Gemi Devreleri

T.
C MLL ETM BAKANLII
DENZCLK
GEM DEVRELER
Ankara, 2013
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. BALAST SSTEM .............................................................................................................. 3 1.1. Sistemin Grevi ............................................................................................................ 3 1.2. Balast Sisteminin Elemanlar ........................................................................................ 5 1.2.1. Balast Tanklar ....................................................................................................... 5 1.2.2. Balast Pompalar .................................................................................................... 6 1.2.3. Balast Valfleri ........................................................................................................ 8 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 10 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 11 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 12 2. SNTNE SSTEM ............................................................................................................ 12 2.1. Sintine Sisteminin Grevi ........................................................................................... 12 2.1.1. Ana Sintine Hatt ................................................................................................. 13 2.1.2. Sintine Devrelerinin Dzenlenmesi ..................................................................... 13 2.1.3. Tanklardan Geen Borularn Denmesi ............................................................. 13 2.1.4. Sintine Alclar ve Szge Sepetleri ................................................................... 13 2.2. Sintine Sisteminin Elemanlar ..................................................................................... 13 2.2.1. Sintine Tanklar (Bilge Holding Tank) ................................................................ 14 2.2.2. Sintine Pompalar ................................................................................................ 14 2.2.3. Sintine Valfleri .................................................................................................... 15 2.2.4. Sintine Seperatrleri ............................................................................................ 16 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 21 3. YANGIN SSTEMLER .................................................................................................... 21 3.1. Yangn Sisteminin nemi ve Grevi .......................................................................... 21 3.2. Yangn Sisteminin Elemanlar .................................................................................... 21 3.2.1. Yangn Pompalar ................................................................................................ 21 3.2.2. Yangn Valfleri .................................................................................................... 22 3.3. Sprinkler Sistemi le Yangn Sndrme ..................................................................... 23 3.4. Yangn Tpleri le Yangn Sndrme ......................................................................... 24 3.4.1. Kpk .................................................................................................................. 24 3.4.2. Karbondioksit Gaz (CO2) ................................................................................... 24 3.4.3. Kuru Kimyasal Tozlar ......................................................................................... 24 3.4.4. Halon Gaz ........................................................................................................... 25 3.5. Gemide Meydana Gelen Yangnlar............................................................................. 25 3.5.1. Adi Yangnlar(A Snf Yangnlar) ...................................................................... 25 3.5.2. Akaryakt Yangnlar (B Snf Yangnlar) .......................................................... 25 3.5.3. Gaz Yangn (C Snf Yangn) ............................................................................ 26 3.5.4. Metal Yangn (D Snf Yangn) ........................................................................ 26 3.5.5. Elektrik Yangnlar (E Snf Yangnlar) ............................................................. 26 3.5.6. zel Yangnlar ..................................................................................................... 26 3.6. Yangn Sndrme Cihazlarnn Denetlenmesi ............................................................ 29 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30 i
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32 RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 34 4. YAKIT SSTEM ............................................................................................................... 34 4.1. Gemi Yakt Devresinin Grevi ................................................................................... 34 4.2. Genel Olarak Bir Gemideki Yakt Devresinin Elemanlar.......................................... 35 4.2.1. Tanklar ................................................................................................................. 35 4.2.2. Aktarma (Transfer) Pompalar ............................................................................. 39 4.2.3. Separatrler .......................................................................................................... 40 4.2.4. Fuel Oil Istclar................................................................................................. 41 4.3. Dizel Yaktnn Elde Edilmesi .................................................................................... 43 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 44 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 46 RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 48 5. YALAMA SSTEM ....................................................................................................... 48 5.1. Gemi Yalama Devrelerinin Grevi ........................................................................... 48 5.2. Gemi Yalama Devresi Elemanlar ............................................................................ 50 5.2.1. Ya Tanklar ........................................................................................................ 50 5.2.2. Ya Separatr .................................................................................................... 51 5.2.3. Filtre (Streyner) ................................................................................................... 53 5.2.4. Ya Pompalar ..................................................................................................... 54 5.2.5. Yalama Ya Soutucular (Kuler) .................................................................... 55 5.2.6. Ya Istclar (Oil Heater) ................................................................................... 57 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 59 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 61 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 62 KAYNAKA ......................................................................................................................... 64
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Denizcilik Makine Zabitlii Gemi Devreleri Gemi devrelerinin sklmesi, bakmnn yaplmas, taklmas ile ilgili bilgilerin kazandrld bir renme materyalidir. 40/32 Bu modln n koulu yoktur. Gemi devreleri elemanlarnn bakm ve onarmn yapmak Genel Ama Uygun ortam salandnda gemi devreleri elemanlarnn bakm ve onarmn makine katalouna gre yapabileceksiniz. Amalar 1. Balast devrelerinin iletim ve bakmn yapabileceksiniz. 2. Sintine devrelerinin iletim ve bakmn yapabileceksiniz. 3. Yangn sistemlerinin iletim ve bakmn yapabileceksiniz. 4. Yakt sisteminin iletim ve bakmn yapabileceksiniz. 5. Yalama sisteminin iletim ve bakmn yapabileceksiniz. Ortam: Donanml gemi yardmc makineleri atlyesi Donanm: Gemi makine dairesi simlatr, bilgisayar ve yanstm cihaz, eitim CDleri Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
MODLN AMACI
ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME
iii
iv
GR GR
Sevgili renci, Gemi devreleri adndaki modl kitabnn hazrlanmasnda balang noktas olarak uluslararas denizcilik rgtnn (IMO) dnya denizcilerinin yetitirilmesinde bir standart oluturmak amacyla hazrlad STCW 78-95 szlemesi ve bu szlemeye uygun olarak meslek liselerinin gemi makineleri blm rencilerinin gemi makine devrelerini bilmesi gerekir. Bu modl, gemi devrelerini (sintine devresi, balast devresi, yangn, yakt ve yalama devreleri) ayrntl bir biimde tanyp bakm ve tutumunun yapabilmenize yardmc olacaktr.
RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemi devrelerinden balast devresini tanyarak iletimini ve bakmn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Tersanelerde ve limanlarda bulunan gemilerdeki kataloglardan, brorlerden, nternetten, niversite ktphanelerinden aratrma yaparak bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparak paylanz.
1. BALAST SSTEM
1.1. Sistemin Grevi
Balast bir geminin farkl nedenlerle tanklarna ald deniz suyudur. Limanda ykleme boaltma esnasnda gemiler balast alp vermektedir. Balast almann birok sebebi vardr. Balast sistemi basit bir sisteme sahip olmakla beraber, balast alma operasyonunu yneten zabitin dikkatli olmas gerekir.
ekil 1.1: Balast devresi
ekil 1.2: Gemi bnyesindeki tanklar Pik tanklar (Gri) Balast tanklar (Mavi) Gravite tanklar (Krmz ) Dablbatm (Pembe) me suyu tanklar (Ak Mavi) Makine dairesi tanklar (Turuncu) Kuru tanklar (Yeil)
Pik tanklar Gemilerin ba ve k bodoslamalarnda bulunur. Bu tanklar daimi bo braklr. Bu tanklarn yapl amac gemiyi ba ve k taraftan gelebilecek hasarlara kar korumaktr ve geminin duru gcn artrmaktr. Balast tanklar Geminin balast durumunu salamak iin yaplm bu tanklar balast devresi ve tulumbas vastasyla deniz suyu ile doldurulur veya boaltlr. skele ve sancak olmak zere ikiye ayrlr. Baz O.B.O (Oil/Bulk/Oil) (Cevher/Dkme/Petrol) gemilerinde yakt sarn olarak kullanlr. Gravite tanklar Geminin trim ve gravite durumunun salanmasnda kullanlan bu tank deniz suyu doru devresi ile faal durma getirilir veya boaltlr. Dablbatm tanklar Geminin en dip ve karina ksmnda bulunan bu tanklarn vasflar drought ve air drauhtn ayarlanmasdr. Hava artlar, yk, deniz durumu, medcezir gibi durumlarda kullanlan bu tanklar deniz suyu boru devreleri ile faaliyete geirilir. me suyu tanklar K kasarada yaam mahallinin altnda yer alan bu tanklar geminin ime suyunun tedarik edilmesinde kullanlr. me ve kullanma suyu boru devreleri ile gerekli yerlere sevk edilir. Makine dairesi tanklar Makine dairesi motor elemanlarnn ve motorun yalanmasnda kullanlan ya tanklar, sewage tank, yakt tanklar, dizel motorlarn atelenmesinde kullanlan hava tanklar bu blmde yer alr. Gemiler, bo veya yar dolu olarak bir yerden bir yere giderken aadaki sebeplerden dolay balast almak zorundadr:
Geminin daha fazla batn salayarak (Free board azaltma da denir.) pervaneyi suya batrmak pervane kayplar ile titreimleri minimuma indirgemek Gemi dmeninin etrafnda daha derin su oluturarak geminin iyi dmen tutmasn salamak ok sert havalarda, geminin ba taraftan hava yemesini (poundine-slamming) nlemek amacyla ba taraf batrarak iyi bir trim salamak yi ve salkl bir gemi stabilitesine sahip olabilmek yi bir arlk paylam yaparak gemi bnyesinde oluan ve gemiye zararl olan gerilimleri azaltmak Geminin ar havalarda, iyi yol tutmasn salamak
Balast sistemi geminin balast ile doldurulmas gereken kapal yerleri ile balantldr. Bu yerler: Sancak - iskele dablbatm balast tanklar Sancak - iskele alt ve st yan balast tanklar Ba pik tank (for peak) Gemi byklne bal olarak yk ambarlar (cargo holds)-(Ar havalarda balast alarak gemi pervanesinin daha ok batrlmas salanmaktadr.)
1.2. Balast Sisteminin Elemanlar

1.2.1. Balast Tanklar
Doldurulmalarnda havay sktrma ve boaltlmalarnda vakum olumasna engel olmak zere balast tanklar birer hava firar borusu ile donatlr. Yaplan daha byk gemiler daha byk balast tanklarna sahip olmak zorundadr. Dablbatm tanklar yetmeyince srf balast iin ayr tanklar yaplmaya balanmtr. Ayrca bu devasa tanklar ksa srede doldurabilecek ve ksa srede de boaltabilecek verimli pompalara ihtiya vardr.
Resim 1.1: Balast tank
1.2.2. Balast Pompalar

Tm gemilerde balast pompas olarak merkezka (santrifj) tip pompalar kullanlmaktadr. Ayrca kullanlan bu merkezka pompalarn dikine (vertical) olmas gerekmektedir. Fakat birok gemide yatay (horizontal) olarak da kullanmaktadr. Pompalar hareketini elektrik motoru sayesinde salar. Pompann giri devresinde bir vakum geyci , ksnda bir basn geyci ve hava alma musluu bulunur. Pompann alc devresinde mutlaka bir filtre szge bulunur. Dolaysyla denizden su alm esnasnda pompaya zarar verebilecek maddelerin pompa ierisine girmesi nlenir.
Resim 1.2: Dikey balast pompas
Balast pompasnn alma ilkesi ok basittir. Bernoulli prensibine dayanarak retilen bu pompalar dar kesitten hzla geni kesite doru geer. Sisteme lazm olmayan hz, geni kesitte artk basnca dnmtr. Bu kadar basit bir ilkeye gre alan bu tip pompalar bugn dnyann birok yerinde bata denizcilik olmak zere geni bir kullanm alanna sahiptir. alma ilkeleri basittir, verimleri de yksektir. Ayn zamanda yksek debiye sahip olmalar balast tanklarnda yaygn kullanlmalarn salar. Santrifj tip pompalarn emi kabiliyetleri yoktur. Emii salayabilmek iin pompa gbeinin baslacak balast suyunun hizasnda veya aasnda olmas gerekir. ou gemide merkezka pompalarnn gvdelerinin zerinde ince bir bakr boru bulunur. Bu bakr boru merkezi bir vakum pompasna balanarak merkezka tip pompalarn emi yapabilmesi salanmaktadr. Santrifj tip pompalarn miktar ayarlar k (delivery) valfinden yaplr.
Resim 1.3: Yatay balast pompas
Santrifj (merkezka) tip balast pompalarnda anmalar impellerlerde ve ringlerinde (wearing rings) meydana gelmektedir. mpellerin kanatlarnn krlmasndan veya erozyona uramasndan sonra yenisiyle deitirilebildii gibi sar kaynayla da doldurulabilmektedir. Bu ilemden sonra da iyi bir talama ilemi gerekmektedir. Gemilerde bu ynteme ska bavurulmaktadr. Santrifj tip balast pompalarnda impeller ve casein ayr ayr anma ringleri bulunmaktadr. Merkezka tip pompalarda dairesel - radial klerens mmkn olduu kadar kk tutulur. Bu sayede de pompa verimi de arttrlm olur. mpeller ve anma ringlerinin malzemeleri sar pirintir. Bakr ve inko alam kullanlr. Anma ringlerinin arasndaki klerensler bydke pompann verimi der. Anma ringleri zamanla yenilenmelidir. Gemilerde torna edilmemi bir biimde bulunur.
ekil 1.3: Merkezka pompa kesiti
Santrifj pompalar balanrken kademeler aras szdrmazl salamak amacyla contalar kullanlr. Bu contalar mmkn olduu kadar ince olmaldr. Genellikle bu contann yerine harita ktlar kullanlmaktadr. Zaman geldiinde bakm yaplan ve srekli kontrol edilen bir balast pompas operasyonu aksatmadan almasna devam eder. Santrifj pompalardaki muhtemel arzalar aada aklanmtr. Pompa basmyor. Muhtemel arza Alc valf kapal Verici valf kapal Emi filtresi kirlenmi Vakum pompas arzal Vakum borusunda tkanma var. Basma zayf Muhtemel arza Emi filtresi tkal Pompa hava emiyor. zm Alc valfi alr. Verici valfi alr. Filtre temizlenir. Vakum pompas tamir edilir. Tkanan boru alr. zm Filtre temizlenir. Emi kabnda sv azalm veya salmastra glendi gevekliinden dolay hava karyor. Vakum pompas kontrol edilir. impeller karlr ve temizlenir. Merkezka pompa derhal overhaule alnr.
Vakum olmuyor. mpeller kanatlar anm. Anma ringlerinin klerensleri artm.
Pompalarda ar sarsnt var. Muhtemel arza Layn bozuk Alcda ar vakum Yataklar anm.
zm Pompa ve motoru layna alnr. Pompann hava emip emmedii kontrol edilir. k valf az kapatlarak alcdaki ar vakum drlr. Yataklar yenilenir.
Balast pompasnn uygun valflerini ap devreye aldmzda vakum geycindeki emii gremesek alc filtremizin kirlendiini szgecin tkandn ve pompaya su giriinin olmadn anlayabiliriz. Bu esnada yaplacak tek i nce pompa sonra valflerin kapatlp filtre alarak szgecin temizlenmesidir. Daha sonra tanklara dolum ve tahliye (boaltma) ilemi yaplabilir.
1.2.3. Balast Valfleri

Balast pompas ile bu pompann alc ve verici taraflarnda bulunan birer valf sand ve karmak bir boru devresinden meydana gelmitir. Valf sandklar zerinde trl tanklarn valfleri ile deniz suyu alc valfi bulunmaktadr. Bylece denizden veya herhangi bir tanktan alnan deniz suyu, pompann verici tarafnda bulunan sandk zerindeki valflerin yardmyla istenilen yere aktarlmaktadr. Valf sandklar zerindeki valflerin tm bilinen basit stop valftir. Oysa sintine sistemlerinde kullanlan valfler geri dndrmez trden (ek) valftir. Bu nedenle doldurma ve boaltma ilemleri srasnda ayn boru devresi ve valfleri kullanmak mmkndr. Tanklar doldurmak iin deniz valfi ile pompann denizden alc valfini, tanklara verici valfini valf sandklar zerinden de doldurulmas istenen tankn valfi ile sandk valfini ap pompay altrmak yeterlidir. Tankn dolduu pompann verici tarafnda bal bulunan geycin basncnn artmasyla belli olur ve suyun fazlas da tankn tant borusundan denize taar. Tanklar boaltmak iin boalmas gereken tankn valf sand zerindeki valfiyle sandk valfini pompann alc sand zerindeki tanklardan alc valfi ve verici sand zerindeki tanklardan alc valfi ve verici sand zerindeki denize verici valf ile denize giri valfini atktan sonra pompay altrmak gerekir. Tankn boald pompa geycinde bascn dtn grmekle anlalr. Ayrca tank iskandil edilerek boaltld anlalr. Doldurulan veya boaltlan tanklarn valfleriyle bu arada alm olan valflerin tm i bittikten sonra derhal kapatlr.
Resim 1.4: Balast valfi
Pompalarda ar snmay nlemek ve yatak rulmanlarnn bozulmasn nlemek iin susuz altrmamak gerekir. Pompa alr durumdayken srekli basn ve vakum geycleri kontrol edilmelidir. Akaryakt ve kimyasal yk tayan gemiler ile kargo kuru yk tayan gemilerin balast devreleri farkldr. Akaryakt gemilerinde genellikle bir pompa dairesi bulunur. Kuru yk gemilerinde bu ilemler makine dairesinden yaplr. Tanker tipli gemilerde balast devreleri yk tanklar ierisinden, Yk tanklarnn devreleri i se balast tanklar ierisinden geirilemez. Herhangi bir devre rmesinde, kaaklarda vs. ykmze deniz suyu veya balast tanklarna tadmz yk karabilir.
UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Balast devresini tanyarak iletimini ve bakmn yapnz.
lem Basamaklar
Balast pompalarn devreye alma 1. Alc (suction) valf tam olarak anz. 2. Pompa start edildikten sonra k valfi ar ar anz. Balast pompalarn devreden karma 1. Stop dmesine basnz ve pompay stop ediniz. 2. Ardndan al srasnn tam tersine gre valfler kapatnz.
neriler
1. Verici (delivery) valfin kapal olmasna dikkat ediniz. 2. Santrifj tip pompalarda alc valf pompa devrede iken kesinlikle kapatmaynz. 3. Ksma yaplrsa ksmi vakum oluarak kavitasyon (cavitation erosion) meydana gelir ve impeller yzeyinde pittingler (kk ukurlar) ba gsterir.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. Alc (suction) valf tam olarak atnz m? Pompa start edildikten sonra k valfi ar ar atnz m? Stop dmesine basp pompay stop ettiniz mi? Ardndan al srasnn tam tersine gre valfleri kapattnz m?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
10
LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Gemiler, bo veya yar dolu olarak bir yerden bir yere giderken aadaki sebeplerden hangisinden dolay balast almak zorunda deildir? A) Geminin daha fazla batn salayarak pervaneyi suya batrmak B) Gemi dmeninin etrafnda daha derin su oluturarak geminin iyi dmen tutmasn salamak C) ok sert havalarda geminin ba taraftan hava yemesini salamak D) yi ve salkl bir gemi stabilitesine sahip olabilmek E) Geminin ar havalarda iyi yol tutmasn salamak Balast sistemi geminin balast ile doldurulmas gereken kapal yerleri ile balantldr. Aadakilerden hangisi bunlardan birisidir? I-Sancak - iskele dablbatm balast tanklar II-Sancak - iskele alt ve st yan balast tanklar III-Ba pik tank (for peak) A) I, II B) Yalnz II C) Yalnz III D) II, III E) I, II, III Balast tanklarnn doldurulmalarnda havay sktrma ve boaltlmalarnda vakum olumasna engel olmak zere aadaki elemanlardan hangisi ile donatlr? A) Depo ile B) Pompa ile C) Kapak ile D) Hava firar borusu ile E) Valf ile Balast pompasnn devreye aldmzda vakum gstergesinde vakum olmazsa sebebi nedir? A) Alc filtresi kirlidir. B) Szge temizdir. C) Pompaya su girii vardr. D) Alc filtre temizdir. E) Depoya su girii vardr Balast pompasnn alma ilkesi hangi prensibe dayanmaktadr. A) Bernoulli prensibi B) Pascal prensibi C) Newton prensibi D) Faraday prensibi E) Arimet prensibi
2.
3.
4.
5.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
11
RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda gemideki sintine sistemini iletebilecek, bakm ve onarmlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizde bulunan bir gemiyi inceleyerek sintine sisteminin grevlerini ve yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hline getirerek arkadalarnzla paylanz.
2. SNTNE SSTEM
2.1. Sintine Sisteminin Grevi
Gemi bnyesindeki sintine devrelerinde ve kuyularnda toplanan atk suyu zararsz hle getirildikten sonra tekne dna veya pis su(slop) tanklarna veren sistemdir. Bu sularn kayna; borda ve karina sac dikileri, szdran gverte aklklar (ambar azlar), kaba deniz ve yamurlar ya da gverte ve gverte st yaplarn ykanmas srasnda fribordlardan giren sulardr. Su makine sintine ve kuyularna, kazan dairesi, pervane aft tneline szdran boru contalar, makine paralar ve makinelerin srtnme yzeylerinden szarak girebilir.
ekil 2.1: Sintine sistemi
Sintine sistemleri, geminin her durum ve pozisyonunda (baa, ka, iskele ve sancak tarafa yatmalarnda) makine dairesi ve geminin dier blmlerindeki sintine sularn borda k (overboard) vastasyla darya (denize) basmaya yarayan sistemdir. Ancak geminin bal olmas durumunda sintinede biriken suyun tamam darya baslamayabilir. Sintine sistemleri basit sistemlerdir.
12
2.1.1. Ana Sintine Hatt

Bir veya birok pompaya balanabilen ayrca ambarlara, koferdamlara, ve makine dairesinde bulunan drain kuyularna valflerle balanabilen bir devredir. Sintine pompas yardmyla devredeki sintine sular kolaylkla denize baslabilir. Sintine devresi ana hat ve yan borular yardmyla birok yerden eki yapabilir. Gemilerde ana makine ve dier yardmc makinelerden szan ya, yakt, tatl su ve deniz suyu ncelikle geminin sintinesinde bulunan kuyulara gelir. Kuyularda toplanan sintine sular eer zamannda baslmazsa taar ve geminin tm sintinesi sintine sular tarafndan kirletilir. Gemide sancak, iskele ve k tarafta bulunan bu kuyular alarm verdiklerinde veya daha alarm vermeden baslmaldr. Bylelikle geminin sintinesinin kirlenmesi nlenmi olur.
2.1.2. Sintine Devrelerinin Dzenlenmesi

Sintine devreleri ve sintine emicileri, elverisiz trim koullar altnda bile sintineleri tmyle pompalayabilecek ekilde dzenlenmelidir. Sintine alclar, normal olarak geminin her iki bordasna yerletirilir. Geminin ba ve knda yer alan blmeler iin tek bir sintine alcs, ilgili blmeyi tmyle boaltabilmesi kouluyla yeterli saylabilir. atma perdesinin nnde ve k pik perdesinin arkasnda olan ve genel sintine sistemine bal olmayan yerler, yeterli kapasitedeki dier uygun aralarla boaltlmaldr.
2.1.3. Tanklardan Geen Borularn Denmesi

Sintine borular; yalama ya, s ileten ya, ime suyu ve besleme suyu tanklarndan geirilemez. Sintine borularnn ift dip yukarsnda yer alan yakt tanklarndan geirildii ve sefer srasnda eriilemeyecek yerlerde son bulduu durumlarda, emiciden gelen borunun yakt tankna girdii yerde sintine borusuna ek bir geri dndrmez valf taklmaldr.
2.1.4. Sintine Alclar ve Szge Sepetleri

Sintine emicileri, sintinelerin ve sintine kuyularnn temizliini engellemeyecek ekilde dzenlenir. Bunlara kolayca sklebilir, korozyona dayankl szge sepetleri taklr. Acil durum sintine emicileri; ulalabilecek, su ak serbest ve tank st veya geminin dibinden uygun bir uzaklkta olacak ekilde dzenlenmelidir. Sintine kuyularnn bykl ve yapm iin ayrca kurallar belirlenmitir.
2.2. Sintine Sisteminin Elemanlar

Sintine sistemi bir pompa ile alc ve verici taraflarnda bulunan birer valf sand ile ana sintine devresi denilen ve tm sintine valflarna bal bir boru devresinden oluur. Valf sandklar yardm ile makine ve kazan daireleri ve aft tneli ile ambar sintineleri pompann alc tarafna balanr. Eer sintinelerden herhangi birinde su birikirse pompa altrlr ve pompadan nceki valf sand zerinde veya sintinenin bulunduu yerdeki valf aarak sintine pis su tankna boaltlmaya balanr.
13
2.2.1. Sintine Tanklar (Bilge Holding Tank)

Makine dairesinde pompalardan veya dier ekipmanlardan olan su szntlar ile dreynler geminin sintinesinde toplanr. Makine dairesinin ba ve k tarafnda sintine kuyular (bilge well) bulunur. Bu kuyularda biriken sular yal olabilecei iin gemi dna tahliyesi ancak 15 ppm arac (15 ppm device) ile donatlm sintine separatr (oily water separator) ile mmkndr. MARPOL (Marine Pollution) gerei baz blgelerde, i sularda ve limanlarda bu suyun sintine separatr olmasna ramen dar tahliyesi yasaklanmtr. Bu durumda sintine kuyularnda biriken suyun miktarnn oalmas hlinde depolanaca bir tanka ihtiya vardr. te, bu tank sintine tankdr. Bir pompa yardm ile sintine kuyusundaki su sintine tankna transfer edilir. Uygun mevki ve hzda bu tanktaki su yine sintine pompas yardmyla sintine separatrnden geirilerek gemi dna tahliye edilir. Sintine tankna yaplacak her transfer ya kayt defterine ilenir.
ekil 2.2: Sintine tank
2.2.2. Sintine Pompalar

Sintine pompalar olarak iyi eki kabiliyetine sahip pistonlu tip pompalar kullanlr. Bir elektrik motorundan tahrik alr. ou gemide acil (emergency) durumlarda kullanlmak zere elektriini acil durum jeneratrnden alan bir dalg pompa, sintine pompas olarak da kullanlabilmektedir (rnein makine dairesinin kullanlmaz hle gelmesi durumunda). Gemilerde kullanlan sintine pompalarnn adedi, kapasiteleri ve sintine devresinde kullanlacak borularn aplar baz kurallar ve formllerle hesaplanr. Acil durum sintine emicileri; ulalabilecek, su ak serbest ve tank st veya geminin dibinden uygun bir uzaklkta olacak ekilde dzenlenmelidir. Sintine kuyularnn bykl ve yapm iin ayrca kurallar belirlenmitir. Sintine pompalar gemi hasara uradnda ayn anda su basma olasl olmayacak, ayr su geirmez blmelere yerletirilmelidir. Uzunluu 91,5 m veya daha fazla olan gemilerde hasarl durumlar iin en az 1 sintine pompas bulunmaldr. Bu koul, pompalardan biri kendi sintine sistemine bal ve perde gvertenin yukarsndaki bir kaynaktan g alan, su iinde alan bir acil durum sintine pompas ise veya gemi boyunca datlm pompalarn g ve kaynaklarnn, yaral blme hesaplarnda ngrlen her durumda en az bir pompa hasar grmeyen bir blmede almaya hazr ise yerine getirilmi olur. Sintine pompalar ve bunlarn enerji kaynaklar atma perdesinin nne yerletirilemez. Sintine pompalanmas iin santrifrj pompalar kullanldnda bunlar kendinden emili olmal veya bir vakum pompasna balanmaldr. Belirlenenden kk kapasitesi olan
14
bir sintine pompasna dier pompa orantl olarak daha byk bir kapasite iin lmlendirilmise msaade edilebilir. Fakat daha kk sintine pompasnn kapasitesi, hesaplanan kapasitenin % 85inden daha az olamaz. Sintine pompalanmas iin dier pompalarn kullanlmas Balast pompalar, stand by deniz suyu soutma pompalar ve genel hizmet pompalar da kendinden emili olmalar ve gerekli kapasiteye sahip olmalar kouluyla bamsz sintine pompalar olarak kullanlabilir. Belirtilen pompalardan birinin arzalanmas hlinde her zaman bir pompa yangn sndrme ve sintine iin kullanma hazr olmaldr. Yakt ve ya pompalar sintine sistemine balanamaz. Yk gemileri iin sintine pompalarnn says Yk gemileri, bamsz olarak tahrik edilen iki sintine pompas ile donatlr. 2000 gros tona kadar olan gemilerde, bu pompalardan biri ana makineden tahrikli olabilir. 100 gros tondan kk gemilerde makine tarafndan tahrik edilen bir sintine pompas yeterlidir. kinci bamsz sintine pompas, kalc ekilde monte edilmi bir sintine el pompas olabilir. Makine tarafndan tahrik edilen sintine pompas, ana sevk sistemine balanabilir. Yolcu gemileri iin sintine pompalarnn says En az sintine pompas olmaldr. Pompalardan biri ana tahrik sistemine balanabilir. Kriter numaras 30 veya daha fazla olduu durumlarda, ek bir sintine pompas daha salanmaldr.
2.2.3. Sintine Valfleri

Sintine sisteminde alc borularn tamamnn ucunda non return (Geri dndrmez.) valf bulunur. Bylelikle sintine basldktan sonra pompa stop edildiinde devrede kalan bir miktar suyun sintineye tekrar akmayp devrede kalmas salanr. Aksi hlde sintine pompas ilk alt zaman devrede su bulunmad takdirde hava yapacaktr. Ayrca sintineye karan herhangi bir yabanc maddenin pompaya zarar vermesini nlemek iin alc borudan sonra devreye bir muhafaza tarafndan kaplanm filtreler yerletirilir. Bu filtreler zamanla tkanabilir ve pompann emii azaltabilir. Zamannda alp temizlenirlerse salkl bir emie yardmc olur. Sintine ve deniz suyu ile balast suyu sistemi arasndaki, farkl blmlerin sintine balantlar arasndaki balayc borularda bulunan valfler, deniz suyunun sintine sistemine girmesini gvenli bir ekilde nlemelidir. Sintine boaltma borular, geminin d kaplamasnda kapama valfleri ile donatlr.
15
Resim 2.2: Makine dairesi sintinesini emen gnye vana
Geminin yara almas sonucu sintineler deniz suyu ile dolduu ve bunlar boaltacak baka bir yol olmad zaman bu valf alarak sirkleyn pompas sintineden ald suyu kondenser borularndan geirerek bordadan disar eder. Bu valf emergency bir valf olduundan kolayca eriilebilecek bir yere yerletirilir. Bu sistemde geyt veya glob valf kullanlmaz. nk bu valflar ak brakld taktirde sirkleyn pompasnn verdii su sintinelere dolarak tehlikeli bir ekilde ykselir.
2.2.4. Sintine Seperatrleri

Ticaret gemilerinde Ekim 1983 tarihinden itibaren geerli olmak zere yal ve kirli sintine sularnn denize baslmas yasaklanmtr. Denizlerin kirlenmesini nlemek amac ile sintine separatrleriyle yal sular temizlendikten sonra denizlere baslabilecektir. Eski gemilerin birer pis su tank (slop tank) ve sintine separatr ile donatlmalarnn nedeni budur. Bu tanklarda toplanacak pis sular bir pompa ve onun boru devresi yardm ile limanlarda bulunan byk kapasiteli tanklara baslmaktadr. Bu konuda aksi ekilde davrananlara ar para cezalar getirilmitir. Ticaret gemilerinin pek ounda sintine pompalarnn denize disarj taraf krletilerek dalgnlkla yal sintine sularnn denize baslmas tehlikesine kar bir tr tedbir alnmaktadr.
Resim 2.1: Sintine separatr
16
Bu kuyudan gelen borular, genel bir alc boruya balanr ve bu genel alc da pompaya balanr. Pompa k ise sintine separatrne balanmtr. Sintine separatr, sintine sularn ayrtrarak temiz suyu denize, kirli sintine suyunu ise sintine tankna basmaktadr. Gnmzde sintine separatrnn kullanm 400 GRT zeri gemiler iin bir zorunluluk hline getirilmitir. Genelde gemilerde kullanlan sintine separatrleri 15 ppme dar szme hassasiyetindedir. Gemilerde sorumlu makine zabiti banda olmad takdirde altrlamaz. Yllar boyu eitli lkelerde eitli yal su separatrleri retildi. Fakat bunlarn bir blm modern gemilerin gereksinmelerine cevap verememektedir. IMOnun separatrler iin koyduu kurallar unlardr: Sintine ve balast sistemleri iin uygulanan yal su separatrleri 100 ppmden daha az miktarda ya olan su vermelidir. Separatrn verdii bu miktar filtreleme sistemleri ile tm giri koullarnda 15 ppmden fazla olmamaldr. Gemilerde kullanlan merkezka sintine pompalarnn byk bir blm separatr pompas olarak kullanlr. alma srasnda bu pompalarda ok kk ya damlacklar su iinde yayldklarndan 100 ppmlik sonuca ulalmas son derece zordur. IMO ok kademeli separatrlerde ikinci ve nc kademe filtrelere girmeden nce veya birinci kademeden hemen sonra 15 ppmden kk deer istenmektedir.
ekil 2.3: Gemilerde sintine sistemi
Yakt ve ya ile karm sintine sular birinci kademeye baslr. Burada stlan kirli suyun ya ve yakt karm yzeye kar. Buradan kirli ya tankna gider. Ya ve yakttan ayrlm sintine suyu (genellikle deniz suyu) alttan ikinci kademeye girer. Burada ok gzenekli filtreden geerek (kok kmr esasl filtre) darya denize verilir. Burada denize verilen sintine suyunun iindeki ya ve yakt zerreleri llr. Bu ok hassas bir lm aletidir. Ya ve yakt zerreleri 15 ppmden fazla ise yollu musluk denize alan taraf kapatarak sintine sularn tekrar sintineye gnderir ve temizleme 15 ppme gelinceye kadar devam eder.
17
Sintine separatrlerinin arzalar ve giderilmesi Problemler 1. kademe ya knda su var. Sebepleri -Sensr ya ve amurla kirlenmitir. -Sensrn hassasiyeti bozulmutur. - Sintine sularnda deterjan var. -Sensrn hassasiyeti bozulmutur. -Ya k valfi ak deildir. -Filtre gzenekleri kirlenmitir. -Sintine sularna deterjan karmtr. -Oil meterde problem var. -Filtreler kirlenmitir. -k valfi kapaldr. Giderilmesi -Sensr karlr ve temizlenir. -Sensr ayarlanr. -1. kademe deniz suyu ile ykanr. - Sensr karlr, temizlenir ve ayarlanr. -Valfi kontrol edilir. -Filtre temizlenir veya yenilenir. -2. kademe deniz suyu ile temizlenir. -Su k kontrol edilir, temiz ise meteri temiz su ile flu edilir. -Temizlenir. -Kontrol edilir.
1. kademe su knda fazla miktarda ya var.
2. ve 3. kademe knda fazla miktarda ya var.
Separatr bnyesinde fazla basn var.
18

Separatrn bakm ve temizliini yapnz.
lem Basamaklar
Birinci kademe separatr ya kn kontrol ediniz. Birinci kademe su kn kontrol ediniz Separatr k basncn kontrol ediniz. Denize verilecek sintine suyu iindeki ya ve yakt zerrelerini l aletinden kontrol ediniz.
neriler
Birinci kademe ya knda su varsa servr kontrol ederek ya ve amur varsa temizleyiniz. kta ya varsa k valfinin kapal olup olmadn kontrol ediniz Filtre kna baknz, k valfini kontrol ediniz. 4-15 ppmden fazla ise 3 yollu musluu kapatarak sintine sularn tekrar sintineye gnderiniz.
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. Birinci kademe separatr ya kn kontrol ettiniz mi? Birinci kademe su kn kontrol ettiniz mi? Separatr k basncn kontrol ettiniz mi? Denize verilecek sintine suyu iindeki ya ve yakt zerrelerini l aletinden kontrol ettiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
19

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 12( ) Sintine devreleri ve sintine emicileri, elverisiz trim koullar altnda bile sintineleri tmyle pompalayabilecek ekilde dzenlenmelidir. ( ) Sintine pompalar olarak iyi eki kabiliyetine sahip pistonlu tip pompalar kullanlr. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 3Aadakilerden hangisinde sintine sistemine su veya sv giriini gsteren bilgi vardr? A) Borda ve karina sac dikileri B) Szdran gverte aklklar C) Kaba deniz ve yamurlar D) Gverte ve gverte st yaplarn ykanmas srasnda fribordlardan giren sular E) Hepsi Aadaki paralardan hangisi sintine sisteminin paralarndandr? I- Pompa II- Alc ve verici taraflarnda bulunan birer valf sand III- Tm sintine valflarna bal bir boru devresi A) I,II B) II, III C) I,II, III D) Yalnz III E) Yalnz I Aadakilerden hangisi IMOnun separatrler iin koyduu kurallardan deildir? I- Sintine ve balast sistemleri iin uygulanan yal su separatrleri 100 ppmden daha az miktarda ya olan su vermelidir. II-Separatrn verdii bu miktar filtreleme sistemleri ile tm giri koullarnda 15 ppmden fazla olmamaldr. III- Sintine pompalar olarak iyi eki kabiliyetine sahip paletli tip pompalar kullanlr. A) I, II B) I, III C) I, II, III D) Yalnz III E) Yalnz II
4-
5-
DEERLENDRME
20
RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda yangn sistemini iletebilecek, bakm ve onarmlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizde bulunan bir gemiyi inceleyerek gemideki yangn sndrme sisteminin grevlerini ve yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hline getirerek arkadalarnzla paylanz.
3. YANGIN SSTEMLER
3.1. Yangn Sisteminin nemi ve Grevi
Geliim sreci iinde lkeler aras deniz ticareti byk boyutlara ulam, bunun sonunda nakliyat amac ile imal edilen yz binlerce tonluk dev akaryakt tankerlerinde meydana gelen yangnlar seyir ve liman emniyeti asndan byk problemler meydana getirmitir. zellikle gemiler seyir srasnda meydana gelebilecek yangnlara kendi imknlar ile etkili ve mutlaka mspet sonu alacak ekilde mcadele etmek zorundadr. Aksi hlde geminin batmas, buna bal olarak can ve mal kayb kanlmaz olacaktr.
3.2. Yangn Sisteminin Elemanlar

3.2.1. Yangn Pompalar
Yangnla mdahale cihazlarna su salayan pompalara yangn pompalar ad verilir. Bu tr pompalarn kapasiteleri aadaki ileri ayn anda baarabilecek yetenekte olmaldr. Gemiye donatlan tm yangn sndrclerin %15ini beslemek Otomatik sprinkleri beslemek Geminin en geni blmesinin kpk yapm tesisini beslemek Baz akaryakt tankerlerinde gverteye su pskrtme veya gverte fskiye sistemini beslemek
Yangn pompalar byk kapasiteli olup makine dairelerine yerletirilir. Ana yangn pompas altrlamad zaman makine dairesi dnda bulunan baka bir yangn pompasndan yararlanlr. Buna acil durum (emergency) yangn pompas ad verilir. Besleme veya buster pompasnn kinistin valf yardm ile emdii deniz suyu, bir boru yardm ile yangn pompasna, oradan da ana yangn devresine baslr. Modern gemilerde yangn pompas ile kinistin valf arasndaki mesafe nedeni ile besleme pompas kullanlmas kanlmazdr.
21
3.2.2. Yangn Valfleri

Gverte zerinde sancak iskele her iki tarafta gemi kls otoritelerinin ngrd yerlerde ve miktarlarda yangn valfleri (bronz gate valf 21/2), hortum balama balklar ve lastik ring contalar zerinde her an kullanlmaya hazr olmaldr. Makine dairesinde iki adet sancak, iskele dik santrifj elektrik motoru ile hareket alan pompalardan teki gvertede ayr ayr yerlerde balanm iki adet yangn hortumlarnda 12 m yksekliinde jet su stunu temin edebilmelidir. Hortumlarn her biri 18 m uzunluunu gememelidir. Makine dairesinde her iki tarafta olmak zere iki ana yangn vanas hortum balama balklar, hortum ve iki maksatl sprey pskrtlebilen balklar birlikte bulundurulmaldr. K zerinde dardan gemiye giri yerlerinde sancak iskele olmak zere yangn vanas ve hortum su pskrtme balklar ile yangn kutusu iinde muntazam roda edilmi olarak hazr bulundurulmaldr.
Resim 3.1: Uluslararas sahil balants ve IMO sembol
Herhangi bir durumda dardan verilecek yangn hortumunun gemi ana yangn devresine kolaylkla balanabilmesi iin standart bronzdan yaplm uluslararas hortum balama bal geminin her iki lumbar aznda standart sar cvatalar contalar ile birlikte bulundurulmalar bir SOLAS gereidir.
ekil 3.1: Dardan yangn hortumunun baland flan
22
3.3. Sprinkler Sistemi le Yangn Sndrme

Tad yolcu says 36dan fazla olan yolcu gemileri su pskrtme veya sprinkler sistemi ile donatlr.
ekil 3.2: Springler devresi
Sprinkler sistemi ya ve kuru olmak zere ikiye ayrlr. Ya sistemde sprinkler kafalar yolcu, personel kamara ve salonlarnn tavanlarna yerletirilir. Bunlar bazen yk ambarlar ile kazan dairelerine de donatlmaktadr. Her sprink kafas 3-4 m yarapnda bir alan denetleyecek kapasitededir. Ya sistemde her sprinkler kafas bir boru ile suyun depoland bir gravite tankna baldr. Bylece sprinkler devresi belirli bir basn altndadr. Ayrca gravite tankna yerletirilen bir amandrann denetledii bir pompann altrlmas ve stop edilmesi salanr. Ilk sularda alan gemilerde ya sistemler kullanlr.
Resim 3.2: Springler kafas
Kuru sistemde souk denizlerde sefer yapan gemilerde sprinkler boru devrelerindeki suyun donma tehlikesi vardr. Byle gemilerde kuru sistemlerden yararlanlr. Bu sistemde gravite tank scak bir blme yerletirildii iin donmaz. Ancak gravite tank ile sprinller kafalar arasndaki borular basnl hava ile doldurulmutur. Tank ile boru devreleri arasnda birer ek valf vardr. Hava basnc suyun basncndan daha yksek olduu iin ek valfler kapaldr.
23
Sprinkler kafasnn alam eridii zaman boru devresindeki basnl hava boalr. ek valfler alr. Gravite tankndaki su sprinkler kafasndan yangn zerine boalr ve yangn sndrlr. Yangn tehlikesi olaslna bal olarak sprinkler kafalar blme ya da salon gibi alanlarn 6-9 m2lik yzeyleri iin bir tane olarak hesaplanmal ve iki sprinkler kafas arasnda 2,5 3,5 mlik mesafe bulunmaldr.
3.4. Yangn Tpleri le Yangn Sndrme

Balang aamasnda yangna mdahale etmek iin kullanlr. Kk yangnlarda etkilidir ve yangnn ksa srede sndrlmesini salar.
3.4.1. Kpk
Daha ziyade parlayc ve yanc svlarn yangnlarnda kullanlr. Yangn zerinde bir tabaka oluturarak hava ile temasn keser, snmesine yardmc olur. Atein stne pskrtlen alkoll inorganik tuzlar (sodyum karbonat) veya halojenli hidrokarbrler (metil bromil) yanma zincirinin arasna girerek molekl paracklar ile kimyasal bileikler meydana getirip bylece yanma zincirini krarak yanmay durdurur . Adi yangn ve akaryakt yangnnda etkilidir. Uyar: Elektrikten kaynaklanan yangnlarnda elektrik devresi ak olduu srece kpk kullanlmaz.
Resim 3.3: Yangn vanas
3.4.2. Karbondioksit Gaz (CO2)

Havadan 1,5 kat daha ardr. Alevlerin zerini ker. Bu nedenle birincil olarak boucu zellie sahiptir. Yaltkandr, elektrii iletmez. Bu nedenle elektrik kaynakl ve motor blmesi yangnlarnda etkili sndrc olarak kullanlmaldr. kincil olarak soutucu zellii sahip olmas nedeniyle yzey yangnlarnda etkindir. Genel maksatl kullanlabilir.
3.4.3. Kuru Kimyasal Tozlar

Yangn sndrme amal kullanlabilecek toz hline getirilmi kimyasal maddelerdir. Alev krc ve ksmen boucu zellie sahiptir. Soutucu deildir, elektrii iletmez. Teknelerde genel maksatl portatif yangn sndrc olarak bulundurulmas nerilir.
24
3.4.4. Halon Gaz

Basn altnda svlatrlm bcf tipi halon gaz yangn sndrc olarak kullanlr. Yangnn zerinde buharlar. Ksmen soutucu ve boucu zelliklerinin yan nda esas olarak alev krc zellie sahiptir. Elektrii iletmez. Genel maksatl kullanlr ( Baz lkelerde 2000 ylndan sonra kullanm yasaklanmtr.). Kpkl, uluslararas renk kodu: Sar CO2, uluslararas renk kodu: Siyah Kuru kimyasal tozlu, uluslararas renk kodu: Mavi Halon gazl, uluslararas renk kodu: Yeil
ekil 3.3: Tanabilir yangn sndrclerin kullanl
3.5. Gemide Meydana Gelen Yangnlar

3.5.1. Adi Yangnlar(A Snf Yangnlar)
Kat yangnlardr (metaller hari). Odun, kmr, kt, kuma, ot, p, lastik, plastik vb. kat yanclarn kard yangnlar adi yangn olarak adlandrlr. Sigara izmariti, elektriksel kvlcm, plak alev vb. maddelerden ani olarak ortaya kabilmektedir. Bu tr yangnlarn sndrlmesinde kum, su paspas vb. maddelerle tanabilir ya da portatif ya da tanabilir (Minimaks) sndrclerden yararlanlr.
3.5.2. Akaryakt Yangnlar (B Snf Yangnlar)

Sv yangnlardr. Petrol, petrol rnleri, benzol, makine yalar, laklar (boyalar), katran (asfalt), eter, alkol parafinler vb. sv yanclarn kard yangnlar kimyasal yangn olarak adlandrlr. Akc ve yaylc olmalar nedeni ile akaryakt yangnlar son derece nemlidir. Bu tr yangnlar scak veya kzgn akaryaktn makine ile kazan dairelerine ve onlarn sintinelerine yaylmas srasnda meydana gelebilir. Akaryakt yangnlarnda kpk ve karbondioksit sndrc olarak kullanlr. Tm uralara ramen kpk cihazlar ile sndrlemeyen akaryakt yangnlarnda CO2 sndrc olarak kullanlr. Bu amala ticaret gemilerinde karbondioksit odalar bulunmaktadr. Bu odalarda bulunan ve birbirlerine itirakli byk tplerdeki karbondioksit, boru devreleri yardm ile geminin kamara ve salonlar dndaki her yerine verilebilir. Yangn srasnda karbondioksit tplerinin stop valfleri alarak yangn balangc grlen yerlere karbondioksit gnderilir. Akaryakt yangnlarnn sndrlmesinde su pskrtme sistemlerinden de yararlanlr. Ancak hortum balklar ve nozullarndan yksek hzla pskrtlen su bir akaryakt yangnna yneltilirse yanmakta olan yaktn etrafa ve yangnn baka blmlere yaylmasna sebep olur. Ayrca daha kk zgl arlkta olular nedeni ile yakt partiklleri suyun zerinde yzerken yanmaya devam eder. Bu nedenle normal hortum balklar akaryakt yangnlar iin uygun deildir. Oysa zel bir balk tr olan aplikatrler ok sayda kk apl delikleri ile yangn pompasnn salad suyu ok kk partikllere ayrr. Bylece
25
belirli bir hacimdeki su, byk bir alan oluturarak yangn yzeyini kaplar. Yangndan s alnaca iin su partiklleri buhara dnr ve yangnn hava ile ilikisini kesen bir perde oluturur. Su pskrtme sistemi genellikle akaryaktla fayrapl gemilerin sintinelerine donatlr.
3.5.3. Gaz Yangn (C Snf Yangn)

Btan, metan, propan, hidrojen, asetilen, hava gaz gibi yanc gazlarn kard yangnlar gaz yangn olarak adlandrlr. lk i gaz devresi zerindeki vana kapatlr ve yangna sebep olan gaz kesilir.
3.5.4. Metal Yangn (D Snf Yangn)

Alminyum, magnezyum, sodyum, potasyum, titanyum, zirkonyum, lityum, inko, kalsiyum gibi yanc metal ve alamlarnn kard yangnlar metal yangnlar olarak adlandrlr.
3.5.5. Elektrik Yangnlar (E Snf Yangnlar)

Akm tayan kablolar, elektrik motorlar ve elektronik cihazlarda meydana gelen yangnlar kapsamaktadr. Elektrik sadece yangnn balamasna sebep olmaktadr. Yangn balangcndan sonra evredeki yanc maddenin cinsine gre A, B, C, D yangn snflarna dnmektedir. Bu snf yangnlarn sndrlmesinde kullanlabilecek sndrcler, elektrik akmn iletmeyen sndrcler olmaldr. Elektrik devreleri ve akler Elektrik sistemindeki imalat hatalar, deniz durumunun oluturduu hasarlar, yetersiz bakm, tutum, ksa devreler, ar yklenmeler, snmalar, standartlara uygun olmayan ve muhafazasz elektrikli stclar, gemilerde yangnlara sebebiyet verebilir. Sistemin kaldramayaca lde ykleme yaplmamaldr. Gvensiz ve korumasz stclar kullanlmamaldr. Bakm ve onarmlar yetkili kiilerce yaplmaldr. Ak montajlar srasnda kutup balarnn doru yerletiine ve evrede kutup balarnn temasna neden olabilecek iletkenlerin olmadna dikkat edilmelidir. Su seviyesinin dmesi ve ar arj nedeniyle aklerin fazla snmasna msaade edilmemelidir. Datm veya tevzi tablosunda yangn Ana ve yardmc datm tablolar yaknnda daima bir karbondioksit cihaz bulunur. Kk yangnlar bu cihazlardan biri yardm ile hemen sndrlebilir.
3.5.6. zel Yangnlar

3.5.6.1. Yk Yangnlar Yk ambarlarnda yangn kt zaman havalandrma fanlarnn elektrik motorlar stop edilmeli, buhar pskrtme veya karbondioksit sndrme sistemleri altrlmaldr. Bazen ambarlarn altndaki dablbotm tanklarnda fuel oil depolanr. Bu gibi durumlarda yangn kan ambarn altndaki tanklarda bulunan fuel oil, tank tavannn ar snmas sonucu patlama tehlikesi oluturabilir. Buna engel olmak zere tank tavannn su ile soutulmas gereklidir. Uzun sren seferler srasnda ambarlarda oksitlenerek byk bir s birikimine neden olan yk yangnlarn oluturur. Sktrlm toz kmr, pamuk ve ayiei kspeleri vb. ykler rnek olarak gsterilebilir.
26
Ambarlarda parlayc ykler tanan gemilerde de yk yangnlar oluabilir. Kmr tayan gemiler istisna edilirse bu tr gemilerde ambarlar ya buharla boma veya ine rt gaz sistemleri ile donatlr. Basnc drlm taze buhar bir boru devresiyle ambarlara datlr. Basnc en fazla 7 bar olan sndrc buhar devrelerinin gemi personeli veya yolcularn bulunabilecei salon, kamara, bar vb. yaam yerlerine donatlmamalar gerekir.
Resim 3.4: Gemide yk yangn
3.5.6.2. Yaam Yerlerinde Yangn Yangn alarm verildii zaman yolcularda panie kaplma eilimi vardr. Bu nedenle yangn srasnda ok dikkatli olmak ve abuk karar vermek gereklidir. Eer yangn olduka geni ve evreye yaylabilir gzkyorsa en yakn yangn alarmnn aldrlmas gerekir. Tutumu ilte, hal, kt sepeti ve elektrik yangnlarnda karbondioksit cihazlar kullanlmaldr. Eer yangn ar ise derhal alarm alnmal ve tm yolcular uyandrlp yangn blgesinden karldktan sonra kaportalar kapatlmal, istasyonlardan salanan hortum su ve ok gerektii zaman balta ile yangna mdahale edilmelidir. 3.5.6.3. Ana Makine ve Jeneratrlerde Yangn zellikle dizel elektrik ve turbo jeneratr sistemlerinde pervane eviren elektrik motorlarnda yangn olutuunda motor, besleme devresinden ayrlr ve endvisi ile endktr arasndaki hava aralndan karbondioksit verilir. Yangn sndrldkten sonra motorun sarglar denetlenir. Eer bir hasar grlmezse motor alak devir saysnda altrlr. Bu altrma srasnda duman veya ark grlrse motorun yeniden gzden geirilmesi veya sarglarn onarlmas gerekir. Jeneratrler iin de yukarda aklanan eyleri sylemek dorudur. Yangn olutuunda jeneratr eviren trbin veya dizel motoru stop edilir ve jeneratrn hava aralna karbondioksit verilir. Yangn sndrldkten sonra jeneratrn sarglar kontrol edilir. Kontrol ve onarm ilemleri nceki paragrafta akland gibi yaplr. Yangnn soutulmas denenmemelidir.
27
3.5.6.4. Vasta Motorlarnda Yangn Benzin motorlar ile donatlm can filikalar da karbondioksit cihaz ile donatlmaldr. Gnmzn modern gemilerindeki can filikalarnn ve kurtarma botlarnn tmnde dizel motorlar kullanlmaktadr. Bylece yangn tehlikesi en aza indirilmektedir. 3.5.6.5. Makine Dairesinde Yangn Makine dairelerinde, kazan dairelerinde atlyelerde en byk yangn nedeni olan yakt ve makine ya szntlarna asla izin verilmemelidir. Etrafta kuru stpler khne bezlerin torna talalarnn biriktirilmi olarak uzun zaman bekletilmeleri yangna neden olabilir. Benzer tm pler derhl etkisiz hle getirilmelidir. Gemilerde makine dairelerinde skaven yangnlar sk sk vuku bulmaktadr. Buna benzer yerler elden geldiince sk temizlenmelidir. Sintineye szan ya, yaktlarda sintinelerin bakm yaplmad zaman yangna sebep olmaktadr. Kzgn devrelerin zerine ya yakt damlamasna dikkat edilmelidir. Patlayc parlayc yanc vb. maddeler tayan gemilerde kvlcm karmaz aletler kullanlmaldr. Makine ve kazan dairelerinde boya, inceltici, makine ya gibi maddeler bulundurulmamaldr. Kk akaryakt ve yalama ya yangnlar alev zerine kum atlarak sndrebilir. Biraz daha byk akaryakt yangnlarnn evresi kum ile evrilir ve bylelikle yangnn bymesi nlenir, fom ya da karbondioksit cihazlar ile yangn sndrlr. Daha byk yangnlar, hortumlara donatlm zel balklar veya aplikatrle bir sis perdesi oluturularak sndrlr. Byk yangnlarda abuk kapama valfleri kapatlarak yakt kesilir. Tm personel makine dairesi dna karlr, kaportalar kapatlr, havalandrma fanlar stop edilir, karbondioksit odasndan makine dairesine karbondioksit verilmeye balanr. Bylece ksa saylabilecek srede yangn sndrlm olur.
Resim 3.5: Gemide yangnn ekip tarafndan sndrlmesi
3.5.6.6. Kaynak leri Gerekli gvenlik nlemleri alnmadan ve dikkatsiz yaplan kaynak ilemleri yangna neden olabilir. Kaynak ilemleri srasnda yeterli gvenlik nlemi alnmal, el altnda mutlaka bir yangn sndrc bulundurulmal, kaynak yaplan mahalin yan ve arka blmelerde elektrik devreleri ve yanc madde bulunmamaldr.
28
3.6. Yangn Sndrme Cihazlarnn Denetlenmesi

Soda asit ve karbon tetra klorr cihazlar her yl tam yetkili biri huzurunda boaltlmal ve tekrar doldurulmaldr. Karbondioksit sndrcler her yl yaplan denetimlerle tartlmal ve arlklarnn % 10undan fazlasn kaybetmilerse yeniden doldurulmaldr. Yaplan denetimler srasnda soda asit cihazlar sintinelere boaltlr. Konteynerleri karlr ve ileri su ile iyice ykanr. 9,5 litre suya yarm kilo soda eklenir, tahta paras ile kartrlarak sodann suda erimesi salanr. Bu karm tpn iine boaltlr, cam kabn ierisine 113 gram slfrik asit konularak ie iine yerletirilir ve tpn kapa kapatlarak sndrc belirli yerine konulur.
ekil 3.4: Yangn devresi
29

Yangn sistemini ileterek bakm ve onarmlarn yapnz.
lem Basamaklar
Devre basn testini yapnz. Pompa basn testini yapnz. Sistemin szdrmazln kontrol ediniz ve salaynz.
neriler
Makine dairesindeki yangn pompasn altrnz. Gverte zerindeki 1 tek valf anz. Hortumu balaynz. Basnl su ykseklii 12 m olmaldr. Pompa k basnc en az 7 bar olmaldr. Gverte ve makine dairesindeki yangn hortumlarn tek tek yangn valflerine balayp devredeki szdrmazl kontrol ediniz. mpeler ve keys zerinde bulunan anma ringlerini kontrol ediniz. Pompa aftn tayan rulman kontrol ediniz. Valf boazn spindl, salmastray ve valf oturma yzeyini (valf siti) kontrol ediniz. Filtreye giren ve kan valfleri kapatnz. Filtre kapan aarak filtreyi tazyikli su ile temizleyiniz. Acil durum (emergency) yangn pompasn hafta da bir kez altrlp kontrol ediniz. Bir dizele bal olan pompann yine basn deerinin en az 7 bar olmas istenir. Basn emniyet valfi 7 barn zerinde ayarlanmtr. 7 bardan dk olmamasna dikkat ediniz.
Pompalarn bakmn yapnz.
Knistin sandnn bakmn yapnz. Sistem filtrelerinin temizliini yapnz.
Acil durum yangn pompasnn kontrol ve bakmn yapnz.
Basn emniyet valfinin kontroln yapnz.
30
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Devre basn testini yaptnz m? Pompa basn testini yaptnz m? Sistemin szdrmazln kontrol edip ve saladnz m? Pompalarn bakmn yaptnz m? Knistin sandnn bakmn yaptnz m? Sistem filtrelerinin temizliini yaptnz m? Acil durum yangn pompasnn kontrol ve bakmn yaptnz m? Basn emniyet valfinin kontroln yaptnz m?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
31

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Yangn pompalarnn kapasiteleri aadaki ileri ayn anda baarabilecek yetenekte olmaldr. Aada verilmi maddelerden hangisi yanltr? I-Gemiye donatlan tm yangn sndrclerinin %15ini beslemek II-Otomatik sprinkleri beslemek III-Geminin dar blmesinin kpk yapm tesisini beslemek A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I, II E) II, III Aadaki devrelerden hangisi doru sra ile verilmitir? A) Ana yangn devresi- kinistin valf-besleme veya baster pompas-yangn pompas B) Kinistin valf-besleme veya baster pompas-yangn pompas-ana yangn devresi C) Kinistin valf-besleme veya baster pompas- ana yangn devresi-yangn pompas D) Ana yangn devresi- kinistin valf- yangn pompas- besleme veya baster pompas E) Kinistin valf-yangn pompas- besleme veya baster pompas-ana yangn devresi Gemilerde kullanlan yangn valflarnn malzemesi aadakilerden hangisinde belirtilmitir? A) Bronz gate valf B) inko gate valf C) Dkme demir gate valf D) Plastik gate valf E) Alminyum gate valf Gemilerde kullanlan sprink yangn sndrme sistemlerinden ya sistemde kullanlan sprink kafas ka metre karelik bir alan denetleyecek kapasitededir? A) 5-10 m2 B) 15-25 m2 C) 55-100 m2 D) 150-250 m2 E) 35-40 Aadakilerden hangisi atein stne pskrtlen alkoll inorganik tuzlar (sodyum karbonat) veya halojenli hidrokarbrler yanma zincirinin arasna girerek molekl paracklar ile kimyasal bileikler meydana getirip bylece yanma zincirini krarak yanmay durdurur. A) Metil bromil B) Sodyum C) Klor D) Etil klorr E) Metan Verilen bilgiler aadakilerden hangisinin zelliidir? I-Havadan 1,5 kat daha ardr. II-Alevlerin zerini ker, bu nedenle birincil olarak boucu zellie sahiptir. III-Yaltkandr, elektrii iletmez. Bu nedenle elektrik kaynakl ve motor blmesi yangnlarnda etkili sndrc olarak kullanlmaldr. A) Karbondioksit gaz B) Halon gaz C) Kuru kimyasal tozlar D) Sodyum karbonat E) Hidrojen gaz Aada renk kodlarnn hangisinde eleme doru verilmitir? A) Kpkl, uluslararas renk kodu: Mavi B) CO2, uluslararas renk kodu: Yeil C) Kuru kimyasal tozlu, uluslararas renk kodu: Siyah D) Halon gazl, uluslararas renk kodu: Yeil E) Sulu yangn sndrc renk kodu Sar
2.
3.
4.
5.
6.
7.
32
8.
Aadaki seeneklerden hangisi uzun sren seferler srasnda ambarlarda oksitlenerek byk bir s birikimine neden olan yangnlardr? A) Elektrik yangnlar B) Yk yangnlar C) Adi yangnlar D) Akaryakt yangnlar E) Metal yangnlar Karbondioksit sndrcler her yl yaplan denetimlerle tartlmal ve arlklarnn % kandan fazlasn kaybetmilerse yeniden doldurulmaldr? A) % 5 B) % 10 C) %35 D) % 45 E) %95
9.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da ce vap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
33

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemi dizel motorlarnn yakt devrelerini tanyarak iletim ve bakmn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizde bulunan bir gemi dizel ana makinesinin ve dizel jeneratrlerinin yakt sistemini inceleyerek dizel makine yakt sisteminin grevlerini ve yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hline getirerek arkadalarnzla paylanz.
4. YAKIT SSTEM
4.1. Gemi Yakt Devresinin Grevi
Dizel makinelerinde yakt devresi, yaktn belirli bir yerden alnp pskrtme pompalarna verilmesini salayan olduka karmak bir devredir. Gnmz dizel motorlarnn bir blm dizel oil veya marin dizel oil adlar verilen hafif distile yaktlarla alr. Ancak son 30 yldr dizel oillere gre ok daha ucuz olan fuel oiller zellikle yksek gl gemi ana makinelerinde yaygn bir biimde kullanlmaya balanmtr. Bu uygulamada gemilerin manevralar srasnda ince yakt ve seferler srasnda ise iyice stlarak viskozitesi azaltlan ve akcl oaltlan fuel oiller kullanlr.
ekil 4.1: Gemi yakt devresi
34
4.2. Genel Olarak Bir Gemideki Yakt Devresinin Elemanlar

Tanklar Streyner ve filtreler Separatrler Pompalar Istclar Viskozitemetreler Sayalar Gvenlik cihazlar
Gemi dizel makinelerinde yakt devresi
ekil 4.2: Tanklar arasnda yakt geii
Gemi dizel motorlarnda kullanlan yaktlar, damtma ve fuel oil olarak iki ana blme ayrlr. Gnmzn modern gemi dizel makinelerinde kk, gl, yksek devirli dizel makineleri istisna edilirse yakt olarak ou zaman trl viskozitelerdeki fueloiller kullanlr. Dizel makinelerinde kullanlacak yakt nce geminin ana tanklarna alnr. Dablbotum veya ift dip adlar verilen bu tanklardan yakt aktarma veya transfer pompasyla alnarak setling ya da dinlendirme tanklarna verilir. Setling tanknda bir sre dinlendirilerek yabanc maddeleri ksmen dibe ktrlen yakt, bir separatrden geirildikten sonra iyice temizlenmi olarak servis tankna aktarlr.
4.2.1. Tanklar
Gemi dizel ana makinesinde ve dizel jeneratrlerinin yakt sistemimde aadaki tanklar kullanlr. 4.2.1.1. Dablbotum Tanklar Motorlu gemilerin yakt sisteminde yakt nce dablbotum tanklarna depo edilir. Buralardan aktarma veya transfer pompas ile alnarak hafif yaktlar iin servis tanklarna, ar yaktlar iin ise dinlendirilmek zere setling tanklarna gnderilir. Motorlu gemilerde genel olarak yaktn depolanmasnda iki ayr tr tanktan yararlanlr. Bunlardan birincisi dablbotum ikincisi ise asma tanklardr. Dablbotum tanklar sintine altnda, geminin boyuna simetri ekseninin iki tarafna gelecek ekilde yerletirilmi tanklardr. Yakt depolanmasnda kullanlan asma tanklar ise iki tanedir. Gemilerin ba ve k taraflarnda bulunduklar iin bunlara ba pik ve k pik tanklar ad verilir. Bu tanklar yaktn depolanmasndan baka trim amal olarak da kullanlmaktadr.
35
Yaktn dinlendirilmesinde kullanlan setling ve servis tanklar da asma tanklar snfna girmektedir. Hangi trden olursa olsun tm yakt tanklarnn donanmlar; Vent ya da hava firar borusu, skandil borusu Istclar Doldurma ve boaltma valfleridir.
Baz tanklarda bunlara tesviye ieleri de eklenir. Tesviye ieleri daha ok distile yaktlarla altrlan gemi makinelerinin servis ya da dey tanklarnda kullanlr.
ekil 4.3: Yakt tanknn ksmlar
Tanklarn patlamasn nlemek amac ile tanklara gverteye kadar uzanan, ucu kvrk havalandrma borular balanr. Bu borularn ayr bir yarar tankn iinde ve yakt yzeyinde d basncn srdrlmesidir. Yakt zellikle fuel oiller tanklara akcl oaltmak ve bylece boru devrelerinde kolay akcln salamak amac ile stlarak doldurulur. Bir sre sonra yakt sour ve hacmi klr. Bylece yakt yzeyinde vakum meydana gelir. Bu vakum aktarma pompasnn almasn zorlatrr. Havalandrma borusundan tanka giren hava vakumun giderilmesine de yardmc olur. Hava firar borularnn ularna alev kapan ad verilen paslanmaz tellerden dokunmu bir metal tl balanr. Bu hem yangnn yakt tankna ulamasna engel olur. Yakt depolama tank makine dairesinde olduu zaman yangn olutuunda k valfi uzaktan kapatlabilmektedir. Dablbotum tanklarnn iindeki yakt, yakt aktarma pompas yardm ile dinlendirme tanklarna baslr ve sonunda makine de tketilir. Bu nedenle dablbotum tanklarndaki yakt miktar srekli deiir. Yakt biten tanklara safra ya da balast ad verilen deniz suyu doldurulur. Bu bakmdan zaman zaman tanklardaki yakt miktarnn bilinmesi gerekir. Bu amala iskandil boru veya cihazlarndan yararlanlr. skandil borular dz borular olup hava firar borular gibi gverte veya makine ve kazan daireleri ile benzer yerlere kadar uzatlm ve azlarna klavuzlu tapalar vira edilmitir.
36
ekil 4.4: Pnmatik iskandil cihaz
skandil borularnn ap 38 mm olup tankn en alt blmne kadar uzatlr ve tank dibi ile arasnda yaklak 50 mmlik bir aralk braklr. Tank seviye gstergesi veya pnomatik iskandil cihaz, cval bir manometre ile bu manometreyi bir taraftan denge hcresine dier taraftan tankn tepesine balayan borular ve basnl hava kayna kontrol valfinden olumutur. Denge hcresi tankn dibine oturmakta ve zerindeki delikler yardm ile iine fuel oil dolmaktadr. Cihaz altrlmad zaman denge hcresi borusundaki yakt seviyesi bileik kaplar ilkesi ile tanktaki seviyeye eit olur. Ancak herhangi bir anda tanktaki seviye llmek istendii zaman kontrol valfi alarak devreye basnl hava verilir. Basnl hava bir yandan denge hcresindeki yakt boaltrken bir taraftan da manometrenin deposundaki cvay etkileyerek onun U borusundaki ykselmesini salayacaktr. Manometredeki seviye tanktaki yakt seviyesini m cinsinden verir. Bu ykseklik iskandil izelgesine uygulanarak tank iindeki fuel oil miktar m veya ton cinsinden bulunur. Souk mevsim veya denizlerde dablbotum tanklarnda depo edilen fuel oil ile deniz suyu arasndaki s alverii sonucu akaryaktn viskozitesi nemli lde oalr. Bu gibi yaktlarn pompalanarak devrelerde akabilmeleri iin stlmalar gerekir. Bunu salamak amacyla fuel oil tanklarna birer stc donatlr. Motorlu gemilerde bu amala buharl stclar kullanlr. ou zaman aplar 50-70 mm olan ve yeterli bir stma yzeyi salayan stclar tanklarn diplerine yerletirilir. lerinden buhar geirildiine gre bu buharn bir blm youabilir. Youumlar korozyona neden olacandan stma kangallarnn tanklar ak olduu zaman denenmeleri gerekir. Deneme srasnda stma kangallarndan iletme basncnda buhar geirilir. Istma kangallarnn tank tavanna ok yakn yerletirilmemesi gerekir. Aksi takdirde biriken tortularn stma borular sklmeden temizlenmesi mmkn olmaz. Tanklarn stma borular sklmeden temizlenmesi amacyla stma borular tank tabanndan en az 150 mm yksee yerletirilir. 4.2.1.2. Servis Tank (Dey Tank) Makinenin belirli bir sre almasn salayaca yakt kapsayan ve iinde daima temiz dizel oil veya fuel oil bulunan tanklara servis tank ad verilir. Dey tank ad da verilen bu tanklar gemilerde daima makineyi tam ykte 12 saat altrabilecek kapasitede yaplr. Servis tanklar makine dairesi dnda yakt kesmek iin rotu gverteye kadar uzatan bir geyt valfiyle de donatlmak zorundadr. Servis tanklar asma tank trnden olup dinlendirme tanklar ile e donanma sahiptir.
37
4.2.1.3. Dinlendirme veya Setling Tanklar Gnmzn ar devirli yksek gl dize makinelerinde trl fuel oiller yakt olarak kullanlmaktadr. Ancak dizel oil ile karlatrldklar zaman fuel oillerin yaplarnda daha byk miktarda kat yabanc maddeler su ve tortu bulunmaktadr. Sz edilen yabanc maddelerin separatrden geirilmeden nce yaktlardan ksmen ayrlmas gerekir. Bu amala dinlendirme tanklarndan yararlanlr. Dinlendirme tanklar birer asma tanktr. Yakt bu tanklara bir geyt valf yardmyla transfer pompasndan verilir. Dablbatm tanklarnda olduu gibi bu tanklarda da bir iskandil borusu ve yaktn stlmasn salayan bir stc bulunur. Setling tanklarn tantlar dablbatm tanklarna verilir. Setling tanklarnn hava firar borular en az 50 mm i apnda olur ve gverteye kadar uzatlan bu borularn ular birer alev kapanyla kapatlr. Setling tanklarna birbirini tamamlayan iki ayr ve yass camdan yaplm ve zerinde koruyucusu olan tesviye ieleri yerletirilir. Fuel oilin iindeki su ve yabanc maddelerin ayrlmas, tank dibine kmesi iin stlmas gerekir. Yaktn kendiliinden tutumasn nlemek iin scakln 50 dereceyi gememesine dikkat edilir. Fuel oil ile altrlan dizel makineleri iin genel olarak iki dinlendirme tank kullanlr. Bu tanklarn ikisi birden temiz veya separatrden geirilen yakt ile doldurulur. Birindeki yakt dinlendirilirken dierindeki yakt kullanlr. Dinlendirilen yakt tankta en az 12 saat tutulur ve tanktaki yakt kullanlmaya balamadan nce dreyn valfleri alarak su tortu ve yabanc maddeler tank dna atlr. Setling tanklar biri yksek dieri alak olmak zere iki disar valfi ile donatlr. Ayrca her setling tank dibinde biriken tortu ve suyun boaltlmasn salamak amacyla bir dreyn valfine sahiptir. Bu yabanc maddelerin tekne dna veya amur tanklarna verilmesi iin ayrca boaltma veya striping pompalarndan yararlanlr. 4.2.1.4. Kartrma Tanklar Genelde viskozitesi fazla yksek olmayan bir yaktla altrlacak makinelerin sistemlerinde kullanlr. Servis tanklarndan gelen belirli orandaki fuel oil ve dizel oil bu tanklarda kartrlmaktadr. Ar devirli ve yksek gl makinelerin yakt sistemlerinde genelde manevralarda dizel oil seyirde fuel oil kullanlan yakt devrelerinde bulunur.
38
ekil 4.5: Dizel oil ve fuel oilin birlikte kullanld yakt sistemi
ekil 4,5te dizel oil ve fuel oilin birlikte kullanld yakt sistemi grlmektedir. Aktarma ya da transfer pompas dablbotum tanklarndan ald distile yakt servis tankna verir. Bu arada ar yakt servis tank da yine aktarma pompasnn separatrlerden geirerek yabanc maddelerinden arnd fuel oil ile doldurulur. Ar yakt servis tankna yaktn akcln oaltmak veya viskozitesini azaltmak amacyla bir stc ya da hiter yerletirilmitir. Operasyon srasnda her iki tankn verici valfleri ak olduundan ar ve hafif yaktlar birlikte kartrma tankna gelir. Burada scakl biraz daha ykseltilen karma yakt, besleme pompas yardmyla ana stc veya hitere gelir. Besleme pompalar biri acil durum olmak zere iki tane olup alternatif akm motorlaryla altrlmaktadr. Ana stclardan gelen karma yakt, dubleks filtrelerden de geirilerek iyice temizlenir. Yaktn silindirlere iyi bir ekilde pskrtlebilmesi iin belirli bir viskozite de olmas gerekir. Viskozitesi bir viskometre ile denetlenen yakt makine silindirlerinin yakt pompalarna ve oradan da silindir kaverlerinde bulunan enjektrlere iletilerek silindirlere pskrtlr.
4.2.2. Aktarma (Transfer) Pompalar

Yksek gl gemi makinelerinde aktarma ya da transfer pompalar genel olarak elektrik motorlar tarafndan altrlan devir hareketli ve pozitif deplasmanl pompalardr. Bu grev iin santrifj pompalar uygun deildir. Baz kk gl makinelerde transfer pompas olarak eksenel hareketli pistonlu pompalardan da yararlanlabilir. Servis tanklarnn yakt pskrtme pompalarndan yksekte bulunduu tesislerde buster ya da besleme pompasna gerek yoktur. Servis tanklarnn valflar aldnda yakt kendi arl ya da gravite olarak akar. Servis tanklarnn yakt pskrtme valflarndan aada bulunduu yksek gl makinelerle donatlm gemi yakt devrelerinde yakt pskrtme pompalarnn alc taraflarnda belirli bir deerde basn oluturabilmek amacyla
39
buster pompalarndan yararlanlr. Buster pompalar servis ya da kartrma tanklarndan aldklar yakt bir filtreden geirdikten sonra yakt pskrtme pompalarna verir. Buster pompalar da plancerli pistonlu devir hareketli ve pozitif deplasmanl trden yaplmaktadr. Yakt dolum devresinde ilk nemli eleman transfer pompalardr. Ana yakt tankndan alnan yakt, transfer pompalaryla gnlk yakt tankna aktarlr. Gnlk yakt tank gnlk yakt ihtiyacn karlayacak kapasitededir. 24 saat 3 vardiya srekli alan tesislerde 12 saatlik ihtiya gnlk depoda depolanr. Tek vardiya alan sistemde ise gnlk ihtiyacn %20 fazlasn gnlk tank kapasitesi olarak semek yeterlidir. Transfer hattnda da refakat borularyla stma yaplr. Transfer pompas nndeki filtre ve pompa yine buhar ceketlidir. Transfer pompalarnn debisi gnlk tank belirli srede dolduracak kadardr. Basnlar ise yoldaki kayplar ve ana tankla gnlk tank arasndaki kot farkn karlamak zere 30 mss mertebesindedir. Btn yakt pompalar ve yakt transfer pompalar dili pompalardr. Bunlarda santrifj pompalarn aksine debi sfra yaklatnda basn teorik olarak sonsuza gider. Bunun iin pompa etrafnda bir emniyet baypas hatt bulunmaldr. Bu baypas hatt pompa iinde olabilecei gibi pompa dnda da oluturulabilir. Emniyet ventili basn ayarlanan deere ulanca aar ve pompa kyla giriini birletirir. Bu durumda pompa yakt kendi etrafnda sirkle eder ve yakt hattn ar basntan korur. Gnlk yakt tanknda da taban stmas ve yakt alma aznda stc serpantin vardr. Ana yakt ve gnlk yakt tanklarnda seviyeyi grmek zere yine buhar ceketli seviye gstergeleri kullanlr. Sistemin boaltlmasnda da kullanlacak bir transfer pompas tertiplenir.
4.2.3. Separatrler
zellikle ar yaktlar kullanld veya yaktn iinde su bulunduu durumlarda, yaktn temizlenmesi iin yer ekimi ile suyu ayrmak yerine merkezka ya da merkezka kuvvetin kullanlmas gereklidir. Santrifj kuvvetin yer ekimi kuvvetine oran ou zaman G deeri olarak isimlendirilir. G deeri separatr devir saysna baldr. Yaktlarn santrifj yntemle temizlenmeleri, onarm ve bakm giderlerinin %50 orannda azalmas ve makine genel veriminin ykselmesine yardm eder.
Resim 4.1: Makine dairesindeki separatrler
40
4.2.3.1. Separatrlerin alma lkeleri ekil 4.6da grld gibi cihaza en st ksmndan yakt verilmekte ve separatr bavlnn yksek devir says (7000-9000 ppm) nedeniyle fuel oilden farkl zgl arlktaki kat maddeler ve serbest su, bavln evresine doru savrulmaktadr. Bavln ok sayda disk ya da tastan olutuu ve bylelikle seperasyon alannn byd grlmektedir. Bavl oluturan taslarn arasnda belirli bir boluk as bulunmaktadr. ki disk arasndaki bir boluk 0,50,6 mm deeri arasndadr.
ekil 4.6: Separatrn i yaps
Temizlenmemi veya yabanc maddelerden arndrlmam yakt, merkez kanalndan aaya doru akt zaman, merkezka kuvvet tarafndan bavln evresine doru tanr ve taslarn arasndan geirilir. Burada iki tas arasnda oluan kanalda gerek seperasyon meydana gelir. Yakt iinde kat partikller ve su varsa bunlar konik disklere doru savrulur ve bavl tarafndan tutulur. Gemi separatrleri balca iki ekilde altrlr: Klarifayer olarak altrma Purifayer olarak altrma
Klarifayer olarak altrldklarnda sadece bir disarlar vardr. Bu tr almada disar sadece yakt iindir. Eer purifayer olarak kullanlrsa yakt kna su disarc iin bir k daha eklenir. Klarifayer ya da purifayer olarak altrlan separatrlerde kat yabanc maddeler bavln duvarlarnda toplanr. Separatr klarifayer olarak kullanldnda yabanc maddeler kat partikller ve su karmdr. Separatr prifayer olarak dzenlenirse yabanc maddeler serbest su srekli olarak disar edildiinden sadece kat partikller olacaktr. Separatr alrken bavl iindekileri otomatik oklama ile boaltmak mmkndr.
4.2.4. Fuel Oil Istclar

Gemilerde kullanlmakta olan fuel oil genel olarak atmosferik basnta ok viskoz bir yakttr. Bu bakmdan tanktan tanka aktarlabilmesi ve brlrlerden iyi pskrtme salanabilmesi iin stlarak viskozitenin azaltlmas gerekir. Bu olay iki kademe stmay gerektirir. Bilindii gibi birinci kademeyi salayan dablbatm ve setling tanklarndaki stclardr. Bunlara primer yani birincil stclar denmektedir.
41
ok viskoz yaktlar pompalanabilmek iin yaklak olarak 50 derece veya daha yksek bir scakla ihtiya duyar. kinci kademe stclar ise servis pompalar ve brlrler arasna yerletirilir. Bunlara da ksaca seconder denir. Seconder stclar yaktn scakln uygun pskrtme salanabilecek viskozitede tutar. Seconder stclar terk eden fuel oilin scakl heaterlere verilen buhar miktar ile ayarlanr ve ok viskoz yaktlar iin genellikle bu scaklk deeri 110 - 126 derece arasndadr. Yakt stclar kendi aralarnda tank ii yakt stclar (Internal Heaters) ve tank d yakt stclar (External Heaters) olmak zere ikiye ayrlmaktadr. 4.2.4.1. Tank D Yakt Istclar Bu tip stclar bunker diye tabir edilen ar yaktn separatrlere verilmeden nce getii stclardr. Genellikle U tipi ve borulu tip olmak zere iki eidinin kullanm yaygndr. Yakt, ierisinden getii borularn d taraflarnda dolaan scak su veya steam yardmyla stlarak viskozitesi drlr. 4.2.4.2. Istclarda Karbon Artklar Fuel oilin heaterlerde ar snmasndan kanlmaldr. Ar snma srasnda fuel oilin yapsndaki karbon veya asfalt atklar stc borularn yzeylerine ve yakt devresinin trl taraflarnda birikintilere sebep olabilir. Atklarn olumasnn iki sakncas vardr. Bunlar: Is transferinin engellenmesi sonucu heaterlerde kullanlan buhar miktar artar. Borularn yakt akmna direnci artar ve dolaysyla basn ykselmesi meydana gelir. Karbon atklarnn varln anlamak zere yakt stclarna biri girite ve dieri kta olmak zere iki adet manometre taklr. Eer her iki manometrenin basn deerleri arasnda ok fark varsa stc devreden karlp temizlenir. Silindirik seconder yakt stclar genellikle borulu trden yaplr. Silindirik bir gvdeye yerletirilmi borularn ierisinden geirilen yakt borularn dndaki buhar tarafndan stlr. 4.2.4.3. Heaterlerin Temizlenmesi Istc borular, karlkl olarak boru aynalar arasna yerletirilmitir. Bu borularn i temizliini yapmak ve delinen borular kapamak ya da deitirmek amac ile stc gvdenin her iki tarafna da alabilen kapaklar konulmutur. Temizlik yaplrken dikkatli olunmal ve boru ile ayna yzeylerine zarar verilmemelidir.
ekil 4.2: Borulu tip, U tipi ve plakal tip hiterler
42
4.3. Dizel Yaktnn Elde Edilmesi

Gemi dizel makinelerinde kullanlmakta olan sv yaktlar ham petroln damtlmas ile elde edilir. Koyu kahve renkte, bileenleri karbon ve hidrojendir. Dizel makineleri, benzin ile bunker C arasndaki btn yaktlar yakabilecekleri ekilde tasarlanmaktadr. zellikle yksek gl ar devirli gemi makineleri, yakt pskrtme sistemleri yanma odalar dizayn ve iletme koullarna bal olarak yksek devirli makinelere gre ok daha ar yaktlarla da alabilir. Balca iki tr gemi dizel yakt bulunmaktadr: Distile veya damtma rn yaktlar Fuel oiller Modern yksek ve sper yksek devirli dizel makinelerinde yanma iin gerekli zaman ksa olduundan ok daha zel hafif yaktlar kullanlr. En uygun dizel yakt hafif yaktlardan bir kann harman edilmeleri ile oluturulur. Son yllarda ar devirli gemi dizel makinelerinde yakt olarak yaygn bir biimde fuel oiller kullanlr. Ar yakt adn alr. Ar yaktlar eitli trlerde olup trl isimler alr. Bunlardan en viskoz olan no 6 yakt bunker c, ar fuel oil ve marine fuel oil olarak isimlendirilir.
43

Gemi dizel motorlarnn yakt devrelerini tanyarak iletim ve bakmn yapnz.
lem Basamaklar
Filtre giriinde basn ykseliyorsa yakt filtrelerini sknz.
neriler
Sktnz eleman gaz ya veya motorinle temizleyip kurutunuz. Filtrelerde tkanma separatrlerde amur birikmesi oluyorsa separatr kapasitelerini yeniden ayarlaynz. Birinci pompa 4 bar, buster pompann ise 10-12 barn altna dmemesine dikkat ediniz. Yakt scaklnn 50 oC gememesine dikkat ediniz. 125 dereceyi gememesine dikkat ediniz. Arza durumunda baypas valfinin alp almadna baknz. Elle veya pnmatik olarak kontroln yapnz. Yakttan su kyorsa tatl ya da tuzlu su olup olmadn belirleyiniz ve suyun nereden geldiini aratrnz. Elemanlar arasnda balantlarn laka olmamasna dikkat ediniz. Yakt tankna en yakn eleman balantlarndan hava almaya balaynz.
Birinci devre pompas ve buster pompas k basnlarn kontrol ediniz. Yakt separatre gnderilmeden scaklk kontroln gstergeden yapnz. Fuel oil kullanlyorsa yaktn tanklarda stlma scakln kontrol ediniz. Viskozitemetreyi kontrol ediniz.
Tanklardaki yaktn miktarn kontrol ediniz.
Yakt sisteminin havasn alnz.
44
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. Filtre giriinde basn ykseliyorsa yakt filtrelerini sktnz m? 2. Birinci devre pompas ve buster pompas k basnlarn kontrol ettiniz mi? 3. Yakt separatre gnderilmeden scaklk kontroln gstergeden yaptnz m? 4. Eer fuel oil kullanlyorsa yaktn tanklarda stlma scakln kontrol ettiniz mi? 5. Viskozitemetreyi kontrol ettiniz mi? 6. Tanklardaki yaktn miktarn kontrol ettiniz mi? 7. Yakt sisteminin havasn aldnz m?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
45

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. ( ) Tank d stclarda yakt, ierisinden getii borularn d taraflarnda dolaan scak su veya steam yardmyla stlarak viskozitesi drlr. ( ) Separatrlerin alma ekillerinden klarifayer ve purifayer olarak altrlmasnda klarifayer olarak altrldklar zaman sadece bir disarlar vardr ve yakt iindir. Purifayer olarak kullanlrsa yakt kna su disarc iin bir k daha eklenir. ( ) Ar devirli ve yksek gl makinelerin yakt sistemlerinde genelde manevralarda dizel-oil trnden yaktlar, seyir hlinde ise fuel- oil trnden yaktlar kullanlr. ( ) Fuel oil ile altrlan dizel makineleri iin genel olarak iki servis tank kullanlr. Bu tanklarn ikisi birden temiz veya separatrden geirilen yakt ile doldurulur. Birindeki yakt dinlendirilirken dierindeki yakt kullanlr. ( ) Setling tanknda dinlendirilen yakt en az 12 saat tutulur ve tanktaki yakt kullanlmaya balamadan nce dreyn valfleri alarak su tortu ve yabanc maddeler tank dna atlr. ( ) Yksek gl gemi makinelerinde aktarma ya da transfer pompalar genel olarak elektrik motorlar tarafndan altrlan devir hareketli ve pozitif deplasmanl pompalardr. Bu grev iin santrifj pompalar uygundur. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 7. Aadakilerden hangisinde yakt sistem sralar doru olarak verilmitir? A) Servis tank -transfer pompasyla- setling tank- separatr- ift dip tank B) Setling tank- separatr- dablbotum C) Transfer pompas- separatr-servis tank- setling tank D) Dablbotum- transfer pompas- dinlendirme tank- separatr-servis tank E) Separatre-servis tank- setling tank-Transfer pompas Aadaki maddelerden hangileri ne trden olursa olsun tm yakt tanklarnn donanmlarndandr? I-Vent ya da hava firar borusu II-skandil borusu III-Doldurma ve boaltma valfleri A) I-II B) I-III C) II-III D) I-II-III E) Yalnz I Makinenin belirli bir sre almasn salayaca yakt kapsayan ve iinde daima temiz dizel oil veya fuel oil bulunan tanklara .. ad verilir. A) Dablbotum B) Dinlendirme tank C) Servis tank D) Setling tank E) Szme tank
3.
4.
5.
6.
8.
9.
46
10.
Bavl oluturan taslarn arasnda belirli bir boluk as bulunmaktadr. ki disk arasndaki bir boluk aadakilerden hangi deerler arasndadr? A) 0,1 0,2 mm B) 0,5 0,6 mm C) 0,5 0,6 cm D) 5 6 cm E) 7-8 cm Seconder stclar terk eden fuel oilin scakl heaterlere verilen buhar miktar ile ayarlanr ve ok viskoz yaktlar iin genellikle bu scaklk deeri ..derece arasndadr. A) 5-10 C B) 15-20 C C) 60-75 C D) 110- 130 C E) 3-5 C Gemi dizel makinelerinde kullanlmakta olan sv yaktlar ham petroln damtlmas ile elde edilir. Koyu kahve renkte ve bileenleri de aadakilerden hangisidir? A) Oksijen ve su B) Azot ve nitrojen C) Sodyum ve su D) Karbon ve hidrojen E) Hidrojen ve sodyum
11.
12.
DEERLENDRME
47

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda gemideki ana makine ve dizel jeneratrlerin yalama sistemini iletebilecek, bakm ve onarmlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizde bulunan bir gemideki ana makine ve dizel jeneratrlerin yalama sisteminin grevlerini ve yapsn reniniz. rendiklerinizi rapor hline getirerek arkadalarnzla paylanz.
5. YALAMA SSTEM
5.1. Gemi Yalama Devrelerinin Grevi
Bir parann yzeyi ne kadar hassas ilenirse ilensin, ilenen yzeye bir byte ile bakldnda girinti ve kntlar (przler) grlr. Birbirine temas ederek hareket eden paralarn yzeylerinde bulunan przler hareketi zorlatrr. Harekete kar zorlanma olayna srtnme denir. Srtnme sonucu paralar hem snr hem de anr. Paralarn snmas genlemesine ve mekanik dayanmnn azalmasna sebep olur. Birbirine temas ederek alan paralar, yalandklar zaman srtnen yzeyler arasnda ya filmi meydana gelir. Ya, para yzeyinde bulunan przlerin arasna dolarak srtnmeyi en aza indirir. Srtnme en aza inince anma ve snma da en aza iner.
ekil 5.1: Ya ve paralar arasnda oluan ya boluu
ki yzey arasna birbirlerine dokunmakszn hareket edebilmelerini salamak amacyla basn altnda ya verilmesine yalama ad verilir. Yalamann amalar unlardr: Anmay azaltmak ve srtnmeyi en aza indirmek Srtnme nedeniyle oluan sy yatak dna aktararak yatak yzeylerinin soumasn salamak Anma sonucu oluan metal paracklarn tayarak yatak yzeylerini temizlemek Silindir duvarlar ile pistonlar arasnda szdrmazlk grevi salamak Yanma srasnda oluacak organik veya inorganik asitleri ntrletirmek veya tarafsz hle getirmek
ten yanmal makinelerin zellikle srtnme yzeylerinin dikkatle yalanmas gerekmektedir. Bu srtnme yzeylerinin dikkatle yalanmas gerekmektedir.
48
Bu srtnme yzeyleri; Piston ve silindirler Krank aft Krankpin ve yataklar Kroet pin yataklar ve gaytlar Piston pin ve yataklar Valf hareket mekanizmas Kam aft yataklar ve hareket mekanizmasdr. Yalama yalar sadece makine hareketli paralarnn yalanmasnda deil srtnme ve anmay nlemek, karbon artklarnn birikimine engel olmak, pistonlarn soutulmasn salamak, yanma srasnda oluan asitleri etkisiz hle getirmek ve asitlerden gelen anmay en aza indirmek gibi grevlere sahiptir. Bir yalama yann zellikleri ne kadar nemliyse makinelere uygulanmas da o kadar nemlidir. rnek olarak makine iin uygun olmayan bir ya iyi biimde uygulanrsa srtnme yzeylerinde yava fakat ar bir anma meydana getirir. Dier taraftan ok iyi zellikteki bir ya makineye yanl uygulanrsa sadece srtnme yzeylerinde ar bir anma olumakla kalmaz, retilen byk srtnme ss ok ksa bir sre iinde ar hasarn meydana gelmesine de neden olur. Bu gibi durumlarda rnein yataklarda yatak metali erir ve ou zaman krankpin ve krank jurnalleri de bozulabilir. Eer makinelerin yataklarna verilen yalama ya belirli zellikte ve yabanc maddelerden arndrlm ise metal yzeylerde srtnmenin ok az oluu nedeniyle uzun bir sre iinde kk miktarlarda anma oluacaktr. Yalama devrelerinde dolatrlan tm yalama yalarnn renkleri deiir ve yaplarna giren yabanc maddeler nedeniyle yalama zellikleri azalr. Eer yalama ya yksek kalitede ise ve iindeki yabanc maddeleri periyodik olarak karlrsa ne kadar uzun sre kullanlm olursa olsun orijinal durumuna dnebilir. Makineler ne kadar iyi bir biimde dizayn edilirse edilsin, hareketli paralarnn yalanmasna gereken nem verilmezse ar anmalar oluur ve makinenin servis mr azalr. Bu bakmdan yalama konusu bir enerji tesisinin iletilmesinde ok nemli bir yer kapsar.
49
5.2. Gemi Yalama Devresi Elemanlar
ekil 5.2: Gemi yalama devresi elemanlar
5.2.1. Ya Tanklar
Makinede kirli yalama ya, karter yerine makinenin alt tarafnda bulunan ve "samp tank" veya "dreyn tank" ad verilen bir tankta toplanmaktadr. Ya pompas, samp tanktan emdii yalama yan metal kenarl bir filtre ve ekilde grlmeyen bir sourucudan geirdikten sonra makineye vermektedir. Bu devrede, makine alsa bile yalama yann temizlenmesi mmkndr. Bu amala ya, separatr devresindeki pompa altrlarak samp tanktan emilir, bir stcdan geirilerek separatre gelir ve yabanc maddelerinden arndrlm olarak tekrar samp tanka verilir. Makinenin trl ksmlarndan alt kartere dreyn edilen kullanlm ya streynerlerden yer ekimi ile geerek samp tanka verilir. Dreynlerin pompa alcsndan uzakta bulunmasna dikkat edilmelidir. Pistonlar soutulan makinelerde dn borusu ya scakl kontrol edilmeli ve sonra yalama ya kartere dklmeden nce bir kontrol penceresinden geirilmelidir. Samp tank, bir dablbotum tank olarak dizayn edilmitir. Ancak kaaklardan gelecek kirlenmeye kar koferdam ile korunmaldr. Bu tanklar bir tant borusu, seviye gstergesi vb. ile de donatlmlardr. Seviye gstergesi, geminin yalpa ve ba-kndan gelen dalgalanmay azaltmak iin tanka merkezi durumda yerletirilir. Samp tanklarn i yzeyleri, youma nedeniyle oluacak paslanmaya engel olmak iin korozyona dayankl malzeme ile kaplanmaldr. Sistem ayrca alak basn, yksek scaklk ve alak seviye alarm ile de donatlmaldr. Sistem ayrca dreyn tanknda bulunan yalama yandaki su, amur ve znmez maddeleri gidermek iin bir purifayer ile de donatlmaldr. Bu cihaz, sefer srasnda ve zaman zaman kullanlarak dreyn tanktan ald ya temizler ve onu tekrar samp tanka verir. Separasyona yardm iin yalama yann bir hiyterde 70-90 0C'ye kadar stlmas salanr.
50
Baz gemilerde "kirli ya tank" ad da verilen "ya temizleme tank" makine dairesinin yksek bir yerine yerletirilmitir. Bu tank, stimli bir stc ve iyi dreyn balantlarna sahiptir. Makine kapatldnda yalama ya, temizleme tankna baslr ve orada scakl ykseltilir. Ya bu durumda ve stlm olarak bir sre temizleme tanknda tutulur. Yakt dinlendirme tanklarnda olduu gibi burada da amur, su vb. yadan ayrlarak tankn dibine ker ve dreyn edilerek geminin amur (sla) veya yal su tankna alnr. Bu ilemden sonra yalama ya separatre verilir. Sonu olarak yalama ya hemen hemen yenilenmi ya da yeni bir duruma getirilmi olur. Yalama grevini yerine getiren yalar makinenin eitli ksmlarndan nce alt kartere ve oradan da samp tanka dreyn edilir.
ekil 5.3: Bir gemi dizel motorunun basnl yalama devresi
5.2.2. Ya Separatr
Yalarn separatrden temizlenmesi yaktlardan ok daha nemlidir. Eer yalama yanda msaade edilenden daha fazla karbon veya asitlemeye ynelmi bir durum varsa bu, yalama ya ile alan ana makine ve yarmc dizellerde krank aft ve yatak problemlerine yol aabilir. Bu yalama ya ham petrolden elde edilir. Bu yalarn iine detergent kimyasal katk maddeleri kartrlr. Bu maddeler yan iinde erimi olarak bulunur. Detergent katk maddesinin nemi: Ana makine silindirlerindeki kt yanmadan dolay meydana gelen karbonlam maddeler piston rotlar vastas ile kartere der bylece yalama yana karr. Bu karbonlar yataklarda, krank aftn pinini ve yalanan dier blgelere zarar verir. Ya zamanla havann oksijeni ile oksitleir, yada amurlama balar. Detergent, yan amurlamasna mani olur. Devaml alan yadaki karbonlar ve amuru temizler.
51
Yan kirlenmesinde en nemli yabanc madde, metal paracklardr. nk bu paracklar srtnme yzeylerinin zellikle yataklarn ve elik borularn anmasna neden olmaktadr. Ayrca metal paracklar katalizr gibi etki yaptklarndan yan oksitlenmesi ve dolays ile katran tr maddelerin ortaya kmasna neden olur. Kk gl makinelerde yalama ya iindeki partiklleri tutabilmek iin biri pompadan nce ve dieri sonra olmak zere iki streyner kullanlr. Pompann emme tarafndaki streyner olduka byk llerdeki metal paracklarn i yzeylerde ar anmalar meydana getirmesine engel olmak iin kullanlr. Disar tarafndaki streyner ise daha kk metal partikllerinin yalama devresine gitmemesi iindir. Yalama yann baypas usul ile devaml separesi Ana makine alyorken veya limanda, yalama ya separatr sump tankndan separatr kendi dili pompas ile sump tankndan ya eker , bir stcdan geirdikten sonra 70/80 derecede separatre verir. Temizlenen ya tekrar sump tankna dner. Bu dng yan kirlilik oranna gre tekrarlanr. 5.2.2.1. Separatrlerin Birbirine Balantlar Seri: Purifier olarak alan separatrlerden kan yalar, clarifier separatrne gider ve buradan servis tankna geri dner. Paralel: Burada iki purifier separatr ayr ayr temizlerken daha fazla yakt temizler ama seriye gre temizledii ya daha azdr.
ekil 5.4: Separatr devresi
52
5.2.3. Filtre (Streyner)

Dizel makinelerinde verimli bir yalama iin iki nemli etken rol oynar. Bunlardan birincisi srtnme yzeylerine yeterli ya vermek, ikincisi temiz veya yabanc maddelerinden arndrlm ya kullanmaktr. Makinenin operasyonu srasnda yalama ya srekli olarak kirletildiinden zaman zaman temizlenmesi ve yabanc maddelerinin giderilmesi gerekir. Yakt ve yalama ya iindeki olduka byk kat partiklleri tutan ve ok kk paracklar ile kolloidal maddelerin geiine engel olmayan cihazlara streyner" ve ok kk paracklar ile kolloidal maddeleri tutarak yalarn rengini etkile yen ve deitiren cihazlara ise "filtre" denir. Genel olarak filtrelerin nnde bir streyner bulunur. Bylelikle yalama ya iindeki nispeten byk kat yabanc maddeler tutulur ve dolaysyla filtre elemannn zarar grmemesi amalanr. Dizel makinelerinde ok ince gzenekli ve 0,12-0,15 mm llerinde yabanc maddeleri tutmak zere ok sayda streyner kullanlabilir. Dizel makinelerinin yalama sistemlerinde; Metal kenarl Perdeli Kumal Toprakl Sktrlm ktl veya sellloz tipli Sellloz ve toprakl Rafineri tr filtrelerden yararlanlr.
Gemi dizel tesislerinde yaygn olarak metal kenarl, perdeli kumal ve sellloz trndeki filtrelerden yararlanlr. 5.2.3.1. Filtre ve Eleman ekil 5.5te yalama devrelerinde kullanlan olduka kk llerdeki bir ya filtresi grlmektedir. Ya, filtre kabna bazen st ou zaman alt tarafna yakn verilir ve ok saydaki dairesel deliklerden geerek filtre elemannn silindirik yzeyine gelir. Filtre eleman metal bir flence oturmaktadr. Dtaki deliklerden filtre elemanna gelen ya, kk deliklerden ii bo pndk girer ve onun altndan disar edilir. Filtre eleman; skca paketlenmi, ok kk gzenekli pamuk veya selllozdan meydana getirilmitir. Bylece ok kk rnein 0,0254 mm llerindeki yabanc maddeler tutulur. Bu tr filtreler genel olarak baypas devreleri zerine yerletirilir ve merkezdeki kk deliklerin de yardmyla bol miktardaki amur ve yabanc maddeyi yadan ayrr.
ekil 5.5: Kt elemanl filtre
53
Filtre elemannn ii, yadan szlen amur ve yabanc maddelerle dolduunda yan viskozitesi ykselir ve kirlenme balar. Bu, filtre elemannn yenilenmesi ve deitirilmesi zamannn geldiini gsterir. Deitirme ii filtrenin st kapa alarak yaplr. Bu tr filtreler genel olarak 205 mm yksekliinde ve 115 mm aplarnda yaplmaktadr. 5.2.3.2. Filtreleme Scakl Filtrelerin verimli bir temizleme yapabilmeleri iin temizlenecek yan belli bir scaklkta olmas gerekir. Bu nedenle ideal olarak temizlenecek yan viskozitesi 120 SSU'yu gememelidir. Bu viskozite deerini elde edebilmek bakmnda trl yalar iin yaklak scaklk; SAE 20 iin 74 C, SAE 30 iin 80 C ve SAE 40 iin 85 C dolaylarndadr. Oysa birok makinede krankkeys scakl yeterince yksektir. Bu nedenle yalama yalar soutucudan geirilmeden nce filtrelere verilmek zorundadr. Gemi ana makinelerinin pek ounda olduu gibi kuru karterli makinelerde, samp tankn scakl, ngrlen filtreleme scaklnn altndadr. Bu durum, filtrelerin yalama devresine uygun bir ekilde yerletirilmeleriyle ve yalama ya samp tankta bir miktar stlarak dzeltilebilir. Samp veya dreyn tanklarna stimli stclarn yerletirilmesinin nedenlerinden biri de budur. 5.2.3.3. Filtrelerin Yeri Filtreler, egzoz manifoldlarna komu yerler dnda mmkn olabilen en scak yerlere yerletirilmelidir. Filtreyi makineye birletiren borularn karmamas ve zellikle kzgn egzoz borusu veya devresi zerine yan damlamamas gerekir. Filtrelerin ya hemen makineye dreyn edebilecek yerlere konulmamaldr. Ayrca, filtrelerin elemanlarn kolayca temizlemek veya yerinden karmak ve deitirebilmek asndan da uygun yerlere donatlmalar gerekir.
5.2.4. Ya Pompalar
Yalama sistemlerinde yan dolatrabilmek iin kullanlan pompalar dili trnde yaplmaktadr. Yksek gl, ar devirli gemi dizel makinelerinde, makineden bamsz veya bir elektrik motoru tarafndan altrlan merkezka pompalardan da yararlanlr. Kk gl yardmc makinelerin bir blmnde yalama ya pompas makine tarafndan altrlr. Yalama ya pompalarnda discharge basnc 1,55-6 bar deerleri arasnda deiir. Yatak yk nedeniyle oluan zgl basn, pompa discharge basncndan daima daha yksek olduundan pompa basncnn grevi sadece yalama yan devre bileenlerinde dolatrmaktr. Yalama ya pompalarnn kapasiteleri silindir says ve silindir aplarna gre deiir. Gc 2000 beygirin zerinde olan gemi dizellerinde ya pompalarnn kapasitesi 10320 m/saat deerleri arasnda deimektedir.
ekil 5.6: Dili tip ya aktarma pompas
54
Dizel makinelerinde genellikle ya aktarma pompas olarak dili pompalar kullanlr. Bu pompalarda pompann rotorunu oluturan dililerden birinin aft bir elektrik motoru ile evrilmekte ve dier dili onunla beraber fakat zt ynde dndrlmektedir. Bu srada diililerin dileri ile pompa keysi arasnda kalan hacimler tarafndan tutulan ya, pompann giri tarafndan k tarafna tanarak kesintisiz bir akm biiminde d devreye veya yalama ya kullanlmas gereken devreye verilmektedir. Dili pompalarda dililer ve bu dililerin aftlar; korozyon ve anmaya dayankl, yzeyleri sertletirilmi elik alamlardan, pompa keysi ise krom nikelli dkme demirden yaplr. Dililer, aftlar yardmyla ve bronzdan yaplm burlar tarafndan tanmaktadr.
5.2.5. Yalama Ya Soutucular (Kuler)

Dizel makinelerinde dolatrlan yalama ya; yataklardan, ya ile soutulan pistonlardan ve yanma odasndan silindir duvarlarndaki ya filmine aktarlan sy alr ve kartere dklr. Bu snn trl yntemlerle yalama ya zerinden alnarak scakln 80 C veya ngrlen scakln altnda tutulmas gerekir. nk yksek scaklklarda yalama ya hzl bir biimde oksitlenir. Baz makinelerde ya zerindeki snn, karterde radyasyon ve makinenin su ile soutulan blmlerine dokunarak kondksiyon yolu ile alnmasna ramen scakln yeterince drlmesi mmkn olmaz. Byle makinelerde ya soutucusu veya ya kulerine gerek vardr. Baz gemi dizel makinelerinde soutucu yoktur. Ancak pistonlar ya ile soutulan yksek gl dizel makinelerinde ya sourucusu kullanlmas kanlmazdr. Gemi dizel makinelerinde yan, heder veya ya galerisine giri scakl 50 C'yi gememelidir. Karteri terkeden yalama yalarnn scaklklar ise normal iletmelerde 70 C'nin zerinde olmamaldr. Bylece makineden alnan s miktar, yalama ya scaklnn 20 C kadar artmasna neden olur. Scaklk artna neden olan snn bir blm ise yalama ya soutucusu tarafndan giderilmelidir. Dizel makinelerinde kullanlmakta olan ya soutucular balca ana gruba ayrlr: Borulu tip yalama ya soutucusu Radyatrl tip yalama ya soutucusu Levha veya pleyt tr tip yalama ya soutucusu kara tatlarnda
Bunlardan levhal ve radyatrl soutucular daha ok kullanldklarndan burada sadece borulu soutuculardan sz edilecektir. 5.2.5.1. Borulu Tip Yalama Ya Soutucular (Kulerleri)
Borulu soutucular, dizel makinelerinin silindir ceketlerinde dolatrlan suyu soutmak zere kullanlan soutuculara ok benzer fakat onlardan ok daha byk llerde yaplr. ekil 5.7de borulu veya srfeys soutucu grlmektedir.
ekil 5.7: Borulu veya srfeys yalama ya kuleri
55
1- Kuler kapaklar 2- Kuler zarf 3- inko koruyucu 4- Boru aynalar 5- Bafil veya gei perdeleri
6- Ya giri ve k flenleri 7- Ya k flenleri 8- Soutma borular 9- Deniz suyu giri flenleri 10- Deniz suyu k flenleri
almas srasnda makinede snan yalama ya, soldaki 7 numaral flenten kulere verilir. Borular etrafnda ve bafillar arasndan akan ve bu arada borularn iindeki deniz suyu tarafndan zerindeki snn bir blm alnan ya, sadaki flenten (7) kuler dna kar. Bafillarn grevi yalama yann tm boru yzeylerine dokunmasn, yksek s transferi salamasn hem de soutucu borularn tanmasn salamaktr. Kuler zarf ve kapaklan dkme demirden ve soutma suyu borulan ise s geirgenlii yksek met al veya alamlardan yaplmtr. Bu nedenle deniz suyu bulunan hacimlerde "pil oluumu" veya "galvanik akn" olay meydana gelir. Pil oluumunun zararl etkilerine engel olmak ve galvank korozyon sonucu oluacak anmay nlemek iin kuler kapaklarnn i yzeylerine inko koruyucular (3) yerletirilir. inko elektrotlar olduka hzl bir biimde anr. Bu bakmdan kldkleri zaman deitirilmeleri veya 3-6 aylk sreler iinde yenilenmeleri gerekir.
Resim 5.1: Ya kuleri kesiti
Yalama ya kulerleri, ou zaman borularn iinden ya, dndan ise soutucu su geecek ekilde tasarlanr. Bu tr kulerlerde inko koruyucular kuler zarfnn i blmlerine donatlr. Baz soutucularda yalama yann kulere giri hederi ok sayda dairesel deliklerle donatlmtr. Bylece yan borularn d yzeylerine iyi bir ekilde yaylmas salanr.
ekil 5.8: Dizel makinelerinde kullanlan borulu bir yalama ya soutucusu
56
Pervane grevi yapan dizel makinelerinde kulerler hem su hem de ya tarafnda olmak zere birer baypas devresi ile donatlmlardr. Baypas devreleri zellikle souk iklimlerde, manevralar srasnda kullanlr.
ekil 5.9: Levha veya pleyt tr soutucu
5.2.5.2. Ya Kulerlerinin Yeri Yalama devresinin trne bal olarak kulerler, ya filtrelerinden sonraya yerletirilmelidir. Bylelikle filtrelerin viskozitesi dk ve scak ya ile beslenmeleri salanr. Bu durum filtre veriminin ykselmesine ve sistemde basn dmnn azalmasna neden olur.
5.2.6. Ya Istclar (Oil Heater)

ok souk mevsimlerde makinenin rahat ya da kolay altrlabilmesi ve ilk hareket kolayl bakmndan yalama ya scakl ok nemlidir. Eer ya scakl normal deerinden ok dk ise yan scaklnn ykseltilmesi ve viskozitesinin azaltlmas gerekir. Bunu salamak bakmndan ou zaman samp tanklara elektrikli veya buharl stclar yerletirilir. Yksek gl gemi dizel tesislerinde, egzost gaz kazanlarndan faydalanld bilinmektedir. Bu kazanlarda retilen dk basnl buhar, elektrik retiminden baka samp tanklardaki stclarda da kullanlr. Yalama yalarnn merkezka kuvvetle temizlenmesi srasnda da scak su ile ilem yaplmas veya stlmas gerekir. Dizel motorlarna giren yalama yann scakl 45-50 derece ve disar edilen yan scakl ise 70 dereceyi gememelidir.
57

Gemideki ana makine ve dizel jeneratrlerin yalama sistemini iletip bakm ve onarmlarn yapnz.
lem Basamaklar
Yalama devresindeki ya basncn alma annda kontrol ediniz. Yalama ya scakln kontrol ediniz. Yalama ya viskozitesini kontrol ediniz. Ya seviyesini gstergeden kontrol ediniz. Kullanlan ya her 3000 saatlik operasyondan sonra veya gerektiinde kontrol ediniz. Lubrikeytern alp almadn kontrol penceresinden kontrol ediniz.
neriler
Ya basnc dkse filtre elemann kontrol ediniz. Yalama ya scakl yksekse ncelikle yalama ya kulerini kontrol ediniz. Daha sonra da termostatik valf ve hiter klarn kontrol ediniz. Gerekiyorsa kuleri temizleyiniz. Yalama ya viskozitesi yksekse filtre ve kuleri kontrol ediniz. Eer ya seviyesi yksekse sisteme silindir ceketlerinden veya kulerden su szyor olabilir, kontrol ediniz. Ya seviyesi dyorsa sistemde ya kaa var demektir. Tm pompalar, glendleri, borular, kulerleri ve segmanlar kontrol ediniz. Ya deitirilmesinde imalat firmalarn nerilerine uyunuz. Bunun iin 24 saatlik operasyonda tketilen silindir ya miktarn damla saysn sayarak hesaplaynz.
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. Yalama devresindeki ya basncn alma annda kontrol ettiniz mi? 2. Yalama ya scakln kontrol ettiniz mi? 3. Yalama ya viskozitesini kontrol ettiniz mi? 4. Ya seviyesini gstergeden kontrol ediniz 5. Kullanlan ya her 3000 saatlik operasyondan sonra veya gerektiinde kontrol ettiniz mi? 6. Lubrikeytern alp almadn kontrol penceresinden kontrol ettiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
58

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Yksek gl gemi dizel tesislerinde, egzoz gaz kazanlarndan faydalanld bilinmektedir. Bu kazanlarda retilen dk basnl buhar, elektrik retiminden baka samp tanklardaki stclarda da kullanlr. ( ) Borulu soutucularda bafillarn grevi yalama yann tm boru yzeylerine dokunmasn, yksek s transferi salamasn hem de soutucu borularn tanmasn salamaktr. ( ) Yalama ya pompalarnn kapasiteleri silindir says ve silindir aplarna gre deiir. Gc 2000 beygirin zerinde olan gemi dizellerinde ya pompalarnn kapasitesi 10-320 m3/saat deerleri arasnda deimektedir. ( ) Birbirine temas ederek alan paralar, yalandklar zaman srtnen yzeyler arasnda ya filmi meydana gelir. ( ) Yakt ve yalama ya iindeki olduka byk kat partiklleri tutan ve ok kk paracklar ile kolloidal maddelerin geiine engel olmayan cihazlara filtre ve ok kk paracklar ile kolloidal maddeleri tutarak yalarn rengini etkileyen ve deitiren cihazlara ise streyner ad verilmektedir. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz 6. Aadakilerden hangisi yalamann amalarndan deildir? A) Anmay azaltmak ve srtnmeyi en aza indirmek B) Srtnme nedeniyle oluan sy yatak dna aktararak yatak yzeylerinin soumasn salamak C) Anma sonucu oluan metal paracklarn tayarak yatak yzeylerini temizlemek D) Silindir duvarlar ile pistonlar arasnda szdrmazlk grevi salamak E) Yanma srasnda oluacak organik veya inorganik asitleri aktif hle getirmek Separasyona yardm iin yalama yann bir heaterde (stcda) ka C'ye kadar stlmas gerekir? A) 15-25 C B) 35-40 C C) 55-65 C D) 70-90 C E) 90-100 Aadaki filtrelerden hangisi herhangi bir streyner veya filtreden rahata geen 0,001 mm apndaki ok kk metal partiklleri bile tutabilir. A) Torba filtre B) Kt filtre C) Manyetik filtre D) Basn filtresi E) Sv filtresi
2.
3.
4. 5.
7.
8.
59
9.
Dili pompalarda dililer ve bu dililerin aftlar; korozyon ve anmaya dayankl, yzeyleri sertletirilmi elik alamlardan, pompa keysi ise aadaki malzemelerden hangisinden yaplmaktadr? A) inko alam B) Krom nikelli dkme demir C) Nikel D) elik E) Demir Gemi dizel makinelerinde yan heder veya ya galerisine giri scakl C' yi gememelidir. Karteri terkeden yalama yalarnn scaklklar ise normal iletmelerde .C'nin zerinde olmamaldr. A) 50 C 70 C b) 40 C 50 C c) 30 C 40 C d) 0 C 20 C Yalama devresinin trne bal olarak kulerler ya filtrelerinden sonraya yerletirilmelidir. Aadakilerden hangisinde bunun nedeni doru olarak verilmitir? I-Viskozitesi dk ve scak ya ile beslenmeleri salanr. II-Filtre veriminin ykselmesine neden olur III-Sistemde basn dmnn azalmasna neden olur. A) I-II B) I-III C) II-III D) I-II-III E) Yalnz I
10.
11.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirme ye geiniz.
60
MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. ( ) Balast, bir geminin farkl nedenlerle tanklarna ald deniz suyudur. ( ) Doldurulmalarnda havay sktrma ve boaltlmalarnda vakum olumasna engel olmak zere balast tanklar birer hava firar borusu ile donatlr. ( ) Santrifj (merkezka) tip balast pompalarnda anmalar impellerlerde ve ringlerinde (wearing rings) meydana gelmez. ( ) Pompalarda ar snmay nlemek ve yatak rulmanlarnn bozulmasn nlemek iin susuz altrmak gerekir. ( ) Gemi bnyesindeki sintine devrelerinde ve kuyularnda toplanan atk suyu zararsz hle getirildikten sonra tekne dna veya pis su (slop) tanklarna veren sistemdir. ( ) Yangnla mdahale cihazlarna su salayan pompalara yangn pompalar ad verilir. ( ) Soda asit ve karbon tetra klorr cihazlar her yl tam yetkili biri huzurunda boaltlmal ve tekrar doldurulmaldr. ( ) Gemi dizel motorlarnda kullanlan yaktlar, damtma ve fuel oil olarak iki ana blme ayrlr. ( ) Motorlu gemilerin yakt sisteminde yakt nce dablbotum tanklarna depo edilmez. ( ) zellikle ar yaktlar kullanld veya yaktn iinde su bulunduu durumlarda yaktn temizlenmesi iin yer ekimi ile suyu ayrmak yerine merkezka ya da merkezka kuvvetin kullanlmas gereklidir.
6. 7. 8. 9. 10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
61
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 C E D A A
RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 Doru Doru E C D

1 2 3 4 5 6 7 8 9 C B A B A A D B B

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Doru Doru Doru Yanl Doru Yanl D D C B D D
62

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Doru Doru Doru Doru Yanl E D A A B D
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Doru Yanl Yanl Doru Doru Doru Doru Yanl Doru
63
KAYNAKA KAYNAKA
Gneralp, Ltfullah, Gemi Makineleri Temel Bilgisi, Yksek Denizcilik Okulu Mezunlar Cemiyeti Yaynlar No: 2 Kkahin Fahrettin, Gemi Yardmc Makineleri Ve Sistemleri Kkahin Fahrettin, Gemi Makineleri Operasyonu 2
64

Gemi Devreleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gemi Devreleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.

C MLL ETM BAKANLII

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

ekil 1.1: Balast devresi

1.2. Balast Sisteminin Elemanlar

Resim 1.1: Balast tank

1.2.2. Balast Pompalar

Resim 1.2: Dikey balast pompas

Resim 1.3: Yatay balast pompas

ekil 1.3: Merkezka pompa kesiti

Vakum olmuyor. mpeller kanatlar anm. Anma ringlerinin klerensleri artm.

1.2.3. Balast Valfleri

Resim 1.4: Balast valfi

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

ekil 2.1: Sintine sistemi

2.1.1. Ana Sintine Hatt

2.1.2. Sintine Devrelerinin Dzenlenmesi

2.1.3. Tanklardan Geen Borularn Denmesi

2.1.4. Sintine Alclar ve Szge Sepetleri

2.2. Sintine Sisteminin Elemanlar

2.2.1. Sintine Tanklar (Bilge Holding Tank)

ekil 2.2: Sintine tank

2.2.2. Sintine Pompalar

2.2.3. Sintine Valfleri

Resim 2.2: Makine dairesi sintinesini emen gnye vana

2.2.4. Sintine Seperatrleri

Resim 2.1: Sintine separatr

ekil 2.3: Gemilerde sintine sistemi

1. kademe su knda fazla miktarda ya var.

2. ve 3. kademe knda fazla miktarda ya var.

Separatr bnyesinde fazla basn var.

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

3.2. Yangn Sisteminin Elemanlar

3.2.2. Yangn Valfleri

Resim 3.1: Uluslararas sahil balants ve IMO sembol

ekil 3.1: Dardan yangn hortumunun baland flan

3.3. Sprinkler Sistemi le Yangn Sndrme

ekil 3.2: Springler devresi

Resim 3.2: Springler kafas

3.4. Yangn Tpleri le Yangn Sndrme

Resim 3.3: Yangn vanas

3.4.2. Karbondioksit Gaz (CO2)

3.4.3. Kuru Kimyasal Tozlar

3.4.4. Halon Gaz

ekil 3.3: Tanabilir yangn sndrclerin kullanl

3.5. Gemide Meydana Gelen Yangnlar

3.5.2. Akaryakt Yangnlar (B Snf Yangnlar)

3.5.3. Gaz Yangn (C Snf Yangn)

3.5.4. Metal Yangn (D Snf Yangn)

3.5.5. Elektrik Yangnlar (E Snf Yangnlar)

3.5.6. zel Yangnlar

Resim 3.4: Gemide yk yangn

Resim 3.5: Gemide yangnn ekip tarafndan sndrlmesi

3.6. Yangn Sndrme Cihazlarnn Denetlenmesi

ekil 3.4: Yangn devresi

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Pompalarn bakmn yapnz.

Knistin sandnn bakmn yapnz. Sistem filtrelerinin temizliini yapnz.

Acil durum yangn pompasnn kontrol ve bakmn yapnz.