Professional Documents
Culture Documents
s
3
(
M
P
a
)
D
L
V
D
T
(a)
(b)
ax
c
ax
c
Hnh 6. Phng php xc nh thi im xut hin bng bin dng BP (th nghim vi P = 0.2 MPa
a. ng cong (q - eax); b. ng cong (D LVDT - eax).
(I). Giai on to tip xc; (II). Giai on bin dng ng nht
(III). Giai on hnh thnh v pht trin bng bin dng.
- P = 0.2 n 0.3 MPa: Ch lm vic na gin (quasi brittle), khng xy ra hin tng st ng
sut t ngt sau im cc i q
max
m gim t t. P = 0.2 MPa, trong mu ch c mt bng bin
dng c =24, trong khi P = 0.25 v 0.3 MPa, xut hi n hai h thng nhiu bng bin dng
nghing song song v giao nhau c = 33 n 35. Cc im PB lun xut hin trc im ng sut
cc i q
max
. Bin dng th tch chuyn t trng thi nn cht sang trng thi gi n n sau im BP.
- P 0.4 MPa: Ch l m vic do: Khng c im ng sut cc i (trong gam bin dng tc
dng), ng sut lun tng theo bin dng. Khng nhn thy bng bin dng b mt ngoi mu nh
cc ch lm vic khc. Tuy nhin khi xem xt b mt cc lt ct mu trn knh hin vi ta c th
thy cc bng bin dng kiu nn (compaction band) c >40.
Khi so snh cc kt qu trn vi mt s loi in hnh nh vi Tavel [Vajdova, 2003]; ct
kt Bl eurswiller [Fortin, 2005], cng nh mt s loi khc, chng ti nhn thy Cr
1
c y cc
tnh cht c hc in hnh ca cc loi t nhin [N. Sihung, 2007]. l s thay i ch l m
vic gin do cng vi cc loi bng bin dng tng ng theo chiu tng ca p lc P.
c) Kt qu th nghi m gin
im mnh trong cc nghi n cu ca chng ti so vi nhiu nghi n cu khc l kh nng thc
hin ng thi hai loi th nghim nn v gin trn my nn ba trc nh mt s ci tin k thut (N.
SiHung, 2007). Nh th nghim nn, th nghim gin c thc hin vi nhiu P khc nhau. Cc kt
qa th hin trn cc ng cong (q - e
ax
), (e -e
ax
)
(hnh 9a,b) v cc loi bng bin dng trn hnh
10. Cng nh th nghim nn, c 3 ch lm vic ca vt liu:
- P 1.1 MPa: Ch lm vic gin, mu b ph hoi bi bng bi n dng c tng t 0 n 24
theo P. Cc im PB lun xut hin trc im ng sut cc i q
max
, q
max
tng theo p lc P. Bin
dng th tch lun trong trng thi gin n.
- P = 1.2 n 1.4 Mpa: Ch lm vic na gi n (quasi brittle), vi P = 1.2 v 1.3 MPa, trong
mu ch c mt bng bin dng c l 32 n 34, trong khi P = 1.4 MPa, xut hin hai h thng
nhiu bng bin dng nghing song song v giao nhau c
l 45. Cc i m PB lun xut hin trc
i m ng sut cc i q
max
. Bin dng th tch chuyn t trng thi gin sang trng thi nn cht sau
i m BP.
- P 1.5 Mpa: Ch lm vic do: Khng c im ng sut cc i, cc bng bin dng kiu
nn (compaction band) ch nhn thy trn knh hin vi vi >40.
Hnh 8. Cc dng bng bin dng theo chiu tng ca P trong cc th nghim nn
Nt lin : bng bin dng nhn thy b mt mu;
Nt ct : bng bin dng ch nhn thy di knh hin vi.
(a)
(b)
Hnh 7. Kt qu th nghim nn ba trc
a. ng cong (q - ax); b. ng cong ( - ax)
5. L thuyt v s hnh thnh bng bin dng, phn tch nh hng thng s trng thi ng
sut N
Nh cp trn, PB l im bt u ca qu trnh ph hoi kt cu m ta cn phi d on
c khi tnh ton. Cc c cu vt l hnh thnh bng bin dng rt a dng v phc tp, nh s m
rng cc vi vt nt (micro-crack), s trt, quay, nghi n nt cc ht v l rng trong vt liu. Cu trc
bng bin dng ph thuc vo c tnh vt liu v trng thi ng sut tc dng. L thuyt n hi do
Morh thng c dng trong thc hnh d bo ng sut ti hn kt cu v tnh n gin. Tuy
nhin n khng tnh n nh hng ca ng sut trung gi an s
2
, cng nh khng gii thch c s
hnh thnh nhiu dng bng bin dng khc nhau [Jaeger and Cook, 1979; Mandl, 2000; Bsuelle,
2004]. thay th, Rice va Rudnicki, 1975 ra l thuyt n do R.R v iu kin hnh thnh
bng bi n dng. Trn c s l thuyt ny, n nay c nhiu nghin cu, pht trin hon thin m
t v d bo ngy cng chnh xc s lm vic v cch thc ph hoi vt liu [Bsuelle,2001; Issen,
2002].
L thuyt R.R quan nim rng s ph hoi kt cu l kt qa ca s mt n nh cu thnh
(constitutive instability) ca kt cu di tc dng ti trng. Ti thi im mt n nh (bifurcation point),
cc phng trnh ton hc m t s lm vic ca kt cu (phng trnh cn bng, phng trnh ng
x ng sut bin dng) s mt tnh cht duy nht nghim, bng bin dng xut hin lm mt tnh bin
dng ng nht ca kt cu.
Cc phng trnh c bn ca R.R:
i lng bin dng ct do tch ly biu din lch s bi n dng do vt liu:
}
=
p
ij
p
ij
p
de de 2 (1)
Trong
p
ij
de l phn lch (deviatoric) ca s gia bi n dng do ton phn
p
ij
dc :
p
ij
p
ij
p
ij
de d de o c
3
1
= (2)
ij
o l delta Kronecker (=1 nu i = j; = 0 nu i j) v
p
kk
p
d de c = .
Hnh 10. Cc dng bng bin dng theo chiu tng ca P trong cc th nghim gin
Nt lin: bng bin dng nhn thy b mt mu;
Nt ct : bng bin dng ch nhn thy di knh hin vi.
Hnh 9. Kt qu th nghim gin
a. ng cong (q - ax); b. ng cong ( - ax).
(a)
(b)
Tng t, ta nh ngha phn lch
ij
s v phn trung bnh o ca trng thi ng sut:
o o o
ij ij ij
s + = (3)
vi
kk
o o 3 / 1 = .
Khng gian ng sut n hi (yeilding surface) Drucker Prager:
0 ) , ( =
p
f o t (4)
Trong : ) ( 2 / 1
ij ij
s s = t . Khng gian ng sut n hi bi n i theo
p
, nu trng thi ng
sut nm trong bin ca khng gian ng sut n hi th vt liu lm vic n hi v nu nm trn
bin th vt liu bin dng do.
iu kin tng thch (consistency condition) m bo cho trng thi ng sut lun nm trn bin
ca khng gian ng sut n hi trong qu trnh bin dng do lin tc:
0 =
p
hd d d o t (5)
Trong
o
o
d
df
p
= ) , ( l h s ma st v
t
o
d
df
h
p
= ) , ( l h s cng ha (pl astic hardening
modulus).
S gia bin dng do tnh theo cng thc:
o
c d
d
dg
d
ij
p
ij
= (6)
Trong ) , (
p
g g o t = l th nng bi n dng do v 0 > d .
Tch phn lch t (6) ta c:
t
d
s
de
ij p
ij
2
= (7)
Thay (6) v kt hp
p
d d = vo (1) ta c bin dng do th tch:
p p
d de | = (8)
Trong o o | c c = / ) , ( g
p
gi l h s gin n.
T cc phng trnh m t quan h ng sut bin dng k trn, kt hp vi cc phng trnh
cn bng lc v s lin tc ca trng ng sut bi n dng, R.R ch ra rng, iu kin kt cu
chuyn t trng thi bin dng ng nht sang bin dng khng ng nht do s xut hin bng bin
dng l:
2 2
)) ( 3 / 1 (
2
) 1 (
) (
) 1 ( 9
) 1 (
|
u
|
u
u
+ +
+
+
= N
G
h
cr
(9)
Trong t /
22
s N = l thng s biu th trng thi ng sut, 3 / 1 3 / 1 s s N , 3 / 1 = N
trong th nghim gin ba trc (s
1
=s
2
=P >s
3
=s
ax
) v 3 / 1 = N trong th nghim nn 3 trc. G v n
l cng ch u ct v h s Poisson ca vt liu.
Gc ca mt phng bng bin dng to vi s
1
l u c tnh nh sau:
o t u arcsin 2 / 1 4 / + = (10)
Trong
2
3 4
) 2 1 ( ) )( 1 ( 3 / 2
N
N
+ +
=
u | u
o ;
Trong th nghim nn, gi n ba trc, bng bin dng s l bng ct (shear band) nu:
) 1 /( ) 2 ( 3 3 v v | + s + s (11)
Trng hp v tri bt ng thc (11) b vi phm, ta c bng bi n dng gin (bng vung gc vi
s
3
, rng trong bng ln hn ngoi bng). Nu v phi bt ng thc (11) b vi phm ta c bng
bin dng nn (bng vung gc vi s
1
, rng trong bng b hn ngoi bng).
Nh vy thi im xut hin, c tnh bng bi n dng ph thuc vo vt li u v trng thi ng
sut N.
6. Phn tch nh hng ca N ln s lm vic v ph hoi ca vt liu t cc kt qu th
nghim trn Cr
1
T cc kt qu o trn th nghim nn ( 3 / 1 = N ) v gin ( 3 / 1 = N ), ta c th tnh c cc
thng s E v n. Sau tnh c thnh phn bi n dng khng n hi v cc thng s ca qu trnh
bin dng khng n hi , | .
Trong bng 2 v 3 th hin cc gi tr v | tnh ti thi im lin trc BP. Ta nhn thy c
trong hai trng hp th nghi m nn v gin, theo chiu tng P gi tr ca , | gim t gi tr
dng sang m. Tng ng vi s thay i ca | o + , khi quan st cc bng bi n dng di knh
hin vi [N. SiHung, 2007] cho thy mt s thay i lin tc cc dng bng nh sau theo chiu tng
ca P: bng gin (dilatation band) bng ct gin (nghing mt gc khc 0 vi s
1
, rng trong
bng ln hn bn ngoi bng) bng thun ct ( rng trong v ngoi bng l nh nhau) bng
ct nn ( rng trong bng b hn ngoi bng).
Bng 2. Cc gi tr , | v loi bng bi n dng trong th nghim nn
P (Mpa) o | Kiu bng bin dng
0,55 0,35 0,15 Bng ct gin
0,1 0,21 0,06 Bng ct gin
0,15 0,24 0 Bng ct gin
0,2 0,23 - 0,09 Bng thun ct
0,25 0,23 - 0,09
Bng ct nn giao
nhau
0,3 0,17 - 0,135
Bng ct nn giao
nhau
0,35 0,00 - 0,1 Bng ct nn
0,4 0,00 - 0,19 Bng ct nn
0,45 - 0,08 - 0,2 Bng ct nn
0,5 - 0,05 - 0,17 Bng ct nn
0,6 - 0,13 - 0,18 Bng ct nn
0,75 - 0,12 - 0,22 Bng ct nn
0,9 - 0,12 - 0,3
1,2 - 0,37
Bng 3. Cc gi tr , | v loi bng bin dng trong th nghi m nn
P (Mpa) o | Kiu bng bin dng
0,6 0,31 0,89 Bng gin
0,7 0,31 0,7 Bng gin
0,8 0,28 0,85 Bng ct gin
0,9 0,21 0,48 Bng ct gin
1 0,20 0,45 Bng ct gin
1,1 0,20 0 Bng thun ct
1,3 0,15 - 0,24
Bng ct nn giao
nhau
1,4 0,00 - 0,28 Bng ct nn
1,5 - 0,15 - 0,47 Bng ct nn
Trn hnh 11a, b, c biu di n s bin thin ca cc thng s , | , u theo ng sut trung bnh
max
o cho hai loi th nghim nn v gin.
- Cng mt gi tr o nh nhau, gi tr o , | trong th nghim gin ln hn so vi th nghi m ko,
tco , | ph thuc N. Tuy nhin trong l thuyt R.R cha tnh n nh hng ca N cho hai thng
s ny. Nh vy trng thi ng sut trong th nghim gi n thun li hn cho vi c to ra cc bng
bin dng kiu gin, tc thi n v ch l m vic gin. Ngc l i th nghim nn s thun li hn cho
vic to ra cc bng bin dng ki u nn v thin v ch l m vic do.
- Cng mt gi tr o nh nhau, gc u trong th nghim nn ln hn so vi th nghim gin, ph
hp vi d on ca l thuyt R.R.
7. Kt lun
Qua cc th nghim nn v gin ba trc cho thy Cr
1
l mt vt liu tng t tt do n c y
cc tnh cht c bn v s lm vic v ph hoi nh cc loi t nhin. c sn xut trong
phng th nghim vi ng u v ng nht cao, sc chu ti b hn rt nhiu so vi t nhin
thng thng ( vi v ct kt), Cr
1
l loi vt liu rt tt nghin cu s lm vic v ph hoi
ca v cc kt cu v b tng (b tng cng c xem nh mt loi nhn to).
Di s tng p lc nn thy tnh xy ra s chuyn i ch lm vic gi n do, cng nh thay
i cc c tnh bng bin dng t gi n sang nn.
c tnh ca bng bin dng ph thuc vo tnh cht vt liu v trng thi ng sut. So snh hai
loi th nghim nn v gin cho thy: s lm vic ca vt liu trong th nghim gin thin v ch
dn, to bng bin dng gi n, trong th nghim nn thin v ch do, to bng bin dng nn.
Thng s trng thi N nh hng ln s lm vic v ph hoi ca vt liu. Tuy nhin l thuyt R.R
cha tnh n s nh hng ca N trong cc phng trnh biu din khng gian ng sut n hi v
th nng bin dng do. Cc kt qu th nghim chnh xc nn v gin trnh by trn s cho php
b tc vn ny.
(a) (b)
Hnh 11. So snh s bin thin cc thng s u | , , trong
hai loi th nghim nn v gin theo chiu tng o
(c)
TI LIU THAM KHO
1. Bsuelle, P., Compacting and dilating shear band in porous rocks: theorical and experimental
conditions, J. Geophys. Res, Vol.106, No. 7, 2001, pp. 13435-13442.
2. Bsuelle, P., An internal instrumentation for axial and radial strain measurements in triaxial tests,
Geotechnical Testing Journal, Vol.24, No. 2, 2001, pp. 193-199.
3. Chemenda, A., Burg J .-P. and Mattauer M., Evolutionary model of the HimalayaTibet system:
geopoem based on new modelling, geological and geophysical data. Earth Planet. Sci. Lett. 174
(2000), pp. 397 409.
4. Fortin, J ., Compaction homogne et compaction localise des roches poreuses, etude
exprimentale et thorique, Thse scientifique, Universit de Paris-VI, 2005.
5. Hubbert, M. K., Theory of scale models as applied to the study of geologic structures, Bull etin of
Geol. Society of America, 1937.
6. Issen, K. A., The influence of constitutive models on localization conditions for porous rocks, Eng.
Frac. Mechs.,Vol. 69, 2002, pp. 1891 to 1906.
7. J aeger, J .C and Cook, N.G.W, Fundamentals of Rock Mechanics, 1979;
8. J orand, C., Modlisation exprimentale de la fracturation dun milieu sdimentaire, Thse
scientifique, Universit de Nice, 2005.
9. Mandl G., Modelling of faulting scaling problems, Fauting in Brittle Rocks, Springer, 1999, pages
407-428.
10. Panien, M. Schreurs, G, Mechanical behaviour of granular materials used in analogue modelling :
insights from grain characterisation, ring-shear tests and analogue experiment, J. Struct. Geol.,
28, 1710-1724, 2006.
11. Rudnicki, J . W. and Rice, J . R., Condition for the localization of deformation in pressure-sensitive
dilatant materials, J. Mech. Phys. Solids, 1975, Vol. 23, pp 371 to 394.
12. Schellart, W. P., Shear test results for cohesion and friction coefficients for different granular
materials: scaling implications for their usage in analogue modelling, Tectonophysics, Volume
324, Issues 1-2, 15 September 2000, Pages 1-16.
13. Scholey, G. K., A review of instrumentation for measuring small strains during triaxial testing of
soil specimens, Geotechnical Testing Journal, Vol.18, No. 2, 1995, pp. 137-156.
14. SiHung, N., Rapports confidentiels pour les compagnies ptrolires (Total et Shell) dans le cadre
du consortium GoFracNet, 2007.
15. Vajdova V., Compaction, dilatancy, and failure in porous carbonate rocks, in J. Geophys. Res.
2003, Vol. 109, No. 5204;