Etruansko pismo

Etruansko pismo
Povijest alfabeta srednje bronano doba 19.15. st. pr. Kr.

Kanaansko-feniko 14. st. pr. Kr.

paleohebrejsko 10. st. pr. Kr. aramejsko 9. st. pr. Kr.

Brahmi i indijska 6. st. pr. Kr. tibetansko 7. st. kmersko/javansko 9. st. hebrejsko 3. st. pr. Kr. sirsko 2. st. pr. Kr.

nabatejsko 2. st. pr. Kr.

arapsko 4. st. avestijsko 4. - 6. st. grko 9. st. pr. Kr.

etruansko 8. st. pr. Kr.

latinino 7. st. pr. Kr. rune 2. st. ogamsko 4. st. gotiko 4. st. armensko 405. glagoljiko 862. irilino 10. st. samaritansko 6. st. pr. Kr. iberska 6. st. pr. Kr. junoarapsko 9. st. pr. Kr.

etiopsko 5. 6. st. pr. Kr.

meroitiko 3. st. pr. Kr. Geneologija

Etruansko pismo je izvedeno iz eubejske ("crvene") varijante grkog pisma. Od Etruana su pismo vjerojatno preuzeli Rimljani, to je dalo dananju latinicu. Za pisanje brojeva su postojali posebni simboli, nalik slovima.

Openito
Pismo je izvedeno od "crvenog" grkog alfabeta (eubejskog pisma) u kojoj su simboli i imali drugaiju upotrebu nego u suvremenom grkom pismu, a postojali su i simboli digama, kopa i san. Smjer pisanja je uglavnom bio zdesna nalijevo. U literaturi se uglavnom pojedina slova nazivaju odgovarajuim nazivima za grka slova.

Natpis na "jetri iz Piacenze", vidi haruspex.

Interesantno svojstvo pisanja je upotreba razliitih znakova za isti glas, npr. C, Q i K su oznaavali /k/. To je preuzeto u latinski, pa se i danas odraava na mnoge pravopise. ini se da etruanski jezik nije razlikovao zvune-bezvune parove (/b/ /p/) ve samo neaspirirane-aspirirane (/p/ /ph/), tako da zapravo izmeu delta i pi nije bilo nikakve razlike. U kasnijim natpisima se takvi redudantni simboli

Etruansko pismo (beta i delta) manje koriste. Glas /f/ se pisao na razliite naine (F, FH), a kasnije je kreiran simbol vrlo slian brojci 8. Sjeverni krajevi su koristili druge simbole za sibilante (koji su bili vjerojatno slini hrvatskim s i ) nego juni; neki autori razliito transliteriraju[1] takvu dvojaku upotrebu. Pretpostavlja se da latinini nazivi slova (a, be, de...) potjeu iz etruanskog pisma; za neka slova nazivi poinju samoglasnikom (el, em, en, es). Postojao je poseban sustav pisanja brojeva, naelno vrlo slian rimskim brojevima.

Slova
Neka slova su imala vie varijanti, koje su u ovoj tablici prikazane usporedno:
Etr. slovo Grko slovo alfa beta gama delta epsilon epsilon digama F Lat. slovo Transliteracija A B C, G D E a b, p c, k d, t e v h i k, c l m n u, o /a/ /p/ /k/ /t/ /e/ neka varijanta /e/? pojavljuje se na Cortonskom natpisu[2] /w/ /h/ /i/, /j/ /k/ /l/ /m/ /n/ /u/, /o/ etruanski nije imao izvorno /o/ ispred a u starijim natpisima i /f/ ispred e i i vj. izgovor napomene

zapadno eta H jota kapa lambda mi ni omikron I K L M N O

pi kopa ro sigma

P Q R S

p q, c r (Rix), s

/p/ /k/ /r/ // /s/ /t/ /u/ /ks/ sjeverni krajevi juni krajevi ispred u

tau ipsilon

T V

t u ks, x

zapadno ksi X

Etruansko pismo

3
zeta fi theta zapadno hi Z z f san (Rix), s (Rix), /t/ ili /ts/? /p/ (aspir. /p/) /t/ (aspir. /t/) /k/ (aspir. /k/) /f/ /s/ // u kasnijim natpisima sjeverni krajevi juni krajevi

Napomene uz tablicu[1]: sjeverni krajevi su Vetulonia, Populonia, Volterra, Fiesole, Arezzo, Chiusi, Perugia, Cortona; takoer i na Lanenoj knjizi; juni krajevi se odnosi na gradove Tarquinia, Veii, Volsinii, Vulci, Rusellae i pokrajinu Kampaniju; Helmut Rix u svojoj knjizi Etruskische Texte koristi detaljnu transliteraciju, oznaenu u tablici s (Rix) U ranim zapisima se glas /f/ pisao dvoslovom FH (ilustriran je i smjer pisanja s desna nalijevo): a kasnije je uveden simbol slian arapskoj brojci 8[3]. Izmeu rijei se pisala toka u sredini visine slova; reenice, a ponekad i rijei su odvajane i dvotokom.
Urna u muzeju u Perugiji s natpisom (fotografirao: Giovanni Dall'Orto)

Brojevi
Koristili su se posebni simboli za 1, 5, 10, 50 i 100, po principu vrlo slinom rimskim brojevima:
Simb. Vrijednost 1 5 10 50 100

Simboli su najvjerojatnije simboliki povezani: 1 je jednostavna crta, 5 izgleda kao donja polovica od 10, a 50 kao donja polovica od 100.

Etruansko pismo

Izvori
[1] Michael Weiss: " Etruscan; The Pyrgi Bilingual (http:/ / ling. cornell. edu/ people/ Weiss/ CGL_35-Etruscan. pdf)" (PDF) [2] Koen Wylin: The first chapter of the Cortona inscription, objavljeno u Etruscan News 5 (http:/ / www. umass. edu/ etruscannews/ articles/ EtruscanNews05. pdf) (PDF) (eng.), asopisu Amerikog odjela Instituta za etruanske i italske studije [3] Ancient Scripts (http:/ / www. ancientscripts. com/ etruscan. html): Etruscan

Drugi projekti Wikimedije

U Wikimedijinu spremniku nalazi se jo gradiva na temu: etruansko pismo

Vanjske poveznice
Etruscan Texts Project (http://etp.classics.umass.edu): baza etruanskih natpisa (eng.) Old Italic Unicode (http://www.unicode.org/charts/PDF/U10300.pdf) (eng.) The Etruscan alphabet (http://www.omniglot.com/writing/etruscan.htm) (Omniglot) (eng.) Old Italic alphabets (http://www.omniglot.com/writing/olditalic.htm) (Omniglot) (eng.) Etruscan (http://www.ancientscripts.com/etruscan.html) (Ancient Scripts) (eng.)

Izvori rabljeni u lanku i suradnici

Izvori rabljeni u lanku i suradnici

Etruansko pismo Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?oldid=3338699 Doprinositelji: Dnik, Vitek

Izvori, licencije i suautori slika

Datoteka:Haruspex.png Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Haruspex.png Licencija: Public Domain Doprinositelji: Line art created by en:User:Ihcoyc, based on a greyscale image found in Diringer's The Alphabet, a Key to the Story of Mankind. Datoteka:EtruscanA-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanA-01.svg Licencija: nepoznato Doprinositelji: File:EtruscanA-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanB-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanB-01.svg Licencija: nepoznato Doprinositelji: File:EtruscanB-01.png: Nohat derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanC-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanC-01.svg Licencija: nepoznato Doprinositelji: File:EtruscanT-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanD-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanD-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanE-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanE-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanE-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanE-02.svg Licencija: nepoznato Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanF-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanF-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanH-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanH-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanH-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanH-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanH-02.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanH-02.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanI-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanI-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanI-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanK-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanK-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanL-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanL-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanM-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanM-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanN-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanN-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanO-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanO-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanO-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanP-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanP-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanQ-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanQ-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanR-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanR-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanR-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanR-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanR-02.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanS-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanS-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanT-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanT-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanT-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanV-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanV-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanV-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanX-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanX-01.svg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: File:EtruscanX-01.png: Nd derivative work: Martin Kozk (talk) Datoteka:EtruscanZ-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanZ-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanPH-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanPH-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanPH-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanPH-02.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanTH-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanTH-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanTH-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanTH-02.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanTH-03.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanTH-03.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanKH-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanKH-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanKH-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanKH-02.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:EtruscanF-02.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanF-02.svg Licencija: Creative Commons Attribution-ShareAlike 1.0 Generic Doprinositelji: User:Martin Kozk Datoteka:EtruscanSAN-01.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:EtruscanSAN-01.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:IMG 1098 - Perugia - Mua etrusca - 7 ago 2006 seo archeologic - Urn- Foto G. Dallo'Orto.jpg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:IMG_1098_-_Perugia_-_Mua_etrusca_-_7_ago_2006_seo_archeologic_-_Urn-_Foto_G._Dallo'Orto.jpg Licencija: Attribution Doprinositelji: user:G.dallorto, user:G.dallorto Datoteka:Etruscan Numeral 1.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Etruscan_Numeral_1.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:Etruscan Numeral 5.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Etruscan_Numeral_5.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:Etruscan Numeral 10.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Etruscan_Numeral_10.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik

Izvori, licencije i suautori slika

Datoteka:Etruscan Numeral 50.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Etruscan_Numeral_50.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Datoteka:Etruscan Numeral 100.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Etruscan_Numeral_100.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Share Alike Doprinositelji: dnik Slika:Commons-logo.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Commons-logo.svg Licencija: logo Doprinositelji: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, created by Reidab.

Licencija
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/