NG TRN NI TIP

V NHNG TNH CHT TH V

Nguyn ng Khi Hon-11T,Chuyn Lng Th Vinh,ng Nai
ng trn ni tip l mt vn quen thuc v chng ta lm quen vi n t lc mi bt
u hc hnh hc phng cho n cc k thi HSG cc cp.T cc ng phn gic gn gi
n cc tip tuyn tr thnh mt vn mun thu ca hnh hc phng,ta thy n cha
bn trong cn c rt nhiu tnh cht th v v tr thnh nhng b quen thuc nhng
hu ch khi gii ton.
Sau y,ti xin trnh by hiu bit ca mnh v cc ng dng ca nhng tnh cht ca
ng trn ni tip trong tam gic.
I-Mt s tnh cht v gc.
Tnh cht 1:
Cho ABCv ng trn ng trn ni tip (I).Khi :
90
2
BAC
BIC
Z
Z = +
.
R
Q
P
J
B
A
C
I F
E
D

y l mt tnh cht c bn d dng chng minh da vo bin i gc.
*H qu:Gi J l tm ng trn bng tip trong gc BAC Z th 90 BJC BAC Z = Z .
y l mt tnh cht c bn nhng c rt nhiu ng dng,ta cng xt mt s v d:

Bi ton 1:Cho ABC nhn c 60 BAC Z = ,AB>AC.Gi I v K ln lt l tm ng
trn ni tip v trc tm ca tam gic.
a)Chng minh: B,I,H,C cng thuc mt ng trn.
b)(APMO 2007). Chng minh: 2 3 AHI ABC Z = Z
c)So snh AI v AH.
Li gii:
a)R rng vic chng minh t gic ni tip th cng c gc l mt cng c khng th b
qua.V theo tnh cht 1 lm ta ngh ra hng chng minh cho bi ton.
F
E
D
H
C
B
A
I

Theo tnh cht 1 th: 90 120
2
BAC
BIC
Z
Z = + = .Do ta s chng minh: 120 BHC Z =
Tht vy,k cc ng cao AD,BE.CF.
Khi : AFHE l t gic ni tip nn 180 120 BHC EHF BAC Z = Z = Z = .
Vy ta c B,I,H,C cng nm trn mt ng trn.
b)Cu a) chnh l h tr chng minh cu b).
Ta c:
180 180 AHI IHD IHB BHD Z = Z = Z Z
3
180 (90 ) 180
2 2
ABC
ICB BCA = Z Z = Z
3 3 3
180 180 (120 )
2 2 2
BCA ABC ABC = Z = Z = Z
Vy ta c pcm.
c)T vic tnh AHI Z v vic so snh hai cnh tam gic,ta ngh ngay n vic tnh AIH Z
so snh hai gc,t nh kt qu bit sau:Trong mt tam gic,cnh i din vi gc
ln hn th di hn. Ta s tm c kt qu.
Gc AIH Z c th d dng tnh.Vic ny xin cc bn c.
Ta s n vi bi ton tng qut ca bi ton 1c trn.
Bi ton 2: (IMO 2006).Cho ABC ngoi tip ng trn (I).Mt im P nm trong tam
gic tha mn: . PBA PCA PBC PCB Z +Z = Z +Z Chng minh rng: AP AI > .Du = xy
ra khi v ch khi P trng I.
Li gii:
Nh bi 1,ta d chng minh I,P,C,B cng nm trn mt ng trn t gi thit v gc.
n y,khi v hnh v tnh ton s o cc gc ta s chia bi ton thnh hai trng
hp.(Khng k P trng I)
TH1:P thuc cung IC.
C
B
A
I
P

Khi ta c:
2
BCA
BCP
Z
Z >
Tnh ton mt cht ta c: 360 180
2 2
A B
AIP AIB BIP BCP
Z Z
Z = Z Z = Z + + > :2=90
Vy AI>AP
TH2 :P thuc cung IB.
Khi th P nm trong gc AIB.

C
B
A
I
P

Tnh ton mt cht:

V:

Ta chng minh:



.
M P nm trong gc AIB nn ta lun c : APB AIB Z > .
Vy ta c ngay pcm.
Bi ton 3:Cho ABC ngoi tip ng trn (I).Gi K l tm ng trn ngoi tip
BIC .Chng minh A,I,K thng hng.

Li gii:
K hiu cc im nh hnh v.Cc trng hp khc chng minh tng t.
Theo tnh cht 1 th:
90
2
BAC
BIC
Z
Z = +

suy ra: BKC Z =180 BAC Z .
Do t gic:KBAC l t gic ni tip.
Suy ra: IKC ABC Z = Z nn
180
2
IKC
KIC
Z
Z = =
180
2
ABC Z
.(1)


K
A
C
B
I

M : 90
2
BAC
AIC
Z
Z = + .(2)
T (1) v (2) ta c A,I,K thng hng.
*Nhn xt:
+)Tm K ca (BIC) chnh l giao im ca AI vi (ABC).
+)T bi ton trn ta c th gii quyt cc bi ton sau y mt cch d dng:
1)Cho tam gic ABC ngoi tip ng trn (I).Gi M,N,P ln lt l tm cc ng trn
ngoi tip tam gic BIC,CIA,AIB.Khi :AM,BN,CP ng qui ti I.
2)K cc tip tuyn AD,AE ti (BIC).Khi : BAD CAE Z = Z hay AD,AE l hai ng ng
gic ca gc BAC Z .
3)T bi ton ny,kt hp vi iu: I,P,C,B cng nm trn mt ng trn th ta s d suy
ra ngay: AI AP s .y l cch gii quyt nhanh nht cho bi ton IMO 2006 k trn.
T tnh cht k trn ca bi ton 3 ta c bi ton sau:
Bi ton 4: (Poland 2012).Cho tam gic ABC vi 60 BAC Z = .Gi I v O l
tm ng trn ni tip v ngoi tip tam gic ABC.Chng minh ng trung trc
AI,v cc ng thng OI,BC ng qui.
Li gii:
Gi B,C l giao im BI,CI vi (O).
Theo nhn xt ca bi ton trn,ta c :CI=CB v ' 60 BC I BAC Z = Z = nn :IC=IB.
Tng t :IB=IC nn OI l ng trung trc ca BC v BC
C'
B'
K
I
O
A
B
C

.Theo nhn xt trn ta cng c :CI=CA v BI=BA nn BC l trung trc ca AI.
V BCBC l hnh thang cn nn :BC,OI,BC ng qui ti mt im.
Vy ta c pcm.
Sau y ta s n vi tnh cht 2,v tnh cht ny c chng minh da trn tnh cht 1.
Tnh cht 2:
Cho ABC c I l tm ng trn ni tip.Gi D,E,F l cc tip im ca (I) vi
BC,CA,AB.Gi K l giao im ca EF v BI.Khi : 90 BKC Z = .
Chng minh:
K
C
B
A
I
D
F
E

Theo tnh cht 1 th: 90 BIC BAC Z = +Z nn: 90 CIK BAC Z = Z .
Li c: 90 CEK AEF BAC Z = Z = Z .(v tam gic AEF cn ti A.)
Do t gic IEKC l t gic ni tip.Suy ra: 90 IKC IEC Z = Z = .
Vy ta c: 90 BKC Z = .
T kt qu ny ta c th suy ra:I,E,K,C,D cng nm trn mt ng trn c ng knh IC.
y l mt b quen thuc v c rt nhiu ng dng.
Bi ton 1: Cho ABC c I l tm ng trn ni tip.Gi D,E,F l cc tip im ca
(I) vi BC,CA,AB.Gi M,N ln lt l trung im ca BC v AC.Chng minh:EF,BI,MN
ng qui.
Li gii:
M
N
K
C
B
A
I
D
F
E

Thc ra y ch l mt h qu ca tnh cht 2 trn.
Gi K l giao ca NM v BI.Theo kt qu trn th ta cn chng minh ' 90 BK C Z = .
Tht vy,ta c: MN AC nn MKB ABK CBK Z = = .Do :MK=MB=MC.
Suy ra: ' BK C vung ti K hay ' 90 BK C Z = .
Vy K trng K nn ta c pcm.
Bi ton 2: (VMO2009).Cho A v B l hai im c nh trn mt phng v C l im
thay i sao cho ACB const o Z = = .( 0 180 o < < ).N,M,P ln lt l hnh chiu ca
tm ng trn ni tip I ca ABC ln BC,CA,AB.Gi E v F l giao im ca AI,BI
vi MN tng ng.
a)Chng minh rng di EF khng i.
b)ng trn ngoi tip EFP lun i qua im c nh.
Li gii:
a)Bi ton ny lin mch cng vi tnh cht 2 cng bi ton 1.
Ta thy t gic EFAB ni tip trong ng trn ng knh AB v vy ta s tnh EF theo AB.
Ta s tr li bi ton quen thuc l tnh di dy cung theo bn knh khi bit s o gc.
Cng vic ny kh n gin,xin bn c gii quyt.Cu a ca bi ton ny cng c kh
nhiu cch trnh by v tng gii.

k
F
K
E
B
A
C
I
P
M
N

b)T tnh cht 2, mt cht ta s nhn ra ngay IP,AE,BF l cc ng cao trong
BIC .Khi : (EPF) chnh l ng trn Euler ca BIC v vy n i qua trung im ca
AB.Vy im c nh cn tm l im K l trung im AB c nh.
Ta s tip tc n vi mt bi ton im c nh khc.
Bi ton 3:Cho AB= 3 R l mt dy c nh ca (O).M l im thay i trn cung ln
AB.ng trn ni tip MAB tip xc vi MA,MB ln lt ti E,F.Chng minh:EF
lun tip xc vi mt ng trn c nh.
Li gii:
H
D
O
K
A
M
B
I
E
F

T d kin AB= 3 R ta suy ra : 60 AMB Z = .
T nhng tng xut pht t tnh cht 1 v cc bi ton trn th ta s th ly giao im
ca BI v EF l D.Ta c : 90 ADB Z = .
Trong bi ton th cc im A,B bnh ng nn ta thng ly K l trung im ca AB.Ta d
on K l tm ca ng trn c nh cn tm.K KH vung gc EF.Nu kt qu d on l
ng th ta s phi chng minh KH khng i.iu ny i hi ta s i tnh gc EDK Z v ta
c KD=AB :2=const.
Ta c :KD AM (theo bi ton 1) nn ADK EAD Z = Z .
V t gic IFDB ni tip nn: IDF IBF Z = Z .
Ta c :
2 2
ABM BAM
EDK EDA ADK
Z Z
Z = Z +Z = + =60.
T ta c KH=const nn c EF lun tip xc vi (K;KH).
Vic to ra cc gc vung th cng vic tnh ton sin,cos v cc i lng hnh hc cng tr
nn d dng.
Bi ton 4 : Cho ABC c I l tm ng trn ni tip.Gi D,E,F l cc tip im ca
(I) vi BC,CA,AB.Gi M l giao im ca AO vi DE,N l giao im ca BO vi EF,P l
giao im ca CO vi DF.Chng minh rng :
NAB MAC PBC
S S S = =
Li gii :
N
C
B
A
O
D
F
E

Ta s tnh cc din tch trn theo din tch tam gic ABC.
V : 90 BNC Z = nn BN=BC.sin BCN Z
Do :
.sin .sin .cos .sin
.sin 1
2 2 2
.sin .sin .sin 2
ABN
ABC
ABC ABC ABC
BC BCN BC
S BN ABN
S BC ABC BC ABC BC ABC
Z Z Z
Z
Z
= = = =
Z Z Z
.
Tng t cho cc tam gic cn li ta suy ra pcm.
Bi ton 5 : (Iberoamerican 1989).
Cho ng trn (O) ni tip tip xc vi AC,BC ti M,N tng ng.Phn gic ca gc
A v B tng ng ct MN ti P,Q.Chng minh:MP.OA=BC.OQ
Li gii:
Q
P
B
A
C
O
M
N

Trc tin,theo tnh cht 2 ta c: 90 AQB APB Z = Z = .
Nhn vo iu cn chng minh ta hoang mang v chng thy mi lin h gia cc i lng
cn chng minh.Vy th ta c ly t s,khi s c nhiu cng c gip chng ta gii quyt
bi ton.
Bin i h thc cn chng minh tng g:
cos
OQ MP MP
AOQ
OA BC BC
= Z =
cos
MP
CMN
BC
Z =
MK MP
MC BC
=
MK KP
NC BN
= (tnh cht t l thc.)
MK NC
KP BN
=
Ta li c:
. tan . tan
. tan . tan
NK NK OK
NOC OPK
KP OK KP
NC NC ON
NOC OBC
BN ON BN
= = Z Z
= = Z Z
.
V: OPK OBC Z = Z nn ta c ngay pcm.
ng trn bng tip v ng trn ngoi tip l hai ng trn c nhng tnh cht,c
im tng t nhau,v th ta s pht trin tnh cht 2 vi ng trn bng tip.
Tnh cht 3 :Cho ABC c ng trn ni tip (I) tip xc vi AC,AB ti E,F tng
ng ;(
a
I ) l ng trn bng tip gc A tip xc BC,CA,AB ti M,N,P tng ng.BI
ct EF ti H.B
a
I ct PN ti K,AI ct PM ti J.Ta c : 90 BHC BKC AJC Z = Z = Z = .
K
J
H
P
N
M
I_a
B
A
C
I
F
E

Tnh cht ny d dng chng minh tng t tnh cht 2 v s dng t gic ni tip.
Nhn xt : +)Ta c : BHCK l hnh ch nht cng bi ton 1 ca tnh cht 2 th ta c ngay
KH l ng trung bnh ca ABC.
+)Ta cng c :CJ PN FH v CK PM BH
Sau y ta n vi cc ng dng ca tnh cht 3,tc gi cho rng y l cc bi ton rt p
v kh nu khng bit n tnh cht 3.
Bi ton 1:Cho ABC,(
a
I ) tip xc AB,AC ti M,N.(
b
I ) tip xc vi AB,BC ti F,E.(
c
I )
tip xc vi AC,BC ti D,J tng ng.B
a
I ,C
a
I ct MN ti K,H;A
b
I ,C
b
I ct EF ti MN
ti Q,P;A
c
I ,B
c
I ct DJ ti R,S tng ng.Chng minh:K,H,P,Q,R,S ng vin.
Li gii:
Bi ton c th xem l h qu ca tnh cht 3 trn.
Theo tnh cht 3 th: 90 BKC BHC Z = Z = nn t gic BCHK l t gic ni tip.

R
S
P
Q
H
K
F
D
J
E
I_c
I_b
M
N
I_a
B
A
C
I

Li theo nhn xt th ta c SP l ng trung bnh ca tam gic ABC
nn:
a
BSP CBH MHI Z = Z = Z .
Do SPHK l t gic ni tip.
Hon ton tng t cho cc t gic cn li v ta suy ra pcm.
Tng qut ca bi ton trn l bi ton ng trn Taylor cho tam gic nhn.
Bi ton:Cho ABC nhn,
1 1 1
, , A B C ln lt l chn ng cao ng vi cc cnh
BC,CA,AB.
2 3
, A A l hnh chiu ca
1
A ln AB,AC tng ng.Tng t xc nh
cho:
2 3
, B B v
2 3
, C C .Khi
2 3
, A A ,
2 3
, B B ,
2 3
, C C cng nm trn mt ng trn gi l
ng trn Taylor ca ABC.
Bi ton v ng trn Taylor ny v bi ton 1 trn c cch gii hon ton tng t.Khi
A,B,C ln lt l tm cc ng trn bng tip ca tam gic
1 1 1
ABC v H-trc tm ABC l
tm ng trn ni tip tam gic
1 1 1
ABC .
Bi ton 2:Cho ABC,(
b
I ) tip xc vi BC,AB ti P,Q.(
c
I ) tip xc vi BC,AC ti M,N
tng ng.MN ct PQ ti J.Chng minh:AJ BC.
Li gii:
H
K
J
Q
N
M
P
I_c
I_b
B
A
C
I

Thay v chng minh AJ BC. Ta s chng minh AJ vung gc vi mt ng thng song
song vi BC,iu ny c v d gii quyt hn.Rt may mn l ta c mt ng vung gc
c bit xut hin bi trc.
Gi K,H ln lt l giao ca B
c
I vi MN v C
b
I vi PQ.Khi ta c:KH BC.
Theo tnh cht 3 th: 90 AHC Z = v ta li c
c b
I C CI (phn gic ngoi vung gc vi phn
gic trong.)
Suy ra :AH C
c
I nn HAJK.
Chng minh tng t:KAJH.
Do A l trc tm ca tam gic JHK v ta c pcm.
Bi ton trn c nhiu bi ton lin quan kh th v.Ta s cng xt mt s bi ton sau:
Bi ton 2.1:Cho ABC,(
a
I ) tip xc vi AB,AC ti R,S;(
b
I ) tip xc vi BC,BA ti
P,Q;(
c
I ) tip xc vi BC,AC ti M,N tng ng.MN ct PQ ti A,MN ct RS ti B,PQ
ct RS ti C.Khi AA,BB,CC ng qui.
y l h qu trc tip ca bi ton 2.Ta c AA,BB,CC l cc ng cao ca tam gic
ABC nn chng ng qui ti H l trc tm ca tam gic ABC.
Bi ton 2.2:Cho ABC c ng cao AH,(
b
I ) tip xc vi BC,BA ti P,R;(
c
I ) tip
xc vi BC,AB ti E,D tng ng.Chng minh PR,ED v AH ng qui.
Tht ra y l bi ton tr hnh khi du i im J l giao im ca PQ v EF,nu ta bit
n bi ton 2 th c l mi th tr nn n gin.
H
D
R
J
Q
N
P
E
I
c
I
b
B
A
C

Ta c DE v C
c
I cng vung gc vi C
b
I nn chng song song.
Suy ra EDJP.
Chng minh tng t,ta c:PRJE.
Theo bi ton 2 th JHBC.T ta c ngay pcm.
Bi ton 2.3:Cho ng cao AH ca ABC,(
a
I ) tip xc vi AB,AC ti G,K tng
ng;(
b
I ) v (
c
I ) tip xc vi BC ti P,E tng ng.Chng minh:EG,PK,AH ng qui.
Bi ton l s kt hp p mt ca bi ton 2 v nh l desargue.
Xin mi bn c th chng minh.
Ta s n vi mt tnh cht v cnh ca tam gic v ng trn ni tip ca n.







II-Mt s tnh cht v cnh:
Tnh cht 4:Cho ABC c ng trn ni tip (I) tip xc vi BC ti D.K ng knh
DD.Gi E l giao im ca AD vi BC.Khi :BD=CE.
Chng minh:
E
D'
C
B
A
I
D

Theo tnh cht c bn th: BD+AC=p.
Ta s chng minh: CE+AC=p, iu ny lm ta suy ngh n ng trn bng tip.
Ta s chng minh E l tip im ca ng trn bng tip gc A vi BC.
Xt php v t tm A,t s:
a
r
r
vi ,
a
r r ln lt l bn knh ng trn ni tip v ng trn
bang tip gc A.
Gi E l tip im ca ng trn bng tip gc A vi BC.
Khi :
a
r
r
A
V :
a
I I v ' ' D E .
Do A,D,E thng hng.Suy ra:E trng E.
Vy ta c pcm.
Nhn xt:
+)Ta c:BE=CD.Nu gi M l trung im ca BC th ta c ngay:MD=ME.
+)Gi
1 2
, , D D D l tip im ca (I) vi BC,CA,AB tng ng.Xc nh tng t im E,ta
c cc im
1 2
, E E .Khi :AD,B
2
D ,C
3
D ng qui ti im gi l im Gergonne v
AE,B
1
E ,C
2
E ng qui ti im Nagel ca tam gic ABC.
Sau y ta s n vi mt s ng dng ca tnh cht trn.
Bi 1:Cho ABC,ng cao
1 1 1
, , AA BB CC ,gi
2 2 2
, , A B C ln lt l trung im ca
1 1 1
, , AA BB CC .Gi
3 3 3
, , A B C ln lt l tip im ca cc ng trn bng tip trong
gc A,B,C vi BC,CA,AB tng ng.Chng minh:
2 3 2 3 2 3
, , A A B B C C ng qui.
Li gii:
y l mt h qu p ca tnh cht trn.
A
2
A
1
A
3
N
A
C
B
I
M

Gi M l tip im ca ng trn ni tip (I) vi BC.N l im i xng vi M qua I.
Theo tnh cht 4 ta c:
3
, , A N A thng hng.
Li c:MN AH (v cng vung gc vi BC) nn tn ti php v t tm
3
A bin MN thnh AH
nn bin I l trung im MN thnh
2
A l trung im
1
AA .
Do :
2
A ,
3
A , I thng hng
Tng t cho:
2 3
B B ,
2 3
C C u i qua I.
Vy ta c pcm.
Bi 2:(IMO shortlish 2005).Cho ABC c AB+BC=3AC.ng trn (I) ni tip tam gic
tip xc vi AB,AC ti D,E.Ly K,L l im i xng ca D,E qua I.Chng minh:ALKC
ni tip.
Li gii:
Ta c:AB+BC=3ACBD=BE=AC
T d kin ca bi ton ta ngh n tnh cht 4.
T
H
L
K
A
C
B
I
E
D

Gi H l giao im ca CK v AB,T l giao im ca AL v BC.
Theo tnh cht 4 ta c :AH=BD=AC v CT=BE=AC.
Ta c: AHC cn ti A nn : 90
2
BAC
HCA
Z
Z = .
V vy ta s i chng minh : TLK Z =90
2
BAC Z
.
Tht vy : TLK Z = TLE ELK Z +Z =90 LTC EDK Z +Z =90 (90 )
2
ACB
ABI
Z
+Z
=
1
( ) 90
2 2
BAC
ABC ACB
Z
Z +Z = .
Vy ta c pcm.
Nhn xt :Mt kt qu mnh hn l 5 im A,L,I,K,C cng thuc mt ng trn.Kt qu
ny c th d suy ra trong qu trnh chng minh.
Vic chng minh cc t gic ALIC,LIKC,ALKC ni tip l tng ng nn ngoi cch
chng minh trc tip nh trn ta c th c th chng minh cc t gic cn li ni tip.
Bi ton 3 : (USA MO 2001).Cho ABC c (I) l ng trn ni tip tip xc vi
BC,CA ln lt ti
1 1
, D E .
2 2
, D E l cc im nm trn BC,CA sao cho :C
2
D =B
1
D v
C
2
E =A
1
E .Gi P l giao im ca A
2
D v B
2
E .ng trn (I) ct A
2
D ti hai im,Q
gn A.(Q l giao ca A
2
D v (I)).Chng minh :AQ=
2
D P.
Li gii :
Theo tnh cht 4 th :
1
, , D I Q thng hng.
Ta kh c th chng minh trc tip AQ=
2
D P.Nn s a chng vo cc t s,khi ta c
nhiu cng c gii quyt hn.
P
E
2
D
2
Q
A
C
B
I
D
1
E
1

Theo tnh cht 4 th ta c :
2 a
AQ r
AD r
= .(Vi ,
a
r r ln lt l bn knh ng trn ni tip v
bng tip trong gc A ca ABC).
Ta s chng minh :
2
2
D P
a
r
AD r
= .
V B,P,
2
E thng hng nn theo nh l Menelaus th :
2 1
2 2 2 1 2 2
. .
. .
BC E A BCCE PA BC a
PD BD E C CD E C E C p a
= = = =

.
Do :
2
PD p a
AD p

= .
V r rng :
a
r p a
r p

= .Vy ta c pcm.
Nhn xt:
Ta s c nhng gc nhn th v cho bi ton 2 qua bi ton 3 ny.
Nu ta gi P l giao ca AT v CH.Theo bi ton 3 th:HP=CK v AL=PT.
Do ta s c: AKC APH = v CTP CAL = .
T ta c th gii quyt bi ton 2 d dng:
Ta c: ALC CPT APH AKC Z = Z = Z = Z .T ta c pcm

P
T
H
L
K
A
C
B
I
E
D
F

.Ngoi ra ta cn c :
+)AK v AT l hai ng ng gic trong gc A v CL v CP l hai ng ng gic trong
gc C.
+)CI AP,AI CP nn I l trc tm tam gic APC.
V mt kt qu hay khc l P nm trn ng trn (I) v l im i xng vi F qua I.
Tht th v phi khng cc bn !
Bi ton 4 :Cho ABCc ng trn (I) ni tip,tip xc vi BC ti M.Gi N l im
i xng ca M qua I.K l giao im ca AN v BC.K hiu H l im i xng vi tip
im ca (I) vi AC qua trung im AC.Tng t vi L trn AB.P l giao im ca BH
v CL.G l trng tm ca tam gic ABC.Chng minh :P,G,I thng hng.
Li gii :
G
A
1
P
H
C
1
B
1
K
L
N
A
C
B
I
M

y l mt tnh cht th v v p mt.
Gi
1
A ,
1 1
, B C l trung im BC,CA,AB.
Theo tnh cht 4 th
1
A cng l trung im MK.
Suy ra :
1
IA l ng trung bnh ca tam gic NMK.Do :
1
IA AK.
T ta c,php v t :
2
1
:
G
V A A

v
1
AI AK .
Tng t :
2
1
:
G
V B B

v
1
B I BH ;
1
C C v
1
C I CL .
Theo tnh cht 4 th :AK,BH,CL ng qui ti P m
1 1 1
, , AI B I C I ng qui ti I nn :
2
:
G
V I P

.Vy I,P,G thng hng.

Nhn xt:T bi ton ny ta c th d dng suy ra:HP IO,vi H l trc tm v O l tm
ng trn ngoi tip tam gic.
y thc s l mt tnh cht p ca cc im c bit trong tam gic.
H
O
G
P
K
N
A
C
B
I
M

Bi ton 5:Cho ABC c trc tm H,tm ni tip I v ngoi tip O. (I) tip xc vi BC
ti K.Gi s IO BC.Chng minh :AO HK.
Li gii :
Gi K l im i xng vi K qua I,E l giao im ca AK v BC.
Gi M l trung im BC.Khi :IM l ng trung bnh ca tam gic KKE nn :IM KE (1)
Theo tnh cht 4 th M cng l trung im KE.
Li c :IOMK l hnh ch nht nn IO=KM=ME v IO ME nn :IOEM l hnh bnh hnh.
Suy ra :IM OE (2)


E
K'
H
O
M B
A
C
I
K

T ( 1) v (2) ta c :A,K,O,E thng hng.
Mt khc :KK AH (cng vung gc vi BC)
V KK=AH (cng bng 2 ln OM).
Suy ra :HK AK.
T ta c pcm.
Bi 6 : (IMO 2008).Cho ABCD l tc gic li sao cho BA= BC.
1 2
( ), ( ) I I ln lt l
ng trn ni tip , ABC ADC .Gi s tn ti mt ng trn (I) tip xc vi tia
BA,BC v tip xc vi AD,CD.Chng minh rng :tip tuyn chung ngoi ca
1 2
( ), ( ) I I
ct nhau ti im nm trn (I).
Li gii :
M
J
L
I
1
I
2
C
A
D
B
I
Z

y l mt bi hnh hc hay v kh.Nhng nu bit v tnh cht 4 trn th mi vic c v
n gin hn.
Gi giao im ca
1 2
( ), ( ) I I vi AC ln lt l J,L
Ta d chng minh c 2 iu sau :
+) AB+AD=BC+CD.
+)AL=JC.
V cc tip tuyn ca (I),
1 2
( ), ( ) I I v song song vi AC,cc tip tuyn ny ln lt tip xc
vi 3 ng trn trn ti Z,M,N.
Khi ,theo tnh cht 4 th ta c:B,M,L,Z v D,N,J,Z thng hng.
Li c:JM v LN song song v l ng knh
1 2
( ), ( ) I I nn JN v LN ct nhau ti tm v t
ngoi ca
1 2
( ), ( ) I I .
Theo tnh cht ca tm v t ngoi th l giao im hai tip tuyn chung ngoi ca
1 2
( ), ( ) I I nn ta c pcm.
y l li gii ht sc c sc ca mt thnh vin trn Mathlink,c xem nh l li gii
p v hay nht cho bi ton ny.
Sau y ti xin tip tc trnh by v mt tnh cht c th xem l kh gn vi tnh cht 4 v
mt hnh v.
Tnh cht 5 :Cho ABC c ng trn ni tip (I) tip xc vi BC,CA,AB ln lt ti
D,E,F.Gi M l trung im BC.Khi :DI,AM,EF ng qui.
Chng minh :
P
Q
K
M
C
A
B
I
D
F
E

Gi K l giao im ca DI v EF.Ta s chng minh AM i qua K.
lm c iu ,qua M dng ng thng song song vi BC ct AC v AB ln lt ti
P v Q.Ta s chng minh KP=KQ.
T gic QKIF v KEPI ni tip nn ta c : IQK IFK Z = Z v IPK IEK Z = Z .
M : IEK IFK Z = Z nn IQK IPK Z = Z .Do ta suy ra c pcm.
y l cch chng minh n gin nht,ngoi ra ta cn c mt s cch chng minh da vo
hng im iu ha,ng thng Simson,hoc da trn b sau (B D.S) :Trong
ABC,M thuc cnh BC th ta c :
sin .sin
sin .sin
BM BAM ACM
CM CAM ABM
Z Z
=
Z Z
kt hp cng nh l Ceva
dng sin.Nhng l nhng cch chng minh phc tp hn cch trn nn ti xin khng
a vo.Xin mi cc bn th chng minh bng nhng cch khc.
Sau y l mt bi ton tng t tnh cht trn :
Bi ton 1 : (China 1999).Cho ABC khng cn,D l trung im BC.E thuc on
AD,EF vung gc vi BC (F thuc BC).P thuc EF,PM vung gc vi AB,PN vung
gc vi AC.Chng minh rng :Nu M,E,N thng hng th BAP PAC Z = Z .
Ta c mt tnh cht quan trng ca hng im iu ha nh sau :
Cho ng trn (O) v im S nm ngoi (O).T S k cc tip tuyn SA,SB ti (O) v ct
tuyn SCD ct AB ti E.Khi : (SECD)=-1.
Kt hp tnh cht trn v tnh cht 5 ta c bi ton :
Bi ton 2 : (IMO shortlish 2005).ng trung tuyn AM ca ABC ct ng trn
ni tip (I) ca ABC ti K v L.T K,L k ng thng song song vi BC ct (I) ti
X,Y.AX v AY ct BC ti P v Q.Chng minh :BP=CQ.
Li gii :
P
Q
Y
X K
L
M
C
B
A
T
I
D
F
E

Gi T l giao ca KM v XY.
V KXLY l t gic ni tip v c hai cnh KX v YL song song nn KXLY l hnh thang cn.
Suy ra :T,I,D thng hng.
Do theo tnh cht 5 ta c:E,T,F thng hng.
Theo tnh cht ca hng im iu ha th:(ATKL)=-1.
Do :
AK TK
AL TL
= .
Ta li d c theo nh l Thales: .
AK TK MP
AL TL MQ
= .
T ta c M l trung im PQ nn:BQ=CP.

III-ng trn ni tip v cc tnh cht lin quan n nhng ng trn khc.
1-ng trn ngoi tip
Sau y ti xin gii thiu v s ging nhau n k diu ca tm ni tip v tm ngoi tip
tam gic.
Vi tam gic ABC , ta k hiu O,I ln lt l tm hai ng trn ngoi tip v ni tip
tam gic.Gi S l I hoc O.Sau y l mt s bi ton n gin:
Bi 1:K SD,SE,SF ln lt vung gc vi BC,CA,AB.Th th AD,BE,CF ng quy.
Bi 2: Gi M,N,P ln lt l im i xng ca S qua D,E,F th th AM,BN,CP ng
quy.
y c gi l phng php tng t ha,nh nhng iu trn ta c mt s lp tnh cht
ng cho c ng trn ni tip v ngoi tip.V th nu bn pht hin ra mt tnh cht no
ca ng trn ni tip,hy tm hiu xem n c ng vi ng trn ngoi tip hay
khng.Bn s pht hin ra nhiu iu th v y.
Sau y ta xem xt mt s bi ton:
Bi ton 3:Cho tam gic ABC ni tip (O).Tip tuyn ca ng trn ti B v C ct
nhau ti A.Xc nh tng t cho B,C.Khi :AA,BB,CC, ng qui.
V AA,BB,CC l cc ng i trung ca tam gic ABC nn chng ng qui ti im
Lemoine.
V r rng bi ton vi ng trn ni tip hon ton ng.
Bi ton 3: Cho tam gic ABC ni tip (I).Tip tuyn ca ng trn ti B v C ct
nhau ti A.Xc nh tng t cho B,C.Khi :AA,BB,CC, ng qui.
Cc im A,B,C l cc tip im ca (I) vi BC,CA,AB nn ta c ngay AA.BB,CC ng
qui.
Bi ton 4:Cho tam gic ABC ngoi tip (I).Gi A',B',C' ln lt l tm ng trn
ngoi tip cc tam gic IBC,ICA,IAB. Khi y AA',BB',CC' ng quy.
Bi ton ny ta x l bi ton 3 tnh cht 1.
Ta th xem xt n c ng ng trn ni tip hay khng?
Bi ton 4:Cho tam gic ABC ngoi tip (I).Gi A',B',C' ln lt l tm ng trn ni
tip cc tam gic IBC,ICA,IAB. Khi y AA',BB',CC' ng quy hay khng?
Gi :
A'
I
A
B
C

S dung nh l Ceva dng sin.
Ta c:
sin ' 3
. ' sin .sin
sin ' sin '.sin '
' 4 4
sin ' 3
sin ' sin '.sin '
. ' sin .sin
' 4 4
ABA B C
A B
A AB ABA A CB
AA
ACA C B
A AC ACA A BC
A C
AA
Z Z Z
Z Z Z
= = =
Z Z Z
Z Z Z
.
Thit lp 3 h thc cn li ta suy ra pcm.
Nu thay ng trn ni tip (I) bng ng trn (O) th sao nh?
Bi ton 4: Cho tam gic ABC ni tip (O).Gi A',B',C' ln lt l tm ng trn
ngoi tip cc tam gic OBC,OCA,OAB. Khi y AA',BB',CC' ng quy.
im ng qui c gi l im Kosnita ca tam gic ABC.Cch chng minh c gii
thiu trong nhiu ti liu trn internet.
Bi ton 4: Cho tam gic ABC ni tip (O).Gi A',B',C' ln lt l tm ng trn
ni tip cc tam gic OBC,OCA,OAB. Liu AA',BB',CC' ng quy hay khng?
Bi ton ny xin mi bn c.
Ch thay th ng trn ni tip bng ng trn ngoi tip hoc ngc li th ta c
ngay mt tnh cht mi,tht th v phi khng cc bn.Hy t mnh khm ph nhng tnh
cht p y cc bn nh.
Nhng i lc ta s khng nhn c kt qu nh mong mun,nhng bn hy c th
Bi ton 5:Cho tam gic ABC,phn gic AM.
1 2
, , O O O ln lt l tm ng trn ngoi
tip ca cc , , ABC AMB AMC.Ta c:
1 2
OO OO = .
Gi :
Xt trng hp nh hnh v,cc trng hp khc chng minh tng t.
Gi P,Q,R ln lt l trung im ca AC,AM,AB.
Ta d chng minh cc t gic
2
AQPO v
1
AQOR l t gic ni tip.
Kt hp cng BAM CAM Z = Z ta c:
1 2 2 1
OOO OO O Z = Z
T ta c pcm.
O
2
P
O
1
R Q
M
O
B
A
C

Bi ton 5:Cho tam gic ABC,phn gic AM.
1 2
, , I I I ln lt l tm ng trn ni
tip ca cc , , ABC AMB AMC.Khi :
1 2
II II = c ng hay khng?

I
I
2 I
1
M
B
A
C

R rng tnh cht trn l khng ng,nhng xin bn ng nn lng,t ra bn bit mt
trng hp,mt bi ton m bn khng ng nhn v s ng n ca n.
2-ng trn mixtilinear
Nhc n ng trn ni tip,s l thiu st nu ta b qua ng trn mixtilinear.ng
trn mixtilinear l ng trn tip xc vi ng trn ngoi tip v hai cnh ca tam gic.
C nhiu bi vit lin quan n ng trn mixtilinear trn internet m cc bn c th tham
kho. bi vit ny ti xin gii thiu nhng tnh cht c bn nht, l mt lp bi ton c
lin quan vi nhau v c ng dng ca b sau:
B :Cho hai ng trn (O,R) v (O,R) tip xc trong vi nhau ti A,(R>R).Hai
ng thng qua A ct (O) ti B v C.T B v C k cc tip tuyn BB v CC.Khi
:
'
'
AB BB
AC CC
= .
Chng minh:
j
N
M
O
O'
A
B
C
B'
C'
P

Gi M,N ln lt l giao im ca AC v AB vi (O).
Ta c:
2
2
' .
' .
BB BN BA
CC CM CA
= .
Li c : BCA BAP NMA Z = Z = Z nn MN song song vi BC.
Do theo nh l Thales th:
BN BA
CM CA
= .
T ta c pcm.

y l mt tnh cht kh th v ca hai ng trn tip xc v c nhiu ng dng p mt.
V d:Cho 2 ng trn (O;R) v (O;R) tip xc trong ti A.(R>R).Tip tuyn
ca (O) ti M khc A ct (O) ti B v C.Gi E,F ln lt l
tm ng trn ngoi tip tam gic ABM v ACM.Chng minh OE=OF.
y l s kt hp gia b trn v bi ton: Cho tam gic ABC,phn gic AM.
1 2
, , O O O
ln lt l tm ng trn ngoi tip ca cc , , ABC AMB AMC.Ta c:
1 2
OO OO = .
Bi ton ny c gii thiu trn.
V theo b ta c:
AB BM
AC CM
= nn AM l phn gic ca BAC Z nn ta c ngay pcm.
C
B
O
O'
A
M

Sau y l mt s bi ton lin quan n ng trn Mixtilinear.
1-(nh l Lyness).
ng trn mixtilinear (
a
O ) tip xc vi AB,AC ti X v Y.Khi tm ng trn ni
tip I l trung im XY.
Li gii:
K
L
I
B
C
A
O
O
a
Z
X
Y

Gi Z l tip im ca ca (
a
O ) v (ABC).
Theo b trn th ta c:ZX l phn gic AZB Z v ZY l phn gic AZC Z .
Gi K,L ln lt l giao im ca BI v CI vi (ABC).Khi :Z,X,L v Z,Y,K thng hng.
Theo nh l Pascal cho lc gic:ABKZLC th X,I,Y thng hng.
T ta c pcm
Nhn xt:
1)Ta d dng chng minh c:BXIZ v CYIZ l cc t gic ni tip.
Suy ra:
2 2
BZA BCA
BIX BZX
Z Z
Z = Z = = .Tng t th:
2
CBA
CIY
Z
Z =
2)p dng nh l hm s sin ta c:
sin sin
IY YC
ICY CIY
=
Z Z
v
sin sin
IX BX
IBX BIX
=
Z Z
.
Kt hp vi:IX=IY v
2
CBA
CIY
Z
Z = ,
2
BCA
BIX
Z
Z = .Ta c:
.
2
2
sin
sin .sin
2
sin .sin
sin
2
C
BX BZ ICY BIX
B
CY CZ CIY IBX
Z
Z Z
= = =
Z
Z Z

T nhn xt trn ta c bi ton :
2)Gi P l giao im ca ZI v (ABC).Khi P l im chnh gia cung BC.
Chng minh :
P
K
L
I
B
C
A
O
O
a
Z
X
Y

V BXIZ v CYIZ l cc t gic ni tip nn : BZI AXY AYX CZI Z = Z = Z = Z .
Suy ra :ZP l phn gic BZC Z .
Do ta c pcm.
3)Gi E l giao im ZI v BC.Khi :AE,CX,BY ng qui.
Li gii :
E
P
K
L
I
B
C
A
O
O
a
Z
X
Y

Theo b trn v ZE l phn gic BZC Z th ta c :
BE ZB BX
CE ZC CY
= = .
Do : . . 1
XB YA EC
XA YC EB
= .Theo nh l Ceva cho tam gic ABC th ta c pcm.
4)Gi T l giao im ca AI v (ABC).Khi :TZ,BC,XY ng qui.
Li gii :
F
T
E
P
K
L
I
B
C
A
O
O
a
Z
X
Y

Gi F l giao im ca BC v TZ
Ta c : 90 PZT Z = (v T v P ln lt l trung im cung nh v cung ln BC)nn RF l
phn gic ngoi ca BZC Z .
Suy ra :
BF ZB BX
CF ZC CY
= = nn . . 1
XB YA FC
XA YC FB
= .
Theo nh l Menelaus cho tam gic ABC th ta c pcm.
5)Gi D l giao im AZ v XY.Khi :DE AI.
Li gii :
D
F
T
E
P
K
L
I
B
C
A
O
O
a
Z
X
Y

Ta s chng minh DEPQ.
T tnh cht ZI l phn gic BZC Z ta
c : 180 CFZ FYC BCA IZC BZA EZD Z = Z Z = Z Z = Z .
Suy ra t gic :FDEZ l t gic ni tip.
Mc khc : 90 EZF Z = nn DEPQ.
Li c :AI PQ nn ta c pcm.
Nhn xt :
1)T bi ton ny ta d c :FZ
a
O A l t gic ni tip.
2)V CX,BY,AE ng qui nn : (FEBC)=-1 v DEDF nn DE,DF ln lt l phn gic trong
v ngoi ca BDC Z .
3-Nhng kt qu khc
Sau y ta s n vi nhng kt qu khc ca ng trn ni tip v nhng ng trn
c bit trong tam gic.
Ta n vi mt nh l rt th v ca hnh hc phng lin quan n ng ni tip v ng
trn Euler.
nh l Feuerbach:
Trong mt tam gic,ng trn Euler tip xc trong vi ng trn ni tip ca
n.Ngoi ra ng trn Euler cn tip xc ngoi vi cc ng trn bng tip ca
tam gic.
Nh ta bit nu gi D,E,F ln lt l chn ng vung gc ca I trn BC,CA,AB th ta
c D,E,F l tip im ca (I) vi BC,CA,AB.Khi :AD,BE,CF ng qui.Ta thay th ng
trn (I) bng mt ng trn ng tm I nhng c bn knh r = r.Khi ta gi D,E,F ln
lt l giao ca ID,IE,IF vi (I;r) th ta cng c:AD,BE,CF ng qui.
Kt qu trn c pht biu bng nh l sau y.
nh l Kariya:
Cho tam gic ABC c (I) l ng trn ni tip. pha ngoi tam gic ly cc im
M,N,P sao cho IM=IN=IP v IM,IN,IP tng ng vung gc vi BC,CA,AB.Khi
:AM,BN,CP ng qui.
nh l ny l h qu ca nh l Jacobi v cc bn c th tham kho li gii trn internet.
Trn y l bi vit v ng trn ni tip,y l nhng tnh cht kh quen thuc v th v.
Mong rng qua bi vit ny,mi ngi s thm yu qu ton hc ni chung v cm nhn
c phn no v p ca hnh hc ni ring.
D tc gi rt c gng trong qu trnh vit bi,nhng vn cn nhiu hn ch v mt kin
thc ln trnh by,rt mong nhn c s ng gp kin ca bn c.Xin chn thnh cm
n.
Ti liu tham kho:
1-Simple problem and its applications v cc bi vit ca tc gi Nguyn Vn Linh.
2-Mathscope.org.
3-Mathlink.ro
4-Ti liu chuyn ton lp 10.
5-Mt s bi ging trn lp ca GV trng chuyn Lng Th Vinh,ng Nai.