Piroliz

Pirolizin tanm: Piroliz szc Yunancada ortamda gaz (inert, indirgen veya ykseltgen gaz) olmaksn gerekle tirilen sl !ozundurma anlamna gelmektedir" #odern tanm ile $iroliz, organik maddelerin oksi%ensiz ortamda stlarak gaz, kat veya sv rnlere ayrlmas (!ozundurulmas) i lemidir" Pirolizde teorik olarak gerekli s miktar, organik maddenin kimyasal ya$sn !ozacak ve yeni kimyasal maddelerin olu umunu salayacak dzeyde olmaldr" &sl !ozundurma i lemi kat yakt asndan deerlendirildiinde 'kar!onizasyon(, gaz ve sv yakt asndan deerlendirildiinde ise '$iroliz( olarak !ilinir" )ullanlan *ammadeler: +n ok kullanlan *ammaddeler orman ve tarmsal rn atklardr"

)ar!onizasyon /eleneksel 0zl 1las* 2v /az 3ltra 4akum 0idro$iroliz

,lkonma sresi 2aatlerce5 /nlerce 6578 dk" 86"56 sn" 9: sn" ;: sn" 98"6 2n" <578 sn" ;:8 2n"

&stma *z =ok d k > k Yksek Yksek Yksek =ok yksek ?rta Yksek

#aksimum scaklk (-.) @88 A88 A68

,na rn ,ktiB kmr Cio5yakt, aktiB kmr ve gaz Cio5yakt Cio5yakt

9A68 )imyasallar ve yakt gaz ;A68 )imyasallar ve yakt gaz :888 @88 ;688 Cio5yakt Cio5yakt ve kimyasallar

Piroliz srelerini !ir!irinden ayran en nemli noktalardan !iri de reaktr ti$idir"

Reaktr Tipleri
:5 )smi gazla trma ile dorudan stlan kesikli reaktrler, <5 Yanma gazlan ile dolayl stlan siklonik reaktrler, 75 Dnert gaz veya yanma rnleri ile dorudan stlan ta nml yataklar,

@" Dnert gaz yanma rnleri veya ksmi gazla trma ile dorudan stlan ak kan yatak reaktrler, 65 Yanma rnleri ile dorudan ve dolayl stlan yatay *areketli yatakl reaktrler, A5 Yanma rnleri ile dorudan stlan oklu Brnlar, E5 Yanma rnleri ile dolayl stlan dner Brnlar, F5 Yanma rnleri ile dorudan veya dolayl stlan dikey retordlar"

Piroliz Yntemleri:
:5 /eleneksel $iroliz teknolo%ileri <5 Dleri $iroliz teknolo%ileri a5 4akum !5 0idro$iroliz c5 0zl stma i" 0zl ii" 1las*

Geleneksel Piroliz
/eleneksel $iroliz sreleri, yksek verimli, ucuz maliyete sa*i$, srekli sistemler olu$, $iroliz rnleri gaz, odun kmr ve $irolitik svdr" 2re artlarna !al olarak rnler Barkl miktarlarda elde edilirler" /az rn iin A68-.nin zerindeki scaklklar kullanlrken sv rn iin d k scaklklar terci* edilir"

Hzl Piroliz
Ciyoktlenin alternatiB deerlendirme yntemlerinden !iri olan Blas* (*zl) $iroliz, !iyoktleden *idrokar!onlarn eldesi asndan etkin !ir metottur" 1las* $irolizin en !elirgin ve yava $irolizden ayran zellii stma *z ve !iyoktlenin $iroliz ortamnda kalma sresidir" 1las* $irolizde stma *z :88 -.Gsnin zerinde ve kalma sresi ms5s merte!esindedir" Cylece youn stma salamak mmkndr" 1las* $irolizin yava $irolize gre avanta%larndan !irisi de, elde edilen uucu rn veriminin da*a yksek olmasdr" > k stma *z ve uzun kalma sresinden dolay yava $irolizde olu an uucu rnler kraking ve tekrar katya dn me reaksiyonlar vere!ilmektedir" Cu ise uucu rn verimini azaltan !ir Baktrdr" 1las* $irolizin !ir dier avanta% ise !ozunma ve !ozunma rnlerinin kontrolnn salana!ilmesidir" Yava stma ko ullarnda !ozunmann ve !ozunma rnlerinin kontrol g olu$ ikincil reaksiyon rnleri olu maktadr"

<

Elde edilen rnler nelerdir ?

1. Birincil rnler Hermokimyasal dn m yntemlerinden !iri olan $iroliz i lemi ile elde edilen !irincil rnler, kat, gaz veya sv ola!ilir" )at rn (c*ar) yakt olarak kullanld gi!i metalr%ik amalarla ve kimya endstrisinde de kullanlmaktadr" Yakt I>orudan yakt Pi irme &snma Htn sertle tirme I )ar m yakt .*ar5su kar mlar .*ar5Buel oil kar mlar .*ar5!itkisel ya kkenli yakt kar mlar I Criketleme ile yakt #etalr%i I Cakr I Pirin I >kme demir I =elik I Jikel I ,lminyum I +lektro5manganez I Kr*l $laka I >kme $laka )imya +ndstrisi I ,ktiB kar!on I )ar!on siya* I )ar!ondislBr I )alsiyum kar!id I 2ilikon kar!id I Potasyum siyanr I )ar!onmonoksit I Dla I 0ayvan yemi I Pastel !oya I &sl i lem I /az ad!or!siyonu I 2u saBla trma

Pirolizden elde edilen gaz rn kom$leks sl $aralanma $roseslerinden elde edilen doymu (metan gi!i), doymam *idrokar!on kar mlar ve gazlar (0<, .? gi!i) ierir" Cile im olarak 0<, .?<, .?, .0@, 0<? ve organik !ile imlerin !u*arlarndan olu ur" +lde edilen gaz rn, g santrallerinde, stma i lemlerinde ve !eslemenin kurutulmasnda kullanla!ilir" Pirolizden elde edilen sv rnler olduka kom$leks, su veya suda znen d k molekl arlkl veya ya olarak adlandrlan suda znmeyen yksek molekl arlkl organik !ile iklerdir" !. "kincil rnler Cirincil rnlerden elde edilen ikincil rnler, *idrokar!on yaktlar, oksi%en ieren yaktlar, *idro%en ve amonyak gi!i deerli kimyasal maddelerdir"

#. Birincil $e "kincil rnlerin %ar&la&trlmas Ciyoktlenin $irolizinden elde edilen !irincil ve ikincil rnler arasnda !elirgin !az Barkllklar vardr" 1az ayrm !irincil $iroliz rnleri ile ikincil $iroliz rnleri arasndaki en nemli Barklardan !irisidir" Cirincil sv rnler Baz ayrm olu madan nce, arlka L68 veya da*a Bazla su a!sor$laya !ilmektedirler" Dkincil sv rnler ise kullanlan ynteme !al olarak arlka yakla k olarak L<8 su a!sor$laya!ilirler" Yava $iroliz i leminde suyun ayrlmas mmkn iken, Blas* $irolizde suyun ayrlmas ok zor olmaktadr" Cir dier Bark ise !irincil rnlerin vizkositesinin da*a d k olmasdr"

Pirolizi Etkile'en (aktrler

Pirolizi etkileyen BaktrlerM $iroliz scakl, stma *z, katalizr, $arack !oyutu, rnlerin te$kime ko ullar ve !asntr" &stma *znn artmasyla uucu madde miktar artmaktadr" Yksek scaklklarda katran !ozunarak gaz rn miktarn da arttrr" ,rtan !asnla uucu maddelerin te$kimede kalma sresi azalr" ?rta scaklklarda d k !asn ile katran miktar artmaktadr" Piroliz scakl, uucu maddenin miktar ve !ile imini etkileyen nemli !ir $arametredir" 2v, gaz ve aktiB kar!on (kat) miktarlar $iroliz scakl ile dei mekte ve !unlarn kimyasal !ile imleri de olduka Barkl olmaktadr" Piroliz scaklnn artmas ile sv rnn ve aktiB kar!onun 0G. ve ?G. oranlar azalmaktadr" 3zun alkonma zamanlarnda, uucu rnlerin !ozunmas ve kar!on atnn tekrar gazla t gzlenmektedir" )sa alkonma zamanlarnda ya$lan $iroliz i lemlerinde, i lem scakl ile kimyasal !ile im arasnda dorudan !ir !ant vardr" 2caklk arttka, ya$daki oksi%en ierii ve .G0 oran azalmaktadr" Piroliz i leminde, $arack !oyutunun artmas ile uucularn gaz atmosBerine gei i *zlanmakta ve !u durumda ktle iletim snrlamas sz konusu olmaktadr" 3ucular yzeyle da*a uzun sre etkile mekte ve ikincil te$kimelerin (yeniden $olimerle me ve scak kat yzeyinde e itli $aralanma te$kimeleri) olu umuna neden ola!ilmektedir" Polimerle me tm $iroliz verimini d rrken, yzeyde $aralanma te$kimeleri sv verimini azalt$, gaz verimini arttrma ynnde etki etmektedir"

)i*er Yakt %a'naklar'la %ar&la&trlmas

Ciyoktleden ztlenen ve !iyolo%ik *am $etrol olarak adlandrlan zt ve $iroliz sv rnnn, ya$ay yakt olarak kullanla!ilirliinin !elirlenmesi amacyla, ncelikle !unlarn 0G. oranlarnn ticari yaktlarla kar la trlmas gerekmektedir"

Yakt kayna

0G. oran

#olar gsterimi

)mr Cenzen 0am Petrol Cenzin #etan Ciyoktle

8,F :,8 :,7 <,8 @,8 :,65<,8

.08,F .0:,8 .0:,77 .0<,8 .0@,8 .0 :,65 .0<,8

)at yaktlarda, 0G. oran arttka, yakt sv yakt zelliine yakla maktadr" )ar!on ieren maddelerin dn m ile gaz ve sv ya$ay yaktlar elde edile!ilmektedir"

Hammaddenin Pirolizi
Piroliz dene' dzene*i

)ene'sel +al&ma akm &emas

)E,EY", Y-P./.0.
N!ioktle olarak setiimiz(as$ir !itkisi),!elirli $arack !oyutundaki numunemizden !elirlenen miktarda(:8grO8,8:) terazide s$atula yardmyla tartld" Hartlan numune reaktre !eslendi" Tartm 'aparken 'apmamz 1erekenler Herazimizin dengede olu$ olmadn kontrol etmemiz eer deilse ayarn ya$mamz gerekir" Hartm ya$arken madde ile elimizi temas ettirmemeden s$atula yardmyla gerekir" Hartm ci*az sa!itlendikten sonra numuneyi koymak ve numuneyi almak gerekir" +er sa!itlenmiyorsa ya$mamz gerekenlerM +er terazi sa!itlenmiyorsa deney ya$lan odadaki *ava ak n engellemek gerekir" (eker ocak, *avalandrma, cam, ka$) Hartm ci*azna yerle tirdiimiz kPt !oyutunu terazinin yzeyinden az olmas gerekir"

Nreaktrn iindeki kanala Bitil yerle tirildi, reaktr ka$a reaktre yerle tirerek iyice sk trld" 2.%.0T.R3- "0/E3" N2k trma i leminde vidalarn ve contalarn mmkn olduka yeni olmas gerekir"(deBorme olanlarn kullanlmamas)aksi taktirde reaktr *ava alarak numunenin ttmesine neden ola!ilir" N sk trrken a$raz ve azar azar sk trmamz gerekir"

Nreaktr Brna yerle tirildi ve ka$an ucu teBlonla rtld"

N7 adet tra$ alnarak ka$an ucu ve gvdesi teBlonla rtld"

Trap: 2v to$lama ka!: scakln etkisi ile !u*ar Baza geen !ile iklerin you tuklar ka$"

Ntra$lar el ile sk trldktan sonra da*a nceden *azrlanm olan dzene yerle tirildi"

Reaktr ve tra$larin !alantlar ya$l$ uygun ana*tarla iyice sk trld"

Cuz makinesinden alnan !uzlar, tra$larn yerle tirildii dzenee !eslendi"

&stcnn ka$a ka$atld, termometre reaktrn ucuna yerle tirildi"

:8

&stc istenilen scakla ve stma *zna set edilerek stma i lemi !a latld" .stma i&lemi &stma i leminde yksek scaklkta al tmz iin la!oratuardaki zel eklikmi $rize taklmas gerekir"

78 dk istenilen scaklkta !ekletilir ve gaz k kontrol edilerek deneye son verilir"

::

)E,EY", Y-P./.0. !. %.2.3 Reaktrn da*a a!uk soumas iin termometre kartlarak stcnn ka$a alr"

Reaktr stcdan kartarak da*a a!uk soutmak iin souk ortama kondu"

:<

Hra$lar ana*tar yardmyla sklerek *avlu ile kurutuldu ve evirerek ald"

=zc (dilklorametan) !e*ere aktarld, ve tra$n gvdesi ile ka$a dikkatlice damlalkla eker ocakta zc ile ykand"

:7

2ouyan reaktr alnarak ana*tar yardmyla skld"

:@

Reaktrn ka$a karlarak zc ile ykanarak !ir !e*erde to$land"

:6

2u ile zc;katran kar mn ayrmak iinM >zenek iin !alon tartld, szme i lemi iin cam yn *uniye kondu ve su tutsun diye stne tuz konuldu"

:A

>zenek kuruldu ve to$lanan katran;zc ayrma *unisine aktarlarak musluk ald"

1az Bark gzlendii zaman musluk ka$atld ve su miktar lld" Reaktrdeki c*ar tartlarak saklama $o etine kondu" Po et ka$atlarak etiketlendi" )atran;zc kar mnn zcsn ayrmak iin rotava$ora konuldu" ,yrma tamamlaynca !alon alnarak *avlu ile kurutuldu" Calonun iinde *ala zc ola!ileceinden zc kom$resrden *ava verilerek katran kokusu gelene kadar uzakla trld" 2v rn tartld ve i eye aktarlarak deney !itirildi"

:E

PROLZ VE YAKMA KARILATIRMASI Yanma *O2 ili reaksiyonla termik paralanma *Yanma scakl 800C-1200C rnler * at oksitlenmi! ma""eler kalntlar %k&l'c&r() * * ,- #,( /i"rokar0onlar *1az#CO2.,O2. 3O2 -4s *7kzotermik reaksiyon *:+p&n 0ile!eninin "ei!imine "ei!imine ok az "(yarl Piroliz *O2 siz reaksiyonla *Piroliz scakl 500C1000C * at#in"ir$enmi! kat % k+m&r * *,-#,(.s- *5.CO2.CO.C56.7tan.Propan . 5235894 *7n"otermik reaksiyon *:+p&n 0ile!eninin "(yarl

Piroliz +rnein"e ma""e -e ener;i 0ilanos(

:F