1

Geometrijski niz
Podjimo od dva primera:
Primer 1. 3, 6, 12, 24, 48 ...
Primer 2. 81, 27, 9, 3, ...

Paljivim posmatranjem moemo zakljuiti da je svaki sledei lan niza u
primeru 1. 3,6,12,24,48 ... 2 puta vei od predhodnog lana , pa e sledei
lanovi biti, 48 2 96, 96 2 192,... = =
U primeru 2. 81,27,9,3, ... primeujemo da je svaki sledei lan tri puta manji od
predhodnog, pa bi sledei lanovi bili
1 1 1
3: 3 1, 1: 3 , : 3 ,...
3 3 9
= = =
Ovakvi nizovi zovu se geometrijski i kao to vidimo , mogu biti rastui (primer 1.) i
opadajui (primer 2.)

Dakle: Niz brojeva u kome je kolinik ma koja dva uzastopna lana niza stalan zove se
geometrijski niz ili progresija. Naravno i ovde je vano od kog broja poinje niz, pa se
taj broj zove prvi lan niza i obeleava se sa
1
b .
za primer 1. 3
1
= b , 6
2
= b , ,... 12
3
= b
za primer 2. 81
1
= b , 27
2
= b , ,... 9
3
= b
= = = =

q
b
b
b
b
b
b
n
n
1 2
3
1
2
... kolinik niza

za primer 1. 2 = q (rastui niz)
za primer 2.
3
1
= q (opadajui niz)
Ako znamo
1
b (prvi lan niza) i q (kolinik niza) niz je potpuno odredjen , odnosno
moemo da ga zapiemo.

Bilo koji lan niza ( n-ti lan ) se trai po formuli :

1
1
n
n
b b q

=

Zbir prvih n-lanova niza se trai
i) 1 > q ii) 1 < q


1
) 1 (
1

=
q
q b
S
n
n

q
q b
S
n
n

=
1
) 1 (
1


Za svaki lan niza vai:
1 1
geometrijska sredina
n n n
b b b
+
=



2
Ako izmedju brojeva a i b treba umetnuti (interpolirati) k brojeva tako da zajedno sa a i

b ine geometrijski niz, onda kolinik q tog niza traimo po formuli :

1 +
=
k
a
b
q
Zadaci:


1)

Odrediti geometrijsku progresiju kod koje je 30 15
4 2 3 1
= + = + b b b b

Reenje:

30
15
4 2
3 1
= +
= +
b b
b b
Iskoristimo formulu :
1
1
n
n
b b q

= , po njoj je:

2
3 1
2 1
3
4 1
b b q
b b q
b b q
=
=
=


Zamenimo ovo u postavljeni sistem:

2
1 1
3
1 1
____________________
15
30
b b q
b q b q
+ =
+ =
Izvuemo zajedniki iz obe jednaine:
_ __________ __________
2
1
2
1
30 ) 1 (
15 ) 1 (
= +
= +
q q b
q b
Ovde je trik da se jednaine podele.
1
b
2
(1 ) q +
1
b
2
(1 ) q q +
15
30
= Skratimo ta moe !

2
2
1 1
= = q
q


Vratimo se u jednu od jednaina: (naravno biramo laku).

3 15 ) 4 1 (
15 ) 1 (
1 1
2
1
= = +
= +
b b
q b


Traeni niz je : 3,6,12,24,48,
3
5
6 1
3
4 1
2
3 1
b b q
b b q
b b q
=
=
=
2) Izraunati deseti lan geometrijskog niza 1,3,9,27...
Reenje:

,... 27 , 9 , 3 , 1
4 3 2 1
b b b b

Iz tog niza zakljuujemo da je: 1
1
= b i 3 = q

Poto se bilo koji lan niza rauna po formuli
1
1
n
n
b b q

= to e deseti lan biti :


10 1
10 1
9
10 1
9
10
9
10
10
1 3
3
19683
b b q
b b q
b
b
b

=
=
=
=
=

3) U geometrijskom nizu je :
6 4 3 1
216 8 40
n
b b b b S = = =
Izraunati
1
b ,q i n
Reenje:
6 4
3 1
__________
216
8
40
n
b b
b b
S
=
=
=
Zamenimo u prve dve jednaine!

=
=
______ __________
1
2
1
3
1
5
1
8
216
b q b
q b q b
izvuemo zajedniki

=
=
________ __________
2
1
2 3
1
8 ) 1 (
216 ) 1 (
q b
q q b
podelimo ih
1
b
3 2
( 1) q q
1
b
2
( 1) q
3 3 3
2
1
2
1 1 1
216
8
27 3 3
( 1) 8
(3 1) 8 8 8 1
q q q
b q
b b b
=
= = =
=
= = =

4
Poto je 1 3 > = q koristimo formulu
1
) 1 (
1

=
q
q b
S
n
n

4
1 (3 1)
40
3 1
3 1
40
2
3 1 80
3 81
3 3 4
n
n
n
n
n
n

=

=
=
=
= =



4) Tri broja, iji je zbir 26, obrazuju geometrijski niz. Ako se im brojevima doda redom
1,6 i 3, dobijaju se tri broja koja obrazuju aritmetiki niz. Odrediti te brojeve.
Reenje:

Neka su tri broja :
2 , 1
b b i
3
b I vai : 26
3 2 1
= + + b b b a kako je
2
1 3 1 2
q b b q b b = =
to e biti 26
2
1 1 1
= + + q b q b b tj.
2
1
(1 ) 26 b q q + + =
Ako im dodamo redom 1,6 i 3 dobiemo aritmetiki niz:
3 3
6 6
1
2
1 3 3
1 2 2
1 1
+ = + =
+ = + =
+ =
q b b a
q b b a
b a

Poto oni ine aritmetiku progresiju, mora biti :
2
3 1
2
a a
a
+
= tj,
1 3 2
2 a a a + =
1 3 2
2
1 1 1
( 1) ( 3) 2( 6)
a a a
b b q b q + + + = + sredimo
2
1 1 1
2
1 1 1
2
1
1 3 2 12
2 12 1 3
( 2 1) 8
b b q b q
b q b q b
b q q
+ + + = +
+ =
+ =

Napravimo sada sistem od ove dve uokvirene jednakosti:

= +
= + +
____ __________ __________
2
1
2
1
8 ) 1 2 (
26 ) 1 (
q q b
q q b
podelimo ih
5

0 9 30 9
4 4 4 13 26 13
) 1 ( 4 ) 1 2 ( 13
2 : / ) 1 ( 8 ) 1 2 ( 26
8
26
1 2
1
2
2 2
2 2
2 2
2
2
= +
+ + = +
+ + = +
+ + = +
=
+
+ +
q q
q q q q
q q q q
q q q q
q q
q q

= + 0 3 10 3
2
q q kvadratna po q
3
1
3
6
8 10
2 3
8 10
2 1
2 , 1
= =

=
q q
q

1 2
3
26 26
2
1 13
Za q
b
q q
=
= = =
+ +

1
1

3
26 26
18
1 1 13
1
9 3 9
Za q
b
=
= = =
+ +

Reenja Reenja
2,6,18 Geometrijski niz 18,6,2 Geometrijski niz
3,12,21 Aritm. Niz 19,12,5 Aritm. Niz










6
5) Izraunati zbir n brojeva oblika 1, 11, 111, 1111
Reenje:

1, 11, 111, 1111,
Trik je napisati brojeve drugaije:
9
1 10
9
1 1000
111
9
1 10
9
1 100
11
9
1 10
1
3
2

=

.itd.
... 111 11 1 + + + =
n
S =

2 3
2 3
2 2
10 1 10 1 10 1 10 1
...
9 9 9 9
1
10 1 10 1 10 1 ... 10 1 Pazi: ima n jedinica...
9
1
[10 10 ... 10 ] ovde je 10 10 ... 10 geometrijski niz
9
n
n
n n
n

= + + + +
( = + + + +

= + + + + + +

Geometrijski niz 10
1
= b 10 = q

1
( 1)
1
n
b q
S
q

=

ovo je za geometrijski niz, pa je :

1 10 (10 1)
9 10 1
1 10(10 1) 1
10(10 1) 9
9 9 81
n
n
n
n
n
S n
S n n
(
=
(

(
( = =
(







7
6) Izraunati zbir n brojeva oblika ...
48
47
,
24
23
,
12
11
,
6
5

Reenje:

Slian trik kao malopre!
24
1
1
24
1 24
24
23
12
1
1
12
1 12
12
11
6
1
1
6
1 6
6
5
=

=
=

=
=

=

.itd.

...
24
1
1
12
1
1
6
1
1 ...
24
23
12
11
6
5
+ + + = + + + =
n
S

1 1 1
( ...)
6 12 24
n = + + +
geometrijski niz
6
1
1
= b
2
1
= q
1
(1 )
1
1 1
(1 ( ) )
6 2
1
1
2
1 1
(1 ( ) )
3 2
n
n
n
b q
S
q
S
S

=

Dakle :
1 1
1 ( )
3 2
1 1
1
3 2
n
n
n n
S n
S n
(
=
(

(
=
(


8
7) Ako su , , a b c k-ti , n-ti i p-ti lanovi jedne geometrijske progresije tada je
1 =
n k k p p n
c b a . Dokazati.
Reenje:

Koristiemo formulu
1
1

=
n
n
q b b
Poto je a k-ti lan
1
1

=
k
q b a
Poto je b n-ti lan
1
1

=
n
q b b
Poto je c p-ti lan
1
1

=
p
q b c
1 1 1
1 1 1
( 1)( ) ( 1)( ) ( 1)( )
1 1 1
[ ] [ ] [ ]
n p p k k n k n p n p k p k n
n p k n p p k n p k k n p k n
a b c b q b q b q
b q b q b q


= =


Izraunajmo posebno izloilac za
1
b :
0 = + + n k k p p n
Sada emo izraunati izloilac za q:
0
) )( 1 ( ) )( 1 ( ) )( 1 (
= + + + + +
= + +
n k pn pk k p kn np p n kp kn
n k p k p n p n k

Kao to primeujete sve se potire!
Pa je : 1
1
= =
o o n k k p p n
q b c b a
Kraj dokaza.








9

8) Odrediti paralelogram tako da merni brojevi osnovice, visine i povrine ine
geometrijski niz.

Reenje:


a
a
b
b
h
P=ah


P h a , , ine geometrijski niz
P a h = formula za povrinu


A poto P h a , , ine geometrijski niz , to mora biti:
2
2
h
h aP h aP P
a
= = =
Uporedimo ove dve uokvirene formule za povrinu:
2
2 2 3
h
ah h a P a a a
a
= = = =

Dakle:
2
, a h a a = = i
3
a P =



10
Beskonani red

Neka je dat beskonani niz realnih brojeva ,... ,..., ,
2 1 n
a a a
Izraz oblika

=
= + + + +
1
2 1
... ...
n
n n
a a a a zove se beskonani red.
Geometrijskom nizu ,... ,..., , ,
2 n
aq aq aq a odgovara red:

=
= + + + + +
0
2
...) ... 1 (
n
n n
q a q q q a
Zbir (suma)beskonano opadajueg reda (geometrijskog) je
1
a
S
q
=

za 1 < q

Zadaci:

1) Decimalni broj 0,7777777 prebaciti u razlomak
Reenje:

2 3
7 7 7
0, 7777... ...
10 100 1000
7 1 1 1
(1 ...)
10 10 100 1000
7 1 1 1
(1 ...)
10 10 10 10
= + + +
= + + + +
= + + + +


Ovde imamo geometrijski red ,
10
1
,
10
7
= = q a

Njegova suma je
9
7
10
9
10
7
10
1
1
10
7
1
= =

=
q
a
S


11
2) Izraunati vrednost meovito periodinog razlomka 0,3444.
Reenje:
3 4 4 4
0, 3444... ...
10 100 1000 10000
3 4 1 1
(1 ...)
10 100 10 100
= + + + +
= + + + +

Pazi:
4 1 1
(1 ...)
100 10 100
+ + + je geometrijski red :
10
1
,
100
4
= = q a
4
3
100
1
10
1
10
4
3
100
9
10
10
3 4 31
10 90 90
= +

= +
= + =


3) Nadji red ako je
x
S

=
3
3

Reenje:

Mi znamo da je formula :
q
a
S

=
1

Znai gde je 3 - x treba da je 1-q. Izvriemo sredjivanje izraza :
3
, 1
3
1
1
)
3
1 ( 3
3
3
3 x
q a
x x
x
S = =

=
Pa e traeni red biti:
...
3 3 3
1 ...) )
3
( )
3
(
3
1 ( 1
...) 1 (
3
3
2
2
3 2
3 2
+ + + + = + + + +
= + + + +
x x x x x x
q q q a


12
4) Nadji red ako je
x
S
2 3
6

=
Reenje:
6 6
3 2
S
x
= =

3
2 2
2,
2 2
3
(1 ) 1
3 3
x
a q
x x
= = =


Pa e red biti :
...
27
16
9
8
3
4
2
...) )
3
2
( )
3
2
(
3
2
1 ( 2
) ... 1 (
3 2
3 2
3 2
+ + + +
= + + + +
= + + + + +
x x x
x x x
q q q a

5) Sledei periodini razlomak pretvoriti u obian razlomak 2,717171.
Reenje:
7 1 7 1
2, 717171... 2 ...
10 100 1000 10000
= + + + + +
Ovde emo uoiti 2 geometrijska reda:
1
2
7 7 7 7 1
... (1 ...)
10 1000 100000 10 100
1 1 1 1 1
... (1 ...)
100 10000 1000000 100 100
S
S
= + + + = + +
= + + + = + +

Zbir prvog reda je
99
70
100
99
10
7
100
1
1
10
7
1
= =

= S
Zbir drugog reda je
99
1
100
99
100
1
100
1
1
100
1
2
= =

= S
Vratimo se na zadatak:
70 1 269
2, 717171... 2
99 99 99
269
99
S
= + + =
=

13

6) U jednakostraninom trouglu stranice a upisan je novi jednakostranini trougao
spajanjem sredinama datog trougla . U dobijenom trouglu je upisan drugi trougao
na isti nain, itd. Odrediti zbir obima svih trouglova.
Reenje:

a
a
a 2
a
2
a
2
a
4
a
4
a
4
a
itd.


Stranica 1. trougla je a
Stranica 2. trougla je
2
a

Stranica 3. trougla je
4
a

Stranica 4. trougla je
8
a

. Itd.

Njihovi obimi e biti : a O = 3


14
Znai:

1
2
3
4
3
3
3
2 2
3
3
4 4
3
3
8 8
....... .
O a
a a
O
a a
O
a a
O
itd
=
= =
= =
= =

A njihov zbir je :

1 2 3 4
2 3
...
3 3 3
3 ...
2 4 8
1 1 1
3 (1 ...)
2 4 8
1 1 1
3 (1 ...)
2 2 2
O O O O
a a a
a
a
a
+ + + + =
= + + + +
= + + + +
= + + + +

Ovde je A=3a i
1
2
q =
po formuli :
1
A
S
q
=

a
a a
6
2
1
3
2
1
1
3
= =

=
Znai zbir obima je 6a.