Polis Bilimleri Dergisi Cilt:13 (3) Turkish J ournal of Police Studies Vol: 13 (3)

STRATEJK STHBARAT OLGUSUNUN TEORK

EREVES, UNSURLARI VE TERRLE MCADELE
POLKALARI AISINDAN ROL VE NEM
Theoretical Framework of the Strategic Intelligence Concept
and Its Role and Significance with Respect to
Counter-Terrorism Policies

Ertan BEE

Merve SEREN

zet

u makale, stratejik istihbarat olgusunu kavramsal ve
teorik erevede ele almakta, uygulama alanlarina ve
unsurlarina deginmektedir. Trkiyede genelde taktik ve
operasyonel boyutlariyla ele alinan istihbarat alismalarinin
nemli bir boyutunu da, aslinda stratejik amalara dnk, ana-
litik ve multidisipliner nitelikte bilgi toplama faaliyetlerinin
olusturmasi gerektirmektedir. Dolayisiyla makalenin temel
amalarindan birisi, stratejik istihbaratin gnmzde kazanmis
oldugu anlam ve nem erevesinde, lke gvenliginin isel ve
dissal boyutlariyla saglanmasindaki yerine isaret etmektir. Bu
baglamda lke gvenligini tehdit eden mevcut ya da muhtemel
tehditlerin algilanmasi, terrizm ya da benzeri siyasal siddet
hareketlerinden kaynaklanan kroniklesmis gvenlik sorunlari-
nin zmlenmesi aisindan nleyici ya da zme dnk poli-
tikalarin gelistirilmesinde stratejik istihbaratin nemine iliskin
ipulari yakalanmaya alisilmistir. Bu amaca paralel olarak, bu
makalede ayrica, stratejik istihbarat alismalarinin terrizmle
mcadelede etkili ve gereki politikalarin olusturulmasina
saglayacagi katkiya yer verilmeye alisilmistir.
Anahtar Kelimeler: Istihbarat, Stratejik Istihbarat, Terrizm,
Terrizmle Mcadele.

Do. Dr., Polis Akademisi gretim yesi, ertanbese@hotmail.com

Gvenlik Bilimleri Enstits Doktora grencisi, merve-seren@hotmail.com.

PBD, 13 (3) 2011, ss.123-145.
B
124 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


Abstract
his paper analyzes the concept of strategic intelligence
within a conceptual and theoretical framework and ex-
plains the areas of its application as well as its elements. In
Turkey, a majority of intelligence related studies focuses on the
tactical and operational aspects of it. However, a significant
portion of such studies needs to be composed of analytic and
multi-disciplinary data collection directed towards strategic
purposes. Therefore, one of the major aims of the paper points
to the place of strategic intelligence in terms of internal and ex-
ternal state security with respect to the current importance and
the meaning of strategic intelligence. In this regard, sugges-
tions and clues related with the significance of strategic intelli-
gence have been tried to be found out in areas such as perceiv-
ing the existing or possible threats to national security and de-
veloping policies that will solve or prevent the chronic security
problems stemming from terrorism or similar acts of political
violence. In line with stated purposes, this article also helps
understand how contributive strategic intelligence operations
can be in combating terrorism and developing realistic policies
in such aspects.
Key Words: Intelligence, Strategic Intelligence, Terrorism,
Combating Terrorism.

Giri
Istihbarat, yapilan farkli kavramsal tanimlamalar bir araya getirildi-
ginde ne ikan amalar ve aralar bakimindan genellikle belirli bir
olgu karsisinda onu tanima, aiga ikarma, anlama ve yapilmasi gere-
kenlere iliskin olarak planlama, karar verme, nleme, harekete geme,
strateji gelistirme, politika retme ve benzeri amalara ynelik olarak
zel aralar ya da metodoloji ile bilgi toplama ve yine kendine zg
yntemlerle bu bilgiyi analiz etme, degerlendirme ve eyleme dns-
trme faaliyeti olarak tanimlanmaktadir (Akad, 2011:117; zdag,
2008:27; Kseli, 2011:7). Istihbarat, uygulama alani, kullandigi yn-
temler ve amacina bagli olarak taktiksel, operasyonel ve stratejik nite-
liklere sahiptir.
Istihbarat, uygulama alani, kullandigi yntemler ve amacina bagli
olarak taktiksel, operasyonel ve stratejik niteliklere sahiptir. Nitekim
T
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
125


devletlerin terrizmle mcadelede basarisini belirleyen faktrlerin en
nemlilerinden birisi de taktiksel, operasyonel ve stratejik istihbarat
olgusunu ne lde etkin kullanabildikleridir. nk terrizmle m-
cadele, kendisi bizzat bir tr strateji olan ve bu stratejiyi taktik yn-
temlerle asamali bir biimde uygulamayi amalayan terrizm olgusu-
nu ortadan kaldirmayi ya da en azindan kontrol altina alarak zararlari-
ni asgari dzeyde tutmayi amalar. Bu da etkin bir istihbarat kullani-
mina baglidir.
Terrizm, bir siyasal siddet tr olarak, farkli rgtlenme ve eylem
biimleriyle asimetrik savas niteligi tasir. Asimetrik savas kavrami,
gnmzde gleri, kaynaklari ve bazen de stratejileri ve taktikleri
farkli olan lkeler, gruplar ya da farkli gler arasindaki savaslar iin
kullanilmaktadir (Akad, 2011:29). Terrizmin asimetrik niteligi, ter-
ristlere eylemsellik anlaminda zamani ve mekni belirleme, hizli karar
verme ya da hareket etme ve benzeri bakimlardan belirli taktik avan-
tajlar saglar. Ayrica, her trl faktr istismar etme ve kullanma, kural
tanimama, zafiyetlerden yararlanma gibi hususlar da terr rgtlerine
stratejik anlamda belirli olanaklar sunar. Asimetrik savasin terr r-
gtlerine saglamis oldugu bu tr olanaklar, devletlerin terrizm ve
uygulayicisi olan terr rgtlerine karsi mcadelelerini glestiren en
nemli faktrlerdir.
Dolayisiyla, devletlerin terrizmle mcadelelerinde basarili ola-
bilmeleri iin en etkili aralarin basinda aktif, koordineli ve es zamanli
bir taktik istihbarat kullanimi gelmektedir. Terr eylemlerinin nlen-
mesi ve terristlerin elimine edilmesinde ok gerekli olan taktik istih-
barat, terrizm sorununun tamamen ortadan kaldirilmasinda yeterli
olamamakta, daha ziyade kisa vadeli gvenlik nlemlerine imkn
saglamaktadir. Terrizm sorununa uzun vadeli ve kalici zmlerin
retilebilmesi ise; devletlerin terr hareketlerine sebep olan faktrler,
terr eylemlerini uygulayanlar, destekleyenler ve terrle mcadele
eden devletin imknlarini ele alan analizler ve ngrlere dayali stra-
tejik nitelikte istihbarat retebilme ve kullanabilme kapasitesine bagli
olmaktadir.
Bu nedenle, terrizmle mcadelede bir ara olarak kullanildiginda
istihbarat; terrizme karsi ulusal ve uluslararasi dzeyde etkili bir
mcadele gelistirebilmek amaciyla karar alicilarin ve uygulayicilarin
126 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


gerekli strateji ve politikalari belirlemek adina mmkn olan en dogru
kararlari verebilmelerini saglamak iin retilir. Bu baglamda retilen
istihbarat, terr rgtlerinin imkn ve yetenekleri ile gl, zayif ve
hassas yanlarini, hedeflerini, politika ve stratejilerini tespit ederek,
derinlemesine analiz etmeyi amalar.
Stratejik boyutlariyla ele alindiginda istihbarat olgusu, daha genis
bir kapsamda farkli istihbarat konu ve kaynaklarinin birbirine entegre
edilerek, eklemlenmis bilgilerin hizmete sunulmasini gerektirmekte,
bylece stratejik istihbarat konusu gndeme gelmektedir.
Dolayisiyla bu makalede, istihbarat kavram ve olgusunun ogun-
lukla operasyonel ve taktik boyutlariyla algilandigi ve ne iktigi l-
kemizde, stratejik istihbarat olgusunun artan nemi kaleme alinmis,
zellikle de kavramin terrizmle mcadelede ulusal politikalarin belir-
lenmesinde ne kadar kilit bir role sahip oldugu irdelenmistir.

1. Stratejik stihbarat Kavram
Strateji kavrami, etimolojik farklilik gstermekle birlikte, znde
gelecege dnk faaliyet ve beklentileri ifade eder. Nitekim bir tanima
gre strateji, istenilen hedefin elde edilebilmesi iin yapilacak isle-
rin ve eylemlerin ana ynn belirleyen ve bunlarin koordinasyonunu
saglayan kapsamli karar ve planlama abasidir (Akad, 2011:192).
Bazi aiklamalara gre ise kavramin etimolojisi, eski Yunancaya
dayanmakta ve ynetmek ve yn vermek anlamina gelmektedir
(Akdogan, 2007:449). Kavramin daha eski ve yaygin anlami, askeri ve
siyasi kullanim alaniyla ilgilidir. Bu ynyle strateji, bir ulusun veya
uluslar toplulugunun, baris ve savasta benimsedigi politikalarina des-
tek saglamak amaciyla siyasi, ekonomik, psikolojik ve asker gleri
bir arada kullanma bilimi ve sanati seklinde tanimlanmaktadir (TDK,
2011).
Stratejinin basariya ulasmasinin en nemli kosullarinin basinda
dogru bilgiye dayanmasi, sartlarin iyi analiz edilmesi, gereki ve
uygulanabilir olmasi gelmektedir. Stratejiye kaynaklik eden bilginin
nitelikleri yaninda, diger nemli bir unsur da hedeflerle aralar ve
olanaklar arasindaki dengenin dogru kurulmasidir. Bir baska sekilde
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
127


ifade dersek; hedefler ve bunlari elde etmek iin izlenecek yollar ger-
eki olmalidir (Akad, 2011:193).
Stratejik hedeflere ulasmada basari, amaca uygun izlenecek yollar-
la (aksiyon) stratejik hedefe ulasmayi saglayacak politika, eylem ve
aralara (taktik) baglidir. Dogru bilgiye dayanarak gelecege iliskin
gereki ngrlerde bulunabilmek, imkn ve riskleri tahmin etmek
ve olaylari nceden kestirebilmek iin sosyal bilimlerin ve teknoloji-
nin sunmus oldugu imknlarla bilgi toplamak gerekmektedir. Bu bilgi-
leri analiz etmek suretiyle gelecege ynelik kararlar alma ihtiyaci, bir
anlamda strateji ve istihbaratin kesistigi bir alani, stratejik istihba-
rat olgusunu ortaya ikarmistir. Bu erevede stratejik istihbaratin
temel fonksiyonunun, gelecege dair uyarilar yaparak izlenecek politi-
kalarin zerine tesis edilebilecegi bilgi, degerlendirme, analiz ve n-
gry saglamak oldugu sylenebilir.
Don McDowell tarafindan yapilan bir tanimlamaya gre stratejik
istihbarat; [p]olitika ve stratejileri belirlemek ve gelistirmek zere
karar alici, planlayici ve uygulayicilara yardimci olmak iin tehdit,
risk ve firsatlari ortaya koymak amaciyla herhangi bir konuda derin-
lemesine ve detayli bir biimde yapilan zel bir arastirma yntemidir
(McDowell, 2009:5).
Diger bir tanimlamaya gre ise stratejik istihbarat, [b]ir devlet iin
gelecekte ortaya ikabilecek firsatlari, tehditleri arastirip tespit ederek
ve ngrerek, karar alicilarin nne olabilecekler ile ilgili seenekler
koyarak, onlarin siyaset retme srecini daha dogru bir zemine ek-
mek amaci ile yapilan istihbarat trdr (zdag, 2008:146).

2. Stratejik stihbaratn Kurumsallamas ve Sherman Kent
Stratejik istihbaratin ilk kuramcilarinin ve yntemsel kurucularinin
basinda Stratejik Istihbarat kitabiyla
1
nl Sherman Kent gelmekte-
dir (zdag, 2008:145; Kseli, 2011:18; Hedley, 2008:25). Stratejik
istihbarat, her ne kadar eski in (zellikle M. . 500l yillarda yasa-
mis olan inli general Sun Tzunun Savas Sanati adli kitabinda is-

1
Kent, Sherman, Stratejik Istihbarat, ASAM Yayinlari, 2003, Ankara
128 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


tihbarat ve nemine yer verdigini de gz nnde tutarsak), Misir, Hint
ve Pers Imparatorluklarinda da farkli doktrinsel kavramsallastirmalar
erevesinde uygulanmis olsa da (zdag,2008:43) Kent, 1940li yil-
larda modern anlamda stratejik istihbaratin temellerini atmis ve bilim-
sel bir disiplin haline gelmesinde ok nemli katkilarda bulunmustur.
Sherman Kent, yaptigi analiz ve alismalarla istihbaratin teorik alt-
yapisini olusturmus ve bir bilim dali olmasini saglamistir. Kent, 1967
yilinda CIAdeki (Amerikan Merkezi Istihbarat Teskilati) grevinden
emekli olana kadar teskilatin misyon ve vizyonun belirlenmesinde,
istihbarat analizi ve metodolojisinin gelismesinde nc rol stlenmis-
tir (Davis, 2002; CIA, 2011a).
Kentin istihbarat topluluguna en byk katkisi, resmi ve analitik
nitelikte bir mesleki beceri ve metod gelistirmesiydi. Kent, istihbarat
analizinin konu ile ilgili, zenli ve kavrayici olmasi gerektigini vurgu-
ladi (CIA, 2011a).
Kentin istihbarat dnyasi ve uygulamalarina en dikkate deger kat-
kisi, bu sektrde istihbaratin toplanmasi ve kullanilmasi kadar ehem-
miyetli olmasi gereken analiz alismalarinin nemini ortaya koymasi-
dir (CIA, 2011a).
Bylece istihbarat analistleri dsnen, mantiksal ve bilimsel meto-
du birlestirip uygulayan kisiler olarak istihbarat dnyasinda gemiste
oldugundan daha fazla ilgi grmeye baslamislardir. Ona gre istihba-
rat teknolojisi ve gizli bilgi toplama teknikleri nemli olmakla birlikte,
politika reticilerin karsi karsiya olduklari karmasik ulusal gvenlik
sorunlarina iliskin dsnceye dayali bir analiz daha stndr
(Davis, 2003:11).
Kente gre analizci, belirli bir dsnce sistematigi ierisinde bi-
limsel metodolojiden yararlanir. zellikle sosyal bilimler, analizciye
belirli bir sistem, yntem ve teori sunar. Stratejik istihbaratin ana te-
masini byk lde sosyal bilimler teskil eder ve arastirmaci-
ya/analiste metodolojik bir ereve sunar (Kent, 2003:141).
Kent, bir istihbarat literatr enstitsnn kurulmasi ve profesyo-
nel istihbaratilar iin de bir derginin ikartilmasi gerektigine inani-
yordu. Bu nedenle 1955 yilinda CIA bnyesinde kurulan Istihbarat
alismalari Dergisinin olusturulmasinda yardimci oldu ve yayin ku-
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
129


rulunun ilk baskanligini yapti (Ford, 1980; Davis, 2002; Dujmovic,
2005:1).
Kent, ayrica tekrarlayan istihbarat sorunlarinin incelenmesi ve
emekli olmus istihbarat uygulayicilarinin tecrbelerini belgelemek
amaciyla Ileri Seviye Istihbarat alismalari Enstitsnn
2
kurulma-
sini tesvik etti. Fakat Kentin bu amacina ynelik bir Enstit, CIAden
1967 yilinda emekli olduktan 8 yil sonra, 1975 yilinda Istihbarat a-
lismalari Merkezi
3
olarak kuruldu (Davis, 2002).
2000 yilinda CIA tarafindan kurulan Istihbarat Analiz Okuluna
lmnden 14 yil sonra 1986 yilinda Sherman Kentin adi verildi
(Davis, 2002). CIAin bnyesinde kurulan Sherman Kent School for
Intelligence Analysis ya da diger adiyla Sherman Kent Center
(Sherman Kent Merkezi), CIA niversitesi (CIA University- CIAU)
bnyesinde alismakta ve kurum iindeki grevlilere ve istihbarat
alisanlarina teori, doktrin ve istihbarat analizinin pratigi hususlarinda
egitim vererek profesyonellesmelerine katki saglamaktadir. Merkez
ayni zamanda The Kent Center Occasional Papers (Kent Merkezi
Tartisma Tebligleri) olarak bilinen raporlariyla ABDdeki st dzey
makamlara ulusal gvenlik ikarlarinin korunmasi iin nleyici ve
stratejik bilgiler sunmaktadir (CIA, 2011b).
Kente gre istihbaratin temel unsuru vardir: Bunlar bilgi, orga-
nizasyon ve faaliyettir (Kent, 2003:1, 51, 136). Istihbarat, belli bir tr
bilgiyi elde etmek amaciyla gereklestirilen bir arastirma sreci sonu-
cunda elde edilen bu bilginin ister sezgisel, ister bilinli olsun, belirli
bir zihinsel aba ile yapilmis analizi sonucunda ortaya ikartilan bir
fenomen ya da sonutur. Istihbarat isi kisaca ve z itibariyla basarili
bir eylemin temelini olusturmak iin gerekli olan bilgiye; diger bir
ifadeyle dogru cevaba ulasma abasindan baska bir sey degildir (Kent,
2003:IX, X, XI). Bu nedenle istihbarat bir faaliyet trdr. Bu faali-
yetler, zellikle gzlem ve arastirma niteligindedir.
4


2
Institute for the Advanced Study of Intelligence
3
The Center for the Study of Intelligence (CSI)
4
Detayli bilgi iin bkz. Kent, Sherman, Stratejik Istihbarat, ASAM Yayinlari, 2003,
Ankara, ss.136-144.
130 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


Kentin anlayisi erevesi ierisinde stratejik istihbarat ise, zn-
de bir dis politika ve ulusal gvenlik meselesi olup; savasta ve barista
lkemizin dis iliskilerinin dayandirilmasi gereken bilgidir (zdag,
2008:146). Stratejik istihbaratin retmesi gereken bilgi olduka fazla-
dir. zellikle savas zamaninda bu isin basarilmasi, yani stratejik istih-
barat retimi iin gerekli bilginin toplanabilmesi iin on binlerce egi-
timli kisinin bu isle grevlendirilmesi gerekir. Ayni sekilde baris za-
maninda da ifa edilmesi gereken grev ayni oranda zordur (Kent,
2003:X). Dolayisiyla istihbarat, sz konusu bilginin pesini kovala-
makta olan, aktif kisilerin olusturdugu fiziksel ve profesyonel bir or-
ganizasyonun isidir (Kent, 2003:51,52). zellikle stratejik istihbarati
retme sreci, sahsi abalarin aksine zor ve dikkatli isblmn ge-
rektiren bir grup alismasidir. Bu grupta uzmanlik en nemli nokta
olup; yelerinin uzmanligi bu grubun en nemli farkliligidir.
Sherman Kente gre stratejik istihbarat, sadece bir tr bilgi topla-
ma faaliyetinden ziyade, elde edilen bilgilerin dogru degerlendirilmesi
ve kullanilmasidir. Stratejik istihbaratta, kisaca, bilgiyi ynetmek,
sentezlemek, degerlendirmek ve kullanmak esastir. Bu ise birok bi-
limsel alandan yararlanmayi gerektirmektedir. Diger bir deyisle, stra-
tejik istihbarat faaliyetleri, disiplinler arasi bir alismadir; yani bir tr
akademik faaliyettir.
5


3. Stratejik stihbaratn Temel Nitelikleri
Stratejik istihbarat, byk lde aik kaynak istihbaratina dayanir.
Gnmzde iletisim teknolojilerinin ve internetin devasa gelisimi aik
kaynak istihbaratinin nemini artirmistir. Bu konuyla ilgili Zoe Baird
ve J ames Barksdale (2006:53), aik kaynak istihbaratini etkin bir se-
kilde kullanmak zere ilgililerin egitilmesi ve aik kaynak bilgisinin
diger istihbarat trleri kadar ciddiye alinmasi gerektigini vurgulamak-
tadirlar.
McDowell (2009:5) ve zdag`in (2008:146) yukarida geen tanim-
lari da gz nnde tutuldugunda stratejik istihbarat; temel ama, grev

5
Nitekim bu hususun nemine zel vurgu yapan Sherman Kent, istihbarat rgtleri-
nin hi degilse bir nebze byk bir niversite fakltesine benzemeleri gerektigini
ifade etmekte ve istihbarat rgtlerinde ktphanelerin nemine isaret etmektedir.
Bkz. Kent, Sherman, Stratejik Istihbarat, ASAM Yayinlari, 2003, Ankara, ss. 56-58.
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
131


ve fonksiyonu itibariyla, ulusal ve uluslararasi nitelikte dogru ve ger-
eki stratejilerin gelistirilmesine ve uygulamasina imkn saglamak
amaciyla toplanan bilgilerin islenmesi ve analiz edilmesidir.
Stratejik istihbarat, ogunlukla ve temelde dis istihbarat faaliyeti ve
dogrudan ulusal gvenlige ynelik tehditlere karsi gereklestirilen bir
faaliyet olarak anlasilmakla birlikte, son zamanlarda i tehdit unsurla-
rini da kapsar hale gelmistir. Nitekim Trk Milli Istihbarat Teskilati
(MIT)nin stratejik istihbarat anlayisi ve bu amaca dnk yapilan-
masi da disa ynelik devlet istihbarati anlayisina dayanmaktadir. Bu
duruma isaret eden Cevat nes,
6
kendisiyle yapilan bir mlakatta,
MIT tarafindan yapilan resmi bir aiklama olmamasina ragmen, MIT
bnyesinde gvenlik istihbarati (i istihbarat) ile stratejik istihbarat
(dis istihbarat) arasindaki farkliliklari dikkate alinmaya basladigini
vurgulamaktadir. nes, Basbakan Erdoganin Mayis 2010 tarihinde
Brezilyaya giderken MITin birinci derecede agirlikli grevi yurtdisi
istihbarattir aiklamasinin da, btn bu yeni gelismelerle birlikte
dsnldgnde, stratejik Istihbaratin glendirilmesine nem ve
ncelik veren bir iradenin olustugunu gsterir mahiyette olduguna
isaret ettigini ileri srmektedir (Harmankaya, 2011).
yle ki teskilat yapisi ierisinde bir Stratejik Istihbarat Baskanli-
gi bulunan MITin web sitesinin bu birimin grevlerini tanitan sayfa-
sinda stratejik istihbarat kavrami; uluslararasi sistem, onun aktrleri
olan devletler ve devlet disi yapilanmalardaki tm gelismeleri izle-
mek, analiz etmek ve sonu ikararak gelecege ynelik dogruluk dere-
cesi yksek ngrlerde bulunmak amacina matuf etkin bilgi topla-
ma, kiymetlendirme ve ilgili makamlara sunma srelerini ieren bir
faaliyettir. seklinde tanimlanmaktadir (MIT, 2011).
Temel hedef olarak devletler ve uluslararasi sistemin aktrlerinin
isaret edildigi bu tanimda stratejik istihbarat alismalarinin lkenin
yksek ikarlarina hizmet etmek zere a ynelik bir toplama ve
kiymetlendirme alismasi olduguna zel bir vurgu yapilmaktadir.
Bu nedenle bu birimin temel grevinin Trkiyenin yksek ikarlari-
nin korunmasini ve gelistirilmesini ngren milli politikalarin belir-

6
Milli Istihbarat Teskilati Emekli Mstesar Yardimcisi.
132 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


lenmesine ve uygulanmasina esas teskil edecek stratejik istihbarati
retmek oldugu belirtilmektedir (MIT, 2011).
Stratejik istihbarat, temelde biyografi, cografya, ulastirma, ordu,
ekonomi, siyaset, sosyal, moral, bilim ve teknoloji gibi faaliyet alanla-
rini kapsar (Kent, 2003:25-29; zdag, 2008:149). Bu nedenle stratejik
istihbarat, ulusal seviyede karar alma yetkisine sahip olan karar alici-
lar ve bu kararlarin olusma srecine dogrudan katkida bulunan sahis
ve kurumlar iin retilir. Bu sekilde stratejik istihbarat politikacilara
ve karar alicilara, delil ve analize dayanan bir dsnce ve alisma
tarzina sahip olma imkni saglar. Bu da bir anlamda ulusal politikala-
rin olusturulmasinda istihbarat ile siyasal sistem arasindaki iliskiyi
ortaya koymaktadir.
McDowellin taniminda (2009:5) grldg gibi, zellikle stratejik
istihbaratin retilmesi srecinde iki taraf sz konusu olmaktadir: Bun-
lar; (1) istihbarati talep eden ve esasinda kullanacak olan ve (2) istih-
barati retecek olandir.
Stratejik istihbarati talep edenler ya da diger bir tabirle rnn t-
keticileri veya msterileri, karar alicilar ve politika reticilerdir. Bun-
lar da kendi aralarinda clients ve customers olarak iki ayri katego-
ride ele alinmaktadir. Ingilizcede client kelimesi alici ya da m-
vekkil anlaminda kullanilirken; customer kavrami daha ziyade
msteri anlaminda kullanilmaktadir. McDowellin istihbarat termi-
nolojisinde ise client kavrami, stratejik istihbarata konu olan analizi
ilgili kurum ya da birime siparis eden ve dolayisiyla bu alismada ana
hissesi olan taraftir. Customer ifadesi ise, alisma sonucunda her-
hangi bir payi olup olmamasina bagli olmaksizin elde edilen istihbarat
analizini okuyan kisidir (Oleson, 2009:27).
Bir Ingiliz istihbarat uzmani olan Michael Hermanin (Hermandan
akt. zdag, 2008:21) tespitiyle istihbarat, rasyonaliteyi temsil eder ve
bu nedenle akil ve bilimsel ynteme dayanir. Bu erevede stratejik
istihbarat; bir lkenin siyasal, ekonomik ve psikolojik nitelikteki milli
g unsurlarini mmkn olan en iyi biimde kullanmayi amalayan
bir istihbarat esididir. Bu erevede stratejik istihbarat, bir devletin
milli menfaatini saglamak ve milli hedeflerini elde etmek iin kulla-
nabilecegi siyasi, ekonomik, askeri, cografi, demografik, psiko-sosyal,
kltrel, bilimsel ve teknolojik nitelikteki g kaynaklarinin topla-
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
133


mindan olusan milli g (MGK, 2011) unsurlarindan birisini orta ve
uzun vadeli bir perspektiften, stratejik degeri aisindan tespit etmek
amaciyla yapilan bir analiz alismasidir.
Aslinda Don McDowellin yukarida yer alan taniminda da (2009:5)
vurgulandigi gibi, stratejik istihbarat alismasi znde zel bir aras-
tirma ve analiz yntemidir. Literatrde stratejik istihbarat olarak
tanimlanan modelin geleneksel istihbarat algisinin tesinde genis kap-
samli bilimsel bir disiplin oldugunun altini izmek gerekir. Dolayisiy-
la stratejik istihbarat analizi, taktik ya da operasyonel istihbarattan
farklidir ya da onu tamamlayici niteliktedir. Zira taktik ve operasyonel
istihbarat, belirli hedef ve bireylere odaklanir ve operasyonel birimle-
rin gnlk yrtlen operasyon ve faaliyetlerine destek saglar. Strate-
jik istihbarat ise, sorunun kaynaklandigi yapiya, amaca ve problemin
tabiatina odaklanarak daha ok resmin btnne bakmaya alisir ve
hemen sonuca ulasmayi hedefleyen taktik istihbarattan farkli olarak
zaman iinde geliserek, uzun vadeli zmler sunmayi amalar
(McDowell, 2009:21).
Bu nedenle istihbarat teskilatlarinda stratejik istihbarat yapmakla
grevli, operasyonel ve taktik istihbarattan sorumlu diger birimlerden
ayri ve bagimsiz arastirma ve analiz nitelerinin bulunmasi gerekmek-
tedir. Bunun en nemli nedeni, taktik ve operasyonel nitelikteki istih-
barat birimlerine uzun sreleri gerektiren stratejik istihbarat retimi
grevini yklememektir. Diger bir neden ise, stratejik istihbarat alis-
malarinin daha bagimsiz ve farkli nitelikte bir yapilanmayi gerektir-
mesidir (McDowell, 2009:65,69).
Burada stratejik istihbarat retme srecinde analize konu olacak is-
tihbarat bilgilerini toplayan kisiler ve bunlari stratejik anlamda deger-
lendirecek analistler olmak zere, iki ana aktr ne ikmaktadir. Ana-
listler ve analize esas teskil edecek istihbarat verilerini toplayacak
kisiler arasindaki iliskinin nasil olmasi gerektigi konusu, stratejik is-
tihbarat analizlerinin dogruluk ve etkinligini belirleyici niteliktedir
(McDowell, 2009:195,210).
Stratejik istihbarat analizcilerinin istihbarat toplayicilarinin elde et-
tikleri verilere hangi yntemlerle ulastiklari, gzlemlerini ne sekilde
kaydettikleri gibi hususlarla birlikte, bu verilerin stratejik analiz iin
elverisli olup olmadigini bilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle stratejik
134 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


istihbarat analizcilerinin aik kaynaklarin yani sira analizleri iin uy-
gun nitelikte dogru, gvenilir eksiksiz verileri de istihbarat toplayici-
lardan talep etmeleri gerekmektedir. Analizci, stratejik analiz sreci-
nin tamamina hkim olmali, analizi talep eden ya da politikaya dns-
trecek olan kurumla siki bir iliski ierisinde bulunmalidir (Oleson,
2009:28-29).
Sonu olarak stratejik istihbarat, aslinda multidisipliner ya da
interdisipliner bir metodolojik yaklasimla bugn anlamak ve gelecegi
tahmin etmek iin yapilan bilimsel bir alismadir. Dolayisiyla stratejik
istihbaratin gemisi anlama, gncel durumlari tam olarak algilayabil-
me ve gelecegi tahmin edebilme grevi vardir (Kseli, 2009:22).
Stratejik istihbarat kavramina iliskin yukarida yer alan bilgi ve
aiklamalar erevesinde bu olgunun temel ama ve hedeflerini asagi-
daki sekilde tespit edebiliriz.

4. Stratejik stihbaratn Ama ve Hedefleri
Tanim, grev ve fonksiyonlari erevesinde stratejik istihbaratin belir-
li ama ve hedefleri vardir. Bu erevede stratejik istihbarat aisindan
asagidaki hususlari tespit etmek mmkndr:
Stratejik istihbarat, belirli bir faaliyet alaninda, rnegin siyasi, as-
keri ya da ekonomi alanlarinda, genel gidisat ve egilimleri anlamaya
alisma, simdiye ve gelecege iliskin ngrlerde bulunma, riskleri
algilama ve firsatlari degerlendirmeyi gerektirir.
Stratejik istihbaratin temel ama ve hedeflerinden birisi de gelecek
iin arzulanan durumun gereklesmesi iin btn aktrlerin esgdm
iinde hareket etmelerini ve pozisyon almalarini saglamaktir. Dolayi-
siyla, farkli grevlere odaklanmis bulunan istihbarat unsur ve aktrle-
rini, amaca uygun bir biimde ortak vizyon ve anlayislar erevesinde
esgdml alismasini saglamak zere ynlendirebilmek, stratejik
istihbaratin esas amalarindan birisidir. Bu baglamda bireyler, gruplar,
her trl ilgili kurum ve kuruluslar arasinda stratejik ortakliklar gelis-
tirmek gibi hususlar zellikle nemlidir.
Yukarida belirtilen nitelik, ama ve hedeflerini de dikkate aldigi-
mizda stratejik istihbarat, entelektel bir faaliyet olup, basarisi ente-
lektel beceriye bagli olmaktadir. Stratejik istihbarat analizlerinde
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
135


bulunan kisilerin, hizli okuma ve anlama kabiliyetinin ileri dzeyde
olmasi, kritik gelismeleri algilayabilmesi, anlam ifade eden yeni trend-
leri tanimlayabilmesi ve olaylari ynlendiren faktrlere iliskin kav-
ramsal modeller olusturabilmesi nemlidir (Selth ve Wesley, 2011:2)
Stratejik istihbarat alismalari, aik dsnceli, nyargisiz ve sorgu-
layici bir karaktere sahip olmalidir. CIAin eski yneticilerinden birisi
olan Richard Heuerin (Heuer, 1999:65) Zihinler parast gibidir;
sadece aik olduklarinda ise yararlar sz bu hususa isaret eden kay-
da deger bir rnektir.
Kisaca, stratejik istihbaratin amaci sadece mcadele edilen hedefe
ynelik degildir. Ayni zamanda mcadele edenin de kendi imkn ve
yeteneklerini, zaaf ve eksiklerini mevcut ve potansiyel sartlar ierisin-
de degerlendirmesi ve analiz etmesi gerekir. Stratejik istihbarat analiz-
leri genellikle askeri, biyografik, ekonomik, bilim ve teknoloji, ula-
sim, iletisim, askeri cografya, siyasal ve sosyolojik alanlarda yapilir
(zdag, 2008:149).
Stratejik istihbarat alismalari; belirli lke ya da blgeler (rn. Orta
Dogu), sinir asan sular gibi spesifik alanlar ya da siyaset bilimi, sos-
yoloji, politik psikoloji gibi zel akademik disiplinlerde uzmanliklar
gerektirebilmektedir. Dolayisiyla terrizmle iliskili stratejik istihbarat
alismalari, znel nitelikteki cografi ve farkli disiplinlere ait bilgileri
bir araya getirerek, byk resmi ortaya ikartabilir. Bu tr bir stratejik
istihbarat alismasinin tarih, siyaset, stratejik ortam, cografya, din,
psikoloji, kltr, demografi ve diger faktrlerin birbirleriyle karsilikli
etkilesimini dikkate alarak, bunlarin terrizm ve siyasal siddet hare-
ketlerinin olusumu zerindeki etkilerini zmlemeye alismasi gere-
kir.

5. Terrle Mcadele Politika ve Uygulamalarnda Stratejik stih-
baratn nemi
Stratejik istihbaratin tanim ve niteligine iliskin olarak sylediklerimi-
zin isiginda terrle mcadele baglaminda stratejik istihbaratin temel
amacinin, terr rgt ve hareketleriyle ulusal ve uluslararasi dzeyde
etkili mcadele politika ve yntemleri gelistirmeyi amaladigini sy-
lemek mmkndr. Bu erevede stratejik istihbarat, terrizmle m-
136 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


cadelede gerekli strateji ve politikalari belirlemek amaciyla karar alici-
larin ve uygulayicilarin mmkn olan en dogru kararlari verebilmele-
rini saglamak iin retilen ve terr rgtlerinin imkn ve yetenekleri
ile gl, zayif ve hassas yanlarini, hedeflerini, politika ve stratejileri-
ni tespit edip, degerlendiren bir istihbarat alanidir.
Terrizmle mcadele baglaminda stratejik istihbarat, bazi yazarlar-
ca (rn. bkz. Kseli, 2009:59) terr rgtlerinin organizasyonel yapi-
lari, amalari, hareket tarzlari, kaynaklari, silah ve patlayicilari, dis
kontaklariyla ilgili bilgilerin ele geirilmesi olarak da ifade edilmekte-
dir. Bu konular, terrizmle mcadelenin bir anlamda orta ve uzun
vadeli stratejik hedef ve boyutlarini ihtiva etmektedir.
Stratejistler aisindan terrizm, yeni bir problem olmamakla birlik-
te, modern terrizmin son 20-30 yilda yeni bir ivme kazanmasi netice-
sinde ok daha kompleks bir hale gelmesi ve uluslararasi bir nitelik
kazanmasina paralel olarak daha ok ilgi gerektiren bir ncelik kazan-
di. nk dnyada insan hareketliliginin artmasi, radikallesme olgusu
nedeniyle etnik ve dinsel sorunlarin kendisini siddet yoluyla ifade
etmesi, terr rgtlerinin hedef aldiklari lkelerin disinda rgtlenme
ve finans saglama imknlarinin genislemesi, ileri teknoloji ve iletisim
imknlarindan yararlanma olanaklari ve terrizme karsi uluslararasi
isbirliginde yasanan sorunlar gibi faktrlerin etkisiyle terrizm birey-
sel olarak lkeler ve uluslararasi sistem zerinde etkili olmaya basla-
misti. zellikle 11 Eyll 2001 saldirilari, terrizme karsi topyekn
savas konseptini ortaya ikardi.
Soguk Savas Dneminde ise terrizm, stratejik bir anlam ifade et-
tigi iin analistlerin ilgi alani ierisinde olmakla birlikte, bu dnemler-
de cereyan eden terr hareketleri, gnmzdekilere kiyasla eylemleri
daha kolay tahmin edilebilir ve daha dar ereve ierisinde hareket
eden, nispeten kk hacim ve kapasiteli rgtler tarafindan gerek-
lestiriliyordu. 1960 ve 70li yillarda zellikle Bati Avrupada Yeni Sol
dsnce ve Latin Amerikadaki Maocu gerilla hareketlerinden etkile-
nerek ortaya ikan, Kizil Ordu Fraksiyonu (RAF), Kizil Tugaylar,
Savasan Komnist Hcreler gibi asiri sol terr rgtleriyle, etnik te-
melli IRA ve ETA gibi rgtler istihbarat dnyasinin temel ilgi alanini
olusturdu. Soguk Savas dneminin en nemli karakteristik zellikle-
rinden birisi de Bati ve Dogu Bloklarinda yer alan lkelere karsi faali-
yet gsteren silahli rgtlenmelerin desteklenmesiydi. Dolayisiyla
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
137


lkelerin istihbarat rgtlerinin ana gndemini de yikici ve dis des-
tekli olarak nitelendirdikleri bu rgtlerle mcadele olusturdu.
Soguk Savas sonrasinda da terrizme verdikleri destek nedeniyle
belirli lkelerin lider profilleri, ulusal ve uluslararasi siyasetleri, eko-
nomik yapilari, askeri kapasiteleri ve diger stratejik boyutlarina iliskin
analitik ve stratejik alismalar devam etti. nk lkeler arasindaki
stratejik rekabet ve jeopolitik egilimler nemini kaybetmemisti.
Yeni dnemde terr rgtlerinin 11 Eyll 2001 saldirilarinda oldu-
gu gibi ngrlemez eylem kapasiteleri, El Kaide gibi merkezi olma-
yan sebekeler olusturmalari, ileri teknolojileri kullanmalari ve terr
eylemlerini bir aratan ziyade ama haline getirmeleri gibi karakteris-
tik zellikleri olan yeni dnemde,
7
terrizmin bir takim zelliklerinde
meydana gelen bu degisimler, bu fenomenin analizinde daha radikal
yaklasimlari gerekli kilan farkli bir disiplin anlayisi zorunlu hale ge-
tirmistir.
Devletlerin, terrizmle mcadelede izledikleri politika, istihbarat
faaliyetlerinin nemi aisindan iki temel parametre zerinden sekil-
lenmektedir:
1. Terr tehdit ve tehlikesinin teshis edilmesi,
2. nleyici tedbirlerin alinmasi
Bu iki hususun tm boyutlariyla degerlendirilmesi ve gerekli n-
lemlerin alinmasinda istihbarat temel fonksiyondur. Nitekim istihba-
rat, sosyal ve teknik bilimlerin birbirine eklemlendigi multidisipliner
bir yaklasim modeli olarak byk nem arz etmektedir.
Istihbarat olgusunun terrle mcadeledeki nemi; terr eylem ve
faaliyetlerinin gereklesmeden engellenmesi ya da etkisiz hale geti-
rilmesindeki rol, terr olaylari sonrasindaki adli sorusturmalardaki
fonksiyonu ve nleyici ve koruyucu gvenlik tedbirlerine katkisi ne-
deniyle genel anlamda temel faktrden kaynaklanmaktadir.
Terr rgt ve hareketlerinin mevcut durumlari, stratejileri, hedef-
leri ve gelecekteki muhtemel durumlari, hareket tarzlari, hedeflerinin

7
Bu yeni dnem Yeni Terrizm kavramiyla ifade edilmektedir. Yeni Terrizm kavrami ve
zellikleri konusunda detayli bilgi iin bkz. (Altuntas, 2009:132-141).
138 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


neler olabilecegi konularindaki degerlendirmeler stratejik istihbarat
niteligindedir.
Stratejik istihbarat uygulamalarina iliskin bazi rnekler sunlardir
(Sharfman, 2004:2-3):
(1) esitli terrist gruplarinin lider kadrosunun kendi aralarindaki
uyumu, liderlige baglilik, rgte eleman kazanimi, finansal
kaynaklarinin niteligi gibi isel basarisi hakkindaki bilgiler, r-
gtn gelecegine iliskin yapilacak tahminler ve terrle mcade-
le hedefleri aisindan stratejik nitelikte bilgilerdir.
(2) Belirli terr rgtleri arasinda gereklestirilen isbirligi yntem-
leri konusundaki bilgiler esasinda stratejik nem ihtiva etmek-
tedir. Stratejik nemin yani sira bu tr bilgiler, ayni zamanda
taktik alanda da faydalar saglamaktadir. Syle ki, bir terr rg-
t hakkinda sahip olunan istihbari bilgiler, diger rgtler hak-
kinda da taktik istihbaratin elde edilmesinde kullanilabilmekte-
dir.
(3) Uluslararasi terrizmi ya da kendi lkesi aleyhine faaliyet gs-
teren bir terr rgtn/rgtlerini destekleyen devletler ve bu
amaca dnk faaliyetleri hakkindaki istihbarat bilgileri stratejik
niteliktedir.
(4) Belirli bir terr rgtnn liderinin ya da lider kadrosunun r-
gtn amalari, hedefleri, ideolojisi ve stratejisi hakkindaki her
trl dsnceleri ve bunlarin analizi de stratejik istihbarat kap-
samindadir.
(5) Bir terr rgtnn militan devsirme, mali ve lojistik destek
saglama gibi hususlarda kaynaklara ulasmada kullandiklari yn-
temlere iliskin bilgiler, stratejik istihbarat niteligindedir. Bu tr
bilgilere ulasildigi takdirde terr rgtlerinin bu kaynaklara
ulasmalarini engelleyici ya da en azindan zorlastirici politika ve
uygulamalar gelistirilebilir.
Terrizmle mcadeledeki rol ve nemi sz konusu oldugunda
stratejik istihbaratin bazi karakteristik zellikleri sunlardir (Sharfman,
2004:3):
Dogru bir stratejik istihbarat analizi, birok durumda, aylarca
veya yillarca yarar saglayabilir.
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
139


Stratejik istihbaratin ierigi terrist unsurlar tarafindan bilinse
dahi, taktik ve operasyonel istihbarattan farkli olarak terr r-
gtleri, bu istihbarati geersiz kilmak ya da kaynaklarini berta-
raf etmek hususunda kolayca hareket edemezler.
Stratejik istihbarat, taktik ve operasyonel istihbarattan farkli
olarak, belirli bir ya da birka kaynaktan degil; ok sayida farkli
verinin esitli paralarinin analizinden elde edilir.
Stratejik istihbarat, terr rgtleri ve mensuplari hakkindaki
gizli bilgilerden yararlanmis olsa bile, bu istihbarat bilgileri aik
kaynaklardan ve akademik alisma, analiz ve degerlendirmeler-
den elde edilen bilgiler isiginda kullanilmasi mmkndr.
zellikle etnik ve ideolojik temellere dayanan ve ayrica uluslarara-
si sistemin aktr haline gelmis terr hareketleriyle mcadelede strate-
jik istihbarat zel bir nem tasimaktadir. Blgesel nitelikli, sosyo-
ekonomik ve sosyo-politik sartlardan beslenen terr hareketleriyle
etkili bir mcadelenin merkezinde, o lkenin her trl fiziksel, siyasal,
sosyolojik ve kltrel imkn ve yeteneklerinin en iyi biimde tespit
edilerek, yapilacak stratejik istihbarat analizleriyle bu imkn ve yete-
neklerin seferber edilmesi gibi uygulamalar bulunmaktadir.
Bu husus zellikle terrle mcadelenin iki temel ekseninden birisi
olan anti-terrizm uygulamalari aisindan nem tasimaktadir. Anti-
terrizm, byk lde bazi uzmanlarin terrle mcadele olarak
adlandirdiklari bir boyuttur ve daha ziyade yumusak g unsurlarina
dayanir ve ceza adaleti sisteminin aralarinin kullanilmasini ierir.
Burada yumusak g unsurlari kavramiyla kastedilen bir lkenin
tarihi, cografyasi, kltrel zenginligi, ekonomik gc, sosyal dokusu,
demokratik gelismisligi, sivil toplum kuruluslarinin yayginligi ve etki-
si, bilim ve teknoloji altyapisi ile sanat ve spor gibi sosyal hayatin
entelektel anlamda rettigi degerler ve kamu diplomasisi uygulama-
laridir. Yumusak g kavrami, diger bir ifade ile bir lkenin askeri
gcnn disinda, ama askeri gcn de gerektiginde destekleyecek
nitelikte, sahip oldugu her trl imknin yarattigi g ivmesidir (Bese,
2011:107).
Anti-terrizm uygulamalari, daha ziyade sorunu kisa, orta ve uzun
vadeli politika ara ve uygulamalariyla zmleyici, ortadan kaldirici
140 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


ve nleyici bir amaca yneliktir. Tehdit algilamasi ve tehdidin geldigi
boyut, burada ana belirleyici unsur olup; terr tehlikesinin minimuma
indirilebilmesi iin alinabilecek her trl aktif ya da pasif nlem ve
uygulamalari ierir.
Anti-terrizm politikalari, byk lde yukarida belirtilen ama-
lari gereklestirmeye ynelik stratejik istihbarat alismalarini gerekti-
rir. Bunlarin yani sira terr rgtlerinin propaganda faaliyetlerine y-
nelik nlemlerin alinmasi ve karsi propaganda olarak nelerin yapilabi-
lecegi konusu, znde orta ve uzun vadeli stratejik istihbarat alisma-
larina ihtiya dogurur. Dolayisiyla stratejik istihbarat, akademik nite-
likli bilimsel analize dayali alismalari gerektiren zel bir yntemdir.
Terristlerin ideolojileri, doktrinleri ve stratejileri hakkinda yapilacak
alismalar bu niteliktedir.
Kontr-terrizm ise, terrizmle mcadelenin diger bir eksenidir ki
uygulamalarinin ekserisi lkemizde bazi yazar ve uzmanlarca ter-
ristle mcadele olarak adlandirilmaktadir. Bu ise, dogrudan dogruya
terrle mcadelenin gvenlik boyutudur. Amaci, terr rgtleri ve
mensuplarinin etkisiz hale getirilmesi, eylemlerinin nlenmesi ve faa-
liyetlerinin bertaraf edilmesidir ki askeri, istihbari, polisiye, hukuksal
ve rgtsel uygulamalari esas alir.
Kontr-terrizm amali istihbarat faaliyetleri, diger alanlardaki is-
tihbarata gre biraz daha farklidir ve taktik amali oldugu iin kisa
vadeli ve aciliyet esasina dayanir. Tamamen gvenlik amalidir ve
taktik esaslar erevesinde sekillenir. Terr eylemlerinin nlenmesi,
terr rgtleri ve mensuplarinin takibi, iliski ve baglantilarinin ortaya
ikarilmasi, rgtn g ve eylem kapasitesinin analiz edilmesi gibi
hususlara iliskin istihbarat alismalari bu amala yapilir.
Kisaca ifade etmek gerekirse; stratejik ve taktik istihbarat, anti-
terrizm politikalarinin bir parasi olarak kullanilabilecek yntemler
iken; taktik istihbarat ise daha ziyade kontr-terrizm uygulamalarini
gereklestirmek amaciyla kullanilan istihbarat olarak tanimlanabilir
(Kseli, 2009:60).



Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
141


Sonu
Etkin bir istihbarat faaliyeti terrizmle mcadelenin basarisina nemli
katkilarda bulunacaktir. Terrizmle mcadelede istihbarat alismalari
taktik ve stratejik olarak iki ayri kategoride olmalidir. nk taktik
ve stratejik istihbarat, nitelik itibariyla uygulama alanlari, yntemleri
ve saglayacagi faydalar bakimindan ayrismaktadir.
Taktik istihbarat, spesifik ve detayli zelliklere sahiptir; ayrica kisa
ve orta sreli operasyonel sonu almaya yneliktir. Buna mukabil
stratejik istihbarat ise, uygunlugu ve amaci bakimindan kisa ve orta
vadeli operasyonel amaca ynelik olmayip; ierik ve kapsaminin ge-
erliligi bakimindan daha uzun sreli politika ve hedefleri gerekles-
tirme amacina dnktr. Yillarla ifade edilebilecek bir geerlilikte
retildigi iin stratejik istihbarat, daha uzun vadeli planlamalari gerek-
tiren ve sonulari daha uzun bir zaman diliminde alinabilecek trden
her trl kaynaklarin dagitimi, siyasal tedbirler, yatirimlarin planlan-
masi gibi karar alma srelerini desteklemek amaciyla retilir ve kul-
lanilir.
Gnmzde lkelerin yasamis olduklari terrle mcadele tecrbe-
leri, zellikle uzun soluklu ve derin tarihsel ve toplumsal nedenlerden
kaynaklanan terr hareketleriyle mcadelede taktik istihbaratin yani
sira, stratejik istihbarat alismalarina da ihtiya duyuldugunu gster-
mektedir. Fakat stratejik istihbaratin retilme yntem ve sreci taktik
istihbarat uygulamalarindan farkli oldugu gibi, sonularinin alinmasi
ve fonksiyonlarinin kamuoyunda algilanmasi da farkli olmaktadir.
zellikle terrizm gibi, ortaya ikis nedenleri ve beslendigi kay-
naklar, amalari, basvurdugu yntemler, rgtlenme yapisi ve eylem-
lerinin niteligi itibariyla cografya, ideoloji, din, sosyo-politik ve
sosyo-ekonomik yapi gibi birok faktre bagli ok boyutlu bir olguyla
mcadele sz konusu oldugunda stratejik istihbarat, adeta akademik
nitelikte bir bilimsel faaliyet haline dnsmektedir. Bu srecin, yani
stratejik istihbarat retme srecinin saglikli isleyebilmesi, taktik istih-
barat reticilerinden farkli niteliklerde insan ve mali kaynaklarin bu
amaca ynelik olarak ayri bir biimde tahsis edilmesine baglidir.
Trkiyenin 25 yildan fazla bir zamandan bu yana karsi karsiya
kaldigi terrizm problemiyle mcadele aisindan konuya baktigimizda
142 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


da, stratejik istihbarat alismalarinin sorunun zmnde ne kadar
nemli oldugu ve srete eksik kaldigini grmek mmkndr.
Trkiyeyi mesgul eden PKK terrne kaynaklik eden dis destek,
tarihsel ve kltrel nedenler, blgenin sosyo-ekonomik ve sosyo-
politik yapisi, g sorunu, etnik ve demografik zellikler, cografi yapi
vb hususlar; yine lkenin tm maddi ve manevi g unsurlariyla ya da
daha gncel bir ifadeyle btn sert ve yumusak g aralariyla
paralel bir sekilde bu tehdide karsi analiz edilmeyi gerektirmektedir.
Dolayisiyla, PKK terrne karsi gelistirilecek bir mcadele strateji
ve politikasi iin yapilacak stratejik analizler iin blgeye iliskin ko-
nularda stratejik nitelikli degerlendirilme alismalarinin yapilmasi
gerekir.
Blgenin jeostratejik nemi, rnegin enerji ve su kaynaklarina olan
yakinligi, blgedeki jeopolitik yapilanma, tarih ve kltrel unsurlar,
blgenin dinsel, etnik ve demografik yapisi, sosyolojik ve psikolojik
yapisi, ahlaki degerleri, aile yapilari, feodal unsurlar, agalik, dini ya-
sam, tarikatlarin etkisi, nitelikleri ve yapilanmasi, sosyal kurumlarin
yapisi ve fonksiyonlari, blgede stratejik ikarlari olan lkelerin ko-
numu, kresel sermaye hareketleri, uyusturucu ekonomisi ve trafigi,
karapara rotalari, silh ticareti, kresel glerin tarihten gelen ve bu-
gn etkileyen faaliyet, ilgi ve rekabet alanlari, yabanci istihbarat
teskilatlarinin hedefleri ve yntemleri, terr rgtlerinin yapilari,
amalari gibi konularda yapilacak alismalar stratejik istihbarat niteli-
ginde olmalidir.


Kaynaka
Akad, Mehmet Tanju, (2011), Modern Savan Temel Kavramlar,
Istanbul: Kitap Yayinevi.
Altuntas, Ekin Oyan, (2009), Terrizme Kar Sava Stratejisi, Anka-
ra, Imge Kitabevi.
Akdogan, A. Argun, (2007), Isletmeden Devsirerek Degistirmek:
Trk Kamu Ynetiminde Stratejik Planlama ve Performans Yne-
timi, S. Aksoy - Y. stner, (Der.), Kamu Ynetimi Yntem ve
Sorunlar, Ankara: Nobel Yayinlari.
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
143


Baird, Zoe and Barksdale, J ames, (2006), Mobilizing Information to
Prevent Terrorism: Accelerating Development of a Trusted
Information Sharing Environment, Third Report of the Markle
Foundation Task Force, New York, [online kaynak]
http://www.policyarchive.org/handle/10207/bitstreams/15550.pdf
(13.8.2011 tarihinde erisilmistir).
Bese, Ertan, (2011), Kamu Diplomasisi Kavrami ve Uygulama Alan-
lari, Stratejik Dnce, Yil: 2, Sayi: 16, ss.106-109.
CIA, (2011a), A Look Back ... Sherman Kent: The Father of
Intelligence, CIA Resmi Web Sitesi, [online kaynak]
https://www.cia.gov/news-information/featured-story-
archive/2010-featured-story-archive/sherman-kent-the-father-of-
intelligence.html (15.9.2011 tarihinde erisilmistir).
CIA, (2011b), CIA Resmi Web Sitesi, [online kaynak]
https://www.cia.gov/library/kent-center-occasional-
papers/index.html (15.7.2011 tarihinde erisilmistir).
Davis, J ack, (2002), Sherman Kent and the Profession of Intelligence
Analysis, The Sherman Kent Center for Intelligence Analysis,
Occasional Papers: Volume 1, Number 5, CIA Resmi Web Sitesi,
[online kaynak] https://www.cia.gov/library/kent-center-
occasional-papers/vol1no5.htm (17.9.2011 tarihinde erisilmistir).
Davis, J ack, (2003), Sherman Kents Final Thoughts on Analyst-
Policymaker Relations, The Sherman Kent Center for Intelligence
Analysis, Occasional Papers: Volume 2, Number 3, pp. 1-12, CIA
Resmi Web Sitesi, [online kaynak] https://www.cia.
gov/library/kent-center-occasional-papers/pdf/OPV2No3.pdf
(17.9.2011 tarihinde erisilmistir).
Dujmovic, Nicholas, (2005), Building an Intelligence Literature:
Fifty Years of Studies in Intelligence, Studies in Intelligence, Vol.
49, No. 4, pp. 1- 14, CIA Resmi Web Sitesi, [online kaynak]
https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/
csi-publications/csi-studies/studies/vol49no4/studies49_04.pdf
(17.9.2011 tarihinde erisilmistir).


144 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)


Ford, Harold P., (1980), A Tribute to Sherman Kent, Studies in
Intelligence 24/2 (Summer 1980), CIA Resmi Web Sitesi, [online
kaynak] https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-
intelligence/csi-publications/books-and-monographs/sherman-kent-
and-the-board-of-national-estimates-collected-essays/1tribute.html
(15.9.2011 tarihinde erisilmistir).
Harmankaya, Ali Haydar, (2011), Milli Istihbarat Teskilatinda Kk-
l Dnsm, Ankara: Ekopolitik Gndem, [online kaynak],
http://www.ekopolitikgundem.org/kategori_yazi.asp?DSayi=6&Ka
tID=10&YaziID=98&islem=detay (05.9.2011 tarihinde erisilmis-
tir).
Hedley, J ohn H., (2008), The Evolution of Intelligence Analysis,
(Eds) George, Roger Z., Bruce, J ames B., Analyzing Intelligence:
Origins, Obstacles and Innovations, Washington, D.C.:
Georgetown University Press.
Herman, Michael, (1999), Intelligence Power in Peace and War,
Cambridge: Cambridge University Press.
Heuer, Richards J ., (1999), Psychology of Intelligence Analysis,
Washington DC: Centre for the Study of Intelligence, Central
Intelligence Agency.
Kent, Sherman, (2003), Stratejik stihbarat, Ankara: ASAM Yayinla-
ri.
Kseli, Mutlu, (2009), Terrle Mcadelede Istihbaratin Rol, Polis
Bilimleri Dergisi, C. 11, S. 2, ss.51-72.
Kseli, Mutlu, (2011), stihbarat, Ankara: Adalet Yayinevi
Milli Istihbarat Teskilati, (2011), MIT Resmi Web Sitesi, [online kay-
nak] http://www.mit.gov.tr/t-sib.html (31.7.2011 tarihinde erisil-
mistir).
Milli Gvenlik Kurulu (MGK), (2011), MGK Resmi Web Sitesi, [on-
line kaynak] http://www.mgk.gov.tr/Turkce/sss.html#soru_10
(09.9.2011 tarihinde erisilmistir).
McDowell, Don, (2009), Strategic Intelligence: A Handbook For
Practitioners, Managers and Users, Revised Edition, Lanham,
Maryland: The Scarecrow Press.
Stratejik stihbarat Olgusunun Teorik erevesi, Unsurlar ve
Terrle Mcadele Politikalar Andan Rol ve nemi
145


Oleson, Peter C., (2009), Book Review: Strategic Intelligence: A
Handbook For Practitioners, Managers and Users, The Scarecrow
Press, Revised Edition, (Don McDowell) Lanham, MD, in Studies
in Intelligence, Vol.53, No.3. pp.27-29.
zdag, mit, (2008), stihbarat Teorisi, Ankara: Kripto Kitaplar.
Selth, Andrew and Wesley, Michael, (2011),The Complete
Analyst: Contemplating Strategic Intelligence in An Age of
International Terrorism, http://www.ceps.edu.au/files/Andrew
%20Selth's% 20paper.pdf, (Erisim Tarihi: 14.8.2011).
Sharfman, Peter, (2004), Information Sharing in Support of Strategic
Intelligence, International Conference on Countering Modern Ter-
rorism: History, Current Issues and Future Threats, 16-17 Decem-
ber 2004, Berlin, pp. 2-3, [online kaynak]
http://www.mitre.org/work/tech_papers/tech_papers_04/04_1220/0
4_1220.pdf (13.8.2011 tarihinde erisilmistir).
Trk Dil Kurumu (TDK), (2011), TDK Resmi Web Sitesi, [online
kaynak] http://tdkterim.gov.tr/bts/ (28.5.2011 tarihinde erisilmis-
tir).













146 Polis Bilimleri Dergisi: 13 (3)