Ano ang tula?

1. Ang tula ay anyo ng panitikan at ito ay binubuo ng taludtod.

Ang tula ay isang anyo ng panitikan na nagpapahayag ng damdamin ng isang tao. Ito ay binubuo ng mga saknong at ang mga saknong ay binubuo ng mga taludtud. Ang tula ay pagpapahayag ng magagandang kaisipan at pananalita sa pamamagitan ng mga taludtod. Ang kalipunan ng mga taludtod ay tinatawag na taludturan o saknong. Ang tula ay nagpapahayag ng damdamin, kaisipan, gamit ng marikit na salita. ISANG PAMPANITIKANG NAG BIBIGA !IIN SA "ITM# , NAG PAPA$A AG NG !AM!AMIN AT NAG BIBIGA KA$%&%GAN SA MGA SA&ITA. Panulaan Ang panulaan o tula ay isang uri ng sining at panitikan na kilala sa malayang paggamit ng wika sa iba't ibang anyo at (stilo. Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na tula. Binubuo ang tula ng saknong at taludtod. Karaniwan itong wawaluhin, lalabindalawahin, lalabing)animin, at lalabing)waluhing pantig. Matalinghaga at ginagamitan din ng tayutay. May tugma at sukat. Kung minsan ay maiksi o kaya naman ay mahaba. Mga anyo ng tula
Malayang taludturan Tradisyonal May sukat na walang tugma Walang sukat na may tugma Liriko o pandamdaming tula Awit/Kanta - tungkol sa pag-ibig; hal.kundiman Dalit/ ymno - tungkol sa pagpapala sa Diyos! sa pagawit na pamamaraan. "lihiya - mapanglaw; tungkol sa kamatayan o kalungkutan #da - matayog na damdamin o kaisipan $paghanga o pagbibigay parangal% &on'ta - binubuo ng 1( taludtod o linya; nangangailangan ng mabigat o matinding pagkukuro-kuro

Mga uri ng tula

)alalarawan - naglalahad ng pangyayari )aratibo o nagsasalaysay *adula/Drama Tulang may aral - nagbibigay ng pahayag kung anong dapat mong gawin; halimbawa+ balagtasan *ampagkataon - may tiyak na pagdiriwang

,alagtasan Dupl' &aknong - isang grupo ng mga salita sa loob ng isang tula na may dalawa o higit pang taludtod. &ukat - bilang ng pantig ng tula. Tugma - pinag-isang tunog sa hulihan ng mga taludtod. indi buong rima $assonance% - paraan ng pagtutugma ng tunog na kung saan ang salita ay nagtatapos sa patinig. Kaanyuan $conssonance% - paraan ng pagtutugma ng tunog na kung saan ang salita ay nagtatapos sa katinig. )agpapaganda sa diwa ng tula ang alin mang paraan ng pagtutugma+ Mga salitang nagtatapos sa b! k! d! g! p! t! s ay nagtutugma ang dulumpatig Mga nagtatapos sa l!m! n! ng! w! r! y

Elemento ng tula

&ining o kariktang - paggamit ng pili! angkop at maririkit na salita. )agbibigay ng pangkalahatang impr'syon sa bumabasa. Talinghaga - tumutukoy ito sa paggamit ng matatalinhagang salita at tayutay. Tayutay - paggamit ng pagwawangis! pagtutulad! pagtatao ang ilang paraan upang ilantad ang talinghaga sa tula

Anyo - porma ng tula. Tono/-ndayog - diwa ng tula. *'rsona - tumutukoy sa nagsasalita sa tula; una! ikalawa o ikatlong panauhan

Kinuha mula sa .http+//tl.wikip'dia.org/wiki/*anulaan. ELEMENTO NG TULA &/KAT - tumutukoy sa bilang ng pantig sa bawat taludtod. Ang karaniwang sukat ng isang tula ay wawaluhin at lalabindalawahin. T/0MA - tumutukoy sa pagkakapar'ho ng huling tunog o titik ng salita sa bawat taludtod. May dalawang uri ng tugma. -to ay ang tugmang ganap at di-ganap. 0A)A*! kapag magkakapar'ho ang tunog at titik ng huling salita sa bawat taludtod. D--0A)A*! kapag magkapar'ho lamang ng tunog ang huling salita sa bawat taludtod. TA1/TA1 - ito ay sadyang paglayo sa paggamit ng mga pangkaraniwang salita upang maging kaakit-akit at mabisa ang pagpapahayag. LA2AWA)0-D-WA $-MA0"21% - mga salitang binabanggit sa tula na nag-iiwan ng

malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng mambabasa. &-M,#L-&M# - salita sa tula na may kahulugan sa mapanuring isipan ng mambabasa.

Mga Elemento ng Tula:

*. Sukat +. Tugma ,. Tayutay -."itmo a. Pagtutulad b. Pagwawangis .. Pagsasatao d. Pagmamalabis (. Pagpapalit saklaw /. Balintunay -. Karigtigan 0. Symbolo

Tulang Pambata
Tipunin natin ang mga katutubong tulang pambata mula sa iba't)ibang panig ng Pilipinas upang matiyak nating ang di matatawarang yamang ito ay maipamana pa natin sa susunod na salinlahing Pilipino. Sumali at maging kasapi1 2&(t's .oll(.t 3ilipino .hildr(n's rhym(s 4 po(ms /rom th( di//(r(nt r(gions o/ th( Philippin(s to (nsur( that w( .an b(5u(ath( this pri.(l(ss w(alth to th( n(6t g(n(rations o/ 3ilipinos. 7oin us, b( a m(mb(r18
Espadang Bali-bali "spadang bali-bali )ahulog sa pusali Kunin mo sandali /upahan ng kahati Lagari Lagari3 Lagari3 &imbahan sa *a't' 4*ag hindi nayari Magagalit ang pari &a batang bungi3 Penpen de sarapen *'np'n d' sarap'n D' kutsilyo D' almas'n ,awbaw d' kalabaw

,atut'n &ipit namimilipit 0intong pilak namumulaklak &a tabi ng dagat &ayang pula! tatlong p'ra &ayang puti! tatlong salapi Pongpong *ong... pong... pong.... 0alapong3 $This is r'5it'd to in6ants 7 months and old'r! whil' holding th'ir hands and 6''t tog'th'r. A good g'ntl' str't5h 6or th' babi's3% Haba, haba aba! haba! *arang bangka3 ,ilog! bilog! *arang niyog3 $2'5it'd to an in6ant ( months old and up! whil' g'ntly tou5hing th' body 6rom should'r down to th' l'gs. A good g'ntl' massag'3 Tulang Palaka Ako4y tutula! Tulang palaka! Ako4y uupo! Tapos na po.

Ulan! Ulan! /lan3 /lan3 *antay kawayan3 ,agyo3 ,agyo3 *antay kabayo3

Tugmaang pambata

-sang mag-ina sa loob ng silid-tulugan ng isang bata. )agbabanggit ang ina ng isang tugmaang pambata para sa kanyang anak! bago ito tuluyang makatulog.

Ang tugmaang pambata, rimang pambata, o tulang pambata ay mga tula, b(rso, kanta, o awiting kinawiwilihan ng mga bata dahil sa pagkakaroon ng mga ito ng nakasisiyang mga tugmaan ng tinog, tinig, at mga salita. Isang halimbawa nito ang Pen-pen de Sarapen. Sa Kanluraning Mundong nagsasalita ng Ingl(s, nalalaman ng mga bata ang tinatawag nilang mga rima ni Inang Gansa o Mother Goose.9*: Karamihan sa mga tugmaang pambata ang hindi naman talaga layuning maging para sa mga bata, sapagkat mayroon sa mga ito ang may pinagmulang mga balada o awiting kinakanta ng mga matatanda. Mayroon din namang may impluho ng mga bugtong. Mayroon din namang ukol sa mga kaganapang pampulitika sa ilang pook ngunit naging bahagi ng panitikang pambata. Nang awitin ang mga ito ng mga ina at narinig ng mga batang inaalagaan nila, natandaan ng mga bata ang mga nakaaakit sa pandinig na mga koro o parirala.9+: Kabilang sa mga tangi o talagang pambatang mga tugmaan o rima ang mga inaawit ng mga ina para sa mga bata tuwing oras na ng pagtulog, ang mga pangh(l( o oyayi. Pati na ang mga tulang nagtuturo sa mga bata ng pagbilang at pagbigkas ng abakada o alpab(to. Kasama rin ang mga tugmaang ginagamit ng mga ina at mga anak sa tuwinang naglalaro sila habang magkakapiling.9+: May mga tugmaang pambata ang bawat bansa. Naglalaman ang mga ito ng kasaysayan at ng kaugalian ng mga mamamayan ng bansa.9+: Mga katangian May mga dahilan kung bakit nagugustuhan ng mga bata ang makinig at magsambit ng mga kataga ng mga tugmaang pambata. Naging bantog ang mga ito sa mga bata dahil sa mga katangian nito. Sari sari ang mga paksa ng mga panulaang pambata, katulad ng mahaharot na mga bata, mga taong may masasamang mga ugali o gawi, matatandang mga kababaihan, mga hari, mga r(yna, at mga hayop. Naglalahad ang iba ng mga kuw(ntong pambata na kalimitang may sigla at nakasisiyang pakinggan. Mayroon namang labis ang pagiging nakakatawa, bagaman mayroon ding malulungkot. Siy(mpr(, mayroon itong tiyak na tugmaan ng mga tunog at salita, kahit na walang saysay ang mga nilalaman o m(nsah(. May mga himig ang mga ito na naaangkop sa bawat damdaming nakakaantig sa mga isipan, pandinig, at puso ng mga bata.

-sang tanyag na makata at mandudula si ran!is!o Balag"as# 8lorant' at Laura ang tanyag na nob'lang patulang kanyang isinulat. -sa ring awitin ito. Maraming dakilang *ilipino! kabilang na si 2i9al! ang naimpluw'nsyahan ng nasabing tula. Kinikilalang A$a ng Panulaang Tagalog si ,alagtas.

indi lamang isang magaling na makata at nob'lista si Lope %# &an"os. Maituturing siyang isang dalubwika dahil sa kanyang mga naiambag na akda hinggil sa balarila ng wikang pambansa. Dahil dito! tinagurian siyang A$a ng Balarila ng 'ikang Pa$bansa# (ose )ora*on de (esus -sa pang pangalan ni :os' ;ora9on d' :'sus ay Huseng Ba"u"e. Tulad nina ,alagtas at 2i9al! marami siyang sinulat na mga tula. )aging isang kolumnista siya sa pang-araw-araw na pahayagang Taliba. )asa anyong patula ang kanyang kolum. Dalawa sa kanyang mga kilalang tula ang .Manok Kong ,ulik. at .-sang *unongkahoy.. -sinulat ni &e+erino ,e-es ang .Mga Kuw'nto ni Lola ,asyang. sa magasing Liwayway. Kinilala rin siyang A$a ng .ulang Pilipino. *inakakilalala sa kanyang mga dula ang sarsuw'lang .Walang &ugat. ma pumapaksa sa kagitingan ng mga Katipun'ro. Jose dela Cruz Si Jose dela Cruz o Huseng Sisiw ang binigyan ng karangalang Hari ng mga Makata sa katagalugan. Isinilang siya sa Tundo, Maynila noong !isy(mbr( +;, *<-=. $indi siya nakapag) aral ngunit sa sariling pagsisikap ay natuto ng Katon at Cartilla, !o.trina >ristiana, Pilosopiya >it T(olohiya. Kinilala siya sa kahusayang sumulat ng mga tula kaya marami ang nagpaturo sa kanya ng pagtutugma ng mga salita. Ikinapit sa kanya ang taguring Huseng Sisiw dahil kung may nagpapagawa sa kanya ng patulang liham ng pag)ibig, ang hinihingi niyang kabayaran ay sisiw. Siya ang guro ni Balagtas sa pagtula. Isa ang kanyang pangalan sa tatlong pangalang kakabit ng Korido sa kasaysayan ng Panitikan. Ang dalawa niyang mga kasama ay sina 3ran.is.o Balagtas at Ananias ?orilla. Mula sa kanyang panulat ang mga koridong Clarito, Adela at Florante, Flora at Clavela, Do e Pares de Fran ia, !odrigo de "illas, at ang popular na Historia Famoso de #ernardo Carpio.

Tulang Bayan Introduksiyon Ang tulang Pilipino, sariling atin o hiram na panitikan. Ang kasaysayan ng tulang Pilipino ay nababahagi sa limang important(ng mga panahon. %na, ang Matandang Panahon. Ang panahong ito ay nagsimula noong unang pagdating ng mga N(grito o A(ta hanggang sa taong *0+*. Pangalawa, ang Panahon ng mga Kastila na nagmula noong taong *0+* hanggang sa taong *@<=. Pangatlo, ang Panahon ng Pambansang Pagkamulat. Ito ay panahon ng himagsikan. Pang)apat, ang Panahon ng mga Am(rikano na nag)umpisa noong taong *@A@ hanggang sa pagkatapos ng panahon ng digmaan. At ang huli'y ang Panahong Patungo sa Pambansang Krisis. Ang Matandang Pana on Tulad ng maraming dayuhang kabihasnan ang panitikan ng Pilipinas ay nagmula sa mga magkakaibang lipon ng tao na may panahong pagkaka)agwat.na dumating. Ang mga unang tao na dumating sa Pilipinas ay ang mga N(grito o A(ta. Sumunod naman ang grupong Indon(s at mga Malay. !ahil dito ang sinaunang kabihasnan ay may sarili nang sist(ma ng pagsulat at pasalita. Ang unang (bid(nsiya na mayroon nang sariling panitikang pagsulat ang mga pilipino bago pa dumating ang mga dayuhang taga)kanluran ay ang Baybayin na binubuo ng tatlong patinig at *- na katinig. Ang mga simbolong ito ay nakasulat sa mga dahon at balat ng mga punong)kahoy na ang gamit naman sa pag)ukit ay ang mga matutulis na bato at kahoy din. Mayroon na ring panitikan na pasalita ang mga sinaunang tao. Ang panitikang pasalita ay may anyong panulaan, tuluyan, at dula. Ang panulaan ay binubuo ng mga bugtong, salawikain at kasabihan, tanaga, tulang pambata, bulong, awiting bayan, at (piko. Ang mga ito'y nakasulat din ngunit ng dumating ang mga Kastila marami ang sinunog na mga lit(ratura at saka dahil marami ang nakasulat sa mga kahoy at dahon ito ay natunaw pagkalipas ng maraming taon. Bagamat magkakaiba ang l(ngguah(ng gamit ng mga sinaunang tao ang kanilang panitikan ay may iisang m(nsah( at layunin. Ang Bugtong. Ang unang layunin ng bugtong ay magbigay kasiyahan sa mga tagapakinig at ng mga manlalaro. Kahit simpl( ang (straktura dito nasusukat ang talino at kaalaman tungkol sa bayan.

$alimbawaB Baston ni Kapitan $indi mahawakan Ahas Bumili ako ng alipin Mataas pa sa akin Sumbr(ro $indi lapis $indi ballp(n Nagsusulat ng (l(C(n Sipon Ang Salawikain at Kasabihan. Ang salawikain at ang kasabihan ay nagpapakita ng asal, moralidad, at pag)uunawa sa ating mga ninuno. Ang salawikain ay nagbibigay aral at ang kasabihan ay nagbibigay unawa sa mga pang)araw araw na gawain 2Talindaw, p.,8. $alimbawaB Salawikain Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, $indi makakarating sa paroroonan. Ang taong nagigipit, Sa patalim man ay kumakapit. Kasabihan Saan mang gubat Ay may ahas. Kung ano ang itinaas)taas, Siyang binaba)baba sa pagbagsak. Ang Tanaga. Ang tanaga ay naglalaman ng pangaral at payak na pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa mga kabataan 2Talindaw, p.,8. Ito ay may (strukturang apat na taludtod at pitong pantig sa iisang saknong. $alimbawaB Magdalita ang niyog, $uwag magpakatayogD Kung ang uwang ay umuk)ok Masasaid pati ubod. Ang Tulang Pambata. Ito ay nagsisilbing pag)unawa noong kamusmusan ng ating mga ninuno. Ito rin ay nagpapahayag at nagpapa)alala sa mga maliligayang karanasan noong sila'y bata pa. $alimbawaB Putak, putak1 Batang duwag1 Matapang ka't nasa pugad1 Ang Bulong. Ang ating mga ninuno ay naniniwala rin sa mga di nakikitang (spirito gaya ng mga lamang lupang (spirito tulad ng mga duw(nd(. Ang ating mga ninuno ay humihingi ng ng pasintabi at paumanhin sa mga ito upang hindi sila mapahamak sa mga masasamang pangyayari. $alimbawaB Tabi, tabi po, Ingkong Makikiraan po lamang. Bari)bari Apo %misbo lang ti tao. 2Ilokano8 Ang Awiting)Bayan. Marahil sa lahat ng mga tula ang awiting bayan ay may pinakamalawak na paksa at uri. Ang mga paksa nito'y nagbibigay hayag sa damdamin, kaugalian, karanasan,

r(lihiyon, at kabuhayan. Ang mga sumusunod ay mga halimbawa ng ibaEt ibang uri nito, isa ang talindaw. Ang talindaw ay awit sa pamamangka. Ikalawa, ang Kundiman ito ay awit sa pag) ibig. Ikatlo, ang Kumintang ito ay awit sa pakikidigma. Ikaapat, ang %yayi o $(l( ito ay awit na pampatulog ng sanggol. Nabibilang rin dito ang Tigpasin, awit sa paggaodD ang Ihiman, awit sa pangkasalD ang Indulain, awit ng paglalakad sa lansangan at marami pang iba. $alimbawaB Talindaw Sagwan, tayoy sumagwan Ang buong kaya'y ibigay. Malakas ang hangin Baka tayo'y tanghaliin, Pagsagwa'y pagbutihin. #yayi o $(l( Matulog ka na, bunso, Ang ina mo ay malayo At hindi ka masundo, May putik, may balaho. Ang Fpiko. Ang (piko ay mahabang tula na inaawit o binibigkas. Ito ay tungkol sa mahiwagang pangyayari at kabayanihan ng isang mamamayan. Ang katangian na makikita sa (piko ay ang pagkakaroon ng kaisahan na banghay, mabilis na aksiyon, paggamit sa mga istorying kababalaghan, at ng nakatitinag)damdamin at dakilang paksa 2Talindaw,p.=8. Ang ating mga ninuno ay naglayong gamitin ang (piko para pangritwal. Ipangaral sa mamamayan ang kani)kanilang mga tungkulin sa sambayanan. Ang mga sumusunod ay mga iba't ibang (pikong galing sa iba't ibang triboB unaD ang (pikong Biag ni &am)ang ay galing sa mga Ilokano. Ang (pikong ito'y akda ni P(dro Bukan(g na taga)Abra na naging dalubhasa sa samtoy 2Ilokano8 at Kastila. PangalawaD ay ang Maragtas na galing sa Panay. Ito ay kasaysayan ng *; datung Malay na tumakas sa Born(o 2dahil sa kalupitan ni Sultan Makatunaw8 at ng mga unang araw nila sa Panay na kanilang binili kay $aring Marikudo ng mga A(ta. At ang pangatlo'y ang Alim ng mga Ipugaw. !ito itinutukoy and pagkakasal ng magkapatid na Bugan at Gigan na siyang pinagmulan ng kagalitan at patayan sa daigdig bilang tala ng sumpa ng Bathalang si Makanungan. Sa pangkabuuan mapapansin at mapapag)aralin natin na ang mga tula noong mga matandang panahon ay nagpapakita kanilang kahirapan, pagkakawagi laban sa mga kasamaan at digmaan, kasaganaan sa bukid, kaligayaan, katapatan, at iba pang malapit sa kanilang buhay at kapaligiran. Ang Pana on ng mga !astila Ang Pilipino ay may sarili nang tula na mayaman sa uri, paksa, at (straktura bago pa dumating ang mga dayuhang Fspanyol. Subalit nang dumating ang mga Fspanyol ang tulang Pilipino ay nagkaroon ng maraming pagbabago at karagdagan lalo na sa uri at paksa. Noong nag)s(ttl( ang mga dayuhan sa ating bansa karamihan nilaEy mga maimplu(nsiyang prayl(. Ang mga prayl(ng ito ay hindi lang nagp()pr(a.h kundi sila rin ay mga iskolar ng l(ngguah(ng Fspanyol kayaEy madali nilang nai)spr(ad ang Kristianismo at ang kulturang (spanyol. This was possibl( sin.( ang mga dayuhan ay nagpakitang tao sa pamamagitan ng willingn(ss to pagkatuto at pag)unawa sa ating mga katutubong kultura, baybayin, sining, pulitika,at panitikan. Nang mapailalim tayo sa kanilang mga kamay ang ating mga pusoEt isipan ay sumunod din. !ahil dito ang mga katutubong Pilipino o ang mga Indio na madaling silang tawagin ay madali na nilang nabago ang anyo ng mga katutubong tula. Ang mga pagbabago ay pagdaragdag sa mga paksang panr(lihiyon, pangmoralidad, (tika, panlibangan, pangwika, at pangromansa. Mga

katangiang abundant na sa Furopa. Ang mga uri namang dinagdag sa katutubong panulaan ay ang mgaTugma, Pasyon, !alit, at ang Awit at Korido. Ang Tugma. Ang tugma ayon sa d(pinisyon ay ang huling saknong ng tulang ito ay magkakatugma. A.tually, ang uring ito ay ginagamit na nang mga Indio noon ngunit ang mga Fspanyol ay nagdagdag ng isa o marami pang saknong. At saka, ang dapat na nilalaman o paksa ay ayon sa bagong pananampalataya sa Panginoong $(su>risto. $alimbawaB Huintilla %mulan man sa bundo. houag sa da.ong laot, aba si .asampalo. nanao nang di.o loob ualang bauonang .omot. Ang Pasyon. Ang pasyon ay marahil ang pinaka)/amous na anyong tula noong panahon ng ,mga Kastila dahil dito sinasalaysay ang buod ng buhay ng Panginoong $(su>risto. Ito ay ikinakanta at nagsasalaysay ng kaniyang buhay mula noong siyaEa ipinanganak, dakpin, ipinako sa krus hanggang sa kaniyang muling pagkabuhay. Isang halimbawa ng pasyon sa isang saknong o taludtodB # !iyos sa kalangitan $ari ng Sangkalupaan Mabait, lubhang maalam At puno ng karunungan. Ang !alit. Ang dalit gaya ng pasyon ay inaawit din nguanit itoEy nagsasalaysay sa buhay ni Birh(ng Maria. !ahil ang Birh(ng Maria ay simbolo ng kalinisan ng puri siya ay hinahandugan tuwing buwan ng Mayo. Ito ngayon ay tinatawag na /lor(s d( Mayo. Ang Awit at Korido. Ang mga tulang ito ay may paksang tungkol sa pangromansa. Ang Korido ay salaysay sa pakikipag)ibigan at pakikipagsapalaran ng isang tauhang malabayani na punung) puno ng kababalaghan. Ang awit namaEy salaysay sa pakikipag)ibigan at pakikipagsapalaran ngunit ang mga tauhan at walang sangkap na kababalaghan. Sa kapanahunang ito s(guro walang hihigit pa sa gawain ni 3ran.is.o IBalagtasI BaltaJar. Siya marahil ang mga unang makata na nag)(6pos( laban sa mga koloniyalistang kultura. Ang kaniyang subC(rsiC( work ay sa anyong 3lorant( at &aura. Ang 3lorant( at &aura ay isang mahabang pasalaysay na tula na naglalaman ng mga m(nsah( laban sa mga Kastila. Nakatakas ito sa mgas .(nsura dahil nagbalat)kayo na ang mga unang panauhin ay ang mga Kastila. Ngunit sa mga totoong mambabasa ito'y may maraming t(ma una laban sa Kristiyanismo at pangalawa ang laban sa im (spanya.p(riyalismong Ang Pana on ng Pambansang Pagkamulat Maiksi man ang panahong ito ang mga tulang nasasailalim ay marahil pinaka)important(ng mga lit(rary works. !ahil ang mga paksang ipinapahayag sa mga mambabasa ay mapa)/r(( /rom koloniyalismong m(ntalidad, at I)(6pos( ang mga proml(ma buhat ng pagkasakop ng mga Indio sa mga Fspanyol. Ang mg katangian ng mga paksa sa panahong ito ay naglalaman ng paksang makabayan, paglalarawan sa mga kapaligiran gawa ng mga dayuhang sumakop. Ang panahong ito ay nahahati sa dalawang maimplu(nsiyang grupo, pangpropaganda at panghimagsikan. Ang unang layunin ng propaganda ay naglalayong humihingi ng r(porma na manggagaling sa mga Fspanyol. Ang pinakakilalang propagandista ay ang ating bayabing si !r. 7os( "iJal. Si !r. "iJal ay naghangad na mapasigla ang mga tao upang labanan ang mg sakitt ng

lipunan at ang mga mabaluktoo na paghahari ng mga Kastila. Sinulat niya ang popular na tulang pinamagatang Mi %ltimo Adios. !alawa pang pangunahing propagandista ay sina Gra.iano &op(J)7a(na at si Antonio &una. Nang hindi makamtan ng grupong Pangr(porma ang kanilang layunin at d(mands sa Fspanya at ng mga Kastilang namumuno sa Pilipinas nabuhay o kayaEy nabuo ang bagong kilusang Panghimagsikan. Ang kilusang Panghimagsikan ay naglalayong gumamit ng dahas upang makamtan na ng ating Inang Bayan ang hinihinging kalayaan sa mga Kastila at iba pang mga oppr(ssors ng ating bayan. Ang pangunahing pinuno ng kilusang himagsikan ay si Andr(s Boni/a.io. Ang Pana on ng mga Amerikano Ang panulaang Pilipino noong panahon ng mga am(rikano ay ang makikitang paggamit ng tatlong wika. Ang wikang kastila, tagalog, at ingl(s. Ang mga Am(rikano ay lumayon na bigyan ng kalayaan ang mga makata at manunulat tungkol sa mga paksang makabansa, d(mokrasya, r(lihiyon, sosyalidad, at pampulitika. Ang kinikilalang makata sa panahong ito ay si 7os( >oraJon d( 7(sus. Siya ay kilala rin sa pangalang Batut(. Si Batut( ay isa sa mga unang makata na gumamit at lumayo sa mga tradisyong anyo ng pagsusulat.Si Batut( ay masasabing kamp(on ng mga taong mabababa ang kalagayan sa pamayanan. Ang kaniyang mga gawain ay makabayan matimbang sa kaniyang isip and kapakanakan ng mga maliliit at ang kalayaan sa kamay ng mga dayuhan 2Galong !(kada ng Makabagong Tulang Pilipino, p. ,=8. Ang mga tulang siya'y kinikilala ay ang Bayan Ko at Ang Pamana. Ang Pana ong Patungo sa Pambansang !risis Krisis sa pulitika ang pangunahing paksa sa panahong ito na buhat ng ating pagkakaloob sa mga Am(rikano at ang pagpapatuloy na pag)angkin sa koloniyalismong m(ntalidad na minana natin sa mga Kastila. Ngunit ang mga pangunahing taga)panglaban ay ang mga kilusan ng mga kabataang mag)aaral. Sila ay nagbibigay kritisismo sa taong may p(ra at kapangyarihan tungkol sa kanilang pamamalakad ng goby(rno. Ang kanilang hinihingi ay r(porma na mapabago ang lipunan dulot ng kapitalismo, imp(ryalismo, at piyudalismong paraan ng pamumuno. Si Amado $(rnand(J ang kinikilalang makata sa panahong ito at ang kaniyang tulang IKung Tuyo na ang &uha Mo, Aking BayanI ay naghahayag ng mga makikitang sakit ng lipunan.

Apat na Tulang Pampamilya

Ni Dr. Paulina Flores-Bautista Guhit ni Joanne de Leon February 26, 2000

Ama
Kay raming butil sa malawak na dalampasigan Kay raming sigay sa malalim na karagatan Kay raming patak ng ulan mula sa dibdib ng kalangitan Kay raming dahon sa damong luntian Kay raming hamog, dala ng hanging amihan Kay raming puno sa mayabong na kabundukan Kay raming katutubong kogon na di inaalagaan Kay raming bituin sa maliwanag na kalangitan Ngunit isang)isa lamang ang buwan sa kalawakan Tulad ng aking kaisa)isang Ama na aking hinahangaan1
Good-bye, Charles Our Turn New JI Writers A at na Tulan! "a# a#ilya

Ina

Siya ang pagkain kung ako'y gutom Siya ang higaan kung ako'y pagod Siya ang kumot kung gabi'y maginaw Siya ang damit kung ako'y hubad Siya ang katabi kung ako'y maysakit Siya ang balikat na sandalan sa Siya ang pusong nagmamahal Siya ang dibdib na pampuno sa aking Siya ang puhunan na tag)sulong ng Siya ang kayumangging lupa na kabutihan. Siya ang pakpak upang ako'y makalaya Siya ang aking guro na nagtuturo na ako'y lumakad ng taas)noo na animo'y daigdig ay iyong)iyo. Siya'y aking Ina na nag)aalay ng kanyang sarili kalinga pagmamahal na walang inaasahang kapalit kabayaran alinlangan1

kadiliman kakulangan buhay nagtatanim ng

Ako
I Ako'y bahagi ng pamilya na may mga kapatid, Ama't Ina bigkis ng pagsusunuran pagtutulungan at paguunawaan. Tapat kaming magkakapatid sa aming magulang na matitipid kung minsan kami'y nag)aaway mga magulang namin and di sumusuway. II Ako'y bahagi ng paaralan kung saan mga guro'y pangalawang magulang mga kamag)aral ko'y kaibigan kami'y masayang nagd(d(batihan. Ang paaralan ay t(mplo ng karunungan na humuhubog sa aming musmos na kaisipan ito'y gabay sa aming kabataan tungo sa magandang kabukasan. III Ako'y bahagi ng pamahalaan kung gayo'y diringgin ko ang payo ng aking mga magulang,

susundin ko ang tuntunin ng aking paaralan. Sisikapin kong maging tunay na Pilipino sa isip, sa salita, sa gawaD gagamitin ko ang sariling wika, aawitin ko ang sariling awit at diwa. I" Ako'y bahagi ng simbahan kung saan aking namulatan na ako'y nilikha ng !iyos kaya dapat buhay ko'y maayos. Sa landas ng aking buhay !iyos ay aking alalay kaya ako'y nagninilaynilay nang ako'y ituwid sa lahat ng bagay.

Disiplina ng Lola sa Apo

Ang matatag na lola na may mga apo na kasama ay iyong nagtatakip ng mata nagpapasak ng bulak sa tainga nagsisip(r ng labi niya. Kung baga, di nakikialam sa Ina o Ama sa pagdidisiplina ng mga mahal na apo niya. Nakikialam lang siya kung payo 'y hinihingi sa kanya at dapat ito'y bihira upang pagsasama'y di masira. Si Dr. Bautista a$ isang prem$adong manunulat para sa mga %ata& Madalas luma%as ang kan$ang mga tulang pam%ata dito sa 'unior (n)uirer& Si Joanne a$ mi$em%ro ng Ang (lustrador ng Ka%ataan& Magaling si$ang tumugtog ng gitara&

Inside A !"s Poeti# $ind

Kapatid Ko

#abuti n!a$t hiniwalayan #o na siya at di na ina!ta!al a an! %anyan! a!durusa&

batid %o an! tunay #on! da#da#in na %ailan#a$y di #o siya #aaarin! ibi!in sa a!%at an! ibi! #o$y %a wa #o lala%i rin&

sitwasyon nati$y #a!%atulad narara#da#a$y ilit na isinasantabi i%ina%aila han!!an! sa u#abot sa unto n! a!tata!o at an!!a!a#it sa %a wa&

ana%i -butas ay wa! na natin! hana in $ a!%at ito$y walan! butin! idudulot sa atin

#ana a$y atin! buon! ta an! na hara in an! a!%atao natin&

%a atid %o tayo na$t hu#ara sa 'ilan!an atin! salubun!in an! a!si%at n! araw a!laya natin(

Paano?

Na!-usa tayo n! lihi# tun!%ol sa isan! usa in #asa%it #an! isi in tila yata wala iton! tun!uhin& Gi it tayo sa anahon ba%it n!a ba la!i na lan!

!anon)

"aano na) si# len! tanon! ero han!!an! n!ayon nananatili a rin! isan! tanon!& Walan! #aisa!ot walan! #asabi o ba%a na#an ayaw lan! tala!an! sa!utin&

"aano na n!a ba) *wan %o& +indi %o ala#& Ayo%o nan! ala#in dahil wala iton! tiya% na tun!uhin&

"aano n!a ba natin aa#inin na isa$t isa$y #ahal natin)

Paglaya

A%o$y bilan!!o n! na%araan buhay na atay sa #undon! !ina!alawan sa %asalu%uyan dahil sa an!a%o n! uso na a%in! inan!an!atawanan&

,ara#in! a!%a%ataon an! a%in! inala# as #!a relasyon! disin sana$y bi!%is n! a!#a#ahalan&

N!unit alaala n! an!a%o an! siyan! hu#ahadlan! tila ba isan! anino na la!i sa a%in! li%uran&

A%o$y nabubuhay sa na%araan di %aylan#an u#usad at na#uhay sa %asalu%uyan&

Nais %o n!ayo$y u#i! aw #ula sa na%araan hara in an! %asalu%uyan alayain an! bilan!!o %on! uso,

-u#aya at #ulin! #abuhay(

Paligsan Alang Tula $D'nnis ;apistrano% $D'5'mbr' 1<! 1==>%

ilig ko itula! gusto ka isipa! ay kasabihan na puno 0awing arian bilang maka-nganib ang tula laban sa kapwa! Ay di kanaisnais &a pakay ng paligsan alang tula! buholan din ang datdatan Matingkad. Kahit lang ayon sa yayang panauhin! ay Tambayan sa sabongan! hangad sa palarong m' talim .

Mahal-Mahalan $D'nnis ;apistrano% $D'5'mbr' 17! 1==>%

Mahal mahalin ang pagmamahal ng )agmamahal! kung magmahal sya ng Mahal na mahal na mahal! na minahal na )a mamamhalin sa mahalang minamahal! na Mahal-mahalan lang .