superbiens prave admisit.

224 CAPUT
De
1.

XXV.
,

lapsn consurgere.
10.

cogitalione.
id est
,

Omnino peccare cavendiim

fragililaie

esl,

quod

si

huerit

Riparlila est causa peccandi

,

operis et

mana
Cilo

peccaium subrepserit, cunfestim

cogitationis

quorum unum
aliud

iniquilas dicitur,
,

quod

corrigendum, quod nequiter seniitur commissuin.

inrdius
tibus

opere gerilur;
admittittir.
2.

injustilia

quod cogitalione
poslea cogidesideria. Vi-

enim corrigilur culpa quae cito cognoscitur; aniem sanaiur vulnus quod jam pulrescen-

Prius aulem actio resecanda est

prius prava opera
,

membris longo post lempore curationibus adhi11- Iteratio

tatin;

posimodum

beinr.

cissim
peecati gravior
,

aufem

el a cogitalione

opera procedunt, et ab

223

est

sicul

si

opere cogitatio nascilur,

morbus super morbum venial sicut si imber super imbrem occurrat. 12. Mora peccandi immanilatem facilsceleris, unde
el

quamvis etsi ab opere malo qnisque vacet pro solius tamen prav* cogitalionis malilia non erit innocens. Unde el Dominus per
,

Isaiani

Auferle, inquit,
oculis meis (Isai.

malum cogitationum
i,

vestra-

Propheta

:
Va>,

inquit
el

qui trahilis iniquitatem in

rum ab
3.

16).
,

funiculis vanitalis

quasi vinculum plaustri

pecca

Non enim solum

si

factis

sed ct cogitationibus
utero positis lacerata

tum (hai. v, 18) Trabit enim iniquilalem ut funiculum qui lardat convert! ad Deum. Traliere enim
!

delinquimus,
4.

eis illicile
liliis

occurreniibus deleciemur.
in

Sicut vipera a
ita

iniquilalem

est

moram
cervices

facere iniquilati.
iniquitates suas;

Unde

et

perimitur,
iriise

nos cogilationes noslrse inlra nos enu-

psalmus
Justus

Prolongmenint

Dominus

concidel

peccatorum (Psal.

cxxvm

consumunt
perimnnt.
3.

occidunt, et concept* interius vipereo veneno , animamque nostram crudeli vulnere

2,4).

CAPUT XXIV.
De
1.

Non

est arbilrii noslri cogilaiionis pravae

;

sug-

peecaii recordatione.

gestionibus praeveniri

jacere aulem
volunlnti.

in

aninio cogi-

Bonum

est liomini

adhibere delicia,
peccatum
7. IK
1-2.

semper ante oculos propria seciindum psalnii sentenliam Et

:

lalionem

noslrx

allinel
,

Illud

ergo ad

culpam non redigilur

isluil

culpaj

propruc

225

meum

ante

me

est

semper (Psal. L, S). Sicul

impulatur.

Nam

cogiialiones illicitas occurrere,

,

d-

membris

noslris.
lib.

Al., in

membris
,

suis. Anr.v.
9.
Isai. v.

ul violenler exeat
diicatur.

et

cum

matris suce extlinclione pro-

ICx

Gregor.,

Moral, xxxui

c.

LOAISA.
Ibid. Al., trahil

CAP. xxi\
lius.
.".

enim iniquilalem in funiculo. AREV. N. 1. Alii, propria liabere, ioilassemeibid., et

1. Sic

viperarmn fetus vis lib. v de paremis perforare docet Aristoleles , Hist, animal., cnp. 59 Vipera , inquit parit calulot obvolulos membranis, qua; teitia die rumpitntur, el sin-

Quod

vero

f;ilsutu sit

cera

AREV.

Kx Greg.,

Aug.

LO.VISA.
iib.

CAP. xxv. N.

Gregor.,

Moral, x, cap. 11

Omne
in

peccatum nut sola ccgitatione committilnr, aut

cogilatione simul

el 0|ifn: perpetralur. Iniquilas eryo at. cnlpa in opere. LOAISA. Job \x. Octidel eum /iiif/im vipera; , iibi Gregor., lib. xv Moral., c. 9. Yipera; uulein cum tonceperiitt , earum in venire suviunl. Qui, rupiif. lalenbus mafilii trum, ex earum venlribus procedunt; unde tt vipera, eo

manu

diebus singnlos p/iril, pliisquam vitjinti. Et ei cnit inlcrdum quod qui in utero iunl, abrosis membritnis , Arisioieles , quod el annolavit Alpronimpanl. Haic licrius Magn., lib. xxv, coin loco. I liu., fib. x naiur. eadem. Sed addit Itaque caHerce liisior. , fap. 62 iardi>:::is impnlientes prcerumpunt lalere , occisa pafiu!is
:

rente. LOAISA.

Ibid. Al., el concepto interius. AREV. 5. Veins Ediiio , cogitationet prows

pra renne.
suggerere,

Quod

clarius

esl.

Mox

suggestions pro occurrere alii

quod

vi

parial

nomiualur. Yipera itaque

sic nascilur,

quod etiam magis placeret. AREV.

9,
niiiii

iSlOWtl

IHHAUN618 EHSCOl
,

<U8

est

cogltallonibus obleciari perversis

no-

malum
illic i.

sinnn
6.

est.
fieri

esse quod gessit. Duplex fit ergo in eo cium, ijuia el hie suse conseientia! realu pimiiiir, el
perpetual! pcena dnnmalur.

Plerumque
species
,

solel in immiindae corporalium

,

reriiiM

quns didicimus

nostris mentilius
;

Hoc

eniiii significat

Abyssus abyssum
,

iiiv;

cut

oppmiamur,
a!>

et nolentes eas

cogitemus

qiianiiiniqne
illae

in voce cataractarum (Psal. XLI

8).

Aliyssmn eniiu
lie

eis

aciem menlis averlere nitimur, tamo

se

abyssum iuvocare

est

de judicio suae conscientia

nnimo ingeiunt, obscenisque in nobis motibus obrepuni. Sed fit hoc pro conditione mortal! quatn
iiingis
,

ad judic nni damnalioiiis perpeluae. In voce calaractaruai, id esl, in prxdicatione saiu loiuni.

meruit primus
7.

homo

in

pcenam

sui peccaii,

CAPUT
De
i.

XXVII.

Dum

unusquisijue divina illuminatione praeveni-

inleniione menlis.

tur, siaiim molestiis

turpium cogitalionum pulsatur.

Sed Dei servus judicio tinioris Dei earuin deleciainema a senieiipso rejicit bonisque conira objectis
,

intentio ejus

Oculus houiinis inlentio operis ejus est. Si ergo bona est, el opus inienlionis ipsius bosi

innn est. Alioquin inalae inlenlionis eliam

in
I

bonuin
est
,

eogit.-iiionibus turpes a se repellic.

.ictis

opus appareat

bonuin

i.iiiicn

jam non

8.

Magna observaniia

circa cordis est eustodiam

rei ibi (onsislit

<]uoniam

ex sna inienlione aut probatur bonuin, aut

adhibenda, quia aut bonae, aul malae

origo,

reprobaiur indignuin.

Bona

est ergo intemio

quae
luero.

nam

sicui

scriplum esl
resistimus

Ex

eorde exeunt cosi

gitationes

mate.

(lHatth. xv,

\Q).
,

Ideoque

prius

propter Deum est ; mala vero, qua; pro terreno aut vana gloria est.

pravse cogitation!
incurrinius.
9.

in

lapsum operis

on

227

Q"

P liS

bonum bona

inleniione non )a-

ciunl, per hoc magis caecanlur opere per

quod

illu-

Non

est

limendum

si

bona raalaque
si

in cogila-

minari poluerant.
3. Unusquisque bonum opus, quod agit, iulemiona bona agat quoniam pro mala inleniione plerumque opus bonuin, quodagimus, perdimus.et minus acnipa
;

tionem veniant; sed inagis gloriundum,

a bonis intelleciu ralionis diseernat.
10. Item nihil juvai
inter
,

mens mala
e(

quod

bonum

malum

sensu prudentiori discernimus

cognita caveamus, aut bona

nisi

opere aut mala

vacamus.
4.

intellecta faciamus.

Saepe qn;e apnd

hominum judicium bona appa

el aculissimi judi-

CAPUT XXVI.
De
conscientia.
,

rent,
cis

apud examen

diligeiilis-iini

dum divcrsis vitiosilalibus 1. Humana conditio mentem conturbat eliam ante poenas gehennae per
,

reproba detegunlur. Ideoque omnis saucius veretur ne forie bonum quod agil, pro aliqua aniitii inleutione in oculis Dei reptobum
sit.

incognitum animal appetitum jam pcenas conscienliae

patiiur.

CAPUT
De
1.

XXVIII.
irrepit mentis. Uncle

sensibus carnis.

2.

Omnia fugere
abierit

polerit

homo

prater cor suum.

Per sensus carnis inoibus

proplielam
in inlroilu

Non enim
enim
3.

potest a se quisque recedere. Ubicunque sui conscientia ilium non dere, reams

et per

Domiiius dicil: Omnes cognalioncs

et

terra ab Aquitone venient,

panel unusquisque
(Jerein.

so/iuijt
i,

linquit.

swim

portunim Jerusalem
\ ilia

IS).

Quamvis humana judicia subtcrfugiat omnis qui male agit 226 judicium tamen conscientiae suafi effugere non potest. Nam etsi aliis celat quod
,

liegna Aquilonis

sunt, quae sedes suas in portis

ponunt, quando per sensus carnis labem animae inge-

runt; ideoque in ipsis porlis,

id

est, in ipsis

sensi-

egit

sibi

tamen celare non potest

qui plene novit

bus regnant.

7. Sanctus Nicolaus martyr in Sententiis : Cogiiationes pravas aliis cogiimionibus bonis depelle. LOAISA. Ibid. Delectanienta. Al., tenlamenta. AREV.

tum corpus tuum lucidum erit, qitia si recte intendimus, bonum ojms efficilur, per simplicitiilem coyitalionis eliam si minus bonuin esse videalur. Et si oculus tuns

CAP. xxvi. N. cap. 18. LOAISA.

3.

2.

Ex Gregor.
LOAISA.
I

lib.

xxvii

Moral.,

D nequam fttenl,

tolum corpus tuum tenebrosum

Gregnr.,

iliid.

Ibid. In Ediiione Grialii el Vezzosii scribitur ca;lat, ccelare, quod non est erendum. AREV.
vi : Si oculu* tuusfufiil simplex, loium corpus tuum lucidiim erit ; si autem oculus inus [uerii nequam , lolitm corpus tuum tenebrosum eril.yueni lonnn de cordis intenlione 6 Vude inierprelalur Gres- or., lib. Moral, xxviu, cap. bene in Evangelic Verilas dicil : Lucerna airports lui esl oculus (BUS, etc. Quid enim per oculum expninilur, nisi opus suum prceveniens cordis inletttio ? t/ua; priusquam se in aciione exerceal, hoc jam quod appelii con:

Psal. XLI, el ibi August. LOAISA. CAP. xxvii. N. 1. Alludil ad illud MaUl),
4.

cumpervtrsa inleniione quid vet rectinn agilitr, ex<nnen ta splendere coram lioinimbus cernitur, apud men iiiterni judicii obicurulur. ll;i eliam inlerpreliiiur 2 in Malth., e t Au-usl., de serin. Do Chrys., lioiiul. 7. Theolngi discrimini, et conira mendacium, cap. men stainunt inier (ineni.volunlaicin, elintentionem de quo Miigist., lib. n, disl. oil. LoAi>a. sed paulo aliter, Ibid. Si ergo. Anilnosius idem
; ,

eril, i/uia etsi

lib.

Oflic., cap. 3l)

Affectus luus.

open luo nomen

imponit. LOAISA. 4. Supra, cap. 7 lib. n Sfnlenl., num. 13. LOAISA. CAP. xxviu. N. i. In Excusis cogitationes, qund i: Ecce sgo abjluli, el reposni coanationes, ex Jerein. conrociibo nmiies cognationes reynorum Aquilonis. Atr
queitacifiistaiitiT legunl

nisi

templalur. Et quid appellatione corporis designuiur, inunaquccque actio, qute intenlionem suum , quiui
e*l tuentem oculum, sequilur? Lucerna iiiu\ui illuoculut, quia per bonce intenlionis radium merita itrunlur actionif. Et ti oculus tuut simplex [uerit, tocori><,ris

Hieronym. eiweterineotericj

inler|iietes;Se|rlu:iginla:iuleinnon \\n\ientcognaliunes, sed laniuui : Ecce ego cunuocabo bmnia rcijna ab Aquilonc : I Sou 7*1

pia. LOAISA.

629
2.

KENTEaJTIABUli LLB.
Neque
eniin

II.

650

aliuude

peccamus,

nisi

videndo, jy prophelam
,

226

attendant

V<e

qui sapientes estis in

audiendo, attreciando,gusiando,alqiielangendo. Unde el alias dicilur: Intrant mors per feneslras nostras. Et
alilii
:

oculis vestris, el corarn vobisme .ipsis

v, 21).

prudentes (hai.

Extranet ingrediebantur per porlasejus,

et

super

10

Hecle ex senlentia

dicit,

qui

Jerusalem mitiebant iortem. Extraneos quippe

immuniia

gusli; inlerni saporis seniit.

lia ilicitur.

sentiendo

veram sapientiaiu enim s.enten-

dos

esse spirilus, qui

tanqu;im per portas,

per

Ac per hoc

arrogances, qui sine bumilitata

sensus carnis aniinain irrepunt, el earn illecebiamlo

devincunt.

dicunt, de sola scienlia dicunt,

11.
I

nun de senlentia.

He enim

sapit, qui

recle et

secundmn Deum
si

228
1.

CAPUT XXIX.
sermone.

sapit.

De

12. In
sinl

suam dicunl contumeliam doctores,

duin

Durn quaedam parva viiiorum verba non evitamns, in magnum linguae prolabimur crimen et diim facia qiia:dani nun gravia libere ac sine melu com;

niminin lainen eloquenter. lionet enim snpicniia spuineum verburum ainbitum

eis dicta sapienier,

ab

ac fucimi nmndialis eloquentiae inflalis sermonibus

niiuiimis, ad

potiora scelera

et horrcnda

peccandi

perornaium.
15. Quidain curiosi

coiiMieliidine labiniur.
2.

delectantur audire quoslibet

eis quaeranl,

Sicut plerunuiue multiloqtiorum sluliitia repre-

sajiientes,

non ut veritatem ab

sed ut

heridilur, iia
liii.
llli

rursus niinis taceniium vitia denotansatis

facundiam sermonis eorum

enim
isli

laxando

liiiguain in leviiatis vilio

rum, qui

agnoscant, more poeiamagis composilionem verborum quam sen-

defluunl,

niinis relicendo

ab

ntilitaie
ita

torpescunt.
tacere

lentiam veritatis sequuntur.

14.

5. Iinperiti,

sicnt

loqni nesciunt,
ineruditi, ore

non

Quadrimoda

est dicendi ratio, quia praevideu-

possum. Mente enim

4.

loquaces, verbis

dum

est quid, cui,

quando, vel qualiter aliquid pro-

perstrepunt, sensu nibil dicunt.

Sicul falsitatis crimina a proficieritibus pertiineiia

feralur.

scuntur,
sicul ait
tur, iia
ill,

oliosa verba a peiieclis viris vilaiitur.

:

Nam

15. Item quadrimoda est dicendi ratio, cum aut bene sentiendo quid bene proferlur, aut nibil sen

quidam

Sicut pro otioso verbo ratio

poni-

tiendo nibil dicilur, aut parum

sentiendo loquacitas

pro sermone injusto paina exsolvitur (Maith.

sola osieniatur, aut optima sentiendo

non eleganter

36 ).
Vani sermones in ore Christian! esse non debent.
sicut

5.

Nam

malos mores bona colloquia corrigunt,

iia

proferlur quod intelligiiur. 16. Hem quadripartita est loquendi r.itio, qua vel bonum bene, ve malum male, seu bonum male,

230

prava bonos mores cornnnpiint (I Cor. xv, 55). 6. Custodia ori ponitur (Psal. XL, G), dum quis-

vel nialum bene profertur.

17.

bue non se jusluui, sed, quod magis verum catorem fatetur.

7.

esl,

pec-

recta

Bonum quippe bene loquitur, qui ea quaj sum, Immiliter anuunliare videtur. Malum mule
,

loquitur
lin

qui qnodlibet llagitium persuadere cona-

Uanum

super os ponit, qui bonis operibus

tur.

super os ponit, qui mahe locutionis culpasbonae actionis veiamine tegit. 8. Loquens quoe ad Deuin pertinent, nee faciens,
gua; excessus operit.

Uanum

loquilur, quid quodcunque rectum arroganter praedicare sentitur. Malum bene loquilur,

Bonum male

qui

aliquod narrando

viliuin detestatur

ut

ab eo

homines averlantur.
18. Corde bene loquitur, qui charilatem non simulal. Ore bene loquilur, qui veritatem annuntiat.

elsi inutilis sibi est,

audientibus tamen prodest.

9.

Qui de sapientia se laudari alTectant, loquentem

Greg., 1. Moral, xxi, c. 2. LOAISA. Ibid. Illfcebrando denincunt. Forte, illecebrando devincimit. AREV.
2.

lanqunm ass aut cymbalum sonum tamen sibi manet insensibilis. AREV. 14. Ita est apud Gregor., lib. jmv Moral ,cap 13. VeCAP. xxix. N.I. Kx Gregor., in part. Cunr pastor., nini Hieronyrous oinnein loquendi bis lermiadmonit. 15. LOAISA. _ iiiscircumscri|)silcap.iv ad E| he-sios: Quotiesvero, in2. Gregor., ibid. LOAISA. quit, loquimur, aut non in icmpore, aut importuno A. Gregor., lib. Moral, xxxii, cap. 2. LOAISA. loco, aut non ul comenit auilientiiims, tulies sernio maC. Ex Gregor., pan. uiCurx Ins procedil de ore noslro ad desiructioneiu eorum qui pastor , admonit. l. i. LOAISA. audiernnt. Qua; senlentia babetur 22, q. u, cap. 7. Alii, lingua: excessum corrigit. AREV. Quoties. LHAISA. 8. Post prodesl alii ad>iunt : Mulli suut vani, qui l. j. In omnibus Exeusis eral sentiendi, sed nun.
facil
aliis,

sine cliarilate dicit,

ipse

ration<>m

in verbo doctrinal

non humiles, sed urrogantes e.nslunt ; quique ipsa recta qua praidicanl, non studio correclionn, sed eiito elationis annunlianl. AREV. 10. Alludil ad illnd Sapient, vii Mihiautem dedit f)eu dicere ex senlenliii. (Jncni UK inn Crogor. inicrprelalnr lib. Moral, xxm, cap. It) Unde bene
: :

qnidnm

sapiens dixit : .Mi hi uulem del Deus iiaic dicere e.r stntf .ntia, senlentia quippe ex semu vocata esl. El recta

qum

inletligit

non

est

sula scienlia, sed ex

sentenlia

dicere appetit, qui neiiuaqitam

tanlummudo sfiendo dieere,sedsenliendodesiderinexperiri quod dicit. LOAISA.

12. Alii, ac fuce, qitod melius forlasse esl. Ain.v.

13, Post tequuntur

Gregor., lib. Moral. VIM, qnippe sunima lo<in(ntium quadrifaria qu/ilitaledistinguiiur. Nam sunl nonnulli quos senliendi simul ac dicendi nmplini/lo dilatal; el sunt nonnul li quos senl.endi simul el dicendi inoiiia aiiynstat Sunt nonnnlli qui efficuciam dieendi liabnit, sed acumen senliendi non liubent. Kt stint nonnulli qui acumine senliendi subnixi sunl, sed ex inopia locutionis obmulescunl. LOAISA. 18. Alludil ad illud LUC:E vi: Konus homo de bono thewuro cordis proferl bonum ; ex abundanlia enim cordis os loquitur. LOAISA.
apu<l

bene.
cap.

Nam
:

Incus est

22

Vis

alii

Mss. addunl

Qui lionunt

ti3t

S.

ISIDORl HISPALENS1S EPISCOPI

652

Factis bene loquitur qui alios bonis exemplis ;ediflat.

A
1.

CAPUT XXX.
De mendacio.
Mendaces faciunt ut nee vera dicenlibus credatur. Reddit

19. Corde male loquitur qui interius cogitaliones noxias meditatur et cogitat. Lingua male loquitur
qui pro eo quod male agit flagellalur, et

murmurat.
exemplis

enim

ssepe

liominem

multa

falsitas

Faciis male loquitur qui male vivendo suis alios ad prave agendum informal.

20. Semel bene loquitur (Job. xxxm, 14) qui se poenitendo redargiiit. Bis bene loquitur qui bene vi

etiam in veritate suspectum. 2. Saepe vera pnemiitit, qui falsa diclurus est, ut cum primuni acquisierit fidem, ad reliqua mendacia

audiemes credulos
Multis

facial.

vendo

5.

et alios instruit.

videniur vera esse qu

falsa

sunt, et

rigitur.

21. Semel male loquitur qui post vitium cilo corBis male loquitur qui male vivit et male

ideo non ex
4.

Deo

sed ex suo

mendacium loquunlur.
et

Nonnunquam

falsilns veriloquio adjungilur,

male loquitur qui et male cogitat, et bis male loquitur qui et boiuim quod debuit non egil, et maluni quod non

docet. Item bis

plerumque a
5.
et landiu

veritate incipit, qui falsa confingit.

male

refert cogilata. Item

Latent saepe \enena circumlila melle verborum;

deceptor verilutern simulat, quousque
I

ul-

oportebat, admisit. 22. Mali mala respondent

B
pro bonis, et adversa

lendo decipial.
6.

pro optimis. Boni bona respondent pro malis, et prospera pro adversis. 23. Adversus convicium linguae fortitudo adhi-

quam

Nonnunquam pejus est mendacium medilari, loqui, nam interdum quisque incaulus solet

ex praecipitatione loqui mendacium; meditari autem non polest, nisi per sludium. Gravius ergo ille ex
siudio mentiri perhibetiir,

benda

est p.itieritiae, ut teulatio verbi, qnae foris

im-

quam
esl
sit

is

qui ex praecipi-

pugnat, lolerantiae virtute devieia discedat.

tatione sola mentitur.

7.

24.

Non omnis

qui paiitur probra jusiusest; sedqiii

ille

Summopere cavendum

omne mendacium,
aliquod

tantumiuodo Justus est. 25. Inter vituperaiiones lingua el opprobria hominiim isio remedio rnens justi se corroborat, ut
figalur interius, quanto rius ab hutnanis spernitur sensibus.

pro veritate innox patilur,

quamvis nonnunquam
genus culpa? levioris,
si

232

mendacii

tamo

solidius in

Deum

exte-

quisquam pro salute bominiim menliatur. Scd quia scriptum esl Os quod mentilur occidil animam (Sap. I, 11), et Perdes
: :

eos qui loquimtur

mendacium

(Psal. v,

26. Qui illatas sibi conliimelias tranquillo animo prodit, dolorem cordis aperil, et virus quod fervet in arlimo facile rejicit.
27. Vulnera enim menlis aperla cilo exhalant, clausa nimis exulcerant.

Cue

mendacii genus perfect! viri nee vila cujuslibet per eorurn fallaciam defendalur, suac animou noceant , dum prseslare alienae carni

7);hocquoque summopere fugiunt, ut

231

niliintiir,

quanquam hoc ipsumpeccaii genus faeillime

crcdimus relaxari.

Nam

si

quaelibel

culpa sequent!
facile abstergi-

Qui dolorem injurku clause pectore tegit, qnanio amplius silenlio linguam premil, lanto acriorem dolorem intrinsecus nulrit. Unde el vere quidain poetarum geiililium dixil
tectns
<vstual

28.

mercedepurgatur, quanlo magis haec tur, quam merces ipsa comitalur?

8.

Multa meniiuntiir multaque

fingunt
lit

homines
isli

mens

magis ignis. est ac nimius, quia taciturn

Quoquemagis tegilur, Caucus enim languor vehe:

menpropler tiendo pereani, et eos quos laudant ad vanae glorias

;

hominum laudem

sicque

utet

vivit

sub pectore

vitlnus.

ruinam perducant. 9. Sicut bene sibi conscius non

ineliiit

alienae

20. Verba Job!

id

ipsum non

repetit.

Semel loquitur Deus, Aurv.

et

secundo

23. Alii, ut tentationis verba qua; foris impugnant, tolerantix nrlute devicta disceilant. AREV. 28. Ex Ovid. Metamorph., lib. iv. Quse sequunlur verba : Circus enim languor veliemens est ac nimius , pmariuis versum quoqire ftiisse ex alio loco pentametruin ha foriasse conceptum :
Csecus enim languor, vividusah
!

ad mortem quossitum prodere mentiatur. El concilio Tolelano vm, c. 2, duo ponuntur genera mendacio rum, in quibus non est magna culpa, sed lamen omnino non sunt sine culpa, cum aut jocamur, aui, ut proximis prosimus, menlimur. LOAISA.
Ibid., Pnestare. lla quidem apud Greg., et in Goth. Codd., sed recie fortasse vox vitam ab Excusis abest. lla

enim saepe

alias loquitur,

ut prxstare

nimium.

Ibid. Ultima capilis verba, Taciturn vivit sub pec tore vulnus, sunt elinin hemisticliium ex Virgilii lib. iv yEn., 67, de quo vide Macrobium , lib. vi Saturual , cap. 6. AREV.
lian.

pro prodesse usurpet. LOAISA. Ibid., Sequenti, elc. Verba Gregorii sensum hujus si iiicuiui! explicanl., lib. Moral, xvm, cap. 4. Nam si
qucclibet culpa sequenti solet pia operatione purgari, quanto magis haec [acillime abstergitur, quam mater boni opens pietas eomitatur? LOAISA. Ibid. Prccslare pro prodesse apud alios eiiam , et
alibi occurrit; etin veteri Ediabest vox vitam; itaqueeam delevi, quamvis Loaisa ediderit prwslare vitam alienee curni. Yide not. ad Uraconlium in sa isfacl., vers. 64. AREV. 9. In Cilitione Grialii indicator pro hac senleniia anniitaiio.quae excidit. Ac fortasse hocsolum deest: KxGregor. lib. ix, epistola ad Theotistum Patritium,

GAP. xxx. N. \. Locus Hieronym., episl. ad Ju Di;ic. Anliquui sermo est : Mendaces faciunt ut
li.

apud Isidorum ipsum

lione ac

nee vera dicenlibus credalur. LOAISA.

ct

meo Ms.

Polycarp., Ivon., p. xn,

7.
lib

22. Ojia-sl. 1; ul :ipud Magislr., in 3, dist. 39; I. vi, tit. 12; Burcli., I. xn, cap. 20; c. 7 ; Panorm., lib. LXXXVIII. LOAISA.

Augiisiiniis octo genera mendaciorum enumerat de Mendac., cap. 14, sepiiimimqiie esse ait quod mill obest, et prodesl alicui ; veluti si nolens liominem

AREV.

655
linguae

SENTENT1ARUM
convicium
,

LIB.

II.

654

ita

et

qui

laudatur

ab

alio

mus

non debet errorem alien*

magis
luudat.

laudis

attendere;
conscienliae

sed
suae

jurare compellimur, talique necessitate jurandi consuetudinem facimus.

7.

unusquisque testimoniiim

Sunt mulii ad credendum pigri

verbi.

qui

non mo-

est, quaerat, cui plus ipse praesens

quam

ille

qui

eum

ventur ad fidem

Graviier autem

delinquunt

qui sibi loquentes jurare cogunt.

ut ait 10. Opus enim suum unusquisque probet, in seipso tantuni quisque gloriam El tune Aposlolus.
habebii, id est, occulte in suaconscientia,
in aliena

234 8 Quacunque arte verbornm quisque juret, Dens (amen, qvii conscientise leslis esl, ita hoc
-

non palam

accipit, sicut

ille

cui

juntur

inlelligit.

Dupliciter

autem reus
et

fit

qni et Dei

nomen

in

vanum

assumil,

lingua.

11. Perfecii,

qui alta radice

fundati sunt, etsi

flamine laudis ac viluperaiionis utcunque quasi ventorum interdum curvenlur impulsu, funditus tamen firraitate radicis ad se sed non
dejiciuntur,

proximum Non est conservandum sacramentum quo ma lum incauie promittilur, veluti si quispiam adul9.
terse

dolo capii.

perpetuo

cum

ea permanendi fidem polliceatur.

protinus

Tolerabilius est enim non implere

sacramentum quam

redeunt.

permanere
12 - Bona mens ad

in stupri flagiiio.
ilia

233

malum nec
quemquain

praemiis, nee

10, jurare Dei est

providentia, qua statuit non

terroribus

vincitnr. Nara iniqui terrorem blanditiis

convellere staluta. Poenitentia autem Dei rerum

lalio esl;

mu-

miscent, ut aut oblectatione

terroribus

decipianl, aut

frangant.

ut illud

non poeniteroauiem, statula non revocare, Juravit Dominus, et non pxnitebit eum
4), id est, qua; juravit

13. Qui laudatur in

sed

si

audilorum amore inseritur, veraciier et non fide laudetur, hoc est, si

illo

(Psal. cm,

non mulabit.

vera sunt qua? de

dicuntur.

CAPUT XXXII.
De
t>t(iis,

CAPUT XXXI.
De juramento.
non loquitur, sic non non appetit. Cavenpoterit qui jurare perjurare da est igitur juratio, nec ea utendum, nisi in sola
1.

1.

Recedens homo
ut

Deo statim vitiorum traditur

,

poiesiati,

dum

patitur infesla vitia

revertendo,

Sicut menlin non

polesi qui

unde ceciderat
2.
vitia,

resipiscat.

Et

si

sancti

loto

nisu

conlendunt
hi

nec exsiinguunt, quid agunt

vitia, sed toto ea

superare qui non solum

labore

necessitate.

non odiunt

amore sectantur?
sibi

2.

Non

est contra Dei praeceplum jurare, sed

,

dum

3. Satis delicate

se

palpal qui vult sine

nsum jurandi facimus Nunquam ergo juret qui

3. Multi,

perjurii criinen incurrimus.

perjiirare linnet.

deser peccali legem, quam superare, viendo vitiis fecit, sine violenlia doloris resecare
vilia

dum

loquuntur, jurare semper deleclanlur, dum oporleat hoc lanlum esse in ore Est, est. Non, non. Amplius enim quam est, et non est, a malo est
:

dum

non

possit.

4. Perfecle
tat in

renuntiat vitio

qui occasionem evi-

non peccare,

si veils tantumdem perpetrando peccaio. et data occasione peccaveris , tu lib! el

Nam

(Matlh. v, 37).
4. Multi, ut
f

reus, et judex es, quia et

.illant,

commissa daninas,

et

damvilia

perjurant, ut per fidem saera-

nala committis. Se aulem judicereus est, qui

et accusai et perpetrat.

menti

fidem

facianl

verbi

sicque (allendo,

dum
deci-

perjurant et mentiunlur,
piunt.
5.

bominem incautum

235
suos
in

>

Quaedam

vilia

dum non

perfecle vitanlur,

se faciunt rclabi

auctores.

Nam

si

unurn
inanis

Interdum

et falsis

lacrymis seducti decipimur,

,

vilium disiricte vitelur,

labor
est.

et alia negliganlur,

el crediiur,

dum

plorant

quibus credendum non

Non enim

potest in

unius observations

erat.

virtulis fortiter perdurare, cujus alia vilia

dominan-

Plerumque sine juramento loqui disponimus, sed incredulitate eorum qui non credunt quod dici6.

tur in corde.

6.

Nonnunquam hominem sua

vilia

persequunlur,
viu,

10. Simililudo baec deducia est ex Panlo, Galat. : Opus enim suum, inquit, probel unusquisque, et sic in semetipso gloriam liabebit, el non in alio. LOAISA. CAP. xxxi. N.I. Etsi frequemius dicilur
vi

9. 22, quaesi. 4, et cone. Tolelan. Masist., in in, d. 39. LOAHA.

Ibiil. Alii,

cap. 2
le

nan estobservandum juramentum. SeA

est,

tamen etiam perjurare apud

pejerure, oplimos Latinitatis au-

ctio

genuina

quam

exhibeinus, et tenuit conci

clores reperitur. Aup.v. 2. 22, q. 1; el apud Magistr., in 3, d. 59 et Po; lycarp., lib. vi, lit. 12. Burtli., lib. xn, cap. 20.: xii, lib. Ivon., p. cap. 7; Panorm., LXXXVIII. LOAISA.
5. Augnslinus, in commenlariis super epistolam ad Galal., cap. 1, sic hiinc Maillui locum interpretalur. Quamvis, inquit, juramentum amplint sit quam Est, est; Non, non, e/ ideoamalo sit, non tamen a malo luo, sed inftrmitutis nut inereduliuuis eorum qui non aliter moventur ad /idem. LOAIS\. 8.

lium Tolet. VM i, u bi legitnr quod male incauie, aut quod in caule, aul ijuod male el incauie. In eamdem senieniiam allegantur a cnncilio verba similia ex

malum

Synonyinis sancti
10. Editi
lib.,

Isidori.

ARKV.

permutalio, Mss. mulatto ; quorum leclionem sequor. Nam sic haliel Auguslinus in psalm, cix Poenitentia mulatto rerum siyni/icatur. LOAISA.
:

CAP. xxxu. N. 12. LOAI-A.

3.

Ex

Gregor.,

lib.

vn Moral., cap.

5. Gregor., ibid. LOAISA. 0. Ex Gregor., lib. vi Moral., cap. 13. LOAISA.

22, q. 5; Magist. Sent., in, d. 51. LOAISA.

838

8.

IS1DUHI IIISPALENS1S KPISCOPI

quia nimirum qui prius volendo ea sibi fecit socia, r\r\c\ fin CAM it a\ in nArAnG BlMniif /\ei* postea sentit eiiam nolens siininlosa. 7. Noiuiulli lion aniea in errorem viiionim >bnnI I )

A gmuu
/. cui
i I

quod
Cf-

fit
?

per
.1
.

..,,., non

sufficii

immoderatum ariimi appetitum, donum quod meruil, nisi inde aut

landes anl
-1.

tur, nisi prius inlerioris rationis perdiderinl oculos,

sicuti

Samson non aniea ab

macbinam,

Alid|>liylis

ad erroris
siinl

Jiicra damiianda quotient. Interdum virtnies vitia gignunt, dum sliquando pro teiDpore opportune miiiime relaxanlur. Sicque

ligatus est

nisi posl(|iiain ei

lumina

Hi,
vilia

ut

qua; congruo

loco virlutes stint,

ocuiorum exsiincta
8.

incongruo

(Juitic. xvi, 21).

deputeiuur,
Vii

veluli si pro frairis

aJvenlu canoPaulo apostola

oin-

Quidain,

vegeianic

mentis

ratione,

vitiornm

nicum non solvatur jejunium.

5.

superanlnr incursii, sicque delude inlentionem bonoruin operuin

iuium

igitur disci-ciionem a
egit,

perduni.
lilios

Sicut rex Babylonis

ipsius inierfecit,
et

in

onilis

snme, qui ad lempus

nino proliibuit.
i.

quod agendum esse

Sedeciae prius

sic poslea

oculos ejus evulsit, ac per

hoc post inalurum ope-

Iiom i|imlani

rum consueiudinem

virltiies,

et

iniereinpliGimtn

bonorum,

serviuni, in vilia iransenni.

dum discretion! non. Nam saepe jusliiia, dum

peril qtiorunidam et raiio.

suuin

inodum escedit,

CAPUT
Quod ex
1.
viliii

crudelilalis sa-viiiam gignil;

XXXIII.
ex virtuous virlutes

vitia

et

oriiintur.

nimia pieias dissolutionem discipliuae parluiit, ct zeii sindium, dum plus est quam oportet, in iracundise viiium transil, et mulia mansuetudo
ct

Sic gignuntur ex peceaio peccala, ut dum non evilantur parva, incidalur in inaxiniis, el dum de-

torporis

segniiiem gignil.

237

5.

rudemis auiem

viri

discrelio solerler
et

feiidunlur admissa,

nee lanieoianlur, ex
fit

flagiiio
sit

ad

prospicit,

superliiam

itur.

Unde

ne bonnm intemperanter agat,

de

vir-

ut

duplicati

criminis

line in viiiurn iranseal

6.

reus qui et admillil

scelera per voluntaiem, et de-

fendit ea per coninmaciae lumorein.

2.

dum
vitium.
Sicuti

Sic vitio vitium gigniiur, sicut virtus virlute

Item apud quosJam ex virtule vitium gigniiur, quisque de casiiuuis et abstineniia? mentis glo-

riatur.

Nam

et qui

concipitur.

Ex

viiio

eiiim

gignitur

imperlit, ex virtute viiium

David qui,
li

dum non

eleeHiosyaam van* glorise causa facit. Sed et is qui de

evitat adulteriuni, perpetravit et

imicidium (It Keg. xi, 6). 3. Item virtus viriule

sapientia arrogantiam babet, et qui pro justitia

pre
nsus

mium
ipiltir,

appetit, et qui aliquod

donum

Dei quod me-

con<

sicul

per virtu-

ruit in

suam laudem

convertil,

aut in malos

tern
rii

evangelic* prsedicalionis

236

virtulein

marly-

assumit, procnl dubio virtutem in vitium transfer!.

7.

aposioli merueruni.
4.

Homines de

In cordibus sajculariier viventiiim

vilia, ul

invicem

sibi

pereant.
viiio

succednnt

dum unum

abierii,

succedal aliud,
:

virtiitibus vitia nulriunl, ex quibus Ilerum Deus arie poleiitissima ex nostio virlutes format, quibus nos ab iiiiquilate re-

iuxia Joelis

prophet* teslimoniiim, qui ait Resi duum erucce comedit locusla, et residuum locuslx comedit bruclius, et residuum brurhi comedit
rubigo

fonnet.

CAPUT XXXV.
De
1.

simulatis virlulibus.

(Jo

I.

i,

4, 5).

Per

id

ergo
:

isia

sub viliorum ailegoria

ebrii,
el

Quajilam

vitia species

virtutum prajferunt, ideo-

collignlur, quia sequitur

flele.

Expergiscimini,

que perniciosius suos sectatcires decipiunt, quia se sub velamine virtulum legnnt. Nam vilia, quoe slalim
virlulibus conlraria
rierint,

5. Aliquando uliliter peccalur in minimis vitiis, ul majora utilius caveantur. Lege Paulum aposiolum minora permitientem peccala, ne majora perpelrenlur.

apparent, cilo,

dum

palara ve-

propter quod sequaces eortun de lalibus criminibus erubescunl.

2.

emendantnr,

Veraciter autem sanantur vilia quse virlulibus,

viliis,

Carnales aulem plerumque per insensualiiaiem

esse culpabile, quod

non

excludiinlur.

Quorumdam aulem quajdam

aliis
viliis

lateniia

vilia

tune

apparem, quando ab

mentis non agiiDSCuni viiium dignum videtur damnalione.

3.

desinunl.

CAPUT XXXIV.
De male
1.

tur,

Iiem (jusedam vilia species virtutum esse videnscd (amen virlutes non sunt. Naui inlerdiiiii sub
jnsiiiiae

usis viilutibus.

prxlextu
vilia

crudeliias agitur, et puiaiur esse

est vitium,
sicut et remissa

Inlerdum Ambros.,

el
lib.

male us*
i

virlules ex se

gi-

virtus

quod nimirum

Adversaries suos Hebraei A.llopbylos, id esl, alienigenas Lalino app 1lant vocabulo. Hoc nomine dicli sunt Pahcslini, qui Pbilislbxi in w muiato, auclore divo Hieroiiymo. LOAISA. CAP. xxxiu. N. i. Ex Gregor., lib. Moral, x, cap. 9. LOAISA.
<?

7.

Offic., cap. 29.

libi^rialem
tili

venientes circumcidi proliibuit, el t;imen

;

Lyslram, el Iconinm lrans ens, Tirnollienm, qui genfuerat, circumcidit. Gregor., lib. Mnr.il. xxvni, c. 6. LOAISA. 4. Kx Gregor., lib xxxi Moraliutn, cap. 7, el xx\n,

pmre natus

cap. 17. LOAISA. Ibid. Alii, din

discrelionem non servant. AREV.

Ibid. Taio, lib. iv, cap. 12, seitlemias suinpsit. AREV.

omnes

liujus capitis

4. Ex Gregor., lib. xxxm Moral., c. 25; et in Ezecb. liomil. 12. LOAISA. C\p. xxxiv. N. 2. Pro fratris advcntu, etc. Hue facit Regula Monaclionim, c. 10. AREV. 3. Aciorum xv. Nam Paulus gentiles ad Evangelii

CAP. xxxv. N. 1. Ex Gregor., lib. Moral, xxju, cap. 17. LOAISA. 2. Alii, per insensibilem mentis ccscitatem non agnoscunl.
5.

ARF.V.

Ex Greg.,

ibid., et lib. pastor.

Cur., part

in,

ailmonit. 17. LOAISA.

SENTENTIAUUM
segniiies
i>rpe.:s

LIB.

II.

mai.wieiudo

ese

credilur,

et

quod

agit

A lamia,
7.

fides

cum

perfidia,

casiitascmn lu%un.
virlules,

lis.

Numumquain
prodigas

pielam-gligeniia puiatur sgere indulgenlia eiiam virluiem iargilatis imiiatur

efTusionis
,

Quscdam sunt summae

a qnibus liabeniiir,

mediae. Fides, spes cl charitas

sumnim

quabdam vero virlules sum.

et

vii

uiiem

parcilalis

Nam
el

mique veraciier habenlur.

quia el ad ulilicitem
si

trislis tenacilas

iiuilalur, el vilium perlinacise abs-

Aliae vero virlules medial sunl,

condiiur sub

viriule consianliae.

Item

limor

sub

ad perniciem possum baberi,

uip<>te

de his arroganter
jejunium, caslido quibus sci-

el diciiur virtus buiuir specie obedient!* occultalur, e s t limoris. Sed el procaliiatis, quod lumen vilium

quisqne lumuerit,

docirina,

las, scieiilia, sive lemporales divilia-,

licel el

el ciias vocis pro veiiialis liherlaie accipilur, tuiem iiuilalur.

vilium

bene operari possumus,

deleriore

et

male.
esse ccepil,

pigriii*

quietis

238

Porro

8.

t^uisquis ex

jam melior

se vultvocari solliciluXJtium inqnieiudinis virluiem faciliias fervor bni studii dinis, et piaicipiiationis
cre.diiur, et

ne gravius per caveat de virtutes corruat, qiiam prius ex lapsu viliorum jaacceplis extolli virtuiibus,
cebal.
9.

bene agendi tardiias

consilii niora esse

videlur, diun larnen isia

igilur

sit virtus, ilia

vilium.

Tali
;

Quern Deus

jusliflcat,
illi

ne ilerum se de virtutibus

exemplo vilia species virlulum imitarilur indese nonnulli esse justos conlidunl, unde maxime
4.

et

erigai,

qa:dani
Iioc

virlutum dona tribuil, quxdaiu

Iioc

retraliil,

uldum mensde

quod habet

crigiiur, iie-

reprobaniyr.

rum de
lalronis specie

quod nequaquam dono

si

babere cognoscilur
inspiratus ad
;iliqua

Aplum exem|ilum viliorum de

bumilieiur.
10. Quisquis
coslestis

sumiiur.

Nam

sicul

ex

insidiis

latro prodil,

seque

gralias

iler agentibiis jungit, fingeus se socium, donee deciel dum subilo eruperit, ad ex ilium

vinutes erigilur,
adversiiaie

forte
,

muderantie Dei uianu

jie

piat

improvisum,

repriniiiur

de

acceplis
et

virluiibus

latro manifeslus oslendilur

ila

se miscent imerdiim

ailollalur, frangi

non debet, quia

aiquaniiniler

bocipsum, quod
procul

omnem boui periculose \irlulibus vitia, quousque usibus rapiant, et anima quas operi^ efflciiciam in suis
sibi erat

plagis taumiliatur,

ferre

dubio

vinulis esl

magux.

se conspiplacens de virtuiibus deceptam

CAPUT XXXMI.
De pugna
1.

ciat viliis damnabilibus.

rirlutum adversus

vilia.

CAPUT XXXVI.
De
i.

Tune

se viri sancli veracius a viliorum collu-

uppetitu virtutum.

vione deiergunt,

dum

ab

eis

contra singula vilia

liiierdum
vilia

Ad

virtutes dillicile consurgimus,

ad

vitia

sine

virtutes

singulse

oppominiur.
vel

cum

labore dilabimur. Isla enim prona,

ilia

ardua sunt.

yirluiibus ad utililalem confligunt, ul ipso cerlamiue

Grandes enim sudores perpetimur

scendere valeamus.

ut

ad coelum con-

vel niens exerceatur,

ab elaiioue conversus ani-

mus
2.

resiringatur.

2. Quemadinoduiu ad virlulum tendentes culrneu, non a summis incboant, sed a moditis, ut sensim ad alliora puriingaul, ila el jjui dilabuntur ad vilia, non

es i

Adversus impetus viliorum conlrariis virliitibus curdis est pugnanduni. Couira luxuriam enim
,

adbibenda mundiiia

conira

odium

240

diieclio

sialim a

maguis crimiuibus inc ipiunl, sed a modicis assuescunt, et sic in maximis proruuut.
3. Sicut panlaiim
priii nil, ila

pni par.iinla, contra iracundiam paiienlia propouenda est. Porro conira liniorem liduc.i;c adbibenda esi virlus, conira

homo

minimis

viliis in

maximis

torpnrem

zeli

praelium

irisliliaj

quoquc

a modicis virtuiibus gradatim ad en qua?

gaudium,
like

accidiae foi liiudo, avaritia; largitas, super-

sunt cxcelsa coiilendit.

4. Qtii

aulem inordinate virtutes

:omprehendere
in

nasceniia conira se vilia

humilitas opponenda esl. Sicque siugulse virtutes reprimuni, ac tenialionum

nitiiur, cilo pericliiaiur.

Haec est causa

reruni na-

inoius viriule divinae cbariialis exslinguunt.

5.

tura,

quajtunque velociter ad prol ecium lenduni, sine dubio ceieriler iinianiur sicul berbx, qu;u tanlo
ul
;

Libidinem absiinemia

domal.

Nam quanlmn
illiciio

corpus inedia frangiiur, lanlum mens ab

litu

appe-

pereuni, quanto celerius crescuul. Al vero contra arbores alia radice fundatx ideo perdurant diulius, quia gradatim ad profecium perveniunt.
festinius
5.

revocaiur.

Mbil prodesl, adniislo malo, agere aliquod ho;

4. Adversus iram lolerautia dimicat; ira aulem semeiipsam necal, suslinendo autein patiemia vicioriam porlal. 5. Tristiliaa
el

num
(licit

sed prius esl eohibendum

malo, deinde exerpropheta,

bene

cendum bonuin. Hoc enim

:

indicat

cum

quern lurbaia

moarorem spes ierni gaudii superal ; mens de exierioribus aflicil, dulcedo

ii

Quiescile
i,

agere

perverse,

discite

facere

iulerioris Ir.inqudlilalis lenit.

6.

(Ifai.

46).
<>

Adversus invidiam pracparelur

iraa

t-haritas, et

ad-

239

>rius

i>a

exsiirpanda sunl in liomine,

versus

incendia

niansueludinis adhibealur ir;m-

dcin.le inserendae virlules.

Nam cohrere

el

conjmmi
peiu-

quillitas.

non potest

verilas
lib.

cum mendacio, pudor cum

7.

Superbiam aulem
virtiitnin

diaboli

imiianlur superbi,

Moral, ix, c. 15. LOAISA. 4. Gre?., CAP. xxxvi. N. 2. inoremento virlulum Grrnlib. Moral, xxu, c. li. LMAI.-A. GAP. xxxvn. N. 1. Taio, qui lib. iv, cap. de
t>e

hac
ab

ciissns. lia elinin

elul

wnu

agit, pro conversus babel conineus Gcidex ms. Veleres Ediliones concursu. AREV.

pugna

2"i,

659
adversus

S.

ISIDORI HISPALENS1S EP1SCOPI

qua hu-

6iO
exterminat
sit sit

quam

opponiiur liumililas Chrisli,

A per

villa

humanam meniem

milianlur elali
8.

8. Ibi cadere

Principalium septem viliorum

regina et mater

superbis aliud culpa, aliud poena,

illis

superbiam, ubi et nasci, ut non sed ipsa culpa

nasci arroganliam,

superbia est, eademque septcm principalia mulia de

se parluriunl vilia, quse ila sibimet quadam cognalione jungunlur, nl ex aliero alierurn orialur.
9. Sicut

el poena.
9-

242

De superbia
nasci

non de

arrogantia

princeps seplem viliorum

ila

superbia

nr>s

occulla elatio

superbiam. Nam nisi prscesserit mentis, non sequilur aperla jaclantia

culpa proeponitur superbia arro-

eorum
ilia

poieslaiibus subdit,

Chrisliis

septilormi
et

laudis. Ila ergo in

gratia plenus a

dominalu viliorum nos eruit;

quos

ganliae,

sicut prnefertur origine.

addicil seplemplici vitio, isle liberal sepliformis

10.

Plernmque ad
a

elaiionis

emendationem provicadunl
,

gratia;

dono.

denlia

Dei aliquo casu nonnulli

pro quo

CAPUT
De
1.

XXXVIII.
esse superbiam,

superbia.

semelipsis bumililer sapiunl, el de muneribus Dei laudari non appetuni, sed laudant
lapsu repreliensi

Omni

vilio

deleriorem

seu

Deum,

quo acceperunt, unde laudari se volunt.

in

propter quod a summis personis et primis assumilur, seu quod de opere justiiioe et virtutis exorilur, mi-

H.

Utilius esi arroganii

quocunque

vilio labi,

et

humilem post casum Deo

fieri,

quam

per elalionem

misque culpa

241
minor

ejus senliinr. Luxuria vero ideo nolabilis omnibus esi, quoniam

esi.

carnis
siatkn

snperbire, gravioremque ruinoe damnalionem per su

perbiam sumere.

per se lurpis
esi.

Et tamen, pensanle Deo, superbia

1.

CAPUT XXXIX.
De
Ex culpa
carnis immundiiiam
;

labitur in

Sed qui deiiuelur superbia, el non senlit, carnis luxuria at per bane bumilialus, et
:

fornicalione.

superbia; plernmque in
ilur.

abominandam

a confusione surgat et
2.
vetila

superbia.
est,

Omnis peccans superbus

eo quod laciendo

conlemptui babeat divina pnecepla. Recle ergo initittm omnis peccaii superbia (Eccle. x, 15),
quia nisi prscesserit inandalorum Dei inobedienlia, transgressionis non sequilur cnlpa.
3. Omnis superbia lanto in imo jacet, quanlo in alturn se erigit; tanloque profundius labitur, quanto excelsius elevaiur. Qui enim per

allerum pendel ex aliero sed sicut per superbiam menlis ilur in prosliluiionem libidinis, ita per humilitatem mentis
salva
dejicit
fil

Nam

caslilas carnis.

Deus aulem nonnunquam

carnis mani-

occuham mentis superbiam per

nasci

feslam ruinam.
2.

Libidinis

immundiiiam de animi occulta

propriam superbiam

constai superbia, exemplo prim! liominis, qui per superbiam contra Deum tumuit, slalim
J libidinem sensil
,

mox

ut

carnis

atlollilur,

per Dei jusiitiam inclinaiur.

el

pudenda operuil.
depulel
,

Quapropler
cecidil,

4. et

Qui inflantur superbia,

:

venlo pascuntur.
pastores

Unde

unusquisque
quoiies

suae

culpae

quod

propbela

Omnes

inquit,

tuos pascit

libidine

vincitur

quia

nisi

praecessissei

rnntus(Jerem. xxn, 22), boc esi, superbise spirilus. 5. Qui de suis virlutibus superbiunt, ex ipsis judicandi sunt operibus quibus pro virluiibus
ulunlur,

laicns superbia,

non sequeretur

libidinis manifesta

ruina.
3.

quia

rem bonam non bona voluntate

Nonnunquam gemino

vilio Christianas a dia-

faciunt.

Nam

revera sine liumilitale virius quaelibet, et sine charitate in vitio deputatur.

C.

bolo appeiitur, el occulto per elalionem, el publico per libidinem. Sed dum evilat quis libidinem, cadit in elalionem. Item dum incaule declinai elalionem,
cadil segniler
in libidinem; sicque

Merito superbix diabolus a superna beatitudine

ex occullo

vilio
libi

corruit. Qui ergo de virluiibus allollunlur, diabolum

elaiionis ilur in

aperlum

libidinis, el

de aperto

imiianiur; etexinde gravius corruunl, quia de excelso labunlur.

7.
ita

dinis, itur in occiiltum elaiionis.

Sed Dei

s-crvus di

screte

utrumqtie

ponsins,
;

sic

cavet libidinem, ut

Superbia, sicut origo est omnium criminum, ruina cunciarum virlulum. Ipsa esi enim in ec|

non incurrat elalionem

et sic

premit elalionem. ul

non resolval animum ad libidinem.

^

caio prima, ipsa in conllictu poslrema. Haeceiiimaul

in

243

^-

Luxuriosis alque superbis dajmones plus

exordio

menlem per peccalum

dejioii.

prosternii,

aui

fauloros exislunl,

dumque

in

caeteris viliis spirilus

r.ovissiine

de virluiibus

calorum
8.

esi

maxima, quia

omnium peclam per virtutes quam

Inde el

maligni deserviant, bis tamen major! familiarilate jun desiderium 1 amulanlur. gunlur, eisque amplins juxla
vet. Edil., labitur carnis luxuria. AREV. 5. Ex Gregor., lib. Moral, xxxn, c. 7. LOAISA.

Ex Gregor., lib. Moral, xxxi, c. 17. LOAISA. CAP. xxxvm. N. 1. De superbia eleganier disserit
Jnanneg Caggianug eremila, lib. xu, cap. \, his verbis Oclnvuin, quod et extremum , adversas spiritum superbicK nobis cerlamen est. Qui morbus, licet ultimus
:

4.

ossa

ordinaria
in

pascet ventus, id

est,

inanis

fiilucia.

Quod

Excusis ad maiginein

esi,

sit

in con/lictu viliorum atque in or dine

ponatur exire-

spirilus; id

vero inss. noslri Codd. non

superbus agnoscunt.

mus, (iriyine tamen et Icmpore primus esi ; sasvissima et *uprrioribus cunclis immanior bestin, perfeclos inaxime teutons, et propemodum jam positos in consummationeni rinuium morsu diiiore depascens. LOAI-A. Ibid. Pensante. Al., dispemanie. Fortasse pra-slilerit legere, labitur in carnis luxuriant, aut, ul in

LOAISA.

CAP. xxxix. N. 1. cap. 15. LOAISA.

2.

Ex Gregor.,

lib.

Moral, xxvi,

Gregor., ibid. LOAISA.

5. Gregor., loco citato. LOAISA.

641
5. Principaliter bis

SENTENTIARUM
duobus
vitiis

LIB.

II.

642

diabolus

Immano

id esl, superbia menlis el luxuria generi dominatur, de diabolo carnis. Unde et Dominus in Job loquilur

prirnum fornicaliones sunt auferendse, el nnn prornmpent in opere. Hinc est quod per prophetam
dicitnr
(Isiii.

-:-

i. .-...-:,Accingiie
;

dicens

Sub umbra dormit

in secreto

calami in Lcis

xxxn, 11)

!...!,. ....., ... ,.. ...,,,.. tumbos vctlros super ubera vestra hoc est, in corde libidines re-ccale,

humeniibus (Job XL, l(i). Per calamum enim inanis demonslratur per loca vero humecla carnis
superbia,
luxuria. Per

qua: ad lumbos pertinent. non in lumbis.

15.

Nam

cor super ubera est,

possidet
vel

bax enim duo vitia diabolus liunianum in superbiam erigit, genus, vel dum mentem
per luxuriam carnem corrumpit.

Libidinis

immoder.ua

licenlia

nescit
in

habere

modum. Nam dum

ad
alia
;

se viliosus

animus

explenda

dum

fornicalione, carne luxurianle, laxaveril, nihilominus

6. Multi luxurisesubdili sunt, et

contumaci super
;

nefanda

scelcra

sundentibiis

dirmonibus
ad

bia de ipso luxurise opere gloriantur

elati sunt,

el inde

magis

transit
sr-rit,

dumque immoderaie meias pudoris excescriminibus adjicit, paulaiimque

unde bumiliari debuerant.

mali
lil

crimen

7.

Ad comparationem
fl.igilia

delerius,

quando
ipsis

deteriora procedil.
16.

non solum
flagiliis

commilluniur, sed eliam de

perditi

Non

iia

suavis est amantium,

imo amenlium,
;

vanilale laudis
:

extollunliir,

sicut

inexperia carnis libido, sicul experta

nee

ila

dele-

scriplum esl

tux (Pial.
plorare?

ix,

Laudatur peccator in desideriis aninue 24). Quid enim pejus quam in flagiliis

miseros gaudere, de quibus jam debeni copiosius

8. Libido tune

magis
ait

riuseritur,
:

dum

videlur.

Nam

primum commitlilur, nam repelita majorem delectationem ingerit. Jam vero si in usum venerit, tamo perditis du cior fn, ut superare difficile sil. Unde et siepe ex consuelndine delinquendi quasi caplivi ad peccandum cum quadam
"at

fornicatio, dun.

sicut

quidam sapiens
tela sunt,

Prima

fornicationis oculo-

violenlia irahimur, sensusqne nosiros contra rectam

rum

secunda verborum. Sed qui non capitur

resistere.
Sufficil natura,

voluntatem

in

nobis rebellare seniimiis.

ocnlis,

polest verbis

nbi

17. Siphisobleclal

meniem
adhuc

deleclatio lornicationis

adhuc
9.

liber affectus est.

quam amor
regnat. Certe.
castilatis,

castitaiis,
si

Qui delectationem libidinosee refrenat suggestionis, non transit ad consensuni libidinis. Gilo enim
rcsistit

in liomine peccatum amplius delectal pulchritudo intimae

operi

qui

litillanti

se

non

accommodat
consensio-

delectation!.

jam non regnat peccatum, sed regnat solum de commissa fornicalione ju-tilia. 245 pectalum regnat in liomine sed si adhuc

Nam non
alque

10. Durius impugnalur qui usque ad

deleclalur,

animum

leneat, procul dubio re-

nem,

eisi
is

non

usque ad perpeiraiionem lenlainr,

quam

qui sola suggeslione pro condilione curnis

gnat. 18.

Fornicatio carnis adullerium esl,

servitus idolorum esl.

fornicaiio

tentamentis sollicilatur.
11. Stimuli
nae angelo,

animx
in Paulo,

carnis, qui

excilame Sala-

inerant

(// Cor. xn),

ex lege peccati
necessitate
libi

Estautem et spirituals Quividerit fornicaiio, secundum quod Dominus ait mulierem ad concupiscendam earn, jam mcec/ialus esl
:

erant, qui in
dinis

membris homimim de

earn in corde suo (Matlh. v, 28).

244

habil.ml.
perflcitur,

Quam
el

reluciantem,
infirmiiate

dum

in

se

19.

Omnis immunda
quisque

pollulio

fornicaiio

dicilur,

expugniit,
tiiillationis

de

libidinosx

quamvis
gignunlur

diversa

turpiludinis

voluplatu

virtulem suscipit gloriosi certaminis. 12. Servis Dei mulia cerlamina de sua carne mo;

proslitualiir.

Ex

delectatione

enim fornicaudi varia

flagilia,

quibus regnum Dei claudilur, et

nam quamvis in amore concussa intenlio, mens lamen

venlur
qui

Dei eorum
in

sit

in-

homo

Deo separaiur.

carne,

quam

20. Inter caetera sepiem vitia fornicaiio

est sceleris,

maximi
templum

exterius geslal, inierna prwlia lolerat.

Deus autem,

quia

per carnis immundiliain

hac ad probationem

permitlit, gratia protegente,

Dei violai, eltollens

merelricis.

membra

Chrisli, facil

membra

suos non deserit.

13. Ideo nonnunriuain elect! lapsu carnal! corruunt,

ul a vitio superhke,

nenlnr
ul

qua de virtuiibus lument, saetquide virtulnm affectibnsexisluntsuperbi,

21. Magis per carnis luxuriam liunianum genus subdilur diabolo, qnarii per cseiera vilia. Cum cnirn ille variis lenlamenlis illeclos homines conelur pervertere, magis

cadant, carnis vitio bumilientur, ut surganl.

li.

tamen moechandi desiderium suggeril,

in

adullerium in opere, jam adullerium exstat in cogitatione. Ex corde enim

Aniequam

perficialur

quia ulrumque sexuin

intendit.

hoc

vilio

amplius segroiare

5.
7.

Ex Gregor.,
Greg.,

Ibid.

lib. xxxiu Moral., c. 3. LOAISA. Humecla. Al., hummlia. AREV.

lib. iv
:

Ibid. Alii

Quoniam
II

11. Panlus,

Moral., c. 2o. LOAISA. Inudatur. AREV. Cor. MI. Datus est mi hi stimulus

meritorum fuit. LOAISA. U. Locus Isaui! xxxn sic in Editione Viilgata est : ubera planyile. SepAccingite lumbos veslros, super
TWV fiaorwv
xon-Teo-Os.

Id

ett,

accingmini saccis lum

carnis mete angelus Satanic, ut

slimulp
gor.,
tot

colaphizet. De hoc Pauli varix sunt sanctorum senientiae. Gre

me

lib. xxxiu Moral., cap. 11. Paulum, inquit, post revelationum subtimia stimulus carnis ngitabat. Et
:

bos vestros, et super ubera plangite, quoin locum, ut LOAISA. institute suo accommodarel, decurtavit. 19. Augustin., lib. i de Serm. Domini in monle,

cap.

H.

LOAISA.

infra

Tenlalio

ilia

non vorago riliorum, sed eustodia

645
22.

S.

IS1DORI HISPALENS1S EPISCOP1

644

Dsemones scienles pulchrittidinem esseamnnw casiitatem, el per bane bominem angelici-; meritis,
e

Mnla

deleclaliodulciorinvenilurqtiam carnis. Casiit^s

siiaviiaiis esl, el

enim fruclus

pnlcbiiiudo inviolaia

qnibus

li

htpsi

snnt, coxquari,

livore perculsi

invidia?,

injicimil per
libidinis,

riumque

scnsus corporis opus desidequaienus a coalesiibus deorsum

dejeciam aiiimam perlrahanl, scciimque quos vicerinl glorianles ad lariara ducanl.

sanclorum. Caslilas securitas mentis, sanitas corporis ; unde et aliquos gentilium pymnicos (legimus) perpeluam Veneris "hsiinemiam evercuisse, ne virluiem libidine Irangerent. Luxuriosa nam me viia

carnem
U.

cilo

debililal,

fraclamque celeriter ducit ad

Qnando impulsu dacmonum mens ad deleeialionem fornicalionis impellilur, divini judicii melns
23.

scneciuiem.

Oinne peccattim per poenitenliam recipil vul;

eta:terni lormenla incendii ante ocnlos proponantur,

neris saniialem

vi

ginilas auiem,

si

labilur,

nulla-

quia nimirum omnis pcena gravioiis supplicii formidine superalur. Sicul enim clavns clavum cxpellii,
iia

lenus reparaiur.

Nam

quamvis

puenitendo

247

sa pe

recordalio ardoris gehennae

ardorem

re-

veniac frucium percipial, incorruplionem laienus recipil prisiinam.

7.

lamen nul-

iinwet luxuri.fi.

Virgo
in

carne,

non menle

nullum prxmium
virg-i-

juvenlule luxuriose vivenies, in seuecttite coniinenies fieri delectaniur, el lime eli-

24.

Quidam

in

repromi-sione. Unde el insipienlibus niluis Salvator in judicio veniens, dicil

:

babel

Amen,

dico

gunl servire coniemnii.

23.
sunl,

caslilati,

qu;mdo ens

libido servos liabere

robis, nesrio vos (Matth. xxv, 12).

Ubi enim judicans menlein. corruplam invenerii, carnis procul dubio

Nequaquam

in

seneciute coniinenies vocandi

incorruplionem d.nnnabit.
8. Niliil

qui in juvenlule luxuriose vixerunt. Tales non

prodesi incorruptio carnis,

qui pollulus esl menle.

ubi

non

est

habenl prxmium, quia laboris

runl.

cenamen non habuein

integritas meniis. Nihiiijue valei

mundum

esse cor-

Eos enim exspeciat

gloria,

quibus fuerint

pore

eum

laboriosa cerutmina.

9. Multi sunt reproboruni, qui carnalis

corruplete

246 CAPUT
De
1.

XL.

conlagium nesciuni; qui sicul infecundi sunl corpore,

ila

steriles

manenl menle, operisque boni

de virginiiale gaudercnt,
si

ie-

continentia.
;

cundilale; qui
petite, inquil, et

recite

alHs

A Deo

datur cominentia
vn,
7)
.

sed

pravis opei ibus non inservirenl.

10.

accipietis

(Matth.

Tune auiem

tribuilur

quaudo Deus gemiiu

2. Prselaiam

iiiterno pulsalur.
. .

terrenis desideriis

Quisque coniinenliam profileiur et ab non sublrabilur, quamvis

II
I
>

aliis
liiinc

esse nupiiis. virgiuilaiem uwvu Illnd enim Cii lII nu|iiit-T ( iiiuu
(/

luxuria iiiAuiia carnis v^ui ilia ll non uu pollual, iniiiUill. diversa lamen mundanai

bonuni, hoc optimum. Conjiigium concessum esl

ideo laninm admonila, qnia nimis excelsa.
5.

conversaiinnis operatic maculai

11. Virgines

Cor. vn), virginitasadmonila laniimi, non jussa. Sed

de suis merilis glorianles hypocrilis

Geniinum

est

bonum

virginitas,
amitiit,
perci]>it.

quia el in hoc
et
in

mundo

soliiciludinein

sajculi

futuro

comparantur, qui gloriam boni operis foris appeiuni, quam inlra conscieniiam humiles liabere debuerunt. Tales igilur ad promissa cceleslia non
perveniunt,

seternum casikatis
4. Virgines

prxmium

felioiores sunl
dicil
et
in

in

vita

nelerna,
:

Isaia
eis

quiu ipsi sibi virginitaiis pra tium auferunt. Hoc est enim

mium
in

psr elationis

vilia

Evangelic non

teslanie
in

Ilacc

Dominns eunuchis
muris
nieis

Dabo
et

bere virgine-;
inlra

dome mea,
filiis

locum

nonien
d,i-

in vasis oleum, id esl, non servare conscieniiam boni operis lesliinnnium sed
,

melius a

et

liliabus,

nomen sempiiernum
>

in facie

glnriari

apud homines, non

in

eis, quod non dubium quod qui

bo

corde apud

peribit
casli

(hai.

LVI, 4, et

S).

Nee

Deum.
Ruina adullerii excipilur deslina mairimonii ; nxorem ducere quam per libidinis ardorem purire.
12.
irieliusque est

perseverant,

virgines,

angelis Dei efficiunlur aequales.

5.

Amanda

248

esl pulchriiudo casiiiatis,

\. Alii, appetite

cnjii.s

degu)

pro petite. tor. vn. Igiiur qui mnirimoni virgmem suam, bene facit ; el qui non jwiiiii deVidiiis. LOAISA. facit. An.bros., lit.,
2. Paiilus,
I

C\p. \L. N.

An<--\

junait me i, u ,

Ibid. llM( ein Paulus: Unusquisque proprium donttm habel ex Den, alms quidem sic, alms rera sic. Maiib MX, de Eunuchis piopier rrgnuin ccelorinn caslralis dixil Qui potest capere, capiat. LOAISA. Ibid. Kuptiil. -M., nnptiaruin
:

11. Grpg. , lib. Moral, xxni, cap. 4, et lib. ix Epislolanirn, ppisiola ad Theoiisiani. L"AISA. 12. Kxpressii Anjtiistin. sentenliam, lib. n, cap. 12, de adullerinis cunjii};iis ail Polleniium. Cum

o. Amitiil. Al., adimit.

.

conjuiiio. ARKV. qund f.riasse melius. ARI

v.

Gregor.,

HI.

Locus
Ibid.

pastor. Cur.T, admonil. 2l, Isai. LVI. LOAISA. Grialius indicabal Isai. xxxvi. AREV.
i
.

lib.

parl

juniores nubere, hoc, inquam, tnoiliiqne dicebal, ntbal ptopter niinnm inconlin.nlin ful ciendam. El ad Non didmiis turpia esse Julianiini, lib. v, c. nil. conjuyia, qumtdoquidem ne iiicoiilinentia in dainiiabile cadat flagitinni, fulcienda esl lionest/ile nuptiaruin. El di! Nnpl. el Com Jib. upi.-c. ad Valerium, cap. llj. Ac sic infirmitas, aii, iiicontinenlia; , ne cailni in rui: i

vilo

Triplex est casiiias, cnnjugalis, nMis. Ambros., lib. de \id,,j s

nam /lugidorum, e.tcipiatur honeslate nuptiarnm. Venim obscura vcrbi rtestiiia, quo usus esl Isidoms,
el
signiliralio (ita

vidualis,

enim exslat
liilem
in

in

sarerdolibus in priihis esse debere affirmai, lib, de Patriarch. LOAISA. t. dregor., lib. vi Exposil. in I Reg. LOAISA.

Syagrium

caniialPin in

Idem, epijtola

Gothicis pr.iseriim,
scripliiram
satis

quorum

ul

mss. excmpl.irilius, vctnsiaicm colo, sic

)

el

Inbens sequnr

poslcriurmn

lemporum exscriplorcs vim

percipiemes

nomiiiis dc&inu non errorem induxit, ellecilque ul

64
15.
filiis

SENTKNTIARUM
QnnsJam conjugate
delectat
,

LIB.
4.

II.

646

ilecus

non pro gignendis

carnis
ft

Cu|>iditas^>mnium

criminum mater

esl.

Unde

et

sed

hoc pro turbulenta

libidinosa consuetudine appelunt, sicque

bono male

utunlnr.
14. Vilia per se
testates

Radix omnium malorum cupiditas est; Aposlolus quam quidnm appetentes erravenint a fide ^1 Tim. vi, non pullulant 10). Si ergo siiccidilur radix criminum,
ail
:

mala snnt, conjugia vero et poea vero qnne per se qnidem bona snnt; per
per
Q"

cseierse soboles

peccalorum.
cupidilalis lrrense eiiam

5. Mnlii

cansa

ipsam

circa ea snnt, mala exisimil. Conjngia enim

id
""

mala sunt, per quod

tern
vli,

dicil

Apostolin

249

(idem reimntinvenint. Cupiditas enim Christum ven* didit. Nam et plerisqne Utnlnm in rebus alionis est

cum

tixore esl cogitat qua;

:

mnndi sunl

Cor.

desiderinm,

ut eiiam

bomicidiuni
,

perpelrare

IHC

35). Et

sttam Propter fornicalionem unusquisqtte

Sic et (Ibid, vn, 2).

vereanlur, sicnl
sua>

Achab

qui

appelilum

cupidilatis
xxi).

vxorem habeat
elaiionem
,

poiesiates

per

snngninis explevil elTusione

(HI Reg.

per

prsevaricaiionem
liae,

oppressionem, per justitiie quoqnc malae existnni. Noconi enim diviid,

6. b;vpe iniqui niala

lur.
tiir.

quse conciipiscuni asseqviur.-

loriiu.s piinianjiiatenns dc affeclu mali desiderii

nocent et poteslaies. sed per

qnod

e;s jnxia

Electos antem suos Dens non dimiilit ire

in
!

de-

ponitur,

non per se

exetnplo ilineris reni,

<\x

jnm

s nleriorum

malorum

qnod spin*

nascuniiir,

surgentes a latere iiocent

em f j dolorem men
saeculo ueqiiiter

ei perfeclionem , convenit eorum, pro eo quod

250

n
in

eis qui recto itinere

gradimilur.

appeiunl,

ut

hac experiemia
his

resi-

CAPUT \U.
De
\.

piscanl reveni ad

Deum, quod
propiiium

menle recesserunt.
adversari, qui

cupiditate.
beI1;

Denm
suscipere,

ergo

sibi

noverit

Non
Non

posse qtieinpiam spirimalia

nisi prius carnis

3.

potesl

ftd

edomneiii oupidiiaies. C lniemplandum Deiim mensesse

adquod lemporaliler conciipi-cil non permiililur ut implere. Secrelo antem Dei judicio fieri crodilur
durius pereant hi quorum cupiditaiem effeclus stalim
sequilur aclionis.
7.

lihera, qtise desideriis bnjiis

mumli

et

cupiditalibus

inhiat.

NequC enim
pulvis claudil.

alta

conspitere poteril oculus

Nunquam

saiiari

novit cupiditas. Semper en mi

qnem

5. Omni pee^ato pejor esl avarilia et amnr pecuni. inim. Unde et per Salomon^m dicilnr : Nihit est

tanio quanioi|ue magis acquirit, solum desiderio nee augendi excruplins cmrril; al ficilur. metii amiiiendi sed cliam ciattir,

avants eget

am-

tcelestius quam amare pecuniam \Ecc\es. \, 10); hie enim animam snam vpnaleni far it, quoniam in vila

8. Inopes nasci:r.nr in hac vita, inopes recessuri suinus a vita. Si bona mundi hnjns peritura credi-

sua projecit intima sua.

pro deslina
alii

mus, cur periiura tanloamore cupimns?

alii

alii

causam,
alii

doclrinam malrimonii, ( ] duplkes

>,

retails tabulis
eril

e.t

rperam substimerint. E.-t conlemplum, ne caanlem destina fulcrum, qnod parieli rninoS quo nsns esl Corippus Poeta Afer,de dai.snpponilni
alia pt
;

qtti /inilus

coitsiituantur,

meroni

ex

tilca paltistri

catenis colligata?, in eo loco et inter deslinalas creta inter (aclis ca .c^lur. In Ms.
|!

Landilius Juslim Junior, s

Et Thorna* Libvcx imianlis destina lerrae.

destinas legi ait I hiland ;r, qnod magis probarim. destina its alio Cod. ins. lexii r destination:- maI lornmhc quit nxores tri.oiiii, nJalione acla antiqir*

Arnob.,
ratio

lib.

n.

Qiiando,

ail,

c<rpta

est genetlili ica sciri?

sidenim mains, ant non post A lnniem

diccbanlnr desliuari. Ulpian., in I. Tutor., it. de rim uxorem diicere non nupt. : Tutor v?l curator adultam
a pntre desponxa, desiinalave palest, nisi

(ut qnidiun fcrunl) tie^latorem, bajttlum , tibicinem ilium, ac destinam cceli. Cceli desiinam vocal Atlanlein,

iiomtimla condition

leslumenio, in I. Qui nuptias SiCitta (uerit. El

Jul.
le

quod eo, velnt

(ill

ruina

impendens cceli (ingebat anliquiias) supine einr; quo sensu

lirino prasidio,

Cn-saniugnsianns episcopus in Vila divi Isidori scribit, quern (scilicet Isidorum) Deus post lot defectus llupanias novissimis temporibut susatins , credo ad resluiirandannliqnorum monumenta, ne usqnequasi quamdam qu/ique ruslirilale velernscfremus destinam apposuit. Sic eiiim resliiuenda lillera ex vet. Coil, ins., cum ante non rectu Icgerelur, quasi
iiranlio
,

pup. Ham, II. ad Legem teilamenlove nominaia, patre desponsa, destinulwe, conditionem nupliarum secuta (ueiit, (|tiod frei|iienli r
:

adnlleriis

Wai a

usurpat
1.

ullim.. uliim., ff. de divnrtiis, el in de jure dol., ut docie ohservavit Jacob. 33. LOAI-A. Cujacms, lib. xvi Observai., cap. Ibid. Erudita Loaisas uola de voce deslina Brenlio
in
I.

7,

1,

ff.

ijuamdam
deslina

lucein apposn:l destinari.

Ab hoc nomine
"

a Vezzosio iribuilur non alia raiione, nisi quia Breulins nous Loais;e ex Edilione Grialii iransoripsit. Viiain Isidori, quam lirauliu scripsit, vide in Isidorianis, cap. 5 el 4.

deslinnri

veibom, qnod

litinare el

AKEV.

liilcire

signilical, lluxil. Vilriivius, de Porlnbns et Slruclnris in aqua ficicodis, lib. v, cap. 1i Pttrtttur, fttnt a Cittnis conl muaHE quil, pulfis a regionibns
:
i

14. Hoc loco in Edilione Grialii erat cuins nouc, qua: drsideratnr. ABEV.

signum
LOAISA.
1"2.

ali-

CAP. xu. N.2. Greg.,

5. Eccle. x.

lib.

Keg.

i.

qti<r

ad

proiiinnloiiiim

iliuci va?,
eril

mortario duo ad
jiis

unum

misceaHir, uti in respondeitnt. Delude tune in eo

isqiie

loco qui deftnitiis

incluste in

area; slinitiliiifi robustis et catedimiitendie de^linandirque snnt. Hoc est destinis fnlciend* et h rmand;e. Nam slaInn subjungil Sin autem propter flticlns. aul impetus estimate urea: nun putucrinl contineri, aperli pelagi tune ub ipsn terra, sire crepidinc /ni/nis qnuu/ /iriiiias sime itrualnr. Pliilandei in C.M|. legi sciiliil,

aquam

LOAI-A. Gre p .,lil). xx Moral, cap. ABEV. 5. Henuntiarernnt. Al., abnegawunt. a quo C. Alii, resipiscant et converlamur ad Deun, mente recesseiunl. AREV. ava7. Gregor., lib. Moral, xv, cap. 12. Semper
rus eget
<>pisi(ila

sum verba
Verba
Iloralii

Iloralii,

lib.

Epislolartim

2. LOAISA.

Ibid.
sin;

noluil

praetermissfi

Vezzo-

deslina; areas
et in allo.ro,
vis

a,i Viii tivii in

non poluerint confine: e. iguod eo in loco :ntein v detnr plus accodere. Sicut In qmbns uti cm locis pulso,|iii!nr ijiii
,>i,

Sperne voluplates, nocel empia dolore volaplas.

Semper atarus eget

*

cerium voto pele

lineni

ABEV.

non

nascilur, iisrulionibus eril jacicitditm, uti nrctr.

C47

S.

1SIDORI H1SPALENSIS EPISCOPI

648
:

9. Plerique potenles tnnla cupiditatis rabie inflammantur, utde conflniis suis pauperes excludant, nee

Apostolo, ac diceiile
destritet (I

Deus autem

el

kunc,

el

hanc

Cor. vi, 13)?

est ventri libido, sicut

liabilare

penniltant.

Quiluis

recte per

Prophelam
el

4.

Proxima

loco, ila vilio.

dicilur

Vte qui

conjungitis

dumum
terra;
,

ad domum,
loci.

agrum agro
tolivos

copulalis usque
in

adlerminum
(

Nunquid
14)
?

liabitabilis

media

hai.
est,

v, 8,

Ubi enim venlris cura, ibi el eorum quae circa venirem sunt proxima. In ordine namque membrorum genitalia ventri junguniur. Dumque unum ex his im

Tales quippe homines

infernum

id

diabolum

moderate
5.

refleitur, aliud

ad luxuriam excitatur.

rapere ad perditionem idem propheta sequenler anProplerea dilalavit infernus animam nunliat, dicens
:

suam,
turn.

el

aperuit

os

suum
el

itbsque ullo

lermino,

el

descendent fortes ejus,

sublimes, gloriosique ejus ad

inferni

Non ad luxuriam, vel ad satietatem, sed tantummodo, ut corpus susientetur, epulis est menduni. Nam, ut philosophi disserunt, cibos invenlos esse ut conlineanl animam, non ul corrumpant.
6. Uui nimium cibis utuntur, quanto magis venirem pascunt, lanl amplius sensum mentis obtundunt. Nam Graeci dixerunt ex crasso venire

Nee minim,
qui

quod morienles
viventes

ignibus
suae

depulenliir,

flammam

cupidilatis

252

minime exsiinxerunt.
10. Qui desiderio cupiditatis exaestuant, flalu diabo

lic* inspirationis urunlur.

Accendit enim

nientem

Bm

subtilem sensum gigni non posse. Nam guise saturiias miaaciem mentis obtundil, ingeniuraqueevanescere
fac 1 -

Evac snperbia,ut de
dil

ligno velito

manducaret. Accen-

Cain inentem invidia, ut fratrem occideret (Gen.

7. Libidinis ignes

ciborutn

fomentis increscunt;
noti
lia-

in, 4). Accendit Salomonem luxuriae facibus, ut per dmorem libidinis idola adoraret. Arcendil Achab

corpus auiem quod abstinenlia frangit, tentaiio

exurii.

Unde
elsi

et tres pueros abstinentes

flamma

^npiditale, ut
Iteif.

homicidhim

avaritiae anneeleret (///

bylonii inceudii, elsi letigit,

non combussil, quia

ignis

ni-

x\i).

His ergo inspirntioiiibus

diabolus corda

inirum
tiiun

desiderioruru canialiuiu
inllanniiat,

abslinen-

nominum

occuliis depravat cupiditatibus.

monies

usque ad consensum lamen

251 CAPUT
De
1.
si
ijiila.

XL1I.

concupisceniiae vel operis

8. Cui est, cui

non

exurit.
divilis

abundanlia
supplicium,

esl

epularum, ardentis
lanla in

Prima concupisceniiae suggeslio panis

inlendat

cujus

inferno inter

illinium ceditur, diversa edacilalis desideria

com-

desiderii primunlur. Urideet Daniel : Panem, inquit, non comedi (Dan. \, 3), hoc esl, ejus concupiscenliam non implevi.
2.
et

ignes erai inopia, quanla hie epularum fueral copia. In hoe enim sseculo esurire el. sitire noluil, proplerea
vil,
illic

inter

flammas

siliens, slillam

aquae quaesi-

nee meruit.

Prima

est luxuriae materiessaiuritas panis.

Unde G

propheta
:

Sodomam
el

de

panis saiieiate accusat,

dicens

H<ec

fuit iniquilas

Sodomorum,

superbia, sa-

9. Considcrandum quam vehemenler argualur comessaiio, el sumpiuosa convivia. Nam per prophelam cornminalur Dominus se non bane relaxare ini-

turilat panis,

abundanlia (Ezecli. xvi, 49).

,

Panem
lurpilu-

quippe Sodomilae immoderate sumenles

in

quiiaiem his qui earn libenler ambiunl. Dicil enim per Isaiam i Ecce gaudium et laoiilia occidere vi:

dinem defluxere

flagiliornm, alqne inde meruerunt,

lulos, el jugulare arieles,

comedere carnes

el bibere

comilante superbia, coelestibus aduri incendiis, ex

viniim. Si dimillelur iniquilas haee vobis, donee

mo-

quo modum

non lenuerunl edacilalis.

gulam ciborumque concupiscenliam. Quid enim lam noxium quam ul animus

servial ventri el escae, qua;

3. Ulile est cavere

riamini (/si. xxu, 13, 14). 10. Sicul omnes carnales cupiditales resecantur,
ita

abstinenlia

omnes animae

viriuies edacilalis vilio

sum

destruenda, testante

destruunlur. Inde esl quod et

princeps coquorum

21. Greg., in part, pastor. Curae, admonil. LOAISA. CAP. XLII. N. 2. Ex Greg., lib. Moral, xxx, cap. 13. LOAISA. 5. Greg., in pan. paslor. Curae , admonil. 20.
9.
Isai.

pit,
.

f.y.i

v.

edcre
efficil
ilia;

et

Ta; fyv x.y.s KOISITM ^fmSvripa.;. Mulla, inqnil, carnibus t esci, rationis vim lollit, animosque lardiores. Merilo ilaque laudanlur platouicac

coenae

apud Aihenxuin

lib.

x, et

apud Cicer.,

LOAISA.

Leo papa, serin. 5 de jejunio. LOAISA. Ibid. Alii, ul philosophi dixerunl, cibandus esl ven ut corrumpal. Clarius ter, ut conlineat animam, non etc. eliain essel , pliilosoplii disserunt cibos,
5.

Nam

AREV. in 6. Hinc illud Caionis Majoris apud Cieeronem Tanlum cibi et polionia adhilibello de Seneclule bendum, ul reftciunlur vires, non opprimanlur. Alioqui, ul recie conlirmai Theognis :
,
:

Tusculan., propterea quod non lam present!, quam postero die jucundae essenl. LOAISA. Ibid. Evancscere. Hinc illud, quod ex Theopompo jam reiuli. Porro locus hie esse videtnr ex Hieronymo, epislola adNepolianum.de Vila clericorum; Pulclire dicitur ayud Graces, et is enim hoc paclo nescio an apud nos (sque resonel : Pinguis venter non gignil nientem lenuem. Giaecus senarius hujuslib. v
:

modi

esl

n^sfa ycwnip

^ETTTOV ou TIXTEI voov.

LOAISA.
Ibid. Evanescere. Al., hcbescei-e. scere ; forle labare. AREV.

I]OA)IW roO TrXeovra? Atftou

wkiaev ion

Cod. meus labe-

Quorum versuum
resnimia
iisse.

haec fere senteniia est

lunge plu:

polusque ingurgilalionequam fame perTo Bene ilidem Theopompus, lib. v Philipp.

cihi

8.

7. Greg., lib. Mural, xxx, c. 15. LOAISA. Greg., liomil. 4t) in Evang. LOAISA.

10.

Ex Greg.

lib.

in

ast.

Curae

admonil. 20.

LOAISA.

U9
Euros Jerusalem Snbvenit, quia
5osse
lisi
I

SKNTENTIARIM
et venter, cui servi-

LIB.

II.

C50

ur a coquis, virtntes aniinae ties mil Neque enim quempiam virtutum perfeciimiem allingere,
prius venlris edomuerit ingluviem.

mentem alienal, nt uhi sit nesciat. Unde eliam el malum non sentiiur quod pi r ebriolalem comniittiiur. Verum esl quod jnxia prnphelam
2. Ebrieias iia
j

dicilur

Fornicalio

et ebrietas

aufenint ear

( (

Use.

iv,

11.

Nemo

poiest dominari caeleris viiiis, nisi prius

facile

U). Fornicalio enim.

xt), infaiual
,

sicut

in

Salomone
in

ngluviem venlris restrinxerit. Nee quisquam

toleril a

sapienlem. Ebrielns, sicut

irncundi sum,

/// Reg, Lot (Gen

r

immund<<s semetipso spiritus expelere, nisi per abstinentiam guise. Tune euim liostes |ui extra nos sunta nobis fortius siiperantnr, quando

253

sensum rationiscaplivai.Unde
,

el in Proverbiis

Potcntes ne

inqnii,
,

vinum non bibant

(

cum
5.

biberint

obliviscantur sapientiam

Proverb.

>rius

qua; intra nos sunt villa

I

exstinguunlur.

Nam

xxxi, 4).
I

rusira oris ogit bellum, qui inlus bahct periculuin.

12.

lerisque

bus

est multiim bibere viniim, et

lii

non

Non qualilatem ciborum, sed eoriim

sa>pe

cupidila-

inebriari.

Audiant

adversum

se dicentem

propbe-

em cavendam. Nam
ili;i

acciiratius

praparata sine
alijecla et

tam

;l3p. conciipiscentia degustantur, et saepe

fortes

it

in

edendi ciipiditaie siimimlur. Sicqne fit ut non culpa ciborum qualitas, sed illud repulelur in

qui polenles eslis ad bibendum vinum, et virl ad miscendam ebrietalem (Ism. v, 22). 4. Vino mullo dediios, et luxuriose vivenles Isaias
:
V<c

sic arguii,

dicens

itium,

quod cum desiderio degust:Hur. 13. Quatuor sunt genera disiinctionnm

quid, quando, quantum,
et

lalem sectandam,
in

el

Va; qui consuryiiis mane ad ebriepotandum usque ad vesverum, ut

guke

vino
ttir
:

fl

stuetis (Isai. v,
libi, civi/as

H).

D>-

talibus el alio loco diciel

ippeiitu, id est:

quomodo

Va;

cujus rex invents cut,

(Kccle. x,
H>).

citjut

ippelaiur. Quid ad

rem

ipsarn pertinet quae appeiitur.

principes

mane comedunl
enim
a

Quando, si ante legiiimum lempus quid appelatur. (.Quantum \evo ad immoderationem rcfertur. Quomodo
id

o. Mult!

mane usque ad
36
g"

solis

occnbitum

ebrieiati et lelliguul

255

voluptatibiis srrviunt, nee in;

impatieiUiain festinationis ascribitur.

14.

cur nati sunl

sed,

ronsneiudme belluina
inser-

Nullus

bomini

tarn

importunus exactor est

detent!
viunl.
6.

luxurix tan turn tola die epulisque

bis qui
,

jiiam venter, qui

la
iis
:is

qnoiidiatum refeciionem quotidia-

famis exactione adimplet.

etsi

Cum
aulem

cxieris

enim

vi-

Clamat Joel propbeia

:

ebrietati
;

deserulu
S).

inlerdum

nascimur, iuterdum
isto

non morimur; cum

et

cum nascimur, cum

latnen

viunt, dicens
late,

Experyiscimiiii
bibitis

ebrii

el /lete, et
I,

emnes qui

vinum

in dulcedine (Joel.
:

sto el rnorirnur.

Quo
ila

leslimonio non ait tanium

Flete,

omnes qui

15.

Plerumque voluplas vescendi

sub oliienlu

bibitis

lecessiiaiis subrepil, ut
iiaii
,

dum

putatur serviri
serviatur
;

necesfacile

Li
>

"

vinum, ul bibere omnino non liceat; sed adjcdulcedine, quod ad voluptuosam pertinet el

volupt;itis

desiderio

nee

prodigatn cffusionem.
silati,

Nam quantum

salis est

neces:

liscernitur
ise

ulrum quod

aceipilur, guke,

an indigon-

depuielur.

edocel Timolheum bibere Aposlolus, dicens Vine modico ulere.

7.

254CAPUT
De
Esca
Ibrietas

XLHI.
ebrieiatem

Non solum ex vino inebrianlur homines, sed

(|iioe

ebrietale.

eliiim ex cacteris poiandi generibus,

vario

modo

crapularn

potus

general.

couficiunlur

Uude

et Nazaraeis, qui se sanciificabar.t

auicm perturbalionem gignil mentis, fnro-

eni cordis,

flammam

libidinis.

Domino, prrcepium esl vinum el siccram non bibere. Ulraque enim stattim mentis evertunt, et ebrios faa me. Arisiotele^ problem., sect, in, text. 17, craputestalur. Addit praelerea : Est enim crapul/i fervor qitidam, cl desinens in/Iam-

12. Greg., lib. Moral, xxx, c. 15. LOAISA. 15. Tolius senlen ioe siimuta deducia est ex Greg., ib. Moral, xxx, cap. 13. Verum is qninium genus
ddil
os

lam aperte ex vino esse

malio
,

Sciendum, iriquit, modii i/nlic tilium

:

prcelerea est quia quinque lentat, etc. Cassi ants, lib.

:

ana;

plus

Triuinto, cap. 23, iria lantuin jjenen cnumerat lex, ail, na/iira est gaslrimurgiai : una qua; canonicam

efeaioms horam prcevunire compellit;

alia, qua; tan-

umnwdo
outlet

entris
;

inglttvie

et

saluritate

quarumlibet
ei iilis

escarum

lertia, qua;

accuralioribus

et

crapnla aulem, mente sibi constants, rlolorem admovel. 2. Ose. iv Fornicatio, et vinum, et cbrielas, auferunt cor. LHAISA. Ibid. In Exnuis est : Strut ail Salomon; verum irwle. (idlu. : Fornicalio fiiim, siciil in Salomone,
ilia qualil
et
;

mentem

cniifliclat all nal

quam

lemu/eniia

quod,

sculentioribusobleclatur. Videeumdem lalius ibidem. OAISA. 14. I ulcbre Seneca in epislolis : Venter prcccepla .on audit, puscit, appeilal. Non est tamen moleslm redilor : pnrvo dimitlitur, si modo das illi

iiifatual sajtienlem
tioitis

ebrietas, ticiK
:

Lot, sensum ra-

quod

caplivat ; und, in Proverbiis, eic. list enim exFurnicatio et ebrittas anfeplicalio verborurn Ose. runt cor. Fornicalio nempe, ut in Salomone enrieias, ut in Lot. Praeterea non exstat in Proverbiis ha:C son;

lebes, LOAISA.

tentia. LOAISA. 4. Kccle. x, nbi Septuaginl.t hoc modo fi; o (3aTt). Jf ffou Vtiitsptc, y. j.i oi KjOJOVTtf (rov Va: libi , civitas cujus rex iv 60-dious-t. Id esl,
:

Hoc eliam loco indicator noia Loaisae, qtue non pparet. Ac fonasse ea exprimelial locum sancli AnId.
cap. 31 : Sccpt incertum Kl j trumadliuc necefsuria corporit cura subsidium petal, n voluptaria cupidilalis fallacia ministerium
iiSlini, lib. x

OJi

<rot,

7TO>.if,

Confess.,
. .

..

suppetat.

^ R EV.

.onfess. x, cap. 51

CAP. XLHI. N. 1. Sic inielligo illud Augustini, lib. Ebrietus longe est a me; misereeris, ne appropinquet servo tuo. Crapula vero non:

iiprMx tuns junior el piincipi s ttii in liura matiilina comedian, Va; libi, terra ciijus rex In vulgata Editione ita e.U pu er Ci [ ei cujus principes mane cometlunl. Quam vcr: t

sionem
cap.
essi
l
1">.

etiam Gregoiius sequitur LOAISA.

lib.

xvi Mural.

unquam

subrepit servo tuo

1

misereberis, nt

7. Naztirvis. Sic rescripsi,

X(t~<irifii.

cum

in

Editione Grialii

trjc

fml

Aui:v.

ATBOL.

LXXXI1I.

21

C51
ciunt;

S.

ISIDORI HISPALENSIS EP1SGOP1

652

luxuriam quoque carnis

coniinenles, sicut

utraque aequaliter

amant,

ut solus Deus, qui inspicit

omnia, meritum

gignunt.

operum bonorum rependat.

manifestations
faciunt,

Nam

qui ea sub popular!

panem cum pondere Quidam edunt ita et aquam cum mensura sumunt , asserenles
8.
,

sd

easlimoniam

caruis

eliam

aqua?

abstineniiam

camur, quia suain ab bominibus receperunt

8. Jejunia

nequaquam a Deo justifijuxta sermonem evangelicum mercedem

(Matllt. vi, 5).

convenire.

cum

bonis operil)us

Deo

acceptabilia
,

CAPUT XLIV.
De
\.

sunt. Qui

aulem

a cibis abstinent, et prave agunt

abslinenlia.

Hoc

est

perfeclum et

ralionabile

jejunium,

daemones imilanlur, quibus esca non est, el nequilia eta semper est. Hie cnim bene abslinel a cibis, qui
malitiae actibus, et a
9.

ruando nosier homo exterior jejunal,

Facilius per jejunium oraiio

interior oral.

penetrat coalum.

Time

mundi jejunat ambilionibus. exsecrationis studio, non absiinentiae voto Qui

enirn

homo, spirituals

effeclus, angelis conjungilur,

Deoque
2.
tiurn

liberius copulatur.

ab escis carnium se suspendnnt, bi polius exsecrandi sunt quia Dei creaturam usibus humanis concessam
,

Per jejunium etiam occulta mysieriorum cceles-

rcjiciunt. Nibil

enim

fidelibus
,

inquinatum, nihilque
attesiante aposiolo:

revelaiitur, divinique sacramenli arcana pandunlur. Sic namque Daniel, angelo rcvelanle, mys-

esse judicatur

immundum Paulo

teriorum sacramenta coguoscere meruit (Dan. x, 5). Haec euim virtus et angelorum manifestationes, et
coruin anntmtialiones oslendif.
5. Jejunia

Omnia munda mundis; coinquinalis autem, el infidelibus, nihil est 257 mundum, quia vollula sunt eo rum el mens et conscientia (Tit. I, 15).
10. Spernilur jejunium

quod

fortia

tela

sunt adversus teniamcnta

lione

ciborum

reficiiur. iSeque

in vesperum replecnim reputanJa esl

dtfmoniorwm. Cito enim per abstineniiam devincuniu:.

abstinentia, ubi fuerit saiuriias ventris subsecula.

11. Spernilur jejunium

Unde eliam Dominus

dicens
el
:

et Salvator poster

eorum

quod

in

vesperum
:

deliciis

incursus

jejuiiiis et oralionibus

prsemonet superare,

256
nem
escam

Hoc yenus non

oraiioejlcilur nisi per

compensator, dicenle Isaia prophela Ecce in die vestra (Isai. LVIII, 5); jejunii vestri imtnilui voluplas
roluptas enim deliciae inielliguntur. Sicul enim repetilio debili, et lites,

jejunium (Maiili. xvn. 20). Immundi

ibi

enim

spiritus

se

magis injiciunt

ubi

plus

videririt

el conlentio, et percussio, iia et

ct

potum.
,

deliciae

intprobantur a prophela in jejunto,

cogilalione ruminal,

4. Sancti
(.

quandiu

in bnjus saeculi

vita babilant,

12. Tula cnim die epulas iu

esiderio superni roris corpus

et

suum aridum
,

porlant.
niea,

qui ad explendam gulam vcspere sibi delicias prseparal.

Unde

psalmus

Silivit, inquit
et

in (e

anima

qiiam tmdtipliciter enim tune Deum sitit,

et arescit.
flcat

caro

nwa

(Psa!.

LXII, 1).

Caro

13.

Non

esl corpori

adhibenda immoderaia

absii-

quando per jejunium

,

abslinet,
:

neiuia, ne
edisc,

Abslinenlia el vivifical
,

et occfdil

vivi-

dum amplius gravalur caro pondere innee malumagat postea, nee benefacere inciusu
inali

animarn

corpus necat.
simulate
agilur,

piat, el quoc addicilur ut

care:i(,

simul

et

5. Saepe

abslinenlia

jijuniaque
in-

boniofficiuni, diim plus

igilur

prcmilur, perdat.
est

Sollicila

per bjpncrisim exercentur. Quidam enim mira

edia corpus

discreiione

carnis

moderanda maieries,

snum
,

laniant,

exterminanict

sicut ait

scilicet,

ne aul integreexslingualur, aut immoderaia

nimia prxvalenle, ad per-

EvangeUum

fades suas, ut appareant hominibus jeju,

laxelur.

nantes (Matlli. vi, 16). Ore namque pallescunt corpore alterunlur, cordis alia suspiria ducunt. Ante
morlii eris se suppliciis Iradunl; tantumque miseri laboris exerciiium, non pro Dei uniore, sed pro sola humanae laudis admirations
seciantur.
G.

li. Infirmilate carnis

morlem quoqne

feclionem periingere nemo potesi. Nam quamvis sancliialisamorem quisqueliabeai,exsequi lamen non
valet operis meritum,
vire conatur. cui

inteniione

cordis deser-

15. Corporis debililas nimia

incredibililer abstinent, ui

etiam

vires

.inimac

Quidam
lalibus

hominibus
absiinen,

curiosis sancli appareant; sed hoc

ti.Te

bonum
,

facit marcescere, frangil, mentis quoque ingenium nee valet quidquam boni per imbecillilalem per-

non est

virlus

repulanda
in

sed vilium

licere.

quia bono male utuntur.

*.

16.

Ne quid

nimis.
fit,

Nam

quidquid

cum moJo

et

Jejimium et eleemosyna

abscondito

esse

temperamenlo

salutare est;

quidquid aulem

ni-

CAI . XLIV. N. 2, Gregor., LOAISA.

lib.

Moral, xxx, cap. 9.

SO. Ad bane el sequentem proxime snmmi viri senicntiam atlendamus, velim, aiebat Vezzo?ius.

4. Alii, tibicaro pro et caro. AREV. 5. Gregor., lib. Moral, vni, cap. 26. I.OAISI. 7. lib. vni Moral, c. 2-4. LOAISA.
re, et alia religionis

ABEV.
11. Ita quidem Goth, et alii mss. elexcusi libn. At [lieronymus, votunlas vesira; et Sepluaginla, HI idem auctor esl, votuntales veslrce. LOAISA. Ibid. Voluptas vestra. Ita legendum suadel oraiioet ita quoque legiiur in Fireviario nis coiilexlus
:

Hihil prodesl liotnini jejunare, el orabona agere, nisi in^ns nb iniquilale renovelur, de Pcenil., d. 3. LOAISA. 9. Leo PP., sertn. 4 quadrag. LOAISA. Ibid. Qui exsecrationis studio, eic. Hoc eral vitium Manichaeorum, ut Vezzosius annoiat. Antv.
:
<le

Greg., 8. Pius PP.

Mozarabico, ntnoiavil Mariana, lib. i contra Judacos, cap. \, n. 5. AREV. 13. Cassianus, coll. 2, de discretion. LOAISA.

CSS
mis, et ullra

SENTENTIARUM
modum
est,

LIB. HI.
;

684

perniciosum
verlil. In

fit,

studium-

A orm;e
si

quesuum

in

conlrarium

omni ergo opere

hnbere.

quod exceditpericulosum esl sicul aqua, qua nimios imbres prsebeat, non solum nullum usum

modum

et

temperamentum oporlet

Nam

adhibel, sed eliani periculum exhibet.

LIBER TERTIUS.
258 CAPUT
De
1, Divinse
testis,

PRiMUM.

etbonorura dolor tranquillus.

Nam

iniquus post

mor

flagellis Dei.

tem ducitur cruciandus

Justus vero dormit post la-

SapientiDe subtiliias, sicut interius, ut scrutator conscientias, sic exterius, ut judex,

borem securus.
passionibus, sed de spirilnalibus oportet intelligi, ut quanto quisque aut in corpore aut in mente flagella suslieliani
8.

Non lantum de corporalibus

irrogat poenas; ut

verum

Quia

ipse esl et testis et

leslimonium prophets judex (Jerem. xxix, 23). Mi

sit

serere, Doinine,

misero Isidore, indigna agenii, et

flagella

di-gna paiienti, assidue peccanti, et lua

tidie siisliiienli.

quo-

net, tanto ss in line remunnrari speret. 9. Soepe occulio Dei extra

jtidicio
i

flagelli

corre-

2.

Ordinala esl

rr.iseratio Dei, quse priiis

hictiomt-

nem

per flagella a peccatis emendat, el poslea ab reterno supplicio liberal. Electus enim Dei doloribus
hiijus vitas aiterilur,

sunt reprobi in *uvj hoc U1UIIU.U mundo uuiiiuuc Ul let .|** V * iiiulla dumque ill d. imnabilia commisisse videantur, despecti tamen a Deo, nullo emendalionis verbere feriunlur.

plionem r

: .

ut perfectiora vitaa

futuraj

lu-

si

10. Plus corripiiur flagello, qui a peccaveril, dicenie Amos propbela

Deo
:

diligilur,

Tantumnwdo
Quern
eniin
fl-

crelur.
3.

DOS cognovi ex omnibus nationibus

terra;, idcirco visi-

Ncquaquam Deus
aut judicio
se

delinquenli parcil

quoniam

tabo super DOS omnes

diligit

iniquitatts

vettrat.

peccatorem aut flagello

ferit,

temporal! ad

purgationem
relinquit, aut

Dominus

corripit, flagellat

autem

omnem

seterno

puniendum

ipse in
tnisit;

ac

homo poenilendo punit quod male adproinde est quod Deus delinquent! non
Justo temporalia flagella
in

lium quern recipit. 11. Valde necessarium estjustum in hac viia et

viliis lenlari, et

verberari flagello, ut

parcit.

satur, de virluiibus

non

superbiat.
alieriiur, a

dum Dum

vitiis

pul-

vero

aut

259 4.
5 Neque
et
,iein
31

ad

seterna pro-

animi, autcarnis

dolore

muiidi

amore

ficiunigaudia; ideoque el juslus

posnis

gaudere

lebel, el impius in prosperilalibus timere.

reservatur. Tentari autem oportet justum, sed leiuatione p!aga, non lentaiione luxuris.
1-2.

justo,

lusiitiam abstrahit.
judical,

neque reprobo Deus misericordiam Nam et bonos hie per affliciioremunerat per miseralionem
;

Durius circa snos

electos in
flagelli

hac

vita

Deus

agit, ut

dum

forlioribus

siimulis feriuntur,
vi

et

illic

nulla obleclamenla

prsesenlis

260

delectent,

malos hie remuneral per lemporalem clemeniiani,

punit per a?lernarn jusiitiam.
C. In

sed coslestem pairiam, ubi certa requies exspeclalur,

indesinenier desiderent.
13. Eleclos viloe islius adversilate probari, ut, se-

it illic

hac enim

vita
;

ion parcit electis

jarcet iniquis.

in

Deus parcit impiis, el lamen ilia parcel eleclis, non lamen

cundum
tri iv,

Petruni, judicium a

domo Dei

incipiat (I

Pe-

17),

dum

in

hac vita electos suos Deus judicii

7. Periculosa est securilas in liac vita raalorum,

flagello casligat.

CAP. PRIMUM. N. l.Ex Grcgor. , lib. ix Moral., cap. 12. Et in comprobationem testimonii Jeremiaa E yosumtestis et judex, alien illud Isaiae XLH Tacui, temper situi, paliens fui, sicut parluriens loquar; voces luiein MI judex absunl a Golh. el aliis. LOAISA.
: :

Ibid. PropHelce. Jerem. xxix. Apud Jeiemiam sic laleuir : Ego sum judex et testis. El Ore:?., lib,... Moral, rap. 12. Codex coinobii de la Oliva in re, no NaVarrse l. git 30 sum lestis et vindex. Sepina:

venlur inulta. LOAISA. 4. Gregor., lib. vm Moral., cap. 32, de justis Gaudent despici, nee dolent se necessitatibus afflir/i. Idem Augusi., serrn. 105 de tempore, etGreg., lib. v Moral., cap. 1. LOAISA.
:

5.

Ex

muliis locis Gregorii, lib. v Moral., cap. 1:

""

el xxvi, cap . 18. LOAISA. 9. Greg., xxvi Moral., c. 17, el

lib.

xn

el

\\:

LOAISA.
10. Grogor., lib. vn, episl. 32, el lib. xvm M Mo el lib, xvm, c. 7, el cap. 12. LOAISA. ral., cap. 11. Keservatur. Al., retrahaiur. AUEV. 15. Locus esl Pelri I, iv. Tempus est, inquil, in inIsicipial judicium a domo Dei. Hunc locum
1">,

Kai tyu ftiprvf , Kupioj. Et ego leslis dicit Uomiims. LOAISA. Ibid. Miserere. In Cod. Goth. Tolet. ha3C non habeniur. Codex coenobii de la Oliva, Indiana Isidore LOAISA.
;inla
:
<f/ivi

-2.

Crcg.,
:

lib.

vn Moral., cap. 8, exponens

explic.it

illud

Job.

llccc milii consolalio esl, ul uflligens

/

me

non parcat. Ideo, iiH|it, trie quibusdam arcit, tit eos in perpetuum ferial. Ideo me liic feiiat nun parceudo ul in pei-peiuiim parcat. LOAISA. JUd. Electus. firegor., lib. xxvi Moral., cap. 17. Klectorum ntunque est Itic conteri, ul ad prwmia debeam anemic Iwreditatit erudiri. LOAISA. Ibid. Ul perfecliora. Al., ul perfuclionem. \HF.V 3. Vide Gregor. lib. xxvi Moral.. 17, ulii dissent cur qusedam a Domino bic ferianlur, et ser,

dotore,

dorus supra, lib. i, cap. 5ii,senteni. -2. Et Au^iisiin., Tempus est, inquil, ut incipiat super psalm, xciu judicium a domo Dei, id est, tempus est ul modo juilicenlur qui pertinent ad domittn Dei : sj flage/lantur filii Dei, quid dcbenl sperare serri nfquissimi Venerabibs lieda, in psalm, ix, explical Pelri locum de occullo el Juslo jildiciO, quod in praesenti ad purgalio:
.

uem

exercclin- in domo Dei, id est, in infidelibils. Gre gor., lib. xxvi Moral., cap. 17, utlsidorus locum inicr.n O .atw. LOAISA.

qiLcdaui

ess

IS1D01U HISPALENSIS EP1SCOP1

053

CAPUT
\.

H.
Dei.

A
Una in bonam emendemnr. Alcliariiaie
,

insiigante, carnis tolerabat

262
esl

stimulos. Flagellaille

De gemina percusswne

tur auteni el pnsl pecfalnm, ut corrigatur, sicut

in

Gemina

esl

percussio

diviua.

Apostolo,

<|iii

iraditus

Salami; in

iuicrilum

parlem, qua percuiimur carne, ut lera, qua viilrieramur consciemia ex

carnis, ul spiriius salvus esset (1 Cor. v).

ut

vel ad veniam, vet ad vindictam. Ad veniam, sicni Pelrnm (Luc. MII,

Deuin ardeniins diligamus. 2. Gcmino more Deus respicil

Noo lamen juste nnirmurat, eliain qui nescit cur vapubt. Nn in Deus ideo pleriunnue jusium flagellat, ne ile justit a superbiens cadal.
>.

(i.

In

bac viia Deus tanlo magis

siiulet ut

parcat

61).

Ad

vimliclatn, sicul ilum facia

et

Sodomorum

se

descen&uruni
3.

vhurum

lestalur (Gen. xvni, 21).

qiios

quanto mugis exspectmdo flagellal ; sed alios fericndo corrigil, alios vcro feriendo inierficii. Feriendo namque corrigil de quibus
(imo arguo
niit
el

Trimoda ratione Deus

:

vnlueril percutit,

dicil

id est

ad damnaiionem

261

reprolms, ad

purga-

casiigo (Apoc. in, 19).

30 quot Feriendo peri:

tionera quos errare videt elecios, ad propagandas merilnrum gloriam justos. Primo naniquc modo

quos incorrigibililer delinqueuics aspicil, quosque HOD jam sub disci plina, ut lilies paler, sed
district^ dnrnnatione, ut hosies adversarius, perculit.

jEgyptuo cacsa est ad damnaiionem (Exod. vn, 8). Secundo modo pauper Lazarus ad purgaiionera (Luc.
xvi). Teriio

De quibus

dicil

Flagello inimici percussit

le

caii-

modo

percussus est

Job ad probalionem
a

gatione crudeli (Jer. xxx, 14).

El ileruui

Quid dafesiinel, et

(Job. n).
4. Flagellalur

mas ad me super

contriiione tua ? insanabilis est dolor

homo plerumque

Deo ante pec-

tuui

(Ibid,,

v,

15).

catum, ne mains
CAP. n. N.
niss. LOAISA.
1.

sit, ut Paulus, qui, Sataoae angelo

liineal

ne simul fcriatur

Unde unusquisijue vita ejus cum

cul|>a.

Fla-

Qua

percuiimur. Sic

omnes Codd.

Ibid. Alii, in carne... in cliariiaie. AREV. 2. Aiiibro!-ius, quomodo re>piciui Deus super juStos et peccalores, libro super Beali immaculati, el

landum, non opprimendum ; purgandum, non evertenitum, out forte nee purgandum, sed prubandum, Ejus laudes coininenioral (.regor., lili. xxvni M-ral., cap. 1 ; el XiKinoiis illud : In omnibus his non pec
I

de Apologia David, el lib. v. LOAISA. Ibid. Petruin. Respexit eriim ilium iicnlis grali*, non torporis, cum ex Matih:i>o et Marco eonstet Christum lime fuisse in atrio inleriore iloinus, PeIrum vero in alrio deorsum Cons. Ex August., cap. 6. LO.USA. Ibid. Desceniurum. Genes, xvni Dixit Dominus : Descendant, et videbo ulrum clamor em qui venil ad me open compleverint, LOAISA.
).
i :

cnnlingimt, tesle Beda sernmue ile g aim vel jn-iis, in per palienliain merila augeaulur, ul Job; vel ail mMoiliniii viriniuin, ne superbiu lenlet, ul vel ad orrigenda peecaia, ui MaP.iulo, II (.or. xn lia lepra, Num. xn; vel ad ^lurium Dei, ul de <xco vel ad judicuiiii poena;, ut llerodi, naio, Jonn. 9 Act. xn. Quiu oinnia liic ciiinpleclilur Isidorus. LOAISA. lib. vn. Moral., cap. Ibid. Ad damnationem.Greg zech. xi Tollam a vobis cor la10, expniieiis illud pideum, el dabo vobis cor carneum. L^AISA. Ibid. Ad puryuliuneni. Idem, lib. xxi, cap. 4, ubi prohal jusii, (him lemporaliier (1 gellautur, vrnlianiur; reprohi vero, qui in labcribns liomiiuiin modo noii u teino iiiuilliemale Condenananlur,
5.

Quinque modis
el

flugella

in

Mallbxum,

AugUblmo

in

nee stnllum quid contra Deum cup. 19. L 4. II Cor. xn fc i ne magnitude reveliitionum extollal me, datus esl milii stimulus carnis mem, angelus Satan. Ul me colaphizet ; nbi GiU Ce crj nrtp3o\-n TWV aTroxa^ j^swv i va ^vi VTrspca^Mf/Kt, eS69i5 pot o^xo/o^ 7ri GO.ov.fi ayye/Of Svrciv, pi xo/ayijrj. Quo ill loco esl sinuuliis, per cainem, sive in carne. Qui stimulus quomodo luc iiiielltgendus sit non bene inter iuterpreles cmislat. Alii libidinis alTecium, el nioium aceipiunt, ul Isidor.. lili. n Seni.,c. 59, sent. 11 : Stimuli car nit. qui in Paulo, excitante Salanai angel intrant, ex teye peccali erant, qui in menibtis liitniiium dc neceititalt libidiuis habitant.

cant Job
loculus

lubiis

suis,
11,

esl, el

I.

<AISA.

Ki

"nu

>,

>

Idem vid.-inr semire Greg., in boc loco. Alii.ui refert Ilicionyniiis, coiniuent. in Episl. ad (i:\lai.is, corporis adversam valeluilini. in, quod capilis dolnre solilus sil Irangi el moleslnri, alque ila elimn Tbenphyluclus.

Thomas

Aijuinas, quod lueril iliaco

morlio

dbnoxius. Ambrosius sliimiluni appellal

insecl>iio-

<|iioil

m.ilninui bomiiumi, el afflieiioiiem ab immicis In i|iia senlentia esl Tbeoilnrelus ; probul vero ex seqiienlibns nou esse siiinuluin curnis orporis inliiinilalem : Propier quod placeo utiAti/i infirn.ilii/ibiis Kiel s, in conlumrlill, in necessiialib is, in
illiiiam.
<

nem

>iii.i,

xi.cap. 21. LAI-A. Hieronym., in Nalmin rap. vn, exponens illim Aon consurgei dupes liibuiolio, vel, non I indicabil bis Letts in idipsum, vidcinr senliie non (lagello damiiaiionis, bed purgalionis jiij;jplio> Quvd si vubis videlur crupunitos. Sic cniin inquit
et lib. xvi, cup. Ibid. sEc/ypius.
:
lt>,

tt lib.

..

perseculwnibus, el angnstiis pro Clnislo. Albanas., q. 15 J, Alexandruui a:rarium abriini, el localsliinn. HIM carnis. Vide Inciim existimo carnis siiI
Egi>

iniJuni inlelligi i:onlr:nli( lione-. el ni deslnis a Jmlieis ill. (qui er.ml cognali ejus secumlum carnem) ne .van r elii dutiMia incremeiilnm su-ci. erel ; de quo
>ias

rum perseculione
lores
facii eslis

sie ail

Tbess.

11

Vos enim

iinita-

ttetis,

in diluvio yetius de/eriijidus, et cruenltis, ijitod

fralres Kccltsiarum Dei, qua: sunt in

til

hutnanum
pi

plmi,

dZiiypiivs

cttdmera
reildidisse

ei Gomorrliam iyne Israelitarum tubmenertl (luctibus oslraverit in eremo, aciiute idea ad pratsens
,

super Soitomam

Jitdata

a contr.bulibus

in Chritto Jesu, quia eadfin pnssi eslis el vos ve*tris, sicul el i;i a Judceis, i/ui et

Dominum

occidental Jesimi, el propheias,

et

nos

\ier-

lo ne in a-ternum punirel. Q cum Magisier benlenl.. I. iv, disiincl. 15, inielbgendimi censel nun pnimisciie ile oiimibus, Si;d de illis lanlum qui inter ipsa llngella pcfnileiiliam egeruut. LOAISA. Ibid. De Job, quod dc genie lduma dnxeril ge nus, probul Augiisiin., lib. xvni de Civil. Dei, cap.
e<n

supi>licia,

secuti sunt, et

Ueo non

placent,

ei

omnibus hoininibiis
luc/ui,

adverianliir prolnbenles nos

tjeiuibi<s

ul salva

fianl; uiimpleant peccata SHU semper; pervenil enim ira Dei super illos iisi/ne in ftnein. LOAISA. 5. Gregor., lib. xxxm Moral., c.ip. 25. LOAISA.
fi.

Ex

Gregor.,

lib.

Moral,

xvni,

c.
1"2.

13. LOAISA.

17

lib.
i

el de li nlaiioiie Abralme, el Tobia?, el Job, in Qua!Sl. Veteris el Novi Teslam., lib. u, q. 9 J. De jus tcnlalione psalm, c : Accept! t intuit, a Deo ten-

Ibid. Gregor., lib. xvni Moral, c. Flageltum, inquii, tune diluet culvum, cum mutaverinl vitam.

LOAISA.
Ibid. Alii, ut Iwsles
el

advertariot percutit. AFET.

657
gellnm namque tune
viiam.
expiai.
dilnit

SENTENT1A.RUM
culpam,

LID.

III.

c:;8

cum mutaverk A

et in ueterna

percussions damnanlur.

Nam

non mulat, acliones non cujus mores

11. In lanto immcrgi

quosdam ilespcnlionis proOomimis

dieii
:

fundo, ut nee per flagella valeaut emendari. De qui-

7. Omiiis divina percussio aut purgalio viiae pras-

bus recie per

percuss!
rent, n, 50).

prnph taw
;

Fntira

semis

est.

aul inilium

poenae sequenlis.

Nam

qui-

filios vesiros

disciplinam non recrperunt (Je-

busdam
dicit

flagella

ab hac viia inclioant,

el in aeterna

pr rcussione perdurani.
:

It/nis exarsit in

Unde per Moysen Dominus ira mea, et ardebit usque ad

12.

Pleruinque Justus plangit,

el

nescit iitruin pro

omnibus

snis peccaiis pra-seniia paliauir flag.-lla,

sit

an

i/iros deorsum (Dent, xxxn, 22).

8.

pro uno lantuni, el nescil quae

A quibusdain
est
:

ictipsnm; qui
scriptuni

dici sole! : JVon judicat Deus bis lainen non attendant illnd quod alibi

culpa ilia pni i|ua ineruii ejiismodi pati supplicia, et pro iuso ambiguu maxime io inoerore versatnr.
13.

Jesus populnm de terra ^Egypti libe-

Quamvis
ei

flagella

prxsenlia jnslum a pi-ccatis

lurb-ittir.

runs, secundo eos qui non crediderunt perdidit (Judce

i,

absolvunl, adlinc taineu sub nietu viudictae

5).

ll; "i

vis e

"i

|n

u a culpa
"

bis

non percuutur,
qnse
liic

ne insiauies
delicla.

plague

non

sufficient

una

tamen
illic

263

percussio

intelligiltir,

Proinde

ergo,

dnm

ad purganda pra Sfmia paiitur, el

sicut ail prophela,

ccepta

perficitur, ut in his qui

oinninonon corfliigellorum

fntiira perlimescii,

qnoilammodo,

rigunlur

praecedeniium

percussio

se-

pro suis peccaiis duplicia recipil (hai. XL, 2).

qiienliuni sit inilium lornientorum.

9.

264CAPUT
:

ill.

Hinc esl quod

in

psalmo scribitur
esl,
ei

Operiantur,
1.

De
Sun!

infirmilate carnis.
liujns qnaliialis

sicul diploide, confusione sua (Psal. cvni, 29). Diplois

nonnulli

homines,
;

qui

cnim duplex vesiiinenluni

(Inniilnr qui el

quo

liguraliier in-

nesciam corrigi,
pri liciunt

nisi alios videriui flagellari

sicque
acct-

Icmporali poena
ait
:

tcierna

damnanlur.
contritionem

cnmparatione nialormn,
in

dum

sibi id

Linle et Jeremias

Contritio

tuper

dere timent,

(Jerem.

iv,

20),

id est,

geniina damnaiio, et hie, et

:

quodeperire 2. QuosJam Dens videns nolle pioprio vote cor

adveroitaluin langil siimtilis,

alios videnl.

in fuluro saeculo.

contere eut

alibi Duplici contritions (Jerem. XVH, 18), id est, geniina puena, praesenii scilicet et fumra. 10. Quibusdain secreto Pel juilicio liic male esl,

Et idem

rigi,

Quosdam

eliarn

prsesciens multuin peccare posse, in salulom

fl;igellat

sit

illic

bene, scilicet, ut duin hie castigali corrigunlnr,

Quiliusdain
illi

inlirinitate, ne pecceni, ul cis uiilius ad saluleiii aniinai quarn Uialanguorilms frangi nere incolumes ad damnationem.

eos corporis

ab .Tlerna dumnalione libereniur.

bic bene est,
liic

vero

5. Visitatio Dei

nee semper

illic

male

sicut diviti

accidit qui,

_ nee semper
ut est illud
:

in

maliim. In

in bonnm accipitur, bonum enim accipilur, sic-

poteniiaj

claritale

bennae iucendiis

conspicnns, post inoriein getraditur cruciandus (Luc. xvi).

el
illic

Visita nos in talutan tuo

:

(PW.

cv, 4).

In

malum

vero, juxla illud

(Jer. x, 15).

In tempore

vititfUionit

Porro quibnsdain et hie male,

corrigi
7.

male

est, quia,

sua peribunl

nolentes,

et

flagellari in

hac

vita incipiunt.

4. Tribus ex causis infirmilaies accidunt corporis,

ab

Aliqui mss. halienlm /me vita inrlioant ; inelius, Sic est apml Giegor., loco supra addiicio His /Ingella ab liac vita inclioant, et in (tlerna
line vi a.
:

silio

melecb regem Cesarsc, ne peccaret in Sarani, conDei, infirmiiaie percussum. LOAISA.

percussione psrdiirant. LOAISA. Ibid. Diil. xxxn. Sic iiabet Vulgaia Edilio Latina nosira /</ms SUCCCIISHS esl in furore meo, ei ardebit usque r.d inferni nomsima. Isidor. legit ut Gregor.,
:

5. Pulchrt; Isiilorus compli-xus PSI visitalionis in divinis litteris signilic-iiiontMii ; uam et in inalani et in boo Mi, nl illud in bonam parlem u-iin>atur
:

Luc. Ose.

xvni, c. 22, usque ail inferos deorsum. LOAISA. Ex Gregor., ad verlnim, lib. xvm, cap. 12. LOAISA. Ibid. Juil. Ei>ist. 1 Quoniam Jesus populum de terra .-Eiiytili sali-aiis. secun/lo eos qui non crediderunt
I.

8.

cnqnovit tempitt vitilalionit SIHF; et iv : i\on vi*ilabo super /ilias v .^(rs. cum furnicalce ftteriiit ; Exoil. v : Vi*iiando visitavi vos, et vidi inulia luca in sacris afflictiones veslras. Et alia
:

MX

Non

lilteris

(iccnri

iiiil

in

quibus viaiiare

el

vititillio

demonstrat Dei cur.im eiga genus liuiiiaiium, cjusqne proviileniiam, misericordiam el lienclicia nominibus
<!\bibila.

perilidit.

Explanat hunc locum Jialu: Greg., 1. x Moral., cap. 55 LOAISA. 9. Psalm, cvni. Locus ad verbum ex Gregor., lib. I. ix, cap. 35. LOAISA. Ibid. Conliilio sutler contritionem. llajc est Yul-

Signilical
et

Drum

(iiiiid

promisil, nl in

illu
:

eiiam visiiare Genes, xxi

Vitiiavit, el
(t

praesiaru
:

Dontinui
citr

viiitavit

Mr

Sarum,

Lucae

dem-

gaiae leclin, ipiam ad Isnlnri scupum bene 1 acere, in notis sins observal Vezzosiiis. AIIKV. 12. Ex Gregor., lib. ix Moral., c. 2i. LOAISA.

plionem populo sno. In malum eliam ndimiinqoani SUM itur pro eo quod est punire, casiigan:, viniiicaro scelera advcrsus divioam majnglaiem cominissa. S c Exod. xxxi Kgo antem in die iillioms msitabo hoc peccalum;el Isai. : Visitabo supr frncium mngniiu:

15. Est apml Isai. XL: Suscepit de munu Domini duplicia pro omnibua peccatis suit. Et Jerem. xvn : Dnjil ci foiiiriiione contireeos. LOAISA.
in. N. 1. Kere omnes Guild, mss., esse nonnutlus ejiisilein qnaliialis liumines. Godex nniis l>a|.yr;ici ii- ptM aoiiqinis, esse nonuuilos cjus quulitiitis Iwminet. Locus upiul Gregor., lib. xvm Moral., cap. lo.
Cii>.

dinis cordis regis /Issue; ct xin : Visitabo super uibem Visitabo in vir/ja inimala ; el psalm. LVXXVIII eorum. I bi voces ill*, in virqa supplicii iu:

qirilalrs

crenienlum lienotant;

et

Use.

i:

Quoniam
;

udhuc

modicum
itisiitiiim

visiliibo xanfiiiinem Jfzraliet

Vitiiationts

Domini

recta; la; i/icantes

psalm. 18: curda ; denotunl

et

vititationii.

Visitalionet

euim Septtiagiuia
im-

LIIA .SA.
2.

El idea cnslodivi

Tlieo .lorelns, Qiucst. in Genes., ex illis verbis : te, ne peccares in me, colligil, Alii-

verteriini oi/iwt/.KTa. LOAISA. -i. Ut esi illud Pauli, I Gor. xi: 1 ropter quod becilles, et infirmi, el dormiunt mulli. LOAISA

059

S.

ISIDORI HISPALENS1S EP|SCOPI

intemperanliu-

Cco

id est, ex pcccalo, ex tentaiionc, el ex

tic passione

sed huic tantum

265

novissimse

per hoc jam juslifieatiir, pro quo et seipsum accusar et Dei jusiitiam laudat.
3.

maua
5.

potest medicina succurrere,

illis

vero sola pie-

Dum

ex rebus prosperis

tas divii.ne misericordiae.

utilia Justus

exempla

Qui valentioressunt, et sani, ulile est illis infirmari, et i;on peccare, ne per vigoretn salmis illiciiis
sordidentur cupiditaium, el luxnrise desideriis.
6. Duritia, quae
liter

et adverMtatibus tangi, quaienus ejus patienlia comprobelur, ut demio foriitudinis document.-) ex eo suinant,
qiii prosperit.itis

praestat liominibus, necesse esi

eum iterum

menlem
cilius

preniit,

nee sentilur,

nii-

4.

ejus temperantiam agnoverunt. Qui passionibus animae insidiante adversario

mulatur

in carne, ut

senlialur atque iniellecta

emeiidelur.

Nam

vulnera

carnis seniiunlur

cruciatur, noi\ idcirco se credai alienari a Cbristo, quia talia palilur; sed magis per Iioc Deo commen-

citius

quamanimao; ideoque per carnis ilagella corriguntur. Hoc quippe indicant

squamae
iiifideliialis,

errantes
in

Pauli

dabilem se esse existimel, si, dum hse patilur, laudei Deura poiiiis, uon accuset.
5.

oculis

quae

dum

mutalae sunt

Ad magnam
si

ulilitatem

divino judicio

ir.ens

per incrcpaiionem

in oculis carnis,

confesiim reso-

jusii diversis

passionum lentalionilius agilatur, pro

graiias egerit, suaeque

lula est duri.ia inenlis (Act. ix, 18).

quibus

Deo

Esi perniciosa sanilas, quae ad inobedieniiam hominem ducit. Est et salubris infirmiias, quae per divinam correpiionem mentem a dnrilia frangil.
7.

talibus dignus sit, depulaverit, lioe,

culpae, quod quod ex passiona

lolerat, ei pro viriulibus repulabitur, quia et

divinam

agnoscil justitiam, et

suam

intelligit

culpam.

Languor auim?c, id est, peccalorurn infirmiias perniciosa est, de qua etiam Aposlolus ait : Qtiis infirmatur,
el

8.

CAPUT
De
1. Muliis

V,

ego non infirmor? Quis scanMizalur,

el

lentationibus diaboli.
justi

ego

non

(II Cor. xi, 29)? utilern esse idem Apostolus

infirmor, tune forlior

WOT

Nam

inlirmitaiem

carnis

calamkatum lenialionibus mens

unde
et

in

approbat,dicens: Qtiando

liac vita piilsalur;

el oplai ab

hoc saeculo funillic

sum

(II Cor. \n, 10).

ditus evelli,

quo

aerumnis careat, et fixam

CAPUT
De
\.

scciirilatein inveniat.

IV.
2. Inier eas poenas

tolerantia divinx correplionis.

in
flagellis

quas Justus

in

corpore patilur,
diaboli lolerat

aique eas
110:1

Murmurare

267 q

(la s

mente per fraudcm

gravius
ferl,

Dei peccalor Iiomo

Jilullum inlerest.
get,

Nam

debel, quia
daiur.
p.nitur,

maxime per hoc quod

quas iulerius

1-

corripitur emeii-

quam

eas quas

exlerius susiinet.
:

Has enim et

Uuusquisque aulem tune levius porlat quod si sua di.cusserit mala pro quibus illi infer-

loco eviiai, et tempore

illas

nee loco poiestevila-

re,

nee tempore.

tur reiribulio justa.

2. Diseat
si

5.

non murmurare qiii male patilur, eliam ignorat cur mala patiatur; et per hoc juste se
arbilreiur,

Non amplius
permiitit.

tentat electos diabolus

quam

Dei

volunlas

Teutando aulem
utililaii

sanclorura

profeclibus servit.
4. Etsi

paii
ciijus

per quod
injusta

266

ab

illo

judicalnr

nolens,

lamen sanctorum

servit

mmqiiam

judicia sunt.

Qui flagella

suiiinel, et ci iilra Deum murmurat, jusliliani judicamis accnsat. Qui vero se cognoscit a jusio judice paii, quod susiinei, eliam si pro quo palilur ignorei,
Ibid. Divince misericordiie. Donando nimirum ut , noiiu Vezzosius, divina, quibus dcpellantur, auxilia. 4 RET.
5.

diabolus, quando eos tenlalionibus suis non dejicit, sed poliuseriidil. Narn leniationes, quas ille ad hu-

manura

inteviiuin movet, interdum Spiritus sancius ad excrciiium virtutum salubri u;iliiale convenit.
sit
,

d:gnus
Co>ld.

Mulacilanus,
1.

reputaverit. et

Cam
alius
,

eo consemiunt
caeteri

duo

cum
:

Ediiis.

Hoc probat Augusi. super Joannein

AT

tract.

7.

LOAISA. WL -J lb,d

LOAISA. CAP. v. N.
liabens

Ut
et

Neper v.qorent. Ha in omnibus Ms,. LOAISA. 0. Act. ix. llinic locum fere snniljler imerpreialur ad mores Grcgnr. xxxm Moral., cap, 51. Aniliros., lib. super Ueali immaculaii. Simul oculus
lil>.

diuaM,
homo,
(

est illud Paiili, Phil, i Desiderium esse cum Chrhlo. Et rursiis ln-

(d,x ego
/,,,/, (S

,,uii

me
//,

literabit

de

corpse
cap.

jiiml
es(

David:
.

proloiigatus

Vid.

Greg.,

ix

Moral.,

LOAISA.
egor., ibid. LOAISA. gruvins. Sic habet Gregorius Cum flagetla exlerius lolerat , illud est gravius , quod de lenlalione adversarii in inlimis portal. LOAISA.
2.

inquit, corporit, aninneque sana/us.

LDAI>A.

CAr.IV.N.l.ExGregor.,
LOAISA.

lib.

viMoralium.cap. 17,

Ibid.

Nam

palitur, quod alii, pro male puiitur. AREV. 4. Si idcirco se babel Codex Tolet. et coenobii d la Oliva in Navarra. Cj-teri cum Editis

2. Greg., lib. xxxu Moral., c. 5. LOAISA. Ibid. Vezzosius reclius putal mala

habeut

consentiuot,

quam

leciionem proho. LOAISA.

diaboli el ejus voluniaie nocendi recie dixii Gregor., lib. n Moral., cap. (i, et cap. 25. Sa anw voluntas semper iniqua esi, sed nunqunm poleslas injusta , quia a semeiipso rolunlalem
electis
liabcl,
:

5.

DC poientia

Goilms , ei alius papyraeeus malacilanus correclus habent : Laudet Deum potius, non accuset. Cseleri Mss. conseiitiunt cum Ediiis, quoe leclio non
Ibid.
displicei. LOAISA. 5. Totius sentenliae

a Dumino i,otestutem. Uride.Aiigiislin., super Joann. iraciai. 7, capil. 1 Diabolus non tenial niii
,

permissus, out missus. LOAISA. Ibid. Alii itadisiinguunl, profeclibtu servil,

lens. Utilitati
,

elsi

no

sensus desumplus est ex Gregor., Jib. xxxu, cap. 5. LOAISA. Ibid. Cod, Tolcl. Laiinus habet , quod lalia puti

lamen sanctorum servit, eir. Aiu:v. 4. Decipit, lixcusi libri baud recle , pro dejicit..

LOAISA.

66 I
5.
Insidise

SENTEN llARUM
diaboli,

LID.
,

III.

662

atque
quern

asiulioB,

quamvis

line

scducla

atque

illuc quscrentes

devorent diffundanlur

habens cor (Ose. vn, 11). Sed ideo columba, quia simplex ideo aulem cor non habens,

non

(/ Petri \, 8), a potestate

tamen divina non egre-

qnia ignara prudenlia) esl.

9.

diuntur, ne lantum noceant,

quantum maliliose conlole-

Saepe fraus S.ilanae sanctorum cordibus aperitur,

se

lenduni.

Nam
si

quomodo sanctorum virtus lanla

quando per speciem boni angelum

simulans

lucis,

rare possel,

superna dispensalio pio moderamine non frenaret? Et licet diabolus daemonuin nequitiam
inferre
,

dum

nitilur elecios decipere,

delegitur atque con-

lemnilur. Sic et verbs fallacisdocirin* Deus sanclos

s.ios facit intelligere,

leniationem justis semper

cupial, lamen,

si

qualenus diabolicum cnorcia

a Deo poieslaiem non acceperil nullalenus adipisci et omnis voluntas diaboli polesl quod appelit. Unde
jnjusia est, et

inlerius cognoscanl, ac sollicile caveanl.

10. Discrelio sanctorum tania esse debet, ul inter

tamen

permitienle Deo, omnis po

leniare

bonum

et

malum

proedili ralione dijudicent,

ne

P"S

lestas juila.

Ex

se

enim

quoslibet injuste

diabolus

per speciem

boni
:

fallal.

Ilacc
es 1

est

enim

appetit, sed eos, qui tentandi sunt, el prout teniandi

stint,
.

percunclalio Josue dicenlis

riortim (Josue v, 15)?
1

Nosier

an adversu-

non

nisi tentari

Unde etiam
est

in

Deus jusie permitiil. de diabolo libris Regum

:

ropler

hoc cl Jeremia; dicivili,

scriin T
I

tur

Si separaveris preiiosmn a

pliim

quia

Spiritus

Domini malus irruebnl

Saul (I Key. xvi, 14). Ubi jusle quxritur si Domini, cur malus? si malus, cur Domini ? Sedduobus verbis

(Jerem. xv, 1(1). cant snncti , quando

Tune enim bene de

ab
eis

quasi os se
fallacia

meum

eris
11

269

J"

Deus

dxmonuni

lenlamenla
11.

f.icit inlelligi.

comprehensa
inani

esl el

Dei

polestas jusia

et

diaboli

Mulii decipiuntur a diabolo, et ignorant se

:

voluntas injusia.

Nam
ct

spiritus

malus per nequissi-

esse deceplos, Oseae propbeix lesiimonio declaranle

volunlalem,
"

idem Dominus per acceplam

Comederunl,
vit

inquit, alieni

robur ejus,

et

ipse ianorasj-

jusiissimam poteslatem, Diabolus non esl immissor, sed incentor

268

(Ose. vn, 9). Alieni namque malign! spiriliis sed hoc gnificantur, qui virluies mentis coinedunt;

potius

viliorum.

Neque enim
nisi

fomenla succendil,
dubio

alibi concupisceniise ubi prius pravae cogilalionis

corda negligentium non inlelligunl. 12. Tanquam inermis diabolus vincilur, quando
aperla
iniquilale liorninem

deleclaliones aspexerit; quassia nobis spernimus, sine

ille

depravare conalur; arper speciem sanctitatis suhl destruil, quando el

confusus abscedit:

statimque frangunlur

matus vero lunc

incedit,

dum

jaeula concupiscentiae ejus

et virlutis ea quse sancta

Contemplaeque jacent,
illius.

et sine luce faces

qui decipitur sua detrimenla

non

scntii,

sed, tan-

qua m
insidias
intelligere pariler,
et
/
;

sint virluies, quae sunt vilia sectatur etdiligit.

8. Sollicite hoslis

15. In oculis carnalium diabolus tcrribilis est, in

cavere
vilae

Dei servurn oporlet;

,

sicque

in

innocentia

exislere simplicem

ut

lamen oporteal cum

eleclorum oculis terror ejus vilis est. Ab incredulis, ut leo, limetur ; a fortibus in fide, ul vcrrnis, contemnitur, alque ad

simplicitate esse prudentem.

plicitati

Qui prudeniiam simnonmiscet, juxla prophelam columba est

,

momentum

oslensus repellitur.

14. Qui suggesliones diaboli

non

recipit,

in ejus

5. Frenaret. lia Salmant. Golh. Rep-imeret, Tolet. Esl aulem locus e Gregor., x Moral., cap. 54.

LOAISA.
Ibid.
11

Vnde

et

omnis.
el

Moral., cap.

(i,

Ad verbnm ex Gregor., lib. legendum volitntas, non voluptas,

moderamine

Volo ros sapientes esse in oono. simplices aulem malo. Item illud i Gor. , xiv : Nolile pueri ef/ici sensibus, sed malilia pari i estate. LOAISA. Ibid. Prcphetnm. Ose vn. Sic interpretaltir Iliexvi
:

in

ronyin.

ul esl in inullis Mss. LOAISA. Ibid. Alii minus bene, dispcnsatio, pro ul pro sit pro pio. AP.EV.
7. Sic
rion inceptor
,

in Ose Columba laclata, slve insipiens el in~ sensaln. geptuaglnjq, mvjf. LOAISA. 9. Greg. lib. Moral, xxxm, c. 28. LOAISA.
:

10. Tola ba;c scntentia

cum

testimoniis ex Jos:ie

nt liabcnl aliquot v et Jerem. xv, ex Gregor. esl concinnaia, lib. Mo legendum, Codd. mss. Ex Ambros., lib. super Bead immaculitti, ral, xxxm, c. 28, el cap. 2-2. LOAISA. de diabolo Ipse est incentor, ipse aecusalor, ipsc in li. Ex Gregor., lib. xxxiv Moral., c. 2, ubi locum Q luduin introiiit. Immissor auiein dixit, quia voluntate 0-icae inlerpreialur, et alienos in
:

nostra

vitia

homo fenesiram immissioni

/VoK enim
ixlorqiiel a

amplectimur. Neque

ille

imimttil, nisi
:

aperial. diabolus cogendo, sed suadendo nocet, nee nobis coiiscnsum, sed petit, hoinil. 12, lorn. X. Nee obstat illud quod est apud Joann. xui:

Unde August.

Cum
i

Scripiura intelligi angelos apostnlas. Oseau aulem vn Vulgata et Editio habet, ipse nescivit. LOAISA. 12. Aperta. Sic leguul plerique Mss., quam laclionem probo non ul Excusi de aperta, cum Greg., lib. vi Mural., c. 5, Ha habeat (ex quo loco desiiinpi.i
allirinat
,

(/indo/iis

jam

misissel

in cor, ul tradfret

etim

Judas Simonis Iscariotes. Non enim intrasset, utait Augusl. super psalm, cxxxvi , nisi locum dedissei. llnde locus interprelandus de ea missione quac allicil et impellit suggerendo, non de ea quaj efflcit imperando. Locus Joannis Gracce est : TOU SiSo).oy
n Sn (SsSXijxorof si; TIJU Io05a Iifj. xa^oiav TOU i va COITOV irf Sw. Est eliam numinis
,>vo;

benda. LOAISA.

Nam

ratio

laxaptwba-

aliud

scnlenlia bxc) : Antiquui namque hottis , qinni inermis vincilur, cum, mala aperla suyyertns liumana; mcnli, bona omnia siniul deslruere conatur. LOAISA. Ibid. Eaqua. , etc. Ita Imbenl omnes Mss. LOAISA. Ibid. In Edilione Grialii contra Lnaisac nienlem inlrusiini fuit de aperla pro aperla sine de. AKEV. 15. Diabolus mymiicoleun dicilur a Sephiiiginta pro eo quod scripium e-l npud Job : Tigris periit, eo
esl

est

miiiere

aliud

immittere.

quod non
lib.

Moral.,

Ibid. Coniemptceque, elc. Versus est Ovidii. LOAISA. 8. Sic Evangelica exboriatio habet : Simplices ut columba , prudentes ut terpentes. Et illud Uom.

est, uliis

pra;dam;est enim, inquil Greg., cap. 17, formica, et leo, aliisquc tea lurmica. Vide locum. LOAISA.
lib.

liaberel

14. Grcgoi.,

xvn Moral., cap. 20. LOAISA,

Pauli,

C63
insidias minirne transit.

S.

ISIDOPU II1SPALENS1S EP1SCOP1

in

C64

Nam

opere repellimr, si prima enim serpens est lubricns, spuantur. Diabolns

si capili,

consequent! ohleuiamenia illi.is reciijus

facile

cupimus, sine imermissione tentant iterumsordidare.

Saudi

auicin

eoruui insidias praesago spirilu praeet

CDgnosciint,
seiiiiunt,

id

est,

primsc suggestion! nun resisiiiur,

lolus in

interna cordis,

dum

11011

seiuilur, illabilur.
inilia

quidquid in semeiipsis terrenura indesinenler operibus saneiis exliaununt, ul de intimis ptiri invenianlur.
22.

270
lia

^.

Tenlaiionuni diabolicarum
si

fragi-

Eodem blandimento
,

decipiuntur mine per dia-

non caveanlur, seJ per nsum in CODSueludinem Iranseam, in iiovissiims forliler consunt, quae,

bolum homines

quo protoplast! in paradiso sum decepti. Multis enim vitiorum praestigiis memes re-

Talescunl,

ita

ut aul

nunquam

aut

cum

difficiiltale

% incantur.
10.

Dum

in tola viti

diabolus
in flue

hominem

praevari-

proborum Saianas praeleutando deludii. Nunc enim promissis decipit; mine rebus iransitoriis, quasi necessariis, illicit; nunc eliam ipsi inferni
supplicia,

tari cupiat, amplius

molitur decipere. Hinc est, quod in principio contra protoplastum serpeuli est dictum : El lu insidiaberis calcaneo ejus,

lamcn

quasi levia, et iransitoria

suggeril; quatenus mise-

rorum corda
secumque ad

in cupiilitalem, lasciviamque dissolvat, lariara ducat.

quia iiiniirum
praeieritce vitse

hominem, quern diabulus

in cursu
,

23. Argumenta machinationum

malarumque cogi-

non decepil, in novissimis supplanlare disponit. Proinde quamvis quisque sit Justus, nunquam necesse est ut sit in hac vita securus; sed

tationurn semina, quae in cordibus hoininuin diabolus

I

undit,

iia

saepe nndique

capiam implicant mentem,

lenlaverii, sine
si

ul ex qua

pane evadere quisque

non possit,
;

pe-

semper hnmilis caveat, semperque, ne

ruai, sollicitus periimescat.
17.

in fine cor-

riculo exire

veluli
si

quod

si

feceris, pecces

jures hoc facere, non feceris, reus perjurii

Diabolus suis fauioribus blandilnr, Dei vero servis molitur lentamtrnta coniiaria, exemplo Do

sis. In

tanlo ergo malidiscrimine, ut evadendi aditus

paieai, minora potius eligenda

tciitnr.

sum,

ut

majora

vi-

mini, qui se post baplismum passus esl a diabolo

tentari (Multh. iv).

24. Diabolus, quando decipere

quemquam

quaerit,

18. Diabulus sanclos oinnes non lenendo pnssidet,

prius naturam uniusciijusquu intendit, el inde se appliiat,

sed teniaudo perstrquitur. ,Yun quia non in eis inriusecus regnat, conira eos exlrinsecus pugnat. El qui
interius amisit dominiuin, exieriu-

unde aptum hominem ad peccandum

in-

spexerit.

comntnvel bellum.
diabolus

25. Ex ea parte diabolus homines tenlai, qua eos per

excresceiiieni
cil, nt si

19.

Tune contra cum quern possidet

acrius sa;vit,

quando se viriuie divina ab eo expellendmn coguoscit. Umle inunundus spiriius tune

discerpsil gravius pn

humorem facile inclinari ad villa conspiciindnm humoris conspersionem adhibeat ct lentiUionem (Num. 23). Lege Balaam, qui in (igura
diaboli

rum

in

quo

liabilabal,

quando

contra

populuni Dei ex ea

parte

prarcipit

ad Chrisli imperium exire ab co coacins esl (Hare. ix). Quod faclum et ab Job verba respicil , ubi in
novissimis

peruiciosos
I

(irtendere laqueos, ex qua sentit eos

Behemoth caudarn suam, quasi cedrus,

acilius esse lapsuros. Nam el qui aquam alicubi deducil, non earn per aliam partem iniilii, nisi ubi

aslringit (Job. XL, 12).

271

^O. Plus conira eos diabolus diversis lenla-

impeiuni ejus inlendit. Nullus culpam exisiimet, qiiam ex con-

272

tionibus insisiit, qui

possunl el

aliis

sua militate

prodesse, ut, durn qui docendi sunt.

illi

impediunlur, non proliciant

spersione propria sustinei; sed, quantum valet, conira id quod toleral pugnet. Nam si conspersioni
cediiur, lentationi vel vitio

nequaquam

resistitur.

21. Maligni spiriius hoc, quod inlra nos

mundare

27. Ideo diabolus in sacris eloquiis Behemoth, id 18. Gregor.,

illnd
Isai. xi.v.
lib.
I

Jbid. Diabolus, elc. Coluber lubricus el loriuosus appellalur in sicris liileris. Job. xxvi : Eductnt est coluber loriuosus. El I~ai. XXVH : Leviathan serpeniem, vectem tortuoiuin. Tola senieniia esl apud Greg., lib. xvii Mural., cap. 2(1. LOAISA. : Ibid. Capili Videlur alludere ad illnd Genee Ipsa conteret capul luuni ; quo doeeHir capul esse cunlerei dnin serpentis, hoc esl, priinnm dialmli in
>s

HI Moral., cap. 6, interpreiainr

.yo

Dominus formans

lucent, el

cream

tenebras. LOAISA.
r\
1 J. Ksi apnd Gregor., lib. xxxm Moral., cap. 18. Ubi expoiiil illnd Job. XL. Behemoth caudam suam, quasi cedrus, aslringet, hoc est. mo\ebil et agilal.it, velnl cedrus agiialur a vento, vel arrigel meiiibruin

veluli rrilrns
2(1.

and

la et ingeiis.

L--AISA.

cursuni, quo iuli iiilil nl aniiiiu-. deditionem facial, esse propnl-aiiiliini. LOAISA. Moral., cup. 38. Cal15. Gene*, in. Grejror., lib.
i

Gregorins, lib. Moral, xxxi, cap. 29. LOAISA. 21. Gregorius, lil. vn Mor..|., cap 8. LOAISA. : 2 Angnsi., lib. u de Genes, contra Manicli., 1. 1.

caneinii lineni aciimiis inierpreia ur, exponcn- Incimi

psalm.

i.v

Ipsi culeaneum

meum

obsmvabant. El

in

2>.

locum

Gene>eos.

LOAISA.

lib.

17. Alex?n<ler primu-, episl. 2. ]Vnm siciti !eo rusic riiabolus non giens, circuit q-iairens quern devoid, ex /ide ibs iierdnt, el cessat ciicuire, el qun-rere maxime illos (/HOS anlenliores in nrvilio Satvmorii,
<iuos

nit

Totam hanc sentcnt am mire versal Greg., xxxiu Moral., cap. 18, el 79, el 20, ubi expuillnd Jub Nervi tesliculorum ejus perplexi sunt,
:

LOAISA. 26. li.i quoqiic Editio aiiliqua. LOAISA,

Ibid. Alii, tinllus

culpam nun

exislimel. AI\EV.

eit]ue

familiarti invencril. Ibid. Quod Lnaisa alii|a -d

I.OAISA.
i

fpisiolas prirnorum
ci iis

poiililiriini, c|ii;e

nnnc

apocryi>li:i
ei<m

ntiir, nlh-gel,

lion esl eerie

nnian-ii.ni,

PO tempore plerique

eas pro legiumis habuerint. ABBV.

27. Toia hare seiiii-mia ilediicunr ex Gr^gor., lib. xxxm Mor.il., c:ip. 14, ubi ijiwrit eur dialiolus UeheID Hi beslia Hiiailrupes, cur Leviali an semens in b aipii-. c.,piinr. d,r;iMn. Qiinriiin lioininum hie Isidorus ex Gregor. reddit. Imer noqn<

mo

665
est. animal dicitur, quia
cecidit.
lde<>

SENTENTIARUM
de
id

LIB.

III.

666

coelis lapsus

ad terras

ejus ore eripiuntur, et saluti restilunntur.

Nam

ssepe

Leviathan,

e*i, serpcns

de

aqiiis,

muling, qnos aniiquus hoslis hmiriae voragine im

sat-cnli niari vnlubili versainr asiutia. quia in liuju* vrro Avis propterea iiiuiiiiiaiur, ijttia per superliiam ad alia susiollitur. Et recte liis irihus vocabulis ap-

merses lemnt, pnientia diviua per poeniteutiam

ejus fauoibns traxit.

all

31.

Quomndu bonorum
escam,
t eniun
strut

interitum Proplieta electam

suo merilo aerern, quasi avis, pro pellalur, quia pro carcere meruii; terrain, ut animal bruiiim sit; serpi iis,

dicit esse diabnli

illo
:

dum

alibi

scriptum

sit

de

bos comedet, nisi

quod

in

oculis

ut in

liujus

sscculi inari

iusana jactetur

flu-

Dei leutim snnl qui eleclns

esse videmur?

ctuatione.

Ac per

ha:c, qui

dims secundtim homines de bunorum iiumero

apud Deuin
t

Ex en enim qnod per membra sua bolns operalur, goriitur vocabula: ita ulquod

273

"-8.

diasin-

pereunt,
exisiunl.

apud homines

elecii,

enuin

Ktili

aguni, inciiante

illo,

ipse nominetiir ex eo.

?

enim imn

decipit diabulus

Unde :mimal

est,

Quern hoc est,

32. jim diabolus jam deglutiisse dicitur, quern jam perfecin scelere devorasse videiur. Eum vero,
I

per carnis liixtiriam lentat; nude serpens est, hoc est, cnpidilaiis ac noceudi rnaliiia. Quern auiem nee sic decipit, insidiatur ei ; unde avis est, hoc est, su-

quern non deglutivit open s perfeciioue, sed leniaiio-

num

illeccbris niordet,

ul

devon

t,

adliuc quasi in

maxilla mamlit.

Unde

el

Paulns habet stimulos car-

perbix riiina. Undique enim dulos pracparnt, quousque inveniat viam per quani incautum decipiat.
29. Aliud est inti are
aliud vero inhabitaie.

meniem cujusquam

dialiolum,

nis, quibus liumilielur (// Cor. xn), non habet peccandi perfeclionem, qua deglulialur. 33. Os diaboli verba ejus sunt. Verba vero

274

Nam
quia

el in curd bus
i

sanctorum
scd

ejus inspirationes occulue sunt, quibus corda homiiKini

ingreditur,

dum malas
in eis,

sugge>tioues

insinuaf;

alloquens occnltis urit cupiditalibus.

non habitat

in

suo corpnre non eos

ip os in-

transducit. Qui vero in corpore ejus sunt,

Quidam ob incorreptibilem iniquitalem, quia sponte non cnrriguntur, immundis spirilibus vexandi
34.

babitat, quia ipsi sunt

lemplum

ejus. El

si

snbrepat
in eis

Iradnninr, ut arripiendi

ens dannones corporaliter

alflicti

nienlibus electorum diabolus, non auiem

quiescit, sicut in cordibus reprobnrnui
lidei
;

re-

habeant putestatem, lerroribiisque eorum

Corinihiisscribens, dicit

Im-

nam

emigre

inilientnr, poeniteant el salveniur, sicul et Apostolus

:

mox

cxciiaiur, ut exeat ab eleciis.

Tradere hujutmodi Satancc

ut in aiiiina sal-

jam avido ore diabolus devor.iverai, rursus divini judicii occulta imseralione ab
30. Nonnullj, quos
niina

in interiium carnis, ul spirilus sali-us sit (I Cor. v, 5).

Ulile est

enim quosdam peccanle*,

LOAISA.

autem

in ilivinis h.vc iria divinis lihris. in ibris, bar.

diaboli, qiue varia el mnlla occurrunt Behemolh. ct Bebeinolb, Leviathan, el

gelii volncres cosli.

*

Avis, polissima sunl. Dicitur eliam leo, Baal, aqnilo, lairo, Satan, cauda, ba.-iliscus, Belial, malus, leuialor, canis, impius, adveisarius, alieims, lupus, exa ctor, aspis, liomicida, nequissiiiius, malignus pravus, asper, Lucifer, clibanns, lonK, potestat> lenebrarum, caiulns leonis, princeps polestalis, de.us liujns saecnli, leo rugiens, apnslala et prevaricator, absque jngo , lilius Belial, nl adiiotavit llieronyiniis , Isai. xxviii, el ila inierprelalur illud psalm, xvn. Torrenles iniquitatis coniurbaverunt me, id esl , iinpe uosce inauiem plnrale est cursiones dtvmonis. Behemoth apud llebrajos (ut hoc obiter annoiem), idem quod besiiac, eo quod unuin animal cum sit, ex mult. mini besliarum magniludine el inimanilaie esl coagmentaium; estque animal terresire, vastuin. el exiinia? in.i r niliniiiiis. De eo dicitur Job. XL : Deliemolh , quern fed lecum, fenum quasi bos cumedet. Juxla nonliullos est elephas. LOAISA. Ibid. Leviaihan dixerunl anliijui, tesie Hieronymo, lib. vi, in l-a. xiv, esse p>trem diaboli; quam sen. teniiam ipse refellil, Mgnilicaique draconem. Unde
;

Ibid. Alii, cecidit, juxla Psalmistam jumentis insipienlibus conuiaraiiia. Itteo Leviathan, elc. Et infra, iwruit Behemoth terrain, quia ul animal brutum in

tmis delectutur ; serpens eo quod, elc. Ksdrae lilirinu iv, qui a Louisa laudaiur, apucrypbum esse, prse OClllis lialiendiim. Aiu;v.
cusi. Gregor., lib.
:

28. Exindc enim, quod per membra tua babenl Exxxxiu Moral., cap. 22, ex quo esl hxc senlentia ex ipso, inquil, siiantm adionum no
vel avis dicitur.

mine vocatur, cum jumentum, draco,

LOAISA. 29. Gregor., lib. Moral, xxxiu, cap. 28. LOAISA. 31. Sin ilis esl interro^atio apud Gregor., lib. xxxu Moral., cap. 10, in line, ei apud Jnlianuin, archiep. Toleian. sanctiss., in Anticimenon lib. ex Joh., interrog. 152. LOAISA. 3i. Gregor.. lib. xxxiu, cap. 17, Moral. LOAISA.
Ibid. Quasi in maxilla. Tola senientia ex Gregor.

dum

inlerpreiatur

illud

Job

maiiltum

ejus, lib. Moral,

Armi(/a perforabit xxxiu, cap. 40, el c. 17.

:

Ezech. xxxu. Lcum geiilium nssiinilaius en, et diaroni qui esl in man. Aqnila pio drac>inu posnil Leviathan, auctore Hieronymo. biinililcr psalm, xc, dum dicilur Conculcubis leuncm el diacunem, le^inir Leviaihan. Vocalur hie celos inagnus, de quo, quod a Christo capiendus sit, myslico in job sermone narralur. l.s-l i^itur Leviathan piscis inariniis ing. iis, Job. XL An exlrahere pnleris Lei i,it/ian liuino, el fune
illud
:

LOAISA. 53. Ex Gregor., dnm illud Job explanat, cap. 41 : El (lamina de ore ejus egredielur, lib. xxxiu Moral., c. 41. LOAISA. 54. Locum Panli, I Cor. 5. Isidorus inlerpretalur de corporah iraditione, ut Ilieronym. el Gregor., lib. xxxiu Moral., cap. 11, el Anselmus, cum alii aiies de separation. a Chrisli corpore spirisancti
I

liialiqne iraditione

liijabii linguam ejus f bepluagiula ibi pro Leviathan posuerunl celum,el draconem, sicut t in illo Joli. in : Qui parati mill iuscilare Lttiiulhan, verlunl illi celiim, alibi dracoi em ii>lerpretailtur, ul psalm, cm, Itruco itte, quern fvmiasti ud illitdeiiUum. De crc.iiiune Levialhan, el Hem cli babeiur Esdia; iv, 0. LOAISA. Ibid. Avis. Daniel vn, el Isai. xxxi t illud hvan>

in Saianx poiestalem liiteUigallt. Ulerque scnsus ecclesiaslicx excominmiicatioiiis vim alque aiicloriiateiii probal, eanu|ue esse puenam ;:rnEcclusin vissimam, el maxime Im inidandam, cum el liciat. el ejicial boniiiiem, diaboliigue mancipiiim ab Omni sacramentali virlnie reddal alienum nude
al>

illud Pel;igii
rilalii

^d An^liae episc. Aposluticw tnie.ltieitmplo didiamus, erranlium el in errorem UKJ

l
.

taiitium spiriiuitrudeitdo$

cue Satuiw,

607

S.

IS1DORI IH5PAIENS1S EPISCOP1

3G8

ventur, Satanae corporaliler deputari, quaienus ex futuroruin judicium limeanl, present! correptione el de caeiero delinquere caveant. Quidam aulem potesiati

A
De
1.

CAPUT

VI.

tentamenlis somniorum,

dxinonuni

ad

enieiidalioncm

depulaniur

P)erumque daemones in noclibus occurrentes hmnanos sensus per visiones conlurbant, ut formidolosos
ct tiniidos faciant.

quidam vero despecli ad solam pcrditioncm

dunlur.
55.

ira-

Aliquolies eliam ex despe-

raiione peccatorum

menlem

conversi per soporem

Nunqnaiii vacal diabolus adversus lioininem

conturbant, horridaque gehennse supplicia miniiaui.

justuin.

Aul cniin tribulaliones cordis illi exaggerat, aut dolores corporis suscilat. Ilinc est, quod Aposlolus ail Datus est milii stimulus carnis anyelus Satellite,
:

Nonriunquani aulem el aperla iinpngnalioiie grassanles

humana corpora

276
fit

verberant, quod lainen,

lo-

Deo permiltenle, malis

lerantiae gloriam.

ad vindictam, justisad
spirilus eos quos

qui mecolaphizel (II Cor. xn, 7). 50. Saepe menlera jusli vai-iis vexalioiinm dolori-

2. Plei

umque inimundi
sa>culi

incum-

bus

vis

da inomim crucial; undo interduin usque ad

bere

in

amore

conspiciunt

donnientes

desperationis angusliam
nent!
stia

275
Nam

coarciaiur.

Perma
angu-

quadam
vero,

varia

spei prosperiiale

illudunl.

Quosdam

aulem

in

Dei ainorc aniinoe el ipsa

proficii.

lalis

i|iios

lormidare aliqua
variis

adversa

praesenliunt,

ad merilum

sive in auimo, sive in

dprmienies inani lerrore concuiiunt. Sicque misero-

corpore, per insliiiclum immundorumspiriluuinqu*libel adversa Justus palialur, ex Dei ulique permissu
id palilur.

rum corda
terrent.
5.

illusionibus

intentantes

modo

vacua prosperiiale demulcent,

modo vana

formidiue

Quod

si

hoc ipsum ad Dei gloriam liumilis

:

referat, el diuat

quod pro corporis passione Job dixil Si bona suscepimus de manu Domini, mala quare non
separalur a Deo,

Qui aut

nullis, aut

raris conscii

sum

deliclis,

suscipiamits (Job, n, 10)? isle non

nunquam, aut raro lerroribus faiigantur nocturnis; sed placalo somno quiescenles, interduin eliam
aut

sedconjurigiliir, quamlibelairocianguslia torquealur.

57. Mulla juslus adversa in anima palilur instigatiune dxmonum, sed talibus tenlamemis perire vitae

per soporem quxdani arcana el mysiica conluentur ac vident. Qui vero corda sua gravioribus vitiis polluerunt, eonscieniiae pavore
aspiciunt.

u lcrnx non

polesi, quia plus

Dominus ad damnationiajeslalis peribi

Fallax

illusi species tremcndas enim imago menles miserorum

nem

culpaa

non rcputai quod de sum!

palilur

diversis illndil imaginihiis; el quos vigilantes in vila

traxii,

missu nolens qui

violenler
esl,

ponai.

Nam

peccamus
vero

dormientes

fatigai,

ui

nunquam secures

re-

ubi cupidilale vel voluniale

addiciiuur,
etsi

defleciimus. Ubi

quietcere sinal.
4.

facinus aut flagilium non

miscria lainen pro

flagilio el

facinore est.

Sed

imaginibus
ficare

Nonnunquani eliam eleclornin menles liorrendis 277 somniorum spirilus immundi lerriconanlur;

qui

Deum

pro irrogaia lauilat miseria, commisso

procul dubio caret faeinore.

dediscanl
c. Notandum, 24, q. 3. 16, Pauli locum intelligit de en qui ab oralione suspendilur. Oi iaines lainen, hoinil. 2 ad cap. n Jud.nim, quas qttia beams llieronyinus Lalinas fecit, ei Iribimntur, explicat eliam Iiunc locum de excommnnicaiione ecclesiastica, el dupliciler hominem Sal;m;ie liadi ostendil excommunicaiionis vinculis irreiiuim. Sic et Angusiinus, de
;

el quos vigilanles viiiis lentant, nee acnter dormienles impugnanl. superant,

et

Urban. PP.
n,

Cassian.,

lib.

cap.

qui livenlcs babnisse scapulas et plagas sensisse se posl somnium ait ad Eustocbium De custodienda virginiiatc, el in.ipologia ad Riiffinum. LOAISA. Ibid. Minitant. Al., immittunt , quod Yezz osius nielins cxistimat. Sed verum videlur mini/af pro
mi/iitantur
,

nt

apud
lib.

Plautum

Nscvium

et

alios.

AltEV.
5. Uis

Ex
per

Gregor.,
if).

viu Moral., cap.

18, et lib.

verbis Apostoli serin. Oinnis, inqnil, Christia nas, dilectissimi, qm a saccrdotibui cxcommunicainr, Salance tradilur. Quomodo? Scili.et, quia extra Ecctesiam diitbalns est, sicul in Ecclesia Cliristits ; ac per hoc quasi diaboto tradilur, qui ub ecclesiaslica cummunione rcnioi etur. LOAISA. Ibid, hicorreplibilem. Al., incorriqibitem. Vezzol>3

Dialog., cap.

A(Terl

de quodam

divite, cui diabo-

longa vilae spalia promisil; qui, pecunias pro longioris vitx slipendiis collegissei, repenie defunctus csl. LOAISA. Ibid. Inlcrdtim. Senlenlia esl Arislotelis l,b.

somnium

cum multas

Eibic.,

c.

ultimo, virtnte pra;dilos per qnieiem me-

sius,

menJbse, incorrupiibilem. AREV.

alii

5b. Siitcipiamus. Ita Golli. Salm., et lineamus, Golli. Toletan. LOAISA.

Ibid, Ahi, iste, qui sic loquitur,

Mss. Suselc.

non scparatur,

AREV.
lib. iv

vi. N. 1. Gregor., lib. vin Moral., cap. 18, et Dialog., cap. 48, sex modis docet somnia aniinain langere priino venlris plenitndine, secundo inanitate, lerlio illusione, quarlo illusione simul el

CAP.

liora habere Ibeoremala, qnam improbos. L nde eliam Eccle. xxxiv, somnia male facientium vanitatem vo cal Sapiens. LOAISA. 4. Somnia bona immilli a Deo pulclire demonEt sicut parturicnlis cor lutwt Stratur Kccle. xxxiv pliantafias palilur, nisi ab Allissimo fitcril immissti visila:io, ne dederis Mis cor luum. Sic Salomon in soninis coelitns divinam accepit sapientiam, 111
:

Ri>.

in

mul

cogilaiione, quinlo revelatione, sexto cogitalione si el revelatinnc. Auguslinus, in lib. de diviniilione per somnium malla desomniis qpxdxnipnes iinmitluiii Iradii. Sex aniem illos Gregorii modos bic nosier Isidorus complexus est. LOAISA. Ibid. Minitanl. Ita Goth. Salm. et alii mss. ; minaril, Toletan. LOAISA. Ibid. Verberant. Alludil forle fld verbcra Hiero-

Salomon, el intellexit, quod esse.t somnium. Aliqui hoc somnium non fuisse nalurale, sed Si finis dicunl, ul est illnd Num. xn pi<i|ilielise,
:

Eviyilavit

vos prophcla Domini, in lisione apparebo fuerit inter ci, vel per somnium loqiiar ad eum. In somno lainen

propheli;u vis non ligalur, el exerciiimn lihcri grbilibeintn inanrl. Propbeix simililer dorliii, sed niiendo eruilieliiininr a Deo, el do arcanis et mysiii is docebaniur, ut Joseph. Nam dorinientc liomine, intelleclns ej.ns potest iu

iiynii

ob Citeronis

el

poelarum Icctioncin

accejila,

percipere

et

judicare.

nm ferri cujiis munus est Unde dmn dormit, de bis (juae

D>

000
5.

SENTEiN TIARUM LIB.

Sancti

III.

670
siut somnia,
esl
>

autem

etsi

ad
,

visionibus

commoveantur

momentum bujusmodi mox tamen evigilames

8.

Quamvis nonnulla vera

eis credi

facile

it..

men

278

non

)lls

uia (livcrsis

lirla -

illusionum vanitales despiciunt, intenlionemquesuam

prolinusad Deum sunt somniormn. Qimlam 6. Divers* qualitates inanitione seu occnrrunl, qu;c ex saturiiale, enim
converiunt.

raro consideiatur.

ginalionum qnalitatioiis Tain

oriiintiir,

el

uude veniant
somniis fides
lui-is

facile

igiuir

adiiibenda non esl, ne forte Salanas, in angelum

se transfonnaus, quemlibet incautum
erroris fraude decipiat.

fallal, et aliqna.

vero ex etiam per experieniiam noia sunt. Quacdam uam saepe qutt indie propria coilalione oriuutur;
cogilamus, in nociibus recognoscimus. 7. Nonnullae auiem visiones spiriluum

9. Nonnunquam da-mones deceplona frande .n illudunt , m quosdam curiosos observant, eisque

immundo:

rum fmnl
.inquit,

illusionc

Salomone probante
somnia,
fiunt
el

Multvs,

quaedam somnia non lur. Ut enim in muli

.

aliier
:

evenianl

quam osiendu .i-

s fallant,

interdnm etvera pio-

errare fecerunt

illusiones

tuna

nnniiant.
sunl,

POITO quxiiam juslo

modo,

id

est,

superuae

ne

Sed quamvis ita accidant, conlemnehdn forte de illusione procedanl, reco onles
Scriptural! dicenlis
:

de Joseph revelaiionis mysterio, sicut legilur in lege somnio frairibus praeferendus praedifilio Jacob,
qiii

testimonium
ita evenerit,

Si.

dixerini mbis, ct

non credalis (Mattli. xxiv, 23).

similia sunt auguriis, et qui ea iulen-

eilur (Gen.

xxxvn). Vel

sicul in Evangelic

c!e

Joseph
gy-

10.

Somnia
revera

cum pnero sponso Mariae, qui ut fugeret

ptum
somnio admonetur
(Maltli.

in

dum

augurari

noscuntur.

Non

esse

vera

n).

Nonnunquam

eliam et perrniste accidunt visiones, id est, cogilact tione simul et illusione, atque item cogilaiione
revelalione, Danieledicenle
:

imasomnia, quae cogitans animus die nocluque sibi sibi somnia enim Mentes ipsas nonnunquam ginatur.
finguiit.

Tu,

inquit, rex.cogitare
IKEC,
et

11. Saepe

dum

priora mala per trisiem

memoriam

esset cupisii in stratu luo quid

futurum post

ostendil tibi qua: fuiura sunt (Dan. qui revelal mysteria Elenim sacpe ea in quibus cogilaiiomim non,
--9).

ad mentem reducunlur, per haec gehennae vindiciana in nobis ipsis recolendo imaginamur. llujus-modi mentis qu* aut de pr*teriiis admissis
,

slrarum sensum porrigimns, quodam mentis excessu

revelanlur,

imaginaliones, aut de fuluri supplicii

mempria

vigilanlilMis

dum

requiescimng.

fiunt, et per

visiones soimiiaaue occurrtint, et cogi-

antea consideravit aliquid percipit, et raiiocmatur, Sic August., de et argninentopim uodos dissolvit. Cura pro mortuis agenda, cap. 12, narrat Eulogio rlietoricos Ciceronis libros discipulo suo, qui dum in quemdam locum oli enCarliiaginc inleipretaretur,
dil

et erciderunt speranlcs in illis. Gre(ecerunl somnia, vm Moral., cap. 18, utlsidorus legit. gor. lamen lib.

somniorum,
pacto

obscurum, quo non

intellect!), vix poluil dormire.

9. August., lib. xxn deCivitate, c. 22, de fals uatc ft difficuliale ca discernendi, el quo perlurbent, disanimam miseram

sensumque

eliam ortum babent quod non inlelligebat. lluuc venei earnm rernm somnia; quae uon conlinguul, nisi
est

utrumnc siut aliqna quaque fianl raiioue,

aniea vigilantes de illis animi vel leniantur, vel coxn super Genes., cap. gilant, ul tradil August, lib, 15. Aliquando vero inlelleclus movelur in somno illustralione alicnjns superioris el nobiliorissubslanti;c,

ad cnjus ernililioneiii

et

babilior, propier quiescenlis esl promptior, fluentem suiim, et cog ualionum, el phanla-iaium al lota sibi sua quielKin, cum bis lenipesiatibus libeia, el Job. sit. Cantic. 90 donnio, cor wcum viqilal ;
:

el

disciplinam intcllectns sen-

vn, cap. 50, de oculorum visum aniisit, cum id sibi accidere somait niaiel. Melancholicos n:agis vera, somniare Clemens Alex. Arislolelrs, lib. de Somn. el vigil. somnia relib. n Psedag., c. 9, ail ea qu;n snnt vera
,

animi qniescenlis, pricscita el alia, qua: illic vide. ! I lib. Publio Cornclio liufo, qni dormiens

LOAISA. pulari sobriicanimae cogilala. Ibid. Apud Matlliaeum, cap. xxiu, sic esl : Tune out illic, nolite si quis dixerit : Ecce hie esl Christns,
credere. Idem Marc, xin, el Luc. XVH. LOAISA. 10. Arlem augurandi per somnia non rejicit Hipe 3. ... Arislotel., .. 2 et d( Somniis, I,b. de lib. a, us, apolel.
:

nuturna, qwmAp Per svmnium xxxviu et dornnnnt in Iclulo sopor tilet compare homines, intuit *, aperil ,,,rii mnes rf * rirornm. et erudiens cos. cos, inittuit tirorum, el wp, tnuc
:

in visionc

pocra.es de fcomno, et vigil, somnia reducil ad causa,, lib. (

, I
"-

*ny..,

art. G, ad diitipUnu. Thomas A M n;uas, 2-2, q. U5, causa, intcruas animi ct corporis, qux ex Dei revelalioue el nelesli iulluxu dimananl, et ad externas,
U,, ;C
I l
|

omneu, 1V.1II IU /IIUIIIHI, \rl.l. humoris ^t II. oriuntur, el IIUIIIUI Cl x viRHia copia sommiTUiti .aiionem retulii. Similiier Hippocr., lib. niKA de somnis. LOASA. 0. Sic ait de se Augnslinus, lib. x Confess., cap. 50, \igilanli illi occurrere imagines rerun), iilecebrarnm ciirentes \iribus, quac lamen in somnis ustpje ad conscusionem animam trabebanl. LOAISA. Ibid. Senieiilia lia:c el seplima esl apud GrcgoI

natural. \\\-\., x lib. xxxvn s.gna el acci. enlia. Phn a. eiiinc ir.l. , ail quod , capili supcap. SO, de lap.de Idem oracnli modo posiius, visa noclurna et oslcnU n ,,, erpre.a ion g oslenloruin lac.l Ampbyclmnem * . J c. oO d x I auctorem ; lib. sommornm
I _

de lauro, supposila pulvino, quod somnia

ciat.

primum

v,

\ei.i

Ab

Ecclesia

somniorum
c.

coiicil.

n Ancyran.,

interpretes damnaniur 23, et in c. Episcojii, 20, .j.

5. LOAISA.

Ibid. Plinius, lib.

xxvm,

cap. 8, a

Democnto

Ira-

riuin,

lilt,

vin Moral., cap. IS,

et lib.

iv

Dialog.,

ditnm scribil sinisirum cbam:eleomis annum, quaiinmilianiur liter somnia qux velis, et quib us velis,
referre. LOAISA. Ibid. Al., Mentes enim 108 : Yirgilius, eclog. 8,
...

cap.

-48.

Sex somniorum causas

disiingnit, ul supra

diximus. LOAISA. 7. Diiirna: aciiones sa pe reprai.-enlanlur in som uadil llipj ocrales, qui etiam exisliinat luijusnis, inodi somnia corporis sauitalem indieare. Simile est

noslrx nonnunquam, etc.

An

qui amant, ipsi sibi somnia fiiigunl?

African! illud soinninni apud Ciceioii., cni earum rerun) species objiciunlur per quieiem , de quibus LOAISA. p.ridie scrmoncm babneral. Ibid. Eccle. xxxiv ita legilur : Mulios enim errare

llinc conjiciebam

apud Isidorum
si

amuntet enim non-

nunqiiam

innin ftwjunl. Vide etiam de som niis Claudiainim, prsef. ad vi consulatum Ilonorii.
ijisi

sibi

ABET.

671
talionuin menles

S.

1SIDOR1 H1SPALENSIS EPISCOPl

672
quia

279

conciiliunl.

Nam

nna

vi

me-

ties

ad nrat:onem se subdat,

frequens oralio

morii* linnt iitraque, sive vigilamibus, sive dormientibus nobis.

viiiomm impiignationem exslinguil. 2. Tam persi veramer inlendere oporiei animiim

nosti uin oraiiilo, alqne pulsaudo, qnnnsi|iie impnrlunas desideiioruin carnalium suggesliones, IJUSB noslris nlirepunt sensibns, fonissinn inieinione supe-

12. Tali

enim animi inoiione

horriliili

pavoreeiiam
qua?

per quietem concuiimur;

cominisinius
,

et qu:im gravia suni

el

quam

dura qua: perlimescimuf,

ineniis aspeciu eliam in

somnio

coiiiemiilainur.

reinus;

ac

tandin

insisiere,

15.

Non

esse peccatuin, quando

;

hus noclurnis illudimiir

nolcnies imaginised lunc esse peecalimi, si,

affe<

vinc.imns.
limiiiiiH
.").

Nam

negligentes nraiiones

quousquc persi-liMido nee ab ipso

impelrare valent quod volunt.

qnisi|iie

anfequain illudamur, cogitaiinniim

tilius

pra-ve-

Quando

oral,

sanctum ad se

spiritual

niamur. Lnxnriifi quippe imagines, qins in veriiaic gessimus, saepe dermieniihus in aniino apparenl, sed
innoxie,
si

advocat. At uhi venerit, conlestiin tentameuia

inoniorinu
qn,t

dw-

se

meolibns
ejus
ferre

280
11011

bmnanis imnitT-

non concup scemlo occurraut.

gunt, praesentiam
etsi

snstiuenles, eflu-

14. Qui noclurna illuMone polluitnr,

quamvis

giunt.
4.

extra inenioriain turpiuni cogiiaiiomun sesc persential iiiqiiinatnin,

Oralio cordis esi, non

labiorum. Ncque

eriirn

tamen hoc,

nt tei.tarelur, culpsesuic fi verlia

fleiibus lergat.
picii.

depiecaitlis DRIIS iniendil,

sed oramis cor as-

tribual,

suamque Imivundiliam stalim

Quod

si

inciie cor orei, et

vox

sileat,

qiiamvis

CAPUT
De
1.

VII.

boininibus
scieniiaj

lateat,

Deo
est.

oratione.

prxsens

non pnlest qni ciinMelius est autem cum silentio

lalere

Hoc

est

remedium
ul

ejns qui viliorum tenlamen-

tis exie.stuat,

quolies

qnolibet

langilur viiio, lo-

rare corde sine sono vocis, quarn soils verbis sine inluitu mentis.

281

15.

Gratian.
liujiis

Sensus
episl.

Sed tune est peccatum in ultimo. : sentential desuinitiir ex Cregr. in

ad August. Aiiglorum episcopum, el liabelur ilisi. 6. c. Testamentum. Ivo, part, ix, cap. 112. LOAISA. 14 De pollntionibtis el eamm diversiiale et causis, disseril doclissime Thomas Aquinas in opuscnlis de purilate conscientiae , el olficio sacerdolis. LOAISA. Ibid. Quamvis eisi. Pleonasmus forlasse ab exscr.ptor.bus mdnelus. AHF.V, CAP. vii. N. 1. Idem August., lib. de salnlarilius
,

quirii ul sit voculis. Ei inde orlnrn babnit EcclesiK caiilus, quern Pauliis probat ad Epbes. v Loq entes, i;ii|iin, volisniftipsis in psalmis, kymniset ciniicis spiel cantuntes in cordibus veslris riluulibus, psallenies Domino, el ad Coins, in. Idem Actorum eliam vi :
:

adarantes landabant Dunin, Hanc uniiquain in Eiclesia latilus cousuetudiiiem nraUi-r uuilta li^linionia sanctorum Diouysii, Terlulliani, el nsus anet Si/ns
el

Media node Paulus

aiidiebnnt cos

1/111

in lustodia eranl.

tiphonarum, el responsoriorum,

el

l.ymuoriim, eo-

documents, cap. 28.

E*tote itaqiie pnidcntei, Hi/Hate in oralionibus. Est aiilem siibdal in Mss. o. et Kilii. Vft., non convertal. LOAISA.
I
I

el. iv

2. 4.

Alii,

psallendo pro pulsando, el obslrepitnl pro

obrepunt. AREV.

dnm

Id Gregnr. probat lib. Qitis exponil illud Job

:

xxn

milii tribuat
</;(

ul des.ueriuoi
icjieit

meuin Omnipotens hoc loco Isidnrns voi ali

in
,

Moral., cap. 18, audilorem, ?Nec|iie lanien oralionem. .Nam

cum duplex

in Ecclesia sil orati conunnnis ei privaia, coinmunis lit in persona tolins Ecclesi:e, el ideo est voc.ilis, et alia voce prolala. I robal id orma oranili a Christoapnstolis piaescripla M.iitb. vi. Uruti1

niodiilatiouem Nii e|diorus apostolis iribuil, I. xvni, cap. Sum etiam conciliorum loca insiguia, ut Tolel. iv, cap. 14, 15, el Turon. n, sub Pelai;io primo, el Laodic., sub Liberio, cap. 59, ubi statiiilur qua psallereel legere in Ecclesia conveniat, et can. i. ) psalmistaruin olli iutu praesciiliiinr. Ai que bacieuus de commiini sen publica oratione, in qua cxcoleuda mulium labnrarunl Hilar us, Gregorms, Ambrosius el Isidorus. Uraiio vero priviita et siugiilaris potest esse sine voce, de qua Inquiniinr saudi, cum oralionem cordis land. ml, ul Cyprianiis in exposilicnc Urationis Dominie. e, et August., psalm,

rumque

:";).

et Gregor., lib. xxn Moral., cap. IS. Qnnmvis vox cordi adjuncta exeilai et promovel plurunum animi allednni, ul qui hainl.it intus in inli riorem

cxvin,

tes nulitti

mutluin
in

lot/ni,

sicul

ellinici

factual; putanl

(lecliu-e

ipse

sit et in

voce,

ei

lotus

homo

aniino et

enim quod

multitoqitio suo exaudianlur. El infra : Sic ergo vos orobitis : Paler nosier : quo in loco ora lionem baud duliie in voce cunsliluil. E Luc. xi

Et (actttm esl, apparel, quod Douiinus voce orarei diau easel in quodam loco orans, iiii|uil evaujjelisla,
:

cessuvit, dixit
ail illis

Doinine, doce nos orare, sicul doruii Joannes ditcipulos suos ; et

:

unus

ei

discipidis suisait
:

eum

Cumorulit.
:

inijuil, diciti

Toleian. leriio,

Pater noner. Dum orulis, .,und oniuiuo voce lit. Ilinc coned. c. 2, prxcipilur in omnibus ccclesiis
dicile

corpore Deo servial, et, ut inquil Cyprianus, divinis ocn is pi iceal rl babiln corporis, el mudo vucis, dim Deo n-ddil labi.iruiii vitulos ut ail Useas, el afTecium, amnremque auimo couceplnm ex qnadam rednudantia voce exprimai, nude Paulus corde eiedii, i-t ore xv Lwtutam esl cor meum. contiietur. Kl David el exsultnvit linqua men. Et Joli Conceptual sennonein lenere quit pvteril ? Mult;u suut cuiniuodilat ^ el
p>al.
:

ulililatfs auiuii,
h.iniini

quo; ex

proveuimu. Verum

peifecia orainme si ab ca sejungas

v. c.ili

cm --is

lidci recilanduiu, priusquam Uralionem Doiui licam voce clara iTxd.candam, quo lides vera nianifesla sit, et tesliinonium lialiMl, el ad Chrisii corpus et saiigiiiiiein pni liliaudum pcc ora popiiloruni (ide punlicala acced.iul. lit concil. Tolet. iv, Oratiouem Donnnicam i|noiid.e diceudani cap.

Symbolum

allectuin, el inieulimiein,

!>,

esse in publico, aul privalo ol iic.io decernitur, idipie piobalur auclorilate Cypriani, Iliinrii, Anguslini. tl concil. Gerundi:iis M can. 10, diri ur, post u alulin.is et ve^pefliuas preci-s Or. iionem D uninica/n profi reud.un. llxc omuia, el alia cumplura, ijinr a viris d;tli-siniis collecla suut, ad oriuioiiem publicam asiruendam speclant, cujus ratio aique nalura re

solnmi|ue sil volub<lis, t vaga oiat np, aique verbosa, long* pixslal ea quae i ums uc Ora(ion<corde tanlum (it quod pi oli Dominica, dnm ail nun [i.issim i.porien, vemil-n-e preces nostras iiiccmdit.s vo, -ihus, nee p^nli ueni. coiuinendaud nil moilesie Deo, luniiillnosa Inquacilaiejaclaie. Quia Dens uou vneis, ed cordis amiilor El Angus)., Hb. de Verbis Dmnini, serin. 18 simu- vucibus. el iniin moribus, JVe iirepentts, Melius esl orare corde sine 01 serin. 2 de oialmne snno vocis, tiuiiin s^tis Virbis nine inluilu nnulis. .t llieron. cujus verba liabenturde coiiaecrut., dial. 5, cap. i\on mediocriter. LOAISA.
;
i

Cyp>

e>l.

iiii|ii>i.

675
5.

SENTENTIARUM
Nnnqnam
est sine geroilu

LIB. I1L

674

nrandum
gignit.

nam

pec- A

se

mens
10.

libera ad coelesle desiderium erigal.

est ilaqoe

calorum

record^iio

mcerurem

Dum
et

enim
niagis

Pnrgandus

priinum animus, alquo

oramns, ad

iiiem<>rinm

ciilpam rednciinus,

a teinporalinm rernin cogiiaiionibns segregandus, ul

pros nine nos esse engnosciinus.

assist imiis,

Idenque cum Deo

reminiscenies

pnra ac es cordis ad
tur.

Demn

gemere

et flere deliemns,

Nam

revera

tune

vere et sitnpliciter dirigaimpelranda divina inunera

quani gratia sini scelera quae commisimus, dira inferni supplicia qus timemiis.
(i.

quamque

credimus, quando simplici affeciu assislimus cum oramus.

11. Multis modis interriimpitnr oralionis inientio,

Mens qualem

se in oratione effort,

talem post
oralio,
si

oraiionein conserve!.
deiiuo cuminittilur
Ille

Nam

niliil proficit

dum

se per incuriam vann

nmndi

ingertint in cnjus-

unde jam iierum venia posiuletur.

cuni|iie oraniis

animo. Tune autem

mngis

iliabo-

enim precis desideratum elTectum sine duliio percipil, qui quod orando ablui poiiulat delinquendo
li

lus cogiiationes ciirarum saecularium

bumanis men-

tibus ingerii,

M ilerat.
7.

12.
coeleslis esi, et tune

quando oraniem aspexerit. Duobns modis oralio impediiur, nc impetrare

:

Mens nosira

orando

Deum
in jj

bene conletiiplalur, quando

nnllis terrenis cnris aut

quisqne valeat postulate line est, si aut quisqueadliuc mala commiuit, ant si delinquent! sibi deliila

erroribus impedilw. Apta est enim ad sua nniura, in aliena vero tnrbaiur.
8.
I

bonum

non

dimiitil.

Quod geminum

iilaliini,

dum

quisque a

semelipso absterseril, proiiuus securus siudio orationis

ura

est

oralio

quam

in

suo tempore saeculi

283

iiicnmbii, et ad ea

qux impetrare precibus

orare pro se kcdenlt-

DOM

iiiterveiiiunl

282

curcc; longc autern esi a

Deo

cupil,

meniem

lihere erigit.

animus qui

in

oratione cngiiationibus saeculi

fuerit

13. Qni Ixdilur,

non

desi>lat

occupams. Tune ergo veraciter oramus, quando aliunde non cogitamus. Sed vatde pauci sunl, qui
tales oialiones babeant.
diflitile

bus

alioqnin, juxia Domini senlentiam, peccat qui pro iniuiicis non oral (Matth. v, -ii).
;

El licet in quibusdam sint,

1 i.

Sicut nulliim prolicil

si

in vulnere

medicamenora
vel

tanien est ul semper suit.

iju.i!

tum,
illi

adimc t errum
,

in

en

sit, ita niliil proficit

9.
cit

Mens

ante oraiionein vacans a Deo in

lio illiu

cujiis

adbuc dolor

in

mente,

odium

cogitaiionibus
confesiiin

orcupaiur,
illi

dum

in

orationem

manet
15.
ut

in

peciore.

vcjierit,
r.ugiiavii

imagines remni quas nnper

oicurrunl, adilumque precis obslruunt, ne

Taniusdebelesse oraniis erga Deum adeems, non desperet precis efl ecuim. Inaniter aulem ora-

lio

Ibid. Soils verbis, sine intuitu mentis, llxc esi oravocis, quam Isidorns reprrhmidii , nt ailvertil
<le

LOAISA

Vezzosius. Veu. Thoinaiiui, in suo opeie lialico vera nonna Deum glorificandi, aique exorandi, docet corde simul ac voc e Deum exorari recle p sse , quod ex Aposlolo ad Corintliios scribenle, el sancli Auibrosii li\ mini deilm-il. Aiu.v.
5. Lacryinosa

apnd Gregnr. hujus sentential sensus I. z cap. 18. Veruin Augustin. , serin. 2 de oralione Tufrws, inquit, modis orationes impediuntur aut cum quis a Deo peiit quad sua; sululi resistil , aut cum oral, el ab iniquitate non cess .1, aut si delinquent}
Moral.
,
:

12. Est

in se debita

oralio

iniiluini

valet
,

apnd Deum.
li>-

Grfigor.

I.

Moral., cap. 17.

Amlnos

cis lib. sii|ier lieuii iniuiaculati, ei

mullis in psalm, xxxvn. El

ad clerum el |>lebem , de LOAISA (i. ExGiegor. , ilml. l,l in hoc sensu inlerprclor A e it res verbum in ore tuo. L..AISA. ilind l-crle. vii Augusiiti., lib. de >alm:uil)ii- Documcnlis, liiuc ineri.o an, cap. iH line, mi (rater, siude in lua ora-

Cyp

precando Deum,
:

ian., egregiu, episi. in line.

non relaxut. Quod triplex malum, dum a se uninquisque sludiosius aUslraxerit , secuius studio oralionis incnmbat. elc. Gregor. ita Tune iyitur vere siiiemaculii faciem levamin<,ciim nee nos prohitr.ta mala commiitiniui, nee ea qua; in not a pioximis conimissa
:

iunl ex proprio
strti

s,elo

elinemus

Gruvi namqne mens no,

oralionis

SH<F

lempore confuninne deprimitui

Exisiiuio
ita(|iie

si

hanc aut sua i.dhuc operatic inijumat, out ulieniE malilia terrains dolur accutat.
Isiilm HID

lione, ul oraiionein

puram ofleruiUuminoCliri&lo,
.

eic.

LOAISA.
xiv Orabo spirit", orabo mente. oratione requirilur. Hinc, Marc. xin Videie, vigilate, et orct-; el Lnc. xxi : Vigilute Tlujss. v;: Sine iniln(le, unnii t,in ore oranies. Kl termiMOHe vrale. Ei 1 lim. u Vulo tiros orare in omni loco, la-anies puras mantis sine ira et ditceptalione. lln.c eiiam Ilicronym., ad ItuM., de viendi forma. VKJ lei sensiis, nee cngis cogitationibus patens
lind. Paul., I.Coi
:

Vigilia
:

eiiam

in

ex Augu-lin. putius quam ex Gregor. hanc scnienliam h fiisis-M LOAISA. 15. Sic enim liauelur Mallh. v: Orule pro persequentibuf et calnmniantibus vus. Et Lnc. vi. Pro inimicis iMqne orare in oraiionibus commiinihus qnis ecessiiaie lenetur, el essel peccalnio iniinii|i>eex
.
i

co>

xcipeie.
illis

Tbom.

aniem pro

art. 8. Speetalius 2-2, q. orare esi perfectionis opus. Id proliat

J<3,

coipus iMrnerifue aninnu lendut ad Doininum, elc.

LOAI.-A.

st-rm. Hi, loAiigusiuiiis lib. in de verliis Domini qnens de m Inaie inimicoruin el Ambios. psalm, I ro eo ul xxxvin, exponens illud diliyerent me, ilelrahebuni milii. Ego autem otabam. Sic (.regor. in
, ; :

episi.

d Venellensem epi-c.,

lib.

Ibid.

Sed

Episioi.iriini,

valdt

Probai

id

Aiignslinu
illud
:

in

enarra-

lione|isalm. IAXXV, expoiiens Quialu, Uomine, tuuvis es ac mills ; el aiMucil illud u Keg. : Quuiiiam invent, Uomine, cur nieum, ut orareni ad In. LOAISA.
y. fcx (ire^or.,
lioinil.

episl.Si :Evangelii pleiiiludo, inquil, pro calumnianlibus el p-rsequeniibus nos jubet orare, ul peccalit eorum vcniam pOfMlomU, etc. LOAISA. 14. Gregor.. lib. Moral, x, cap. 17, idem ail, sed

in tzecli.

Accendiiur id

coinpunctionein animus, s,d earunt reruin quas egimus, el. El I. x Moral., cap. 17. hsl aulem coyiiavit in Guilt. S.ilm., uyiiai it., LOAISA. 10. Id ir^idit Aiignatm. psalm, xxxui. Nam oratio, Ut inquil Iternardus, dnas alas babel, c<iiilein|itum inundi, et carnis alllicliones, serin. 3 de

mm

Menti namqne, ut yladius, figiiur , et aliis verliis mucrune illnu ipsu viscerum occulla purforantur. Qui scilicet a Iransfixo corde si prius nun educiiur, nihil
:

in

precibus divmae opis oblinetur. LOAI-A. 15. apuil Jacobum, cap. i: Posialet, inquit, fide nihil hirsilans ; qui enim hccsilat similis est

Et

fiuclui

Epipliaiiia.

."(iris,

fjtii

a vento mocetur,

et

circumfertur. LOAISI.

C75

S. ISIDORl
si

HISPALENSIS EPISCOPI

676
bene juxla utrumque Levemus corda nostra cum muni-

mus,
(Jac.

spei fiduciam tion

Apostolus ail,
i,

habemus. Petal ergo, ut unusquisque in fide nihil duhitans

qui dubitat similis est undue maris,

A operari
285
bus ad

necesse

esi, et orare,
:

dictum

esl
;

6)

nam

quae a venlo fertur, alque dispergitur. 16. Diffldenlia nascitur impetrandi

ne de negligentia mandatoruin corde reprehendaiiHir, dum salutem nostram obtinere aut

sola oraiione, aut sola operalioite, contendinius.
I J.

Deum

orata,

si

se

adhuc animus
sari.

seniiat circa peccaridi affectionem ver-

Non enim

potest habere precis certain

fidu

tiouum fundantur,
irtipcltet precis.

Poslquam bonum opus agimus, lacrymse oraut meritum actionis humilitas

ad

ciam, qui adhuc in prseceptis Dei pigrital, et peccali recordaiione delectatur.

17. Qui a praeceptis Dei avenitur
tinne postulat accipere
,

20. Culpabiliter manus

facta sua
in

Deum

expandit,
sicul

qui

non meretur

quod in oranee impeirat

eg

orando jactanter

prodit,
,

Pharisxus

templo jactanter orabat

operiLus
juslis

ab

illo

Lonum quod
enim
id

poscit,

284

C11 J IJS

non oue
id

"

Deum de
xvni). 21.
sicut

laudari

seseque magis volebat

quam
(Luc.

dit. Si

quod Deus

prsecipit facimus,

quod
oratio

petimus sine dubio oblinemus.

est
:

Nam

sicut

scripium

Quorumdam

oratio in peccaluin converlilur,

Qui

avertil

aurem suam, ne audiat tegem,

de Juda prodiiore scribitur (Ps. cvm). Qui

xxvm, 9). Multum apud Deum ulraque sibi iiecessario commendantur, ut oratione operatio et opere fulciatur oralio. Unde etiam Jeremias ait Levemus corda nostra eum manibus ad Deum (Tliren. in, 41). Cor enim cum manibus levat, qui oralionem cum opere
18.
:

ejus exsecrabilis erii (Proverb,

non solum ejus

enim jacianter oral, laudem appetendo hnmanam, oratio non delet peccaluin , sed el
peccatum. Sicul Judaei, et hxreiici, eorum tamen
proflcit

ipsa vertitnr in

qui licet jejnnare el orare videanlur, oratio non iliis ad purgaiionis

meriium, sed
in

sublevat.
levat, et

Nam

manus non

quicuhqueorat, el non operalur, cor levat. Qtiisquis vero operatur,

et

mulatur potins in peccatum. 22. Ideo interdum oratio electorum

pressuris

eorum

differtur,
justi

ut

et

non oral, levat manus,

cor non levat. Sed quia

Verum dum
ix
:

impiorum perversitas augealur. temporaliter audiuulur, pro eontm

?

perfecle illuminati. peccatorei, Deus non exauScriptnraa locis. Psalm, xvi : Auribus peicipe oralio dit, (ruslra puulicanus diximet: Doinine, propitinsesto nem meam non in lab is dolors. Ps.ilm. i.xv IniquiIdem miliipeccalori. Cliryso lomus, liunnlia 18, in tati tnsi aspexi in corde meo , non exaudiet Dominus. opere imperleclo, exponens illud: Umnis qui petit acEt Psalm. CXLIV : Prope esl Dominus omnibus invo- ( 2 sine jusjus, inquil, sive peccaior. Sic hucloca cipit, canlibus eum in rirlule. liccle. \n : Ante oralionem discrepaniia concilianda Mini, et interpreianda, pecanimam luam noli esse homo ; caiorein in peccatum quasi qui tenprcciiara afl ecln
>.i

10. Certam. Ila Goth. Tolct. Perfectam, Goth. Salm. LOAISA. 17. Oralio peccatoris daninatur in niullis sacraa
:

Scimus, quia peccatores Deus non audit

iuqnit,

rerum

Illud,

est CKCI adliuc inuncti

Xum

id est,

nondum

exorabit pro peccalis, el conlinebit se ab illis, et in oraiione dierum exaudieliir. Proverb, i Tune invocabunt me , et non exaudiam eos, et cap. LIX; etJerem. Tliren. in : Nos inique eyimus, et ad iraciindiam provocavimus ;
tat
diliyit
:

Deum. Et

Eccle.

m:

Qui

Deum,

idcirco inexorubilis es.

lizecli.

vm

Cum

lapsum absqne peccati relinquendiclamantemDeusnon audit; at peccaiorem liuuiileni ex buna dcsiderio naiurx [leientem, et Deo se priislerneiilem Dens exaudit, ul iiiqnii Thomas Aquinas, 2-2, q. 83. Hoc vero non ex jusiiiia lit, quia hoc peccaior non meretu,, sed ex pura miser.cordia.

clamaverint

ad aures meas voce magna, non exaudiam eos, elOsea? Vie eis, quoniam recesserunl a me; vastabuntur, vn
:

Non clamucequia prcevaricati sunl in me ; ct subdit runlad mein corde suo, sedutulabnnlin cubilibus suis. Praecepta or.indi traduniur a Cbrisio Domino nosiro Cum oratis, etc. Et xni. Et Luc. i et xx. Mailb. vi Et Paul., ail Phil, iv Nihil solticili silit, sed inomni
: :

Observandie vero sunt in hac peecatoris petitione qualnor leges: prima, ut pro se petal; secunda, ut necessaria ad salutem tcrlia, ut pie, id esi, ad pietatem specians quaria, ul peiscveranler Ac
; ;

petal.

obsecralione, liones vesirte innolescant

orulione

et

cum graiiarum

actione,
iv
:

peli-

apud Deum. Jac.

1 etitis,

ct nun accipilis, eo quod mate peiitis, ul in concupiscenliis veslris insumalis. Sic Augnslinus multis in

inexaudiliilem dicil, praserum libiode vera innoceniia, cap. 555, el in epist. ad Prob., cap. 13. El Ambrosius, oraniis allectns debeat esse ct quud purus, quieius, el vacuus ab omni onere deliciorum, libro super et lilt, de et Deati immaculati, Cain Abel, cap. 9. Cyprianus de Oraiione Dominica. Kxslal etiam gravis epislola Gregorii Magni ad Tbeodoricuni Fiani

locis

oralionem peccatoris

inl ecuiidam et

de Oratione Dominica est autem oralio PharisLei pud Luc. xviu. LOAISA. 21. Sic scriptnm est psalm, cvm de impio Oratio ejus fiat in peccatum. Ubi tiieronyimis sic ait Posni; :
:

impelratoria, licet non meriloria. llaec de peccatoris oratione adiiotanda duxi, quia ad lotius maxime conducunt. capiiis intelligenliam LOAISA. 18. Ad verbum ex Gregorio, lib. Moral. 18, cap. 5, nisi quod apud eum operalione pro opere. LOAISA. 20. Habetur simile exemplum apud Cyprianum,

lunc oralio erit

lenliaJudiK pejus peccalum faclnm

esl

Quomodo

pejits

coriiiii

regem de

clericis simoiiiacis,
,

eryo metvenda
cessores ad

est iocis illis catainilas

ubi ail : Major ubi laics inler-

lucum regiminis addiicuinur, qui Dei magis

pceniienli.tJiida!? Ivit, et suspendio periit, qui prodiiiir Domini facing est, hie inieremjilor sui exslitil ; pro clem^mia Domini hoc. dico, quia mnyis ex hoc offendit Uominum, quia se suspendit , quam quod Dominum prodidit. Oporlebai oralionem ipsius .sst- in paenilenlmin, el versa esl in peccatum. Vides licerelicum
el

peccatum

esl

in se iraciuiditim provocant, r/uam per semetipsos pla-

care debuerant. Idem, cap. 0, pr.i:lat. in Job., exponens illud Victimw impiorum abominabiles Deo sunt. Et habeiur cap. Gravibus, 5, q. 7. Bernard., super
:

oranlem, vides Jud aum, vides Maniclia um ; licel jejunent, licet orem, lamen oralio ipsorum vertitur in pec caluin. Jhcc llierdiiynms, qu-je oninia, ])auenlis lerbisaddiiis et immuiaiis, sua Feeit Leo MagnUs. liadeai Gregor., homil. 2/ in Evangel. LOAISA.
Ibid. Alii, oralio non dclet peccalum, nee iionis proficil mention. AIIKV.
2"2.

Cantica, serin, bo, explicans illud

Iral roe/os.
iji

Oiatio justipene-

quod oraliones liominis peccaioris Deus non audit, quo pacio intelligendus erit Augusiinus, traclal. 44 in Joannem, ad illud cap.
igilur ila est,

ad purga
LOAISA.
exposi-

Ex

Gr. g.,

lib.

Mural, xxvi, cap.

1, j.

Ibid.Trium pueroriim. Kx Augusiin.,

in

C7 7
fit

SENTENTIARUM
gunt, ul dum illis temporal! pravortim oculi ad comersioUnde el trium pueronim frigidus
affl
t

LIB. HI.
27. Oratio
privalis
locis

078
opporlnniiis
funJitur,
lesie

salute qui eos

reiredio subvenitur,

majusque oblenliim impelrat, dum Deo tanium

depromiiur.
in

nem

aperianlur.

ignis fuit(0fl.

m),

ul

286

Nabuchodonosor Deum

vefum

in Psalmis ait: agnosceret. Sicut el proplieia

28. Proprium auiem hypocrilarum esl offerre se oratione videnlibus ; quorum frucius est , lion
placere,

meos eripe me (Psal. LXVI.I, 18)., Vropler inimicos

23. Pioinde lardius exaudiuuiur
liones,

Deo

sed gloriam ab homiiiibus comparare

quorumdam

ora-

(Maltli. vi, 7).

ut

dum

differunlur, forlius excilai*

:

majori,

bus pramiis cumulenlur

lepressione
saia

exemplo pruinarum

et

multiloquio exaudiuniur homines a Deo, quasi plurimis eum verbis conenlur inflectere.
29.

Non

in

messium

semina exeunt,

quibus quanto tardius lanio ad frugem cumulaiius

,

in

Neque enim

concilial

eum muhiplex

oranlis sermo,

sed pura smceraque oraiionis intentio.

crescunt.

21. Quoties oranies non cito exaudimur, nosira nobis facta in oculis proponamus , tit hoe ipsiim

287 50. Bonum est corde semper orare, bonum eisono vocis Deum spiriltialibus bymnis glorilicart. Niliil e-t sola vocecaneresine cordis intemione; sed,
sicul
5

quod

differlur

divinse reputeuir juslilij:

et culpae

ail

Apostolus
,

Canlanles in cordibus veslrit

,

nostroe.

(Epltes. v, 19)

hoc est

non solum voce

et

sed et
spiriui
,

25. Interdum quod perseveranter orantes non ciu) esaudimur, uiilitaiis nosira: esl, non adveisitaiis.

corde

psallentes.

Unde

alibi:

PsMam

psallatn et mettle (I Cor. xiv, 15).

ad voluniaiem, Ssape enim multos Deus non exaudil salulem. ad exaudial ut

26.
iliis

31. Sicut oralionibus regimur,

diis

ita

psalmorum

stu-

delectamur. Psallendi enim

I

uiililas liisiia

corda

Muhi oranies non exaudiuniur, provideiido

peinnt, ticut contingere so-

lei parvulis, qui,

Deus meliora quam ne in scholis vapulent, Deum

illis

consolalur, graliores meiiles acil, faslidiosos oblead lameula inclat, inertes exsuscitat, peccaiores
vital.

ex-

Nam quamvis

dura

sinl

carnalium corda,
,

staiiin

oranl. Sed non daiur

poslulalionis effectus, quia

ul psalmi dulcedo iusonuerit

ad effoclum pielatis
vocis modulatio,

impeditur

lalis audilio

ad prol eclum.

Non

aliler qui-

animum eorum
52.

inflectit.

busdam coniingit eleciis. Deprecanlur enim Deum vel adversis. pro nonnullis vilse hujus commodis, Providwitia vero divina temporaliter eorum desiderio reinime consulii,
f.romitlit.

Dum

Chrislianuui

non
ibi

sed

tanium verba divina, qusu

dicuntur, debeant

com-

quia meliora

illis

in

celernum

movere, nescio quo lainen pacto modulatione cauentis major nascitur compnnctio cordis. Multi enim
reperiunlur qui, canlus suavilale couimoii
,

sua

cri-

tione psalm. LXVIII, concione 2. Habetur hisloria Daniel, in. Quod fueril ille ignis frigidus, apparel ex conlexlu Anyelus autem Domini descenet cxcussit et sociis ejus in \ornacem de fornace, el fecit medium (ornacu ft non leliyi! eos oimiino quasi cenlum roris flatten; nee quidqunm mo!esli(e inluignis, neque conlristaril, non iransiit per lit. El infra dicilur quod calor ignis eos. Nicolaus Lyranus versat bane quajstionem hoc in ea senloco, an ignis ille fueril aclivus, esiqne teniia, ul exislimet ignem hunc habuisse quidem
,

Chrisli

magnificam gloriam obscurant, dulce curaevertiinl, ordinis ccclesiasiici hierar-

rum levamcn

Scriplune dit cum Azaria

iyn u

chiam conlundunt, pulcliriludinem ornalumquc admirabilem Chrisli sponsa; foedant; demum lucem
quasi e
lollere nituntur, qui clioros ecclesiaEcclesia abesse coniendunl. Sicut enim luce h.icn^luralicuncia splendorem, pulcbritudinem, ordinem vitamque suscipiunl, quie in hac niuiidana macbina coiuinentur ; sic churls ecclesiaslicis omnia

flammam

mundo

sticos ab

Ecclesiae
tui-,

munia illusiranlur, ausjeniur, amplilicanel in dcbilo ol licio conservanliir. Quapropter

formam el naturam, sed romburendi el agendi aclum fuisse virtuie divina cohibilum. LOAISA. 27. Loquilur de privata oratione, dn qua Christus Dominus apostolosdocuit. Mailh. vi Tu autcm, cum el cluuso ostio ora inlra cubiculum luum oravcris Patrem luum in abscondilo. Et Paler tuus, qui videt
ignis
: , ,

sancti el antiqui Palres in slauiendis , componendis, ordinandisque ecclesinsiicis ofliciis imiltum di jque

tius KccLsim (imjuil in j)rsefat. Psalinorum) vox una in abscondilo, Cyprianus, de Oralione S.VLMUS soleiniiilates der.ural ; psatmua Iriiti .ium qua: siChristus cansam redditquare Dominica, oralipni emollit ; psulmus eliain ex corde lasuo : indixerit ail, propter Deum esl h niium ct secrelum Maijisterio , L morel ; psalmus angelorum opus esl , ubditis elsei.i lacrijmus nos pideo Dominus secreto orare prcvcipit, exerciluuin ca -li sliutn spirituale llujmiama. Il;i:c inter Dion s locis, iii cubilit ut ipsis ; quod magis convenit adnotaro libuil, ul iulelligas verani sapieniiam a alia Deum vbique esse prcescntem, ftdei noslros, ul sciamus saecnli ad inSeriores fuisse deripatribus superiuris audire omnes, el videre , el majeslalis sure pleniludine velul lirmissivataui, omni:iqtie eorum sententiis in abdila quoque cl occulta pettelrare. llaec Cyprian. niis radicilius, nili. Basilins, liomil. 1 in Psalmos: Viile cliam Augustin.. in psalm, cxi.i, elGregor., V Vox esl, inquit, Eccleua: I-SAI.MI-S. ttic dies fusion il8 Moral., cap. 29. LOAISA. ac pcrfundil (/audio ; cifn tristiliam Itiilnores redd, I 28. Sic scriptum esl Mallh. vi Cum oralis, .non e sed qua sccutidum Deum est aiioquin operelur, eritis sic( lujpocriltc, qui amant in sj/nagojis el in del lucnjma-;. / ,-n/iiins opus esl anijelocorde ut ab liomislanles lideanlur lupideo orare, ainfulis plalearum rum, ccelalis illius rcipubCicx in communi proposila nibus. LOAISA. i;lc. Kl qu;i: seqnuiinir et abdita ad cordis salnlem fiinclitf, spiriluulc llnjmiamu 36. Oralio abscondila verbmn venil Auguslin. Ambrosiu-s pene omnia ad special: bymnoruni el psalmorum canliis ad Cliristi in eiiani laudes Psalmorum docussiino commemorai crucifixi gloriam et honorem, ut omnis lingua coniia quibus has senleniKis dc Dei Palris. prafalionc in Psalmos, teainr, quod Dominus Jesus in gloria est Psalmis Uidorus accepil. LOAISA. de medio

insudaruul. Vide August., psalm. CXLVIII; MieroCXLVI. LOAISA. nyni., psalm. De psalmornm laudu mulla Basilius, liomil. 1 "51. Tosupei Psalm. Plura Ainbrosius. Et Ajignsiinus
:

reddel

libt.

Unde

qui

cantum ecclesiaslicum

tulluni,

C79
inina plangiint
,

S. JSIDORI

HISPALENSJS EPISCOPI

C80

ad lacrymas
suavissiina.

alque ex ea parle magis fleciunlur ex qua psallenlis insonuerit dulcedo

inoilo Script ura; inielliganlur;

laie vel digniiale

dic-<ntur.

secundnm, qua 289 ^ r e m

"

uiili-

a "lea
,

33.

Oraiio in prsesenti lantom vita pro rercedio

quisque prompius ad inieHigendum quenler idoneus ad proferendum quae

6.

qii;e.

legil

se-

didicil.
legit,

peccatorum effundilur; psalmorumauiem decanlatio perpeluam Dei laudein deinoiisirat in gloriam sempiiernam, sicut scripinm est
tant in
:

Lector slrruiins poiiusad iniplendum quae

eril

quam ad sciendum,
ris

promptissimus.

M nor

eniit

Beatt qui

288

/la

"

"

poena est nesciie quid appelas, q?iam ea quae uove-

domo

lua,

Domine,

in

s&cula sircu/orum

lauda->

bunt

le (Ptal. LXXXIII, 5).

Cujus operis ministerium

non implere. Sicul enim legendo scire concupiscimus, sic scierido recia qua* didicimus implere
7.

quicunque fiddlier imenlaque menie exsequilur,

debemns.
Lex Dei
el

quodammodo

angelis soclatur.

premium

babel, et posnam legenti-

CAPUT
De
1
.

VIII.

bus earn.

Pra>niiurn

bis qni earn

bene vivendo cusio-

teclione.
;

dinnl; pcenam vero eis qui earn male vivendo con-

Orationibus inundamur, leclionibus inslruimur

si

lemnunt.
8.

Ulrumque boiium,
orare

liceat;

si

non

liceat, melius est

qnam legere. 2. Qui vult cum Deo

ipsi

B
semper
esse, frequenter debet
,
(

ties

Umnis qui.i prirceplis Dei discedii opere, quoeadern Dei pra cepta legere vel audire poiuerii,
sno reprebensus coiifundilur
ineinoralur
, ,

cordri

quia

id

quod

orare, frequenter et legere.

Nam cum oramus

legimus,

urn

non
cens

agil

-I lesle

coiiscienlia

interius

Deo

loi|uimur;

cum vero

Deus nobis-

accusalur. Und.- el David propdeia deprecaiur di:

cum
3.

loquitur.

Tune non cunfundar

dum

respicio in

omnia

Umnis profectus ex lectione et meditatione procedii. Quae enim nesciimis leciione di-cimus; qua; autem didicirnns, meiliiaiionibus conservamus.
,

mandata lua (Ps. ctviu, 6

).

Graviier

namque nnus-

quisque con/unditor quando mandaia Dei vel legen audieiido respicit, JIKC vivendo eomeu.nit. do,
v<l

4.

Gcminum
:

confer!

donum

lectio sniictarum Scri-

piurarum

sive quia intellecium inemis erndit, seu absir.ictuin

Cordeenini reprebendiliir, dum mandaiorum niedilalione docelur, quia non implevii opere quoddivina
didicil jussione.

quod

mundi vaniiatibus

Imminem ad

amorem

mone, lubtrahimur
accensi in

Dei perdncit. Exciiali enim sanpe illius sera desiderio vitaa mundana? ; alque

290 CAPUT
He

IX.

assiduilale legendi.

amorem

sapienliae,

lamo vana spes mor-

lahtalis bujus nnbis vilescit,

quanlo amplius legendo

i. Nemo poiesl .sensum Scripiur^e sanctae cognuscere, nisi legeivdi familiarilale, sicul est scriptum :

spes aulcrna clarueril.

o.

C Ama
studium
:

ilium, et ejaltabit

le

gloriftcaberis ab ea

cum

Geiuinumesl

leclionis

primum, quo:

earn (uens amplexaius (Prov, iv, 8).

CAP. vni.N. l.Timollieum Pauluserudit Aitende doctrinal. Lectio enim frequens lib. (in<|uit Ambrosius, super Braius vir) tiec inleclioni. exhorlalioni
, i

terniissione aliqua deslilula, docirina; Auguslimis eliani , serin. 112 de

munut operator.
loin.

erudite de leciione Scripiurariim dissent. LOAISA. Ibid. Melius esl. Oiaiionem eliam prauponu le clioni llierm.ym, ad Fnriam. LOAISA. Ibid. Adlieieru>, in admonii. ad No-uindnm, cap. 13 Oicil enim Isidorus quod oratioitibus monduniur, led onibas inslruimur. AUEV. 2. Ex Augusiiuo, ad verbiim, serm. 112 de tern poie. El eodi in lo(0 senienlia ipiaria esl. LOAISA.
:

tempore,

dua, in ejus epiiapbio ad Principiam. LOAISA. 8. Ilieronynius, ad Pnncipiani, in epiiapbio Mar cel a; viduae : Erubescil enim quamvi* prwctara doctrina, quam non pia reprehendil coiiscienlia. LOAISA. Ibid. Psalm, cxwn. Innc nun cunfundar, cum peromnibus mnndulis tuis. ^ic babel Edilio tpeiero noslra Lalina. Au^nslin., in e.nairauoiie cone. 4 in
I

Tune non confiindar dum inspicio in omnia mundalu lua. Pagninus Tune non pud ore afftciiir,cum respexeroad omnia prac- pia lua. Esl(|ue
liiinc psalni.
: ,
i>a

Goibus Cod. A am rum oranius Deo loquimur. Sicque Aiign-linus. LOAISA.

Ibid. Iia
>,e

ipsi,

CUD

5. Id tiocel Aiijjnslin. , lib. d.-clriiia clirisiiana iv, cap. 4, tiilicium d.uclmis divine Scriptura; depin; uni ditlinguil inie sapiemer dictre , eloqueiiier; el tria ilia eloqueutis muncia, doceie, di:leeiaie, llectere, ad SeripturvURi l-ciionem detor-

gens

lempoiis cum percpi iei o. Id esl, cum inlellicninpr lienii.>m cur i.la imperaveris. .Nam OMNIUM Dei pnccei lcrum lencant panels daliim esl raiione^ ei causas t-oiiiuiijue mandaia ddigeiiler cxseqirininr. LOAISA. (l. Dum renptcio in omnia mandiila lua. Sabalieiii/s, ad I salm. cxvin , ii, noiul iia id uxsiare in breviaiiii homauo el Muxarabico. AREV CAP. ix. N. 1. Proverb iv : Arripe ilium, el exalluinii

gam

el

u<

J<>

cap. 12 : Docere, iuqnii, esl ncccssilulis; ddeclure, suuviia is; fleclere, victoria . Hoinni iiiuui quod priimi loi:o p. sitiim esl, e.-l, di-cendi ne-

queu Ibidem,

tabil le, yloriftcubuns ab ea, cum eam (ueiis umplixalus. Inns dixeral, Dilige earn , el conservubil le. le

l<oc

asaiduilate ei rseverantia legmdi sucias ijcripinKIS ninlia Iradiiniur a 1 a.ribus, in priin.s a Cypriaj
p<

et-ssiias, in ijua duo in

rebus

esl lunsliinia,

quas d.c.mus,

reli-

dicimiis ilo. endo. gnml bic Isidoru^ dixil, qua militate el diynitute diculur, ulililas ad de.eclalionein, dignilas ad vkloiiam special.

modo quo

LOAISA.
C. 7d.
xi.

Augustiuus passim

d"Cel.

Ei lib. de opeie Monacliorum LoAI-A.

Ibid.
II
:

pra-serlim psalm. in line, cap. 17.

Ad iniplendum.

si quod Icdntr Scriptural prosunt legenii vpciecompteaiur. Idquc idem laudai in Mancll.i vi.

June

Uicrontjm.

comm.

in

Midi.

lib. n de no, in line de Speciai-ulis, ei Aiigusim. Docirina Cbriniiana, cap. 5. Enl Uivinarum scripni rariim aolf.rnisimus itidaganir.(^uo liabelur d. J. Ei in -cnnone niiralnli 38, ad l-aires in eieini). De laudibut Sctiplurje, ei mligenii ipsius leciione .\mbroMus, lilir. snper Beuli iminacut uii in via .ssiduu legeiiduni esse oocei : Beaius , mqmi , qui in leye DUH.IIU die ac node med lalar. Sed qui muditaiiir in leye, ernilimr in If quern lex erudient, Duminus in toculusesl legim. El epiaiola o, ad Sabierudil. de ejus sludio. Hierouymus eiiani ad Deuci.um
, t
i

ge\;<t

i,

681
2.

SENTENTIARUM
Qnanto quisque inagis
fuerit, lanto ex

LIB.
8.

III.

685

in

sacris eloquiis assi-

Quidnni Dei judicio

accipiunl,
ut

donum

scienti.t;

quod ne-

duns

eis

uberiorern

intelligeuliam

gligtinl

durius de rebus credilis pu-

capil; sicul lerra , qua: quanto lanlo uberius fruclifiral.

5.

amplius exeolitur,

nianiur. Tardiores

dilfreulier inveniunt, ut pro

ris

aulem ideo quod scire cupiunt maxinio exercitio laborelribuiionis.

Quanto amplius ad quamlibet arlem homo cou-

maximum prsemium habeant

scendil, lanlo magis ad liominem ars ipsa descendit, sicut in Lege scribilur : Moyses ascendit in montem ,
et

CAPUT
De

X.

doctrina sine gratia.

Dominus descendil (Exod.

A.

xix).

Verum

est

de olio

spiritual!,

quod

ille
,

tanlum
qui ab

1. Doctrina sine adjuvanle gralia,

quamvis infundescendit;

dalur auribus
foris

secrela divinortim scrutabilur aclione lerrenae

mandalorum

292

;lt

cor

nunquam

cune avocaveril animum,

el sedula

familiariiale Scripturis sanclis inlu serii.

Nam

Tune
sicut
,

quidein perstrepit , sed interius nil proiicit. aulem Dei sermo inl usus auribus ad cordis ul

caecus et videns polesi quidera ulerque

ambulare

tima pervenit, quando Dei gralia meiiieni interius,

ut inlelligat, langit.
2. Sicul

sed non consimili liberlale,

dum

caecus pergens

quo
et

non videl offendal, videns vero offendicula cavet,

;

enim quosdam ilamma

,

chariiatis sure

Deus

quo sit pergendum 291 agnoscal sic et qui iiubilo lei reme curae fuscalur, si tunlet Dei perscruiari mysleria , non valet, quia caligine curarum non videt.

illuminat, ut vitaliter sapiant

"

ita

quosdam

frigidos

torpeulesque deserit, ut sine sensu persisianl.

5. Plerique acumine inlelligendi vivaces existunt, sed loquendi inopia anguslanlur. Quidam vero in el dicendi utrisque pollenl, quia .et sciendi copiam
,

Quod

ille

lantumdem eKicere
saeculi curis

valet
,

qui sese de ex-

terioribus

abstrahit

et

loium sese

in

efficuciam habent.

Scripturarum mediiaiione deflgii. 5. Quidam habent intelligent!* ingenium, sed negliguni leclionis studium ; el quod legendo scire poluerunl, negligendo conlemnunl. Quidam vero amo-

CAPUT XL
De
1. Plerique
,

superbis lecloribus.
,

scienlia accepia Scriplurarum

non

rem

sciendi habent, sed lardilale sensus prapediun-

ad Dei gloriam, sed ad suam laudem ulunlur,

dum

lur; qui

niosi per desidiam

6.

lamen assidua leciione sapiunl, quod ingenon noverunt.

non per naluram
augmenlalur.
,

ipsa scienlia exlolluniur, el ibi peccant, ubi peccala

mundare debueranl.
2.

Ingenium tardius etsi

per

Nunquam consequuntur legendo perfectam

assiduilalem

lamen

leclionis
sit,

Nam
Q

scientiam arroganles.

Nam

quamvis sensus hebeludo

inielligentiam augei.
7. Sicut qui tardus est

frequens tamen lectio

superficie videaniur, medullitus

quamvis sapienles in tamen veriiaiisar-

cana non tangunt, quia superbixnube praspediuntur.

ad capiendum, pro inteupercipit

,

Semper enim superbi

inveniunt.

legunl

quaerunt et

nunquam

lione

lamen boni

sludii

premium

iia

qui

prjesiilum sibi ex
gii,

L)eo ingenium inlelligenliae neglicondemnaiionis reus existil, quia donum quod

3. Diviri* legis penetralia

humilibus

Deum

inlrantibus patent; pravis

et bene ad autem atque su

,

accepil despicil, el per desidiam delinquit.

perbis clauduntur.
et

Nam

quamvis divina eloquia

in

triadem
te
el

in fine

Ama

Scripluras sanctas

amabit

Ibid. Avocaverit. Al., evaciiaverit. ARI:V.

Sapienlia. Diliye earn, el servabit le. Honora iltam, amplexabitur te. Ex quo loco videlur desumpia esse hutc senientia. LOAI-A. Ibid. Cum earn, etc. In mullis Codd. mss. deest

Augusl., lib. de Spiriiu el Anima, cap. \\ deingenium esse vim miiiiKi sive inteniionera qua se extendit anima et exercel ad incognilorum co5.
,

finit

hoc. LOAISA.
2. Augusl., lib. n de Doctrina Christ., cap. 9, solerlius et diligenlius inlibris sacris pra cepla vivendi el regulas credendiesseinvesligandas docel. LOAISA.
j

gnitionem. LOAISA. Ibid. Sapiunt. Al., capiunt. AREV. CAP. x. N. 1. Divus Ililarius, in psalm, cxxv, in principio , docet doclissime non esse sensu noslro
Scripluras sanctas accipiendas, ul haeretici faciunt , sed ejus dono atque ope inlelligendas qui dixil : Accipile Spiritual sanctum, el aperuit Scripliiraruin abslrusa et recondiia sensa. Docet idem divus Hieronymus , epistola ad Paulinum , in fine. Unde Cyprianus, de unitaie Ecclesiu) fere in medio eos cor-

Exod. xix, et xxxiv. Et videtur desumpia senteniia ex Gregor. , lib. v Moral., cap. 25 et 26.
3.

"

LOAISA. 4. 1 Cor.

spiritum liujus accepimus; sed spiritual qui ex Deo est, etc. Et infra, Animalis homo non percipit ea qua; suiil spirilus , spiritualis autem judicat omnia. Not autem sensumClirisli habemus. Augusl., in enarratione psalm, cxvm , exponens illiul lieati immacululi in via, I/HI ambulant
:

11

Nos aulem non

mundi

dum depingil haereliruplores Evangelii nominal corum mores eleganiissime el ut divus Hieronymus de ipso ail ad Pauliuum in fine, instar fonlis puris,
;

in lege Domini. Beali qui scrutantur teaiimonia ejus, in loto corde exquirunt eum. Gregorius eliam idem

dulcis incedil, el placidus. LOAISA. Ibid. Infundatur. Videlur exponere illud psalm, cxvm, In corde meo abscondi eloquia tua , ul non
siiui,

el ab eo senieniiam deduciam exislimo , , Moral, xxm, c. 20 el 21. LOAISA. Ibid. Sicul ca cus. Simile exemplum esl apud August., serin. 11-2. LOAISA. Ibid. De/iqit. Golh. Cod. addit ilium plus metuil diabolus, quern aisidue legere viderit. Quam leciiimem in nullo alio Ms. iitvenio ex iredecim antiquissiinis, quits ad emendaiionein liujus operis jussu Philippi II regis caiholici el piissimi ex omni bus biblioiiiecis Hispanic nacius sum. LOAISA.

opiime
lib.

peccem

libi.

LOAISA.

Ibid. Ultima. Al., intima. Advertit Vezzozius Semipelagianum saltern fore qui id neg.iret. AREV. CAP. xi. N. i. Toium hoc capul desumpium est a Gregor., lib. Moral. x\, cap. 11 , dum exponil illud

Job
et

Qui rodebant

in solitudine, squalenles calamilute

miseria. LOAISA. 2.

Semper enim. Sic Gregor., lib. xx.Moral. Quo plus uppttiint, plus umitlunt. LOAISA.

cap.

PATROL.

LXXX1H.

685

S.

ISIDORI HISPALKINS1S EP1SCOPI

684
estis

leclione arrogantibus sint aperta, in mysterio lainen

In hoc cognoscenl omnes quia met

dilectionem inter vos habuerilis.

discipul i, si

ckusa sunt atque occulla. 4. Dum sermo Dei fldelibus lux

sit,

reprobis au-

tem
unde

ac superbis
illi

293

quodammodo
isli

lenebrescit; et

illuminantur, inde

excsucaiitur.

4. Scripturas bxrelici sano sensu non sapinnt, sed eas ad errorem pravae intelligent!* ducunt; neque semetipsos earum sensibus subdiuit, sed eas perverse

CAPUT XH.
De
1.

carnalibus lectoribus et hoereticis.

Icgern intelligil qui carnaliter verba

ad errorem proprium perlrabunt. 5. Doclores errormn pravis persuasionibus

ita

Nequaquam

argumenta fraudulent!*
leant.
0.

illiganl

auditores,

ui

per eon

legis percurrit, sed is qui earn

sensu inlerioris intelinlenduni,

quasi in labyrintliuin implicent, a quo exire vix va-

ligentix perspicit.

Nam

qui litieram legis

ejus occulta peneirare non possunl.

2. Multi

Tanla est liaereiicoruin

callidilas, ut falsa veris,

enim non inlelligendo

senticndo,
in

spiritu.ililer Scripiu-

malaque bonis

ras, nee eas recte

hrjeresim

devoluli

sunt, alque in mullis erroribus defliixerunt.

3. In solis fidelibus

saluiaribusque rebus plerumqiie erroris sui virus inlerserant, quo facilius possint praviiaiein perversi dogmatis sub specie per-

permisceant,

religata esi lex, lestante

:

Do

suadere

veritatis.

mino per Propliotam

Liga lestimonium,

siijna

legem

in discipulii tneis (Isai.

vm, 16); ne

earn aut

Judxus
disci-

Plerumqiie sub nomine calholicorum doctorum hoeieiici sua dicia e iisciibunt, ut indubiianter lecta
7.

intelligat, aut hxreticns, quia

non est

Cliristi

Unitatem quippe non sequunlur ; de qua

pultis.

pacis, (|uam Cliristus docuit,

suas laienli dolo in

294 idem

Dominus

dicit

Nonnunqiiaiu eliam blaspliemias libris nostrorum iuserunt, doclrinamque veram adulterando corrumpunl, scilicet vel
credanlur.
Kpistolis Pauli Hicit, Episl.
II,

295

4. Luxit, Tolet. Got., pro lux sit. LOAISA. Ibid. Inde, etc. Augiistin., sermon, de (empore 30, de JudiiMS ita ait Apnd Juiia oa solas divinas
:

cap. in. In

qttibiis, in-

(iuil, stint

eras remansuras, quibus exra carentnr. LO.MSA.

lil

gentes

inslruerenlur,

Hit

Ibid. Lux sit. Ita edidi , et in nola Loaisan addidi pro LUX SIT. Alioquin videri possil duliium an Loaisa

volucril
Pi>sset

lu.rit.

In

texlu Grialii est

liixsit ita

uniliim.

aut luctt, ul legi lux est,

postea

tenebrescit.

AREV.
AP. xn. N. \. DiviniB legis intellectus exterior verbormn carnalis a doplnribus diciiur ex eo quod
(,

ad suam ipsorum eliam annolavil divus ., peiditionem. Idque ilent, in ps.ilin. lil). Moral, xx, cap. August! Omnia, inquit, divinu eluqnia salitXLVIII, cone. 1 bria stint bene intelliaeutibits, pericnlosa vero Us qui ea volunt ad sui cordis pervertilulem delorquere, pot nis gu nn ,suwm tor ad eorum reelilitdinem corrifjerc. I inc Us lensn esl haresis, non de ScriUieronyiims illml Vincenlins Lirinensis nionachiis in aureo plura. Idem lihello adversus baereses. (Jnile de vero sensii Scrideprav/int,
Gre.">i
!

di/ficilia inlelleclu, quce sicut et cameras Scripluras

indocli et inslabiles

;ii<

est

apud Paiilum, ad Colnss. n, de sedncloribiK

:

scri-

ptniii

Nemo

vos seducal rolens in lunnilitiite el reli-

niulta in coustitnt. divi pinrae iradendo ac reiiffpndo Clemenlis inserts sunt. Concil. eliam Conslanlinop.
vi, cap. 2,

gione angelorwn, qua; non vidil ambulans, (ru tra inflatus sensu carnis su.c, et non lenens capiit. Inde est apud Aiigusiiii. livqm ns caruali:er intetligere, el ter rain ctirnalisque jusiilia, |T:^enim in evunsiiiuiie Ep st. ail Galatas, c. in , el in expositions iisalm. x.
Spiniiiatiier, iiiquil, Irgein inli l! genlibus sacrainimtum est libenatis ; carnnliter autem sentienlibits. si Judiei su il, est sermtntit ; si paiiimi, liaretici, ve-

idem prohatur. lilem in cnncil. Laleran. i, sub Marlino I, adversus Paiilum Constant, episc. sic Si qttis non confitctnr, secundum sandecreiuin est
:
ij>si$
i>

ctos Pnires, projirie et rere, el oninia qua; trad la snnt, et (cdicuta s inctai cl aposiolica; Uei Kcclesia; ab

sanclis

alribus

el

probabilibui

et

universalibus quin-

jugum
esi

am

Similii -i liierouymns, ad Alg:iFruxtrn infla ur Judains, el linnet senf.u cumis sna;, carnaliter cuncla intellujens, et traditioniim Judaic arum deliramcnta perifu^rens, non leihHs cupul. LOAISA. Ibid. Verba legis. Ut ert illud a Ccelesiino PP. Gailiarum sacerdoiilms inln itum, qui amicii palliis, et liiinli s priecmcii, in ccli sia mi n~h jlia;il, ul illud Di inini pru cepliini, Sint Ittnibi vestri prcecini ti, ad verbuin iniplcrenl. Episi. -2 ail cpiscnpos (.allia;. yui *e Mmclot Scriptural /idem non per cr. in<|uil, I ll El lioe non si i. iinni, S d per litlersfcompleturot; de civili dictum esi. iii iiHi de legu diviua, sed eliam

lamen

cn Cilnlis.

shim,

qiia-sl.

10

verbo el menle, que conciliis, usijiie ad ununi n/iicem, lit condemnatus. El ioaliero L:iteianen>i, sub Julio II et Li Oin 10, sub Leslie X, s Mnn/tamtisqne omnibus qui pradicaudi ontts sustineiit quiqne in [ulunnn snsliiiebunt, ul evantinlicum reritatem et sanctum
1 ,
s>.

Scripli-ni

ii

juxia di c la ration em et

int rpri liilionem

doc .orum quv s Ecdesia Dei eel usus diitlunnts approbutit, legemloquf Imclrnu* recepit. et in poslerum reciel piil, pr.idh-enl

,.)<(,

LOAISA.
;.
lic
>

Llde
.

llebionitis tradlt Augustin., lib.de llsere-

e.r; hiient ; ntc qunlqumn Hi proprio :ensu conlrariuin vel dissonant udjiciant ; sed illis sem ( ab ipsi* sucia; Scripture rerbis rite per iii\ist!,ni ac sunn, el pra fn oruin inltrpretuiioiiibus inlflleclis, non tiisconlaiil. Qciam le^ulaiii sancti I atrcs Spiriui sanc .o alllaii novi.shiiuo universal! concilin Tiidentino IIIIMIS ad coercenda pciulanlia liiijus lemporis 4. August., li:M l:<-u:iim ingfiiia ti adidenini , docet qiioiiimln is sil s nlib. MI Cnnlcss.. cap.
<

scs>.

2";,

d Quoilvnllde.im. LOAISA. male ; ita enim Isaias, Liya. In bxciisis, 519)1 1, vm LUJII IcilimoiiiuiH, signa legem in discipulis tneis. Hi/!:: locum isiln-jin lalur Eusebiu.i Osaricns., lib.
.".

sii-

Sciipiuru!, qui S
seiiienlia

nmni^ itocionnii
rc

Kcclesiie,

com-

niii!ii-i|!n;

sil

Dui senlcmia. LHAISI.

ticis peslilens suiiin virus, auciorilau; docussiin> rum le-

7. Familiaie csi

lw
i-t

non soluni noin.ne

gere.

MI, iap. 5, Dcinonslral. Evang.,

aii.- rsu-i Jiida-iis,
[>.

el

J.

de es
<

alii.nc

Cypiianus, lib. i ieg.sMusaicx,

verum eliam veneiMia

vesani;i; sn;:

pocula sub

et aperi lequ. si ilical, niipiil -.Claude le^em Slvyst*, aen; l.hiisti apostolis l d.scipulis iruditain. LOAISA. scent omnes quia lb (/. Jdaiiii. MII, In hoc
i

aiiostulonuii iiiulo in>!pientilju-. propinare, quo dulcius racilinsipit: ab eis liaurianlur. lime Pauli nnmiiie ri.essalfpinceii-iiius Kpislola mill tur, sicul iiiuuit II
Tliess.

cuiiii<

:Neque per bpisloltun, tanqjiampernosniissam.

disciiiuti n. e

estis, si

d:lecnonem

liabueiilis

ud inviccm,

Hinc

ei

am

pseudepigraplia

ilia,

liher Seili

lilii

!Noe,

Cod. Sr^uiuino. LOA^A. 4. Legiiimuui So iplun* sensuin et verum corrumpare, proprium liatreiicorum est, ul divus Peirus de
el
.;..

csi in

Sciipmra Cbam, Etanguliuni Pelri , Tliom.r, Mattbi.e. lliuc Pauli Kaptus, Salomoins Incantaiiones, et
hujus generis iutlniia
alia, ut

iradit

Euseb.,

lib. til

85
adjiciendo
Slllll.

quae impia sunt, vel

auferendo qua? pia

SENtENTUKCM L .B. Ill A solum iliura

2. Qiiidbin

C86
olTerendo daemonibus immolatui
1

Sed

etiam corum dicta libentius capiendo.

8.

Caule medilauda cautoque scnsu probanda sunt

plus

nieditaii
,

delectanlur gentitiiim

monila (I Tliess. v, qua: legunlur, ul, jnxla aposlolica 2 .!, -21), el leneamus qux recta sum, et refutemus
qua;

dicia

propler

lumentein

el

ornaiuin

sermonem,
proficere, el.

quam

Scripturam sanclain propter eloqnium liumilo.

in

contraria

verilati

existnnt
illsesi

sieque In

bonis

Sed quid prodcst

lestia

mundanis doclrinis
;

insiruamur, ut a malis

permaneamus.
XIII.

inaiiescere in divinis

29S CAPUT
De
\.

297
vitandi.

caduca sequi ligmenta, el ccelaslidire mysteria? Cavendi sunt igitur

tales liltri, et propter

amorem

saiiclarum Scriptura-

libris

genitimm.

rum
5.

Ideo probibelnr Cbristianus figmenta legere iarnm, quia per oblectamenla inanium fabularum meniem excilanl ad incenliva lihidinum. Nun enim
pni

Geniilinm dicta exterius verborum

eloquenlia
elo,

nitent, interius vacua virtutis sapienlia

manenl;

quia autem sacra cxterius incompta verbis apparent

Ibid. Paulinus, episl. 7
:

Hist, eccles., fap. 19, et concil. Nicsen.

11.

Priscillia-

nus etiam, el Dictinius h&retici, scriptural sub noniinc prnphelarum, apo-lolorum et patriarc iaruin piiblirariint concil. Brachar. Nicephorus eliam, libr.
xvi Hist, eccles., cap. 2s\ assent Apollinaris haeretici libellos Alhanas o, Gregorio el Julio attributes; sic
et

Negant Carn rnis, nee patent Apollini Dicala Chrislo |>ectora.

Kpiphanio Cypri episcopo

Ib;e

cpislolam falso im-

])iisnernnt, ul esi in concil. Nicscno 11. El Augusiino arliculi falso imposili. Prosper object. Vincent., cap.

15. Noslris eliam exulceralissimis lemporibus QEcolampadii volumcn adversus sacramemum Eiicharislia? Bertramio presbytero ad Corolum Magnum ascribi ng; Carolosiadii opus adversus imagines ipsi Carolo Atagno; Calvin! quidam liber Alcuiuo C aroli Magiii pra:cepiori, ut docte adnolavil Xysius, in Biblioiheca sua. LOAISA. Ibid. Sic Clemenlis, Dionysii, Origenis, Aibanasii et alioium nobilium doctonim scripta depravala ah
ha,Telicis

De lectione episcopornm, et sncerdoliim, et qunniodo, juxia Apostoli sentemiam, atiemlere debeaar leclioni, exborialioni el doctrinx, est in collectis c. Qui ecclesiaslicis Graliani, d. 3 disciplinis; et, si qtiis vult, ex Sozimo in epist. 1 ad Hesycbium; et Orig., bomil. 6 ad caput vm I.evit. El Cregorius, lib. ix Kegistr., epistola 48, Desiderium episcopmn
>,

reprehendit, quod grammaticam qnibiisdarn exponein uno so ore cum Jnvis laudibus Christ! i|ui,i laudcs non capiunt. Nun omnia tamen poeiarum sed ea ligmenia protiniis Cbrisijanis inlerdicuiilur duniaxal qua: libidinis fomenta excitant. Nam, ut Anibro-. diirel, !i!i. in de (ide S. Triniiatis, in prinret,
,

cipio torn.

II,

etiam
,

in

divinis Scripturis
,

fuere,

ut

poeiarum
versiculi

ampbylius martyr,
alii

Cu

sariens., Didyimis, riullinus, et

Bust-bins iradunl. Con

inveniunlur

etiam eidem injniiae fuerunlobnoxia, ul in sexio general, concil. C liisiamin., act. 14, constat. An vero Origenis libri ab luerelicis ( ul boc obiter niom-a;t>) corrupli uerint, longam Picus Mirandulanus dis;iuiationem lexii. Contra eos porro qui llagiiium boc adiuiliere non verenlui , el falsos pro veris libros (diuudt ie audent, ila in Const, aposl. siaiuit ir Si
cilia
I
1

poeiarum

el siinilididines divinis libris iuserti sum.

colores

el

Nam

elgiganies.

el vallem Tilanuin

refugil,

et Isaias

prophelici sermonis series noa sirenas et (ilias passerum dixit, el

Undo August., lib. n de Civil. Dei, cap. 8, iniprobat quidem siudium iragoediarum, et coimcdi.uiiiii, el poeticarum aliiilarum, sed earum duntaJeremias.
I

xat, qua;

gin s (also ir.scriptos libros. lanquum sacros, in ecclesia ad jopuli et cleri corruptionem publicaverit , deponitur.

verborum obsceiiiiale eomposila: sum, pnrrisijue earum leclionem inlerdicit. ldi|iie non solum ipse, alqne alii sancli Paties, verum etiam gentiles,
lil).

LOAISA. ibid. In nota LoaispK erat Diclivius, mendose, pro Diainins. De pMtrdeptgrapttn libris in bane plma coiigeiil Faiiricius, in opere cui lilnlnm fccil Codex vseudepigrapltus iYoi i ac Veterii TYsiami nii. Videri ciiam possunl Ada Academic Uareinoii^nsis, pag. .68. l)e veliTiim Codicum corruploi ibns abunde iu a.I diSserui Sedulium prolcgomeiiis cap. 7 ac
rt>m

virtulnm leges Iradunl, inier quos esi Plalo, de Legibu-, el al.i. Vide Auguslin. ipMini, lib. xiv de Civiial. Dei. LOAISA. Ibid. Sedulius iniuo Carminis Paschaiis , eic.

qm

(Jauin sua giMililes studeant tigmetila poelse,

Vide PI api stolicos (lotelerii, torn. baae senie.ntiam Idea i/roliibelur

,
:

F.

pag. 2i)4. Anle

liomiiilla addidi in Isnlorianis, cap. 70, nmn. 23 et scqq., et cap. 108. Qaod vero Loaisa cum Xysto Seni-nsi aliiMjue viris doctis, puiahal lia::rciiros MI! temporis liei liamio, qui ct Uei Iramnus elRalramnus

vel, h.iheui. C/i isthmus, nonimlli praciuiitimi aliain is : Pjfla; idea in l:bris suis Venerem bis ve impiidi-

Clir slianis;

ut

alii

cam, ifartemqite adullemm dcum appeltare

ut pertnaderent
ineiitil>ns

voltierunt,

hominum

m dinn^it

:lu<n

libidinosa pertuasione

quasi dewn imitari eoruid flagitia

dfeilur, e( Alcuino qimlan; opera supposuisse, id lalsum essi jam din coinperlnin uit. Kelege IsidoI

cum

riana, cap. 50, num. 18, el cap. 67, mini 12. Quod raibolici bon;e lidei jam latcantiir, nibil eerie eral causa; cur luigins, in opcre de Bibliolliecis 1 a-

eonpdenter eommtliuni, non qvaii homine* periios.scd quasi cailet>/es de.us ininnri ridt antitr. Idcoquc prvli bea veins Ediiio. Quod aiilem ait Vezzosins, tur, elc. Liiaisam laleri id abrsse a velerum Mss., id in Kdi!

lione

IJrialii

nou apparel. AKRV.

Yc/zo-ius
e>-se

trum, pag. 167, bane cMitioversiam niaguo apparaiu in calhiiliroriim odium excitaret, qui eii.ini contra

2. Prufirerc.
liirl:isse

ediilil perficcre;

sed fatetu;
vide<i

Pelrnm de

M,,rca acriler inveliilur. (.a-tenim Italrami,nm in suis oprrilius nibil contra catbolica n do Eucbarisiia dodr.nain as^rlli^se contendil Acberins, in pra-lal. ad loin. Spicdegii. AIIKV. 8. Sic babel Aposlo:us, 1 Tliess. v no1
:

pro/icere. AIIEV. 5. Kl:iquiit aiilem surra. Sic veins Rdilio; nee

cur Loaisa
eioqufii .ia

Vrzzosius ad.,ptaverin autcm mcra. Alvarus Cordubensis, in epi,

sie

Crialius et

Proplieliut

lite

CAI>.

7)7,

sperncrt; omnia aiilem probate. LOAISA. xin. N. 1. Citalur in colieclis Gratiani, disl. cap. Ideo prohibetur. In lola ilia distinct, swula,

rium librorum agitur ex decreio concil. Canliag. iv c. et Habauo, et Beda, el Cle10, el Hieronym.
,

eloqnia quid dicat : Quod eloquenliu inculta sit sacrti, dr., id mi lime arguil quod in lexlii Isidori 110,1 sii legeiidum
eloquia.

i ad Joamiem , apud t loreziam, lli-p saer. Audi mine torn. XI, p g. I!", ila n feil hum locum K.S tancliitirHUtdicat : Gcutilium dicia, elc., quitl Is tin initeni sacra, etc. Quod aiilem addii Intrnile

Slola

AREV.

iiiente.

LOAISA.

687
inirinsecus

S.

1SIDORI H1SPALENSIS EP1SCOPI

fulgent.
/>

r.ss

aulem mysienorum
...I...

sapientia
in
1-1

298
\>

9
!

Nil aliud a S tl
1

Unde
.

et

Apostolus

ri, .),,,, Habemus

ii it

inquit

c/n/iMi in theiaunun
I /i

nic! exiollere ii npfk nisi

t
<-J

amor mundan* seicntiae, iiifl iliiic In uu aitl \ illl nn mt/i Nam hominem. laudibus quanto majora
1

iti

iirt>"t

istum in tasis

fictilibus (II

Cor. iv, 7).

sa-

fuerint liueraiura: sludia, tanlo

faslu inflalus rnajore

animus arroganliaa

Sermo quippe Dei occultum habel fulgorem

inlumescit jaciantia.

Unde

et

in pientiae et verilalis reposilum

verborumvilUsimis

bene psalmusait
troibo in

vasculis.
5. Ideo libri sancii simplici

Quia non coqnovi liiteraturam, inDomini polenlias (Psal. LXX, 15).

:

sermone conscripli
in

10. Simplicioribus
fuciis

litleris

non

est

prapponendus

sunt, ut non in
spiritus
4).

sapienlia verbi, sed

oslensione
(/

grammaiicae

artis.

Meliores sunt cnini coinmuet ad

homines ad (idem peiducerenlur

si

Cor.

11,

nes

lillerae

quia simpliciores
,

solam humilila-

Nam

dialeclici

acuminis versutia aut rheioricae

arlis eloquentia edili essenl,

fi

des Christi in Dei virtute,

;

nequaquam pularetur sed in eloquenliae huma-

vero nequiores, quia mentis elatioiiem. hominibus perniciosam ingerunt 11. Meliores esse grammaiicos quam haorelicos.

tem legentium pertinentes

iliac

nse

argumentis coiiiislere nee quemquam crederemus ad Cdem divino inspiramine provocari, sed polius vet

Haerelici

enim haustum

lelhiferi

succi

hominibus

persuadendo propinant,

299

grammaticorum aulem

borum

callidiiate seduci.

doctrina potest eiiam proticere ad vilain,

dum

fuerit

6.

Omnis

saecularis

doclrina spumantibus verbis

altollens,

in

meliores iisus assumpta.

resonans, ac se per eloquentix tumorem

CAPUT
De
1.

XIV.
lectio, adhibita

per docirinam simplicem

evacuala
esl, sicul

et

humilem Chrislianam
:

collatione.

scriplum est
(1

Nonne slultam
I,

fecit

Cum

sit

utilis

ad instruendum

Dens sapientiam Imjus mundi

7. Fastidiosis

Cor.

20)?

autem

collatiorie

majorem

intelligentiam
legere.
facit.

praubet.

alque loquacious Scripturae sanclae

Melius est enim conferre

2. Collaiio
silis

quam

minus propler sermonem simplicem placent. Gentili enim eloquentia; comparala videtui illis indigna. Quod si animo liumili mysteria ejus intendant , confestim adverlunt
spiciunt.
8. In lectione

autem docibiliiatem
cunciatio

Nam

propo-

interrogationibus

rerum excluditur,

et soepe objeciionibus laiens veritas approbaiur.

Quod

quam

exceL-a sunt qua; in

illis

de-

enim

obscurum aut dubium

est, conferendo cito

perspiciiur.

non verba, sed veritas

est

amanda.
et

3. Multuin prosunt in collatione figurae.

Res enim
alia
;

Saepe aulem reperitur simplicilas veiidica,

posita falsitas, quno
et

comillicit,

quse minus per se advertuntur, per comparaiionem

hominem

suis

crroribus

dulces uspergit. per lingua; ornamenta laqueos

capiuntur. Nam saepe sub specie causas Scripturae divinse insinuant spirituals

rerum

facile

et,

5. Sic

Paulus

Cor. n

JVon in persuasibilibns huin

!(

mawE
6.
8.

verbis, sed virtutis , ut /ides vestra non ted in lirtule Dei. LOMSA.
satpientite

ostens oi/e
in sapientia
alii

spiritus

el

hominum,
Mss. Hu-

induti Christiana, discant non contemnere qvos cognoverint niorum vitia quam verbonim amplius devitare. El liabettir d. 58. Unde de sensn et intelligent^ di-

Humilem

Clir.

lt
,

Goih. Salm. ei
a<l

vinarum lillerarum, nun de graminatica, ct^rlandum doco.i lib. u Doctviiisa Christ., c. 15. Kursus uiile
esse
.

militalem Christian/mi
9.

Toli-t. LOAIA. Ambros., episi. 5, Sahinnm; in princ. LOAISA. Scienlia inlat, charitas Alludil ad illud Pauli
:

grammaticorum tropos

pr;eno>cere

ad

inlelli-

tediftcat.

Ulii liasilius probat Symimchi Quoniant adnumtrare nequeo, ingrediw in polenlias Domini, quoniam poliiius erul illud : Os meuin ammntiabit jnslitiam tiiam. Hue autem prmissio, quia major esl viribus humanis, subjecit Quoniam connumerare nequeo ; tales enim Scripluraa non est naiura mea assecuta. Atlamen inqrediar in putenlias

LOAISA. Ibid. Ps<ilm. LXX.

:

docel lib. in, genliani liilerahs Scriplura: sensus, 29. Et d. 57, luse, sub nomine Hieronymi, in I cat caput Rpist. ad Tiliiin. Si quis, inquit, artem noverit

grummalicam,

iel dialecticam, ut
el uritlnnetica

recte loquendi rutioel

versionem

nem

liabeat, el inter (alsa et vera dijudicet,

;

bamus

geometria,

non impromusica liabent in

tua scienlia veritatein, sed non

pietulis.

esl scieniia ilia scienlia

Scientia pielalis esl nosse legem, inlelligere prophetas, Evangetio credere, apostolos non ignorare ; grammuticorum autem doclrina etiuin palest proficere

Domini, ut liumance naturae inibecillilalem possibitem reddam. Idem Theodoreius. Augnsiiiuis, quod alii
Coild. liabent negolialionem, et do liueraiura haereti-

corum, et negolialione exponit Sunt, inquit, qui dc. omnibus litteris, turn saois quam profanis inlerpretenXcscio lilteras, quasi dicat, lur, ut est illud Isai. xxix
:
:

I)

non

saiis inlelligo Scripluras sacras, neque mysteria quse in eorum sensu abdila latent incognita : lltteratutaiu vocal legem Moysis in cortice et litlera ; co-

ad vitam, dum fuerit in meliores usus assumptn. Cle mens Alexandr., Sirom. i, ex sententia Eupolemi, tradit Moysem primiim fuisse sapientem, el gruininalicam primo Iradidisse Jud fiis, et Plicenices a Judxis liasilius homilia TT/JQ? TOUJ vsoyf. cepisse. Idem Ibid. Hoc loco Isidorus muderalus, prudensque, ut ait Vezzosius, mollii quodammodo qnx anie di\crat, et iiulical iguo line libri profani utililer et sine culpa legi possinl. Isidorus ipsc mentem suam aperil, in Exodum, cap. l(i, n. 2 In aura, et argento, ac veste sEgypliorum signiftctiKe sunt quwdam doctrinal quic ex tpsa consiieindine gentium non inutili studio discuniur. Facile essei hoc argumenlum amplilicare.
:

gnoscere interpreiatur approbare. Quasit dical Non approbavi litterani occideniern, iniravi in polenlias, vivilicanlc spir.tulilii Dei, recolendas atque annuine:

randas, satis inilii erit medilari et dicere aliis Deum omnia posse; el tola ratio facli mihi erit potenlia facientis. LOAISA. 11. Grammaiicos hie vocal Arisiarchos illos qui sibi deornni doctrina judicium vendicabant, eensores doctrina, et styli ; quorum el inanem tumorem reprehi>ndit August. , lib. de caiechizand. Rudibus, cap. 9. Sedulo monendi sunt tcholastici. ut, Immilitale

ABEV.
Augusiin., lib. n Soliloquiornm, melius veriiatem quacri- posse allirmal, quam inierrogando el respomlendo. Et lib. I Veritatis sola Acadeni. Quaesl., dispul. 1 cap. 3

CAP. xiv. N.

1.

non

alia ralione

inquisilio perfeelum sapientia; munus est. LOAISA. 3. August, iradit disputandi normam lib. de Utili-

689

SENTENT1AKUM
appa-

LIB.

III.

690

nisi per aliquam evidentem ostensionem, vix

A. contemplaiiva speculaiio

supernorum

ilia

communis

rent occiilia legis mysieria. 4. Sicul instruere solct collaiio,

slruit.

mullorum
ita

contentio de-

vero paucorum. 2. Acliva vita mundanis rebus bene ulitur, conesi, ista

Haec enim, relicio sensu verilatis, Hies general,

in
,

teniplativa
lielectaiur.

vero

mundo remmiians,

soli

Deo vivere

el

pugnando verbis etiam

Deum

blaspliemal. lude
fides,

el haereses, et schismata

quibus subverlilur

veriias corrumpilur, scinditur charilas. (// Tim. n,

301 5. Qui priiis in acliva vila proflcit, ad conlemplationem bene conscendit. Merito enim in isia
snstollilur,

23,
5.

Tit. in, 9).

qui

in

ilia

utilis

invcnitur. Qiiicunque

Contentiosorum sliidium non pro vcrilale, sed

pro appetilu laudis, cerlal; taniaque est in liis perYersitas,ul verilali cedere nescianl, ipsamque reclain

lemporalem gloriam, concnpisceniiam,a conlemplalione proliibcbiliir, ut

positus in
aciualis
vii.ac

adliuc

aut carnalem aflectat

operaiione purgelur. In

isla

doelrinam evacuare contendant.

300

I 1

dispuiaiione fldelium cavenda est prosublililas, quae

ita

enim prius per exercilium boni operis cnncta exhaurienda siint vilia, ut in ilia jam pura menlis acie ad

posiiionum arlificiosa
lionibus retia lendit;

callidis

objec-

enim versmis assertionibus

simu-

Deum quisque perlranseal. El licet conversus sialim aJ contemplationem conscendere

contemiilandiini

pravorum

disp.utatio innodatur, ut recla esse

cupiat,

tamen ratione cogitur, ut prius

aclivae

in activae vitx

lent quae perversa persuaderit.

7. Leclio

operaiione versetur.
k.

memori*
tardior
,

naiuraliter

Quod si fuerit mediialione tamen frequemi

auxilio eget.

Exemplum enim

el conleraplativse vita?

acuilur, ac legendi assiduilale colligitur.

8.

S*pe

prolixa lectio longiludinis

eausa nieinosii,

de Jacob sume, qui dnm ad Rachel, hoc est, ad visum principiura, desiinaret , quae contemplationem significat, Lia illi, hoc esi, laboriosa vita supponitur, quie

riain legenlis oblergii.

Quod

si

brevis

submoto-

activam demonstrat (Gen. xxix).

quc

libro senlenlia retraclelur in

legitiir, et

animo, tune sine

labore
inoria

ea quae lecta sunt recolendo a

me-

minime excidunt.
sensibus
lectio lacila

omninegolio lerrenoprivaiur, contemplalioni vacans ab omni occupalione aciuali averlimr. Et sicul ab actuali vila conscenita

S. Sicut sepullus ab
et

9. Accepiabilior est

quam
quando

dentes

in

aperta; amplius enim

intelleclus instruiiur,

aciioiie sxculi

contemplationis quiete sepeliunlur, iia ab recedentes eos vila acliva in se quasi

suscipit;

vox legentis quiescit, et sub sileutio lingua moveiur. INam clare legendo et corpus lassalur, et vocis acu

sepeliendos

ac

per

hoc

vilse

mundanae

acliva vita, et vitae active conleinplaliva sepulcrum

est.

men

obtundiiur.

CAPUT XV.
De
\.

C
actione.

contetnplalione

et

Acliva

vila

innocenlia

est

operum bonorura,

6. Viri sancli , sicut a secrelo contemplationis egrediuntur ad publicum actionis, ita rursus ab aclionis manifesto ad secrelum coniemplaiionis

302

Honoralum. Sfpnratis, inquil, nugn locorum communium, rescumre, causa cum causa, ra
tale credendi ad
tio

nem

cum ralione conflignt. LOAISA. 4. Sic Paulus II Tim. n Stulim

,
:

aclionem parliiur. Et de excellentia vitse con templative lib. vn. Prosper eliam tres libros de Vita contemplaiiva coinposuil,el discrimen ntriusque vitae
et
slatuii, potissimtim lib. i, cap. 12. LOAISA. 3. Greg., lib. vi Moral., c. 17. LOAISA.

autem

et

sine

disciplina qucestiones devila, sciens quia generani tiles. El ad Tilnni fere idem, cap. in : Slullat autem qucestiones, et gtrtetiloyiiU, el conttiniiones el pugnas Ifgis

Ibid. El lice

conversus. Conversus

is

dicilur,

qui

devita; sunt enim inuiites, et vana; ; ubi quxsliones miiltas inoruditas appellal, Ambrosio auctore, qua?

sseculo renimiians sequilur in vila perfectaChrislum. Unde laici, qui sserulo reiiuniiarunt , in religione

ex contentione liunl, el sine ullo fruclu discipline ChrUiianae. LOAISA. 6. Fiilelium. Al., infidelium; hoc esi, contra inlideles. Anr.v.

mant. abesi
ternt.

8. Obtergit. Ita est in Goth. Tolet. tola senlenlia, in reliquis

nam

a Salobli-

omnibus,

LOAISA. CAP. xv. N. {. De vila activa el contemplative pas sim Gregorins agil, sed prxsertitn lib. n super Ezech., homil. It, et lib. v Exposit. in 1 Rcgum, cap. xv, illud : IVos enim sumus circumcisio qtii spiritu Deo tervimus, ad 1 liilipp. in. Vila acliva et contemplaiiva niirifice depingilur ab Angusiino, pra;seriim super
,

Joan., tract.
dicalas el

Bit. Duat commendatus

itai/ue vitas sibi

divinilus pric-

conversi appellantur. Est enim in illis conversio qu;c()am cordis versio. Imposilum illis notnen videtur ab illo E/.i di. xxxin, quod Augiislinus, lib. de vera et falsa Poenitenlia iia cilal : Quacunque hora peccalor ingemueril, el conversus fuerit, vita vivet. AdUixil, conversitm , non lantum diti|iie Auguslin. lersitm, vita vivere. Versuin quidem puto, qui dolet de crimine ; conversum, qui dolet de animi ejus quam exposiiimus varietule. rertilur a peccalo, qui jamvult dimitterepeccatum. Converlitur, qui jam tolus et omnino vertitur, qui jinn nontantwn pienas non timel, sed ail bonum Domini contendere (estinat. Qua: conversio si conligenlalicui, elium in fine, desperanditm non esi de ejus remissione. Sed quoniam vix vet raro eit lam jusla conversio, limendum est de pcenilenle sero.
:

novil Ecclesia

quorum una

est

LOAISA.
4. Gregor. , lib. n super Ezecb. , homil. 14. LOAISA. Ibid, lire ct similia repelila sunl in coinmentnr. in G<:nes., in opusculo de Vita activa elconiemplaliva, inter appendices relerendo, el in DilTerentiis

in fide, altera esi in specie ; una in tem/iore peregrinalionis, allera in anernilate )?iansionis; una in labore, allera in requie ; una in via, altera in patria; una in opere aclionis, allera in nurcede ; una

contemptnlionis

decimal a

allera nullum Itabet a quo declinet malum, magnum habel quo perfruaiur bonum. El n de verbis Domini, serin. 20 27. Idem fere Busiliusin regularum numa? licaruin prooemio, ubi fuse lianc maic-riam traclnl. Clemens eiiam Alexandrinus, lib. Slrom. vi veriiutum in cogniliornalo, ct [acil
,
lil>.

bonum

rernin. AI\EV.

Moral., cap. 17. LOAISA. Moral., cap. 17. Esi eliam lib. vi, epist. Idtl, ad Cyrincuin episcopum. Et habclur 8, 1, cap. In Scriptnris. LOAISA.
5.
,

Ex Greg

lib. vi

(i.

Ex

Gregor.,
</.

lib. vi

691
inlima; revertunlur,

S.

ISiDORI HISPALENSIS EPISCOPI

C92

aiceperunl unde el
7.

foris

Sicut aquilae

intus Deum laudent, ubi ad ejus gloriam opcrantur. moris est semper oculnni in

ut

adversa sentiunt, ad coelesie desidernmi ardentius

exciientur.
5.

Magna apud Deum

I

refulgpt gratia,

qui

liuie

radium
vitam

solis infigere,
iia el

nee deflecterc,

nisi escae solius

iniinilocontemptibilis
ut qtipm miindus
4.
oilil

uerit.

Nam

revera necesse

et

obtentu,

sancti a conlemplatione ad aclualem

dilijratur a

Deo.

inlerdum
sic esse

reflecluntur
utilia,

considerames
isla

ilia

Sanctos viros

in

summa

nt

tamen

humilia sint

esse, et bospites (llebr. xi, 15);

hoc sacculo leginius peregrinos unde el reprehenin

paululum nostrae indigentiae necossari i. 8. In activoe vitae genere huntana inlentio perseveranler incedil; in conlemplaiione aulem sese per
intervalla

dilr Pelrus quod

labernaculum

mnuie
in

figere

C(igilavit(3faA. XVH, 4), quia sanclis

hoc iiumdo
doinus
in

lahcrnaculum non est, quibus patria

coelo est.
5.

et

resumil, quia diuturnilate conlemplanrii

lassalur.

Sancti

viri

ideo contemnere cupiunt

mundum,
ibi

Ezechiele, quac ibant, et non reverlebanlur (Ezech. i), pertinent ad vitae acli
va! perseveranliam
el ileriim ea animalia, quae ; ibant el reverlebanlur, pertinent ad contemplativae

9. Visio

animalium

in

et

niolum

menu s
mule

ad superna

revocare, ut

se

rccolligant,

defluxeiiut, et hide se sublralianl,

ubi dispersi sunl.

6. Jusii, qui

rebus honoribusque, ac

vilse

blandi-

vitae

mensuram,

in

qua

dum

quisque intenderit, sna

reverberatns infiirnitalc

renovaia intentione,
erigilur.
si

a.l

refleciitur; atque, ileriim ea unde desceiiderat rursus

mentis renunliant, proiude se ab omni terrena possessione inoriifiuani, ul Deo vivaut; ideoque saeculi
hujus blandiiias calcant, ul validiores ad vii.mi
i

l.iin

Quod

fieri

inacliva vita

non

potest, de

qua

de hujus vil* morlifieatione

consuigant.

Cuncla

quisque refleclatvel ad modicum, slalim viliorum

10. Oculus dexier scandalizans, quern evclli Do-

excipilur liixu.

quippe lemporalia, quasi herbae virenles, arescuni el iranseuut ideoque pro a lernis n bus , quas
;

praecepit (Mattli. \, 29), vita conteinplaliva est. Duo oculi in facie, acliva vita el

minus

nunqiiam arescunt, recie isia Dei si vus ijuia in eis slabililalem non aspicil.
i

coiiteiiinil,

conteinplaliva

304
tus erigitur,

Qm

sl

renniuiatioHem

mundi

ad

in liomine. Qni igiiur per

coniemplaiionem docebit

errorem, nielius esi si evellat couiemplaiionis oculum, servans tibi unsim vitas acliva; oblutum, tit sit
utilius
illi

supernam patriam sanclis desideriis inbiat, ab bac terrena inlemione, quasi quibusdam pinnis, sublevaet
in

quo lapsus

erat

per geniiiuni
iiingno

per simplicem

actionem

ire

quam per
hennam.
11. Saepe

conlemplationis

errorem

nd vitam, mini in ge-

conspicit,

et

ubi pcrvenerit,

cum gaudio
si

intendit. Qui vero,a conieinpltilioms rcquic reflexus,

in curas hujus saeculi

incidit,

ad memoriam

sui

saepe a

mens ad summa ab imis erigitur, et summis ad infiina pondere carnis reclinata

reveriaiur, protinus ingemiscit; quantuuique fuerint

tranquil a quae perdidit,
el

quam
lahoris

confusa
sui

sint

in

refleetitur.

quibus

cecidit

ex

ipsa
in

difliculialc

12. Multos Deus ex carnalibus sua gratia visiiai,

et ad coniemplaiinuis fasligiimi eleval.

cognoscil. Quid enim

bac vita

laboriosius

quam

Multosquc a

lerienis desideriis anstuare?Aul

quid

hie securius

conlemplatione jusio judicio deserit, el lapsos in

terreuis operibus derelinquit.

quam

Imjus sxculi
diligunl
,

niliii

appetere? Qui enim biinc

mundum
xvi.
dinibus

lurbuleniis ejus turis el solliciiu-

303 CAPUT
De
1.

conturbantur. Qui autem

inlern;e

eum odium, nee

I

contemptoribus mundi.

sequuutur,
fulnrae

quietis iranqoillitate

ruenles

Ea qua?

sseculi

amatoribus cbara sunt, sancii

;

requiem, quam illi exspeciant, habere quodammodo jam inchoant.

pacis

bic

velut

adversa

refugiunt

plusque adversilaiibus

mundi gaudent, quam prosperilatibns deleciantur. 2. Alienos esse a Deo quibus hoc sacculum ad

CAPUT
De
~.

XVII.

sanctis qui
viri

sea consortio swculi separant.

renuutianles,
iia

omne commodum

prosperatur. Servis auleni cuncla bujus mundi coniraria suni; ul dum

7. Greg., lib. ix Moral., c. )6. LOAISA. 8. Greg., lib. Mral. X, c. 10. LOAISA. 9. Giegor., ibid. LOAISA.

Dei
isla

1.

S;mcii

fundilus saeculo
ul
>oli

liuic

mundo moriuulur,

Deo \ivere delecten-

nulius, Anlonii discipulus, apud Cassian., coll. 3, cap. 3; etsimiViierdetribus ahicnunliaiionum rnodis, eadcm coilat., cap. 6, ac lolo peoe libro. Anibro>iiis,

Ibid. Luxu. Iia Goib. Saim., el alii mss. Fluscn, Tolet. et Edit. vit. LOAISA. Ibid. Pertinent ad, elc. lla Vezzosius et alii. In vel. Editione est pertinet, ul ad vislonem releralur.

ABEV.
10. In Ediiione drialii indirabaliir nota Loaisae, quae praelermissa uii. In prologo operis JuSiani Pomerii, de Vila activa el eontemplaliva, quod eliam sancto Prospero tribuilur, exstai haec parkas oculi
I

Fuga Sicculi, pie omnes ad mundi ronleiiipluiii hdbortulur. LOVISA. 4. Paulus, xi ad llebr:i Os Quin percgriui et liospiObsecro vos tanIfs suul super terrain. El I Pclri quai advenim et peregfinot. LAI-A. 0. In liac senlenlia triplicem alireniiuliatioiipi* Cassianus, collat. 3, t|iia romplectitiir Isiilnrus, cap. 6, ul supra retuli. LOAISA.
dt>,

t\<-

Ibid, (tnnsi herbal.

Allu-um ad
yloria

illud Isaias

Omntf
agri.

deiiri scandalizamis. AHEV. CAP. xvi. N. 1. De tribus vocationum generibus ab homine, a Deo, et ei necessitate, disserit P1>a-

caro

fenum,

et

omnii

ejus

quasi

flos

LOAISA.

695

SENTENTIARUM

LIB. HI.
el

69*
:

tnr; quaii toque ab liujus sxcuJi conver-atione se j siilurahiiut, lamo intern* mentis acie prajsentiam

Unde

Dominus

Qui

vuii,

iaquil, post

me

venire,

abneget semelipsum (Matih. xvi, 24).

Dei.

et

angelica:

socieialis

frequeniiam conieni
4.

306 CAPUT
Summa
virlus

xix.

plauiur.
2.

Dehumilitale monachi, vel opere.

tarn

Malorum

prava sunt opera manifests, ut hi

monacbi
esl.

liumililas,

summuni
quisque

non solum mores qui supernam pairiam desidenni, eorum, sed et consorlia fugiuni. Quidaiu eliam corporaliier separari desiderant

vilium ejus snpcrbia

Tune aulem

se

monaclium
rit,

judicet,

quando se minimum exi-timavegesserit.

et .tamen

ab iniquis, ut eoruin

eliam

cum majora virlutum opera

non
rali

iuvolvantur deliclis.
discessu, spiritual!
qui

Nor.nulli, etsi

non corpo-

2.

Qui mundiim deseruni,

virlutes prsR-

tamen ab eorum intentione

receduut;

discreii tauieu
in inedio

etsi communes sunl conversatione, sum corde vel opere. El licet saepe

ceploruui sine cordis bumiliiate sequunlur, isti quasi de excelso gravius corruunl, quia deterius per vir-

tuium elationem dejiciuntur, quam per

poluerunt. Oinnis Dei servus de suis
".

vitia prolabi

carnalium vilam Deus prolegat eleciorum,

lamen

satis

rarum est

ut quis inler s.-eculi voluplates in

mentis non debet

posiliis a viliis niancat illibatus,

quibus

etsi

non
j

attolli,

cilo implicelur, aliquuirio

tamen

attrabitur.

Ncque

posse videat ex inferioribus sibi praclaliores alios lieri. Noverit autem omnis saiiclus se
alterius lion prajponere sanctitali.

dum

eiiim diulurnus esse potent, qui

fuerii.

periculo

proxiums

Semper Dei
et
iristis,

scrvi

conscientia humilis esse

sine offendiculo, vita

debel

scilicet,

3.

\"ia

monachi

siue cupidia

ut per bumililalem

tatis et

impediment. consorlio mundi abstraliitur

timoris

Dum
,

enim quisque

rorem cor
ei

ail

noa supeibiat, ut per ulilem moelasciviam non dissolvat.

nee cupiditas euro

4. Dei servus duui

bonum

aliquod opus agit, utrum

fac.it,

obligat consentientem, nee crucial seutientem.

ad boni

remuneraiionem pertineant qua3

305

4-

Bonum
;

est corporaliler
est

remolum esse

mundo, sed multo

vero perfectum

melius voluntate;

utrumque

incerlusest, ne foite discussione coeleslis Judicis reus penselur, el in his quse Dei sunt negligenier
aut superbe pro hoc ipso
illiquid
trislis

ergo perfectus est, qui huic sscculo et corpore el corde discietus est.
jlle

operasse invenintur.
efliciiur,

ldeoi|ue

moerensque
,

aique in-

5. Onager, ut ail Job, comemnit civitatem, et monacbi conimuuem saecularium civium conversa-

desinenier

turbatur
:

reuiiitiscens
{acil

scriplum esse

MaUdiclus qui

procul dubio opus Dei negli-

tionem. Hi adv.ersa

vilae

nostra appelunl, prospura

eis

genter (Jerem. XLVUI, 10).

Nam

veraciler

condem-

coniemnuni,

ut,

dum

ab

luce

\iia

despicilur,
(

namur,
.5.

futura invenialur.

per torporem ea quaa bona suntagiuius. Dei servum sine iuiermissione legere, orare et
si

CAPUT
De
1.

XY1I1.

operari oportet, ne fone

tus fornicalionis

menlem

olio

dedilam spiri-

prceceptis altioribus

monachorum.

subripiat.

Ce.dit

enim labor! vo-

Alia sunt pra cepla quae danlur fidelibus

com-

luplas, animuin autem vacantem cilo prxoccupal. Contuere Salomonem per olium muhis fornicatio-

miHieiii vitain in saeeulo agentibus

atque

alia ssectilo

nibus involuiuni, et per fornicaliouis

in idololairiam

vilium usqua

huic renuniianlibus.

lllis

enim dicitur ut sua omuia

lapsum.

bene gerani,
Illi

islis

ut sua

omuia bene derelinquunt.

isli

praeceplis generalibus asiringuniur,

pruccepta

3O7 CAPUT
De
\.

XX.

geiaeralia perfeciius

vivendo transcendunt.
abnegatis seipsum quisque abnegel ; sed
sufficit,
,

lepore

monaehorum.

2.

Ad perfectum non
suis, eti.-im
e.st

nisi

ut

omnibus
quid

Qui non rigida inleniione nmnachi professionem sectanlnr, quanio superni amoris proposiium disso
lute

seipsum abnegare, nisi volupiaiibus propriis renunliare? Dt qui supeibus erai sit humilis;qui
iracundus esse sludeal mansuetiis.

appeiunt, tauto

proclivius

ail

mundi amorero

Nam

si ita

quis

denuo rediicuntnr. Nam professio non perfecta prxseniis vilae repeiil desideria; in quibus etsi nondurn
se

que

re:iuntiet

ijua;

possidet

omnibus,

et

suis

non

lenuniiet moribus, non est Chrisli

Qui enim renuntial rebus suis, sua abncgat; qui vero renuutial moribus pravis,senietipsumscilicetabnega I.
discipulus.

tionis

alliget opere, jam lamen allijfat cogilaamore. Longe quippe a Deo est animus, cui bsec adbuc vita duleis est. Iste enim quid de supernis

monachus

appctat, quid de inlimis fugiat, nescil.

Nam

sicut

CAP. xvu. N. 4.
corde
ARF.V.
5. r slapiid Job,

Alii, qui
ett.

a sccculo

et

diijunclui

Quod commodius
:

corpore et videtur.

Maledictus homo qui farit opus Dei fraudulenter. Quomodo eliam legil Cassian.. cull. 21, de remissions
Ibid. Operusse.

tudinem

civilatii,

et

xxxix Contemnit, iuquit, muliiclnmorem exuctoris non audit ;

ha exeuiplana, pro operalyt

frai. in

es$e.

ARKV.
5. Auguslin., ad LOAISA.

quein locum eoilem quo Isidoriis mod" Gregor. inlerprelaiur. lib. xxx Mural., cap. 12, el Cass., coll. 17, cap. G. LOAISA. CAP. S.VIIL N. 2. Gregor., bomil. 32 in evang. LOAISA.
Ibid. Alii, propriis vnluntalibits renur.tiare. CAP. xix. N. 4. Vulgaia Luitio, Jciem.

eremoeerm.
Edit,

17, torn.

X.

CAP. \x.
ut
hi
1

N.I.

In

Vulgaia

scienliiini, addil el laboreiii. Alii

no.-.ter

esl : Qui addit tamen leguui d,otorem t

Isiilorus, reclius. Ita eiiim

itfv<:9f,mi

AREV. XLVUI

Kt
:

np oaTiSfif yvitan,

Gracce est: /7//u. LOAISA.

695
scriptum est
rent. (Uccie. (Eccle.
:

S.

IS1DORI HISPALENSIS EPISCOP1

et

(596
ita

Qui apponit scientiam, apponit

18).

dolo-

A flum
"I.

tamen Dominus

pracipiat nobis parentes

i,

odire, sicut et animus nostras.

potuerit siiperna scire.

2.

Quanium enim quisque

Figuram sanctorum virorum renuntianimm

vaccas designasse Allophylorum
,

sae-

quae appetat, (anto de infimis acrius quibus inhaeret dolere debet. Propier hoc enim et Jacobus apostolus
dicit
:

culo

arcam Dei

gestantes.
itinere

Nam

sicul

ilia;

pignerum affectibus a recto

et vir

Miseri estate, lugele,

et plorale, risus

vester in

minime

digressse sunt, ita

mundo
bono

re-

luctum converlatur, el gaudium in maerorem (Jac. iv, Beati, inquit, qui lugent, 9). Hinc etiam Dominus
:

nuntians, parentelae obtentu non debet a

pediri proposito.

pree-

quoniam
5.

ipsi

eonsolabuntur (Matth. v, 5). Et rursus

ridclis,

309 CAPUT
De
his qui a
1.

XXII.

Vce vobis qui

quoniam flebitis (Luc. vi , 25). Qui ad hoc conversionem sanctitatis praelendit

Deo mundi amove prcepediuntur. Multi cupiunt convolare ad gratiam Dei, sed

tit aliis

quandoque pneesse desideret

isle

non

disci-

pulus Christ!, sed pravitatis sectator existit,quia non pro Deo, sed pro saeculi honore portare studet
crucis Christ! laborem.

liment carere oblectamentis mundi. Provocat quiderc eos amor Christ! sed revocat cupiditas saeculi. Qui
,

proinde obliviscuntur voti

vanitatis.

quia capiuntur illecebris

CAPUT
De monachis
qtti

XXI.

2.

curis sceculi occupantur.

veris,

Quaecunque mens procellis mundi hujus invollignum conscende crucis, ut a mari,id est,

1. Hi qui pro Dei timore saeculo renuntiant, et ta-

aien curis rerum familiarium implicantur, quanto se siudiis occupant, tanto a cliaritale divina

(empestate hujus saeculi libereris. Nam nullus te a lacu mortis humanae salvabil, nisi Christus eruerit.
3.

mum
plecti

Qui sseculo renuniiare disposuit, transgressionis

,

seipsos separant. Qui sinuil et terrenis parere curis et divinis exerceri student, uirumque com-

308

reatu astringilur

si

volum mutaverit.

Alrociter

enim

in discussione divini judicii arguendi

sum,

qui,

simul

non Talent.

Nam

duas curas
;

pariler

quod professione spoponderant, implere opere contempserunt.

4. Mirabiliter

inesse pectori

humano non posse

et

duobus servien-

tem dominis, utrique placere

difficile est.

comparalur

sirnilitudo a
,

volupta-

2. Nisi prius a secretioribus cordis expellatur importuna saeculariuin nmltitudo curarum , anima , quae

tibus

mundi conanti redire ad Deum

somni deprimitur.

retinentibus

eum

cupidiiatibus sarculi, ei qui dormitans exsurgere

Ille

intrinsecus jacet

nequaquam

resurget.

Nam dum

se

conatur, et sopore

enim ad

per innumeras saeculi cogitationes spargit, ad considerationem sui se nullatenus colligit.

3. Arguitur

bonum

novit redire, et voluptatum facibus non sini-

tur. Isle

melius

eligit

vigilare.sed soporis

toipore

eonim tepor qui

Deo vacare volentes,

;

tenetur.

et

mundo renumianl,

et curas proprias aspernantur

utilitates

sed

dum propinquorum
ita

procurant, a Dei

amore se separant.
4. Vir spiritualis

supra carbones frigidos nigriores, quia per lorporem mentis ab igne charitatis Dei exstincli sunt, et, per mundi ap5. in deterius lapsos
fieri

bono

quitati, ut

dum

illis

prodesse debet suae propingraliam carnis pnestare studet,

pelitum a luce supernae illuminationis privati

dine peccatorum fuscantur.
G.

nigre-

ipse a spiritual! proposilo

nequaquam declinet. Multi enim monachorum amore parentum nonsolum terre

nis curis, sed eliam forensibus jurgiis involvuntur,
et

Quidam intentionem bonae operationis metu

exstinguunt inopiae, nee permitluntur inlirma menle desiderata perficere; et cum indigere in mundo metuunt, a gloria superna senietipsos abscindunt.
7. Multis

5.

pro suorum temporal! salute animas suas perdunt. Interdum ordinala discrelio est, dum negatur
ut

consiliorum arguments insidiatur eis

proximo quod praesialur exlraneo,

prohiberi

noveris, non

pietatis officium.sed negari carnalitatis affectum. Proximis enim carnaliter praesiatur, quod extraneis pie impendilur.
6. Sicut nostra nobis

diabolus in acquirendo plurima qui paucis et modicis voverant esse content!. Opponit igitur in eorum
rnenies futuram egesiatem filiorum
^
,

310

persuade!

non odienda

est

anima

sed

habere plura, unde sib! egenisque sufh ciat, quatenus his blandimentis intentionem bonae devotionis
subvertat, atque in terrenis lucris deceptam menten:
reducat.
8. Multis
libtis et

ejus carnales affeclus odio debemus habere, ita nee parenles odio a nobis babendi sunt , sed eorum im

pedimenta, quae nos ab itinere recto praepediunt,

2. In duobus Cod. Seguntino et Toletano est Hinc etiam Dominus dixit ad eot qui pro hoc sccculo convertuntur ut honorem sacerdolalem adipiscantur : Vw vobit qui ridetis, quoniam flebitis. LOAISV. CAP. xxi. N. 1. Alii, ulrisque placere. ABEV.
:

argumentis insidialur diabolus eis qui

superioribus. AREV. Greg., lib. vn Moral., c. 17. LOAISA. CAP. xxii. N. 1. Vetus Editio, timent cavere oblectamenta. ABEV. 2. Alii, procellis vanilatum mundi, el mox, salva7.
bit,

lib. Moral, vn, c. 17. LOAISA. Ibid. Forlasse gratia carnis ; nam prceslare simpliciter pro prodesse solet adhiberi. AKEV.
_

4. Greg.,

nisi cruc.e Chrisli elevens. AKEV. 4. Tola baec sententia antea depravalissima Mss.

ope nostraque
6.

pro proximo, el parentibus, pro proximis, neque inepte, nam parens pro proximo, consanguineo, affmi, ei, ut Hispani dicimt, pariente, et Ilali parente, sum! solet a scriptoribus Isidore aequa
,

5. Alii

parenli,

diligentia est restiiuta. LOAISA. Abscindunt. Ita Salm. Goth. Excedunl, Tolel. LOAISA. 8. Graecorutn cenodoxia Latinis est vana gloria. Cassianus voce ea frequenter utitur, Et lib. xi de

697

SENTENTIARUM
illos

LIB.

III.

698

renuntiant sxcuto, ul ejus se iterura amori substernant. Gravius autem

feiit.qtios
in

A elionis
tis

inanescat coeptio sanctitatis. Ante maturitaflorentes cito pereunt, ger-

concupiscenliis

sicculi

enim tempus messes

9.

amorem post renuntiationem ad mundi reduxerit. Et maxime per cenodoxiam subjicil sibi
diabolus
reiinere

niinaque eorum inutilia Hunt.

\irlutes sanctorum

per ostentationis appellsubjiciuntur,

monachum
non potuil
,

ut quern

per

saeculi

amorem

luin

dominio

dxmonum immundorum
et

ab bumilitaiis culmine sublra-

sicut

Ezecliias rex, qui divitias

suas Chaldaeis ptf

bat, et per superbias lumorem sibi subdilum faciat. 5. Dei servus semper failenlis diaboli prsevidere

jaciantiam prodidit,

pbetam
suas,

andivil, ut significant

propterea perituras per proDei servum virtutes

studio prodiderit, penlere,

debet insidias, et

magis

in

bonis operibus cordis

dum
ille

vanoe gloriae

debel adliibere cautelam, ne per

vanam gloriam

et statim

perdat semeiipsum
tat quae recte

ac pereat, cunctaque bona amitXXIII.

sicut

daemones suorum opertim dominos facere, per ostentationem Cbaldseos rerum suafecii.

agendo obtinuerat.

rum dominos
10.

CAPUT
I.

Optima
ad Dei

est ilia discrelio, ut et nola sint opera

De jactantia.
Tarn
in factis
;

noslra
c avendam

quarn in

diclis

esse

elatione vitanda

augendam gloriam, et occulta pro humana. Ille autem debet publi-

jactantiain

flendatn

tamen ruinam
,

quam magis quam Deo placere

nibiis

et

, qua sibi <juemlaudem ab homi-

care

fundatus, nulla
inlelligit

bonum, quod agit, qui, perfecta humilitate jam elatione contingitur. Nam qui se
adliuc arnore laudis pulsari,
facia

comparare.

bona

in

Vunus, et erroris esl animus plenus, famam appetere et ad capiendam terrenam laudem studium
2.
, homo, nibilque tibi arroges, quse in te sunt prseter peccalum. Non declinat ad dexleram , qui non sibi , sed Deo h limit bona

occulto agat, ne forle quod egerit perdat. {I. Interdum viri sancli, dum cupiunl fundilus

dare. Gircumspice temetipsum

suam mulabilitatem corrigere, aliquando tumore

tangnntur elationis suae conscii
IKW
,

312

actionis juslihumilitatis

sed

ab hujus

subreplionis

malo

qua? agit; nuque ad sinistram se vertit, qui de di-

compunciione purgantur.
12. Viri sancti

vina indnlgentia peccandi licentiam non praesumit.

nonnunquam quosdam de

se au-

Hoc
en,

quod Propheia ail : 11 tec via, ambulate in neque ad dexteram, neque ad sinistram declinanles
est,

dienies instruunt, et tamen in bis alta se consideratione custodiunt, ne

dum

alios a terrena inientione

(Deut. xvn,

H).
quod nalura expetit deleciari in
lllnc
lati-

erigunt gantur.

ipsi

in

terrenx

laudis

appetiiu

demer-

3. Verutn est

dibus; sed

311

recte,

si

in
:

Deo, non in se

qulsque laudelur, sicul scriplum est

dabiiur anima
$.

In Domino lau-

13. Quidam per incauiam virtulum jactanliam reJabunlur ad vitia ; et quidam, dum viliorum impul-

mea (Psal. xxxm, 5). vanam Ssepe gloriam comemnendo, in aliud genus elaiionis inciditur, dum in se quis gloriatur,
5.

sum

militatem
14.

Irequenler plangunl, de ipsa inlirmiiate per huv;il nlius convalescunt.

Plerumque

utile

est

arrogantibus deseri

pro eo quod contemnat ab bominibus laudem.

Quibusdam concessum

est

lantumdem bene

Deo, quatenus suae inflrmitatis conscii ail humililalem redeant, el bumiles post casum existant.
15. Nonnulli
falsa

agere, et
sibi

fruclum boni operis non babere, quod ips auferunt per sludinm bumanae jactantia:.

opinione arroganiise se esse

perfeclos exisiimanl,

dum non

sint qui oborlis ten-

0.

Semper suam

aspiciant foeditaiem, qui

vans

tationibus innotescunt.

gloriae favores

el perdidisse bonum opus (loleanl, quod pro bumana ostentaiione fecerunt. 7. Amator vans unde possit semper laugloriaj

diligunl,

16. Tantoquisque n t veriiati vicinior, quanto se

esse longius ab ea fueril arbitratus.

litatis

Hoc enim

Iiumi

dari, agere
lis

non

quiescil, el

subinde

illi

vires vanita-

est, qua? Deo Iiominem jungit. Cajterum ja ctantia oculos, quibus Deus videri polerat, claudit.

praviis appetitus auget.

8.

17. Sicut solis radius

cilius

dum
et

conspicitur, acies ocu-

Boni operis incboaiio non debel

palam

lornm

belietalur

sic

qui

immoderate

altiora

ad hominum cogniiionem venire, ne

clioalio

dum

boni in-

D scrutatur,
8.

ab intenlione veri obtunditur.

humanis oculis reseralur,

virtute perfe-

18. Sicul aquila ex alio ad escas collabitur, sic

Sic.

spirilu

cenodoxis vanam, sive inanem gloriam vocal. Eslapud Paulum etiam hujus vocis usus ad Pbilipp.
H. Nihil per contenlioncm, neque per inanem gloriam. ita legilur : MnSsv xar ipiQtim, % 6xevo3o?iv. LOAISJV.

Goth,

vni, cap.
aliis.

36

libb., et apud Greg., lib. Moral, Idcirco innoiescere cilius non debet in

LOAISA.

Nam Grace

Ibid. Lceplio. Al., intentio.

9.

AREV.

Cod. Tolelan. Cavendam tamen ruina, sibi quemquum magis quant Domino placere, et laudem ab homimbiis eompurare, LOAISA. Ibid. Alii, comparare sludeat ARKV.
1.

CAP. xxin. N.

Golh.

este jactanliam, flendu ett

Gregor., ibid. LOAISA. 10. Gregor., ibid., cap. 50. LOAISA. 18. Ex Gnihicis duobus et aliis quibusdam Cod. b%n verha addnntur Jactantia oculos , quibus Deus
:

videri poteral, rlandit. In nullo

3. Greg., lib. xvi

Moral., c. 15. LOAISA. Confess, is, cap. 38. LOAISA. 5. Tantumdem. Al., tantum. ABEV.
4. Augiistin., lib.

tamen Excuse sunt, aliquot M-s. Vernnitanien a Gregorio esse videntur lib. xxiv Moral., e. 28. Sic quiptte in menle,
neque
in
,

inquit
fur.

superiiia,

sicut

in

oculif

caligo

getiera-

LOAISA.

7. Greg., lib. vui Moral., c. 3, LOAISA.

699

S.

ISIDORI HlSPALfiiNSIS EPISCOPI

700
est salus, qui

homo 4e

alto bonse cptxversationis per carnalein ap-

7.

Non eorum desperanda

adlmc

peiitum ad inferiora de.mergiiur.

aliquid lerrenum sapiunt,

dum
Hi

CAPUT XXIV.
De
1.

agere

nude

jusLilicentur.

possint et in occultis c.nim meliores sunt

aperlo, et
in oc-

liypocriii.

hyiiocritis, eo
liabet,

quod mat!

sint in

ilypoerita verba
:

sanctorum

vilam non

culto bmri. llypocrila! vero in occulio niali suitt, el

babel et quos per scrinonem docirinse genuerit, non fovet exemplis, sod deserii, quia quos verbo aedilkai, vila et moribus destruii.
2.

bonos se palam oslendunt.

8.

Hypocritam Justus arguere prohibelur, ne decasiigatus

exislat,

lerior

dicenle
te

Salomoue

Noii

llypocritse simulatores dicuntur, qui justi

non

arguere derisorem, ne oderit

(Proverb,

ix, 8).

esse qiKvrunt,

313

se(J

mala agmii,
stunt.

et

boria profitcntur.

tantum videri cupiunt. Hi PIT osleniaiionem

inali exi1.

CAPUT XXV.
De
Livor alieni boni
invidia.

quippe boni apparent, per actionem vero

suum

punit atictorcm.

Nam

ude
2.

bonus

proficit, inde iiividus contabescil.

5. Omnia possimt a simplieibus vilia perpetrari, simulalio vero et bypocrisis MOM coimniltiuir nisi a

psibus graiulantur,

Homines prave vivenles, sicul de bonorum laila de eorum recte factis boni,

male asunis per callidiialem, valrniibus vilia sub specie viriuuim celare, el non veraiu saiictkaiem
objicere.
4. Saudi non soluui glotiam supra moduin suum omniuo non appelunl, sed eliam doc ipsuni videri

que perseveraiilia confunduntur (Sap.

5.

it).

Invidus

membrum

est

diaboli,

cujus invidia

inors iniroivit in orbein lerraruin, sicut elsuperbus

meml-rum

est diaboli, de
et ipse

quo scriplum

est

Onme
tu-

sublime videi,
perbice (Job

est

rex super omnes

filios

refugiunt quod esse

ineniei

iini.

Hypocritaj auiem,

\u,

2S).

maliiiac sua ccculta legenies ante nou.los

quadam
rentur.

innocenliae sanciiiate se vesiiunt, ut

boininum, venev.obis,

4. Nulla est virtus

invidiae

qus non

liabeat contrarium

Quibus

divina voce
fact!

dicilur

<

Vae

nemo
5.

maluin; sola miseria caret invidia, quia invidet misero , cui re vera non livor Objici-

bypocriue, quia similes

tis, qua; foris quideni

eslis sepulcris

dealba-

tur, sed sola misericordia adliibetur.

intiis

apparent liominibus speciosa, vero plena sunt ossibus mortunruin. Ita et vos
apparelis

Multi et bonos imii.iri nolunl, et de

bonorum

foris quideni

liominibus jusii. jntus vero

t

profeciibus invidkc livore labescunt. Quo Ik ut nee ill! corrigiinlur a malo suo, sed per invidenliam
deleriorenlur, ut bonos a recto studio, quantum in
ipsis esl, si potuerint,

pleni eslis avaritia et iuiquitate

(ilatth.

xxm, 27

Luc.
5.

xi, -it).

depravare conentur.
,

Dupliciler
iniqu late,

damnaulur hypocritac,

sive pro oc-

culta

314 s

ve

pro aperla siniulatione.

;

315 Qando males boni prolicete vident non scandalizentnr sed qucm sim linem babituri maximc
f
-

Ex

illo

islo,

enim condeinnantur, quia iuiqui sum quia ostendunt quod nun sunt.

ex

cogiicnt.
7.

Hoc omnis

invidus alienis virtutibus prxstat

prauslitit

$.

Non semper
sui
vila

latent

hypocriue

nam
prius

etsi

in

quod beato Job Satan

aumilaiiir

(Job

i).

Nam dum
,

principle

quiilam

non

pateant;,

lanieu
vixerint
:

prosperilalibus,

commovit adversa
,

sed

quam
qtiae

eorum

(inialur quain simulate

detegiintur.

simulata

Umne sum

eniui sincerum

permanet

nam

diabolus posse prosierni inde ejus aucia sunt meriin, atque inde claruerunl probacredidil
biliora palienliu:
iilud
ir/im.

dum

eum

diuturna esse non possum.

documenla.
:

CAP. xxiv. N. \. Tolum hoc caput legiltir ad verbuni in libro de Conlliclu vitiorum el viiiutum. LOAISA. 2. llypocrila lioc snnai Lalinis, quod simulator,

Job xxxvi
Dei.

Cum

Simultatorei , et callidi provocant simulaloies dicerei, inqii I, apl? stib-

enim

xvin, cap. 7, in illud Job xxvn Qua llypocrila (inquil) Lalma lingua dkilur simulator ; jusliis esse sed videri. August., lil). I de surm. Domini in m uiile,

Gregor.,
esl

lib.

junxil, el callidi. Quin nisi ini/enio calleiinl quod viden appetu.nl. coiigntt simulare non possunt. Sunt us fa enim nonnulla vilia quie etiiiin a se isu lai
f

>/(oni

tpes liyoocrilai?

cap. ii, eleganler, ul omnia : Sunt enim /,ypocriue sinmlatores, l/uufit :m iironuniinlores persoiiarum alienarum, sicul in llieatricis fa:,ulis. Vocalitr ab eodein
lictus.

II tec tlai/ae siinpliperveiranlur, elc. lit in lia. cibus minime congruunt, juiii si congrtittnt, jam siuiliefuplices non sunt. I .l lib. xvin Moral., cap. 4 yiunl videri, qm>d sunt, el ante oculos kominum, su-

cile

o. Ex senlentia aperle colligo illud, quod saepe niibi persiiasi, non solinn a divo Giegor. senlemias esse deMiiuplas, si:d eiiain ab aliis Palribus ;

bc

maxime vero a divo August, tula lum: seiiieutiu est. In libello de contliclu vnioruin el virliitum sic bablui Omnia possunt a sinijiUfibus vil ,a perpetrari. Simulalio autem, el hypocri&is noil commitiunliir niti a male astnlis, pfr fallidiluiem valenlibus vilia sitfr
:

perinducla (jundam innocenlice lioneslale &e vestiuiit, ivcle per Evangeliutn voce nostri Redemp oris inciepantur, cum eia did.nr : VtB vobis hypocnla , quiu n.mites facli eslis sepulcris dentbntis, quit- foris qu di in apparent liominibus specinsa, inins vera Mint plena ossibus mortuorum el omni spiirciiia. Ita et ros joris tjuidem appartlit homini ns jusli, i:ilus vero lir uiu el in iniquiluic. Uade conslat diviini pleni Gregor. eliam a divo Angusliu. senlemias accepisse, mis iiim ab uiroijiie. I.OAI-A. Isul. i-.i.ii (mil CAP. xxv. IS. 1. Gregor., lil). Moral, v, cap. 32.

unde

ipecie

cere. Sancti

celare, el nun veram sanaita cm obji omniuo non solum yloriani supra non appeiunl, sal hoc ipsum viileri lefuijiunt, quad ladem eliam lens dxunlur a esuemeremur, elc. Gregor., lib. xxvi Moral., cap. 28. Ubi explanat
vir.lulu:.!
,<>dum

I.OAISA.

Ibid,
diasi
i

iuimus
Iv.

liiguetis ad marg. id in opusc ilo noslro

lib.
111, c
lil).
,;>.

De hoc lalius notat quod edidimus de pio

:

iidi

niudo,

7..

AKF.V.

2.

Crcgor.,

.Mural, xxix, c. 3. LOAISA.

701
8.
<iuain

SENTENTIAJEWJM LIB.
Ila

III.

702
sed nihil proficit eat paralus ad ve
,

requirunt

invidi

aditum malae famne, per

honnrum vitam maculcnt, sicul qunerebant ostium Sodomitx quo donium Lot nociluri intro,

de iiiquentibus veniam prsestant esse iliibalum a eulpa, qui nun

niam

irenl.

Illi

vero ca;citaie erroris percussi

parieles vi-

lardius
7.

dum potius hsec magna sit n laxanlur fraiern.i delicla.

piacal.

eulpa,

quaucJo

debani, oslium non inveniebanl.

Non

aliter

invidendo

Qui irairem

sibi lardius reconciliat

invidi, velut parietem, viriules dissimulanl, vilia vero

lardius

Fruslra enim propiiiiri

sibi

Deum sibi Deum

perquirunl, per qua;

eorum conscieniiam uranl.

in qua3ril, qui cilo placari

proxhnum
XXVIII.

ncgligil.

CAPUT XXVI.
1.

CAPUT
De
pliarelrse subli1.
;

De iimulutione. Fraudulent genus in modum

diteciione.

liler iusitliaium sagillas celat, ut

fal-am facial secu-

rilalem, decipiaique callide

occulie.
2.

cum

eonlra quern moliiur

Duo sunl erga dileclionem proximi conservanalteruni da unum, ne 317 maliim quis in eral ul caveat la-dere ul bonnin impeudat. Primum
; , , ;

sequenter, ul discai prsesiare.

est inimicns qui

Cavendus
ille

mamfestiis est
Facile enim

sed

2.

Amicilia esl
incipit.

animorum

socielas.

lla>c

<fuippe

magis

qui videri non poiest.

vinci-

duobus

Nam minus

quani inter duos dileciio

inns qua?

videmus

qua; autein non videnius dil licile

esse non potent.

3. Antiipii

a nubis expellimus.

dixeniut de socielale duorum

unam

Raro nocelur homo ab exlraneis, si sui euro non laedant. Main- enim insidiis nostrorum quani
3.

esse aniinam in duobus corporibus, propler vim sci

licet

atioruni periclitamur.
4.

Eral

amoris, sicut in Actibus apostolorum Icgimns : et anima una. Non fl^iia mulla iltis cor unum
,
>ed

Latent
;

ssepe

venena circnmlila melle verbo-

corpora unam babebant animam;

et igne cbaritalis conjunct!,

quia, vinculo
generaliter

rurn

el landiu

dcceptor boniiatem sinmlat, quousque

unum omnes

fjllenilo decipiat.

sine dissensione sapieliant.

316 CAPUT
De
1,

XXVII.
odio habenda. Flebiliin

4.

Amicilia el

prosperas res dulciores facit, et

odio.
vitia

adversas

comn<hn!one

temperal levioresque reddit.

amici consolatio adjungised

Non homini m, sed

Qnia
lur,

dum

in trilnilatione

ter

autem deplorandi sunl, qui od.o

fratrem labe-

scnnl, el contra alios perniciosum aniini doluin ser

nee frangitur animus, nee cadere paiilnr. 5. Tune vero ainicus amalur, si non pro se

vant (Psnl. cxxxvin, 21). 2. A regno enim Dei se separant a cbarilate dissocianl.
5.

qui semetipsos

pro Deo ameiur. Qui vero prose amicum diligit, insipienler euni ampleciitur. Mullum in terra demersus

est, qui carnaliter boininem moriluruni plus diligit

Sicul inaier Ecclesia prave ab bominibus hx-

quam

oportet. Qui

reliefs
bt iiigna

premitur,

se^l

tamen eos venienles ad se

reverleiiles rna-

pro se magis ilium

cbaritate ampleciitur, ita el Miignli nostnun

,

ergo bonus esl

perniciosus,
6.

amicum amat, amat. Deo QuaiUutn qiuin pro lanto qui pro Deo frairem diligil
enim
inteniperaitier
,

quoscunque inimicos snslinemus

4.

(|ni

eum

pro seipso ampleclilur.

lerna imiiationi; amplecti statim deliemns.

Cilo esl ignosci-ndum cuiquam
,

Plerumque

dum veniam
ei

utpote in iul antibus.

postul.il. 5.

ignaviam, el
peccaia dimilti
dimitiit.

homo, quod odit in se, Aniamns enim ijuamdam eorum lamen odiums quia iguavi esse noludiltgil in alto
,
,

Non enim posse

debiia

qui

in

se

peccant!

non

Formam enim
:

nobis

mus. Sic lapides equos et CiBtera, quae licet diligimus, sed lamen nolumus hoc esse, eliam si possituus.

Indulgenlix Dcus ex meriio conditionis nosirae impoDimiite nobis debita suil, dum ila or^re nos prxcipil
noslra
,

CAPUT XXIX.
De
1. Cilo
ficlit

amiciliis.

sicnt

et

nos

dinriltimiis

deliiloribus

noslris
,

(Matili. vi, 12). Jusiuin esl

enim Dei judicium

,

tan-

nam

in

per advcrsn frandulenlus patet uniicus ; prosperilalc incei ta est ainicilia , nee scilur

luniqne peccalori a

se

indnlgeri osleudit

quantum

iiiruni

Ueruirum unusqnisque
6.

in se olTenso indulgel.

2. Sa?pe per

persona an felicitas diligaiur. simulalionem ainicilia colilur, ul qui

dei .ipiat fraudulenter.

Qnidam de

suis

fidenles

merilis

pigre in se

non poiuit aperle decipere,

8. Greg., lib. vi Moral., c. 15. Ibid. Alii, parieles videbnnt ;

LAISA.
nliler

n<jn

invidi

vi-

idem

dendo

relul piinelem outturn

N,,
I.

no

CAP. xxvi.
p<alm.

Tola

si

invenicbant. AIIKV. nlentia a ludit ad illud

i

ut sagiltenl in ocrullis iminncutiitum. Ubi Angusliniig fere quod l.sidorus liahel. I.OAISA. CAP. xxvu. N. 1. llubcnda. Scilicet babenda isse
I

Qnin ecce pfccatoret inlenderunt arciim

parni enuit
rectos

corde.

tiigittus in pliiuelni, sagitlent in otiscuro I hi Ipgil Augiistin. in obscura luna

liam passim, biijnsconsial. Vrrmii liic , ul alibi mncli inliinlivi sine verho a quo regauliir in nKiltis sunl,. lla-c seiiienlia oh earn exemplaribns causam a nounnllis ila efferlur : Non homines , sed
rej<>cli

rectos conle. Kt pliilnsopliamr ibi de limae lumicie, an halical a se quod dimidia pars Incida , dimidia ob-

eorum

villa

liani cap.

odiu habenda unit. \ iile decreliini C.raOdio, ubi baec ex sanclo Grcgorio relerun-

fcnra

inidia nicra;

si dimidia pars pilae sit Candida, dian vero a sole illnslrelnr. \liin Incus ail hie Isid Tus allusisse vdi-ii ps.ilmi (M, quein Quiu exacuenuii ut g apotest. Is est psalm. LXIII dium lingiias mat, intenderunl arcum, rein amarain

sil, siculi

lur. Aiuiv.

CAP. xxxvnr. S. 3. Aus;nsiin., lib. de Amicilia, 0. LOAISA. cap. 2, turn. IV, el lib. iv Confess., 0. Alii, et cmieru qucelibet diliyiinus. Attiv.

703

S.

ISIDOUI H1SPALENSIS EPISCOPI

P etati justitiae-

704

318

Tune
qnando

fit

A
Be

CAPUT

XXXII.

que divinse conlrarius

despicit

amicum

ali-

correptione fraterna.

qua adversiiale percussum. Qua in re el sibi occasionem mercedis tollit, et erga percussionem proxi-

\ . Non debet villa aliens corripere , qui adhuc vitiorum contagionibus servit. Improbum est enim

mi crudelis
ulcerosum
tur el
IIIF

exislit

veluli

aclum

est inier

Lazarum

arguere

quemquam

in alio

quod adhuc reprehendit

divitemque siiperbum. Per adversa igiprospera comprobalur, si ulique vcre diliga-

in semetipso.

Deus, et proximus ; nam dum adversa procednnl, amicus fraudulentus delegilur slatimque despicit
,

2. Qui veraciter fraternam vult corripere, ae sanare infirmitatem, talem se praestare fralernse utililati sludeal, ul eum quern corripere cupit humili

quern se diligere simulavii. 4. Amicilia cerla nulla vi excludilur, nullo lem-

corde admoneal, el hoc faciens ex compassione quasi communis periculi , ne forte et ipse subjiciatur lentalioni.

pore aboletur, ubicunque enim se verterit lempus

ilia

firma esl.

3. Sicul viri spirituals alien! peccati

emendatio-

5.

Rari sunl

amici qui usque ad finem exislant

nem

exspectant

ita

protervi delinquenlibus deri-

chari.

Mullos a charitale aut adversitas temporis,

dendo insultant,
nabiles putant;

et,

quantum

in ipsis est,

eos insa-

aut contentio quselibel actionis avertit.

nee declinant cor ad compaiiendi

sed superbientes deteslanlur aique
accidit ul inier amicos aliqua re-

per honorem quorumdam mulantur et quos ante conglutinatos charitale liabuerunt, postquam ad culmen honoris venerint, amicos habere despiciunt.
6.

Saepe
;

misericordiam

mores

et

blasphemani.
4.

Nonnunquam
parlurial
in
,

dargulionis enulrita discordia

majorem postea cha-

CAPUT XXX.
De
1.

ritalem
orta.

utpote

dum

320

corrigunlur ea
et

amicilia ex

nnmere

quae displicere

amico videntur,

hoc quidem

Inter veros

amicos amicitia ex benevolentia

oritur, inier fictos beneficio adjungitur. 2. Non sunl fldeles in amicilia, quos

munus, non

quadam semulalione admonilus sed correpius postmodum graiias agit. At suscipil contra muhi pro parva laesione vim chariiatis re,

priinum non sine

gratia copulat.
perinl.

Nam

Dileclio

cito deseruni, nisi semper acceenim quse munere glutinatur eodem

scindiml

et

ab amore dilectionis sese perenniler

retrahunt.
5. Plerique correptionem

suspenso dissolvitur.
hil quserii

Ilia vera est amicilia, quse niex rebus amici, nisi solam benevoleniiam,

suam

officium chariiatis

existimant. Plerique vero hoc ipsum

rilale corripiunlur,

scilicet ui gralis

amet amantem.
sit

ad

injurise

ex cha, quod conlumeliam irahunt.

per

3.
tia

Plerumque amicitia ex necessitate

nascitur, ut

vel indigenper quern quisque quod desiderat

Unde occurrit
6.

ut ex eo

deteriores el Acianiur,

quod emendari obediendo potuerunt.

Salubriler accipiunt jusli, quoties de suis ex-

consequalur. Hie autem earn veraciter qurerit , qui nihil egendo earn appelil. Nam ilia ex inopia brevis
est
el fucata, ipsa

cessibus arguuntnr.

Superflua autem est humililas

pura atque perpelua.

eorum

qui se gessisse accusant qua; non admiserunt.

,

319 CAPUT
De malorum
1.

xxxi.

concordia.

Qui vero sine arrogantia bona facia sua pronuntiat procul dnbio nequaquam peccat.
7. Est

Amicilia in rebus lanlum bonis habenda est;

qui ea in

quorumdam

exciisalio

perversorum

qui

nam

malo uluntur, non

sibi amiei,

sed ini-

dum

mici exisiunt.
2. Concordiam malorum contrariam esse bono rum. El sicut oplandum est ut boni paccm habeant in invicem , sic optandum est ut mali invicem sint discordes. Unanimitaiem quippe malorum bonorum

pro snis facinoribns arguuntur, verba juslorum pro censura declinanJa abjiciunt, servanies sediviuo

judicio,

quo puniendi sum durius, dum lemporaliler contemnuut jmlicari se ab hominibus.

8. Iniquis

molesta est vcrilns, ct amara discipHna

,

justiiiac

nee delectantur
. :

nisi

placenlia

proprise

esse contrariam

Paulus apostolus
in

malos contra sedividit, quos

approbal, qui nerem suam concor-

iiiiuctimidua imbecillitatis
ca-ci

injusihiae luju^m^

t* sieriles ^n,im...i veriiali; .^inr.*,, ICUHUUI, et fecundi,

,

ad conluendam lucem

et oculali

ad tenebra-

dasse conspexit (Act. xxm, 7). Inde et in Lege mare Rubrum, hoc est, concordia malorum hominum dividitur, ut

rum aspiciendum errorem.

9.

eleclorum via lendens ad bealiiudinem

,

sentieiidum
rissima.

Corda reproborum lubrica sunt ad male conad bene conseniiendum , dufluxa , el

;

non impedialur. Impedilur aulem iler bonorum si mare , hoc est , unitas non dividatur iniquorum
(Exod. xiv, 21).

10. Probai

Salomon

el jusli

emendalionem cor:

repii, et stulii obsiinalionem

admoniti, dicens

Doce

CAP. xxix. N. 5. Multos. A!., nam multos. AREV. CAP. xxx. N. j. Ilinc nata est Celebris ilia distinclio a theologis recepta de amore purse benevolenli* et eoiicupiscentise. AREV. CAP. xxxi. N. 2. Act. xxni. Exod. xiv. LOAISA. CAP. xxxn. N. 2. Grcgor., lib. Moral, xxni, cap. 8.
LOAISA.

5. Gr.gor.,

Declinant. Al., inclinanl. AREV. lib. x Moral., c. 3. LOAISA. 6. Gregor., lib. i sup. Ezecli., hoinil. 7. LOAISA. 9. Alii, ad nialum conseniiendum... ad bonum con3.

senliendum. AREV. 10. Greg., lib. Moral, x, cap. 3. LOAISA.

705
jiistttm, et feslinabit accipere.

SENTEiNTlARUM
De
siulto

LIB.

III.

766
ibi

auiem

ait

are noscuntur. Intrant enim ad cor, et

consulunt

Qui

erttdil

derisorem, ipse

sibi

facit

injuriam (Pro

verb, ix, 7, 9).

quid velit occulta voluntas Dei; seseque subditos debere esse summis ordinaiionibus cognoscentes, liumiliant cervicem cordis jugo clivime dispeusaiionis.

11. Nonnullos laniae esse pravitatis

homines, qui
ad sui sceleris

dum
lam

ipsi

a malo corrigi

negliguiit, correciorum vi-

CAPUT XXXIV.
De
1.

falsa crirninatione deireclant; et

,

solatium usurpant

si vel falso
,

infamiam bonorum objiciant

compcrerini quod ad sicut esi illud ex Saloet

indignis

pr<eposilis,

Nonsunt promorendi ad regimen

subjacent. Hinc
est

Ecclesiac, qui

mone

Bona

in

malum

convenit impius,

in eleclis
ill!

adliuc vitiis
est David

quod praeceptum

imponit maculam (Eccli. xi, 54).

321
in

Vae autem

nou

sedilicare visibile

templum, quia san-

qui et siiani reiiuil vitam corrigcre, et

desinil deireciare.

bonorum non
defen-

guiuum
ni

vir belli frequentia esset.

Qua

figura

illi

spi-

rilualiter
sibi

12. Plerique mali similes

malum

admonentur, qui vitiorum adliuc corrupliosunt dediti ne templum sedificent, hoc est, Ec,

suo pravos contra correplionem emendentur iiiil iiliil 111 3 UOL MI 11 unde VIILJpllU^H* IJUinil HVy U1IWU displicent isiiiX boriorumsuscipiuni, ne,
dunl, et palrocinio
II
J

clesiam docere praesumant.

2.

Non debet honoris ducatum

tramile
vil

II

: .

suscipere, qui nes-

adjicientes in se aliena delicta, ut non tanium de suis

nialis,

cit sllb J eclos

.

sed etiam de alioium

facinoribus punianlur,

quorum pcccata defendunl.

praire. Neque enim quisquam ad hoc lantmn prxficilur, ut subditorum culpas corrigat, et ipse viliis serviat.
>elioris

CAPUT
1.

XXXIII.
Ecclesix.

3.

De pra poiilis

se discutiat

Qui regimen sacerdotii contendil appelere, ante si vita honori sit congrua ; quod si non
humiliter ad id

Vir ecclesiaslicus el cruciligi munilo per morli-

discrepal,

quod vocatur accedat.

si

(icaiionem propricc carnis debel, et

ecclesiastici ordinis,
si

dispeusationem

Reatum quippe
ad sacerdotale

culpae gemiuat,

quisque
!

ex Dei voluntale proveneril,

culmen

aspiral. lieu
;

cum culpa me miserum

nolens quidem, sed bumilis gubernaudam susuipiat. 2. Muliis inlcrcipit Salanas fraudibus cos qui vita:
et sensus uliliiaie
aliis

prsestantes, prscesse
ein

et

prodesse

inexplicabilibus nodis aslrictum si enim suscepium regimen ecclesiasiici ordinis relentem, criminis conscius timore concutior; si deseram, ne deterior sit

tur,

regimen animarum imponirenuunt, consultius arbitrages oliosam vitam

nolunt; el

dum

culpa suscepium gregem relinquere,

amplius refortanto rei discri-

mido

undique miser meluo, et in

agere,

quam

lucris

animarum

insistere.

Quod lamen
fallentis

mine quid sequar ignoro.

,

decepti aguni per

argumenlum

diaboli

eos

323
virlulis.

Uniuscujusque casus tanto majoris est

per speciem boni, ul

dum

illos a paslorali

ofh cio re-

criminis, quanto,

priusquam

caderet,

majoris erat

irabil, nequaquam proficianl, qui eoruin verbis atque

exemplis inslrui poieranl.

3. Sancti viri nequaquam occnpalionum saecularium curas appetiinl, sed occulio ordine sibi superimposiias gemunt. El qnamvis illas per meliorem

Praecedenlium namque magniludo virlutum crescit ad cumulum sequentium deliciorum.

5. Plerique sacerdotes suae

magis

ulilitatis

causa

gregis praesse desideranl, nee ul prosint pra> sules fieri cupiunl, sed magis ul diviles fianl et ho-

quam

inlenlionem fugiaut, tamen per subditam

322
si

mcn ~
liceal,

lem

portani. Quas quidem summopere,

noreniur. Suscipiunt enim sublimitalis culmen, non pro paslorali regimine, sed pro solius honoris arabitione, aique abjecto opere diguiiatis,

vilare festinant; sed timenles occultam dispensalionein Dei, suscipiunt quod fugiiinl, exerceut quod vi-

solam nomi-

nisappetunt dignitatem.
quietein propriam seclando rel ugiunt. LOAISA.

11. Vulgala Edilio babel : Bona enim in ma a convertens insidiatur, el in eleclis imponit macutam. Esl vero locus Eccli. xi. LOAISA.
Ibid. Velrectare.

AL,

detraliere fama;.

AREV.

Cregor., lib. Moral, v, c. 3. LOAISA. CAP. xxxiv. N. 1. 1 Paralip. xvn, iia interpretalur Greg., in explic. iv psalm, pcenit. ad illud:
3.

CAP. xxxin. N. 1. Gregor., lib. Curac Pastor., lib. v Moral., cap. 2. LOAISA pnri. u, cap. 5 el 6, el Ibid. Vir ecclesiasticus, etc. Ex hoc capiie comextus est iermo in laudcm sancii ^miliani Isidoio ascriplus, de quo videri possnnt Uidoriana, cap. 72, n. 5 seqq. AJ verba tiotens quidem Yezzosius notal, juxia peipetuam Ecclesise doctrinam, id esse. AKEV. 2. Alludil Torle ad illud Augiistini ad Eudoxiam, dc liis qui, blandieuie de>idia, regimen c-pist. HI,
Ecclcsiae respuunl
:

Titnc accepiabis sacrif. LOAISA. 2. Vetus Edilio post serviat addit bane

aliain seu-

lenliam

locum ejus qui dignus ett non prcroccupet. Nam tarn sanctum est sacerdolii nomen, ut milla vitiorum nola maculari se sinat. Gravius enim condemnabiiw, qui indignus suscipit quod non meretur. Codex amiquior
Florent., posl servial illico adjungit : sanctum, etc. Quod vero Loaisa latealur bane seuleniiain abesse ab omnibus mss. Codicibus, ul Ve/.zosius asseril, id in Grialii Edilione non resaucti Marci

Qui

HOII se

dignum adepiscopalum

exislimat,

Nam

tain

Nee vestrum otium,

iuquil,

ne-

cessitalibus fccc lesia:

Fauslum,

lib.

pra ponatit. Idem liabel coulra xxxu, cap. 10. Qui eleclus, inquit, ab

periiur. AREV. 5. Possel leg!

ad

id

ad quod vocatur.

Nam

facile est

Ecclesia minhtertuin etangelizandi remiil ab Ecclesia merilo ditjneque conlemnilur. Idem Gregor., lib. vi : Si is Epislolaruin, episl. ad Cyriacum eiiiscopum quivalelomnipoienlisDei oves\renuil pascere r ostenditse

ul exscripiores secundum ad osniserinl. AREV. 5. Huic sentenlise Vezzosius bane notani subjecit : Ciiniim vera non essent quce in prtesenli scripsit Isido-

rus,necde noslra
Grialii

repeti possent

cclaie.

In

Edilione

amare. Vide Gregor. etiam de his qui in regiminis pasior. Curas, part, i, cap. S, culniine prodesse exemplo virlulum possum, sed
pastorem

tummum minime

meudose

eral qua gregis

pro quam yregis.

AREV.

707

S.

ISIDORl I1ISPALENSIS EPISCOPI

793
si
:

mali sacerdotes, Deo ignorante, noii fiant, 6. lanieii ignoranliir a I ipso per Proplietam tesc",

Dum
:

A lem

porderet pradiandi,

beno

doceret

ct

male
de
erit

vivrret.

L nde
islis

el

Ditininus
el

latile

Piintipes exstilerunt,
;

vin,

il

nan cognovi (Ote. sed hoc nescire Dei reprobare esi, nam Deus
sed

mandatis

minimis,

sic
\,

Qui solvent mium riorum minimus

.

inrejno ceeloruin (Match.

rilale uiagislerii caret, qui

oinnia novii.

CAPCT XXXV.
De
i.

!9). Vidrs quod aucioquod doiri non acit.

f

indoclis prtcposilis.
ct peccatores

numismale meiallum, fi-ura et poudus inqniiilur, ila in omni doclore ecclesiaslico, quid se5. Sicut in

Siciit inii|iii

iiiinisterium

sacer-

quatur, quid
>6

docea>,

quomodo

vi vat.

Per qualiiaiem

ibtale assequi probibeniur, ila indocli

la
i

etimperilia
vi-

lur melalli doclrina, per (Luramsiimiitudopalruin,

.

oflic.o relrabiiutnr.

lib

eniin
isti

evemplis suis

lain biiiiorum corrumpiinl-;

sua iguavia

iniqnos

per poudus bumilitas designalur. Qui vero ab ij.i tribus discrcpaverii, non meiallum, sed terra eril.

corrigere

nesciuni.

Quid

eniin

docere pnlueriint,

quod
siiluui

ipsi

uou didicerunl? Desinat locum docendi

non congruit subjecioruni. Coccus
,

325 CAPUT
De Ms
1.

xxxvii.
el

susciuere, qui nescil docere. Ignoramia quippe prasviiaj

qui bene. docenl,

male rivu

ii.

enim

Inlerduni docloris vilio

;

eliam ipsa
sicnl

verax doc
doi
i

sicxco ducalum prccbeul

(Mauli. xv, 14).

ambo

in

foveam

cadunt.

irina vilescit

et qui

non

vivit,

d, ipsm

quam
Isaiam proplietain
pustores
ila

pra-dicat veritatem conteinptibilcm

aeit.
d,j
ti

2, Sacerdoies iinloctos per

2.

Arcus perversus esi

el

lingua

m.igisiroiuui

Dominus improbal
rnnl

Ipsi, inquii,

ignoravecceci

cenlium bene
dnni

vivcnlium

male (L snl. LXXVII,

aicu sagiuam

/i

inlelligrntiam. Et
id esi,

ileruin

Spcculatores

El ideo quasi ex perveiso

vmnes,

imperil! episcopi, nescieiunl, inquii, unherii, canes muli, non valenles lalrure (Itai. LVI,

suam pravain

vilain propriae iingnai iciu conl u

diiinl.

10 seq.), boc esi, plebes conimissus nii valentes resisiendo malis per verbum docirinoe delendere.

o. Quidivina prxdicant, et ex ejusdeni prxdics .n)nisdignitalevivere minus cura nt, babenlesveibum Dei in ore, el in

324 GAPUT
fl(8

XXXVI.

opere non liabenles, inulia bene docei,-

doclrina

et

les, nibil aulein

operands,

exemplis prwpositorum.
qui
vila cl.irere

iniilaiilnr Balaainarioluin,

I.

Tain d.f!ri;ia

comiens opeie, apertos

liabuii

oculos

ad cou-

quam

debet

eccle-

siasiicus doctor. !Xam doclrina sine vita

r eddil, vita sine doctrina inutikin Tacit. .>/.-,I/M., i .. Sacerdolis
iia ul

tuendani lucein doclrina; (A um. xxiv, 10).

4. Qui bene doce.t, et male vivit, tanquain as, aut cyuibalum soninn facii aliis, ipse taincii sibi uianel

arioganiem

prasdicauo npenbus confirmanda CSJ, quod docel verbo, insiruat cxemplo. Vera esi
docirin;i,

G
/->

enim

ilia

Nam

nibil turpius

quam esi quam

vivendi
si

sequiiur forma.

5.

Qui bone docet,

;

et

male

vivii,

quod docet bene,

bOiiiim,

quod quisque

vivenlibus proficit

quod vero male

seriuone praedicat, explore opere negligat. Tune eniin

occidii. Sicnl sacetdos, qui si

vivil, seipsum digne se agit, ul taaliis

pra dicaiio
plelur.

utiliter profertur,

quandoel licaciter adimbon

ictionis, el

ceidoiem decet, miuisieiiiim ejus et ip-i el ulilu csl, indigne anlmn vivens, aliis uuidem
llS

uli
:
"

3. Unusqiiisnue doctor et

tsl lo( ue do
"

bo,,*

se
1

allle
"

"

"

ter icil

P rave viv
est

do
>

prxiiicaiionis habrre
sine alter,

debel siudinin,
;
. .

nam

3C

alienim

|ler
;

C
<l

"

"

"

rU

"""

P r P limu
""

non

lacil perlV-cium

sed praecedal Justus

CJUS Csl
lenuiii,

""

d Vt r

vi vil in

id esl

sacn

"""^

i_ bene
4.

agere, ul sequenler possil bene docere.

quod

esl niie, alienuiu esi.

Omuls

ulilis

doctor plelnbus

subjeciis ita
,

pra-

U ui
"

"enedocei,

ct

male

vivit,

videtur, ul cepraeslare; se

slaredebel, alque insislere dodrina

rei verbo, tanlo claresi al el meiilo.

ut quanio cla-

reus,

aliis,

dum bona
-

exponit,

lucem

Nam
oren)

quod A|)0sujierbiiK,

vero
".

ln;ll s

liis

consumere alque exsiingucre.

vivit,

slnlus liiuoilieo praecipit

(II Tim. iv),

cum omni imperio docere _

i

Qui bene docel el male

videlur

bonum

non
ritae

boitatur ad

malo

conjiiiigere, lucein tenebiis miscere, veritaiem

sed ad bouse

auctoriialem, videlicet, neliburia-

meudacio mulaie.
5. Vidt-niur Inc ex Cassiau., collal. 1, cap. 20, de probabili tra|iezita. LOAISA. (.\v. xxxvn. M. 2. Exponil lu psalm. LXXVII Coni L-rsi iH( in arcum jirnnun. Ubi Gregor., lib. Mo I irrersuiii. Kx ral., x\vn cap. ~ quo ctiam Isidorus biijus senii iuin: sensuui el verba accepil. LHAI.-A. Ibid, lla c inierpreialio de aruu perverso diiersa viiie ur b alia, qua: explicalur lib. i adveisus Judu:i~, cap. I;/. Vine imlns. AKLV.
:

6.

Gr egor.,

part,

pasior.

Cur*,

c. i.

Use. vui.

i.

CAP. xxxv. N. 1. Gregor., parl. i past. Cur., cap. LOAISA. Ibid. Fortasse legendum qui ipsi, pro quod ipsi.

AllKV.
2. Icinornverwil. Sic Vulgala. Alii, ignorabant, vel iynurabunt. AREV. CAI . xxxvi. N. I. Senientia cedro digna, ail Vezzosius. ARI.V.

"..

(iri

Greg., LOAISA.

4.

lib.

Moral,

xxin,

ca[>.

7,
ei

II

Tim.

iv.

0. Sic e.-liu pli-risque

gor., ibiil.,cp. 20. LOAISA. Mss. L AISA.

Unit. Alii, bed ad boiiain alem. Aur.v.

actioitem

fi/a aucluri-

Ibid, Alii, et male tivit, a qualur a:i\ o, qui bonain (jiiidem lutein praistut, su veiu in intilis auis connumere Vtdet it* el exilinyuere. Autv.

719

32
De
1.

CAPUT XXXVIII.
jiisiilia

SEMENTIARUM LIB. III. A bines quosilani

insislenles, ut

710
,

instilui

episcopos sxcularibus

ciiris

excmplis

prawrum sacerdotum.
mors ad
plebes

Si-pe per quos

qui interius supenia desideranl, docelur, per ipsos pec- \ nullo leneno obsistenle negolio, libcrius hoc qnud
l;i

call

morbus

inepit, et

perlransil,

aiu. uil

intendant (Exod. xxvi).

esi iiaque judicaiulus a plebe rector

sciiicel, vel

dum main

docenl, vel

dum

prava

fa-

5.

Non

mor-

ciunt.
2. Plerique sacerdoles, ct clcrici prave

dinuins,
viventes,

dum magis

novcrint populi, sui fuisse ineriii

pervcrsi regimen susccpuse pontificis.

rilis

Nam

pro

me

funna

caiieris in

malum

existunt, qui in bonis

exem-

Hi eniin pluin es^e debueruni.

inalse conversalionii siiae

quoscumiue excmplo perdum, de illis raiionem

plebinm disponitur a Deo vita reclorum, exemDavid plo peccanlis (// Reg. xxiv) ad comparationeni
prihcipum, qui ex meiito pit bis prsevaricaniur. 4. Senlentia damiiantur Cliam filii Noe, qui
stiosiciil

sine diiliio red luui

5.
fil

sunt.

Ex

vila

prx posilormnexemploplerumque deterior subditoruin, et plebis nierito Hunt

lion

cariialiuin

rum prx positonnu culpas in Cham, qui palris pudenda non

monstravit (Gen,

publico produnt
o|;eruii, sed

derideuda
et

lales

sacerdoles,

dc.>lriiant,

cxemplo deieriore populum aidilicent. Ex mcriio enini plebis

<|tii

ix, 22). Habitu.-i

Sem meriium,
1

noiiiiuiiqiiam episcopi depravauiur,

qualenus procli-

]}

Japheih, qui reverenter operiunt qua patres suos excessisse cognoscunt si lamen pairnm lacta non
,

vius coiruantqui sequuniur.

4. Capiie languenle, cselera corporis
ficiuniur.

diligaiit,

sed

lanimn operiant, nee iiniienlur.

Nam
ler-

membra

in-

sunt qui praepositos suos perverse judicanl,

dum
si

Unde
est

et

scriplum e?l

Untiie caput lanyui-

reuis studiis eos plus viderint ei-se intenlos,

vel

dnm,

et

nmne

cor nuerens, a

planla
i,

pedis
5, b).

usque ad

parum jam

ipsi

de spirilualibns cogilaverunt.

verlicemnon

ineosanitas(lsai.

Capul eniin

5. lieclores ergo a

Deo judieandi

sunt, a sais au
:

latiguidum docior est agerrs peccaiuin, cujiis ad corpus pervenit, dum eo vel peccame, vel
duceuie, pesiifer languor
ferlur.
5.

malum
prave

tem subditis nequaquam judieandi sunt exemplo Domini, qui per se vendenles eobmibas et nunimiilarioi

ad plebes subjecias transdocirina, sive

nm
:

nieusas proprio everlil (lagello, el projecil

I

a lemplo (Mutth. xxi, 12), vul eliau; sicnl dicil

>ive

sal-

Deieiiores sunt qni

exem-

misla

Deus

sletil in

synagoga deorum,
I)

in

media autem

moresque bonnrum corrumputit, his qui suhstaiiiiasatiorum pranliaque diripiunt. Hi eniin ea

plis, vilarn

deos
6.

discetriil

(Psn/. LXXXI,
a

Quod

si

fide exdiliilaveril reclnr,

time erit
lo-

quse extra nos, sed lamen quae nosira stun auferunt

argnendus

a snbdilis; pro

moribns vero reprobis

corrnpiores vero ruorum proprie nos ipsos decipiunt^ (jiioniain diviliae lioniinuin mores eoruni sunt. Mill-

lerandus magis d isirin^endus a pleiie est.

mm

328 CAPUT
De
1.

XL.

ergo distant danina niorum a damnis temporalium lerum, dum isla extra nos stint, mores veio in
liobis;

iracnndis doctoribus.

modnm

Iracnndi doctores per rahiem fnrorisdisciplinae ad immanitalem crudelitalis convertunt et

;

CAPLT xxxix.
De
1.

Hnde emendare subditos poierant, inde potins vnlnc.

prwpositis

earnalibut.

rant.
2. Ideo sine

Providenlia plermnque divint consilii ordin;innuindaira et exteriora secianies, lemporahbus rebus se lotos inipendunl, spi-

mensura
ainorem

nlcisciiur cu!pas psepositus

tur praepnsiti,
ul

327

iracundtrs, qnra cor

ejus dispersum in
tinius

rerum cnris

dum

non

colligiiur in

Deiiaiis. Metis

enim

vitam conteuiplaiionis exerceant, u.wiadiira; suut quirie vivere voleniium sarcinae ctirituaies luiiorem

suluta in diversi$ catena cbarilatis non aslringitur,

sed male laxata, male ad oninem oicasionem

lur.

move-

rarum
hi

episcopalian).- Provide! s;i-pe

Deus curis dedi-

tos sieciila-ribus

ad snscepiionem regmiinis, ut dum exieriora sino laedio procuranl, spirituales relms iulerioribus sine impediineniorerum terrenarum de- r i
2. Dei ergo

CAPUT XLL
De
1.

superbii docloribut.
et rector est, qui et in hiimiliiale

Bonus doctor

Servian!.

servat disciplinaui, et per disciplinam non incuiril

ordinem accusant,

quo insiituuntur,
spiritualia,

in superliiam.

qui episcopos condemnanl,

8>-tl

dum minus
mundi
I

2. Elaii

magis lenena seclantiu. Ex divini eniin labernadisposiiione ob injurias

non regunt

autem pastores plebes lyrannice premunl, quique non Dei, sed siiam gloriam a
,

ci\li

erendas, el lur-

snbdilis exigunt.

rat in excusis depravalint docirina, si:ie exemplis, ijuem nos ex liile enicnd.iviinus. LOAISA. M>s. Ibid. Alii, nm ipsos dirip mnt, divitia;
i

C\F. xxxviii. N. 5. Locus

9/,i

tus

tor um mores

r/iioniam

jus-

eoruin

suitt. Ani.v.

Hire senleniia non facile inlelligiiur, nisi legiis Gregoriuni lib. Moral, xxv, cap. Ill, uiidt: desuiupia esl, et velul in compendium redacla.
CAI-. xxxix.
1.

N.

LOAISA.
2. Alii, ordinalionem, pro ordinem,

Grpgor., nbi supra, cap. li. LOAISA. fJrcgor., ubi snjira, cap. 10. LOAISA. 14. LOAISA. 5. Gregor., ubi suiira, r (i. :e-or., til) supra. LOAISA. (AH. XL. N. 1. C.rndclilaiis. Grialii Ediliocum sliis inendose crcdulitaiis. AKEV. CAP. XLI. N. I. Gn-gor., xxiv, cap. 19, 21 el 22. I.O. NA. liiid. Mil. llonuf doctor, el in numititate rector ett
3. 4.
<p

AREV.

Ansv.

H
5.

S.

ISIDORI H1SPALENS1S EP1SCOPI

,

712

Multi sunt qui in

verbo doelrinae nou humiles

,

benda, sed pro qualitate

eril

morum

diversa exhorlatio
increpalio dura,

sed

arrogantes exislunt quique et ipsa recta quae predicant, non studio correctionis , sed vilio elatio4. Multi

doclorum.

Nam quosdam

330
ila ul

quosdam vero exhorlalio

2.

corrigil blanda.

nis annuntiant.

Sicut perili medic! ad varies corporis morbos juxta vulnerum

sunt qui non ex consulto aedificandi, sed

diverse medicamine serviunt,

varielales medicina diversa

ex lumore superbiendi docenl; nee ul prosirit sapientes sunt, sed ut sapientes videantur docere sludeni.
5. Est

imilatio

per

quam

prava arrogantium sacerdotum, imilantur sanctos rigore discipline, el se:

doctor Ecclesie singulis quibusquecongruum doctrine remedium adhibebit , et quid cuique oporleat, pro cetate, pro sexu ac professione annuntiabil.
sit, sic et

5.

Non omnibus

ea

que

clausa sunt aperienda

qui negligunt charilalis affectione

gidi severilale, et

videri volunt

ri-

sunt. Mulli sunt

si

enim qui capere non possunt, quibus

staiim aut detraliunt,

formam

humiliiatis praestare ne-

indiscrete manifesienlur,

queunl, ut magis terribiles quam miles aspicianlur. C. Superb! doctores vulnerare poiius quam emendare noruni,

aut negligunt.
4.

Prima quippe prudentice

virlus est, earn

quam

329 Salomoneattestante: In
(Proverb,
xiv,

ore stuiti

virga superbice

5), quia increpando

rigidc feriunt, et compati humiliter nesciunt.

7.

oportealaestimarepersonam.Rudibuspopulis, seu carnalibus, plana alque coinmunia, non summa atque ardua pradicanda sunt, ne immensilale doc
trine opprimanlur poiius quam erudiantur. Unde et Paulus apostolus ait : Non point vobis loqui quasi
spiriiualibus
,

docere

Bene

alien! peccaii

curanda

vilia suscipit,

qui

hoc ex cordis dilectione

el humili conscienlia facli.

Csetcrurn qui delinquentem superbo vel odioso anioio

sed quasi carnalibus, tanquam parvulit

non emendat, sed percuiil. Quidquid enim prolervus, vel indignaius animus proiulerii, objurcorripit,

in Cliristo lac vobis \, 2). Carnalibus

potum

dedi,

non escam

(1

Cor.

m,
de
ine-

quippe animis, nee

alia nimis

ganiis furor est,

non

dileclio corrigentis.

coeleslibus,

nee terreua convenil praedicare, sed

CAPUT
De
I.

XLII.

diocriier, ul iniiia

eorum moresque desiderant, edosuos pullos viderii albi coloris,

cere.
liumilitate pratpo&itorum.

5.

COITUS,

dum

Qui praeficitur ad regimen, laliier erga disciplinain subditorum prestare se debet, ut non solum
auctoritate,

nullis eos cibisalit, sed

lanlumdem

atlendit,

donee

verum etiam humiliiate

in vitiis;

elarescai.

Sed

paterno colore nigrescant, et sic illos frequenli cibo reficit; ita et Ecclesiic doctor stretiuus, nisi eos quos
docet viderit ad

tameii

ila eril in

eo virtus humilitatis, ne dissolva-

suam simililudinem
el>

poemlentia; con,

tur vita subditorum

atque

ita

auctoritas

aderit potesialis, ne per

existat

tumorem cordis severitas inunoderationis. Ihec est enim in Dei sacer-

fessjone nigrescere)

nitore saeculari dcposit0(

a_

mentalionis habitum de peccati recordatione induere,

upote adbuc exterioribus, hoc est,

carnalibus, non

qua nee per libertatem superbi, nee per humilitatem remiss! sunl. Hinc est quod sancti cum mulia constantia redarguerunt eliam
dotibus vera discrelio,

aperit intelligent spiritualis profundiora mysteria,

principum
litas,

vitia, in

quibus curn

summa

ne duni audila non capiunt, prius incipiant conlemncre quam venerari mandata coelestia.
6. Aliter est

esset

humi-

agendum erga eos qui nostro commitsi

loco

tamen necessario

liberc

iransgressores

tunlur

regimini,

ofl endunt,
;

justitiae iiicrepabant.

qui nobis commissi non sunl

nos oportet animo esse bumiliores, quoniam facia subditorum judicantur a nobis, nostra vero Deusjudicat.
2.

331

alque aliler cum his 4 U s J us1 S|)llt

,

Aliquando eliam subditis

venerandi sunl;

si

vero delinquunt, pro sola chari-

tate, ut locus esi, corripiendi sunt,

non lamen cum

commissi sunt.

Agnoscat episcopus servum se esse plebis, non dominum; verum hoc cliariias, non conditio eugit.
5.

severilale, sicut hi qui nobis regendi

7. Prius docendi sunt seniores plebis, ut per eos

infra positi facilitis doceantur.

CAPUT
De
1.

XL1II.

Hwc,
doclrina est adhi8.

inquit,

Unde et Apostolus commenda hominibus ftdelibus, qui ido*

:

doctriiue discretione.

D net sunt et olios docere

(II Tim.

11,

2).

Non omnibus una eademque

Videri voluni, eic.

Ingenium boni doctoris est incipientis a laudi-

5.

Locum vere aureum animad-

vertendum monet Vezzosius. AREV.

6. Gregor., lib. xxiv Moral., cap. 9. Proverb, xiv. LOAISA. CAP. XLII. N. \. Greg., lib. Moral, xxvi, cap. 19, et past. Cur* parl. u, cap. 6. LOAISA. CAP. XLIII. N. 1. Gregor., lib. pasior. Curae in

habeanl cibos? El illud psalm. CXLVI : Qui dat jumentis e&cam ipsorum, et pullis corvorum invocantibus

cum. Affirmant eot diahiitus

Ihi el

nutriri,

dum,

veluli no-

degeneres, ob albicantes plumas a parentibus negligunlur. Ferunt praterca, mutcaruiit alimento, sese clantantium in ora ingerunl, provida Dei benigniqu<s

late sustentari.

Idem Chrysostomus, Euthymius,

eic.

ulii.

prolog. LOAISA. 4. Alii, ut vilia eorura ceri. A REV.

LOAISA.

moresque desiderant, edo-

Ibid.

Conus,

Vide not. ad Dracontiurn,

lib. i,

721. ABEV.
7. Greg., ibid. II Tim. u. LOAISA. Ibid. Commenda. Al., commendo. AREV. 8. Greger., in part. Cur. Past., admonit.

5. lib. vi de Hist, animal., cap, S, et Aristpteles, Gregor., lib. xxx Moral., c. 8, ubi exponit illud Job xxxv Quii preeparat corro esiam suam quando putli ejus clamant ad Dettm, daman! vagantes, eo quod non
:

18,

LOAISA.

713
bus eorum, quos
dibus inchoal
salubriter

SE1NTENTIARUM
objurgatos
corrigere

LIB. HI.
:

714

liaiore reslringi, audiat

a lancupit, sicul aposiolus adCorinlhios facil, quos

,

tuam,
ait
:

et

Exalla in forliludine vecem noli timere. Unde et Jeremiai ila Dominus

el increpationibus probat.

Sed erant

apud Corimhios, qui

essenl. Ille

et laude el increpoiione digni

el surge; loquere nd eos; ne formides a facie eorum, nee enitn timere le faciam vut-

Accinge lumbos tuos,

vero indiscrele loquitur,

qui sic utra-

tum eorum (Jenm.

timere Dei
2.

i,

17); uude apparel quia et

non

que omnibus loquitur, ul omnibus ulraque convenire

videanlur.

donum

esi.

Qui

personam po lentis

accipil,

el

veriiatem

CAPUT XLIV.
Desilentio doclorum.

loqui pavescil, gravimuliatur culpae sententia. Mulii

Pro roalo nierito plebis auferlur doctrina Pro bono merito audienlis iribuitur pradicationis.
\.

enim sacerdoles meiu.potesiatis veritatem occultant, et a bom) opere, vel a justiiioe prsedicatione, rei alicujusforrnidineaut potestate lerrenle averiuntur. Sed

sernio doclori.
2. In poteslaie divina consistit cui
clrince
velii

heu, proh dolor! inde incluunt, quia vel a more re-

Deus dodi-

rum
ris

SEBCulariuni implicanlur, vel quia aliquo facino-

verbum dare

vel cui auferre

(ii

et

boc aul pro

opere confunduntur.
prasules Ecclesarium, limentes ne amiet molesliam odiorum incur-

modo pro culpa vero pro utilibus plebisauferaturserrnodoctopis, modo inerilis tribualur. Nam el bonus docet bonum, et macentis aut pro audientis
nierito, ul

3. Mulii

ciliam perdant,

333

rant, peccanies non arguunt, el corripere

pauperum

lus lualum, et

bonus

uuUiuii, el

malus bonum, quod

doclrinae secun:

lamen
3.

lit

juxta merilum populorum.

Non omnia tempora congruunt

senlenliam, dicentis

oppressores verentur; nee perlimescunt de severiiaie reddendae ralionis, pro eo quod conticescunt de plebibus sibi commissis.
4. Quando a potentibus pauperes opprimuntur, ad eripiendos eos boni sacerdoles proteclionis auxilium

dum Salomonis
et

Tempus

tacendi,

tempus loquendi (Eccle. in, 7). Non quidem per timorem, sed per discretionem, propler malorum incorreciibilem iniquiiatem
tet a doctrina cessare.

feruni; nee verenlur cujusquam

lesiias,

inimicitiarum

mo-

nonnunquam

eleclos opor-

sed oppressores pauperum palam arguunt,

;

332
rilaiis

Inierdum doctores Ecclesiai calore

clia-

increpnnt, excommunicanl minusque metuunl eorum nocendi insidias, eliamsi nocere valeant, bonus enim
pastor

ardenles conlicescunl a docendo, quia non est

:

animam

qui audiat, lesianie projilieta

tunt, et
5.

Civitate*

Ausdi

clauses

5. Sicut pervigil paslor conira

sworn ponil pro ovibus (Joan, x, 11). besiias oves cuel

non

est

qui aperiat (Jerem. xni, 19).

stodire solei

ita

Dei

sacerdos super gregem

Qui docendi accepit officium, interdum ad terncorrigere

Cliristi sollicitus
(

esse debel, ne inimicus vastel, ne

pus facia proximi taceal, qua; siatim

ne-

quaquamexisiiinat. Namsi corrigere potest etdissimulat,

persecuior infestet, ne potenlioris cujusque cupiditas vilam pauperum inquieiei. Pravi autem pasiores won

verum

est

quod consensum erroris

alieni habeat.

habenl curam de ovibus, sed, sicul legilur

gelio de mercenariis, \ident

in

Evau-

6.

Plerique sancti doclores pro mali

iniquos

perlinacia,

quia

emendare nequeunt,

bis lacere dispo-

fugiunt.

Tune enim

fugiunt,

lupum venientem, et quando potentibus ta-

nunl; sed calorem spirilus, quo agunlur, ferre non siisiiiieiiics, iterum in increpationem prosiliunt ini-

cent, el malis resisiere

cuerini

metuunl; de quibus si lapro eorum iniquilate condemnabunlur.

quorum.

CAPUT XL VL CAPUT XLV.

De
1.

disciplina sacerdotum in

tiis

De

qm

delinquuni.

prcebenda sacerdotali proleclione in plete.

1. Quibus docendi forma commissa est, multum subeunt periculi si conlradicentibus veritati tesisteie

Sacerdotes pro populorum iniquilate dauinanlur, si cos aut ignoranles non erudiant, aul peccaivles

non arguanl, lestante

le

Domino per

proplieiain

nolueriut

dum propheta doctorem

Ecclesia; insirual

Speculatorem dedi

ad

summum
XL,

Sup&montem
(Isai.

usque justiiise perveniie, cum dicil: exceisum aseende, qui evangelizas Sion
ut ila prseemineat

riomui Israel. Si non fueris locutus, ul se custodial impius a via sua , ille in iniquilute

si<a

9); scilicel,

merito,

quiraof (Ezecli, in,

moriefur; sanguinem aiilem ejus de tnann lua reSic enim Heli sacerdos 17).
et licel

sicul el gradu. Sequenter, ne forte debeat a

docendo

pro liliorum iniquitale damnatus est;

eos

Ibid.
lioc

Incipientis.

Al.

ineipere.

Saluberrimum
iis

dociimeniuni Yezzosius dicil esse

praesuni. AREV. CAP. xnv. N. 1. Sic recte plerique Mss. Gregor lib. Moral, xxx, cp. 18. Unde bscc sentenlia de uinilur : Stepe verbum pro gratia iribuitur
el
s<cpe

qui aliis

propttr auditors culpam

audiloris, subtraliitur sermo

doctori. LOAISA.

2. Pro utilibus, elc. Ila Gotliici libri. Pro utilitate audientiuin memo tribualur, alii Mss. Pro Militate audienlis,
3.

uuus Salni. Ecclesia;. LOAISA. Gregor., ibid. Ecdes. HI. LOAISA. Ibid. lucorrectibilem. ha Gotliici. Incorr uMilem alii. LOAISA.

CAP. XLV. N. 1. Ex Gregor., episl. ad Joanii. Constant., indict. 9. Isai. XL. Vide Gregor., super E/.iicli., liomil. 11. LOAISA. 2. Alii, loqui perlimescit, gravius ctilpa; multatur sentenlia. Al., gravis culpcc. Et paulo post, occultant, et habcnlur rei, a bono opere. ARI:V. qui 3. Gregor., lib. xxix Moral., cap. 6, el part. H Past. Cunc, cap. 4. LOAISA. ibid. Alii, ne annciliam scecularlum perdant. Et mox non perliiiiescentes quod de verilale sint reddituri ralionem pro eo quod, AREV. CAP. XLVI. N. 1. Ezecli. in. el ibi Gregor., liumil.
,

11, el part,

ii

Giiroe pastor., cap. 6.

LOMSA.

PATROL.

LXXXIH.

7I5

S.

1SIDORI HISPALENS1S EPISCOPI

7!6

sed tamen non ut oponebat deliuquentes adnionuit,

redarguit (/ Reg.
2.
11).

A 335

10 - sicut medici

morbos imminenies cu-

randos uiscipiuot, futures vero, neirrepant, medicina; objecto quadam prxscienlia antecedunl, ila ct dociores boni , sic ea qnce male acia sum resecant,

Sacerdotes exquirere debent peccata populoet sagaci sollicitudine

rui,
juxta

quentis

unumqueinque probare lestimonium Domini ad 334 Jeremiam loProbatorem, inquit, dedi te in populo meo
:

ut ea qu:

vias robusto, ut scias probare

3.

eerum (Jerem. vi, 27). Sacerdotes studio corrigendi facta perscrutaii

,

admitti possunt, ne perpelrentur, doclriua succurreule prxveniant. 11. Qui blando sernione casiigatus nori corrigi-

tur,

acrius necesse est

ut argu.itur.
leniter

Cum

doloie

debeni subjectorum
sint.

ut

emendates lucrifacere pos

ita

Sicul

autem

peccatorem convenit argui,

enim abscindenda suut qua; sum.

sanari non pos

juslum non exulcerari.

4. Sacerdotes

12. Qui iidmonilus secrete

negligil
,

de peccato

corrigi

pcreunt, ut

curam debent liabere de his qui eorum redargutione aut co rriganiur a

exisiuul, ab Ecclesia

publice arguendus est , ut vulnus , quod occulte sanari nescil, manifesto debealeinendari. 15. Manilesla peccata non

si incorrigibiles peccatis, aut,

sum

occulla coneplioarguencii qui ,)alam

lii

separenlur. 5. Airociter arguuntur qui, decipiendo peccanies, ]j noceni, iitdinn aperla objurgaiimie sananlur, eos imitando deliquerunl curiiganlur. non solum non argunl pro peccalo, sed eliam adulanter
decipiunt, diceule propbela populum istum, teducentes
prtecipiiaii (Isai. ix, 1C).
:

nc pmganda.

Palam enim suit

qui

Et erunt, qui
,

beaiificant
,

14.

Dum

unus

corripilur,

plurimi emendantur.

et

qui

bealificantur

Necesse est enim ut pro muliurimi salvaiioue unus condemuelur, quam per unius licenliam inulli pericliteutur.

6.

Alrociier

iierum
sed

arguuntur
et

non recipiunl,
alicrius

despiciunt

peccanlem spernunt , nee

qui
ingeini>cuiit.
:

15.
sit

Ita

erga delinquentem sermo est proferendus,

qui coiripiiui
exposiulat sains.
veil)

tanquam proprium De talibus per Isaiam Domimis comminans dicil mi hi, Qui dicunt : Recede a me, non appropinques in erunt es : isli furore meo, fumus quia immundus
ignis

deliclum

ul cjus

Quod
>

si

opus est aliquant saluicm nieilicamenii

paiionis aspergere
reiinere.
,

incrc-

lenitalem tamen corde opus est

ardent
el

tola

die

Isai.

LXV

).

Inde est
est

10. Dociores

nonnunquam durius

feriunt increpa-

quod
(I

Apostolus
ix
,

omnibus

omnia

faclus

tionibus subdilos; qui

tamen a charilate eorum quos

Cor.

2-2),

non

iniilalione

erroris, sed

com1

corripiuui non rccedunt.

17. Sacpe Ecclesi* censura arrogantibus videlur esse superbia; el quod a bonis pie lit, eruduliler liei
i

passionis miseraiione; scilicet,

floret,

ul iia vilia aliena

quemadmodum

si tali

et

ipse implicaretur er-

tore.
7. ISoni pastores populi

puialur a

pravis

quia nou discernuut recto

oculo,

debent delicla deflere et

quod
18.

a bouis

plieii.m

lotos se planctibus iradere, imiiames diceniem : Quis dabil capili

oculis meis

Jeremiam promeo aquam,

et

redo lit aniiuo. Notandum est vebenienter ab omni

se judicari formidai

ponliflce

ut lanlo caulius erga loiuiuissos agat, quanlo durius

a Chrisio
est
:

die ac nocte fontem lucrymarum, el plorabo mei (Jcrem. ix , 1)? Tanquaiu tnlerfectos populi delicia plebis peccala sacerdos Here propria igilur affect sed compaliendi, non aciione commissi. deliel,
i

nam
,

sicul scriplum

In qua tuensura mensi fuerUif

vn, 2).

remetielur vobis

(Alutilt.

19. Quotidie

namque omnes delinquimus

labimur.
e
"

et

8. Nonnulli praesules gregis quosilarn pro peccaio a communione fjiciunl, ul poenileatit, sed quali sorle

mullis

omnibus
-"

336
mus,
in

Qu

iu nusl-ris deliclis

clemenles su-

vivere debcant, ad melius exboriando non viitanl. comminaQuilius congnie sermo diviuus increpans tur
:
<

alieno peccato rigorein tenere

vilia

nequaquam
sua non as-

debemus. Mulii aliorum

piciunl.

cermmt

Pasiores, qui pascilis

grei;eiii

populi

m meum.vos
non
visilarj

El

cum

ipsi

maximis crimiiiibus obnoxii

dispersisiis
stis

ineum,

ejecislis, et

eos

ecce ego visitabo super

t

vos maliliam slu,

teneanlur, minora peccata fraliihus non diinillunl. 21. llypocrilaa trabem in oculo suo ciinsisleniem

diorum vestrorum
M.

(Jercm.

xxm

2).

non seniiunl
iris

et liaerenlem festucaui in lumine Ira-

tlniiorum

studia

sacerdotum mulia diligentia

inlendunt.

cliam

nijiiis

pana plebis lacia perquiruni, ul dum in inisubdilorum peccalis se acerrimos pracslam, dc iiiajoribus malis cautos Sibi subjectosque, ac
,

22. Kacilius reprebeudimus vilia aliena

slra.

quam

noin

Nam

saepe

()ua;

perversa in

aliis
;

judicnmus,
el

nobis nocibilia esse minus senlimus

reprebendiiuus, agere
Sicili*. LOAISA.
ipsi

quod

in aliio

solliciios lacianl.

non erubescimus.

2. Ha Goth. Salm. et alii melioris noiac, cui Scriet septuaginta inierpretmu ptv.v* el llebraica veriias, Golli. Tolel. fcdiiio favel; robuslum habel tamen Li
:J>A.

IS.
v.

Lecliiiuem Goiliicor.
:

reposuimns;
*i

puiamns

tamen leclam esso

i. asp. LOAI-A. Ibid. Alii Quod
:

Quod

opus

esl

aliquem salem

KM.
baliis vi

Alii

cum

uigala, rubusium, et tcies,

ct

pre-

7.

im eorum. AREV. Alii, non uccmatiune commissi, AIVEV.

si opus est utiqiitini medicament* AUEV. atperitulem verborum praitlicatione uspergire. 18. Kemeiielur. A !., in ipso reme .intur. Am:v.
1

15.

Kx Gregor.,

lib.

XH epistolarum Petro subd.

717
23.
.

SENTENTIARt M
acilius

LIB.

III.

710

vilia uniuscujusque quam nee quid boni quisque gesserit agnoscere, sed quid mali egerit, perscrutamur.

virimes

A
\.

CAPUT
De
aut

XLV1II.

iniendimus;

pndatis.

Vir Justus aut omni potestate saeculari exnilur,

aliqtn clngilur,
,

CAPUT XLVll
Da
1. subditis.
jiritni

si

non sub

ilia

curvatur, ut su,

perbiis lumen t

sed earn

sibi subjicit

nt liumilior

Propter peccatum
diviniius

hominis humane ge-

neri pcenn

illala

est servilulis, ita nt qui-

inuotescat. Probalur autem hoc aposiolico exemplo, qui data sibi poiesiate, eliam nee ad h"c usus est

bus aspicil non congrnere libenaiem , his misericordius irroget servitutem. El licet peccalum humanae originis per baptismi graiiam cunclis fidelibus diinissum sit, (amen eequus Deus ideo discrevit, hominibus viiain, alios servos constituens, alios do-

quod decebat,

sed, dtim posset uli, licita abnnit, sein

seque ut parvulum
2.

medio eorum quibus

pr;eerat

oslendil (/ Thess. n, 0, 7).

Qui

in

ritaiiLus

mundi

appeiendis bonoribus sa^culi aut prospeinsianii desudat labore, et liic et in

minos

ut licemia

male

ageiirii

servonim poiesiate
si

future vacuus invenitur

33g

requie; tantoque
operi-

dominantium rotringaiur.
fuissenl,

Nam

omnes

sine rnetu

sarcinis peccaiorum giavalur,

quanloabonis

qnis essei
in

<|iii

a malis qneiii|ii;im prohihe-

bns
3.

exislit alieuus.

rt

Inde et

grntihus prii.cipes, regesque elect!

Quanto quisque amplius

cisque

s;vcularis honoris di-

sunt, ut terrors

suo populos

a nialo coercereni, at-

gniiate sublimalur. lanlo gravius

que ad rede vivendum

2.

It-gibus

subderent.

bus aggravaiur
subjiciiur,

curarum ponderimagis mente et cogitatione

gradu
prx-poniiur.
:

Quantum
igi.obiliu

atiinet ad ralionem,

non

est

persona-

Nam

ut

rum

acceptio apitd

Deum

(Coloss. HI,

25), qui mundi

quibus sublimiialis qnidam I atrum ait

Omne quod

superemi-

e egil

et conlempiibilia, et qu;e
,

nnn

s>mt

ut ea qua; siml destrueret

337

|OC

esl
>

omnis caro, carnalis potentia coram illo. L nus

lie

nct plus mceroribus afliciiur quam konoribus ijaudet. 4. Quanto qnisque curis mumli majoribus cccu-

slorieinr

palur,

lanio

farilius

vitiis

premitur.

Si

enim vix

enim Dominus
et servis.
5. tas.
sisli

irqualiler el dominis fert consullum,

valet peccaia animus devitare quietus, quatito

mi

nus occupatione saaculari devinctns? 5. Non slalim mile est omne poteslalis
sed
tuiic

insigne,

Melior est subjecta servitus

.Multi

qnam
libere

elata liber-

vere est mile

geritur,

si

bene geratur. Tune au,

enim inveniuntur Deo

flagitiosis
,

servientes

lem bone
a Deo

quando subjectis prodest

quibus

dominis consiiluti
illis

qui, etsi subject!

lerreno lionore

sunt

corpore, prsclati lameii

sum meiue.

Puteslas bona est, quae dunante esl, ul inalum timore coerceat, non ul
praefertur.
in

11, el August.,

CAP. XLVII. N. 1. Gregor., lib. Moral, xxi , cap. lib. xix de Civil. Dei. cap. 13. LAISA. Ibid. Veiha s.ncii Angii?tini ad hanc reai Con:

imposita peccalori. El ileruni : Noinenitaque istud (serviluli^) culpa meruit, non natura. Anev. 2. lia Goih. Salmant., et excusi libri. Coiiferl consultant, alii Mss. l.n.us.v.

ditto.... servilutis

jwiv

inielliffilur

suo Ms. lesebal innotescaiur, qund re vera videiur. Nam et apud Braulionem, et occunil innolesco active. In eodeni apud Isidorum Ms. sic er it: Qui tlal:/m ttbi polesiatein nee ad hoc
Isidnrianiim
,

dastus

decebal, sed dum pusait mere licila itbnuit. Corrigi bat Guldasius, posset nti re licita, abnuit.
vsiis esl (jnod

Isidnrus
i

s,<;|e

adliiliel

ulor

cum

accusaiivn

aique
;

Ibid, GoUlasUis
[

in not.

moiiet .granen>is prima lladamarii Kdilione. AP.F.V. CAP. XLVIII. N. I. Kx Gregor. lib. Moral, xxiv, aiilus I Tln-ss. 11, sic iiii|uil: /Vo rap. 5 K qiuvrunlesitb limninibus ylori/im, netjne a vnbis, neijue iib
iiiliirn
,
I ,

unii

ad cap. seq.,n. 3, iia disbiinc locum ex concilii A MUS-

adeo po^sci dislingui , posset esl, in rebus licilis. ARKV.

2.
>j>e<

uli ticita,

abuu u

h c

Coilcx
ie

qnadam
ad

Goldasti, qui ttd sola-rismi , ul

I/ID

p<./iVnr/is

konoribus,

qni
lur.

i;i,

exercilitntlit inililibus,

5 Instil, de le.iu Aex vetcrihus l.bris,

Synoiiyiuis, versus

te>le

Kem

al

posseuiiis oneri esse, ut Cnrisli afiostoli , sed facli suinnsiii media Vi S!ruinp:irvuli. Qui locus i>ti;ui)
is,

cum

Cujacio. l io explical
11,

ni(ur Kglinus currigit invenie-,

Isidorus

in

liiicm lib.

sub

litulis 1):

prcclatis uc subditis, et

Gregor. eoilem inodo inicrprctaiiir lib. M^ral. xxiv, c.ip. ^0. Legitur vero in Gold. Salm. (/uott tiecel ai. lieiiique in aliis Mss. Quod liccbai, in Excua
sis. I.OAISV.

QuuWer

ne

quist/ue

linbere debeal

Jn

honoribus.

In

tuMOfjuc... quanta et lielleiiiMmis, posilivus CO iiparativo. Ai .icv. 5. Esl aiiid Grcgor. , lib. XXMII Mural.,
_. el all erlur d.
*

pro
1!),

cap.

Hoc loco incipit opiiscnliim De pmlalis, quml ColdaMiw iimis suis pleriimque eniditis, int. rilinii acalholicis proseCulus Fuit, m jam dm. Q;i;cIbid.

15, cap.

tieTVi.
liic
,

El

ibi

eminel, sed
Ibid.

omne quod

nou esl superlil>.

eminel. LOAISV.
ix,

noiis seligain , qux ad rem facere possini. Observni primo loco prn-lalns liic non esse pr;rfei-ins Ectlesiaroni, se principes, ut vocani, s:i cula-

(iam

cap. 3.

Quanto quitqiie etc. Vide Eiyiuolog. Versus cujusdain puetx laudulur

:

Tusi
4.

aiiimo regeris, rex es;

si

corpore, servus.

A REV.
Ms. Goldasli, lunto infelicinribus
I iliis

res,

apud eumdein Isiilonim in versus fincin, capul leinplu mundi

uli
,

libro

do Coii-

premitur,

inscribiiiir

De

quo

alloro S\ imnymoriiin De pnrlalioue, prwlutis ac iiibditis. Voces jmc.su/ pricjiusiiiis , diius, lieuutani cuju>libm rei prxleclum ; sed nsus obLuuit
cl
ill
,

nilnl dcL; mtiiis, nihil veiiuslius dicil. -lioldastus;

pm

jam

ul ad (iiu lccluras ecclesiaslicas relerauiiir. Beiilunlia priiua illusirari putesl ex Syuonymis Isidori, cap. Uliim., cap. 55 cl 42 bujus lib. HI, ex condlio Aijuisgranensi i, cap. 18 el 21, Terlulliano in libra

infflix agendi nolione, (|iiud inlcliri-ni leddai. AEV. 5. Alii, ifitanito n Deo dunnnie esl ; vei qute a Deo dalu est. Goldastus reel us puiat cum suo ins., non
vl

:ii

timore nialum committal. tt; ttm in ccandi HitertM

:

Niliil
liaiii-,-,
.

m
,

pi-jus

quam
,

per
?i.l

Corrigit

locum

Aii^iislini ap;id

.ospeniiii

in

StMitenlii^

nihil

de Idololatria, Cicerone et

aliis.

Pro

innotescat, Gol-

injeHi ins felicitate peccandi, pro felicitate pecconlium, ARF.V.

719

S.
inaiiiiu

1S1DORI H1SPALENS1S EP1SCOP1

720

xni, 1), proplie commiital. Nihil aulem pejus quam A. tain de quibusdam poieslalibus dicil libenatem babere ; nihilIpsi regnuvepeccandi per poiesialem runt, sed non ex me (Ose. vin, 4)? Quasi diceret, nou male agendi facullate. que infelicius me propilio, sed etiam summe ii alo. Uiide el iufebene saeculum inlra lemporaliler imperal. 6. Qui rius pereumdem propheiam addidil: Dabo , inquil, sine fine in perpeiuum regnal; el de gloria sx-culi libi regem in furore meo (Ose. xin, 11). vero Quo maniiransmeal gloriam. Qui prahujus ad seiernam fesiius elucel bouam malamque poiesialem a Deo el luveslem fulgenlem \e regnum exercenl , posl nudi el miseri ad inferna lorquenordinari; sed bonam propilio, malam iralo.

temere

Deo (Rom.

quomodo Dominus per

:

roina lapillorum
di descenduni.

11. Reges quando boni

7. Reges a recte agenda vocaii sunt, ideoque

rede

quando vero mali

:

sceleris

sum, muneris esl Dei esl populi. Secundum

,

faciendo regis
lur.

339

nomen

leneltir,

peccando amiiliin sacris

Namelvirossancios proinde reges vocari

enim merilum plebium disponitur vila reclorum, leslanle Job Qui regnare facit liypocritam propter
peccata populi (Job xxxiv, 50). Irascenie

eloquiis invenimus, eo

quod recte again, sensusque el molus resisientes sibi raiioproprios bene reganl, Recie enim illi reges nabili discrelione componani.
qui tarn

enim Deo,

vocanlur,
8.

semeiipsos

quam

subjeclos

talem reciorem populi suscipiuni, qua 1cm pro peccalo merenlur. Nomiunquam pro maliiia plebium etiam reges inulanlur, el qui anle videbanlur esse
boni, acceplo regno mini iniqui.

bene regendo modificare noverunl.

Quidam ipsum nomen regiminis ad immaniialem transverluni crudeliiatis; dumque ad culmen

confeslim labunpoiestalis vencrim , in aposlasiam lur, tantoque se tumore cordis extoliunl, ul cuncios
subdilos in sui comparalione despiciani, eosque qui1.

CAPUT XLIX.
De
ju&iitia principum.

Qui recle ulitur regui potesiate, iia se praestaul quanlo magis honoris celsilure omnibus debel
,

dine claret, lanio senielipsum inenle liumiliet

pro-

bus praeesse conligil non agnoscant. Quibus congrue

per Ecelesiasiemdicilur
xtolli,sed eilo iltisquasi
:

Ducem

te constitiierunl, noli

poncns sibi exemphim bumilitalis David, qui dcsuis mentis non lumuil, sed liumililer sese dejiciens, dixil
:

unusex

ipsis (Eccli.

xxxn,

1).

Vilis

incedam,

el vilior

apparebo anle Dev.ni, qwi

9. Dum mundi reges sublimiores se ca;ieris senlluut, morlales lameu se esse agnoscanl; nee regni

elegil

2.
tise

(II Reg. Qui recte ulilur regni poleslate formam

vi, 22).

me

jusii-

sed gloriam qua in sseculo sublimaniur aspicianl opus quod secum ad inferos deporleni inlendant.
,

faclis

magis quam verbis

erigitur,

insliluil.

Isle nulla

prosperilale

nulla

341

adversitale lur,

Si ergo carebunt bujus lernporis gloria, again quae posl flnem sine fine possideani.

340
10.

ilia
(

balur; non

innililur propriis viribus

;

nee a Domino

recedii cor ejus

ino
;

regni fasiigio humili proesidet ani,

Dum

Aposlolus dicat

.Yon

eat potesias

nisi

non eum deleclal iniquilas

non inflammal cu-

6. Qui t nlra s&cuium , tic. Vide Isaiam, LX, 5, el Apocalypsin, xxi, 24. Sentenliam eamdem illustrat sancius Bernardus, episl. 206 ad reginain Hierosoly-

Innonnullis lidiiiseral lapillornmque nitorem. Goldaslus praeferinoslram lectionem cum suo Ms. el concilio Parisiensi, lib. 11, cap. 1, et Aquisgranensi sub Ludovico Pio. AREV. 7. llincillud Pelri I, 11, et Lucse, xix. Euge, bone serve, quia in modico (uisli fidetis, erit potesialem habens super decem ciiitalrs : parabolas etiam quae sunl de regibus , de juslis fere hominibus inierprelaiur Greg., lib. Moral, xi, cap. 9, exponens illud Job

morum.

bro sunt laudala verba. Sed nihil mirandum si unus pro alio libro ab Isidore nominelur, prawertim cum Ecclesiaslicus el Eeclesiastes passim ab aliis qnoque confund,aniur, quod unus eorum auetor Salomon a
inullis credalur. Cacti-rum Palres concilii Mogunliiii,

inanibiis babebant, sub Arnulpho. qui Isidorum cap. 2, Ecclesiaslicum , non Ecclesiasten , appellant. AREV. 9. Quod secum, etc. Goldaslus locum liunc mani
pni>

xn llalteum regum dissotvit; qui membrvrum suorum motus bene regere sciutit, non immerilo reges vocanlur.
:

LOAISA.
Ibid. Rede enim. Hoc Augusiin. in psalm. LXXV pie explical in illud : Terribili apud reges lerrts. Esto rex terrce , inquit, eterit libi lerribilis Deus. Quomo do, inquies , era rex terra ? Hege terrain, et en s rex terrce. Noli ergo avidilale imperandi pnncre libi ante ocnlos provincias lalissimas , qua tua regna diffun/tas :

terram

philosophia ac mullos congeril scripiores, qni illud adopiatica runt. Senlenti.im illusiranl Salvianus lib. iv dc Gubernal. Dei , sanctus Bernardus, in Senlenl.; Nicolaus papa ad Michaelem imperalorem, el alii. Con cilium Parisiense, lib. I, cap. 2, exliibet noverunt melius yaci/icare pro modificare noverunl. Goldaslus puiat modificare, quod pro moderari el regere posuit
;

portas rege. Audi Aposlolum regeniem sic puyillor, quasi aerem verberans, sed et in servitulem redigo.t LOAISA. casiigo corpus meum, Ibid. A recie agenda. Hoc etymon sioicum, el a pelitum dicil Goldaslus, non a grammaterrain

quam
t

Non

festo corruplum asseril, alijue inanem operam consumit, ul eum ad sanilaiem revocel. Non enim ipse melioreiu lectionem proferi, scilicel, quod secum udfertanl departure intendant. Pro ti ergo carebunt hujus lemporis gloria, alii liabenl, si ergo nmissuri sunt liujits teniporis gloriam. AREV. 10. De quibusdam potfHalibus. Al., de quorumdam alii cilanl el principals. Verba Osee, sed non ex me non ex me , alii el non per me. Siiperfluum videri possil verbum inquit posl addidit, Dabo. Sed liujusmodi species clociitionis alibi etiam occurril el npud Laiinos el apud Graecos scriplores, ul observai Goldasius. AREV. Coilectores canonum addunt n 11. Disponitur. Deo uti etiam Isidorus supra, cap. 59 hujus libri,
,

num.

5. AREV. CAP. XLIX. IN. 1. II Reg. vi. Gregor., lib. Moral, xxvn, cap. 2ti. LOAISA. Ibid. Mulla quae in his capitibus ab Isidoro profe-

runiur, repelita exslani in conciliis Parisiensi, Moguniino et Aquisgianensi , quorum verba cum Isidoriano textu accurate conferl Goldastiis. De clemenlia principum videnili sancius Fulgentius, de Veritale praadestinaiionis el gralix; el ipse Isidorus,
,

Cicero. AREV.
8.

in Syuonyniis,-loe. cil.
;

AREV.

Posset

legi per Eccleiiasticvm

nain in hoc

li-

721

SENTENTIARUM MB.
,

IH.
esl

7*
prineipem
regredi ad melras, si
implicaius.
et a

ex panpere divipiditas; sine defraudatione alicujns ten) facil ; et quod jusla poleslale a populis exlor-

}.

Difficile

vitiis fuerit

Populi enim peccantes judl-

dementia donat. quere poterat, saepe misericord!

3. Dedil

cem metuunt,
Reges atiiem,
i)33

malo suo legibus coercentur.

Dei

Deus principibus pracsulalum pro regimi-

nisi solo

timore meluque gehenet

ne populoruni, illis eos praesse voluit, cum quibus una est eis nascendi moriendique condilio. Prodesse ergo debet populis prineipalus, non nocere ; nee

coerceanlur,

libere in

praceps proruunt,

per

abruptum
tur.
5.

lu>enli;u

in

omne

facinus vitioruiu labun-

dominando premere, sed condescendendo consulere, ut vere sil ulile hoc polesiatis insigne, el dono Dei
pro tntione ulantur

Quanto quisque
in

in

superior!

constitutus
;

est

loco, tanto

major! versatur periculo

et

quanto

membrorum

Christ!.

Membra
ea po-

spleudoris honore excelsior quisque est,

lanto, si

quippe Ohrisli (ideles

tesiaie,

sunl populi, quos

dum

delinquat, peecator major est. Poientes enim potenler

quam accipiunl, opiime rebuilt, bonam utique vicissiiudinem Deo largiinri restiluunt. 4. Conns rex facilius ad justitiam a ddicto regredilur

lormenia paiientur(Sap. vi,7).Cuielenimpluscommitusura poenaruin. litur, plus ab eo exigitur, etiam cum

6.

Reges vilam subditortim

sdilicant,
,

facile
,

exemplis suis

quam de
esse

jusiitia

ad delictum Iransferlur, ut
illic

vel

vel

subveriunt

noveris hie esse casum,

silo ejus

proposilum. In propoegredi a veritale.

ideoque prineipem

non oporlet
peccati ejus
viliis cito

)e |j nquerC)

dehet

nunquam
L.

Impttfiita

licentia.

ne formam peccandi facial Nam rex qui ruit in

legilur

Quod

si

casn litubare comigerit,

mox

resurgere.

viam osteudit erroris, sicut

et

de Je
(Eccti.

CAPUT
De
1.

roboam, qui peccavit

XLVII, 29).
111!

peccare

fecit Israel

palientia principum.

namque

ascribilur, quidquid

exemplo

rores dissimulare novit,

conseniiat,

Plerumque princeps Justus etiam malorum ernon quod iniquilati eorum

sed

ejus a subdilis
7.
fact;)

perpetraiur.

Sicut nonnulli

bonorum principum Deo

ta futile

placila

quod aplum tempus cnrreclionis exspectet, quando eorum vitia vel ernendarc valeat,
punire.
2. Multi adversus principes conjurationis crimine

sequuntur,

343

multi prava

eorum

exempla sectaulur.

Plerique

autem apud iniquos

vel

dum

principes necessitate magis quam voto mali existunt, imperils eorum obediunt. Nonnulli auleui sicut
m.ilutn, sic
pigri sunt

detegunlur,

sed
illos

probare volens

Dens clemenliam
istos

prompt! sunt sequi reges in

imilari illos
8.

male cogitare permiitil, principum, deserit. De illorum malo bene islis facit,
pas quas
illi

non
cul

in

bonum.

dum

342 3tiae

mira paiienlia indulgent. Reddere malum pro malo vicissitude justifaciunt

isli

Sacpc undo mali reges peccant, inde boni jus-

est

lum pro malo culpatis

olTensis imperlit.

sed qui clemenliam addit reddit, sed

justili;w,

non ma
pro malo

tificantur,duinpraecedeiHium cupiditatem et malitiaui corrigunt. Nam re vera peccatis eorum communi

cant,
si,

bonum

quod

ill!

diriuuerunt,

isli

retentant.

3. Sanclus Athanasius, in Vita sancli Anlonii : Licet enim diversa sit dignitas, attamen eadem nascen Pro hiijus sentenliae di moriendique condilio est.

cum suo Ms. et Roderico, praefert alii. Goldaslus, peecator major est. Rodericus habet, peccntum gravius.

AREV.

illustrations cnnsnlendus Lipsius, Poliiic.

11,

cap. 6.

6.

Non

Verhum condescendo

hoc sensu occurril apud sanctum Gregorium Magnum, Luptiin, Fcrrariensem abbaiem, et alios. Legondum videtur pro luilione.
in

verba hacc

oporlet. Al., non decet. Goldaslns observat in vitiis, cito viam : rex, qui ruit

Nam

AREV.
4. Alii,

oslendit erroris, versuiu iambicum lelramelrum cataleciicuni esse, el exslare in Mss. Publii Syri Mimis. Noiat eiiam lib. iv Vigilii contra Kulych. exsiaro

nunquam

deviare a veritale...
ct

mox

resuryere

versum liexamelrum
Quern callens

non pigeat. ARKV. C\P. L. N. 1. De nioderatione

aslris qiiicsivit cura

magorum,

paiienlia princi
(

pum

Lipsius, in Poliiic.; sancius Gregorins Magnus, etalii. Pro novit, alii debet. Moral, lib. xix, cap. %
>,

qui dubio procul, ail, a veiusto poeta acceptus est. (Jerle a Jnvenco, ut advert! in notis ad ejus lib. i,

AREV. 2. Mule cogilare. Al., malemachinari. AUEV. o. Sed qui clementiam, etc. Gratianiis, distinct. cap. 25, q.4.; Angnstinus, Enchirid., c. 75; Gregorins Magnus, Moral, lib. xx, parl. iv, cap. 0;
4">,

Isidorus

plures. Goldaslus culpalis inlerpreiauir culixintibus, sen eulnosii>r,

Synonym.,

loc. cit., et alii

pam commit tentibui,

tibus.

et o/fensis simili
sacriftcalis

mixlo offenden-

293. Vezzosius ad inarginem indicaveral IV Reg. xin, 4. Sed, ul ipse advenii, eo loco non sermo est de Jeroboam, sed de Joachaz. AREV. 7. Goldasti Codex, corrupte, bonum in principium. Ex quo ipse corrigil Sicul nonnulli bonum vi prin cipum, el Deo placila facia sequuntur. Sic infra rigors principum conleranlur. Verum recte procedil lectio vulgala hoc sensu : Sicut nonnulli sequuntur bono:

ul

apud

alios

canlibus, implicates 4. Kxciial hiinc

,-nmilnr pro sacriftpro \mplicanl\bus, elc. AREV.

runi principum facia voto Eglinus volebat

Deo

placila, ita, elc.

quam

voluntaie,

Pro quam quod ininime

locum

Arevalo, Specul.
ceanlur,
alii

vil.

hum.

lib.

Rodericus Sanciius de i, cap. 2. Pro coer

ant

probandum, AREV.
8.
ferl deripuerunt,

se coercuerint,

quod suslinere

vnll

Deripuerunl. Al., diripuerunt. Goldaslus pra*ex senleniia Isidori, in libro Diffe

Goldaslus

ex

amiquilalis

imilaiione,

coercerint.

ABIT.
Qunnlo quisque, etc. Angiislinus, inRegnl., epistola 211, ad Monachas ; Isidorus, in libris citalis de Conrempiu mundi, el de Synonymis, et
5.

rent, verbor., inter Deripere el Diripere, elc., sci licet in libro Differentiaruni sine online alphabeticu

ad appendices rejeclo, num. 2)8.

inirilice

Dane
via

senlenliaiii

sive

illustrani

atres

concilii

Toletani

Quosdam conspeximus

reges, elc.

AREV.

5
9.

8.

ISIDOW HISPALENS1S EPISCOPI

7W
qni eorum
potestatl
credidit.

Cups peccatum

quisque sequitur, necesse est

Hie

ab>

eis

ralionem exiget,

ut ejus p03iiam

sequalur.

Neque enim impar

erit

suam Ecclesiam

error! quisque par est, ac vilio. supplicio, cujus

345 C\PUT
De
\.

LII.

Judicibus.

CAPUT
Quod
1.

LI.

prineipes legibus leneantur.

Justum

est

principem legilms obtemperare suis.

existi-

perlinel principum, qui pravos Dei populis Gdelibiis praejudices contra volunlatem
ferunl.

Ad deliclum

Nam

sicul populi delictum esl

quando

prinei

Time enim jura sua ab omnibus custodienda

mct, quando el ipse
illis

revereiuiam pracbel.

pes mali sum, sic

judices
2.

principis esl

peccaium quando

inii|ui existunt.

2. Prineipes legibus teneri suis, neqiie in se posse

damnare jura quae enim vocis eorum

bibent, sibi licere
5.
jectao

in subjeclis consiituunl. Jusla est

Bonus judex sicut nocere civibus nescit, ila censuram prodesse omnibus debel. Aliis enim praesiai
jusiiii*,
aliis

auciorilas,

si,

quod populis pro-

bonilalem.

non paiiamur.

acceplione suscipil,
riiim
sibi.
]

Judicia sine personarum inlirmai jusliiiam avanon qui

aiieri

Sub

SUDreligionis disoiplina saeculi poieslales

;

llamma, nee sludei anferre

quod cupiat

sum

et

quamvis culmine regni sunt

teiienlur

praediii,

vinculo tamen tidei

344

aslricii,

ut

el

(idem Chrisli suis

legibus pra-dicenl, el ipsam prsdicationem moribus bonis conaerveni. 4. Prineipes saecnli nonnimquam inlra Ecclesiam
poleslalis adeplie

iidei

Boni judices jusliiiam ad solam oblinendam saluiem aciernam siiscipiunt, nee earn muneribus acce3.

piis dislribunnl, ut

dum de

justo judicio lemporalia

ciilmina lenent, ul

per

Mindeo)

lucra non appeluni, praemio aelerno dilenlur. 4. Omnis qui recie judical slaieram in manu geslai, el in

polesialem disciplinam ecclesiaslic.ini muniant. Cxtenmi inlra Ecclesiam poieslales necessariae non
essenl, nisi ut,

ulroque penso jusliiiam

el

misericordiam

per docirinae sermonem, discipline lerrorem.

5. Saepe per

quod non pravalel sacerdos elticere poleslas boc imperet per

prlat. Sed per jusliiiam reddil peccali senlenliam, ut per misericordiam peccanlis lemperal pceuam,
juslo libramine

qudam

per

a?quiialem

corrigal,

regnum terrenum
Eeclesia?

coaleste

regnum

(idem proficit, ut qui intra Ecclesiam posiii contra

el disciplinam

aguni, rigore principum

qiixdam vero per niiseralionem indulgeat. ti5. Qui Dei judicia oculis suis proponii, semper inens, ireiuensque in omni negolio reformidal, ne, Iramile devians, cadal; el unde non jude
jusliiix
siilicalup,

conicrantur
linmililas

ipsamque disciplinam, quam Ecclesise exercere non praevalet, cervicibussuperbo; ;

C.

Neminem
esse.

inde poiius condcmnelur. slullorum vel improborum oporlel

rum

poteslas principals imponai

el

ul vcneralionem

C judicem

Nam

slullus per

ignaviam

ignoral ju

mereatur, virlute potesiaiis imperliat.

6. Cognoscani prineipes sscculi Deo debere se ralionem reddere propier Ecclesiam, quam a Cbrislo

sliiiam; improbus per ciipidiialem coirumpii ipsam

quam
7.

didicil verilalern.

tnendam
ciplina

suscipiunt.

Nam

sive augealur pax et dis-

quam

Gravius laceranlur panperes a pravis Judicibus a cruenlissimis hoslibus. Nullus enim prscdu
in alienis

Ecclesiae per fideles prineipes, sive solvalur,

In

lam cupidus

quam judex

iuiquus in suis.
sacer-

textu Griaiii errorit, mendose, ut arbiiror. In nonnullis Mss., errore, quae scriplio veiusta est in Pandeclis, pro errort. Senienlia obvia esl apud Jnrecnnsulios. AREV. CAP. LI. N. 1. Apud Grai., d. 9, cap. Juslum est.
9. Errori.

judicum quos non corrigil canonica pr(edicatio dotum, eic. Pro imperel, ni iinulli legunt impleat Guldaslus mavnli impetrtt. ARKV.

LOAISA.
Ibid. Mulla Goldastus
ril.quae
aliijui

in

bane senientiam conge-

Prineipes, 5. Apud Graiianuni, dicl. cap. decrelo correcio legilur et ul venerationem mereatur. Parisiensi Quam leciionem in sclioliis ex concilioCodices Golib. 11, cap. 2, sub Ludovico el

ubi in

minime necesse esi repelere. Pro obtemperare,

Mss. el Gralianns, leneri. AREV. apud Gralian., d. I), cap. Justum est, in decrelo Gregoriano recens correcio JVec in se con2.
lla
:

Lotario, mereaiur, mrperaniiqni babeni, ul veneratimetH lule pulesialis impertiat. LOAISA. Ibid. Pro liumiliias, Gralianus cum nonnullis Mss.
ibi utiliias.

renit posse

damnare jura quce

alii

in snbjeclis conslituunt.

LOAISA.
Ibid.

Pro damnare,

frustrare.
est.

el dislingnil, consiiluunt, jusium eorum unctorilas. Nibil rniitav. rim.

3.

Goldastus legit Esl enim vocis

discrepanlia Codicum esl. mereatur, virlulem pnlesla/ibus Parisicnse, lib. n, cap. 2, el ul impartial, r.onciliiun venerationem mereatur, rirtuiem poteslus impartial. imel ut veneralione mereatur, viriule iioleslalis

Paulo

pod niagna

Alii, et ut reverenliam

Aiii,

Aiu:v.

perlialur. AR::V.

ad Yalcnanum. ViAREV. dendum decreium Graiiani, disi. 96. cap. 4. In c. Prineipes, 23, q. 5. Concil. Paris. I, cap. 2, ft Aquisgr., pan. in, cap. 1. LOAISA. Ibid. Inxcripiio apud Gralhumm Qnott s.icerdoles lenore pod-sins efficere docendo non talent, disciplina non brne in nonniillis exlorqueat. Adverlil Goldaslus Graiiani Kdilionibus Icgi in eccle:ia pro intra Eccle siam, quod continual ex lextu 25, q. 8, c, Convenior, Kcubi ail siinctus Ambrosius Imperalur enim inlra eiesiamesl. Toti liu u: senicnluo cnngi nil com ilium
daslus
et hoc loco, el in

Eliam hoc argumenluin copiose pcriraelal Gol

not.
<i.

0. Cognoicnnl prineipes, etc. Vide sanclum Angussanclum Leonem, liniim, iraci. \\, cap. 3, in Jo;mn.;

Graiianum. 23, episl. 29, ad Pnlchenam Atigusiara ; el alms colleclores tano:ium. llic dcsiq. 4, c. 35, suo nii o pusculum de Prcetaiis, quod commenlario verlia quae illusiranduin Goldaslus suscepil. Caeiermn ex Isidoro Gralianus suinpsil, conlulit Berardns cum 02, Isidori opeiibus, el descripsi in Isidorianis, cap. atiinei ad libros SenleniUruiU, el i:omin tini

quod
~2.

num.
CAP.

16. ARF.V.
LII.

N.

QM

non informal.

Alii

omiitnnt qut.

Grialius in ulroque

meo exemplari

quein,

quod men.

Malisconense n. Convenil ergo ul, jmtitiie et tequilatit in omnikus vigore servalo, dislringal legalis ultio

dum

puto. AREV.

25
8. Latrones inaccessis faucibus

SENTENTIARUM
ac latebrosis larapacitaiis avariisii

LIB. IH.
consurgit, et sine ulla periur-

A tatem mentis serenitate

De
1.

tenies, insidias ponunt,

lia

palam

batione ad sequitatis intelligentiam peryenil.

saevimit.
9.
;

CAPUT
Hostes in alienorum lanlum sanguinera
crudelissimi carnifices cijudices, quasi

LH!

346
vw
11,

acceptione personarum.
in

inieiidunt

Non
;

est

persona

judicio con=ideranda,
accipias
;

sed

oppressionesuasubjectorumviiamexstngiiunt. Qui enim destruant miilti sunt, rari sunt autein qui populos leguin moderamiiie regain.
10.

causa

scriplum

est enim: Non

Dettl.
l,

personam in
pauperis

judicio (Levil. xix, 15;

17

Prover. xxiv, 23;

vel amicilim

Eccle. XLII, 1). Et iterum:

in judicio. Qiii

Non

misereberis

rapaces

Plemmque babeni. Horum

el boni judices sunt, sed ministros

(igura, ut ait

enim

consangiiiniiaiis

quidam, tan-

quam Scylla pingilur atque describitur : ipsa quidem liumana specie, sed cap uibus caninisacciiicla et circumdata. INon
aliler

favore, sive inimiciliartnn odio, judicium perveriunt, el justiiia, sine dubio in Christum, qui est veriias

peccare noscuntur.
2.

quiljusdam poleslaiibus

accidit

ut ipsorum bumanilatem

immaniias iniquorum so,rff

veritale sentenlise, dum Ini(|i judices errant in exulceranl ssepos in inieuduiit qualiiatem personae, et

ciorum jruiu ueiiuiucu perturbet.

indices pravi cupidilalis causa aut diffe11. Sa:pe 1 ... limunt coepla paraut runt, pervertunt judicia ; nee
t

iustos, J

dum improbe

defendunt iuiquos

qui auteia
uovit,

recte prxsidere studet, riec partem palpare nee cohibere a juslitia didicit

lium negolia, quousque marsupra eortun

tur, exliauiiant.

qiii

causan1.

CAPUT
Qui recte
judicat, et

L1V.

Quando enim
;

judicant, non causam,

De muneribus.
lionis exspecl.tl,

sed dona considerant

et sicut negligentes sunt in

discussione causaniium, sic

sunt.
12. Judices pravi, juxla

eorum damno

fraudem

sollicili

prxmium inde remunerain Deum perpetrat, quia

justiiiam, quam pei uui.i; vendit.

gratis imperiiri debuit, ar.cepiione

prophelse verbum, quasi

in mane (Sopft. in, 3) ; lupi vespere, non relinquunt hoc est, de praesenlis vita? tantumcommodiscogilant, non de uiuris. Vita enim ista vesperum, futuia vero mane accipiiur. Et bene ait, quasi lupi, quia lnporum
I

2. Bonis male ulunlur qui juste pro temporal! lucre jud:cant. Tales quippe ad veritaiem non justiti* defenio, sed amor pracmii provocat. Quibus si a justitiae defenspes nuiiiini subtrahiiur, confestim

sione recedunl.
5.

more cuncia
relinquuni. ,
-

diripiunl, et vix

pauca pauperibus de-

est. Acceptio munerura prxvaricaiio verilaiis

:

13. Verbosi judices, etelali, ut sapientes videanlur,

l
""

non discuiiunt causas, sed asserunl; sicque contur bant judicii ordinem, dum, non suo content! oflicio,
1
""""

Undo el pro juslo dicitur Qui excutil maims suns ab omn m uner<!,isteiiiexceliiliul>itiii(lsai.\K\in, 15,16).
i

g^g 4.
lum

Dives muneribus cito con umpii judicem.

liabet

Pauper autein, dum non

quod

oflerai,

nonso-

aliena

prx^umunt.

audiii coutemuilur, sed eiiam contra veritatem

U.

Quidam, dum judicare

judicii senientiam

ineipiunt, iiascuntur,

ipsamque

in insaniain verlunt.
:

De

quibus recte per proplietam dicitur

in furorcm judicium.

Qui converCu.nl

opprimitur. 5. Ciio violaiurauro justitia, nullamque reus perredimere numuiis exisiimat. limescii

culpam, quam
obtinel
1 .

Qui enim

iratus judical, in fu-

Plus

ei\im

mentem

censoris

amor

lucri

rorern judicium

mulal,

et ante

profert senientiam,

quam
6.

sequitas judici

quam
15.

agnoscat.

Tres snnt munerum acceptiones, quibus contra

Furor

in

atiingere,

347

valet judice investigationem veri non a mens ejus lurbata furore ab

1"

id est favor auiicijustitiam huinana vanitas militat, et laudis adulalio cnrporalis acceptio inuueliarum,
ris.

scrmalione alienator juslitix. 16. Iracundus judex judicii examen plene contueri

Facilius autein pervertiiur

animus

rei

corporea

munere quam

favore. graiiaj laudisque

non

furoris valet, , quia caligiue

rej.ulso furore discutit, facilius ad

7. Qualuor modis pervcrtitur lunnanum judicium, . non videt. Qui autem amore. Timore, t contuendam veri- Dtimore, cupiditate , odio et

10. Scyllae rapaciiatem, cui rapaces judices ille, quisquis est, coiupara:, Virgil., vi Eclog., verbis indicat:

mane. spere non reunquebant in

LOAISA.

Atque

iia

legunt Mss.

CandHa succinclam latramilnis ingnina mnnstris Dulichias \exasse rales, ct gu gile in alto Ab uiiiiilos nauUs caiiibus Iji erasse uiiirinis.
!

13. Sed asserunt. Edilio velus, ted afferwt. Ltrumque obscurum. AREV. in Joann., ad LIII. N. 1. August., tract.
CAI>.

"0,

Vide Scrvlum, in eo loco, de duplici Scylla, et Virgilium ipsnm, de Cyri ad Messalam el Fulgenlium,
HI Mytbnlugicis.

Nolitt , judicare secuiidtun faeitm,Md rectum in dicium judicale, cup. 7. Leyil. xix. Deut. I el xix. Provrb. xxiv. Eccli. XLH. LOAISA.
illiid
:

CAP. LIV. N. 2.
4.

Amor

prcemii.

Al

nmor

pecunia;.

LOAISA. Ibid. Cornipta eratnoia Loaisse

Grialii,

Grat., 11, q. 3, cl

(lurdiar.,

lilt,

xvi, cap. 28.

in

iilrnque in(j
ille

LOAISA.
6.

exemplari
est.

cut rapaces

judicium

quiiquis

Ex Gregor. Homil.

ARKV.

4 in Evang. LOAISA.

7. Alii

11. Alii, i t discussione causarum. AREV. : Judices 12, Loi us est Sopboniie ejut lupi, te-

prwstare ; alibi eliam in nolis ad hoc opus dicluiu. AKEV.

adversu pro adrersari, el complacere pro sed bene est prccsl re, pro prodesse, ut

727

S.

ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI

7*
CAPUT
De
LVI.
causidicis.

metu

veritatem loqui pavescimus. poteslalis alicujus

A
1.

muneris alicujus corrumpiCupiditaie, dum prsemio mur. Odio, dum conlra quemlibet adversari molimur. Ainore, dum nmico vel propinquis praestare contendimus. His cnim quatuor causis saepe sequitas violatur, sscpe innocentia laeditur.

Negoliorum forensium sectalores propter proxi,

mi dilcciionem saeculare negoiium deserere debent aut eerie, manenie proximi charitate, negotium sequantur lerrenum. Sed quia perrariira est ut inter jurgantes charitas maneat, postponenda est rei causatio, ut

CAPUT
DC,

LV.
quanto magis
sit

testibus.
si

perseveret dilectio.

1.

Et

si

mendacium

gratis dicitur,

2. Aniiqui forensem eloquentiam

caninam facuncausidici in cer-

venale qtiserilur? Neque enini deerit muliiplex con-

diam nuncupabant,

350

eo

1101
I

veniusfalsorum,si tantum praeseniia

2. Testis falsidicus iribus

nummorum.
obnoxius.
;

est personis

taminibus causarum, omissis quae agunt, veluti ca nes alteruirum sese lacerant, jurgiaque causarum ad
injurias suas

Primum Deo, quem perjurando conlemnit secnndo postremo innocenti judici, quem mentiendo fallit tesiimonio laedit. falso quem
;

commutant.

CAPUT
De
\.

LVII.

oppressoribus pauperum.

3.

Unum

promit, et qui supprimit veriiatem, quia

vnlt, et isle

pene crimcn habent, et qui Talsilatem ille obesse

prodesse non vult. Pejor est
lestis

Pauperum oppressores tune

se sciant graviori
his quibus

qui

dignos sententia, nocere voluerint.

quando proevaluerinl

Nam

lanlo atrocius futuro supplifortius contra

laedh

(jiinni

qui pracstare

non

vult.

Nam

ille

malignus

est, iste inuiilis.

cio condemnandi sunt, quanlo hie serorum vitam invaluerint.

2. Audiarit judices, et qui

mi-

349

4.

Testibus

falsis
si

conjunctis tarde mendacii

separati fuerint,

pnesunt populis, quia

falsiias reperiiur.

Quod
est

examine
imitate

jndicanlis cito manifestantur.

Nam

sicut

in

pro temporalibus molesliis, qnas plebibus ingerunt, seterno incendio cremabuntur, lestanie Domino per
Isaiam

pravorum grandis
major
5.

fortitude, ita in separatione

prophelam

Iratus,

inquit,

sum super

infirmitas.

Fraudulentias cito reprehenditur

mendacium

populum meum,
,

suisti eis

falsidicorum enim lesiimonium sibi non convenit.

6. Iniquus leslis,

non po; misericordiam, sed aggravasli jugum tuuiu

et dedi

eos in

manu

tua

valde. Descende in

pulvere, sede, tace et

le

intra in
ir-

liusque itnpediat,
ret.

quamvis sua animo tamen

falsitate corpori reniliil

tenebras. Veniet super

maluni, et nescies; et

damni confe-

ruet super le calamitas

quam non

poteris erpiare.

Erit autem

adversiis

ille apud Deum condemnatus, qui innocentem lalsum testimonium vel dicit,

Veniet

super

le

repente miseria

quam

nescis

(7sai. XLVII, 5).

vel dicentibus credit.

Nam non

solum

ille

reus est,

qui falsiim de alio profert, sed et is qui cito

aurem
ejus-

3.

dolere debemus.
proficiunt

criminibns praebet. 7. Qui metu potcstatis veritatem occultat,

Magis mala facientibus quam mala patientibus in inaluir Illi enim prava faciendo isli paiiendo a malo corriguntur. Deus ;
in aliis

dem

veritfllis

iracundiam

sibi ccelilus

provocal, quia
trepidat in-

auiem per malas voluntales aliorum

operator bona.
4.

multa

plus pertimescil

hnminem quam divinam

dignationem. Beatus cujus testimonio innocens ab

impius, cujus proditione eliam iniqiius perimilur. Neque enim decet Chrisiianum morii obnoxium prodere, et ad effundendum
scelere objeclo purgalur;

Malignaniium

hominum

potest impleri, nisi Deus dederit potestaiem.

voluntas nequaquaro Nam dura

homines,
scunt

Deo permittente, maluni quod concupi,

perliciunt

ipse

dicitur facere qui permitiit.

:

sanguinem infelicium vocem Sermo enim jusli hominis tanlum ad ministerium

tesliflcationis praebere.

Si erit Inde est (mod scripium est per prophelam malum quod Dominus non fecit. Verumtamen quod
iniqui

debet esse

s.ilutis

ira

enim indignalionis

ct

tribu-

351

mala ex voluniate

lationis, et inomissiones per angelos malos.

Deus
I

perliciendi dat potestatem per

quxrunl, idcirco suam bonara

CAP. LV.N. 3. Advertil Vez.zosius, hancsentenliam Loaisa non poni. inlegram hoc loco a Margarino el A Grialio i]uidem boc codem loco ponilur; a Margarino non miilto post, scilicet post sentenliam, num.
5.

illam facundiam (sicut Sallustius ab Appio dictum recanino more viexercuit, votuil quoque hominem

AREV.
6. Alii
:

duo Salluslii Iragmenvere, ul remorderel. Exstanlqne de canina facundia dictum ta, in quibus hoc Appii referlur. Prudeniius quoque in Hamariigenia :
Inde canina foro lalrat facundia.

fen)

Rebusque

official,

animo lamen

nihil oberit

confert, si impetilus cequanimiler tuleril. Erit autem, etc. AREV. CAP. LVI. N. 2. Hieronym.. in epist. ad Anguslin.
into

maximum lucrum

LOAISA.
dixil Isidorus, in rabie canina rabulas dici Nonius existimat. Plura in hanc rem ex.aniiquis scriptoribns Lat. ling. , pag. 901 , profert Becmanus, de Origin. verbo Rabbi. AREV. CAP. LVII. N. 2. Alii cum Vulgata : Et nesctet or-

Ibid.

De canina eloquentia jam

Sed incidit, inquil, tempus difficillimum, quando lacere melius fuit quam loqui, ita til stwlia nostra cessarent, et jwcla Appiiim caniiia txerceretur fncundia. Et adversus Lucilerianos : 1 roxime accidit ut quidam Luciferi seclator, cum alio Ecclesice altimno odiosa lo~ quacitale contendens, caninam (acundiam exercuerittt Lactani.
lib. vi,

mihi

Exod.

xiv, 9.

tum
3.

cap. 18

Sed quia

ipse

caninam

etc. ejitf; el irrnet, Gregor., lih. x\ Moral.,

AEV.
cap. 21. LOAISA.

7S9
voluntatem, quia de
operator.

SENTENTIARUM
nostro malo ipse multa bona

LIB.

III.

730
pusillanimiiate

gerint,

mox ad blasphemiam

animi

convertunlur.
13.

5. Quidam, cum Dei volunlaii resistunl, nescientesDei consilium faciunl; quo noveris sic Deo sub-

Dei, in
tes,

Quidam simplicium nescientes dispensalionem malorum profeclibus scandalizantur, dicen:

ul el ipsi qui ejus disposition! adjecia esse omnia,

juxla prophetam

Quare via impiorum pruspe-

versantur ejus impleant volunlatem*. 6. Propierea in hac vila boni judieantur a mails
ut ilerum ut etiain
in ilia vita
sit

ralur, bene esl

,

mali judicentur a bonis;

sive

qui prfvaricanlur el inique ayunt (Jerem. xn, 1)? Qui ergo hoc dicuut, non mirentur quod pravorum hominum temporalem et ca-

omnibus

hie bonis

temporalis

affliclio,

et illic

ducam

felicilatem

aspiciunt; sed
illis

magis novissima

seterna remuneratio.
7.

eortim inlendant, quanta

mali,
ut quoties boni
plicia

post

hsc

octerna sup.
:

Fdcirco sunt

necessarii

prreparenlur
dies

dicenle
subilo

propheta
inferna

Ducunt

in

ofTundunt, flagellenlur ab

illis.

Hint est quod Assur

(Isai. x, 5, 7);

bonis

suos,

et

ad

descendant.

virgam furoris sed quolies ila

sui testalur
lit,

Dominus

(Job xxi, 13).

Deus per

illos in

dare desiderat.

de Dei indignalione procedil , ut eos saeviat quos flagellaudo emenSed ille justi.ssima voluntale ill!
,

CAPUT
De

LVIII.

tribulaiione justorum.

1.

Justus

in adversis probari

se cognoscat,

nou

vero saepe crudeli inteniione,sicut per Prophetam de eodem Assur dicitur Ipse autem non sic arbilralur,
:

dejici.

ted ad conterendum paratum est cor ejus.

2. Viri sancti plus formidant

prospera

quam ad

qui existunl persecuiores el violenli Qdelibus.

Atrocem super eos divinum furorem venlurum, Consolando enim per prophelam Deus suos, ila judicare
8.

quia Dei servos prospera dejiciunl, adversa vero erudiunt. ldeoi|ue sancli viri constamia ita porversa,
lare debel adversa, ut
3.
t

ran;;i

non queat.

Tune magis sum Dei

tune eis gaudia

oculi super juslos,

quando

promiltit adversaries
te,

ego judicabo
quasi a

el

Eos, inquit, qui judicaverunt cibabo liostes luos carnibus suis ,

:

eos

affligi

ab iniquis providenlia superna permittit.

disponuniiir
oeterna,

Nam

quando

et

muito, tanguine suo inebriabunlur. (Isai.

praesenti tribulatione probantur.

4. Omnes vilae hujus tribulationes aquis comparaniur prselereuniibus; propierea, quia si quid

XLIX, 25, 26).

Habet aliquem usum et malorum iniquitas, quod eleclos Dei suis morsibus laniant, ac per hoc vita impiorum sibi deperit; justorum autem non pe
9.
ril,

353

in

hac

vita tribulaiionis acciderit,

non

slat,

sed ce-

leriter transit.
/

sed proficit,

dum

eos mali per tribulaiionis exeret

ciiium ad praesentem odiendam vitam

futuram

5. Qui vitae ftiturae praemia diligenter excogitat, mala omnia vitae prscsenlis aequanimiier portal, quoniaiii

desiderandam erudiunt.
10. Interdiim enim prodest perversorum pravilas

ex

illius

dulcedine hujus amaritudinem teni-

perat, et ex seternitate illius brevilatem hujus despicil

justorum, dum eos malitia sua erudiunt et ad regna coelorum requirenda moleslia temporal!
utiliiati

iransiloriam.
6.

Gravari diverso malo temporal! pro

est,

utilitate

impellunt. Probaturhoc exemplis Israelilicoe plebis, quae tune durius agebatur in ^Egypto (Exod. HI),

eorum

quod

vitae istius

mala perferunt, quia cuto

dolore gravantur, cupiditatis, el luxuri*, vitiorum-

quando oportebat earn per Moysen ad lerram repromissionis vocari, el ex malis quae in /Egypto paliebatur discedere, et ad promissam patriam festiuare.

que caeteroram mala non appetunt.

7.

Plus prodesse saluii tentationes saeculi

quam

prosperiiates (constai),
rius ilur,
8.

nam ex

prosperilate indetein melius proficitur.

11. Iniqui, dum constantiam jusli in persecutionibus suis aspiciunt, mentis confusione tabescunt.

ex leutationis dolore

Unusqnisque ad lentalionem
1).

animum
si

Et

dum adversa osientant, 352 dem de sux perversiiatis insania

12.
Stulti

nec viucunt, tan

confunduntur.
^

debet (Eccli. n,
lio,

Minus enim

dum

gravat

dure autem premit,

praepararo speratur lenlanon sperata ad-

contra bonos

muni, quilms

dum

studium semper assuprosperitas elucet, jactanter de

veneril.
9.
tari
;

Sapientis est contra omnia adversa anie medi-

suis meritis glorianlur, el

affliciionibus delrahunt;

bonorum atque justorum

eis

nec inveniri casus debet, quern non consilia

dumque

adversa conti-

ejus praveniant.

9. Ila
vet.

nonnulli

Mss. Moribus uterque Goth,

et

Ed. LOAISA.

10. Greg., lib. xxvi Moral., c. 9. LOAISA. 12. Alii, studium nocendi semper assumunt. A REV. CAP. LVIII. N. 1. Gregor., lib. xxxi Moral., cap. 23. LOAISA. 2. Idem, lib. Moral, v, cap. 1. LOAISA.
3.

Et aquis appeiidit mensuras. Aqua, inquil, in Scriptitra sacra aliquando Spirilitm sanctum, aliqnando scienliain sucram , aliquando scientiam pravum, aliquando
tribulationem, aliquando de/lnenlcs populot, aliqtiando menles bonorum, fidei pra dicamenla sequentinnt detignare solet. August., cap. 62, in p.rima canonica joaiinis, bomil. 6 : Nonne aqua mutla significant? quibitsidam locis Spirilum sanctum, elo. El libro divorsariini
pr.i

Idem,

lib.

xx Moral.,

c.

21. LOAISA.

4. Aquae signilicatio multiplex est in ilivinis litteris, ut constai ex Gregor. lib. Moral, xix, c;ip. 4, unde desumpta esl haec senlenlia, ad illud Job xxix :

qusesilonum ad Oios.,

q. 51,

significatur

iimnine aqua- oninis pouts; ipse, quaest.in. Exod. et lib. locutionum Exodi. LOAISA.
1

KM

alia

S.

ISIDOR1 H1SPALENS1S EPISCOPI

754
incedunt,

CAPUT
1.

LIX.

9. tain
,

Qui pretioso cultu

audiant prophe-

De amatoribus mundi.
Mundi amalores pon soluin ex eo rei sunl quod inliina prosunmiis appetunt, verum eiiam et miseri
serumna ad ipsa desiderata perper hoc, quod gravi
tingimi.

quemadmodum
hoc

delesiatur

ornainenta, et quos successus liabeat cultus

situs et onialtis,
est,

eorum corpornlia compoet

pro suai i odore [elorem,

pro zona funiculum (Isai.

leniia est, et

m,

21), el cseiera.

10. Legant pruphetani divites,

quorum

spes opn:
V<e

Gravius lorquelnp impius mundi exaggerando commoda, quam Justus lolerando adversa. Qui enim
2.

355

ai

diant
vi,

eum diceniem

qui

opulenti

estis

(Amos

l)!Quanto enim quisque

bona mundi

diligit, velit, nolit,

limoiisel dolorispoeres transi-

poienlia minor est, tanlo magis liber a peccalo est.

nae siiccumbit. Qiiiijiie plusqiiam oporlet

toriiis diligunt,

Nam
11.

majorem

sibi

iugerunt dolorein res

patrimonium grande lentaiio est: Plus vcneranlur bomines in hoc

saecnlo

pro

inmrein parturiebant possessac. Cum gravi enim doloreamilluntur qua; cum magno amore habcntur. Minus autem carendo dolemus qua; minus
ablaiae (iiiani

temporal! poienlia,

pro revcrentia sanctilalis. Suspiciunt enim quod inacis sunl divites, el quod

quam

possidendo 3. Sciant saiculi lucra seclantes quantum sint vana vel adversa quae diligunt, quae eliam nee in hoc saediligiuins.

homines sum, omnino despiciunt. 1-2. Suul quidam justi, qui sine laesione cnjusquam suis rebus utuniur. Item sunt quidam divites humiles,

qus

non

inllai

superbia rerum, veluti

plerique

Cido sine conlriliune gravi conquirunt, et proqyibus

iii

fiicrutit

sancli
el

Veieris Testamenti, qui el afflucbant

fuluro supplicio poenas dabunt.

divitiis,

tarnen liuniilitale pollebant.

At contra

354
dicilur
:

"

1S

"

"

voluniale sxculaiium ileside-

rioruui persislunt,

bene per testimonium prophet*

quosdam superbos diviies reruir. copia facil elalos, quorum non sunl opes in viiio, sed voiunias. Nam
crimen
ill

Factus

esl

Ephraim pnnis
;

subcinericius

qui
cae-

rebus non est, sed

in

non revertatur (Ose vn, 8)

cilate saeculans

id est, ila

obruuntur

13. Est el elatio pauperurn,

usu agemis. quos nee diviliae ele-

amons,

ut

nunquam

resipisr.ant

ad

Deum

5. Multis

amoreui relorquere mentis. mortuus eslmundus, ipsi lamen vicissim

roorlui

superba esl. His elsi (amen tumorem plusmentis opes desunl, propter
vanl, et vuluuias sola in eis

mundo
et
in

non sunt. Buna enim

el fulura

sa;cnli diligunt,

quain supeibi diviies condemnanlur. li. Securus vuli esse dives, pauper esse ncn vult.

lamen

ipsa, quae diligunt, miniinc

conseqnunlur

Sed (juomodo
1

erii

utroque vacui , quia semia non acquirunt.

G.

peidunt, et pru:a

res ipsx , ne careanlur,

dives quielus, quern suis slimulis semper faciunt inquieium f

Ei ideo

eligit cnpiditas

inquietum esse, et limidum

Egesias est electorum,

quod peregrinamur

diviiem,

quam securum pauco sumpiu contenium

bene ulunlur qui
divitiis sibi

bonis sempiternis, et in hoc exsilio diutius remorantur. Egeslas

esse el pauperein.
15. Bonis
in
liir

reproborum, quod abundant

concessis

divitiis,

el virlulibus vacuantur, seque esse inopes nesciunt.

rebus salutaribus perlruuntur. Bonis male ulun-

Quod probalur per Apocalypsim Joannis.qui conlra

bujusoiundiamatoressicait: Dicis quod dives sum,
locuples, el nuii.us egeo
miserabilis, et pauper,
;

et

qui aut juste pro temporali lucro judicant, aut Malis aliqnid boni |iro vanan gloriae appetilu (aciuni.

et

nescis quia tu es miser, et

el ccecus, et

nudus (Apoc.

in,

17).
7.

male ulunlur qui noxias cogiiaiiones operibus pravis perficiunl. Bene mails ulunlur qui luxuriam carnis conjugali honesiale praestringunt. Sed sicut malo
bene
uli

Gloriae

lemporalis sequaces,

etsi

niiidi

sunt

bonuni

est, sic
uli

bono bene
esl,

uli

melius est.
uli

foris fulgore poteniiae, inirius

lamen vacui sunt ela-

Et sicut bono male

pessimuin
est.

malum

sic

malo male

lione superbix; sicuti calami exiurins quidem nilent, sed inlerins vacuanlur.
8.

356 CAPUT
De amnloribus
I. Graviter in 1)

LX.

Ob hoc

reprobi exlerius, ul calami, niiidi;

exlerius,

in-

misericordia!.

lerius

vacui. lilecii vero

auasi arborum

corlices, fojdi; inlcrius vero solidi.

j) concessis,

non

in

delinquunt qui, divitiis a Deo rebus salutaribus, sed in usibus

mm

ct xxxi, cap.

CAP. MX. N. 1. Ex Gregor., lib. Moral, i, cap. 4, 111. LOAISA. 4. Greg., lib. Moral, xi, c. 7. LOAISA. Ibid. Qui nonreversatur. In Vulgata, qui non reser-

latur.
5.

AREV.

AREV. Tola haec senlenlia cum sequent! ex Gregor., ex lib. Moral, xxxni, cap. 4, ubi ealaminn, vel armidinem, nitorem gloriae lemporalis significare demonslral. LOAISA.
lextu.
7. 9.
Alii, cultus scecularis
,

Mem,

lib.

v Moral.,

c. 2.

LOAISA.
:

composilus. AREV.

Exeod. lib. Moral, xxviv, rap. 2, in illnd Job Fades eorum precede! cgettas; cip. xu. LOAISA. Ibid. Alii Codd., abundant divilet, male et praeler
6.

tatito

senlenliam Isidori.

Divu>

eliam Gregorius, undeh;ec

potentia major est , magis liber est t:d pecc/mdum. ARKV. II. El quod homines sunl. Sensus videtiir exigere sunl. AREV. quod boni sum; vel, et quod saiicti

10. Alii

quanta enim

q\iisri<tc

transcripia sunl, lib. xxxiv Moral., cap. 2, ila babel : Vnde el egeslas eorum proprie tlicilur, (,uia dum replentur vitiis, virluium divitiis, vacnaniur. LOAISA. Ibid. In noia Loaisae apuil Grialium erat pracodet pro pracedel. Mox erut abundant divitiis, ut in

12. Grog., lib. Mural. \, c. 28. LOAHA. Ibid. Greg., ibid. : Non esl census in crimine, sed

affectus.

LOAISA.

13. Gregor., ibid. LOAISA. CAP. LX. N. 1. Debuerunl. A!., noluemnt. AREV.

755

SENTENT1ARUM

LIB.

lit.
:

754
Venite
,

enim imperiiie pauperilms, pravis utuniur. Nescluot el hide magis ailment siibveniredespiciunt; opprcssis delicia uude rcdimere debuerunt.
oppr<

bus eliam bene promiuit, dicens

benedicti

Hoc habet tantum bonum possessio praesenlium prxter lioc rerum , si vilam reficial miserorum
2.
;

Pniri., mei,percipiteparatumvobisregnnm. Hisautew, quos nulla prsecedcniia elei mosynarum facia sequunlur, xlerni judieis voce sic dicitur Esurivi, et
:

non

dedistis

mihi manducare

silivi,

et

non

dedislis

tent.ilio esl

mundi lucruin

lanioque majora suppli-

mihi bibere.

Quibus juste dic nur:

Discedile a me,
est

fuiurum dabuni, quanto ei ipsa majora sum : Potenles enim potenter tormen .a palienlur (Sap.
cia
in
vi, 7).

maledicti, in ignem
bolo
et

aternum, qui prwparutus

din-

angelii ejus (Matth. xxv, 55).

11.

3.

Tmena

omnia servando amiitimus, largiendo

talis

Qui hie misericordiam non impertil, illic pieIrurimu nnn invenit exemplo ardeulis divilis,
:

servamus. Pairimouium enim reteniuin peril, innriet auiem erogamm. Diu euini cum rebus nosiris durare

qui in

inferno ad leniiissiina pelenda compulsus es!,

qui

bic

lenuissima

negare sluduii.

Quid

relribui

non possuiuus, quia aut nos

illas

moriendo deseri-

subtilius, quid liislrictius poieral?

Guliam aqux ar-

mus, aui ilia: nos viventes deseruni. 4. Pro diversilate usus alii de rebu^ mundanis pereuni,

dens pdiii, qui micas panis negavil bero dives oculos aperuit,
j

quas cupidius rapiuul

alii

vero salvanlur,

lem

vidit,

quando Lazarum pauperem requiescenquern jaceiuem ante januas videre de-

dimi in eurum
inain

pulcliriiudine condiloris
;

pukherrivel

providenliam laudanies miranlitr

dum

spexil (Luc. xvi, 2i).

12.

Non

per misericordia! opus ris coelesii.i boiia mercantile. 5. Misericordia a compaiic-ndo alien* miseriau vocabulum sortiia est. Kullus auiem in alio misericors
esse poiesl, qui prave vivendo in se inisericors esl. Qui enim sibi neqinni est, cui btinns esl?
U. Nulla scelera

soluin qui esurienti, el sitienti, et nudo,

si

beneliciiim largitaiis impeudil, vel

digenti l.ugilur, sed et aui lugenii
pertii,

quid aliud indiligit,

iuimicum

el

qui

alTecUini

non
in

coinpassionis

et consolaiionis

im-

aui in quibusdam necessiiaiibus

consiliuui
facit.

adbibet,
ei docii

eleemosyuis posse redimi,

a

si

358 eleemosynain

proculdubio
est,

Nam

imu

pcccalis quis periiianseni.

Tune fruciu elecmosynaquando

scelcrum

bonum eleemosyna

et

misericordia

carnali tniinentior esl.

narum

indulgeniia

conceditiir,

opere desiniiur. Verum est quod peccata omnia mi sericordia, operibus expurganlur, sed si jam caveat
peccare,
qui

15.

Qukunque non egens

se siuiulet,

poscit, eliam
illi

si

indi-

genlem
o; 01 let.

ex lolo
loi

corde commi.-eren

misericordiam

iuiperlilur.

Caelerum
praecedit
]

El

licet ille

tasse falsain indigeniis speinipci

lit

nulia esl delicii venia,

357

quando

sic

miseiicordia, ui earn sequaniur peccaia.

7.

ciem prxferat , is lamen qui simpliciler fruclum misericordiae non amiuit.

14.

NOB

est eleemosyna,

qua; gloria inagis causa

Quamvis quisque
iribuat

quam

misericorJiae imperliiur intuiiu.

unde
largilur,

indigenii,

sil egens , nullus lamen excusaiionem iuopix poiest

8. Quail

enim inlenlionc ab unoquoqiie

recipiuir.

obiendere, quando ex praxepio Salvaloris eiiaui ca-

ialiir el apnd Dcuni

Qui ergu de bono

perdit
et

laiidem prxseiitem appelit,

spew

gloriaiu

inercedis in future non recipit.

9.

pr&cipiamur indigenii prxhere si aliud nou kabenies, idi|.sum mercedein procul dubio nou Iribuaiiius, benigne
fi

licem aqua?

ig.d.e

(Multh. x, 42). .Nam

eliam ipsurn misericordix opus

titur.

IHim enim causa jaclanlias pauper pascilur, in peccaium lonvei 1

amiliimus.

Cxlcrum si amplius possumus, et egesialem simulando minus largimur, non egeniem, sed Deuiii allimus, cui conscieniiam nosiram abscouI :

lanium eleemosynarum opera peccaia cxstinguunt, alque ad regnuin saeculi luturi proliciunt,
0. In

dere non possumus. 15. Uuae sunl eleemosyna3

dare quidquid polueris
ei a
;

una corporalis, egonii

adliiliencla

nt etiam judex ooelestis in liiiuro judicio veniens, in

allera spirilualis, dimiuere

Hariiiu

dexlera consislenlibus dical

Esurivi, et dediuis mihi

quo

laesus exsiileris.

prima

manducare
eram,
3. 4,

filivi

el dedislis

mihi bibere

liospes
>

esl miseris,

secunda malis.

Erii ergo

quod semper

el colle/jinis

me;

nuilus, et aperuistis
f. 9.

me. Qui-

imperlias, elsi non pecuniam, saliem gratiam.

11. Gregor., LOAISA.
terc poterat.
lib.

Ex Gregor., lib. Vel dum, elc.

Moral, xvni,
Al.,
vel

dum

LOAISA. pro mitericordiai

:

paslor. Curse, p. HI, cap. 22.

eis caelesliu bona nit-reantur. AREV. Nam Angus!., lib. de Mor. Eccli-s., c. 27 a eo tipf/ella:ain e.-Jie mitiu icora iaiit, qnod quis iyiioret iiiiserum cor facial condolenlis alieno malo. Kl lib. ix de Civilal. Del, cap. i), dainnal sloicoruiu disciplinam, eo quoti non animus Jolore el insiuia pro alfliclo aflicialur. Quod cliaui irndet Cicero pro Murxna. LOAISA. (i. Greg., lib. xu Moral., c. 21. LOAISA. Ibid. Si i* peccalis, eic. Al., i in p.ccalis vnluntaremansenl. Tune auiem fiuctus ileemoujnarie

operibus ex
.").

Ibid. Alii, quid Iribui tultilius, quid districtius pe-

AREV.
torn.

12.

Ex Augusi.,

HI Encliir. ad Laur., cap.

72. L.IAISA.
Ibid. Beneficium larqitalis. Al., of/iciuni largilalit. El paulo ii, coiuuJalwiiis imparttl, uul erranieaa ad vital* mrilatit revocat, fralrem iliaritalive corritendo uul in <iiubusl:bel tMftuitoHluu consilium dat, eleemo

synain, eic. AUEV. 14. Alii, quunlumvis quisqite.... poiesl

praitendere.

</uis

A Kiev.
si/iift

rum
tt

indulgenlia:ii

conseq>,itur,

qnandu,

.!

Ar,;.v

10. Alii, et cooperuitiis me. Ll UJOK, Lt,urni enim,

non

dedittis, elc.

AREV.

15. Angusliu., homil. 6, loin. X, Duce tmil cleemouiia c<,rda, alia pecuniie ; eleemotyna^ordu et , iiimitlfre ei u quo iu- sus. LuiisA.

735
16.

S.

IS1DORI HISPALENSIS EPISCOPI

peril,

756

Non

est

eleemosyna cum murmuratione prx- A enim augrnento

trislitia,

dum

id

quod videlur

in futuro

benda, ne, comitante

sala.
bilaritate pralietur.
inr)uit,

merces pereal dispenTune auiem bene iribuitur, quando cum mentis

proficere in prxterito deficit. Item

Unde

el

Apostolns

Hilarem,

ex ipso esse brevis vita praosens oslendiiur, ex eo quod non permanel, sed finilur. Tela enim consummauir fills,

360

datorem

diligit

Deus (II Cor.

ix, 7).

Meiuen-

et vita liominis expletur diebus singulis.

itaque ne pauper aut cum txdio nosira oblaia suscipiat, aut ne omnino pratermissus moe-

dum

esi

4.

Quod

diu

in

hac vita vivitur, quaeritur ulrum

reus trislisque recedat.

17.

augmentum an quomodo possit

lum
5.
?

reclius

delrimentum

dicatur.

Sed

recte dici

augmentum,
tendit

De rapinis
et

alienis
,

eleemosynam faccre nnn

sed

est

dimensiones xlatum

ad

mortis

quod per detrimen-

officiuin

miseraiionis

emolumenlum
si

sceleris.

Unde

Salomon
,

Qui

offert,

inqnil, sacriftcium de
quis viclimet
/ilium in

Qui vitam longam

quaeris, ad earn tende vitam,

;

rapina pauperum

tanquam

conspeclu patris sui (Eccli. xsxiv, 24). Qui enim injuste

alleri
tollit,

pro qua Christianus es, id est, xternam non ad istain , de qua ad erudiendum te descendit vita
seterna, id esl, Christus

juste

359 nunquam distribuit,

alio

nee bene

Yerbum

carni conjunctum.

prxbet quod ab

male exiorquet.

Hsec est enim vita vitalis,

nostra ista vita mortalis

18.

Magnum
;

(iiviiibus, el

scelus est res pauperum prxstare de sumplibus inopum acquirere favores

est.

6.

Mori
in

poientum

arenti

lerrx acmain tollere, et flumina,

prodiga, non
:

moriaiur

oporlei liominem in came mundo, n3 anima Chrislo. Nam vere tune vivere
si

qux non indigent, irrigare. 19. Nonnunqnam largiias divitum

quisque creditur,
solo
7.

secundum sxculum moriens

in

ad utilitatem, sed ad elationem effundilur comparala bypocrilis, qui non ad sedificaiionem docenl au-

Deo vivere delecielnr. De inora vilaj islius taedium

quod ad desideralam patriam

vitae

palitur juslus, eo larde perveniat, et

dieniium
iiii

sed ad sua? gloria;

exaggerandum colhur-

prxsentis

xrumnam
De

serius ainiu.it.

in.

CAPUT LXH.
exilu.
vitae 1.

20. Rcprehensiliili.s est superflua effusio largitatis. Nam qui modum servat avarus nulli est, sed omni

Quamvissancti ab hujus

xrumnis

liberari

bus largus

est.

21. Dispensaior non debet esse prodigus, sed discreius;

largiri

se cupiant, cito volenles exire de corpore, Dei taiueu dispositione plerumque diu in hac vita versanlur, ut

enim debet quantum oportet,

in

ut,

per longa

tolerantiae

experimenta

solidius

eorum

lenendo mensuram

uno,

sufliciat plurimis.

patienlia roborelur.
2. Mulii odio vilam habent, el

CAPUT
De
1.

LXI.

lamen mori timent;

solet,

brei itate vilce.

quod
licitum

plerisqiie in anguslia conlingere

sicque
et

Tantum enim
;

in

hac vila est

operari

contrario affectu el vivendi habent txdium,

riendi
.

mo-

namque non jam operatio cxspeclnlur, sed relribiitio merilorum.

boiumi
illic

metum.
vilx
suse

5,

Sollicile debet

2. Haec vita

impiis longa et grata est,

in

oculis

lerminum
lione Minis

unusquisque vivere el semper considerare, ul de contemplaail

ista

autem justorum amara et brevis esl. Et licet vita brevis sit, moras (amen sibi fieri credilur, quia,

animus se semper

alta susiollat, et

quanlumlibet breve sit lemporis spalium, lamelsi vivenli parum est, amanti procul dubio longum est.
3.

hujus sxculi blanditias caveal. Scriptum est enim : In omnibus overibus tuis memorare novissima tun, et
in ceternum

Qui vilx prxsentis longiludinem non

ejus
fine considerat

de suo
brevis

361

non peccabis (Eccli. VH, 40). Venturi exitus ignorantia incerta

esl, et

spatio.sedde
el misera, sails

quam

sit

dum mori

milker pensal. Yila enim prarsens,

incrementis
deficit,

quis non existimat, lollilur. Unde unus quisque feslinet ne in iniquilalibus suis rapiatur,

quia

ipsis suis

brevis est; suo

simulque finiatur

vila

cum

culpa.

Nam

incentor dia-

10. Gregor., past. Cur., part, in, 6, 22. LOAISA. 17. Gregor., uhi supr. LOAISA. Ibid. In Vulgata Edit., Eccl. xxxiv : Qui offerl
tacriftciutn ex subslantia pauperum, quasi qui victimat /ilium in conspeclu palris. Diviis Gi egor., lib. past.

nisi quod lib. xm Etymologiar. idem, glad, quasi gelaciem, mil geltiquiem, hoc est, voluit. Quid, si galaiix, ex gelatin* aquam dictam quo vox nosira gala al scisa sit? Videndum eiiam

non meminimus,

quid

sit in

gloss. Callatix avKtSEtc, aicrxpo;

rro

TOU

Curip, part. HI,

:

cap. 22,

al

uer

affert

hoc lesiimo-

nium Qui immolat, inquit, sacri/ic de substantia pauperis, quasi qui, elc. Isidorus iiaque pro de substamia pauperum, dixil de rapina pauperum. Quod unde hauserit dubium est. Gracce sane legilur -/_pvficrtuv TTEvrjrwv, id est, ex diviliis, sive facultanbus
pauperum. LOAISA.
Ibid.
cit.,

mm

5spfiivE<r5at.

LOAISA.

Ibid. Comparala. Al., comparati. AREV. CAP. LXI. N. 1. Gregor., lib. VIM Moral., cap. 12.

LOAISA.
2. Greg., lib. I in Ezech., homil. 10. LOAISA. Ibid. Longum esl. Congruum est Goth. Toletano;

Sal-naiino vero desunt extrema

loc,

hxc

folia.

LOAISA.

De rupina pauperum. Apud Subatierium,

,

3.

Ad

verbuin ex Gregor.,

lib.

vin, c. 11, Moral.

Eccli. xxxiv, 24, nulls est varietas a Vulgaia, ex iubstantia ptiuperum cui congruit auclor Specul inter append, sancii Auguslini. AREV. 19. Gregor., ulti supr. LOAISA.

LOAISA.
Gregor., lib. xi Moral., cap. 27. LOAISA. CAP. LXII. N. 1. Disposilione. Al., dispensation .
5.

AREV.
3.
Alii, blandilias

Ibid, lla

plerique

libri;

nuns

gelatite,

quamquidem vocem

gratia: ; Tolel., nos alibi legisse

cum

limore caveal. AREV.

c. 5.

4.

Greg.,

lib.

Moral, xiv,

LOAISA.

737

DE ECCLESIASTICIS OFF1CIIS

LIB.

I.

758
ad

bolus eos quos viventes accendit ad villa, subito morienles pertrahere niiitur ad tormenia,
5. Ssspe diviles in liac fallaci vita,

metu, incerti, utriim

Iranseant.
8.

prxmium

an ad

su|>plieiiim

dum

de poten-

Use

gloria

vel

rerum abundanlia gesliunt, repenie

levibus quibusdam peccatis;

fine hilarescimt
9.

Qiiidam aulem elecli in fine suo purgantur a quidam vero inipsosuo

bora qua nesciuni improvise exiiu rapiuniur, aique absorbente profundo, cruciantfi selernis gehennae incendiis deputanlur.
tur
:

ailernorum coniemplalione bunorum.

in
liac vita
sit

Quamvis enim quis

ex corpora

Justus,

ta-

De quibus per Proplielam

el in

dici-

men dum

islo egreditur,

pertimescit ne

Ducunt in bonis diet tuos,

puncto ad inferno

detcendwil (Job. xxi, 13).

6.

Iiiiquus

moriens, qui

imitations sui multos ad

sit. Nullus enim homo absque pecde Dei nee esse securus judicio, calo; aliquis potest cum eiiain el de otiosis verbis reddenda sit ratio.

dignus supplicio

cnlpam traxerat delectatione peocati, mulios a culpa

revocal terrore lormenti. Quod etiam Psalmisia lestatur dicens
:

10.

Finem jusiorum optimum

ut ex eo intelligantur

vocatio iranquilla

commendat,

sanctorum habere

Lcetabitur
,

Justus,

cum
luvabit

viderit
in

vindi-

ctam

impiorum

manus suas
LVII,

sanguine

consortium angeloruni, ex quo ab hoc corpore sine vexatione dura lolluntur.

11. Pravos
li

peccatorum (Psal.

11). In

morienlium sanguine

jusli lavant
,

enim manus, quia dum

peccatoruni
vita

aulem homines apostatse angeli excilorlores in poenis,

in viliis.

piunl morienles, ut eis sint ipsi

corum poena
datur.

conspicitur
talis

conspicienlis

mun-

qui fuerunt suasores

Cujus enim

non soluin
imilalione
pescit.
7.

cernitur, qui viderit, refugit, sed alios etiam ab

crudelis exitus

362
liac vita

1-. Etsi pielas pro defunclis fidelibus Here

jubeat, fides

tamen pro
in

eis

lugere vetat.

Illi

enim

illius,

quanta valuerit exhorlatione, comanimae eleclorum nimio lerrenlur*

c. 15.

deplorandi

sum

morie, quos miseros inlernus ex

coeleslis aula ketilicandos

rocipil,

non quos

In exitu vita3

includit.

6.

Ex Greg., xvtn Moral.,

LOAISA.

Ibid. Jusli

cap. 15, unde

7.

12. Alii, non quos coslcstis aula laiti/ical Cunditorit. Veins Edilio addit Lceliftcandos includit. Hie est enim Christiana; miterationii afftcius, ut pro imoquoque morluo sacrificium Deo o/feratur. hide esl quod
:

Gregor.,

lavant, etc. Gregor., lib. xvm Moral., lu c est sentemia ad verbum. LOAISA. lib. xxiv, cap. 17. LOATSA.

scriptum est : El mortuo ne frnudes misericorrtiam. Vezznsius adverlit id etiam addi a Loaisa cum Margarino quod de prirna Eilitione, t puto, inlelligit 11:1111 in Cililione Grialii ilesinit opus Itttiftcandos exliibenl Ueincludit. Pro Icetificanilos nonimlli tificaHdo, el plerique desinunl in includit, vel conclu;

M>s.

dit.

AREV.

SANCTI ISIDORE
HISPALENSIS EPISCOPI

DE ECCLESTASTIGIS
363
ribus,

OFFIC1IS.

Queeris

et Dei servo Fulgenlio episcopo Isidorus. originem offtciorum, quorum magisterio in Ecclesiis erudimur, ut quibus sint inventa auctobrevibus cognosce indiciis. Itaque, ill voluisti, libeltum de online offidorum misi, ordmatum ex scri-

Domino meo
a

me

flis jetustissimis
ila ul

auctorum, ut locus
erant, admiscui.

obliilil,

commenlatum,
lectio

in

quo pleraque meo stylo

ftdei

elicui,

apud

ipsos

Quo

facilius

de singulis

auclorilatem teneret. Si qua tamen

nonnulla vero, ex

his displicuerint, erroribus

testificatio

men

paratior venia eril, quia non sunt referenda

ad culpoe mece titnlum de quibus

adhibelur

auctorum.

LIBER PRIMUS.
DE ORIGINS OFFICIORUM. PR&-FAT10.
En qua
in offtciis ecclesiaslicit celebrantur,

parlim

tanelarutn Scriplurarum aucloritate, parlim apostolica

traditione, vel consueludine universalis Ecclesice tiatuts

pi imordia reperepenuntur. Quorum quidem tentes, a quibus exorta fuerint (ul pr(vdiximus) auclori-

364

busreferamus.