OSNOVNI TIPOVI TEMELJA Temelj je jedan od najvanijih elemenata konstrukcije objekta.

Preko temelja se optereenje od objekta prenosi na tlo, pri emu se mora obezbediti stabilnost tla, a deformacija temelja treba da bude u dozvoljenim granicama u zavisnosti od naponskog stanja u konstrukciji objekta i eksploatacionim potrebama objekta. Osnovana podela vrste fundiranja je na plitke i duboke temelje. Plitki temelji prenose optereenje od objekta na tlo preko kontaktne povr ine izme!u temelja i tla. " ovu grupu temelja spadaju# trakasti temelj $nearmirani i armirani% temeljne kontra grede $postavljene u jednom ili dva ortogonalna pravca, kada formiraju ro tilj% temeljne kontra ploe temelji samci &uboki temelji prenose optereenje objekta na tlo preko kontaktne povr ine izme!u temelja i tla, kao i preko bonih strana temelja. 'od ovih temelja odnos visine temelja H i irine temelja B jedanak je ili vei od etiri#
H ( B

" ovu grupu temelja spadaju# ipovi dijafragme bunari kesoni T)*'*+T, T-.-/0, Trakasti temelji se postavljaju ispod nosivih zidova $zidanih opekom ili od armiranog betona%. Odre!ivanje dimenzija temelja vr i se iz uslova nosivosti tla $ irina temelja B% i uslova nosivosti betonskog preseka na savijanje $visina temelja H%. Trakasti temelji od nearmiranog betona 1irina temelja odre!uje se iz uslova dozvoljenih napona#
z =
V Ft

$2.3.%

gde je V Ft zbir svih vertikalnih sila koje deluju na temeljnu spojnicu povr ina temeljne spojnice

*ko je Ft = B 3.4 , tada je#

B=

zdoz

$2.5%

Sl. 6.1. Trakasti temelj od nearmiranog betona

6isina stope temelja se odre!uje iz uslova dozvoljenih napona zatezanja od savijanja na konzolnom prepustu. .omenti savijanja u preseku c-c za vrednost napona tla u temeljnoj spojnici, izazvanog vertikalnim optereenjem bie

z c5 = 5
z =
V B

$2.7%

gde je reaktivno optereenje tla od sile V! bez uticaja teine tla iznad stope, sopstvene teine stope i korisnog optereenja p. Otporni momenat preseka c-c je#
"c = 3.4 H 5 2

$2.(% 'ada se u izraz za odre!ivanje napona zatezanja u betonu izazvanog savijanjem

bz =

"c

$2.8%

"nesemo jednaine $2.7% i $2.(% dobijamo izraz kojim se odre!uje visina stope od nearmiranog betona u funkciji veliine slobodnog prepusta duine c, napona u temeljnoj spojnici i dozvoljenog naprezanja na zatezanje u betonu izazvanog savijanjem
H = c 7 z bz

$2.2%

" tabeli su date vrednosti dozvoljenih napona zatezanja u betonu izazvanih savijanjem. .9 # $a% &bc # $a% 34 4.54 38 4.78 54 4.84 74 4.:4 (4 3.44

Po -vrokodu 5 P)O)*;"< 9-TO<+',= 'O<+T)"'>,0* -< 3??5@3@3#544( *ksijalno optereene temeljne trake i pojedinane temeljne stope mogu da budu od nearmiranog betona pod uslovom da je #
4.:8 (F ? gd A ' ctd a

$2.B%

gde je (F debljina temelja a prepust temelja u odnosu na stranicu stuba &gd proraunska vrednost pritiska na tlo 'ctd proraunska vrednost vrstoe betona pri zatezanju $u istim jedinicama kao i &gd% 'ao upro enje moe da se koristi
(F A a 5

$2.:%

Sl. 6.). *earmirana betonska temeljna stopa

P),.-) 3

Ca date podatke izvr iti dimenzionisanje trakastog temelja od nearmiranog betona. 6ertikalna sila u zidu neposredno iznad temelja &ebljina zida "kupna teina poda i korisno optereenje na podu &ozvoljeno naprezanje tla &ubina fundiranja Capreminska teina tla .arka betona V+1,,k*-m. dz+)/cm p+/k*-m) &zdoz+,.10 $a 1'+1.,m 2+13k*-m4 .954

Prvo se odredi priblina irina stope B. Obzirom da je nepoznata dimenzija stope, njena sopstvena teina i teina tla iznad stope, treba u proraun ui sa uveanom silom V $npr. )/5%. "koliko se pretpostavka pokae netanom moraju se izmeniti dimenzije stope temelja.
B= V

zdoz

3.58 V

zdoz

3.58 344 = 3.4(m 4.3( 34 7

"svojeno# B+1.,/m
c = ( B dz ) A 5 = (3.48 4.58) A 5 = 4.(m

)eaktivno optereenje koje deluje tako da savija konzolni prepust

z =
V 344 = = ?8k* A m 5 = ?8 34 7 B 3.48 $a = 4.4?8 $a

Pa je visina H

H = c

7 4.4?8 7 z = 4.( = 4.745m 4.8 bz

"svojeno# H+,.4/m Ca ovako usvojene dimenzije izvr ie se kontrola stvarnog napona u tlu na nivou temeljne spojnice. 'ontrola napona za usvojene dimenzije *naliza optereenja# 6ertikalna sila Optereenje od zemlje iznad stope $3.48@4.58%E4.28E3: +opstvena teina stope 3.48E4.78E5(.4 Optereenje od poda $3.48@4.58%E8.4 "kupno optereenje +tvarni napon u tlu na nivou temeljne spojnice iznosi
zst6 =
V 355.3: = = 332.72 k* A m 5 = 4.332 $a H zdoz = 4.3( B 3.4 3.48 3.4
$a

344.44k<AmD ?.72k<AmD :.:5k<AmD F6G (.44k<AmD 355.3:k<AmD

+tvarni napon u tlu je u granici dozvoljene vrednosti. +ada se odre!uje stvarni napon zateznja u betonu. )eaktivno optereenje od sile V je
7= V 344 = = ?8.5(k* A m 5 B 3.4 3.48 3.4

.omenat savijanja u preseku c-c

= 7 c 5 ?8.5( 4.( 5 = = B.25k*m 5 5

Otporni momenat preseka c-c

"c = H 5 3.4 4.78 5 3.4 = = 4.454(m 7 2 2

+tvarni napon naprezanja u betonu

bzst6 =
c

"c

B.25 = 7B7.8k* A m 5 = 4.7B( $a H bz = 4.84 $a 4.454(

Cnai da je napon zatezanja u betonu u granicama dozvoljenih vrednosti.

Trakasti temelji od armiranog betona 1irina temelja odre!uje se istim postupkom kao i kod temelja nearmiranog betona, izraz $2.3% 6isina stope se odre!uje prema izrazima za visinu preseka armirano betonskih preseka optereenih momentom savijanja u preseku c-c.

Sl. 6.). Trakasti temelj od armiranog betona

)eaktivno optereenje tla od vertikalne sile V je

z =
V B

$2.B%

, izaziva momenat savijanja u preseku c-c

z c5 c 5
kr

$2.:% $2.?%
c

= sr

Ide je kr kritini momenat koji se dobija mnoenjem stvarnog momenta koeficijentom sigurnosti Jsr. Tada je statika visina preseka
(=k
kr

'B b

$2.34%

Odnosno visina stope

H =(+a

$2.33%

Categnuta armatura u preseku bie

Fa = 3 b ( 'B a

$2.35%

'ontrola napona u tlu Po usvajanju konanih dimenzija temelja vr i se kontrola napona u tlu, u nivou temeljne spojnice. +tvarni napon u tlu ne sme da prekorai dozvoljene napone.
zst6 =
V zdoz B 3.4

$2.37%

P),.-) 5 Ca date podatke izvr iti dimenzionisanje trakastog temelja od armiranog betona. 6ertikalna sila u zidu neposredno iznad temelja &ebljina zida "kupna teina poda i korisno optereenje na podu &ozvoljeno naprezanje tla &ubina fundiranja Capreminska teina tla .arka betona 'valitet elika V+)),k*-m. dz+1/cm p+1,k*-m) &zdoz+,.13 $a 1'+1.4m 2+13k*-m4 .974 )*(44A844@5

Prvo se odredi priblina irina stope B. Obzirom da je nepoznata dimenzija stope, njena sopstvena teina i teina tla iznad stope, treba u proraun ui sa uveanom silom V $npr. )/5%. "koliko se pretpostavka pokae netanom moraju se izmeniti dimenzije stope temelja.

B=

zdoz

3.58 V

zdoz

3.58 554 = 3.85m 4.3: 347

"svojeno# B+1.//m Tada je duina prepusta c

c = ( B dz ) A 5 = (3.88 4.38) A 5 = 4.B m

.inimalna visina se usvaja H+,.4/m Ca ovako usvojene dimenzije izvr ie se kontrola stvarnog napona u tlu na nivou temeljne spojnice. 'ontrola napona za usvojene dimenzije *naliza optereenja# 6ertikalna sila +opstvena teina stope $3.88E4.38K4.5E$4.58K3.88%A5%E58.4G4.(358E58 Optereenje od zemlje iznad stope $3.88E3.7@4.(358@4.38E4.?8%E3: Optereenje od poda $3.88@4.38%E34.4 "kupno optereenje +tvarni napon u tlu na nivou temeljne spojnice iznosi
zst6 =
V 5B4.8? = = 3B(.8B k* A m 5 = 4.3B8 $a H zdoz = 4.3: $a B 3.4 3.88 3.4

554.44k<AmD 34.73k<AmD 52.5:k<AmD F6G 3(.44k<AmD 5B4.8?k<AmD

+tvarni napon u tlu je u granici dozvoljene vrednosti. +ada se odre!uje stvarni napon zateznja u betonu. )eaktivno optereenje od sile V je
7= V 554 = = 3(3.?(k* A m 5 B 3.4 3.88 3.4

.omenat savijanja u preseku c-c

= 7 c 5 3(3.?( 4.B 5 = = 7(.B:k*m 5 5

'ritini momenat po teoriji graninih stanja je

kr

= g

+ p

 sr =

3.2 g +3.: p 7

1to bi u ovom primeru bilo#

sr =
kr

3.2 554 A 3.8 + 3.: 34 585.22 = = 3.23 554 A 3.8 + 34 382.22

c

= kr

= 3.23 7(.B: = 82.4k*m

Ca zadani kvalitet betona .974 i armature )*(44A844@5, usvojenu minimalnu visinu Hmin+4/cm, odredi se statika visina preseka (.
( = H a = 78 7.4 = 75cm

Tada je
k= (
kr

75 82 344 54.8 34 3 344

= 2.4BB?

'B b

8a+1,9

8b+,.3/,9

:1 +).3/35

Potrebna povr ina armature je

Fa = 3 b ( 'B 75 344 54.8 = 5.:8: = (.2?cm 5 a 344 (44

Ca usvojen profil ;<1) $'a.+1.14cm)%, razmak armature je

'a 3.37 t= 344 = 344 = 5(cm Fa (.2?

"svojena je glavna armatura ;<1)-), Podeona armatura iznosi

Fapod = 4.5 Fa = 4.5 (.2? = 4.?Bcm 5

Ca usvojen profil ;<3 $'a.+,./cm)%, razmak armature je

t= 'a 4.84 344 = 344 = 87.5cm Fa 4.?(

"svojena je podeona armatura ;<3-),