5

N D E K L E R

DEFTER'den Semih Skmen 7 DEPRESF POLTKA: HINZIRLAR VE KAYBEDLENLER Meltem Ahska 11 DEVLET VE SYASET: GRNR-OLAN'IN SINIRLARI Refik Gremen, Eylem Akay, Gkhan rfanolu 29 BULU VE KARI-BULU Andrew Barry eviren: Yaprak Zihniolu 35 "BZ BU FARK YARALARI LDRR" Glnur Savran'n "Feminizmin kilemleri" Yazsndan Yola kan Baz Fikir Uumalar" Aksu Bora 57 BM OLARAK DENEME T. W. Adorno eviren: Sabir Ycesoy 71 METONM, SANAT VE BLNDII A. Rza Tura 101 "POSTMODERN" DARBEYE DRENEN ROMAN Bin Hznl Haz'da Belirsizliin Bilgelii imen Gnay 121

Defter

SABAHLARI ACIKMAYI BLMEYEN AR: TURGUT UYAR Enis Akn 137 KRACAUER VE "SIKINTI" YAZISI N Hasan nal Nalbantolu 169 SIKINTI Siegfried Kracauer eviren: Hasan nal Nalbantolu 177 BR ANEKDOT Medard Boss eviren: Hasan nal Nalbantolu 182 ETK, ESTETK, TEKNK Hasan nal Nalbantolu 187 KTLE LETM ALIMALARI VE ANTROPOLOJ Sosyal Bilimlerin Tutucu ve zgrleimci Potansiyelini Gzlemek in Bir pucu Gksel Aymaz 242 GSTERGE, DL VE MATEMATK Beno Kuryel 251 SOKRATK KONUMA: DYALOG MMKN M GEREKTEN? Sabir Ycesoy 259
R L E R Hseyin Peker, 52; Sina Akyol, 55; Abdlkadir Budak, 68; Tahir Abac, 92; Cahit Koytak, 95; Adnan Azar, 100; Osman Serhat Erkekli, 116; Ycel Kayran, 118; Komet, 120, Mehmet Yan, 131, Binali Duman, 165, Muzaffer Kale, 183, Nur Glm Sedef, 185, Enis Akn, 231, enderemirolu, 233, Uur Akta, 257.

DEFTER'den

Bu say Defter'in son says. Bir sre nce Defter'i kapatmaya karar verdik. kartan bir grup insan iin Defter, yazmaya, okumaya, aratrmaya evklendiren bir ortam saladndan o kadar kolay bir karar olmad bu; 15 yl gibi uzun bir sre geince dergi yalnzca bir dergi olmaktan kp, insanlarn hayatnn bir paras haline geliyor. Sorun da burada: Genellikle dergilerin uzun mrl olamadndan, istikrarszlndan ikyet edilir. Bizi ise tersi vurdu. Byle uzun bir sre, beraberinde kendine zg bir muhafazakrlk ve atalet de getiriyor. Bu yzden derginin artk yaymlanmamas, kartanlar iin en azndan bazlar iin bir eksiklik, bir kayp duygusunun yan sra, bir ferahlk ve tazelenme duygusu da verecek. Ayrca gzel eylerle ok oynanmamal, kendi gzelliiyle sona ermeli, diye de dnlebilir. Defter'in yaymland bu 15 yl, Trkiye'de ok nemli deiimlerin ortaya kt bir dnemdi. Bu deiimler, byle bir derginin varln srdrmesinin nne hatr saylr zorluklar kard. Kendimizi fazla nemsemi olmay istemeyiz, ama buradan, derginin iinden bakldnda ne grdmz sylemek, mevcut ya da gelecekte olabilecek benzer baka abalar asndan anlaml olabilir. Bu yzden bu bitiin gerekesini ksaca paylamak istiyoruz. nce ieriden darya. Defter asl olarak, dnyaya farkl bilgi ve deneyim alanlarndan bakldnda ne grlebileceini snamak iin kurulmutu. oul perspektifler kullanarak bakldnda belki dnyann kendini daha fazla eleverebilecei dnlmt. Bylece edebiyatn, sanatlarn felse-

Defter

Defter'den

feye, siyasal alana doru, politik angajmann ise edebiyata, sanata doru hareket etmelerine vesile olabilecek bir odak yaratlabilirdi. (Nitekim dnyadaki pek ok teori dergisi, 90'lar boyunca, daha nce izledii tarz terkederek bu formlasyona daha yakn bir eilim iine girdi.) Ama bu syleneni, bir reklam mottosu gibi formle edilmi bir ey olarak, bir sylem olarak deil, kelimesi kelimesine, kastedilmi bir ey olarak duymak lazm. Bir naiflik mi? Hayr. nk bize heyecan veren buydu. "Dnyay deitirmeye inanan" bir kuan kar karya kald amazlar, sorular zerine dnmek heyecan vericiydi. Eer gerekten istediiniz buysa nnzde ciddi engeller var demektir: Topluma entelektelleri ve dnceyi srekli ba dman olarak gsteren bir devlet; onunla bu dnce dmanln sk sk paylaan ya da en iyi durumda dnceyi "kltr de lazm" diye ancak bir aksesuar olarak ciddiye alan bir medya sermayesi; "altta kalann cannn kacan" gayet iyi bildii iin byle "ar" ileri hi gze almadan hzla, oyalanmadan 12'den vurmaya alan btn bir toplumsal ruh hali... Braklan izlenimin, uyandrlan etkinin gitgide eylerin, olaylarn ve insan davranlarnn hakikatine ar bast, nihayetinde galebe ald bir kltrel ortamda dnce dman bir iddet ortamnda akntnn tam ters ynnde gitmek demek bir dnce dergisi karmak. Bunu en batan bilmiyor muyduk? Biliyorduk ama hi bu kadar ar bir biimde hissetmemitik. Son yllarda "an ruhu" her yan ele geiriyor, en yaknlarmza kadar gelerek kuatyor, giderek herkesi iine alyor: Yazar, dnr, sanat ya da akademisyen de bunlarn etkilerinden azade kalamyor. Kltrel ve siyasal dibe vurmuluk kimine bezginlik ve ylgnlk, kimine hrs ve krlk olarak geri dnyor. Bu koullarda dergi dardan ne yazk ki pek az beslenebildi. nk klielerle, basmakalp fikirlerle, izi srlerek emek harcanmam, allmam kanaatlerle, nesnesini yitirmi ya da hi bulamam "akademik" yazlarla, aktarrken kendini ve dnyay unutan metinler ve saire ile herey yaplabilir nitekim yaplyor da ama byle bir dergi kartlamaz. Kltrn ve sanatn aktalitesiyle ilgilenmek insan kltrl yapmaz, olduundan daha da cahil yapar "Tez" bir tezin varsa tezdir dahi anlamndaki -de, -da ayr yazlr stelik bir virgln krk yllk hatr vardr! Byle bir kltrel ortamn an, boluunu kapamaya almak gitgide daha yorucu bir hal ald. Bu koullarda Defter, detayclyla, bilgi sevgi-

si ve teoriye yapt vurguyla, memleket karsnda sklkla "fazla" kalyordu. Ama asla bir kibir olarak alglanmamal bu. nk ayn zamanda olup bitenler karsnda sklkla "eksik" kaldmzn da gayet farkndaydk. Sonu u ki byle bir ortamda, hi niyetlenilmemi olduu halde Defter artk bizi sanki bir snaa kapatyor (ya da eskisi gibi bir snak bile olamyor da denebilir; dnceye yer aabildiimiz, dnyaya mesafe alabildiimiz bir mekn olarak i grmyor). Evet, hem yorgunluk hem de sonuta bir baarszlk bu: Kendi aramzda olsun, dergiyle onu izleyen evre arasnda olsun bunu aabilecek zenginlikte ilikiler yaratamadk. Aslnda dardan ieriye baknca iler o kadar da kt grnmyor; farkl kuaklardan ok sayda insan, yle grnyor ki derginin asl niyetini benimsedi, hayatn btn karmaas iinde okuyarak ve yazarak Defter'e yer aabildi. Defter zaten o yakn dostlar iin ve onlar sayesinde yaymland diyebiliriz. Yine btn bu yllar iinde, bir slup ve tarz olarak hem baka yazlarda hem baka yayn abalarnda derginin yansmalarn grebildik. Hi beklemediimiz yer ve zamanlarda verdii yankyla sk sk artt da bizi Defter. Zaten bu dlleri olmasa, buraya kadar getirebilmemiz imknsz olurdu. unu da belirtmeliyiz: Yaymlanm 45 sayya istatistiki olarak bakldnda allmn ok stnde, ok sayda farkl imzann yer ald da grlyor. Ama kabul etmek lazm ki, ayn zamanda hep "skc bir dergi"ydi Defter, ya da "ar", "okunamaz", "anlalamaz", ve saire. Say bana "bir, bilemedin iki yaz" okunuyor, dierleri daha sonraya braklyordu. "Kt iirler basyordu" ya da "ok iyi iirler basyordu" "Neden iir basyordu?" "Neden daha fazla iir basmyordu?" Muhtemelen Defter'de "makale yaymlamak akademik jrilerde puan getirmiyordu" "Yoksa getiriyor muydu?" "Trke yazmak ekstra bir yk oluyordu" ve saire. Birok rnekte, hi "oralarda" olmadmz iin, bu konumay yrtemedik. Bu yzden Defter mrnn nemli bir ksmn iletiim-zrl bir ekilde srdrd. te mesele bu. Bu corafya iin "ecnebi" grlen bir eyin, "eletirel dnme"nin, "teori"nin mmkn olduunu kantlamak istedik, bir tr Solcu inadyla... Ksmen bir eyler oldu, ksmen de olmad; gle maya tutmad. imdi buradan bakldnda, znenin asl

10

Defter

kibrinin balangta kendine byle bir misyon yklemesinde, koca bir da aaya indirebilecei vehmine kaplmasnda yattn syleyebiliriz ne yapalm ki hamurumuz buydu. Derginin kapanacan bilen birok kii, Defter'in kendileri iin tad anlam ifade ederek ne yaplabileceini, nasl yardm edebileceklerini sordu. kran duyuyoruz. fade edilen bu niyetin ne kadar yapc olduunu grmyor da deiliz. Ama dileriz baka bir zamanda, baka bir yerde... Bu derginin zel tarihinden gelen yklerimizden arnm bir halde... "Kltrel, siyasal dibe vurmuluk" diyerek anlatmaya altmz eyin eitli veheleri dile geliyor bu saydaki birok yazda. Onlar betimlemeye, irtibatlandrmaya kalkmayacam: Oradalar, kendileri adna konuuyorlar. Ancak buraya kadar sylediklerimizle daha yakndan ilgili olduu ve pozitif bir nerme tad iin birini zellikle vurgulamak istiyorum. Burada sonuta bir iletiim probleminden sz ettiimize gre, u "diyalog" denen, ktye kullanlmaktan ii boalm kelimeye hakikatini iade etmek iin Sabir Ycesoy'un "Sokratik Konuma" balkl yazs zerine dnebiliriz. Bu yaz, 20. yzyl banda Almanya'da bir grup insann belli bir konuyu tartmak ve gelitirmek iin balattklar ve bugn de srdrlen ve Ycesoy'un kendisinin de zaman zaman katld bir toplant tarzn anlatyor. Bir insan grubunun, eer isterse, birbirleriyle konuarak doruluk arayn srdrebileceine, doruyu yakalayabileceine inanyor bu yaz. Yani "doru", birbirimizle iliki iinde kurduumuz, mutabk kaldmz, ina ettiimiz bir ey; ama bir sre sonra yine eildiimiz, sorgu ve yarg konusu ettiimiz bir ey. Ne var ki bu yapa yapa, yani ancak kendi edimsellii iinde, performatif olarak mmkn oluyor: dinlemeyi bilmek, karndakini duymak, bakas iin susabilmek, kendini bakasnn yerine koyabilmek, birbirine pas verebilmek, egoyu hi olmazsa ksack bir sre iin askya alabilmek "Sokratik Konuma"da okuyacanz gibi, btn bunlar ancak altrldka g kazanan bir teknik, bir kltr olarak i gryor. Bir son say olarak, dergiyi biraz daha kaln tutup bir sredir beklettiimiz iir ve yazlara yer verebilmek istedik. Ancak birikmi ok rn olduu iin bir ounu da yaymlayamadk. Semih Skmen