You are on page 1of 52

Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau Kum 102-na


Editor Joint Editors

2 Bu 1,217-na

February 2014

: Rev. K. Lalpiangthara Ph. 2316411 (R) : Rev. Lalzuithanga Upa H. Ronghka Rev. Dr. Vanlalnghka Rlt Upa Snghlra Business Manager : Upa C. Lalbiaktluanga Synod Office, First Floor Mission Vng, Aizwl 796 001 Office Phone 2324590; e-mail: kristiantlangau@yahoo.co.in

Kum khat lk man: Rs. 50.00 A man pe leh a bu la duh chuan Business Manager, Synod Office First Floor, Mission Vng, Aizwl hriattr tr. Thu chhuahte hi Editor ngaih dn a ni vek kher lo.

A C H H N GA T H U A W MT E

1 . Editorial 2 . Chhiartute huang 3 . Mizoram Synod 4 . Lwrkhwm 5 . Zawhna leh Chhnna 6 . Sermon: (1) Kristian nih man (2) Rorlna dik 7 . Biak In leh a chheh vl humhalh 8 . Z (Alcohol): Kristiante tn in chi a ni em? 10. Hrislna huang Kal \ha lo (Kidney failure) 11. Snna

1 2 4 10 14 21 25 30 35 39 44

Synod Puipate Moderator : Rev. K. Lalhmuchhuaka Secretaries : Upa H. Zoliana (Sr..) Rev. B. Sngthanga (Jr..) Finance Officers : Rev. Lalramliana Pachuau Rev. Dr. R. Lalbiakmawia Statistician : Upa Vanngliana
The Organ of the Presbyterian Church, Mizoram
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

MLTP ACT HI Zu khapna dn (MLTP Act) hi kum 1995 a\ang khn (Chakma, Lai leh Mara ADC tel lovin) Mizoramah hman a ni a. Sawrkr hrang hrang pawh a lo pal tlang tawh a. A hlawhtling ti zwnga thlrtu tn chuan a hlawhtlinna sawi tham tak a awm a, a hlawhtling lo ti zwnga thlrtu tn pawh a hlawhtlin lohna sawi tham tak a awm thei wm e. Zu khapna dn kenkawh chungchngah tu ram mah an hlawhtlin theih loh thu chanchinbu hrang hrangah sawi lan a tam hle a. Hemi an sawi lan rualin zu chhe in avnga thite an lainat thar thut \hn bawk. MLTP Act hi hlih ni ta se eng nge kan an zl ang tih hi sawi thiam a har khawp mai a. Tna kan ram dinhmun a\anga han thlr mai hi chuan zawhna mwl t t zawh tr a awm nual mai. Chngte chu Editorial MLTP Act hi hlih ni ta se hman a nih laia zu chhe in avnga thi aia tam daih hi zu \ha in avngin an thi mai ang em? Krismas laia Millennium Building-a rkru-hote kha a tam ber chu zu rim namhote an nih thu ni tin chanchinbuah kan hmu a. Rkrk a tam phah bkah insual a titam viau long maw le? Zu khap burna dn kenkawh a nih lai pawha hetiang khawpa z avnga harsatna kan twk tam a nih chuan khap lo ta ila kan khawlai hi hmeichhia leh naupang tn ln ngam lohna a ni mai long maw? Z a\anga chhiah lt trin kan chil a tipt hi Pathian duh zwng a ni ang em? Lk luhna tr dang sawrkrin a dap thiam lo maw? Zu zuar state nih leh Kristian state nih hi a inhmeh ang em? Heti chen hi MLTP Act kan lo kalpui tawh a, a hlptu sawrkr nih hi a hmingchhiatthlkin, tlk chhiat phah nn a hman theih mai long maw? Beng sikin i ngaihtuah ang u.

www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

CHHIARTUTE HUANG Thu thawh duh chuan thu mal 50 aia tam lovin lehkhain emaw, sms-in emaw, e-mail in emaw thawh theih a ni. SMS thawn theihna phone no 9862331632 leh kristiantlangau@yahoo.co.in a ni e.

KT-a chhuak, Synod vawi 90-na Thlr ltna tiha Zaipwl chungchng Style-ah an kal thui lek lek, Pathian faka zai aiin intihsiaknaa zai an ang deuh em, tih a ngaihtuah theih...Synod Inkhwmpui palaite beisei nia lang chu style lam ngaihtuah miah lova Pathian faka theihtwp chhuaha zai \huai \huai mai niin a lang, tih kha Zaipwl zawng zawngin a takin hmang nghl se, hmaswnna ropui tak a va ni dwn m! Kngtea, 9436709317 KT ka lo chhiar ve ziah a, a ngaihnawm thei khawp mai. Hrislna huang in ti tel te hi ka lwm tawp a, khawngaih takin tai a nat hian eng damdawi nge ei ila \ha ang, tih mi thiamten rawn ziak thei se ka lwm khawp ang. KT vul zl rawh se. Tluangi, Samthang KT January, 2014-a Upa R.K. Thanga ziak, Bible-a mihring dam chen tr Kum
www.mizoramsynod.org

120 tih hi ka lo ngaihtuah ve fo, pulpit sermon-ah pawh ka lo sawi hial tawh a ni ve a, hetiang ziak ka hmu hi lwmawm ka ti. Kum 70/80 ni ta se, Bible a dik lo nge nupa nun (sex) a sawina ni ang, tihte ka lo ngaihtuah ve \hn. Upa T. Khumtra, Khawbung KT chhiar a manhla thei khawp mai. 1945 vl a\ang tawh khn ka lo chhiar ve \hn a, ka ngaihlu hle a. January 2014 chhuaka Rev. V.L. Zaithangan Tih theih a ni tih a rawn tr lang kha a \ha khawp mai. KT rawn tichhuaktute pawh hi Pathian rawngbwltu dik tak in niin ka hria. Ka tunu (Elizabeth L. Rinawmi Colney) pawh hian KT hi a ngaisng hle a; thu fing tawi in rawn chhuah hi a \ha hle mai. Upa V.L. Bla Colney, Kolasib Vngthar Rev. William Williams-a thln, Mawkhar, Shillong-a mi khu ka tlawh ve tawh a, amah

Kristian Tlangau

ka ngaihsn nn, a thln chu mwlmang lu deuhvin ka hria a, thla ka lkpui pawhin a langsr ve thei lo va, ka rilru a na viau nghe nghe a. KT January, 2014 chhuakah Rev. Rualthankhman siam \hat a nih thu a rawn ziak ka chhiar khn lwmawm ka ti hle mai. KT-ah hian thu bengvrthlk tak tak in rawn chhuah \hn a; a tihzia khawp mai. Upa Lalrinliana Sailo, Lngpui Kristian Tlngau January 2014 chhuaka Upa R.K. Thanga, Mission Vng thuziak, Bible-a mihring dam chen tr kum 120 kha a \ha hle mai. A ngaihnawm viau bawk. Mi tam tak hriat dn leh ngaih dn tidanglam thei sela, dam rei tra beiseina thar siamtu ni bawk sela a \ha ngawt ang. Hmnlai a\anga tnlai thleng hian Juda-ho chuan

kum 120 dam trin duhsakna an inhln \hin. Pian champhaphk dusakna an inhlan chuan, Ka lawmpui hle mai che, kum 120 dam ang che, an ti tel zl \hn. Upa Lalbiakmawia Khiangte,
Laipuitlang

KT December 2013 chhuak phk 11-na, Buh hmun a\anga (Field) hrang hranga 2013 ring thar neih zat tr chhuahnaa Masihi Sangati thawktu 6 chauh awm anga tr lan kha eng nge a awmzia le? Thawktu an va tlm ve. Zodinliana Rokhum, I.T.I Vng A chhnna a tawi bawk a, chhng lawk mai ila: Masihi Sangati hnuaia thawktu hi 2013ah 138; 2014-ah 156 an awm a, i rawn sawi hi tihsual palh liau liau a nih hml e Editor

Chhiartute huanga thu thawhtute chungah kan lwm e. KT-a thu chhuak a\anga tuihnih wm chi rawn tuihnih zl teh u Editorial Board

Ka naupan laia ka nuin min bual paha Bible chng min vawntr \hinte kha ka nun kawng hruaitu a ni. Billy Graham I pian chhuahna chhngkua aiin i din tr chhngkua a pawimawh zwk. Ring Larinen
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

Executive Secretary i/c Publicity, etc.

sawi a. Vaivakwn Pastor Bial Zaipwlte an zai bawk a ni. Vaivakwna Counselling Centre hawn thar tk hi Vaivakwn Presbyterian Kohhran Hall chhwng 1-naah siam a ni a, Counsellor pakhatin a \hutchilh dwn a ni. 2. Thisen pe January 25, 2014 (Inrinni) khn Aizawl Theological College-a zirlai pwl, Students Christian Movement (SCM) chuan Republic Day pualin thisen pk rnpui, Blood Donation Camp an nei a, thisen Unit 41 an pe. Thisen pe hi mipa 40 leh hmeichhia 1 an ni. Hng thisen an pkte hi Synod Hospital, Durtlnga mamawhtute hman atn an hln a, Synod Hospitala thawktuten College hmunah thisen lk hna hi an thawh chilh a ni. SCM hian Republic Day apiangin hetianga thisen pk rnpui hi an buatsaih \hn. 3. Bial K|P Conference January 24 -26 khn Pastor Bial hrang hranga Kristian |halai Pwlten Bial Conference an hmang a, Bial \henkhatah chuan January 31 - 2 February

1. Vaivakwn-ah Counselling Centre thar hawn a ni Mizoram Synod, Family Guidance & Counselling Centrein Vaivakwna Counselling Centre thar a buatsaih chu Synod Moderator, Rev. K. Lalhmuchhuakan February 3, 2014 chawhnu dar 2:00 khn Pathian hnnah hlnin a hawng. Counselling Centre thar hawnna inkhwm hi Vaivakwn Presbyterian Kohhran Hall-ah neih a ni a, Synod Senior Executive Secretary Rev. Lalzuithangan programme a kaihruai a, Rev. R. Lalhmingthanga, Director, FG&CC-in report a pe a, Rev. K. Lalhmuchhuaka, Synod Moderator-in Pathian hnna hlanna hun hmangin thuchah a
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

chhnga hmang an awm bawk. Bial Conference hmanpui trin Central Committee member-te hmun hrang hrangah an insem darh a ni. 4. Bial Kohhran Hmeichhe Inkhwmpui February 7 - 9 khn Pastor Bial tinah Mizoram Presbyterian Kohhran Bial Hmeichhe Inkhwmpui neih a ni a, Central Kohhran Hmeichhe Committeeten hmun hrang hrangah Bial Inkhwmpui hi an hmanpui. Telkata, Cachar Kahrawt Bialah Pi C. Lalhmangaihi, Chairman leh Pi C. Romawii, Committee Member-te an kal a, Lnchm Kohhran, Mualphng Bialah Pi Rochuangkimi, Vice Chairman leh Pi Maria Lalchhanhimi, Committee Member-te an kal a, Bairabi South Kohhran, Bairabi Bial-ah Pi Zohmachhuani leh Pi Lalrokimi, Committee Memberte an kal a, Zohmun Kohhran, Zohmun Bial-ah Pi Laltlanmawii, Ex-Chairman leh Pi Tlngmawii, Committee Member-te kalin Hrianghmun Kohhran, Teikhang Bialah Pi Rosngpuii leh Pi Lalbiakngi, Committee
www.mizoramsynod.org

Member-te an kal bawk. Lairam Isua Krista Baptist Kohhran Hmeichhe Pwl (LIKBKHP) Inkhwmpui chhim trin Lawngtlai-ah Dr. Vanlalhruaii, Asst. Secretary leh Pi Lalrinzuali, Committee Member-te an kal bawk. 5. Music w January 15 & 16 khn Rengdl Kohhranah Music Training neih a ni a, training neihpui hian Pu Lalromawia, Synod Music Instructor leh Upa Thanghuta, Dm Veng te an kal. w November 2, 2013-a Trinity Guildhall, Trinity College, London, Kolkata Centre hnuaia exam buatsaih chu January 21, 2014 khn result tihchhuah a ni a, Synod School of Music a\anga exam mi 12-ten \ha takin an pass vek a ni. w Synod School of Music chuan music school tihchangtlun zl nn Baby Grand Piano 1 leh Yamaha Electronic Piano (Clavinova) 5 an lei thar. w January 28 - 30 hian Damparngpui Bial huapin Damparngpui Kohhranah Zai

Kristian Tlangau

hruai training neih a ni a, hemi neihpui hian Pu Lalromawia, Synod Music Instructor leh Upa Thanghuta, Dm Veng te an kal. w February 6 - 8 khn Lunglei Ramthar Kohhranah Khuang vuak leh zai hruai training neih a ni a, hemi neihpui hian Upa F. Lalremthanga, Music Coordinator leh Pu Lalromawia, Synod Music Instructor te an kal. 6. Synod Mission Board w January 15 - 20 khn Synod Home Mission School, Bngtlng South-a Hostel dah tr zir chiang trin Rev. P.C. Pachhnga, Executive Secretary i/c Mission leh Pu H. Vnlalchhuanga, Supervisor of Schools te an kal. w January 22 - 28 khn Arunachal W Field-a Jubilee Model School, Simenchapori leh Laimekuri upgrade chungchng zir chiang tr leh Field chhng Station \henkhat tlawh trin Rev. P.C. Pachhunga, Executive Secretary i/c Mission; Upa H. Doremthanga, Board Executive Committee Member leh Pu H. Vnlalchhuanga, Supervisor of Schools te an kal.
www.mizoramsynod.org

7. MSSU w January 18 (Inrinni) khn Kann Vng Kohhranah Sunday School Zirtrtu Training neih a ni a, hemi neihpui hian Upa K. Vnlalnghka, Ramhlun East (MSSU Trainer) leh T.Upa Lal\hahluna Rlte, MSSU Asst. Co-ordinator-te an kal. Zn Pathian biak inkhwmah T.Upa Lal\hahluna Rlte-in fanau enkawl (Child Evangelism) chungchng thuchah a sawi. w January 18 (Inrinni) khn Central Jail Vng Kohhranah Sunday School Zirtrtu Training neih a ni a, hemi neihpui hian Upa B. Lalhmunliana, Bethlehem Vnglai (MSSU Trainer) leh Pu John Lalhruaitluanga, MSSU Asst. Co-ordinator-te an kal. Zn Pathian biak inkhwmah Pu John Lalhruaitluangan fanau enkawl (Child Evangelism) chungchng thuchah a sawi. w January 22 - 25 khn Tui\haphai Presbytery Sunday School Zirtrtu Training, Lamka Kohhranah neih a ni a, hemi neihpui hian T.Upa Lal\hahluna Rlte, MSSU Asst. Coordinator leh Upa Lalchhuan-

Kristian Tlangau

awma, Zuangtui (MSSU Trainer)-te an kal. w February 1 (Inrinni) khn Sesawng Kohhranah Sunday School Zirtrtu Training neih a ni a, hemi neihpui hian Pu John Lalhruaitluanga, MSSU Asst. Co-ordinator; Upa K. Vnlalnghka, Ramhlun East leh Upa B. Lalhmunliana, Bethlehem Vnglai (MSSU Trainer)-te an kal. Zn Pathian biak inkhwmah Fanau enkawl (Child Evangelism) chungchng thuchah sawiin hun an hmang bawk. w February 1 (Inrinni) khn Bethlehem Vngthlang Kohhranah Sunday School Zirtrtu Training neih a ni a, hemi neihpui hian T.Upa Lal\hahluna Rlte, MSSU Asst. Coordinator leh Upa K. Zoremsnga, Kulikawn (MSSU Trainer)-te an kal. Zn Pathian biak inkhwmah Upa K. Zoremsngan Fanau enkawl (Child Evangelism) chungchng thuchah a sawi. 8. Zin w January 16 - 20 khn Chhim Area Committee, Lunglei-ah Rev. K. Lalhmuwww.mizoramsynod.org

chhuaka, Synod Moderator; Rev. Lalzuithanga, Senior Executive Secretary; Upa H. Zoliana, Synod Secretary (Sr.); Rev. R. Lalchangliana, Revival Director leh Rev. Lalchhuanmawia, Synod Mission Board Secretary te an kal. w January 27 - 29 khn North East India Committee On Relief & Development (NEICORD) Board Meeting, Guwahati-ah Dr. Robert S. Halliday, Superintendent, Synod Office a tel. w January 30 - 1 February khn Calvin Theological Seminary, Grand Rapids, United States-ah Worship Symposium neih a ni a, hetah hian Rev. Lalchhuanmawia, Synod Mission Board Secretary a tel. w February 6 khn Barak Area Committee, Silchar-ah neih a ni a, committee-ah hian Rev. K. Lalhmuchhuaka, Synod Moderator; Upa H. Zoliana, Secretary (Sr.); Rev. Lalzuithanga, Senior Executive Secretary; Rev. C. Vanlalhruaia, Committee Member; Rev.

Kristian Tlangau

10

Zosngliana Colney, Committee Member te an tel. Rev. Zosngliana Colney hi PCI Working Committee, Shillongah February 11 - 13 khn a tel bawk. w February 1 - 10 khn National Council of Churches in India (NCCI) Centenary leh Senate of Serampore Meeting, Kolkata-a tel trin Rev. Lalramliana Pachuau, Executive Secretary a kal. 9. Chatuan chawlhnaah Rev. Thansiama Rev. Thansiama, kum 84 (Pensioner), Chhnga Vng East chu February 5 zng dr 9:30 khn a thi a, a ruang hi Biak Inah vui lovin ama duh dn leh a chhngte ngenna angin hemi ni vk chawhnu dr 2:00-ah a chnna inah vui a ni. Rev. Thansiama hi Upa Thangruaia Kawlni leh Sunghleii Chinzah te fa 8 znga 6-na niin, April 14, 1930 khn Thekte-ah a lo piang a. Primary School, Frkawnah a zawh hnuin, Burma ramah 1950 khn Middle English a zo a, kum 1951-1953 chhngin Aizwlah Diploma in Theology
www.mizoramsynod.org

a zir a, Serampore Matric a pass bawk. Kum 1954-1955 khn Cherra Theological College-ah L.Th (Licentiate in Theology) a zir leh bawk. Kum 1956-1958 chhngin Knghmun Bialah Pro.Pastor-in a thawk a, 1958 khn Pastor atn nemngheh a ni. January 15, 1959 khn Thanchhngi nn an innei a, fapa pali leh fanu pathum an nei. Pastor hna a chelh chhngin Synod Moderator-ah \um hnih \angin (1970-1971 leh 1979-1980), Presbytery Moderator hna phei chu a thawk ngun hle. October 10, 2013 khn Bathroom-ah a tlu a, Aizawl Civil Hospital-ah enkawl a ni a, \hat zui tak tak a nei ta lo a, February 5 (Nilaini) tk khn a buai zual a, dar 9:30a.m. khn chatuan ram min pansan ta a ni. Rev. Thansiama ruang hi chawhnu dr 2:00 khn an chnna in, Chhnga Vng Eastah Synod Moderator Rev. K. Lalhmuchhuakan a vui a, Pi Thanchhngi (Chhngkaw aiawh) leh Upa H. Zoliana, Synod Secretary (Sr.) ten a chanchin tawi an sawi a, Chhnga Veng East Kohhran Zaipwl leh

Kristian Tlangau

11

Chhnga Vng Bial Zaipwlte an zai bawk. Rev. Lalzuithanga, Senior Executive Secretary-in \awng\aina hun a hmang a, Rev. P.C. Pachhunga, Executive Secretary-in malswmnain a \in a ni. 10. Moderator Programme Synod Moderator Rev. K. Lalhmuchhuaka chuan hetiang hian hun a hmang: w January 16 (Ningani): Chhim Area Committee, Lunglei w January 17 (Zirtawpni): Bngtlng South/Va\huampui Kohhran tlawh w January 18 & 19 (Inrinni & Pathianni): Lawngtlai Bial tlawh

w January 24-26: Sakawrdai Bial K|P Conference, Vaitin w January 29 (Nilaini): Phaileng Kann Biak In thar hawn w February 1 (Inrinni): Kolasib Vnglai Kohhran w February 2 (Pathianni) Chawhma: Kolasib |umpui Kohhran w Chawhnu: Kolasib Project Vng Kohhran w Zn: Rengtekwn Kohhran w February 6 & 7: Barak Area Committee, Silchar w February 9 (Pathianni) Zn: Mission Vng Kohhran

Spurgeon College-a zirlai pakhat hian a dintu Spurgeon-a hnnah, Rei tak rawng ka bwl tawh a. Piangthar an la awm miah lo mai a, tiin a beidawn thu a hrilh a. Spurgeon-a chuan, I k i n apiangin Pathianin mal a swmin, thlarau bote a chhandam i ring em? tiin a zwt lt a. Ani chuan, Ring lo ve, ka pu, tiin a chhng a. Spurgeon-a chuan, Chu vng chiah chu a nih chu. Ring chungin thu sawi la, Pathianin mal a swm m m ang, tiin a fuih a! Rim hre lo hian rose parin rim a neih loh thu sawi ta se, tu man kan awih lo vang. Pathian awm ring lo pawh chutiang chu a ni. A vanduai a ni ber mai Sir Ralph Richardson
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

12

avnga lungawi lohna lantrin January 26 (Pathianni) khn Colombo, Sri Lanka khawpuiah Kristian 2,000 chuang zetin kawng an zawh. Sri Lanka Kristianten lungawilohna an lantr Sri Lanka khawpui Colombo leh a bul hnaiah January 12, 2014 khn Buddhist firfiakten Biak In pahnih leh \awng\aina hmun chu dn lova din a ni tia chhuanlam siamin an bei vak mai a. |awng\aina hmun tia an sawi pawh hi Pitipana khua, Colombo khawpui bul lawka Church of the Foursquare Gospel Biak In a ni a. Assemblies of God Biak In leh Calvary Free Church Biak In, Hikkaduwa khua, Sri Lanka khawthlang lam tuipui kama awm te pawh hl a ni bawk. A hltute hian lehkha hnutchhiahin an chungah tharum thawh zui zl an la tum tih an ziak a. Hikkaduwaa Biak In pahnihte hi chu an kng chhe nasa hle a, a chhng bungrua te tihchhiat a nih bkah Bible te an hlsak bawk a ni. Sakhaw zalnna palzta a awm avng leh Buddhist firfiakten an Biak In an beih
www.mizoramsynod.org

Assemblies of God Biak In hi Krismas urlwk nia Biak In pathum suasam zngah a tel a. January 11 khn pawi khawihna lian tham zwk an chunga a thlen tr thua vauna an dawng a. January 12 khn police \henkhat venghim tra dah an ni a; mahse, mi 250 vl zl rawn thawk chu an lo dang zo lo a ni. Police thupuangtu chuan pawi khawihtu nia rinhlelh mi 24 man an nih tawh thu leh rorlna hmachhawn mai tr an nih thu a sawi. Sri Lanka chanchinbu Daily Mirror-in a tr lan dn chuan rinhlelh znga mi 18-te chu January 27 khn Galle Magistrate Court-ah an chungchng ngaihtuah \an a ni a. An zngah hian Buddhist puithiam panga an tel. Chawlhnia Cathedral of Christ the Living Saviour Biak In, Colombo-a inkhwmte hmaa a thusawiah Anglican bishop Dhiloraj Canagasabey-a chuan

Kristian Tlangau

13

an ram dnpuiin sakhaw zalnna a pk chu Kristiante tn a taka hman a \lzia uar takin a sawi. Buddhist tamna Sri Lankaah hian Kristian za zla pasarih vl leh Muslim zaa 10 vl an awm bawk. Hetih lai hian Sri Lanka sawrkr chuan India ram state \henkhata sakhaw inleh khapna dn an hman chu hman ve a tum niin an hria a. India ramah hian state pangain he dn hi an hmang a. America rama hemi chungchng chhuitu pwl tihluihna hmanga sakhaw inleh a khap hian he dn hman ve lohna state-te aiin sakhaw tlm zwkte laka rkrpna, tharum thawhna, a bk takin Kristiante chungah a thleng nasa zual niin an sawi. Sri Lanka hi Kristian tihduhdahna ram World Watch List 2014, Open Doors International-in a tihchhuah ram 50 zngah 29-na a ni a. Kum 2012 a\anga he rama Kristiante leh Biak In laka hlei lenna a hluar tk avnga ram 50 thlan chhuah znga rawn lang a nih thu an sawi tel bawk. A hma zawng chuan an lang phk ngai lo a ni.
World Watch Monitor
www.mizoramsynod.org

Sakhaw sawichhiat khapna dn avngin Kristiante chi-ai Pakistan rama Kristiante chu sakhaw sawichhiat khapna dn avngin ram danga himna zawngin an chhuak nasa hle. Tnhnai mai khn Federal Shariat Court (FSC) chuan he dn hi bawhchhiate tihhlum theihna dn siam trin a ti a. Mahse, Pakistan sawrkr chuan a bawh zui duh rih lo a ni. He dn hi 1990-a FSC-in a nawr avnga siam a ni a. Tnah hian he dn khawng zwka lekkawh duhna hi nasa hle a ni. Lubna Thomas Benjamin-i chuan, Ringtute tawrhna kha ka la theihnghilh thei lo. An khua chhuahsan trin Muslim-hovin an ti a. An thil tum tihhlawhtlin nn rilru lama mi phk zn lo Rimshai, kum 14 mi chu Koran bu phk \henkhat hl trin an ti a. A hnuah heti lai biala an mosque-a an puithiam Imam Khalid Chishti chuan chung lehkha kng bngte chu Rimsha-i ipteah a khung a; sakhaw dang thil tibawrhbng leh Pathian sawichhiaa puhin an tihlum a ni, a ti.

Kristian Tlangau

14

Heti lai bial ka tlawh hian Kristiante an huatzia ka va hmu a. He puithiam bawk hian ringtute in hlsak chungchng pawh a thusawiah a sawi chhuak a ni. Rimsha-i chungah an thiltih hian sakhaw tlm zwkte chungah an rilru put hmang a lantr chiang hle a ni, a ti. The Voice of the Martyrs website-a an tr lan dn chuan khawvla hlemhltna hluarna ber ramah hian ringtute chuan nun harsa tak an twk mk a ni. Ringtute hian zirna inah te, hnathawhna hmunah te harsatna an twk nasain hnam hnuaihnung ber anga en an ni reng \hin.
Christian Today

Israel thil hlui zawngtuten Biak In hlui an lai chhuak Israel mi, thil hlui zawngtute (archaeologists) chuan Biak In kum 1,500 zeta upa, kum zabi rukna vla mi nia ngaih an lai chhuak. He Biak In hlui an laih chhuahna hmun hi tuipui kam khawpui Askelon leh Jerusalem inkra awm a ni a. Hetilai hmuna in sak an tum avnga lei hi lai an ni.
www.mizoramsynod.org

He Biak In hi a dung feet 70, a vng feet 40 vla lian a ni a. Kristian Biak In cheina thil tam tak a awm bawk. Israeli Antiquities Authority-a an mi thiam Davida Dagan chuan he Biak Inah hian a chhehvl khuaaa mite Pathian be tr leh \awng\ai trin an kal khwm \hin a nih a rin thu a sawi. Heti lai vlah hian hmun hlui tam tak an lai chhuak bawk a; mahse, Biak In erawh chu hei chauh hi an lai chhuak a ni. A lai chhuaktuten an thil laih chhuah a\anga an hmuh dn an sawi dn chuan helai vla chngte hi an tamin an changkng viau niin a lang a. Biak In chhuatah hian milem chi hrang hrang a inziakin Kristiante chhinchhiahna pawh eng emaw zt leh Isua hming, pangpr kual savain an phurh kn lai lem a inziak a bawk a ni. Chng milem inziak (mosaic) te chu mipui hmuh theih tra fmkhur leh uluk taka lk sawna tr chhuah a ni ang a, a hmun erawh chu \hangtharte rawn hmuh leh zl theih trin chhilh lehin an vawng \ha bawk dwn a ni.
CBN News

Kristian Tlangau

15

Thuziak hlui zir chianah lawng lian chungchng Kum 4000 zeta upa hluma thuziak an zir chianna a\anga an hriat dnin chu thu-ah chuan lawng lian tak, tuilian laka him nn siam a nih thu te a chuang a; chuvngin he thuziak hi Nova hun hma hreta mi niin an hria. Lawng lian tak, football field hmun thuma \hena hmun hnih vla lian, bang sng tak nei siam a ni a, chu lawng khalhna leh thil dang atn hruizn tam tak, zawm khwma London leh Edinburgh khawpui thlun zawm thei hial tr khawp hman a nih thu te a tr lang bawk. He hlum phk, British Museum-a dah hi a enkawltute znga mi Irving Finkel-a chuan mihring thuziak hmuh chhuah tawhah chuan a pawimawh ber pwl a ni hial ang, a ti. He thuziaka lawng tr lan hi Nova lawng ang tak ni mah sela a bial a nih thu a chuang. He thuziak hi Nova lawng chungchng ai mahin Babulon lam thawnthu a nih a rin thu Finkel-a hian a sawi a.
Associated Press
www.mizoramsynod.org

Al-Qaida hotupain Kristiante beih \ha ti lo Al-Qaida hotupa Ayman alZawahiri chuan Egypt rama Muslim-te chu Kristiante bei lo tr leh sipai chakna hmanga an ram beitute chu hmachhawn zwk trin a chah. Egypt rama Kristiante hi President Mohammed Morsi-a paih a nih theih nna beitu an nih avngin Al-Qaida hotupain hetiang thu a sawi hian mak tih a hlawh a. Kristiante beih aiin America wntu Egypt Defense Minister (Gen. Abdel-Fattah) ElSissi-a beih a pawimawh zwk thu a sawi. El-Sissi-a hian Egypt mipui maktaduai tam takin Morsi bng tra an nawr hnuah Morsi hi a paih thla a. Coptic kohhran leh Kristian pwl dangten Morsi paih thlknaah khn tha an thawh ve a ni. Hun kal tawh anga Kristiante beia khawthlang ramho tna Muslim-te demna remchng siamsak loh tr a ni, al-Zawahri chuan a ti.
ASSOCIATED PRESS

Kristian Tlangau

16

F. Chhannwla, Lawngtlai Bazr zawhna Z.1. Kohhran inkhwm twpna hla sak zawh hian Lalpa |awng\aina in kan \awng\ai rual a (Lk 11:2-4) kan \hu leh a; mi tam tak chu an \awng\ai leh a, hei hi Isua thusawi kha kan pawm zo chiah na nge? Ch. Lal Isua thusawi pawm zawh leh pawm zawh loh lam aiin inkhwm chhng zawnga Pathian hruaina leh awmpuina avnga lwm thu sawina leh A hruai zlna dla \awng\aina a ni zwkin a rinawm. Z.2. Buhfai\hm hi tn hma kha chuan a hming ang chiaha \ham a ni a, tnah chuan \ham a ni tawh lo va, suah a ni a. A hming hi thlk law law ila a fuh mai lo maw? Ch. Kan Bible-in swma pakhat pe tra min hrilh angin kohhran pawhin kan inzirtr zl a.
www.mizoramsynod.org

Hetianga kan inzirtr mk lai hian \henkhatin swma pahnih lo pe ta se Pathian leh kohhran tn pawh a lwmawm hle ang a. Chutiang deuh chuan buhfai a \hama \ham duh twk loten a suaha an han suak hi a dawngtu lam tn chuan thil lwmawm tak a ni ngei ang. |henkhatin an la \ham laia a suaha suak an awm avnga a hming thlk chu a \l lm lo trah ngai ila. Eng pawh ni se, a \ha zawk dwn a nih chuan inkhwmpuiin a la rl mai ang chu. Z.3. Mizoram chhnga Ramthar rawngbwlna kan tih \hin hi thar tak tak a awm chuang tawh em maw ni le? Ram chhnga Ramthar rawngbwlna hi twp mai sela, phai ram vaiho kan tih ringloho hnnah khuan thapui thawhin \an la ila kan va tifuh zawk mai wm ve? Nge tih dan pngngaiin? Ch. I \hahnemngaihna a lwmawm e. I ngaih dn \wmpuitu pawh an awm ve nual ang. Amaherawhchu, ram chhnga kan rawngbwlna hi lo chhuahsan ta ila, kohhran pwl

Kristian Tlangau

17

\henkhat lwmah a tla ang a; member inhlohna mai a ni ve thei bawk. Upa C. Thanghulha, Maubwk Sikul Vng zawhna Z.1. Kum 2014-ah Chanchin |ha thlen ni hi March 15-ah kan hmang dwn ta niin a lang a, a hma khn engati nge kan hman nghl mai loh? March 15-ah Chanchin |ha thlen ni hi lo lwmin lo hmang ta ni ila Ramthar ni 31 August hi a khawih buai ang em? Ka buai ru tlat mai. Ch. Pu Buanga leh Spupa-ten Aizwl an lo luh ni hi Mizorama Chanchin |ha thlen ni atna hman \hin a ni a. A hun thuah January 11 kan hman \hin kha March 15-ah sawn tra rl a ni ta a. January 11 kan lo hman \hin kha kan kohhran hruaitu hmasaten thil an chk twk loh vng pawh a ni thei e. |hang lo thar zlah Mizoram Kohhran chanchin chk taka chhuitu an lo awm zl a, chngte chuan kan Zospten Aizwl an lo luh ni hi March 15 a nih zwk thu an chhui chhuak a,
www.mizoramsynod.org

hetiang hian Synod pawhin a lo pawm ta a ni. August 31 Ramthar Ni-a kan hman \hin hi chu Pu Zosaphluian Mizoram a thlen ni denchhena hman \hin a ni a. Chanchin |ha thlen ni nn a inkhawih buaina tr a awmin a lang lo ve. Z.2. Synod office-ah hian Moderator room, Executive Secretary room tiin kan hotute hian room an nei hrang thliah thliahin a hriat a. Synod inkhwmpui Secretary Sr. hian a hranpain room a nei ve em? Ch. Synod Secretary room hranpa a awm lo va. Synod Officers room (1st floor-a mi) hi Synod Secretary apiangten an mamawh chng apiangin office nn an hmang mai \hn. Hun puma kan la thawhtr hrih loh avngin tna kan kalpui dn hi a la twk hrih a ni ang e. Kpsnga Durtlng Leitan zawhna Z.1. Kan Kohhran hian Pm Upa hi kan nei nual a. Hum sual te an dai loh chuan Upa an nihna hi kan ban thei lo niin ka hria a; mahse, an pmna

Kristian Tlangau

18

kohhranah hian Upa thlan chng a lo awm a, thlan theih loh zngah hian an tel ta lo va. Kohhran member ang chiahin an awm leh si a, Upa kan bn theih lohna kha khawiah nge kan dah tak ang? Khawngaihin han sawi fiah teh. Ch. Presbyterian Kohhran chuan Upate hi dam chhng \ang trin kan nemnghet \hn a. Khawi hmunah pawh pm se Upa an nihna a bo thei lo va. Amaherawhchu, an pmna kohhranah Tual Upa atn emaw Upa atn emaw an thlang leh a nih loh chuan kohhran commmittee-ah an tel thei chuang lo. An va awmna Bial Inkhwmpuiah leh Presbyteryah member ni sa an ni a. I hriat duh tak hi chu kan sawi tawh ang khn dam chhng \ang tra kan innemngheh vng a ni ber. Z.2. Pm Upa hian zan khat mitchhn te an lo twk ve a, Biak Inah chawimawina hnuhnng kan pe thei lo leh a, member pngngai ang maiin kan vui liam leh mai \hn a. Upa an nihna kha kan thlauthla deuh lo maw? Kan bn theih vng nge Pm Upa
www.mizoramsynod.org

dinhmun hi han sawi fiah deuh teh a. Ch. Kan Upate chauh ni lovin kan Minister-te pawh an borala Biak Ina vuina programme kan hman \hin hi kan PCI Dan Buah pawh a awm lo va. Ziak loh dn kan kalpui a ni ber wm e. Pm Upate an borala Biak Ina kan vui lohna chhan pawh hi sawi chian a har viau a. Active Upa an nih loh vng a ni berin a rinawm. Upa Lalnuntluanga, Lngpui zawhna Z.1. Nupa Chungchng Dn 2012 page 10 (a) - Kan kohhran tlangvl, dn chhnga miin, kan pawm theih loh kohhran nula nei dwn sela, baptisma chantr zeta, Biak In ni lo, hmun dangah inneihtr tr a ni, a ti a. Nula kha inneih hmaa kan kohhran mi leh sa ni tra lawm luh phawt a ngai dwn em? Ch. Baptisma chantr hmasak loh chuan inneihtr theih an ni lo va. Baptisma kan chantr theih nn lawm luh phawt a ngai tihna a ni.

Kristian Tlangau

19

Z.2. Page 11, No. 8 - Kan mi, pwl danga pakaiin an kohhran dnin va innei sela, pawm loh tr, la kr leh sela, Biak In ni lovah inneihtr tr, hei pawh hi inneih hmain kan mi leh sa ni tra lawm luh a ngai lo maw? Ch. Ngai tho tr chi niin a lang e. Z.3. Page 11, 9 - Inneih pawlh - Kan kohhran mi a tih, mi hi mipa leh hmeichhia sawi kawpna a ni em? Ch. Ni e. Z.4. Page 7. No. 2 - Kohhran dang nna inkngkaihna kan neihpui theih, tihah hian No. 14-a inziaka Ex 10-12, 13, 14 hei hi tihsual palh em ni? Page 36. H-ah hian No. 12 a inziak ta a, C.C.I.M a lang ta lo va, tihsual palh em ni ang? Lang ta ni se la chuan No. 13 a ni ang a, page 7. No. 2 leh Page 36. H a inzat ang. Ch. Tihsual palh niin a lang lo ve. Page 36 H-ah hi chuan Congregational Church of India, Maraland (CCIM) dah tel loh palh a niin a lang.
www.mizoramsynod.org

Zodinpuia, Shillong zawhna Z. Kohhran hian uirena suala tlute hi dam chhng atn Upa/ Minister atn a nemnghet thei lo va. Kohhran pwl dangah hi chuan min an sual an sima, kohhranhovin an aiawh atn an duh chuan an thlang mai thei a. Tiang hian kan ti ve thei mai lwm ni? Tin, tnhma thil leh chtsual palhna inhriatsak vnnate pawh a ni thei lo maw? Mi tnhma (a awmna hmasa lama mi) a lo uirena avngin Tual Upa (Kohhran Committee) bk Upa atna nemngheh theih loh a ni a. Tual Upaah term thum (Kum 9) thlan tlin zwnte hi chu Upa atna thlan theih tal han ni se a \ha long maw? Kohhran ram pawh a zauh phah long maw? Dam chhng atna Upa kan nemnghet hi a \hatna ai mahin a \hat lohna tam zwkin a lang a. Hmun tam takah kohhran chakna aiin chak loh zwkna a thlen \hin avngin Tual Upa ang hian term neia thlan tawh ni se kohhran hian kan \hatpui zwk long maw?

Kristian Tlangau

20

Ch. I zawhna te hi hmun khatah chhng mai ila, a remchng tho wm e. Pathian hian a duh zwng tam tak chu kohhran committee leh inkhwmpui hmangin min hriattrin min siamsak \hn a. I zawhna hi thlarau hriattrna a\anga i dawn a nih chuan kohhran committee-ah han thlen la, an remtih chuan a kal zl ang a. A twpa thu thlkna siam theitu tur chu PCI General Assembly a ni ang. Lalneihkima, Kawrtethawveng zawhna Z. Kum 2004-a Kristian Hla Bu chhut \hatah khan No. 100 Vnhmun ropui plin tihah khn Siamliana hming dah a ni a. Kum 2005-a chhut leh khn Dnghlra hming dah a ni leh ta a. He hla hi Riangtleia kohhran hruaitu H.C. Nunga chuan, He hla phuahtu Pu Suakliana hi a kawm nasa bertu ka ni a, Suakliana phuah ngei a ni, a ti a. Kum lama upa tak chuan Keini Riangtleiho chuan Suakliana hla kan ti vek asin a ti bawk a. Pu Suakliana nau Sailova ngei pawhin, Ka u hian Hla
www.mizoramsynod.org

zathum (300) a phuah a, chumi znga mi chu a ni a; ka u phuah ngei a ni a ti bawk a. Tin, tn hnai deuh khn lehkha ziak hlui deuh takah Suakliana phuah ngei a ni tih ngamna tr an hmu bawk a. Heti chunga Dnghlra hming dah a nih theih dn hi han sawi fiah teh? Ch. A phuahtu dik tak hming hi Synod chuan a dah duh zwk a ni reng a. Amaherawhchu, hriat dn inang lo lo awm \hin hian lu a tihai \hn a, a pawi khawp mai. In thu hriatah hian in ding nghet ngam tak tak a nih chuan Presbytery rawn kal tlangtrin Synod Music Committee-ah rawn thlen ni se, awmzia a nei deuh zwkin a rinawm e. Upa K. Lalfakawma, Chhingchhp Vngthlang zawhna Z. India ram Presbyterian Kohhran dn Bu Bung iv. 1 (a)-ah hian thilpk tih a awm a, thawhlwm kan tih fo hi thilpk ti zl ila a dik zwk ang em? Synod Financial Rules-ah te pawh thawhlwm

Kristian Tlangau

21

tia ziah a ni deuh vek mai a. Kan dn bu mila Thilpk; tia dah theih hi chu dah mai a \ha mai lo maw? Ch. Kan Synod Sum Vawn Dn dungzuia kal hi Synod duh dn pawh a ni a. Kan Presbyterian Kohhran dn Bu chhut a nih hma daihah Synod Sum Vawn Dn 2011 tihchhuah a ni a. Synod Sum Vawn Dn dungzuia kan kal hi Synod duh dn a ni pawhin a lang a. PCI Dn Bu chhut leh hunah chuan thilpk tih hi thawhlwm tia thlk zwk pawh a \hain a rinawm. Kan hotute ngaih dn dn a ni ang chu. Upa R. Lalhmingthanga, Rlchwm zawhna Z. Kohhran Upa thiha, Biak Ina kan inkhwmpui kher \hn hi thil \ha tak leh mawi tak a nih rual hian mipui tn a buaithlk hle mai si a. Hei hi inkhwmpui emaw, committee emaw thuchhuak pawh ni lm lo, a lo awm \an dn leh hun pawh hriat lm loh a ni bawk si a. Tihtwp tawh mai a \ha lwm ni? Tih leh Kristian Tlangaua chhuah ve kher a ni \hin hi tihtwpa, sermon te leh
www.mizoramsynod.org

thu \ha dang tam zwk chhuah \hin a \ha lwm ni. Ch. Biak Ina invui chungchngah hian i ngaih dn anga ngai hi an awm ve nual a. Amaherawhchu, kohhranin kalphunga kan neihna a rei tawh avngin bnsan tr chuan Synod Inkhwmpuia rl a ngai tawh hial ang. Kristian Tlangauva Snna hi \henkhat tn ninawm a nih theih laiin \henkhat chuan an chhiar hmasak ber \hin a ni ve mk bawk a. Kan Minister-te leh kan Upate nun a\anga entawn tr \ha tak tak kan hriatna hnr pakhat a nih avng leh anmahni kan chawimawi ve theihna remchng a ni a. Thil dangin thlk ilang chuan khaktu kan ngah viau mai thei a ni. Upa K. Lalchhanhima, Thingsl Tlngnuam zawhna Z.1. Kristian Nun Kaihhruaina - Kohhrana tel tr mite tih No. 2-na Chhanchhuahna chu Krista hnnah chauh zawnga, Chhandamtu ropui leh Palai \ha famkim anga pawm mi an ni tr a ni tiha anga pawm mi tih hi Palai \ha famkim a ni tih pawm mi tia thlk a \ha lo maw?

Kristian Tlangau

22

A ang chauha pawm ai chuan a tak hml zwk ang a. Ch. Anga tih te angin tih te hi a hman hun a awm tho rualin a \l lovah kan hmang nasa khawp mai. I zawhna hian kan hotute pawh a tifmkhur lehzual trah i ngai ang. Z.2. Kristian Nun - Sakhaw lam No. 2-na Ringtu zawng zawngten Pathianni an serh tr a ni tiha Ringtu zawng zawng tih aiah hian Kristian zawng zawngten tih a \ha zwk lo maw? Ch. Mizoram, Kristian ram tih theih hial angah hi chuan ringtu tia dah mai hi a \ha maiin a lang a. Ramthar boruak hpna hmun leh inpawlh sawpna hmunah chuan Kristian tia dah hi a \ha zwk mai thei e. Z.3. Pathian Ram thilpkah Pathian Ram Ipa column hi Pathian Ram, Ramthar, Tualchhng tia \hen a ni a. Tualchhng hi chu sawi ta lo ila, Pathian Ram Ipa column leh Form C Biala Treasurer hnna thawhlwm hlannaa column hi eng vanga inang lo nge? Pathian Ram, Ramthar
www.mizoramsynod.org

tih nghal mai wm tak, Pathian Ram, Buh\ham, Sakramen... Ramthar tih a ni ta a. Pathian Ram tih hi Ramthar tih hian zawm ta mai se dah khah sual palh a awm lo deuh ang a, a inzawm thei mai em? Ch. Synod sum lt hi Pastoral Ministry leh Mission atna hman tra \hen a ni a. Pastoral Ministry hnuaiah Pathian ram, Ramthar etc. hi a awm avngin a form-ah pawh indawta dah a ni a. Mission hnuaiah Ramthar, Thawktu chawmna etc. te dah a nih avngin budget head milin form te pawh hi siam a ni. Z.4. Pathian Ram chhn luhnaah (1) Form C Rule No. 8 Bial Treasurer hnna thawhlwm hlanna (2) Form F Mizoram Presbyterian Church (Synod-a Thawhlwm chi dang pk luh tr hlanna) (3) Form M Synod Treasurer hnna thawhlwm hlanna. Hnga Form C, F, M te hian eng nge a entr, eng nge a long form. Ch. Synod hnuaia form chi hrang hrang kan neihte thliar hranna a ni a, entr emaw long form emaw a nei hran lo.

Kristian Tlangau

23

KRISTIAN NIH MAN


Upa Dr. L. N. Tluanga Mission Vng Krista thawh zawh sa ringin, a thlwn liau liauvin, rinna avnga khawngaihnaa chhandam kan ni a, chu chu Pathian thilthlawnpk a ni a, chhandamnaah hian thawh ve kan nei lo va, nei thei pawh kan ni lo a ni lwm ni? Ni teh meuh mai; chu chu Pathian thu a ni a, a dik chiah a ni. A nih leh, Kristian chu tu nge? A hming a\ang rng hian Kristian chu Krista ta a ni Isua Krista ringtu, a hnung zuitu leh a zirtr, a thuhnuaia intulta a thu thua awm tra inpumpk a ni. Bible-a kan hmuh dn chuan, Antiokei khuaah chuan a ni zirtrteho chu Kristian an tih hmasak ber ni. (Tirhkohte Thiltih 11:26). Tu te nge Kristian hmasa berte? A tisa put lai nia Isua a tak taka zuitute kha an ni ti ila a dik ber wm e. Amn a zirtr atn mi 12 (swm leh pahnih) a thlang a. Khngho zngah khn Simon Petera kha lo thlang chhuak ta ila. Petera khn engtin nge Isua a zui? Bible-in min hrilh dn chuan, a unaupa Andria leh an sangawi-zwnpui, Johana leh Jakoba te nn, engkim kalsanin amah chu an zui ta a, (Luka 5:11) tih a ni. Petera tn chuan Isua zui man chu engkim kalsan a nih chu . Hei hi Pathian thu a ni. Chumi awmzia chu Petera khn engkim kalsan phal ta lo se, Isua zirtr a ni thei lo ang a, ringtu, Kristian a ni thei lo vang, tihna a nih chu! Kalsan ahnka hlwkpui zwk tuma Isua zui chu tih rual a ni lo. Chu chu Juda Iskariota kawng a ni. Bible-ah a inziak lo na a, Juda Iskariota chanchin Bible-a chuang ngei a\angin heti zwng hian sawi theih a ni. Ani kha Israel nationalist ruh tak a ni a, Isua thiltihtheihna a han hmuh khn beiseina lian tak neiin, ama hmanrua atna hman tumin a zui ve ta a. Isua zirtr 12 zngah a intt lt ve thei ta mai nghe nghe

www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

24

a. Isua kha Israel hnam tn a duh dn angin a che ta si lo va; hetiang deuh hian rem a ruat ta ni tr a ni: A hmlmate ka mantr ang a, tihhlum an duh ngei dwn a; thih ai chuan amah inhumhim nn Rom lal tihtlwm nn a thiltihtheihna hi a hmang lo thei lo vang a, tichuan kan tn a \ha ang tiin. A hisp ang hian thil pawh a kal ta ngei a ang khawp mai; puithiam lalte khn Isua chu ram awptu Pilata hnnah an hruai ta a, thi trin (khenbeh trin) Rom sawrkr aiawh Pilata chuan ro a rlsak ta ngei a ni. Mahse, Juda Iskariota hisp angin Isua chu a che ta si lo, khenbeh tr chuan an hruai ta mai si a; a remruatna chu a hlawhchham ta tih a han hmuh chuan, a inchhr nasa ta mai a, Isua mantrna man sum a lo lk tawh pawh a rawn kr leh \hak a nih kha. Tichuan, a va inwkhlum ta a. Man pe lova Isua zui a hlawhchhamthlkzia chu Juda Iskariota chanchin a\ang hian a lang chiang ta a ni. Isua zui man snzia a lan chian m mna han tr lang leh ila. Rorltu tlangvl hausa Isua lamah a lo tln a, a hmaah a \hing\hi a, chatuana nunna chan
www.mizoramsynod.org

theih dn a rawn zwt a. An han inbiak chuan, Isuan amah chu a en a, a hmangaih ta a, amah zui man chu fiah takin hetiang hian a hrilh a: Kal la, i neih apiang hralh la, pachhiate hnnah pe rawh; tin, lo kal la, mi zui ang che, a ti a. Amaherawhchu, chng thu chungah chuan a hml a lo dur ta khup a, lungngai takin a kal bo ta a; sum tam tak nei a nih avngin (Marka 10:17-22). Isua zui man (Kristian nih man) a tlk zo ta lo a ni e. Tirhkoh Paula pawhin chiang takin a sawi alwm. Amah vngin thil zawng zawng ka chn ta vek a, a ti tawp mai a ni; mahse chng chu hnwmhneah lek ka ngai a, a ti zui leh mai pawh a (Philippi 3:8). Amah Lal Isua ngei pawhin pehhl miah lovin, fiah takin amah zui man chu a sawi tlang rng mai; chu chu Luka 9:23-ah a inziak a ni: Tin, amah vkin mi zawng zawng hnnah, Tu pawhin mi zui a duh chuan, mahni hrehawm pawisa lovin, ni tin a kraws puin mi zui rawh se. Mahni hrehawm pawisa lo tih awmzia chu mahni inngaihtuah

Kristian Tlangau

25

chang lo tih emaw mahni \anghma zawng lo tih emaw a ni mahni inphatin ti te pawhin a sawi theih wm e. Kan kohhranin a sawi fiah dn chu sual thihsan leh felnaa pianthar tih a ni. Sual sim lovin Kristian a nih theih loh; dik tak chuan sual sim (sual hawisan leh hnuchhawn) lovin Isua a rin tak tak theih miah loh zwk a ni; ring thei tr chuan sual sim a ngai a ni. Pathian Thlarauvin chu chu a hmu tlang vek a, a hai lo a ni. Thinlung taka Isua chu Lal leh Chhandamtua pawm tr chuan sual leh khawvl leh mahni duhna hawisana hnuchhawn hmiah a ngai, a man a tam a ni. Kristian nih hlutzia nna tehkhin rlah erawh chuan chu chu eng mah a ni lo, hnwmhne chauh a ni mai, Ka hlwkna ber ka ngainp a, Chapo uanna ka ngaitlwm a tih hla ang khn. Pathian khawngaihna azrah nikum (2013) kha ka pianthar kum 60-na a lo ni ve reng ta mai a thlarau lamah kum 60 mi ka lo ni ve mk ta a ni. Ka han ngaihtuah kr vang vang pawh hian chiang takin ka la hre chhuak thei a: Lal Isua ringa a
www.mizoramsynod.org

hnung zui tra han inpk tak tak dwn lai vl kha chuan engkim chn duak tr anga inngaih hun lai, mahni chk zwng leh duh zwng ti thei tawh lo tr leh ni thei tawh lo tra inngaihna a awm a; mahni nun inthpa ka nih nih ka ni ang ti deuh \haka Isua kuta tlk luh a ngai a nih kha. Hei hi Bible-in simna a tih chu a lo ni ber wm e: Thil dang zawng aia Isua thlan hi Isua neih ka duh zwk, thil dang zawng aiin tih hla kan sak \hin ang hian. Tam takin he kawng hi in zawh ve ngeiin ka ring a; kawng dang zawha Lal Isua hnn rawn thleng pawh a awm theih ang a; sim erawh chu loh-theih-loh a ni vek ang. Mizo \awng hi a lo \ha khawp a, man tih \awngkam te pawh hi insensona, pk tr leh chawi tr (chnna leh heuna) lam sawina a nih rualin hlwkna leh nihlawhna lam sawina a ni thei tho mai zuk nia! (Sap\awng chuan sawi dawn ila, chn tr lam hi cost kan ti ang a; dawn tr lam hi reward emaw kan tih a ngai ang a. Mizo \awng erawh

Kristian Tlangau

26

chuan thu mal pakhat a twk thei tlat mai nia!) Kan han lam chhuah tk Petera leh Paula te tn chuan Kristian nih man chu engkim kalsan leh chn vek a ni kan tih rualin Kristian nih man an tl nasatzia hi sawiin a siak lo a ni. Petera phei chu vnram chabi hial kawltr a ni a; hming thanna leh chawimawina sawi sn loh vawiin thlengin khumtrin a awm a. Paula pawh chuti bawk chu a ni ani phei chu Kristianho zngah a hming hi a dai ngai dwn tawh lo va; ropuinaah pawh Isua

dawttu a ni mai lo maw tih hial tlk a ni \henkhat phei chuan Paula hming hi Isua hming ai mah mahin kan lam zing zwk wm asin! Keini-a-kr pawh, ka ngaihtuah ve fo \hn a piangthar ta lo ila eng tak lo ni ve ang i maw? Eng pawh ni se, mi te tluk phk lo mah ila, tna ka nih ang hi chu ka ni phk lo hrim hrim ang tihah hi chuan ka chiang khawp mai. Kristian nih man ka tl nasa ve hle. Lalpan malswm rawh se. Amen.

Mi chu a awmna hmuna Kristian a nih theih loh chuan khawi hmunah mah a ni thei chuang lo vang. Henry Ward Beecher Kristian dik tehna chu mahni hma sial leh sial lohvah a ni. Roger Goodman Kristiante chu an hml hriat ngai lohte thlengin an inhmangaih. Saint Celsus Confucius-a hre lovin Confucianist a nih theih a. Mohammed-a hre lovin Mohammedan a nih theih a. Buddha hre lovin Buddhist a nih theih bawk a. Mahse, tu mah Krista hre lovin Kristian a nih theih loh. Carl Ammerding
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

27

RORLNA DIK
Chhiar tr: Amos 5:24; Is 1:10-17; Deut 1:17; Lev 19:15. Rev. P.C. Pachhnga Synod Office Thuhmahruai: Zoram hi ram rethei leh intodelh lo tak kan nih chu tun kan hai lo ve, kan mitin khawvl hmaswnna a hmu a, kan bengin kan hre bawk a; chuvngin, ram hmaswnte dinhmun chka rualawhnain kan chil a tipt a, kan dinhmun siam tumin a dik a dawk thlu lovin kan intlnsiak ta buan buan a ang khawp mai. Kan duh leh chkna tihtlaina tr, hausakna leh hmaswnna, ram leh hnam himna chu Lalpa rorltute kutah Pathianin a dah a hnnah a awm tih hi Bible thu tih theih wm e. Ei leh bra ringtu kan nih avngin kan hre teh intodelha hmaswnna kawng meuh mai a; mahse, mi \henkhat zawh tr chuan ram rorlna dik chuan Pathian duh zwng chu neih a ngai a, ram leh hnam himna haiderin a duh loh zwngin kan tr atn pawh ram rorlna dik tln a, Lalpa hnn ata hmuh leh neih a ngai. Rorlna dik hnuaiah dawn tum lovin khawvl a\angin, chuan ram leh hnam a him a, khawvl takin kan zawng a. rorlna a dik loh erawh chuan Bible-in (Amah kan Lalpa Isua ram leh hnam dinhmun a Krista ngeiin), A ram leh a felna derthwng \hn. Chuvngin, chu zawng hmasa zwk rawh u; Zoram din chhuahna tur leh Mizo tichuan, chng zawng zawng chu hnam himna tr atn chuan a pk belhchhah dwn che u nia rorlna dik kan mamawh a. (Mat 6:33) a tih pawh chu Rorltuten Lalpa \iha a thu an haiderin a ram leh a felna zawn awih a pawimawh m m a ni. hmasak ai chuan khawvl Chu chu ram \hatna tr hnukpui hausakna zawn hmasak hi chu a ni. finthlk zwkah kan ngai lui tlat Rorlna dik hi Pathian niin a lang. duh zwng a ni: Mihring hi a Ram din chhuahna leh ram leh hnam himna hi ram hruaitu,
www.mizoramsynod.org

huhova chng tra Pathianin a siam kan ni a, chutianga chng ho

Kristian Tlangau

28

tra siam kan nih avng chuan Bible zirtrna pawh chnhona \ha nei tra zirtrna a ni. Khawvl awm tirh ata tn thlengin Pathianin a mite znga a hnathawh a lantr dn pawh khawsak hona \ha nei tr zwngin a ni \hn. Khawsak hona \ha neih theihna bul chu ram rorlna dik hi a ni. Ram rorltute dinhmun hi a pawimawh m m a. Ramah rorlna dik a awm chuan mipui vntlng nun a \ha a, rorlna a dik lova a fel loh chuan mipui nun a buarchuar \hn a ni. Ram hnukpui, mipui nunphung siamna a nih avngin Bible pawhin rorlna dik chungchng hi a ngai pawimawh m m a. Rorlna dik tel lova thil dang hmanga Pathian tihlwm chu harsa tak a ni. In ktte ka huain ka hmusit a, in inkhwmpui urhsnahte chuan ka lwm hek lo vang a. A ni, in hlral thil hlan leh in buh hlan min hlan mah ula, ka pawm lo vang a, in ran thau rem hlante pawh ka ngaihsak hek lo vang a, in \ing\ang rimawi chu ka ngaithla lo vang; chuvngin, ka lakah in hla bengchheng chu la bo rawh u (Amos 5:21-23), tiin rorlna dik hawisantu Israel chu Lalpan a lo n khum tawh a ni.
www.mizoramsynod.org

Ram rorlnaah dikna an hnwl avngin an Pathian biakna chi hrang hrangte chuan Lalpa a tilwm zo lo, rorlna dik nei phawt trin Lalpan a pht a ni. Rorelna dik chu lui angin luang sela, felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se tih hi Lalpa duh zwng chu a ni (Amos 5:24). Zwlnei Isaia pawhin, Sodom rorltute u, Lalpa thu hi ngaithla rawh u; Gomorra mite u, kan Pathian dan thu-ah hian beng chhi rawh u. Lalpa chuan, In inthawina zozai hi ka tn eng nge a \angkaina awm? Bermpa hlrala hlante leh ran chwm thaute thau chu ka hn ta; bwngpate leh beram note leh kl pate thisenah pawh ka lwm lo va... ka biak in hung chhng kawtlai rah hi tuin nge pht che u ni? Tichuan in kut in phar hunah pawh in lakah ka mit ka hup tawh ang a; a ni, vawi tam tak in \awng\ai hunah pawh ka ngaithla tawh lo vang; in kutte chu thisenin a khat si a rorlna fel zawng ula, hnehchhiahna tuarte chu \anpui ula, pa nei lote chu rorlsak ula, hmeithaite chu sawipui rawh u (Is 1:10-17) tiin.

Kristian Tlangau

29

Zoram hi harh a hun ta, sakhawputen kohhran huang chhng a\angin, thlarau lam thu hmangin siam \hat an tum a. Kaichhan lain Evangelist rualho nn Camping/Campaign an ti a, kan ri tlut tlut reng mai. |awng\ai tlaivr/chawnghei \awng\ai tihte an huaihawt chamchi bawk a. Zng \awng\ai inkhwm ni se kohhran tinah mi \hahnemngaiten tk tin khl lovin an \awng\ai bawk. Camping/campaign nna kan han inhawt buk hle pawhin keimahni innawr phrnain a tlin bk chu kan che zui thei meuh tawh lo a nih hi. Kan \awng\aina zozaite hi boruakah a thmral zo ta emaw tih mai tr lah ni! Anni chuan zawn zawng ni tin mi zawng \hn a, ka kawng thute hriat zawng an chk \hin: fel taka ti leh an Pathian rorlna bnsan ngai lo hnam angin ka hnnah rorlna fel tak mi dl \hn a, Pathian rawn hnaih pawh an chk \hn a ni (Is 58:1,2) tih ang kha kan ni ngei mai. Mahse ram rorlna dik hnuaiah lo chuan Lalpa chhn tlk leh lawm tlk a tling zo ta mang lo a ni ngei ang, Camping/Campaign hmanga kan pianthar hum humna pawh kan
www.mizoramsynod.org

\hatpui ta meuh lo emaw tih tr a nih hi! Zng \awng\ai inkhwm pawh khawpkham lova tlai lam \awng\ai inkhwm te kan siam belh chung pawhin \hat lam aiin chhiat lam kan la pan ta zl emaw tih awl a ni. Bible hi ngun takin chhiar ila ram rorlna hian a lairil a chang a, rorlna dik kan mamawhzia hriat thiam a \l hle. Rorlna dik hnuaiah lo chuan eng hmanrua mah hi kan \hatpui thei lo zawng a nih hi. Rorlna dik hnuaiah erawh chuan vawiina kan \hatpui loh hmanraw tam tak hi kan \hatpui tr an ni thung. Rorlna dik chu: Rorlnaah thlei bk in nei tr a ni lo; mi t leh mi lian angkhat rengin in ngaihthlksak tr a ni; tu mah in hlau tr a ni lo; rorlna chu Pathian ta a ni si a; Rorlnaah chuan fel lo takin in rl tr a ni lo; mi rethei i thlei tr a ni lo va, mi thiltithei i zah chuang tr a ni lo va, fel takin i \henawm ro i rlsak tr a ni tiin Bible-ah kan hmu (Deut 1:17; Lev 19:15). Lal Davida chuan, Aw Lalpa, ropuina te, thiltihtheihna te, chawimawina te, hnehna te, lalna te hi i ta a ni a; lei leh vna awm zawng zawng hi i ta a ni si a; aw

Kristian Tlangau

30

Lalpa, ram chu i ta a ni a, mi zawng zawnga chungnung ber i ni. Hausakna leh chawimawina te hi i hnna mi a ni a, engkim chungah thu i nei a; tin, thiltihtheihna i kutah a awm a; i kutah hian mi zawng zawng tihropuina leh chakna pk theihna a awm tiin engkim hi Lalpa thuneihna a nihzia a sawi (1 Chr 29:11-12). Chungnungbera chuan mihringte lalna ram chungah thu a nei a, a duhsak apiang a pe a, mi hnuaihnung berte pawh a luahtr \hn a ni, tiin Pathian lalna leh thuneihna chungchng Daniela lehkhabuah kan hmu bawk (Dan 4:17b). Kan ram rorltute hian hng zawng zawng hi an hai lo. Inthlana an tlin pawhin Pathian remruat, an tlin loh pawhin Pathian remruat tiin an pawm hlawm a nih kha. Chuvngin ram rorlna an kuta lo awm ta hi Lalpa pk a ni tih an hre reng tr a ni a, Pathian rawngbwlna hna pawimawh lutuk an thawk a ni tih pawh an hre tr a ni. Ram rorlna \hutphaha \huttrtu Pathian chuan rorlna a duh dn chu thlei bk nei lo rorlna, mi t leh mi lian angkhat
www.mizoramsynod.org

renga ngaihtuahsakna, tute emaw hlauh bk leh hlauh loh bk neih lohna rorlna a ni. Kan ram rorlna hi chutiang tak chu a ni em? Hmn ata tawh a ni lo tih chu mi mwl ber pawhin kan hre \heuh wm e. Kan ram hruaitute hi a mi mal chuan mi fel tak vek an ni \hn ngei mai; mahse, rorlna dik, hleih nei lo rorlna erawh kan nei thei dr si lo a nih hi mawle. Rorltute leh an chhngkhat laina hnaite leh an duhsak zwngte chuan dn an bawhchhiat pawhin thiam loh an chang thei lo emaw tih tr a nih hi. Rorlna hian mi lian leh mi t ang khatin min la hrt ngai lo va, hleih nei rorlna hi kan ram rorlna kalphung (standard) chu a ni reng \hn. Lalpa Pathian chu, pathiante Pathian, hotute Hotu, Pathian ropui tak, chak tak, \ihbaiawm tak, tu mah duhsak bk nei lova, thamna pawh la ngai lo a ni (Deut10:17). Chuvngin thamna lk hi Lalpan a duh lo tih kan hria, Thamna rng rng i la tr a ni lo; thamna chuan khaw hmu lai mitte hi a tihdelsak \hn a, mi fel thu chu a tihkhawlohsak \hn (Ex 23:8; Amos 5:12; Mika

Kristian Tlangau

31

3:11). Kan sawrkr rorltute leh an hnathawktute hian Lalpa duh loh zwng angin thamna an la \hn reng ang em? Hemi chungchngah hi chuan rorltu \henkhat chu fihlim \ha tak pawh an awm ang, chutih rual erawh chuan sawrkr hnathawk tam tak hian an bawhchhe ve thung ngei ang. Mizo mipuite znga thu beng lt tak pakhat chu Zu Khapna Dn (Total Prohibition Act) chungchng hi a ni. He thu Daily News paper leh Local TVa an sawi kan lo hmuh apianga ka rilrua awm chu, z hian lam\ang a ngah mang e, a sal tnna ata chhuah zalentr chk an tam mange tih hi a ni. He dn kan sawi lan kher duhna chhan chu zu lainata zalnna pk duhtute hian Zu khapna Dn a hlawhtlin lohna chhanah kohhran leh tlwmngai pwlte an hmehbel a, kohhran an mawhpuh ber niin ka hria a. Ram rorlna dik lo hi a bul tumtu a nihzia an hre duh lo lui niin a lang. Dn kengkawhtu trte ber zu lam \ang an nih chuan tu nge man

tehlul ang? Dn kengkawhtute YMA duty ai pawha dn bawhchhetuten an hlauh loh zwk chuan engtin nge a hlawhtlin ang? Dn siamtu leh a lekkawhtute berin Dn an pawisak loh chuan tuin nge Dn chu zawm se kan tih? Rorltute leh sawrkr hnathawkte hi dn kengkawhtute an ni a. An dn siam ngei pawh lekkawh ngam lo rorltu kan nei a nih chuan ram vnduai tak kan ni dwn a ni. Tin, mi rethei dn bawhchhiate an hrem laia mi lian leh hausa dn bawhchhiate an hrem ngam si loh chuan an dn siam chu eng anga dn \ha pawh ni se a hlawhtlin kan ring thei em ni? Laina hnai leh \hian \ha an nih avnga dn bawhchhia pawh hrem lova an chhuak zl a nih chuan eng dn mahin kan ram a siam \ha ngai lo vang. Chuvngin kan ram hi ram nuam leh ram hmaswna siam kan duh chuan rorlna dik a awm tr a ni. Rorlna dik nei tr chuan rorlna dik lo hi mipuiin kan huat a \l bawk. Hleih nei lo rorlna kan mamawh a nih hi. (Chhunzawm leh tur)

www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

32

BIAK IN LEH A CHHEH VL HUMHALH


Rev. Chuau\huama Mizoram chu Kristian ram tih a ni bawk a, vng tinah Biak In hmuh tr a awm a. Biak In sak dn hi a inang tlngpui a, eng kohhran pawhin Biak In an sakin a chung a wih vut deuh zl; hei hi mi ngoho min tihhmuh niin a lang. Mizoramah chuan Biak In chung wih tak hi a \l lo khawp mai. Biak In chung chih tihrehawm khawpa wih phei hi chu a \l lo lehzual. Spramah chuan vr a tla tam \hn a; Biak In chungah rangva hmang loin tile phk t t an rem khwm a. Biak In chung a zwl deuh chuan vr chu leiah tla tlang loin Biak In chungah tam tak a tng thei a; chu chuan Biak In chung a tikhawlo thei a ni. Mizoramah erawh chuan vr tla hmuh tr a awm lo a, Biak In chungah rangva kan chih ber bawk si a; chuvngin, Biak In chung tihwih chhan tr a awm hran lo. Biak In chuan compound eng emaw chen a nei \hn a. Tn hnah hian vng hrang hrangah hmun a chp avngin Biak In compound nei mumal lo a awm ta nual. Chuti chung chuan eng emaw chen chu compound anga chei tr a awm \hn tho. Biak In chauh ni loin Biak In compound thleng hian vawn thianghlim a pawimawh a. Tn hma deuh kha chuan Biak In tualah hian kuhva eina them te, a fnna lehkha chhia te, meizial zk bungte a tam thei hle \hn a. Tnah erawh chuan chutiang chu a awm ta lo deuh a; hma kan swn ve ta hle a ni. Hei hi thil lwmawm tak a ni.
www.mizoramsynod.org

Biak In luh dwn thlenga meizial la pak khk laih laih te, inkhwm bn veleha Biak In kawtkaia meizial \an leh nghl mai te hi a mwi lo a, Pathian zah twk lohna a tling ang. Chuvngin Biak In leh a chheh vlah hian zk leh hmuam tih loh a \ha ber a ni (cf. Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu, 2010:327). Tnah chuan Kohhran \henkhatin Biak In an nei changtlung hle a; Biak In bkah vestry te, Sunday School lam department hrang hrang room te, hall te, choka te, office te, committtee room pawh pahnih

Kristian Tlangau

33

pathumKohhran Committtee Room, Kohhran Hmeichhe Committee Room, K|P Committee Room te an nei. Kohhran t-ah erawh chuan chutiang thlip thlep chuan neih theih a ni ve lm lo. Hmunin a daih loh bkah sum leh paiin a daih lo bawk. Inneih nikhua hian mi \henkhat chuan Biak In bungbl hmangin Biak In hall behchhanin ruai an buatsaih \hn a; remchnna lai tak a awm a. Chutih lai erawh chuan kohhran \henkhat chuan chutianga tih chu an sim a, an phal lo leh hnuhnawh thung. Biak In choka behchhana kohhran emaw, kohhran mite thiltihah emaw chawhlui buatsaih hian fmkhur thiam a ngai khawp ang. Mizote hi kan ei leh in duh zwng a inthuhmun vek lm lo. Hmun (area) \henkhatah chuan uisa an lo duh viau va, tlng ruaiah pawh an iai lm lo mai thei. Hmun tam zwkah leh mipui nwlpui erawh chuan uisa chu chutiang tak chuan kan la en hlei thei lo. A eite hmuhsit thu a awm lo a; mahse, mipui nwlpuiin an ei lohna hmunah chuan pwngpaw tlngzarh chiam chu
www.mizoramsynod.org

a chi lm loh vang. Nikum hmasa maiah khn Pubjab MLA pakhatin an rama ui chuang Mizoram leh Nagaland-a thawn a rawt thu avng khn inhnialna a chhuak deuh laih a. Uisa kan ei a nih pawhin kan eina hmun fmkhur thiam a ngai wm e. Kum 2011 Synod-ah ka thlenpuite kha uisa ei duh an lo ni a; kan thlen in pa kha uisa ei \hn a ni bawk wm e. Zanriaha uisa siam an sawi \hin n a, ka chaw ei loh znin an siam hlauh thung. Kei tehlul min ngai pawimawh thiam kha zahawm ka ti hle. Ni 28.1.2014 zn dr 9:14-ah khn SMS mak tak ka dawng a, Aizwl-a Biak In hlun tak hall-ah K|P General Conference-a zai hruaitu trte hla zir zanriah chawhmeh atn a thlengtuten uisa an lo siamsak a; mi duhtui deuhten an han sawisl chuan, Kan Kohhran Upateho pawhin Biak In compound-ah an ei ve tho alwm an ti a. He lamah hian kan Kohhran hi kan lo thiangzau ta viau emaw ni le? tiin min rawn zwt a. |halai zngah emaw, Kohhran Upa zngah emaw, Pastor zngah emaw uisa ei an lo \hahnem ta

Kristian Tlangau

34

deuh a nih pawhin Biak In compound chhnga ruai atna buatsaih tk m m chu thil mawi a ni ang em? Insm a van \hat hml ve. Hei hi Biak In zahawmna leh thianghlimna a\anga thlrna a ni. Uisa tel lo, sa dangin kohhran huang chhngah chawhlui tuihnai tak buatsaih theih reng a la ni si a! Kohhranin inkaihhruaina a neih laiah pawh Biak In leh a Compound zahawmna tichhe lo tr zwnga thil tih tum hrm tr a ni tih a ni (cf. Biak In Leh Kohhran Thil Serh Humhalh Chungchng, Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu, 2010:327) Kohhran \henkhat chuan Kohhran Committee Room hi an dah pawimawh hle a, Kohhran Committee bkin hman an phal lo. Hngte pawh hi sawisl ngawt chi a ni lo; Kohhran Upaten thil an la duhtui thiam avngin lwm zwk tr a ni. Kohhran \henkhat chuan Biak In chhnga hla zir an phal lo; hngte pawh hi sawisl ngawt chi a ni lo. Hla zir lai chuan boruak a lo zngkhai deuh \hn a; inkhak emaw, nuih thlr deuh duai duai emaw pawh awm thei a ni.
www.mizoramsynod.org

Chutiang chu Biak In chhnga tih atn a mawi lo. Biak Inah hian lwmna lam thil pawh ni se, Mizoram Presbyterian Kohhran chuan kut kan bng ngai lo (hla sak laia kut ben chauh lo hi chu). Mi \henkhat chuan ti lutuk te pawh min ti mai thei; mahse, Biak In zahawmna kan vawn nun duh vng a ni. Biak In hi inkhwm pngngai bk, lnkhwm leh fellowship lam chi rng rng tih nn hman loh tr a ni (cf. Biak In Leh Kohhran Thil Serh Humhalh Chungchng , Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu, 2010:327). Hmn kumah Synod inkhwmpuiah thlengtu kohhranin zn inkhwm bn lenkhwm kha Biak In-a neih trin an rawn ti mauh mai a, kha pawh khn beng a tithlep hle a ni. Thusawituten pulpit-ah a pwng a taka fiamthu thawh te pawh hi a \ha lm lo. Mahse, tnah chuan pulpit-a fiamthu thawh huai apiang hi thusawi thiam emaw kan ti mai palh ang tih a hlauhawm \an. Biak Ina inau rualtr te kan chng thar titih ta mai bawk a; hei hi Synod Revival speaker/evangelist-te tihchhuah

Kristian Tlangau

35

ni maw? Pastor-te zngah pawh hetianga tih ve chk an awm thar ta a ni wm e. Mahse, tih loh a \ha zwk ang. Pulpit zahawmna leh thianghlimna (sanctity) hi humhalh tlat tr a ni. Lm kan uar hle a, a \ha e; mahse, Chairman emaw, thuhriltu emaw chu lm mi a nih pawhin an awm hmun chhuahsan kher lo se. Chair a\anga lm tra chhuah emaw, pulpit a\anga chhuka hmun danga va intheh kual vl emaw kha a zahawm lo (cf. Maichm Humhalh Dn. Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu, 2010:326). Insm theihna thlarau chan hun hi hriat a \ha. Bial K|P Conference-ah emaw, Naupang Sunday School inkhwmpuiah emaw drama/skit an tihin Biak Ina tih wm twk hriat thiam a pawimawh hle. An tih tawh hnua sawisl an nihin an tuar na sam palh thei si a. Chuvngin, hruaitute fmkhur a ngai a; Kohhran Upate mitmei vn thiam a ngai bawk. Upate rlrem loh chi chu tih loh a \ha ber. Kohhran Upate hi Biak In enkawl dn leh hman dnah an la duhtui viau chuan lwm hle tr.
www.mizoramsynod.org

Tnah hian Pastor leh Kohhran Upa duhtui tak, tn hmaa Synod tak kan tih ang kha kan tlachham ta deuh. Chuvngin, Pathian biak dnah kan duhtui lo tual tual a; khawvl thiltih (function) ang lekin Pathian Biak Inkhwmte hi kan chantr mai ang tih a hlauhawm. Tnlai hian pulpit hnuaiah chauh ni loin maichm chungah drthlalang dah kan chng thar ta tlat mai a. Hei hi thil \l ber a ni lo ang. Biak In pakhatah phei chuan drthlalang feet 1 dwn laia sei an dah a. Chairman-in pulpit-a thuhriltu che vl pawh a hmu thei a, \hatna lai tak awmin a lang mai thei. Mahse, maichma drthlalang dah ngai lo trin Chairman chu in lamah inchei uluk nghl zwk rawh se (cf. Maichm Humhalh Dn No. 4. Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu , 2010:326). Pulpit hnuaia drthlalang an dah pawh hi thil \l ber ni lo mah se, maichma dah ang m chuan a ngaihmawhawm lo deuh. Mi tam takin tnah chuan Biak Inah tui pai an chng leh tawh a, Biak In chhngah pawh

Kristian Tlangau

36

tui an in khawlh khawlh ta zl mai. Biak Inah chuan ei leh in tr kan la lt ngai lo va, tui a nih tk avng hian danglam ta luaah kan ngai em ni? Intihtheihna chi khat a ni mai lo maw? Hla Bu pawh keng \ha peih mang lovin tuithwl kan keng lt ta hlauh thung! Drkr khat chhng lek pawh tui in lo thei lo khawpa hrislna lamin a zir lo a nih chuan thu dang ni sela. Damdawi pawh Biak In chhngah chuan kan ei ngai lm lo! Pulpit-a tui chhawp hi chu Biak In tinah an ti tawh mai thei. Hei hi thuhriltu hrawk ro chhwkna tr a ni ang. Hrawk lama harsatna awm vng te a nih chauh loh chuan pulpit-a tui in loh hi tum ta zwk ila. Rev. Thansiaman Kal hla apiangin pulpit-ah ngampa takin tui an in \hn a lo tih tawh kha; tnah chuan kal hla lo pawhin ngampa takin an in ve ta zl tho mai. Biak In chhngah leh pulpit-a tui in lo tr hian insm theih a \ha hle.

Biak In leh a chheh vl hi tihzahawm thiam a \l khawp mai. Biak In compound chhnga ei leh in tr kan lk luhte pawh fmkhur a ngai hle a ni. Kohhran Hmeichhia, K|P leh Kohhran Pavalai te pawhin Upate zai ngai thiam taka thil an kalpui a \l. Upate zai ngaih tr an awm tawh chuang lo a nih erawh chuan a vnduaithlk hle tihna a ni ang. Biak In chowkidar-te pawhin a fai thei ang bera an enkawl a \l a. Mihringin fai kan tih hi a lo inang lo hle mai a; chuvngin chowkidar-ten fai an tih hi Kohhran Upate chuan fai an ti twk lo fo. Maichm leh pulpit bl tak, vaivut paw thuka dah te hi a tih chi loh hle a; \hutthlngte pawh a fai tr a ni. Kan inkhwm hian kan thawmhnaw neih \hat hain kan kal ber a; chuvngin, kan \hutna tr ber a lo balh chuan thil inhmeh lo a ni.

Miin tih tak zeta Pathian a biak \an a\ang chauhvin thlarauva \han lenna a nei \an thei. Calvin Coolidge
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

37

Z (ALCOHOL): KRISTIANTE TN IN CHI A NI EM? Rev. R. Lalthlengliana Hailakandi, Assam Z (Alcohol ) hi thil tuirl, in tra siam, chemical chi khat ethanol telna a ni. Alcoholic beverages tia an vuahte chu chi thumah \hen a ni a. Chngte chu Beer, Wine leh Spirit-te an ni. Khawvl ram hrang hrangah a lei leh hralh, in te phal niin khawvl ram za chuang laiin a lei dnah te, a hralh dnah te leh a in thei chin tr te kum bithliah fel tak siamin dn fel tak an nei. Khawvl ram hrang hrangah zu in thei tr kum bithliah dn a inang lo a, kum 16-25 inkr te hi an phal theih hniam ber a ni tlngpui. Ram tam berah chuan kum 18 chin chung lamte hi dn anga zu in phalsak an ni. Mizorama Zu khapna Dan (Total Prohibition Act/ MLTP Act) hman hian inhnialna a chawk chhuak nasa hle tih kan hre \heuh va. Zu khap duh lo lam chuan zu khapna dn hman mk chu sawislin awmzia a neih loh dn leh awmze neia zu zawrh phal mai a \hatzia an tlngaupui nasa hle. Z a\anga chhiah lka kan ram tn pawh a \hat trzia an aupui a. Ram tam takaah zu in thiam an inzirtr a, an buai ve lo, tih te an au chhuahpui nghek nghek mai a, a twk chauhva zu in a \hatna pawh an sawi uar hle bawk. Chutih lai bawk chuan a duh lo lam chuan thil \ha lo, kan ram hmlma lian, buaina tinrng
www.mizoramsynod.org

bul a nihzia uar takin an sawi ve mk bawk. Z hi khawvl ram dangah a in dn an lo thiam rng em? An \hatpui nge an chhiatpui, tih chhui phawt teh ang 1. American-hovin zu in an thiam lo: Khawvl ram changkng ber pwl USA-ah chuan z hi an thil buaipui leh harsatna thlentu lian tak a tling a ni. USA-a state tin mai khuan dn khirh tak an zam vek a, zu in thei kum pawh an bithliah vek a, chumi bawhchhiate chu a hremna pawh an tina hle a; nimahsela, zu hi an chhiatpui hle tho mai. Americanhovin z an in thiam lo va, an chhiatpui tih a lan chian m mna

Kristian Tlangau

38

chu zu ruih leh a kaihhnawih thila an insn hnem dan a\ang hian a hriat theih. Kum 1983-a USA-a z leh a kaihhnawih buaina atna snso chu US dollar tlklehdingwn 15 a ni a, kum 1995-a zu avnga harsatna chin felna snso chu US dollar tlklehdingwn 150 a ni dr tawh. Hei mai hi a la ni lo leh ta nghl a, kum 2006 a lo thlen meuh chuan an snso a lo sng lehzual ta. Centers for Disease Control and Prevention-in a tr lan dn chuan US dollar tlklehdingwn 223.5 zet a ni tawh. US President Obamas Job plan \ha tak mai, hna nuai tam tak siam theitu tr atna snso tr chanve vl zet a ni. Zin mi mal leh chhngkaw nuna rilru hahna leh manganna a siam zawng zawng chu pawisaa chht tel a la ni lo leh nghl. Mi thiamten an sawi dn chuan heti taka z avnga sum sn a snna chhan chu nasa lutuka z an in vng a ni, an ti. Centers for Disease Control and Prevention-in a chhuinaah chuan kum tin z avngin USA-ah mi 1,05,000 an thi \hn. USA-ah chuan zu in kaihhnawiha chtsualna (acciwww.mizoramsynod.org

dent) avngin minute 22 danah mi pakhat thi zl anga chht a ni a. Colifornia Capitol reports-in a tr lan dn phei chuan USAah zu rui chunga motor khalh avngin ni tin kawngpui (National Highway)-ah mi 65 an thi \hn. USA-ah vk hian tharum thawh avnga an man za zla 60 zette chu zu ruih laia tharum thawh an ni a, mahni intihlum za zla 30 te chuan an intihhlum hmain z an in bawk. Tuia tla hlum leh kng hlum za zla 80 zette chu zu ruih vng a ni bawk. Hng zawng zawngte hi ngun takin han ngaihtuah ta ila, mingoho hian zu hi an in thiam lo tih a lang chiang hle. Mizoten thiam bk tak ang i maw? Mizoramah hian z vnga chhngkaw buai, nupa nun keh chhe ta sawi tr tam tak an awm. Mizoramah hian mi ram angin chhui chianna tak hi awm ve ta se, z leh a kaihhnawih thil avnga kan snso pawh a sng hle tawh ang. Kan \henawm state Manipur, Meghalaya-ah te pawh z an phalrai reng chung pawhin an \halaite lah chuan drugs an buaipui hle mai si a. India rama zu khap lohna state-ah lah zu

Kristian Tlangau

39

chhe in avnga thi an awm reng tho mai bawk nn. Ngaihtuah chian ngai chu a awm a ni. 2. Damdawi atn a \ha tak tak lo: Khawvl ram tam takah chuan z hi infiam mite tn a \ha tiin fak an phal hauh lo. Infiam mite tn z hi a \ha lo hle a, infiam mite taksaah nghawng \ha lo tak tak a neih \hin avngin infiam mite tn chuan in loh tawp a \ha a ni. Hah takin kan infiam a, infiam zawh chuan taksain chawlha mut te a lo mamawh \hn a, chawlh hahdam chhngin tihrwl a lo insiam thar leh \hn. Z hian taksaa human growth hormone (HGH) chu tichak lovin tihrwl lo insiam thar leh lo insiam chak leh tr chu a dang ta tlat \hn a, a pawi thei hle a ni. Z chuan kawchhngah thil \ha lo tam tak a thlen a, thin (liver)-ah taksa tna thil \ha lo (by product) a siam a, chu chuan tihrwl siam \ha zltu atna thil \angkai testosterone a tichak lo \hn. Z hian taksaa amah leh amah intihdam theihna (healing capacity) a tichhia a, taksaa tui awm a tiro va, taksa cell-a tui awm tibuaiin tihrawl siam thartu
www.mizoramsynod.org

atna thil \angkai adenosine tri phosphate a siam chhuak \ha thei \hn lo va, z hian taksaa chemical dang a\anga glucose awm lk chhuah tr a dan tlat \hin bawk avngin a nghawng chu thahrui neih loh te, chauh hluah hluahna te a ni \hn. Mi \henkhat chuan, India ramah pawh sipaite hnnah sawrkrin z a pe \hn a; chuvangin, a \ha a ni mai alwm, an ti fo bawk. India ramah kum tinin zu ngawlveina leh rilru hahna avngin sipai 500 vl ban ziah an ni \hn. India rama sipai damdawi in \ha bera ngaih Armed Force Medical College, Pune-a mite chuan handbook siamin sipai officer leh sipai tenaute tn zu in \hat lohzia an ziak a, Zu in hi kan chawh lo va, in trin mi kan fuih lo bawk an ti hmiah mai! Sawrkrin sipaite z a pe \hn tih hi zu fak nna hman chi awzwng a lo ni lo. Mi \henkhatin z an fak \hinna pakhat leh chu khaw vawh laia taksa tihlum nn a \ha tih hi a ni a. Hei pawh hian belh chian a dwl lo hle. Miin z a in hian an taksaa zu hnathawh chawp leh

Kristian Tlangau

40

chilh taka lo lang nghl chu taksa pwn lama awm thisen zm a tilian hi a ni a, thisen zm a lo len chuan thisen kal vl pawh a lo tam nge nge a, chu chuan taksa a tilum ngei mai a. Nimahsela, a nihna takah chuan taksaa lumna awm kha pwn lamah a chhuak tam tihna a ni ringawt a, a hranpain zin a tilum a ni hauh lo va, z khn thisen zm a tilian ringawt a ni. Taksa lumna pwna a chhuah hnm avngin khawvwtin mi a hmeh zui phei chuan nikhaw hre lovin a tlk tawp theih. Heta thil lang chiang m m chu a hranpain z hian taksa a tilum miah lo tih hi a ni. Taksa lumna pwna a chhuah hnema, khawvwtin mi a hmeh zui phei chuan nunna atn pawha thil hlauhawm a lo ni zwk reng a lo ni. 3. Pathian duh loh zwng a ni: Bible kan chhiar chuan hmun tam takah zu chungchng inziahna kan hmu: Uain hi nuihzatbra min siamtu a ni a, Zupui hi insual bng bngna a ni; chumi buma awmte chu an fing lo a ni tih te (Thuf 20:12); Uain heh mite zngah leh sa
www.mizoramsynod.org

heh mite zngah tel suh; zu rui mite leh sa heh mite chu an lo rethei dwn si a, nguinain puan chhia a sintr ang tih te (Thuf 23:20,21); Tute nge chungpik \hna, tute nge lungngai \hna, tute nge inhau \hn? Tute nge thubuai nei \hna, tute nge a vng awm lova hliam tuar \hna, tute nge mit sen rm rm \hn le? Zu hmuna awm reng \hn te, zu chawhpawlh in \hnte an ni (Thuf 23: 29-35) tih te hian zu chungchnga Bible zirtrna a tichiang twk hle. Hng lo pawh hi Bible hmun tam takah zu \hat lohna hi hmuh tr a awm. Pathian thuin \ha a tih hauh loh z lakah hian Kristiante kan inthiarfihlm a ngai. Kristiante hi chuan zu fakna lam kan sawi kan sawi ve tr a ni lo tih hria ang u. Nun titawitu, chhngkaw tlkranna thlentu, hnam hmlma lian a ni. Hrisl lohna chi hrang hrang a siam hnem dn te, Pathian thu Bible-a a \hat lohna kan hmuh hnem dn a\angte hian he thil \ha lo tak mai hi hi i hnaih lo vang u. Tichuan, Pathian malswmna kan dawng dwn zu nia.

Kristian Tlangau

41

Hris

lna huang

KAL |HA LO
(KIDNEY FAILURE) Dr. Stephen Lalfakzuala Sailo
MBBS, MS, M.Ch., DNB Associate Professor of Urology NEIGRIHMS, Shillong

Mizo zngah kal (kidney) \ha lo avnga harsatna twk kan tam ta hle mai. A \hente phei chu kal thlk ngai hialte pawh kan lo awm ta. Chuvng chuan mi zawng zawng hian kan kal hna thawh dn kan hriata, kal chhe tr lakah engtin nge kan invn ang tih hi a tlngpui tal chuan kan hriat hi a \l a ni. A tam ber hi chu kal pahnih neiin kan piang a, mi \henkhat (mi thiamte sawi dnin mi sng khatah pakhat zl) chu kal pakhat neiin an piang thung. Kal pakhat neite kal hian kal pahnih hnathawh a thawh a \l avngin kal pakhat an neih kha kal pngngai aiin a lian bk \hn. Amaherawhchu, kal pakhat neia piangte hian eng mah harsatna an nei bk lo. Kal pakhat hian \ha taka hna a thawh phawt chuan mihring tn hian a twk a ni. Kal hi a awmna pngngai chu hnungzng ruh hrlah, nk zwn, chhngril takah hian a awm a. Amaherawhchu, a chng chuan kal hi a awmna
www.mizoramsynod.org

pngngaiah awm lovin, hmun dang ti zwnah te, phng bulah te, rlphr awmna bulah te awm chng a awm \hn. Hei hi pianpui thil a ni a. Hetianga kal a awmna pngngai lova a awm hian a tam berah chuan hna \ha takin a thawk tho va, eng mah harsatna a siam chuang lo. Amaherawhchu, hetianga kal a awm lohna tra a awm (ectopic kidney) chuan zun kawng zm leh lwng te a awmtr duh bk a, lung t pawh a awm duh bk deuh \hn. Kal hian a thawh ber chu kan taksaa bawlhhlawh insiam zun hmanga paih chhuaha, thisen thlit fm hi a ni a. Hei bkah hian

Kristian Tlangau

42

kal hian blood pressure \ha taka vawn te, thisen siam te leh Vitamin D hnathawk thei tra siam hna te pawh a thawk bawk a ni. Mi, kal \ha pngngai chu ni tin 1,500ml a\anga 2,000ml vl an zung ber \hn. Hetianga \ha taka kan zun hian taksaa bawlhhlawh insiam kha an paih chhuak zl a, kan thisen hi thianghlim takin a awm \hn. |ha taka kan zun a insiam nn hian tui hi \ha taka kan in a ngai a, ni tin hian thil tui lam pang hi 3000ml vl tal in \hin tr a ni a, khua a lum deuh phei chuan 4000ml vl in a \l \hn. Tui hi vawi khata in \euh tr a ni lo. Mi tam tak chu zng thawh veleh tui kan in \euh va, a hnuah tui in kan theihnghilh leh \hn. Hetiang tr hi a ni lo. A kht twkin mut dwn thlengin tui in \hin tr a ni a, a bk takin chaw ei kham te, infiam zawh tein in tam tr a ni. Hetih lai hian kan hriat tr chu tui in tam lutuk hi a \ha lo tih hriat tr a ni. Ni khatah 3000ml a\anga 4000ml bk tui in a \lna a awm lo. A bk takin kal \ha tawh lote kan nih palh hlauh phei chuan tui in \euh khn, taksaah tui a tling khwm tam lutuk a
www.mizoramsynod.org

(kalin zun hmanga bawlhhlawh/ tui a paih chhuah \hat theih loh avngin), kan vng a, thwk te a har phah hial thei a ni. Kan taksain bawlhhlawh a siam hi taksa a\anga paih chhuak thei tr hian a tlm berah ni tin 500ml vl tal kan zun a ngai a ni. Hemi (500ml) aia kan zun tlm chuan bawlhhlawh kan taksaah a tling khwm a, natna a thlen nghl \hn. Natna langsr zual, kal tichhe theite chu hngte hi an ni: l. Zunthlum (Diabetes Mellitus): Zunthlum natna hian taksa png hrang hrang a khawih chhe thei a, chng zngah chuan kal hi a langsr ber pakhat a ni. Zunthlumin kal a tihchhiat loh nna vn dn \ha ber mai chu \ha taka zunthlum enkawl (control) hi a ni. Zunthlum avnga kalin a pngngaia hna a thawh theih tawh loh chuan zawi zawiin kal hi a chhe hlen duh \hn. Chuvngin, zunthlum kan nei a nih chuan kal a khawih pawi hmaa taima taka enkawl hi kan tih mkmawh a ni. 2. Thisensng (Hypertension): Mizo zngah thisensng

Kristian Tlangau

43

nei; mahse, enkawl \ha peih vak lo kan tam khawp mai. Mi tam tak chu thisensng avnga insawislna kan nei lo va, Kei chu ka normal hi a sng a, te kan ti \hn. Hei hi chu a tthlak lam pang a ni. Thisensng kan nei a nih phawt chuan insawisl kher lo mah ila, dktawr rwna, inenkawl ngei hi a finthlk ber mai. A chhan chu thisensng kha kan enkawl (control) loh chuan zawi zawiin kan taksa png hrang hrang a tichhia a, chng zngah chuan kal hi a tel ve a, kan insawisl meuh chuan inenkawl mah ila ngai a awh theih tawh loh a ni. Chuvngin, thisensng neite chuan dktawr rwn chung zla kan inenkawl chuan kal chhe tr kan vng thei dwn a ni. 3. Zun kawnga lungte awm: Zun kawnga lungte awm hi enkawl thuai a \ha. A chhan chu lungt hian zun kawng a tiping thei a, kalin a tuar a, rei tak hnuah phei chuan kalin a chhiat phah thei hial \hn. 4. Chronic Glomerulo-nephritis: He natna hian zawi zawiin kal chhnga thisen thlit
www.mizoramsynod.org

fmna hamda (glomerulus) a tivng a, a twpah phei chuan kalin a chhiat phah thei \hn. Hng natna znga a \henkhat lo awm theih dn chu hetiang hi a ni kan taksa hian kal tichhe thei tr (auto-antibodies) a siam a, he tr (auto-antibodies) hian kal hi zawi zawiin a tichhe \hn. Hetiang natna hi a awm chhan hriat chhuah theih loh chng a tam mai. A trah chuan tam tak chu an vng a, an zung tlm a, an zun te a th \hn. 5. Kal a chhiat theihna chhan dangte chu: Pian tirh ata zun kawng zm (obstruction) te, zun kawng TB te, na chhwkna (analgesic) ei tam lutuk te an ni. Engtin nge kal \ha lo an insawisl \hin? Kalin hna \ha taka a thawh theih loh chuan hngte hi insawisl dn tlngpui a ni: (1) Zun tlm, zung \ha thei lo, zun th. (2) Taksa pum vng. (3) Chau ngawih ngawih. (4) Thisen nei lo, dng. (5) Chaw ei chk lo, luak chhuak ngawih ngawih.

Kristian Tlangau

44

(6) Kal kha a chhiat nasat deuh tawh phei chuan tha luak te, kam chhng th (oral bleeding) te, kaih hial te leh nikhaw hre lo pawhin a awm theih a ni. Engtin nge kal \ha lo lakah kan invn ang? Kal hi tlma a chhiat tawh chuan engtin pawhin enkawl ila, a tam berah chuan a ngai (normal) hi a awh leh thei tawh mang lo. Chuvng chuan, a chhiat hmaa fmkhur taka inenkawl hi a pawimawh m m mai. Thufingin - Enkawl dam ai chuan natna laka invn hi a \ha zwk, (Prevention is better than cure) an tih hi kal chhe tr laka invn nn hriat reng a pawimawh khawp mai. Thisensng leh zunthlum nei te kan nih chuan kal a khawih chhiat hmaa \ha taka kan inenkawl a \l a. Na chhwkna (analgesic) te pawh a \l hle a nih loh chuan ei zen zen loh a \ha ber. Tin, kal natna \henkhat hi inthlah chhwn theih a nih avngin kan chhngte kal natna nei an awm hlauh chuan mahni pawh dktawr hnna kala, inentr (check-up) a \ha.
www.mizoramsynod.org

Engtin nge kal \ha lo kan inenkawl ang? Kan kal hian a pngngai zna hna a thawh tawh loh chuan zun a siam \ha thei tawh lo va; chuvngin, kan taksaah tui (fluid) a tling khwm a, kan lo vng \hn. Hetiang dinhmuna kan lo awm tawh chuan tui in tlm tr a ni a, ni khata kan tui in hi a vaiin litre khat aia tam lo a ni tr a ni. Tui kan in \euh \euh chuan kan vng tual tual mai ang. Tin, thei leh thei tui lamte hi (Potassium an pai tam avngin) insm a \ha. Kalin hna a thawh \hat tawh loh chuan damdawi - a bk takin na chhwkna (entr nn - Brufen, Voveran, Spasmodart) te leh kal lam huat chi antibiotic (Gentamicin, Amikacin) te phei chu ei tr zt (dose) dik taka ei tr a ni. Tin, chi (salt) leh sa (meat) ei insma ei tlem a \ha bawk. Hetianga fmkhur taka kan inenkawl phawt chuan kan kal \ha pngngai (normal) chiah tawh lo mah se, rei tak nun dn pngngaiin a nun theih a, a chng phei chuan a dam leh thei \hn. Kan theihtwp kan chhuah hnu pawha kal hi a chhiat vek

Kristian Tlangau

45

tawh (end stage renal disease) chuan beidawn tr a ni chuang lo. Khawvl a changkng tawh a, kal thawh aia thawk tr khwl (dialysis machine) te pawh Mizoramah kan nei tawh. Thisen thlit fm (dialysis) hi thisen zm a\angin (haemodialysis) emaw, pum hamda a\angin (peritoneal

dialysis) emaw a tih theih. Hetianga \ha taka thisen thlit fm chuan nun dn pngngaiin a nun theih reng a ni. Tin, kal thlk (renal transplantation) pawh kum 1945 a\ang khn khawvlah an ti tawh a. Mizo zngah ngei pawh hlawhtling taka kal thlk kan tam tawh a ni.

India Hmrchhak huap pawha dktawr chhuanvwr tling phk, ama zir bing kal leh zun kawng lam (urology)-a super specialist Dr. Stephen Lalfakzuala Sailovin kan swmna ngai pawimawha kal natna chungchng thu bengvrthlk leh \angkai tak tak a rawn ziah theih avng hian a chungah kan lwm tak meuh a ni Editorial Board

Danglamna awm lovin hmaswnna a awm thei lo va; rilru put dan tidanglam thei lo chuan eng mah a tidanglam thei lo. George Bernard Shaw Mihringin hma a swn loh chuan a hnungtawlh emaw, rawih lam a pan emaw a ni \hn. Edward Gibbon Hnam ral tr zia Dan mumal awm lohna; hna \ha thawh tr awm lo; induhsak bkna; zirna tlahniam, hnam nun phung (culture) tlachhia; hnam chn \han (tradition) hloh; sum leh paia intlnsiakna; mipat hmeichhiat (sex) hman khawlohna hluar; sakhaw ngaih npna; nunna hlut lohna Jim Nelson Black
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

46

damdawi inah a lt a, a natna chu malaria a ni tih hmuh chhuah a ni a, a thluaka a luh tawh avngin chhan hman a ni ta lo va, July 8, 2013 khn Lalpa hnnah min kalsan ta a ni. UPA RUALKHUPZUAMA BNGTLNG SOUTH Upa Rualkhupzuama (64), Zwlthatlala leh Zwltinlali te fapa hi 1949 khn Saisih Konda khuaah a piang a. Kum 1983ah C. Lalrinkimi nn an innei a, fa pakua an nei. Kum 1987-ah Bngtlngah a pm a, Presbyterian Kohhran dinnaa slsutu a ni. Kum 1987ah Chhim Presbytery-in Bngtlng South Kohhran Upa atn a nemnghet a, kohhranah chanvo pawimawh tak takChairman, S.S. Suptd, Sub. Comt. hrang hrang Chairman leh Synod sum vawngtu te a lo ni tawh a; Bial Chairman-ah \um hnih a \ang tawh bawk. Khawtlang rawngbawlnaah pawh YMA President leh VCP a ni tawh \hin a. Kum 2012 a\angin a insawisl \an a, in lamah inenkawlin a natna hian ziaawm lam a pan theih loh avngin
www.mizoramsynod.org

A tkah amah thlahna in lamah Bialtu Pastor-in a hmang a, Biak Inah Upa Lalchungnunga, Chhimtuipui Presbytery Moderator-in a vui leh a, Kohhran leh Bial Zaipwlten thlahna hla an sa a, ui takin kan thlah liam ta a ni. Upa N. Lal\anpuia Bngtlng South Kohhran Ziaktu UPA SLTHANGA E. LUNGDR VNGHLUN

Upa Slthanga (56), Pu Vlbuanga leh Pi Challianngri te fapa hi April 15, 1957 khn E. Lungdr khuaah a piang a, June 23, 1989 khn Pi Lalchawimawii nn an innei a, fa pathum an nei.

Kristian Tlangau

47

Kum 2000-ah Upaa thlan a ni a, kum 2001-ah E. Lungdr Vnghlun Kohhran Upa atn nemngheh a ni. Kohhranah NPSS Supt. hna te, Sub-Committee hrang hrang Chairman te a ni \hn a, kum 2012 a\anga a thih thlengin Kohhran Chairman a ni. Tualchhng leh Synod sum vawngtu a ni \hn a, Ramthar chanchinbu agent a ni bawk. Bial Committee pawimawhah a tel kim tawh a, Presbytery Standing Committee Member a ni tawh bawk. Kum 2012 August thla khn a inentr a, thinro a ni tih hmuh chhuah a ni a, theihtwp chhuaha enkawl a ni a, \ha chhuak leh mai tra kan beisei laiin July 18, 2013 khn chatuan ram min pansan ta a ni. Amah thlahna hun in lamah Upa Hrnghleian a hmang a, Biak Inah Pastor Zosngliana Fnai, Bial Chairman-in a vui leh a, Presbytery Upa te, Bial chhng Upa te, Bial Zaipwl te, Kohhran Zaipwlte leh kohhran mipuiten ui takin kan thlah liam ta a ni. Upa H. Lalprtlna E. Lungdr Kohhran Ziaktu
www.mizoramsynod.org

UPA C. LIANCHHINGA NGOPA

Upa C. Lianchhnga (76), Pu C. Khawbuaia leh Pi Lalkli te fapa hi ni 15.8.1937 khn Ngopaah a piang a, unau pianpui 12 a nei. Tual Upaah kum 20 chhng a \an hnuin Kohhran Upa atn thlan a ni a, kum 1991 khn Hmrchhak Presbytery Inkhwmpuiin Ngopa Kohhran Upa atn a nemnghet. Rawngbwl hna pawimawh tak tak a lo chelh tawhte chu- Puitling leh Naupang S.S. Suptd., Building leh Ramthar Committee Chairman, Bial Chairman leh Committee hrang hrangah a tel a, Synod Sunday School Committee member \ang lai mk a ni bawk. Tin, S.S. chawimawina Diploma leh Jubilee Award a dawng tawh bawk. Kum 2013 March thla vl a\ang khn a insawisl \an a, a inentr hnuah pumpui cancer a ni

Kristian Tlangau

48

tih hmuh chhuah a ni a, zai emaw, enkawlna dang emaw aiin tihdam rawngbwlna nei mek pan a duh a, an pan hnuin a nate pawhin a kiansan a. A lo dam chhuah lehna tr hian a \awng\ai ngai lo va, cancer natna a neih avng hian Pathian hnnah lwm thu a sawi zawk \hn. Tichuan, a natna chu lo zual zlin 25.7.2013-ah Lalpa hnnah min chawlhsan ta a ni. A tkah amah thlahna hun in lamah Bialtu Pastor Vanlalhuman a hmang a, Biak Inah Upa Ramfangliana, Hmarchhak Presbytery Moderator-in a vui leh a, Kohhran Zaipwl leh Bial Zaipwlte nen ui takin kan thlah liam ta a ni. Upa F. Sngzla Ngopa Kohhran Ziaktu REV. LALBIAKTLUANGA BNGKWN

Rev. Lalbiaktluanga (84), Pu Suakvunga (Chenga) leh Pi Chalphungi te fapa hi December,


www.mizoramsynod.org

1929 khn Tlngpuilian khuaah a piang a. Pwl ruk pass tn tirhkoh hna a dl theih tih a hriat avngin 1949-ah Aizwlah thingzaiin a inhlawh a, pawl li zirlaibu a lei a, Sialhwk MAV School-ah pwl li a zir chhunzawm a. Pwl ruk a pass hnu 1954-ah tirhkoh atn lk a ni ta a ni. 1958 June thlaa Special Synod-in Pro. Pastor atn a la a. Pastor Pa\hiaua kaihhruaina hnuaiaAiduzwl Bial Tualchngah a awm a, thla khat a awm hman chauh tihah Satek Bialah sawn a ni a, 1959 June 28-ah Special Synod-in Pastor atn Mission Vngah a nemnghet ta a ni. Sateka a awm lai hian Vnhmingliani, Tlangpui nn an innei a, P.D. a zawh hnuin B.D. a zir leh a, a zir zawh kum 1965-ah Mission Vng Bial a vawng a, Dwrpui Bial a hmui bawk. SPB Editor hna a chelh leh a, Ramhlun Bial a vawng bawk. Kum 33 chhng rawng a bwl hnuin 1992 January thlaah a pension. Synod Moderator-ah vawi hnih a \ang a, Statistician a ni bawk. Synod Committee hrang hrangah tel lohna a nei meuh lo.

Kristian Tlangau

49

A lung lam fel twk loh avngin damdawi inah enkawl a ni a, \ha taka a chhuah hnu 29.7.2013 znga a tho chu nikhaw hre lovin a awm leh a, damdawi in panpui a ni chungin chhan hman a ni ta lo va, chatuan ram min pansan ta a ni. Hemi ni vk hian amah thlahna hun in lamah Bialtu Pastor T.C. Laltlanzovan a hmang a, Biak Inah Synod Moderator Rev. Lalramliana Pachuau-in a vui leh a, ropui taka thlah liam a ni ta a ni. Rev. H. Lalrinmawia Synod Secretary (2013) UPA C. SNGKIMA BNGTLNG SOUTH

Kum 1987-ah Bngtlng South-ah a pm a, Presbyterian Kohhran dintute zngah a tel a, kum 1989-ah Upa atn thlan a ni a, 1990-ah Bngtlng South Kohhran Upa atn nemngheh a ni. Kohhrana rawngbwlna pawimawh a chelh deuh vek a, Bialah Chairman leh Secretaryah vawi thum ve ve, Treasurer ah vawi hnih a \ang a, a thih lai hian Treasurer a ni bawk. Chhimtuipui Presbytery Secretary leh Statistician a ni tawh a, Synod Home Mission School, Managing Board member a ni tawh a, Chhim Bial Committeeah member a ni mk a, Synod huap committee - Ramthar Board, Hospital, Sunday School, Press, Finance Committee leh SEC-ah te a tel tawh bawk. Pa hrisl tak a ni \hn a, October 2010-ah a mta lungte awm zai a ni a, hun rei tak insawisl lovin a awm a, January 2013 khn a pum a nat leh avngin damdawi inah zai a ni leh a, hetah hian a pumpuia bwk awm chu paih a ni a. Heta \ang hian \hat chhuah leh nei lovin August 4, 2013 khn Lalpa hnnah min chawlhsan ta a ni.

Upa C. Sngkima (67), Pu C. Sngkhpa leh Pi Santuahlri te fapa hi kum 1946 khn Lokisuri (Vaseitlng thlang)-ah a piang a. Kum 1973 January 20 khn C. Chuanneihvli nn an innei a, fa 11 an nei.
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

50

Amah thlahna hun hi in lamah Upa N. Lal\anpuian a hmang a, Biak Inah Bialtu Pastor Malswmsngzualan a vui leh a, Bial Zaipwl leh Kohhran Zaipwlte nn kohhranhovin ui takin kan thlah liam ta a ni. Upa N. Lal\anpuia Bngtlng South Kohhran Ziaktu UPA CHHUAHKHAMA SRCHHIP BETHEL

Upa Chhuahkhama (86), Pu Thansnga leh Pi Nlzki te fapa hi Jan. 26, 1927 khn Lungpher khuaah a piang a. Kum 1943 October ni 12-ah Khualdngi nn an innei a, fa pasarih an nei. Upa Chhuahkhama hi khaw hrang hranga a pm kual hnuah 1982 Dec. ni 6 khn Dltlng Kohhran Upa atn thlan a ni a, 1983-ah Khawchhak Presbytery-in Dltlng Kohhran Upa atn a nemnghet a. Kum 1985ah Dltlng a\angin Serchhipah an chhuk leh a, 1990-ah
www.mizoramsynod.org

Srchhp Bethel Kohhran Upa atn thlan nawn leh a ni a, kum 1991-ah Chhimchhak Presbytery-in Srchhp Bethel Kohhran Upa atn a puang leh a ni. Presbytery Standing Committee leh Bial Standing Committee-ah te a tel tawh a, Kohhran Chairman, Tualchhng leh Synod sum vawngtu, Inneihna kawltu leh Ramthar Committee Chairman leh S.S. Supdt. te a lo ni tawh a ni. Kum 2013 kum tr a\ang khn insawisl \anin a inentr a, a mta lungte awm leh a pumpui ulcer te an lo hmu chhuak a, theihtwpa enkawl a ni chungin \hat chhuah leh nei lovin 18.8.2013 khn Lalpa hnnah min lo chawlhsan ta a ni. Amah thlahna hun hi in lamah Bialtu Pastor H. Lallianzran a hmang a, Biak Inah Pastor Lalhmachhuana, Chhimchhak Presbytery Moderator-in a vui leh a, Presbytery Upa te, Kohhran Zaipwl te leh kohhran mipuiten ui takin kan thlah liam ta a ni. Upa T. Kpvla Srchhp Bethel Kohhran Ziaktu

Kristian Tlangau

51

Synod Bookroom LEHKHABU THAR Zo\awng nih phung, dinhmun leh hmathlr: Pachhnga University College-a Mizo Department leh Central YMA \ang kawp chuan Zo\awng nih phung, dinhmun leh hmathlr chungchngah seminar neiin mi thiamte leh mi chinchng hriate an khwm a. Chuta an paper leh sawi honate chu kan hnam tana \angkai tr nia hriain seminar chhim phk lote tn a buin an chhuah thei hlauh mai. A man ` 150. Nangma Khawvl: Ni tin chanchinbua thu ngaihnawm leh lunglnthlk tak tak ziak \hn, Zara chuan 2006 a\ang khn internet bwm hrang hrang a\angin mi chak lote fuihna thu \ha zet zet a la khwm \hn a. Pathian hian mi chak aia mi chak lo siam tam zwka a hriat avngin chng a thil lk khwmte chu mamawhtu dang an awm ve ngei a ring a, chng mite chhawr \angkai atn chuan lehkhabuah a chantr a ni. A man ` 100. Bengkhuaia sal a\angin zelnna ramah: He lehkhabu ziaktu T. Sna Rlte Siakng hi mi danglam, thil hre thei kan tih znga mi a ni a. Chutiang miin hmnlai Mizo khua leh tui dinhmun leh an hna png hrang hrang, an in sak dn leh mi lr hrang hrangte chanchin a khung khwmna lehkhabu hi Mizo hnam chanchin chhuia ngaihventute \anpuitu \ha a tling ngei ang. A man ` 100. Zoram mi hrngte vnglai: Tuipui rl, tlng tam tak piah lama khuangpui ri chuan Zoram mi hrngte pawh a kai tho ve ta. Indona laipui khu kra Mizo tlangvlte cht dn ngaihnawm, an huaisenna leh tlwmngaihna lah hnampui zwkte ngaihsn chanchin chu C. Lalnunchangan a buin a tichhuak theih hlauh mai. German rl rn chianchin bkah Mizo pasal\ha hmingthangte leh sakei sual chanchin te pawh a thun tel nghe nghe. A man ` 200.
TIHDIKNA: Kristian Tlngau February, 2014 chhuak, Snna twp bera mi Upa Thanghlra, Republic Vng thih ni, 8.7.20 tia lo lang kha, ni 8.7.2013 tih tr a ni e. Tihsual palhah ngaihdam kan dl e Editor
www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau

52

www.mizoramsynod.org

You might also like