1

Halide Veliolu

Amargi, Mart 2013, No:28

Metin Kaan ve G.K. Vakas: Estetikten Ahlak, Arzulardan Siyaset ve Adaletten Hukuk
Mmkn m?

Bu yaz getiimiz ay Boaz Kprsnden atlamak suretiyle Metin Kaann hayatna son
vermesiyle yeniden gndeme gelen bir tartma zerine. 1995 ylnda gndemi bir hayli megul
eden ve yazar Kaann adn faillerinden biri olarak toplumsal hafzamza yerletirmi olan bir
cinsel iddet, tecavz ve ikence vakas olan G.K. hadisesi ve Ar Roman metin analizi
zerine 1995-98 yllar arasnda sene boyunca deiik younluk ve aralklarla lisansst tezi
erevesinde altm
1
. Hala ksaca anlatmakta zorlanrm ama Amargi okurlar iin bir kez daha
denemeye deer

Sondan balayaym. Tez savunmamn son szlerini toparlarken, illa ki byk bir laf etme gen
cretkr merakndan mdr ya da algnn bilince smaz srama anlarndan birinin eseri midir
bilinmez, bu hikyede bir ey var, daha bitmedi ve bizi megul edecek deyivermitim. Ne
var? diye sormad kimse, artk kapanyordu celse ama sorsalard da ne derdim o zaman,
kestiremiyorum. Ar Romann nce film, sonra dans tiyatrosu ve nihai olarak da dizi film
yaplmas myd algmn ngrye dnt kapsam? Belki bir para, ama sanki daha ok belli
bir kamunun hafzasna G.K. hadisesi olarak yazlm olan cinsel iddet vakasnn vicdanlardaki
muhasebesiyle hukuki sreci arasndaki yarklardan szan bir hakikat vaadi.

lk bakta kstl bir yer ve zaman diliminde ve belirli bir kamuda vuku bulmu gibi duran bu
hadisenin boumlarnda, gnmz hala megul eden ve kurucu neme sahip toplumsal deer,
pratik ve anlamlarla ilgili nemli ipular saklyd. Ykselen erkek iddeti ve muhafazakrlama
karsnda kstlarna ramen kadn zgrl ve haklar siyasetinin yaamsal neme sahip
olmas bunlardan ilki. Dieri de 80 darbesiyle sol hareketin devlet eliyle bastrlmas ve
snmlenmesini takiben oluan bir nevi tufan sonras atmosferinde filizlenmeye balayan
altkltr mecrasnn hayal krklklar, huzursuzluk ve biraz da yorgunlukla imli beden ve
muhayyilelerle bulumasnnn hikyesidir ki hala amlanmay bekleyen vaatkr bir dmdr.
ktidara bir toplumsal hareket ierisinden mdahale etme abasndan boalan yerlerde
kimilerinin gndelik hayat sorunsallatrmaya ve onu baat siyasi tahlillerin kurduu haliyle
verili bir gereklik olarak deerlendiren nkabullerden geri almaya kalkt bir dnem. Belirli
bir siyasetin tahakkmnden yorulan alglarn dikkatini yeni gzlerle bedenlere, dile, eyann
tabiatna, durumlara, kadnlk ve erkeklik hallerine diktii bir yeni zaman haletiruhiyesiKsaca
anlataym.

90larn banda (illa ki milat alnacaksa) stiklal Caddesinin trafie kapanmasyla balayan ve
Beyolunu gzelletirme Derneinin kurumsal nclndeki abalarla hzlanan bir Beyolu
mutenalamas balad ki, bu sre imdilerde Tarlaban kapsayacak ekilde devam etmekte.
Fransz siluetli kafe-barlar, tiyatro, sinema ve kitaplara, gece kulpleri, rock barlar ve sonrasna
da trk barlar elik etti. stanbula aidiyet tahayyl, sylem ve pratiinin milli aidiyeti

1
Conservative Decadence: Politics of Language in 1990s Turkey (Muhafazakar Dekadans: 1990ler Trkiyesinde
Dil Siyaseti, Boazii niversitesi Sosyoloji, 1998.


2

glgelemeye balad zamanlard. Devrim d ve gayretlerine darbenin kestii cezadan
nasiplenen sadece solcular deil, bu corafyay ve ahvalini bir arada dnmenin kendisi oldu
(Tayfun Talipoluna ne oldu sahi?). Bu yeni ehirli olma hali kendisine, siyasetlerini, estetik ve
kltrel formlarn solun sylem ve pratiinden ayrmaya balam olan Alevilerden ve
Krtlerden baka yeni bir yerli aramaktayd, yle ki bulamasa da yaratacakt neredeyse (en iyi
yerli bir yerli araba reklam logosundan fazla bir eydi kukusuz o zamanlar ve ykselmekte olan
slami kesimse szn ettiim ehre yeni talep formuna en az Avustralyal yerliler kadar uzakt).
Kimileri stanbulu terk etmek zorunda kalan gayrimslim aznlklara dknlkler gelitirdiler;
gecikmi bir yasn nostaljiye krlm kayplarndan bir zamanlar Beyolu ve eski zaman
stanbulu hasreti, stanbula ve stanbullu olmaya talebin en baat emosyonel formlarndan biri
haline gelmiti. Ellerde kamera grup halinde ya da solo ehirde gezip fotoraf ekmeler de bu
zamana denk gelir. Murat Belgenin, siyasi tahlillerinden ziyade ve yansra, stanbul Gezi
Rehberi ve rehberliiyle nam salmaya balad zamanlar

Ellerde kamerayla deilse de, kimileri hafta sonu ya da biteviye tkettikleri sentetiklerden
aldklar gle etrafa yeni gzlerle bakmaya, durduklar yerde algnn deiik hallerini
deneyimleyip onu hikyelendirme yollarn aramaya koyuldular. Madde sadece tketildii an
imlemiyor, takip eden gnlerde dnen, paylalan hikyelerle tketim bir nevi devam ediyor,
ediyordu. Siyasi erke dorudan bakaldr yerini bir nevi kiisel yaramazlklara, sivil
itaatsizliklere brakmt. Sanki tufan olmu, sular ekilmi ve geriye kalan kimi canlar kalan son
zamanlarn da burada ve imdiden baka bir gelecek yokmuasna yaamaya, genliklerinden
kalann hesabn telala grmeye koyulmulard. Bu, en gze grnr haliyle Beyolunda hayat
bulan yeni haletiruhiyenin ahlaki kodu ne olabilirdi ve her trl snr amna duyulan merak
kendi yerlisini nereden bulacakt?

Mutenalaan Beyolu, benzeri btn ehir merkezleri gibi bir arka sokaa, arka mahalleye
bitiikliinden medet umdu. Baat ahlaki kural snr am (transgression) olan bir cemaatin
mahir anlatcs olarak Metin Kaan, kafe-barlardan hemen sonra balayan pavyonlardan tesini
(arada yeni Krt gmeni midye ve kt mendil satclarn ve dnmeleri hzla getikten sonra)
hep merak eden ama nasl gideceini pek de kestiremeyen bir tecessse gnll ve kendiliinden
rehberlik eder oldu. lk kez bir mekn, edebi temsilini takiben kltlemi (Pamukun Karsndan
nce), okurlarn bir ksm da ziyareti mterilere dnmlerdi. Ahlaki kodun anahtar, snr
am bilgisine sahip delikanlda ve onun raconlarndayd. Kyl deil ama gelenek sahibi; Krt,
Alevi ya da slamc deil ama yerli; siyasi deil ama asi; maganda deil ama harbi; (kurumsal)
eitimsiz ama terbiyeli; elenceli ve fakat ille de Roman deil; erkeksi ama homofobik deil;
yoksul ama yoksun deil; parasz ama yolunu bulan, avantac ve yaratcyd bu ahir zaman
delikanls. Kaann romannda betimledii racon bir ahlaki koddan ok daha fazlas; giyim
kuam, beden dili ve konuma ile kendini ifade eden estetik bir var olma biimidir. Trk
edebiyatnda ahlak ve estetie siyasetten bamsz alan aan bu metin, bir ilke daha imza atm
ve pek az temsile nasip olacak ekilde okuruyla bulumutu. Okurunda, resmettii dnyaya kar
bir arzu oluturmakla kalmam, yazar araclyla bu arzu nesnesi mekn (Dolapdere) kimi
okurlarn mtecessis bak ve ehir gezintisi meraknn da renkli bir parasna dnmt.
Kukusuz bu merakl araytan yazar da nasibini almt; Kaan, Beyolu lemlerinin en aranr
simalarndand artk. Seyir hali eperini geniletiyordu ve Beyolu en iyi yerlisini bulmutu.




3

1995 senesinde G.K. hadisesi gazete manetlerine dtnde bir okur olarak ihanete uramlk
hissi yaadm hatrlyorum. Zira ben de yukarda szn ettiim kimi okurlar gibi anca
sonralar ifade edebildiim haliyle bu Kemalist modernite tasavvur ve pratiklerinin dnda kalan,
yerel bir cemaatin ahlak kodu olarak estetik varolu betiminden olduka etkilenmi, uzaktan da
olsa yazarna, anlatt mekna ve insanlarna muhabbet beslemitim. Gitmediim, grmediim
ama kendimden bildiim bir kyd Kolera Mahallesi; yaknda olmas da cabasyd.

Zihinlerde bir leke gibi kalan parampara yzyle gen kadn manetlerden ve ana haber
bltenlerinden haykryordu: Metin ve Alp (Budayc) bana tecavz ve ikence ettiler! Bir gn
sonra Metin Kaan G.K.nn erkek kardei tarafndan, tpk romanda geen dramatik bir jestte
olduu gibi, bir kula kesilmi halde polis tarafndan ele geirildi. Kaan ve Budaycnn ilk
szleri adalete gveniyoruz oldu. Meclislerine katldklar hi bir (eski) solcunun alenen
etmeyecei bir szd bu, tersinden bir kimlik beyan etkisi yapt, tns kulaklardadr hala

Ar Roman kadar olay kurgusu hayata gemi bir metin o zamanlar edebiyat eletirisi ve
yorumbilimle har neir olan feminist bir sosyoloji rencisi olarak bana son derece ilgin
gelmiti ve bu vaka zerine bir sre kafa yormaya, almaya karar verdim. Kimileri hem
Kaan hem de G.K.y tanyan pek ok feministle ve Kaan yaknlaryla derinlemesine
mlakatlar yapma frsatm oldu
2
. Ancak okurun da tahmin edebilecei zere, meum geceyle
ilgili dorudan bir tanklk neredeyse imknszd. Gecenin tannn ifadeleri phesiz ki
birbirinden farkl olup, G.K.nn ikyeti bir mahkeme dosyas halini almt. Hakikat ve
adaletin, bu minik Beyolu entelektel, yazar, sanat ve feminist kamusunda hangi terimlerle
kurulduunu anlamaya karar verdim. O meum gecede neler olmu olabilecei zerine
feministler ve G.K.nn bir ka yakn dnda neredeyse hi kimse dorudan sz almaya
yanamyordu. Ancak, dantm neredeyse herkesin, roman ve yazar, Beyolu gece hayat,
Dolapdere merak, kadnlk ve erkeklik halleri konusunda anlatacak ok eyi ve son derece
nemli tahlilleri vard elbette ve bana anlattklar, ne yaplsa, o gece neler olmu olabilecei
konusunda bir kanaatin ifadesini de dillendiriyordu. yle ya da byle...

Meum gecenin srr tek deildi: Bir ka feminist hari neredeyse herkes G.K.y, hadiseyi
basna yanstt iin suluyor, deilse de, kusurlu buluyordu. Buna, ilgintir ki o geceden Kaan
ve Budaycnn sorumlu olmadn dnenler de dhildi. G.K.nn basna beyanat vermesini
hakl bulanlarsa, bunun kimin yardm ve araclyla basna yanstldn sylemek
istemiyorlard. Bu konu, neredeyse, G.K.nn adalete bavurmasndan daha da vehim
karlanyordu. Kadnn grd iddet zerinden zedelenen cemaat, dokusunu, bir baka konuda
sz ve tavr birlii ederek koruyor ya da srdryordu. Sanki sr bile yoktu ortada:
Dantklarmn ou, Kaan, kulan kesmek suretiyle kiisel olarak cezalandran G.K.nn
erkek kardeinin hakllnda ve vakann en delikanls olduunda hemfikirdi. Kaan ve
Budaycnn konuyla ilgili masumiyetini savunan ve bu konuda hi bir bilgisi olmadn
syleyenlerden bazlar da dhil.

Tezin adn Muhafazakr Dekadans koydum. Muhafaza edilen, ncelikle ve sadece cemaatin
kendisiydi. Ve bu cemaatin bekasnn koulu ieride her ne olmu olursa olsun darya sr
vermemekten geiyordu. Kadn bedenine iddet vakas dahi bu kural inemeye yetmezdi. Kald
ki, hal ve tavrlaryla ortada en geer ake olan delikanlln raconlarna da talip olan bir gen

2
Yaptm derinlemesine mlakatlarn says yaklak otuz adet.


4

kadnd sz konusu olan. Dantm kimi insanlar, hadiseden bir ncnn tankl ve
ibirliinde gerekleen erkekler aras bir dello gibi sz ediyorlard. Sanki nceden belirli bir
kadnlk ve erkeklikten ziyade kimin kadn olduuna bu iddetli kapmann sonunda karar
verilecek, ezcmle, kaybeden taraf kadn olacakt. Cemaatin hafza kaytlar uyarnca, G.K. o
geceki arpmadan kadn ve de stelik cinsel iddete uram bir kadn olarak kt. Yine ayn
hafza kaytlar uyarnca, Kaan da delikanlln kaybetmiti ama bir kadna kar deil, malum,
bir baka erkee ve cemaate kar; bu unvan kendi romannda betimlemi olduu bir jest
uyarnca G.K.nn erkek kardeine kaptrmt. Ancak, kendisinden artk esirgenen sadece
delikanllk deil, dillere destan romann yazmak iin gerek koul olduu dnlen estetik bir
eyleyicilikti (agency) ya da ehliyetti. Kimse Kaandan bir yazar olarak bahsetmiyordu sanki
artk; olsa olsa bandan geenleri ve gzlemlerini anlatan yetenekli bir meddah, mukallit,
oyunbaz ve elenceli bir adamd, o kadar. Dantklarmdan bazlarnn szleriyle, estetik
mesafe ve bilgisi eksikti (nitekim hadiseden sonra bir dini tarikata yaknlat, toplantlarna
katld sylentileri zerine, bu dindar gruba mensup dantm birisi de kendisinde manevi
inisiyasyonun eksik olduu yorumunda bulunuyordu; nerede olsa Kaan artk eksik bir adamd
adeta).

O cemaatin iinde yazar olmann, stelik sadece muhayyileleri deil, mekn ve an (ve artk
bedeni de) imleyen bir yaratcla soyunmann
3
estetik alanda aranan bilgisinin koulu, bu
cemaat iinde bir baka lt daha gndeme getiriyordu: Ktlk. lgin bir biimde,
grtm Kaan yaknlarnn ve yanllarnn ou, kendisinde estetik mesafe eksikliine kout
olarak, organize ve sofistike bir ktlk yapma kapasitesinin olmamasndan sz ediyorlard. Bir
bakma estetik mesafesizlik ve yetersizlik, Kaan hakkndaki malum su iddiasn boa
karmann bir ifadesi olarak belirmekteydi. Bu ktlk bilgisinden, kendiliinden yaratc
olmakla estetik bilgisi tam bir sanat olmak arasndaki ince ama nemli ayrmn lt olarak da
sz edilmekteydi. Nihai olarak, bu snflandrma sisteminde Kaann payna neredeyse Atlantis
4

izgi romanndaki Neandartal adamna (Java) yakn, henz uygarln terbiyesinde marine
olmam gl sezgileriyle varolan bir yerlinin kaderini paylamaktan baka ans
tannmyordu. Bu lt uyarnca Kaan, sadece doutan sahip olduu yetenekten ibaretti, iyi bir
roman yazmt ama edebiyat olup olmad phe gtrrd.

Kendisiyle 1997 knda yaptm derinlemesine mlakatta
5
konu, Kaann kendisine en yakn
bulduu yazarn kim olduuna geliyor. Yazar Baudelairein
6
adn tek geiyor. Ancak mevzuyla
ilgili konumann detayland yerlerde, bizzat kendisinin de ktlk bilgisine (iddet ve ikence
yntemleri bilgisi vurgusuyla birlikte) nasl sahip olduunu anlatml var. Cinsel iddet ve
tecavzle yarglanm olan birinin bilgi daarcnn bu zel kapsam konusunda bu kadar rahat

3
Nihat Genin Kaann intihar zerine kaleme alm olduu 09.01.2013 tarihli, Metin Kaan ld m ssz acun
kald m? balkl yaz bu gndelik hayatn detaylarn bir performansla imlemenin yaratc ve estetik hazznn
topluca paylald zamanlarn zl bir betimi olmas bakmndan bilgilendiricidir.
http://www.odatv.com/n.php?n=metin-kacan-oldu-mu-issiz-acun-kaldu-mu--0901131200
4
Bilenler bilir, Atlantis kahraman Martin Mysterein kayp uygarlklar, UFOlar ve doast olaylarn gizemini
aa karmakla urasn konu alan bir izgi romandr. Bakahraman Mysterein yardmcsysa sezgileri son
derece gl bir Neandartal adam olan Javadan bakas deildir.
5
Kaytlar gerek yazya dklm gerekse, ses kasetlerinde kaytl haliyle arivimdedir.
6
Baudelairenin dilimize evrilmi en tannm eseri ilk tercme edildii adyla Elem iekleri dir (Les Fleurs du
Mal). Ancak ayn eser daha sonraki .eviri ve basmlarnda, Franszca aslna daha sadk bir biimde, Ktlk
iekleri olarak tercme edilmitir.


5

konumasn o zamanlar yadrgadm hatrlyorum. Ancak tm grmeleri yakn okumaya alp
birlikte deerlendirdiimde anladm ki Kaan, belirli bir yazar-okur cemaatinin o zamanlar pek
nemsedii estetik mesafenin nemli bir bileeni olarak ktlk bilgisini, kendisinden
esirgenen estetik yeterlilie bir talep olarak ifade etmekteydi acilen ve biraz da savruka.
Savrukluunda sr-i lisan yoksa eer, yazarl hilafna yaplan bu rtk savunmalar
duymuasna ve bilmiesine ald, yine de riskli bir tavrd bir bakma. Daha ncesinde
tanmyorduk, ilk ve son bulumamz oldu.

Cemaatin, nasl herkesin malumu olan ancak aka ifade edilmesi mmkn olmayan srlar
zerinden kurulduunu zamanmzn en ihtilafl ve kanmca en byk bir ka antropoloundan
biri olan Michael Taussig Defacement (dilimize Tahrif, Bozma ya da Silme olarak
evrilebilir) adl eserinde (1999) tarif ve izah eder. Taussigin adna kamusal sr dedii bu sr
ayn zamanda neyi bilmeyeceini bilen zneler oluturmakla kalmaz, buradan doru da bir
epistemik (bilginin doas, kapsam ve kayna ile ilgili) karanlk yaratr. Bu bilginin elde
edilemezliinin znde saklama ve ifa etme arasnda tekinsiz (uncanny) bir diyalektik yatar.
fas olunan sr kamusal srrn kendisi olup, buradaki gizleme ve saklama jesti de yasan aleni
zelliidir. Ve bu yasak hem bu srr ifa etmemeyi hem de ifa edilesi srrn ne olduu herkes
tarafndan bilinse bile bu sanki bilinemezmi gibi dnp, yle davranmay buyurur. Taussige
gre bu rtbas etmenin kendisi toplumsalln zn oluturur ve kendi zneselliklerini yaratr.
Ancak, bu srrn iinde gizli bir baka sr daha mevcuttur ki bu da yasan ayn zamanda kendi
buyruklarn inemeyi kkrtmas ve bu kkrtma uyarnca yaplan ifaatlarn, ne yaplsa, yine
srrn sr olarak tesis edilmesinden baka bir ie yaramayacadr. Ksacas ifaat ve gizleme
kart gibi grnen ama aslnda kamusal srr dolaysyla cemaati tesis eden eylemlerdir.

Yazya zihnimi hala megul eden bir iki soruyla son vermek istiyorum. Baat kodu delikanllk
olan bu erkek cemaatine dhil olmaya ve dahas orann delikanls olmaya nasl oluyor da
kadnlar da arzu duyuyordu? Aratrma srasnda yaptm en arpc mlakatlardan birinde,
Kaanla bir zamanlar iddet dozu yksek cinsellik ieren bir ilikisi olduunu syleyen gen bir
kadnn, maalesef erken yorulduunu ve G.K.nn ulam olduu mertebelere ulaamadn
sylemilii vardr. Gerek ya da fanteziBu szler de bir hakikati kuran ve katmanlandran
ifadelerdendi. Yine kimilerine gre G.K.nn hayatna Kaanla girmi olan ya da bir zamanlar
Kaanla ilikisinin paras olmu olan bir takm yerlere, formlara ve pratiklere balln
srdrmeye devam ettirmesi hadiseden sonra dahi Kaana olan aknn ifadesinden baka bir
ey deildi. Peki hal byle idiyse ya da bu, ad illa ki ak olarak konmas gerekmeyen bir
ballk, alkanlk ya da iddia idiyse (kald ki insanlarn travma sebep ve vesileleriyle kurduklar
karmak iliki de son derece nemli bir konudur), kendini dzayak aklamalara teslim etmeyen
bu etrefilli durum ve arzularn feminist siyaset ve dilinde karl nedir? Yine bu minval zere,
Kaan ve Budaycnn, bir takm deer ve pratiklerini yukarda zetlemi olduum cemaat
kurgusunda, G.K.nn sulamalarn kabul etmeleri mmkn myd? Bunlar son derece
hipopetetik sorular ve olas yantlar da speklatif olmak durumunda. Ancak hipotetik, speklatif
ya da potansiyel Bir yandan (erkek) cemaatinin kendine kurduu ve kadnlar ard
gereklie mdahale eden, bir yandan da (kadn) siyasetinin ve hukukun edimlerini sorgulayan
alanlara iaret ediyorlar. Siyasetin solan bahesinde estetik durulardan ahlak tretmenin
imknn arayanlar, ok gemeden bizi, arzularn siyaseti ve hukukun adaleti soktuu amazlarla
yzletirdiler. Yaralar sarld, hkmler giyildi, cenaze kalkt ama dosya kapanmad.