KMYASAL RSK ETMENLER

AMA VE KAPSAM
Ama: yerindeki sala zararl kimyasal risk etmenleri hakknda bilgi sahibi olmak renim hedefleri: (1) yerlerinde alanlarn saln olumsuz etkileyen kimyasal etmenler (2) Kimyasal etmenlerin ortam ve biyolojik lm metotlar (3) Ulusal ve uluslararas standartlarda msaade edilen deerler (4) Kimyasal risk etmenlerinin iyerinde kontrol ve i gvenlii uzmanna den grevler

LGL MEVZUAT
Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

KMYASAL MADDE
Tanm: Doal halde bulunan veya retilen veya herhangi bir ilem srasnda yan rn veya atk olarak ortaya kan veya kazara oluan her trl element, bileik veya karmlar

KMYASAL MADDE
Kimyasallarn
retilmesi Kullanm Doal ortamdan alnarak deitirilmesi Yeniden retilmesi veya Sentetik yollarla yeni kimyasallarn retilmesi

yaam kolaylatraca gibi, yaam iin zararl sonular da yaratabilir Bu sonularn bir ksm tolere edilebilir, bir ksm edilemez. Bu da canllar ve eko sistem iin risk oluturur.
Peki ama, tm kimyasal maddeler risk oluturur mu?

TEHLKEL KMYASAL MADDE

Patlayc, Oksitleyici, Alevlenen Toksik (zehirli) Zararl, Andrc, Tahri edici, Alerjik, Kanserojen, Mutajen, evre iin tehlikeli

Sz edilen snflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik zellikleri ve kullanlma veya iyerinde bulundurulma ekli nedeni ile alanlarn salk ve gvenlii ynnden risk oluturabilecek maddeler
Mesleki maruziyet snr deeri belirlenmi maddeler

zelliklerden bir veya birkana sahip maddeler

TEHLKEL KMYASAL MADDE

KMYASAL MADDELERN BAZI ZELLKLER

Kokulu veya kokusuz olabilirler.
Renkli veya renksiz olabilirler. Hepsinin tehlike ve zararlar farkldr. Yutularak alnan bir kimyasal gzleri kr edebilir. (spirto) Ciltten emilen bir kimyasal daha tehlikeli olabilir. (Sava gazlar) Suyla temas eden bir kimyasal yanc gaz karabilir. (Karpit) ki zararsz kimyasal bir araya gelince zararl olabilir. (N,CSiyanr)

ki tehlikeli kimyasal bir araya gelince zararsz olabilir. (H,O Su)

Havadan hafif veya daha ar olabilirler. (LPG)

GVENLK BLG FORMU (MSDS)

PATLAYICI MADDE
Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yaylm ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya ksmen kapatldnda snma ile kendiliinden patlayan veya belirlenmi test koullarnda patlayan, abucak parlayan kat, sv, macunumsu, jeltinimsi haldeki maddeler rnek: Benzin, nitrogliserin, barut, diasetil peroksit, hidrazin, etilen oksit, vb.

Basnl gaz

Patlayc (kararsz, blm 1.1, 1.2, 1.3 ve 1.4), Kendi kendine tepkinir Tip A ve B, Organik Peroksit (Tip A ve B)

OKSTLEYC (YAKICI) MADDE

zellikle yanc maddelerle olmak zere dier maddeler ile de temasnda nemli lde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeler rnek: Hidrojen peroksit, perklorik asit, sodyum-potasyum metalinin nitratlar, peroksitleri, permanganatlar, kloratlar, perkloratlar, kalsiyum karbonat, kromik asit, amonyum nitrat, vb.

Oksitleyici

OK KOLAY ALEVLENR MADDE

0 0C den dk parlama noktas ve 35 0C den dk kaynama noktasna sahip sv haldeki maddeler Oda scaklnda ve basnc altnda hava ile temasnda yanabilen, gaz haldeki maddeler

Alevlenebilir (Kat kategori 1 ve 2, Sv kategori 1, 2 ve 3 Gaz kategori 1, alevlenebilir aerosoller kategori 1 ve 2 ), Kendilinden tepkinir (Tip B, C, D, E ve F), Piroforik Kendilinden snan, Yaylarak alevlenebilir gaz, organik peroksit (Tip B, C, D, ve F)

KOLAY ALEVLENR MADDE

Enerji uygulamas olmadan, ortam scaklnda hava ile temasnda snabilen ve sonu olarak alevlenen, Ate kayna ile ksa sreli temasta kendiliinden yanabilen ve ate kaynann uzaklatrlmasndan sonra da yanmaya devam eden kat haldeki, Parlama noktas 21 C 'nin altnda olan sv haldeki, Su veya nemli hava ile temasnda, tehlikeli miktarda, ok kolay alevlenir gaz yayan maddeler

Alevlenebilir (Kat kategori 1 ve 2, Sv kategori 1, 2 ve 3 Gaz kategori 1, alevlenebilir aerosoller kategori 1 ve 2 ), Kendilinden tepkinir (Tip B, C, D, E ve F), Piroforik Kendilinden snan, Yaylarak alevlenebilir gaz, organik peroksit (Tip B, C, D, ve F)

ALEVLENR MADDE
Parlama noktas 21 0C 55 0C arasnda olan sv haldeki maddelerdir.

Alevlenebilir (Kat kategori 1 ve 2, Sv kategori 1, 2 ve 3 Gaz kategori 1, alevlenebilir aerosoller kategori 1 ve 2 ), Kendilinden tepkinir (Tip B, C, D, E ve F), Piroforik Kendilinden snan, Yaylarak alevlenebilir gaz, organik peroksit (Tip B, C, D, ve F)

OK TOKSK MADDE
ok az miktarlarda solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddeler

Akut toksik (Kategori 1, 2 ve 3)

TOKSK MADDE
Az miktarlarda solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddeler Kurun, krom, nikel, kadmium gibi ar metal tozlar, vb.

Sular iin akut toksik Kategori 1, Sular iin kronik toksik kategori 1 ve 2

ZARARLI MADDE
Solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddeler Epiklorohidrin, Akrilonitril, Anilin, Aldirin, Etilenamin ve Hidrojen slfr, Hardal gaz (iperit)

AINDIRICI MADDE
Canl doku ile temasnda, dokunun tahribatna neden olabilen maddeler Sodyum hidroksit, slfrik asit, temas ettikleri dokularda, kimyasal reaksiyon sonucu, geri dnsz, grlebilir tahribatlara neden olur. kazim.arga@marmara.edu.tr

Andrc, Cilt andrc kategori 1A, 1B ve 1C, Gz andrc kategori 1, Metaller iin andrc

TAHR EDC MADDE

Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun sreli veya tekrarlanan temasnda lokal eritem, eskar veya dem oluumuna neden olabilen, andrc olarak snflandrlmayan maddeler Azot oksit, sodyum hipoklorit, kalay klorr temas ettii yerde kimyasal bir etkiyle, eski durumuna gelebilen kzarkla neden olur.

Tahri edici; Cilt tahrii kategori 2 ve Gz tahrii kategori 2A, Deride duyarllama kategori 1, Akut toksisite kategori 4, Tehlikeli hedef organ toksisitesi kategori 3, Narkotik etkiler, Solunum tahrii.

ALERJK MADDE
Solunduunda, cilde nfuz ettiinde ar derecede hassasiyet meydana getirme zellii olan ve daha sonra maruz kalnmas durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya kmasna neden olan maddeler Hidrokinon, brom, platin bileikleri, izosiyanatlar ve ozon belli sre maruz kalndnda normal dokularda alerjik reaksiyonlara neden olur.

KANSEROJEN MADDE
Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde kanser oluumuna neden olan veya kanser oluumunu hzlandran maddeler Yetkili kurulularca kanserojen olduu saptanan asbest(ler), benzen (benzol), berilyum, kurun kromat, formaldehit, vinil klorr, trikloroetilen ve karbon tetraklorr,

Kanserojen Kategori 1A, 1B ve 2, Solunum duyarllatrc kategori 1, remeye toksik kategori 1A, 1B ve 2, Hedef organda toksik kategori 1-2, Mutajenik kategori 1A, 1B ve 2, Solunduunda toksik kategori 1 ve 2

MUTAJEN MADDE
Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde kaltmsal genetik hasarlara yol aabilen veya bu etkinin oluumunu hzlandran maddeler

REME N TOKSK MADDE

Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde erkek ve diilerin reme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doacak ocuu etkileyecek kaltmsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluumunu hzlandran maddeler Polybrominated biphenyl PBB'ler, Polychlorinated biphenyl PCB'ler (atk yalar), selenyum bileikleri, vinil klorr, doum kusurlarna veya ksrla neden olurlar.

EVRE N TEHLKEL MADDE

evre ortamna girdiinde evrenin bir veya birka unsuru iin hemen veya sonradan ksa veya uzun sreli tehlikeler gsteren maddeler

SIK KULLANILAN KISALTMALAR

IUPAC :
Kimyasal maddenin isimlendirmesi

CAS No

Kimyasal maddenin servis numaras

EINECS

Kimyasal mddenin Avrupa envanter numaras

VERENN YKMLLKLER
Genel ykmllk MADDE 5 - veren, kimyasal maddelerle almalarda, alanlarn bu maddelere maruziyetini nlemek, bunun mmkn olmad hallerde en aza indirmek ve alanlarn tehlikelerden korunmas iin gerekli tm nlemleri almakla ykmldr.

VERENN YKMLLKLER
Risk deerlendirmesi MADDE 6 - veren, iyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadn tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunmas halinde, alanlarn salk ve gvenlii ynnden olumsuz etkilerini belirlemek zere, 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu ve 29/12/2012 tarih ve 28512 sayl Sal ve Gvenlii Risk Deerlendirmesi Ynetmelii hkmlerine uygun ekilde, risk deerlendirmesi yapmakla ykmldr.

GENEL NLEMLER
Genel nlemler - MADDE 7 Tehlikeli kimyasal maddelerle almalarda alanlarn sal ve gvenlii ynnden riskler aadaki nlemlerle ortadan kaldrlr veya en az dzeye indirilir: yerinde uygun dzenleme ve i organizasyonu yaplr. Tehlikeli kimyasal maddelerle almalar teknolojik gelimeler dikkate alnarak uygun yntemlerle yaplr, uygun makina ve ekipman salanr. Alnan nlemlerin etkinliini ve srekliliini salamak zere yeterli kontrol, denetim ve gzetim salanr. Tehlikeli kimyasal maddelerle almalar, en az sayda alan ile yaplr.

GENEL NLEMLER
Genel nlemler - MADDE 7 - devam alanlarn maruz kalacaklar madde miktarlar ve maruziyet sreleri mmkn olan en az dzeyde olur. retim alannda yaplan i iin gerekli olan miktardan fazla tehlikeli kimyasal madde bulundurulmaz. yerleri ve eklentileri her zaman dzenli ve temiz tutulur. alanlarn kiisel temizlikleri iin uygun ve yeterli artlar salanr. Tehlikeli kimyasal maddelerin, atk ve artklarn en uygun ekilde ilenmesi, kullanlmas, tanmas ve depolanmas iin gerekli dzenlemeler yaplr.

ZEL NLEMLER
zel koruyucu ve nleyici tedbirler MADDE 8 ncelikle ikame yntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde veya ilem kullanlr. Yaplan iin zellii nedeniyle ikame yntemi kullanlamyorsa, ncelik srasyla aadaki tedbirler alnarak risk azaltlr;
(1) alanlarn salk ve gvenlii ynnden risk oluturabilecek tehlikeli kimyasal madde kn nlemek veya en aza indirmek zere uygun proses ve mhendislik kontrol sistemleri seilir ve uygun malzeme ve ekipman kullanlr. (2) Riski kaynanda nlemek zere; uygun i organizasyonu ve yeterli havalandrma sistemi kurulmas gibi toplu koruma nlemleri uygulanr. (3) Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden alanlarn toplu olarak korunmas iin alnan nlemlerin yeterli olmad hallerde bu nlemlerle birlikte kiisel korunma yntemleri uygulanr.

ZEL NLEMLER
zel koruyucu ve nleyici tedbirler MADDE 8 devam veren, alnan nlemlerle koruma ve nlemenin yeterince salandn baka bir ekilde ortaya koyamad hallerde; alanlarn sal iin risk oluturabilecek kimyasal maddelerin dzenli olarak lmn salar. yerinde alanlarn kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koullarda herhangi bir deiiklik olduunda bu lmler tekrarlanr. lm sonular, Ynetmelik eklerinde belirtilen mesleki maruziyet snr deerleri dikkate alnarak deerlendirilir. Mesleki maruziyet snr deerlerinin ald her durumda, iveren bu durumun derhal giderilmesi iin koruyucu ve nleyici tedbirleri alnr.

ZEL NLEMLER
zel koruyucu ve nleyici tedbirler MADDE 8 devam veren, alanlar kimyasal maddelerin fiziko-kimyasal zelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak iin, yaplan ilemin zelliine uygun olarak aada belirtilen ncelik srasna gre teknik nlemleri alr ve idari dzenlemeleri yapar; (1) yerinde parlayc madde miktarnn tehlikeli konsantrasyonlara ulamas ve kimyasal olarak kararsz maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunmas nlenir. (2) yerinde yangn veya patlamaya sebep olabilecek tututurucu kaynaklarn bulunmas nlenir. (3) Kimyasal olarak kararsz madde/karmlarn zararl etki gstermesine sebep olabilecek artlar ortadan kaldrlr. (4) Parlayc maddelerden kaynaklanan yangn veya patlama halinde veya kimyasal olarak kararsz madde ve karmlarnn zararl fiziksel etkilerinden alanlarn zarar grmesini nlemek veya en aza indirmek iin gerekli nlemler (5) ekipman ve alanlarn korunmas iin salanan koruyucu sistemlerin tasarm, imali ve temini, salk ve gvenlik ynnden yrrlkteki mevzuata uygun olur.

(6) Patlama basncnn etkisini azaltacak sistemler bulunur.

(7) Tesis, makina ve ekipmann srekli kontrol altnda tutulmas salanr.

VERENN YKMLLKLER
zel koruyucu ve nleyici tedbirler MADDE 8 devam yerlerinde, sv oksijen, sv argon ve sv azot bulunan depolama tanklarnn yerletirilmesinde EK-IVte belirtilen asgari gvenlik mesafelerine uyulmas zorunludur.
a) Sv Oksijen tanklar iin:
Tablo 1: Vana, flan gibi ek yeri olmayan yanc gaz veya sv boru hatlar ile oksijen depolama tank arasndaki uzaklklar.

Tank kapasitesi (m3) 0-10 11-50 51-100 101-200 201-10000

Uzaklk (m) 1 2 3 4 5

KANSEROJEN MADDE VE LEMLER

Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakk. Yn. MADDE 4 Ek 1 Kanserojen maddeler ve ilemler:
(1) reamin retimi (2) Kmr kurumu, kmr katran ve ziftinde bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonlara maruziyete neden olan iler (3) Bakr-nikel cevherinin kavrulmas ve elektro rafinasyonu ileminde aa kan toz, serpinti ve dumana maruziyete neden olan iler. (4) Kuvvetli asit ilemi ile isopropil alkol retimi. (5) Sert odun tozuna maruziyete neden olan iler.

KANSEROJENE MARUZYETN NLENMES VE AZALTILMASI

Kanserojen veya mutajen maddelerin tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlaryla deitirilmesinin teknik olarak mmkn olmad hllerde, bu maddelerin retiminde ve kullanlmasnda teknik imknlara gre kapal sistemler kullanlr.
Kapal sistemle almann teknik olarak mmkn olmad hllerde, alanlarn maruziyeti mmkn olan en az dzeye indirilir. alanlarn kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti, Ek-2de verilen snr deerleri aamaz.

KANSEROJENE MARUZYETN NLENMES VE AZALTILMASI

veren kanserojen veya mutajen maddelerin kullanld ilerde; (1) yerinde kullanlacak kanserojen veya mutajen madde miktarn belirler ve yaplan i iin gereken miktardan fazla madde bulunmasn nler. (2) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalan veya kalabilecek alan saysnn mmkn olan en az sayda olmasn salar. (3) Kanserojen veya mutajen maddelerin alma ortamna yaylmasn nlemek veya en aza indirmek iin ilem tasarmn uygun ekilde yapar ve gerekli mhendislik kontrol nlemlerinin alnmasn salar.

KANSEROJENE MARUZYETN NLENMES VE AZALTILMASI

(4) Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynandan lokal veya genel havalandrma sistemi veya dier yntemlerle, halk sal ve evreye zarar vermeyecek ekilde allan ortamdan dar atlmasn salar. (5) Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir ekilde kanserojen veya mutajen maddelerin ortama yaylmas hlinde, bu durumun erken tespiti iin uygun lm sistemleri bulunmasn salar. (6) Uygun alma yntemleri ve ilemlerin kullanlmasn salar.

KANSEROJENE MARUZYETN NLENMES VE AZALTILMASI

(7) Alnan dier nlemlerle toplu korumann salanamad veya maruziyetin nlenemedii durumlarda uygun kiisel korunma yntemleri ve kiisel koruyucu donanmlarn kullanlmasn salar. (8) zellikle alma ortam zemini, duvarlar ve dier yzeylerin dzenli olarak temizlenmesini ve hijyen artlarn salar. (9) alanlar bilgilendirir.

KANSEROJENE MARUZYETN NLENMES VE AZALTILMASI

(10) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalnan veya maruz kalma riski bulunan yerleri uygun ikaz levhalar ve gvenlik iaretleri ile belirler. Bu yerlerde sigara kullanlmasnn ve yeme, imenin yasak olduunu belirten ikaz levhalarn bulundurur. (11) lgili mevzuat gerei hazrlanacak acil durum plannda, yksek dzeyde maruziyete neden olabilecek durumlara ynelik eylemler de planlanr. (12) Kanserojen veya mutajen maddelerin gvenli ekilde depolanmas, tanmas veya ilem grmesi iin bu maddelerin aka ve grnr ekilde etiketlenmi, szdrmaz kapal kaplarda bulundurulmasn salar. Bu maddelerin kullanld ve depoland alanlara grevli olmayanlarn giri ve klarn kontrol altnda tutar.

KANSEROJENE MARUZYETN NLENMES VE AZALTILMASI

(13) Atklarn alanlar tarafndan gvenli bir ekilde toplanmas, depolanmas ve uzaklatrlp zararsz hale getirilmesinde aka ve grnr ekilde etiketlenmi, szdrmaz kapal kaplar kullanlmasn salar. (14) Kanserojen veya mutajen maddeler, 31/3/2007 tarihli ve 26479 sayl Resm Gazete`de yaymlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Tanmas Hakknda Ynetmelik ve 8/9/2009 tarihli ve 2009/15454 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla yrrle konulan Tehlikeli Mallarn Karayolu ile Uluslararas Tamaclna likin Avrupa Anlamas (ADR) hkmlerine uygun olarak tanr.