Osnovni zakon o eksproprijaciji

("Slubeni list FNRJ", br. 28/1947 od 4.aprila1947.g.)

Opte odredbe
lan 1.
Nepokretna imovina i prava na nepokretnoj imovini mogu se eksproprisati kad to trai opti interes izvoenja korisnih radova za svrhe drutvenoekonomskog i kulturnog podizanja i razvoja naroda, a naroito radi: a) graenja eleznica, tramvaja, puteva, tunela, mostova, aerodroma, plovnih kanala, kao i podizanja zgrada i postrojenja koja su vezana za ove objekte a namenjena su njihovom odravanju i korienju, b) podizanja nasipa za odbranu od poplava, graenja kanala i smetaja cevi za odvoenje velikih voda, navodnjavanja ili isuivanja kao i podizanja pumpnih stanica, v) graenja renih i pomorskih luka, pristanita i zimovnica, obalskih dokova, brodogradilita, skladita, g) regulacije tekuih voda, d) regulacije bujica (vododerina) kao i poumljavanja koje se vri u tom i drugom cilju, ) podizanja vojnih graevina, vebalita, utvrenja i drugih objekata za potrebe narodne odbrane, e) podizanja postrojenja telegrafske, telefonske i radio mree, ) izgradnje naselja, podizanja stambenih i javnih zgrada, z) izvrenja regulacionog plana pojedinih naselja, mesta i gradova, komasacije, arondacije, melioracije, asanacije, izgradnje vodovoda, kanalizacija, gasovoda, centrala za proizvodnju i postrojenja za prenos i razvoenje elektrine energije, i) podizanja javnih kupatila, otvaranja i zatite mineralnih i toplih voda, j) podizanja vebalita, igralita i domova za fiskulturu, k) podizanja silosa, rasadnika, mainskih, semenskih, stonih stanica, l) podizanja i proirenja rudarskih, industriskih i drugih privrednih preduzea, lj) podizanja kola, muzeja, umetnikih galerija i drugih optenarodnih kulturno prosvetnih i umetnikih ustanova. Isto tako, kad to trai opti interes, mogu se eksproprisati predmeti naroite kulturne, umetnike i istoriske vrednosti, kao i imovinska prava.

lan 2.
Eksproprijacija se moe vriti u korist drave za potrebe saveznih organa, ustanova i preduzea, kao i za potrebe organa, ustanova i preduzea narodnih republika, autonomne pokrajine, autonomne oblasti i administrativno-teritorijalnih jedinica, kao i u korist zadruga, zadrunih i

drugih organizacija i radnog naroda.

lan 3.
Eksproprijacija se moe vriti samo na osnovu akta o eksproprijaciji nadlenog dravnog organa. Akt o eksproprijaciji ima naroito sadrati odredbe o tome u iju se korist i za koje potrebe vri eksproprijacija i o predmetu eksproprijacije.

lan 4.
U sluaju eksproprijacije u korist drave akt o eksproprijaciji donosi: a) Vlada FNRJ ako se eksproprijacija vri za potrebe optedravnog znaaja, ili ako bi eksproprijacija imala obuhvatiti imovinu sa podruja dveju ili vie narodnih republika, b) Ministar narodne odbrane ako se eksproprijacija vri za vojne potrebe ili za potrebe narodne odbrane, v) vlada narodne republike ako se eksproprijacija vri za potrebe opteg znaaja za republiku, ili ako bi eksproprijacija imala obuhvatiti imovinu sa podruja dvaju ili vie okruga iste narodne republike ili dvaju ili vie srezova narodne republike u kojoj nema okruga, g) Glavni izvrni odbor Narodne skuptine Autonomne pokrajine Vojvodine i Oblasni izvrni odbor Oblasnog narodnog odbora Kosovsko-metohiske oblasti ako se eksproprijacija vri za potrebe opteg znaaja za Autonomnu pokrajinu, odnosno Autonomnu oblast ili ako bi eksproprijacija imala obuhvatiti imovinu sa podruja dvaju ili vie srezova Autonomne pokrajine, odnosno Autonomne oblasti, d) izvrni odbori oblasnog narodnog odbora i okrunog narodnog odbora ako se eksproprijacija vri za potrebe lokalnog znaaja za oblast odnosno okrug ili ako bi eksproprijacija imala obuhvatiti imovinu sa podruja dvaju ili vie srezova iste oblasti odnosno okruga, ) izvrni odbori sreskog narodnog odbora i gradskog narodnog odbora ako se eksproprijacija imovine vri na podruju sreza odnosno grada za potrebe lokalnog znaaja. Izvrni odbori sreskog narodnog odbora donose akt o eksproprijaciji, na predlog mesnog narodnog odbora, i za potrebe mesta. Vii organ moe ovlastiti nii organ na ijem se podruju nalazi imovina koja je predmet eksproprijacije, da donese akt o eksproprijaciji za koji je po prethodnom stavu nadlean taj vii organ.

lan 5.
U sluaju eksproprijacije u korist zadruga, zadrunih i drugih organizacija akt o eksproprijaciji donosi, na njihov predlog, sreski odnosno gradski izvrni odbor na ijem se podruju nalazi imovina koja je predmet eksproprijacije.

lan 6.
Akt o eksproprijaciji koji donose sreski, gradski, okruni i oblasni izvrni

odbori kao i Glavni izvrni odbor podnosi se na potvrdu vladi narodne republike.

lan 7.
Eksproprijacija moe biti potpuna ili delimina. Potpuna je ona eksproprijacija kojom se imovina odnosno pravo na imovini oduzima od njenog sopstvenika, odnosno imaoca. Delimina je ona eksproprijacija kojom se na imovini drugoga ustanovljava slubenost ili zakup.

lan 8.
Privremeno se moe zauzeti imovina radi njenog korienja u svrhu izvoenja radova iz l. 1. ovog zakona, bez oduzimanja prava vlasnitva na njoj. Ovo zauzimanje prestaje im prestane potreba zbog koje je odreeno.

lan 9.
U sluaju potpune eksproprijacije nepokretnosti eksproprijacija se odnosi i na zgrade i postrojenja koja se na njoj nalaze ukoliko se smatraju nepokretnostima po pravilima graanskog prava. Ostala postrojenja sopstvenik je duan ukloniti, u kom e mu se sluaju naknaditi trokovi prema st. 3 ovog lana. Ako zgrada iz prethodnog stava slui za smetaj kakvog industriskog ili drugog preduzea sa mainskim ureajem na koje se eksproprijacija izrino ne odnosi eksproprijacija obuhvata ugraene instalacije, koje se po pravilima graanskog prava smatraju sastavnim delom zgrade, samo onda ako se posle odvajanja od zgrade ne mogu vie korisno upotrebiti. U protivnom sopstvenik je duan ukloniti ovakve instalacije, u kom e mu se sluaju naknaditi trokovi prema st. 3 ovoga lana. Pod trokovima iz prethodnih stavova razumeju se potrebni trokovi kako za uklanjanje instalacija tako i za njihov prenos i smetaj na drugom mestu, odnosno za ponovno instalisanje u drugoj zgradi.

lan 10.
Ako usled eksproprijacije jednog dela nepokretnosti njen preostali deo postane neupotrebljiv za sopstvenika, moe se na njegovo traenje eksproprisati i preostali deo.

Naknada
lan 11.
Sopstveniku e se dati naknada za eksproprisanu imovinu. Naknada e se dati u visini prosene prometne vrednosti, koju eksproprisana imovina ima na dan procene.

Pri odreivanju te vrednosti ne uzima se u obzir izgubljena dobit ni naroita vrednost koju imovina moe imati lino za sopstvenika. Isto tako ne uzimaju se u obzir popravke i poboljanja koja izvri sopstvenik ili koja na drugi nain nastanu posle zabelebe eksproprijacije u zemljine (intabulacione, zastavne) knjige.

lan 12.
U sluaju delimine eksproprijacije naknada e se dati samo onda ako je nepokretnost usled eksproprijacijom ustanovljene slubenosti izgubila od svoje dotadanje prometne vrednosti. U ovom sluaju naknada pretstavlja tu smanjenu vrednost i daje se jednom za svagda. U sluaju zakupa naknada se sastoji iz zakupnine zakupljene imovine raunajui od dana njenog uzimanja u posed.

lan 13.
Naknada za privremeno zauzee sastoji se iz jednokratne naknade ili iz zakupnine zauzete imovine, raunajui od dana njenog uzimanja u posed.

lan 14.
Ako je potpuno ili delimino eksproprisana ili privremeno zauzeta nepokretnost zasejana pa se prinosom sa nje sopstvenik odnosno posednik ne moe koristiti usled eksproprijacije, naknada obuhvata i vrednost prosenog prinosa te setve.

lan 15.
Naknada za imovinu eksproprisanu u korist drave moe se sastojati kako u novcu tako i u dravnim obveznicama, a u sluaju eksproprijacije nepokretnosti i u davanju druge nepokretnosti u zamenu za eksproprisanu. Naknada u novcu i u nepokretnosti odredie se ako je eksproprisana imovina pretstavljala jedini ili najvaniji izvor za izdravanje sopstvenika, njegove ue porodice i lica koja je sopstvenik duan izdravati. U sluaju eksproprijacije koja se ne vri u korist drave naknada se moe sastojati samo u novcu ili u davanju druge nepokretnosti u zamenu za eksproprisanu. Ako, u sluaju zamene nepokretnosti, na eksproprisanoj nepokretnosti postoje tereti oni e se preneti na nepokretnost koja se daje u zamenu.

lan 16.
Vlada FNRJ propisae uredbom blie odredbe o izdavanju dravnih obveznica za naknadu eksproprisane imovine, o upotrebi u prometu, kamatama, nainu i roku amortizacije ovih obveznica.

Postupak
lan 17.
Postupak eksproprijacije sprovode sreske odnosno gradske eksproprijacione komisije na osnovu propisa ovog zakona i akta o eksproprijaciji.

lan 18.
Sreska eksproprijaciona komisija sastoji se od: 1) jednog sudije nadlenog sreskog suda, 2) jednog odbornika nadlenog mesnog narodnog odbora, 3) jednog odbornika nadlenog sreskog narodnog odbora. lanove kao i pretstavnike sreske komisije iz reda lanova odreuje sreski izvrni odbor. Ako se eksproprijacija vri za potrebe vieg dravnog organa od sreskog narodnog odbora, u sresku komisiju ulazi i jedan pretstavnik tog vieg dravnog organa koga odreuje ovaj ili drugi organ koji on ovlasti.

lan 19.
Gradska eksproprijaciona komisija sastoji se od: 1) jednog sudije nadlenog sreskog suda, 2) jednog odbornika nadlenog gradskog narodnog odbora, a ako u komisiju ne ulazi pretstavnik vieg dravnog organa po st. 3 ovog lana, od dva odbornika gradskog narodnog odbora. lanove kao i pretstavnike gradske komisije iz reda lanova odreuje gradski izvrni odbor. Ako se eksproprijacija vri za potrebe vieg dravnog organa od gradskog narodnog odbora, u gradsku komisiju ulazi i jedan pretstavnik tog vieg dravnog organa koga odreuje ovaj ili drugi organ koji on ovlasti.

lan 20.
Sreska odnosno gradska eksproprijaciona komisija odredie potrebne procenitelje, a na traenje pretsednika komisije, stavie joj se na raspoloenje potrebni strunjaci.

lan 21.
Dravni organ odnosno zadruga ili organizacija, za ije se potrebe vri eksproprijacija podnee komisiji pismene podatke o predmetu eksproprijacije, kao i druge podatke koji su potrebni za pravilno sprovoenje eksproprijacionog postupka. Ako se katastarski i zemljinoknjini podaci ne mogu podneti usled toga to katastarski planovi i zemljine knjige ne postoje ili su ratom unitene odnosni podaci oznaie se opisivanjem imovine i drugim podesnim nainom. Komisija moe zahtevati dopunu ovih podataka i moe i sama ili preko

nadlenih dravnih organa podnete podatke proveravati i dopunjavati. Ukoliko je za pribavljanje podataka iz prethodnih stavova potrebno izvriti radove premeravanja ili pregledanja imovine, njen sopstvenik duan je to dozvoliti.

lan 22.
Pretsednik komisije odredie reenjem vreme i mesto prvog sastanka komisije. U reenju e se navesti prezime, ime, zanimanje i prebivalite lanova komisije, procenitelja kao i sopstvenika imovine koja je predmet eksproprijacije. Sopstvenici i druga zainteresovana lica pozvae se ovim reenjem da prisustvuju sastanku komisije, uz napomenu da njihovo otsustvo nee spreiti rad komisije. Ovo reenje dostavie se: 1) nadlenom mesnom narodnom odboru odnosno gradskom izvrnom odboru koji e ga objaviti na uobiajeni nain i javno istai u svojim prostorijama, 2) dravnom organu odnosno zadruzi ili organizaciji za ije se potrebe vri eksproprijacija, s pozivom da odredi svog zastupnika u postupku eksproprijacije.

lan 23.
Poto predsednik komisije na prvom sastanku objavi prisutnima poetak rada komisije, ova e na licu mesta izvriti pregled, popis i procenu imovine koja je predmet eksproprijacije. O svom radu komisija vodi zapisnik u koji unosi sve potrebne podatke za donoenje reenja o eksproprijaciji (l. 29), izjave, prigovore i zahteve zainteresovanih lica, kao i zakljuke koje je komisija donela. Zapisnik potpisuje pretsednik komisije i zapisniar.

lan 24.
Komisija e im izvri popis i procenu imovine, preneti ovu imovinu u posed dravnom organu odnosno zadruzi ili organizaciji za ije se potrebe vri eksproprijacija. Ako na predatom zemljitu postoje zgrade ili postrojenja, njihovo ruenje i uklanjanje ne moe se izvriti pre utvrivanja njihove vrednosti po propisima ovog zakona, ili pre nego to se preko nadlenog sreskog suda izvri obezbeenje dokaza na osnovu kojih se moe naknadno izvriti procena po propisima ovog zakona.

lan 25.
Aktom o eksproprijaciji moe se odobriti u hitnim sluajevima, da se dravnom organu odnosno zadruzi ili organizaciji za ije se potrebe vri eksproprijacija, preda odreena imovina u posed i pre njenog popisa i procene od strane komisije. I u ovom sluaju vai odredba l. 24. st. 2 ovog zakona.

lan 26.
im se podnesu ili prikupe pismeni podaci o predmetu eksproprijacije (l. 21), komisija e zatraiti od nadlenog sreskog suda da izvri zabelebu eksproprijacije u zemljinim (intabulacionim, zastavnim) knjigama.

lan 27.
Sreski sud, im primi zahtev komisije za zabelebu eksproprijacije, zavee ga u zemljinoknjini dnevnik (delovodni protokol intabulacija, zastava) i po slubenoj dunosti naredie zabelebu eksproprijacije u zemljinim (intabulacionim, zastavnim) knjigama. Od dana uvoenja ovog zahteva u zemljinoknjini dnevnik (delovodni protokol intabulacija, zastava) sopstvenik imovine gubi pravo na njeno otuenje i optereenje na promenu dotadanje kulture zemljita i na preduzimanja bilo kakvih radova na toj imovini.

lan 28.
Poto obavi popis i procenu komisija e odrati javnu usmenu raspravu radi utvrivanja injeninog i pravnog stanja u pogledu imovine koja je predmet eksproprijacije i radi odreivanja obima eksproprijacije i iznosa naknade, u svrhu donoenja reenja o eksproprijaciji (l. 29). Na ovu raspravu pozvae se zastupnik dravnog organa odnosno zadruge ili organizacije, za ije se potrebe vri eksproprijacija, sopstvenici imovine i druga zainteresovana lica.

lan 29.
Po zavrenoj usmenoj raspravi komisija donosi reenje o eksproprijaciji odnosno o privremenom uzimanju na korienje imovine, posebno za svakog sopstvenika. Reenje komisije sadri naroito: a) u iju korist je izvrena eksproprijacija, b) tano odreivanje predmeta eksproprijacije, v) taan iznos naknade, g) odreivanje da li e se naknada dati u novcu, dravnim obveznicama ili u davanju u zamenu druge odreene nepokretnosti. Ovo reenje, potpisano od pretsednika i lanova komisije, dostavie se dravnom organu odnosno zadruzi ili organizaciji za ije se potrebe vri eksproprijacija, sopstvenicima imovine i drugim zainteresovanim licima.

lan 30.
Protiv reenja komisije donetog po prethodnom lanu, ima mesta albi nadlenom okrunom sudu u roku od 8 dana po prijemu reenja. Reenje okrunog suda je konano.

lan 31.

Na osnovu pravosnanog reenja o eksproprijaciji sreski sud e na zahtev komisije, brisati zabelebu eksproprijacije i izvriti prenos i uknjibu prava svojine odnosno drugih eksproprisanih prava na korisnika eksproprijacije, sa redom prvenstva koji ima zabeleba eksproprijacije. Shodno odredbi prethodnog stava postupie se i u pogledu prenosa prava svojine na nepokretnosti koja se daje ranijem sopstveniku eksproprisane imovine u zamenu. Isto tako sreski sud e u zemljinim (intabulacionim, zastavnim) knjigama na zahtev eksproprijacione komisije izvriti druge upise nareene pravosnanim reenjem komisije.

lan 32.
Odmah po pravosnanosti reenja o eksproprijaciji komisija e izdati nalog dravnom organu odnosno zadruzi ili organizaciji, za ije je potrebe izvrena eksproprijacija da postupi prema tom reenju u pogledu naknade ranijem sopstveniku eksproprisane imovine.

lan 33.
U pogledu zatite predmeta naroite kulturne, umetnike ili istoriske vrednosti vae propisi Opteg zakona o zatiti spomenika kulture i prirodnih retkosti od 1. oktobra 1946.

lan 34.
Eksproprijacione komisije i okruni sudovi, u predmetima eksproprijacije po ovom zakonu postupae prema pravilima vanparninog postupka.

lan 35.
Trokove eksproprijacionog postupka (komisija, procenitelja strunjaka, pomonog osoblja, utroenog materijala) snosi dravni organ odnosno zadruga ili organizacija, za ije se potrebe vri eksproprijacija. Oni snose i takse za uknjibu, zabelebu i brisanje u zemljinim (intabulacionim, zastavnim) knjigama, ukoliko posebnim zakonskim propisima nisu osloboeni plaanja ovih taksa. U sluaju eksproprijacije ne plaa se porez na promet proizvoda i usluga.

Prelazne i zavrne odredbe

lan 36.
Eksproprijacioni postupak otpoet po propisima koji su izdati od nadlenih dravnih organa u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji do stupanja na snagu ovog zakona nastavie se po tim propisima, a u pogledu naknade vae propisi ovog zakona.

lan 37.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaju vaiti svi dosadanji propisi o eksproprijaciji, izuzev sluaja na prethodnog lana.

lan 38.
Dopunski zakoni narodnih republika mogu propisati blie odredbe o postupku eksproprijacionih komisija. Ovlauje se Ministar pravosua FNRJ da u saglasnosti sa Pretsednikom Vlade FNRJ donosi uputstva za sprovoenje ovog zakona.

lan 39.
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Slubenom listu Federativne Narodne Republike Jugoslavije". U br. 632 1. aprila 1947. godine Beograd