1. Pojam drave (M.

Beid Drava)

Prva i osnovna karakteristika drave je da ona nastaje u odreenim istorijskim uslovima. To znai
da u nastanku same drave posreduju odreeni drutveno-istorijski procesi. Iako se kao pojam drava
javlja jo u Antikom dobu (Platon), moderno znaenje drave se raa u XVI veku, tanije sa razvojem
trgovakog kapitalizma. Ovaj period implicira nekoliko vanih procesa koji su uticali na nastanak drave.
Prvo, trgovina ukida teritorijalne tj. feudalne barijere koje karakteriu tradicionalno drutvo. Time se
stvara prvi preduslov za postojanje drave, tj. integracija jednog geografskog prostora u celinu. Drugo,
razvojem trgovine razvija se i grad kao epicentar politikog ivota u kome su svi pojedinci slobodni tj.
graani. Trede, ruenjem feudalnog sistema slabi mod tradicionalne vlastele ime je olakana
pokretljivost stanovnitva od neslobodnih seljaka ka slobodnim graanima. Sa razvojem trgovine cveta i
zanatstvo pri emu se razvija i drutvena podela rada koja, kao to znamo, deluje u pravcu drutvene
diferencijacije. Konano, teritorijalnim zaokruivanjem jednog naroda, ukidanjem feudalnih oblika
ropstva, te pravnim ujednaavanjem graana, raa se i nacija, kolektivitet, koji konstruie dravu kao
oblik vrhovnog autoriteta i vladanja ovom globalnom drutvenom grupom.
Druga karakteristika drave jeste da je ovo oblik politikog organizovanja jedne drutvene
zajednice. Politika kao oblast drutvenog ivota usmerena je na kolektivne akcije, tj. oblike delovanja
kojim se ostvaruju interesi itave drutvene zajednice, drutvenih grupa i pojedinaca. Dakle, drava se
javlja kao vrhovni autoritet (vlast) koji integrie i artikulie globalne, parcijalne i individualne interese
pojedinaca (graana). Drava odgovara (makar po definiciji) interesima lanova drutva (graana) u
smislu postizanja odreenih zajednikih politikih ciljeva, a takoe i posreduje u politikim sukobima
izmeu posebnih drutvenih grupa. Drava oliava vlast u jednom drutvu i zato je karakteriemo kao
vrhovni autoritet. Slededa karakteristika drave je da ova ima odgovarajudu institucionalnu strukturu.
Ovo znai da drava predstavlja skup institucija posredstvom kojih upravlja drutvom. Institucionalna
struktura postoji zbog efikasnijeg funkcionisanja u pravcu upravljanja itavim drutvenim ivotom. Sve
institucije u dravi prema tome dijele ukupnu vlast na one aspekte u kojima se ta vlast ispoljava.
Na osnovu datih elemenata dravu moemo definisati na slededi nain: Drava je istorijski oblik
politikog organizovanja jedne drutvene zajednice i ona predstavlja vrhovni drutveni autoritet (vlast),
koji posredstvom odgovarajudih institucija utie i upravlja ivotom itavog drutva. Da bi drava
postojala prema ovoj definiciji, moramo imati sledede elemente:
- teritorijalna odreenost
-suverenitet na datoj teritoriji
-institucije koje ovaploduju vlast
-politiki i drutveni konsenzus lanova drutava (graana)


2. Istorijsko razlikovanje tipova drave (M.Beid Drava)

Istorijski se razlikuju slededi tipovi drave:
Unitarna drava, tj. onaj oblik drave u kome je vrhovna vlast u jednom centru i ne postoje
teritorijalne razlike u okviru dravne celine;
Federacija, tj. onaj oblik drave koji se sastoji iz dve ili vie teritorijalno zaokruene teritorije,
koje se meusobno razlikuju po odreenim ekonomskim, politikim, kulturnim, verskim ili nacionalnim
karakteristikama. Meutim, karakteristika federacije jeste da suverenitet poiva na centralnoj vlasti a na
na dravama lanicama;
Konfederacija, tj. oblik drave koji je po svojim drutvenim karakteristikama isti kao i federacije,
samo to suverenitet poiva na dravama lanicama, dok je centralna vlast reletivizovana.
Unija, tj. oblik dravne organizacije u kome drave lanice imaju gotovo ekskluzivan suverenitet
na svakoj teritoriji dok je skup ingerencija institucija zajednike drave upadljivo mali



3. Oblici drave problem suvereniteta i politikog konsenzusa

Kada je rije o politikom konsenzusu pojedinaca i drutvenih grupa koji tvore jednu dravu, u
politikoj teoriji se najede ovaj problem svodi na tretman pitanja samog suvereniteta tj. razreavanje
problema ko je nosilac suvereniteta ili u prevodu ko, zato i u ije ime vlada, ko mu to daje za pravo?
Moe se redi na osnovu teorijskih i istorijskih kriterijuma da postoje etiri dravna oblika koje problem
suvereniteta i politikog konsenzusa reavaju na razliit nain:
Apsolutna monarhija - oblik drave i politike vladavine u kojoj vlastodrac (Kralj ili Car) ima
apsolutnu vlast u drutvu. Konsenzus svih lanova druva sa razreava na religijskom nivou, naime
suverenitet monarha se opravdava boanskim poreklom njegove vlasti koju drutvena zajednica kao
religijska zajednica prihvata;
Ustavna monarhija - oblik drave i politike vladavine u kome monarh deli vlast sa narodom pri
emu postoji politiki konsenzus izmeu monarha kao nosioca tradicionalne vlasti i naroda koji na
osnovama odreene politike procedure uestvuje u vlasti posredstvom odreenih institucija. Osnov
ograniavanja apsolutne vlasti monarha jeste ustav;
Nacionalna drava u kojoj suverenitet ima nacija koja predstavlja osnovnu drutvenu grupu koja
se politiki organizuje u dravu.
Graanska drava pri emu svi graani(bez obzira na nacionalnu, versku ili drugu pripadnost)
tvore politiki konsenzus iz koga nastaje drava kao artikulator njihovih zajednikih interesa.
U politikoj i socijalnoj teoriji postoji i klasifikacija drava s obzirom na vitalne funkcije koje
drava ima u artikulaciji drutvenog ivota. Tako razlikujemo:
Liberalnu dravu koja ima limitiran uticaj na drutveni ivot i osnovni joj je cilj da obezbedi
drutveni red i zatitu privatne svojine, pri emu trite predstavlja jedini mehanizam koji odreuje
drutveno-ekonomski ivot. (Zapadna Evropa i SAD u XIX veku)
Socijalna drava koja na dovodi u pitanje zakone trita ali koja preuzima na sebe deo socijalnih
funkcija sa ciljem da zatiti one drutvene slojeve 6 koji su socijalno ugroeni delovanjem zakona
slobodnog trita. (Zapadna Evropa i SAD u XX veku)
Drava blagostanja koja intenzivno ograniava delovanje trita i koja na sebe preuzima itav niz
ekonomskih funkcija sa ciljem da se obezbedi jednakost svih drutvenih slojeva. (Nordijske drave:
vedska i Norveka, zatim Australija i Kanada).
Etatizam tj. oblik drave koji potpuno ukida delovanje trita i na sebe preuzima sve ekonomske
funkcije sa idealom jednakosti svih lanova drutva i drutvenih slojeva (Socijalistike zemlje XX veka i
Kina).


4. Pojam politike (M.Beid Drava)

Politika predstavlja akcioni aspekt drutvenih zajednica, drutvenih grupa i pojedinaca. Politika
predstavlja takav oblik delanja u kome se ispoljavaju opti partikularni ili specifini interesi drutvene
zajednice. Tako se sama politika u drutvenoj stvarnosti i ne moe odvojiti od drutva, pa je razlikovanje
izmeu drutvene i politike zajednice samo analitikog karaktera. Dakle, politika datira od kad i samo
drutvo. Ona predstavlja delanje a svako delanje je usmereno ka odreenim ciljevima. Prema tome,
politika je u osnovi racionalna delatnost kojom se postiu odreeni ciljevi. Prema tome, politika je u
osnovi racionalna delatnost kojom se postiu odreeni ciljevi. Oblici i ciljevi politikog delanja mogu biti
razliiti kako teorijski tako i istorijski. Na ove oblike i ciljeve utie priroda drutvene zajednice,
ekonomski, kulturni, istorijski i drugi uslovi.
Politika je gotovo neodvojiva od drave. Ovo zato to je ona sastavni deo prakse upravljanja
drutvenim odnosima i procesima. Prema tome, drava i politika su jednako usmerene na razliite
aspekte vlasti nad jednim drutvenim totalitetom. To znai da kad god govorimo o dravi mi se nalazimo
na politikom terenu, te kad god govorimo o politikom delovanju mi se eksplicitno i implicitno
odnosimo prema problemu drave i dravnog ureenja.
Takoe, politika analiza drutva se ne moe odvojiti od socioloke analize. Svaki oblik politikog
delanja je ukorenjen u drutvenim odnosima koji definiu jednu drutvenu zajednicu. Prema tome,
politiki odnosi se mogu posmatrati i kao oblik drutvenih odnosa. Ova teza se moe najlake potvrditi
na osnovu injenice da razliiti oblici drutvene organizacije podrazumevaju odgovarajude politike
oblike organizacije koji su ovima imanentni. Meutim, politika kao sastvni deo ukupne drutvene
strukture moe da se analitiki posmatra i u svom autohtonom smislu, tj. kao oblast drutvenog ivota
koja kao nezavisna utie na sam drutveni ivot. Tako veza izmeu politike i drutva nije jednosmerna
ved sloena i viestruko isprepletana.
Istorija ljudskog drutva je u isto vreme i istorija razliitih politikih zajednica. U prvim oblicima
drutvenog zajednitva postoje i politiki oblici vlasti koji su odreivali pravce zajednikog delovanja
drutvene zajednice. Prvi oblici politike vlasti vezani su za podelu vlasti na svetovnu i svetu. Tako u
prvobitnim oblicima drutvenog zajednitva postoji politiki autoritet koji se stara o praktinim
pitanjima vezanim za ivot drutvene zajednice i svetovni autoritet koji se stara o duhovnom ivotu.
Neretko su ova dva oblika politikog autoriteta dolazila u sukob koji je dovodio do razliitih drutveno-
politikih posledica. Prvi oblik organizovanog oblika politike zajednice se javlja sa robovlasnikim
drutvima. Ova injenica korespondira i sa tim to se u ovom drutvu prvi put u istoriji javlja otar sukob
izmeu bazinih drutvenih gupa-klasa. U ovim uslovima otre podeljenosti drutvene zajednice
iznutra politika se pojavljuje kao integrativni mehanizam koji omogudava da itavo drutvo funkcionie
kao celina. U osnovi, celokupna politika mod ovih zajednica u rukama je jednog pojedinca- apsolutnog
vladara i naslednog je karaktera. Sama vlast izraz je klasne dominacije i ima za cilj da obezbedi integritet
itave drutvene zajednice represivnim mehanizmima. Ovakav oblik politike zajednice je vremenom
evoulirao te se u tradicionalnom drutvu pojavljuje najpre kao monarhija, a zatim i kao apsolutna
monarhija.


5. Oblici vladavine (M.Beid Drava)

Politiki razvoj drutva u istorijskoj perspektivi moe se posmatrati kao napredovanje
participacije lanova zajednice u politikom ivotu. Tako je period nastanka republike nasuprot
monarhiji, prekretnica u politikoj istoriji drutva. Republika neutralie monarhiju tako to drava koja se
zasniva na ovoj koncepciji negira naslednu vlast apsolutnih monarha i suverenitet postavlja na osnovama
nacije ili graana. Najede u ovom istorijskom periodu imamo parlamentarnu monarhiju kao posredni
oblik politike vladavine koji je doveo do nastanka republike. Nastanak republike je vezan sa nastankom
kapitalizma kao ekonomskog obrasca. U tom smislu republika je proizvod ekonomskog napretka
zasnovanog na slobodnom tritu te nastanka nacije kao kolektiviteta koji tvori modernu dravu. U
uslovima kapitalistikog drutva slobodno trite povedava stepen drutvene diferencijacije. U ovakvim
uslovima se javlja vedi broj drutvenih grupa sa posebnim interesima. Apsolutna monarhija tako biva
ugroena u dva smisla. Prvo, ona je pod pritiskom nove klase u usponu - klase trgovaca i zanatlija koji
neprestano uvedavaju svoju ekonomsku i politiku mod kao i ukupan drutveni status. Drugo, apsolutna
monarhija u uslovima progresivne drutvene diferencijacije vie nije u stanju da zaokrui i razrei sve
protivrenosti koje nastaju iz posebnih drutvenih interesa. Tako u promenjenim drutvenim
okolnostima ali na razliit nain, apsolutne monarhije bivaju ukidane ili pak u drutvima koje su bila
tradicionalnija, monarhija ostaje kao politiko odreenje zajednice s tim to se monarsima oduzima sva
realna politika mod. Po ovom obrascu i danas imamo monarhistika ureenja u drutvima Zapadne
Evrope (Engleska, Belgija, Norveka), ali je politika mod monarha vie nego ograniena.
U uslovima republike kao dravnog okvira raa se politika u smislu u kome je danas poznajemo.
Prvo, republika poiva na suverenitetu nacija ili graana. Tako se osnov za svaku vlast oduzima
religijskim autoritetima i predaje samim lanovima drutva. Ovaj proces omogudava razliite oblike
participacije najirih drutvenih slojeva u politikom ivotu. Osnovni oblik participacije jeste poseban vid
politikog ureenja na kome republika poiva, a to je parlamentarna demokratija. Ovaj oblik politike
vladavine zakonodavnu vlast u jednom drutvu vezuje za instituciju parlamenta (skuptine). Parlament je
osnovna institucija koja ureuje politiki ivot drutva. lanovi parlamenta se biraju neposredno na
izborima. Tako nastaje institut slobodnih izbora. Bududi da je drutvo na ovom stepenu politikog
razvoja vidno izdiferencirano, razliite drutvene grupe se pojavljuju kao akteri u politikom procesu u
cilju artikulacije svojih posebnih interesa. U uslovima slobodnih izbora ove drutvene grupe formiraju
politike partije kao organizacije koje reprezentuju njihove interese. Politike partije i njihova
zastupljenost u parlamentu garantuju da de se na nivou politikog organizovanja uvaiti interesi svih
posebnih drutvenih grupa koje tako posredstvom politikih partija uestvuju u politikom ivotu
drutva. Takoe, u okviru parlamenta s obzirom na snagu posebnih politikih partija, te drutvenih grupa
koje ove reprezentuju u parlamentu postoji politiki odnos snaga koji u procesu donoenja politikih
odluka potuje razlike u snazi izmeu politikih partija. Slika koju smo ponudili vie je idealnotipska tj.
teorijska nego stvarna.
Osnovna razlika izmeu apsolutne monarhije i parlamentarne demokratije je osim u reavanju
pitanja suvereniteta na kome vlast poiva i u problemu podele vlasti. Dok je sva vlast u apsolutnoj
monarhiji nerazdeljena i u rukama monarha, vlast se u republici deli na sudsku, zakonodavnu i izvrnu.
Pri tome je nosioc vlasti nezavisno sudstvo, nosilac zakonodavne vlasti parlament, a nosilac izvrne vlasti
posebna institucija - vlada (Ovu podelu je prvi teorijski anticipirao Montesque). Konstituisanje i odnosi
izmeu ova tri aspekta vlasti variraju u svakoj konkretnoj dravi. Ideja o podeli vlasti u skladu je sa
naelima demokratije i titi zajednicu od opasnosti koju nosi sa sobom eventualna uzurpacija vlasti.
Dakle, istorijski oblici vladavine su:
-Tiranija
-Monarhiija
-Apsolutna monarhija
-Ustavna monarhija
-Republika
U okviru ove klasifikacije se mogu ubrojati jo dva tipa politike vladavine. Prvo, to je diktatura
kao oblik vladavine koji nastaje uzurpacijom republike putem slobodnih izbora ili vojnim puem. Ovaj
oblik politike vladavine poiva na centralizaciji vlasti u rukama pojedinca- diktatora. Drugo, to je
oligarhija kao oblik politike vladavine u kome odreena grupa ljudi preuzima ukupnu vlast i politiku
mod. Osim razliitih istorijskih oblika oligarhije tj. vlast dominantne grupe ovaj oblik vlasti bila bi i
vrhuka u uslovima jednopartijskog politikog sistema.






6. Politike partije (M.Beid Drava) (dodadu i izbore, za svaki sluaj)

Politike partije i slobodni izbori poivaju na ideji parlamentarne demokratije. Parlament je
kljuna institucija vlasti u drutvu, a uede graana u ovoj instituciji obezbeuje se slobodnim izborima
na kojima svi graani glasaju i odluuju o tome ko de zastupati njihove interese. Institut slobodnih izbora
tako obezbeuje ideju jednakosti svim graanima zato to svaki glas graana jednako vredi bez obzira
na njegov ekonomski status kao i bez obzira na njegovu versku, nacionalnu ili drugu pripadnost. Takoe,
slobodnim izborima se potvruje naelo suvereniteta koji poiva na svim graanima jednog drutva.
Ukoliko ele da opravdaju svoj smisao, izbori moraju biti slobodni. Ovo znai da glasai kao
uesnici u izbornom procesu moraju biti osloboeni svakog oblika pretnji i ucena, te da glasaju iskljuivo
na bazi vlastitih interesa, ideologije i vrednosti po slobodnoj volji. Praksa je pokazala da ovaj princip koji
je po sebi jednostavan i nije tako lako realizovati. Naprotiv, esto uesnici izbora i na razliit nain vre
pritisak na glasae, a u cilju vedeg stepena participacije u politikoj vlasti. U svom demokratskom povoju,
neretko su bogati graani kupovali glasove irih slojeva. Takoe, u drutvoma u kojima parlamentarna
demokratija nije dovoljno zrela, esto se koriste drugaiji oblici pritiska i ucena, najede ideolokim
pritiskom ili pritiskom na radnim mestima. Ovaj oblik pritiska je bio veoma karakteristian u naoj zemlji
u prvoj deceniji tranzicije.
Izbori u svakom drutvu postoje na vie nivoa. Ovi nivoi odgovaraju politikoj strukturi drutva
obzirom na teritorijalnu podeljenost drutva, kao i ingerencije koje imaju pojedini politiki partikulariteti.
Najznaajniji izbori su izbori za parlament kao vrhovno zakonodavno telo u jednoj dravi. Ukoliko u
okviru drave imamo dve ili vie republika ili pak posebnih teritorijalnih oblika (autonomija, regiona,
kantona itd.), za svaki od ovih politikih jedinica se organizuju slobodni izbori. Najnii nivo vlasti za koje
se, takoe, orgaanizuju izbori jeste lokalni nivi tj. optina ili grad.
U izbornoj utakmici dominantnu ulogu igraju politike partije. Osim politikih partija uede u
izborima je omogudeno i pojedincima kao i posebnim oblicima udruenja graana. Politike partije
pokuavaju da artikuliu opte i posebne interese graana i da na izborima obezbede to vedi procenat
ueda u vlasti. Partije se bore u procesu izbora politikim sredstvima a to su: javni nastupi, propaganda,
marketing, partijske prezentacije i sl. Po tradiciji se itav politiki prostor koji pokrivaju politike partije
deli na sledede kategorije:
-partije levice koje zastupaju interese radnikih slojeva i uopte ugroenih slojeva stanovnitva;
partije desnice koje zastupaju interes krupnog privatnog kapitala i najede se vezuju za liberalnu
ideologiju;
-partije centra tj. socijaldemokratske partije koje kao krajnji politiki cilj postavljaju dravu
blagostanja;
krajnja levica je ekstremna u smislu ostvarenja principa socijalne pravde i to je najede komunistika
partija;
-krajnja desnica je ekstremna u zahtevima dominante nacije u jednom drutvu i ona ekskluzivno
zastupa interes dominante nacije.
Svaka partija u politikoj borbi pokuava da vlastiti interes prikae kao opte-drutveni interes a
u cilju mobilisanja to vedeg broja glasaa. U politikoj borbi na izborima esto se deavaju i koalicije
meu partijama. Politike koalicije objedinjuju partije koje imaju slina opredeljenja sa ciljem boljih
izbirnih rezultata u odnosu na svoje politike protivnike i ostale uesnike u izbornom procesu. Osim
izbornih postoje i postizborne koalicije koje se sklapaju sa ciljem formiranja izvrne vlasti u situaciji kada
niti jedna partija nije dobila neophodnu vedinu.




7. Izborni sistem (M.Beid Drava)

U osnovi razlikujemo dva tipa izbornog sistema i to su proporcionalni i vedinski. U
proporcionalnom politikom sistemu birai se opredeljuju za listu koju prezentuje neka politika partija.
U tom smislu u ovom tipu izbornog sistema glasa glasa za partiju, a ne za nekog konkretnog pojedinca.
Vedinski sistem nasuprot proporcionalnom jasno predstavlja za kog konkretnog pojedinca graani
glasaju iako su pojedinci, takoe, najede predstavnici odreenih partija. Postoje razliita miljenja o
tome koji je izborni sistem demokratiniji, meutim svaki izborni sistem, bez obzira da li je
proporcionalan ili vedinski posebno reava pitanje nekih teritorijalnih, nacionalnih i drugih drutvenih
partikulariteta obezbeujudi im uede u parlamentarnom ivotu.
Nakon izbora, a na osnovu izborne volje graana, formira se parlament. Partija koja je osvojila
apsolutnu vedinu ima za pravo da formira i vladu kao izvrni organ vlasti. Apsolutna vedina znai 50 + 1%
od ukupnog broja predstavnika u parlamentu. Ukoliko niti jedna partija nije osvojila neophodnu vedinu,
najede se formiraju postizborne koalicije ili manjinska vlada. Manjinska vlada je, meutim, esto
nestabilana. Ukoliko se, pak, ne nae nain da se vlast formira na osnovu izbornih rezultata, ponovo se
raspisuju izbori.


8. Definicije modi (Stvaranje propisa, krenje propisa i vlast)

Smatramo da ljudi, bilo da stvaraju ili kre pravila, u stvari izraavaju osnovne ljudske sklonosti u
pokuaju da ispolje mod. uprkos uticaju grupe, svaki akter se suprotstavlja drutvenim konstrukcijama
nametnutim od strane drugih aktera, ukljuujudi kolektivne i institucionalne konstrukcije koje tretira kao
5 spoljanje i prinudne. Drutveni odnosi, s jedne strane, imaju znaenje kooperativnosti u cilju
postizanja zajednikih ciljeva, dok sa druge strane, oni imaju znaenje konflikta koji proistie iz razliitih
individualnih i grupnih ciljeva. Ove minimalne pretpostavke nam doputaju da tvrdimo da se akcije u
pravcu stvaranja ili krenja pravila mogu shvatiti kao izraz viegodinjih napora ena I mukaraca da u
odnosima sa drugima stalno tee ostvarivanju eljenih ishoda, kako bi ispoljili mod.
Do danas najede citirana definicija je ona koju je ponudio Max Weber (1968:926-40): mod je
shvadena kao mogudnost da jedan ovek ili vie ljudi ostvari svoju sopstvenu volju u drutvenom
delanju, ak i uz otpor ostalih koji u tom delanju uestvuju. R. H. Tawney (1931:229) predlae slinu
mada eksplicitniju i reciproniju definiciju: Mod se moe definisati kao kapacitet individue ili grupe
individua, da prilagodi ponaanje individua ili grupa, na nain na koji on to eli, kao i da sprei njihovo
ponaanje na nain na koji on to ne eli. Ovakvo razumevanje modi, bazirano je na konfliktu i ponekad
se tumai kao koncepcija konstantnog zbira (zero-sum conception, eng.). Ono to jedan akter na jednoj
strani odnosa modi ostvaruje, to je na utrb drugog aktera. To je u suprotnosti sa razumevanjem modi
kao jednostavnog kapaciteta za realizaciju krajnjih ciljeva, kao to je Bertrand Russell (1938:2) definisao
mod kao: proizvodnju nameravanih efekata. Anthony Giddens (1976:11-112), takoe, uoava razliku
izmeu upotrebe pojma modi u smislu kapaciteta jednog uesnika da promeni smer dogaaja, i onoga
to on naziva suavanje, u relacionom smislu, kao svojstvo same interakcije, koja se moe definisati
kao sposobnost obezbeivanja ishoda, kada realizacija ovih ishoda zavisi od delanja drugih... to je mod
kao dominacija. Prema Giddens-u, odnos izmeu modi i konflikta je kontigentan, zato to mod
pretpostavlja konflikt samo onda kada se mora prevazidi otpor. Meutim, otpor se esto mora prevazidi.
Hobbes (1958:169) nije bio jedini koji je zapazio sledede: I stoga, ako bilo koja dva oveka ele istu stvar,
u kojoj ne mogu obojica da uivaju, oni postaju neprijatelji; i na nain koji vodi ka njihovom kraju, koji je
uglavnom njihovo sopstveno odravanje, i ponekad samo zarad vlastitog zadovoljstva, nastoje da unite
ili potine jedan drugog. Mod je, stoga, neraskidivo povezana sa konfliktom u stvarnom drutvenom
ivotu, jednostavno zbog toga to drutveni ivot podrazumeva takmienja kostantnog zbira (zero-sum
contests), bilo da, kao u Hobbes-ovom primeru, imamo takmienje ene i mukarca u vezi iste stvari, ili
se takmie oko uslova i krajeva zajednikih napora. tavie, grupni ivot znai da ljudi pokuavaju da
koriste jedni druge da bi dostigli sopstvene ciljeve, poenta koju Parsons (1949:93) iznosi u svojoj
raspravi, pri emu ultimativno negira Hobbes-ovo stanovite. Stoga konflikt je inherentan samom
postojanju drutvenih odnosa, kao takvih. Sutinsko je da u poslednje vreme delovanje ljudi treba da
ima potencijalno znaenje koje vodi ka kraju drugih. 7 Iako je rasprava izazvana ovim razliitim
koncepcijama privukla ogromnu panju, ne moramo nita vie initi nego zabeleiti ih ovde. Dovoljno je
redi da koristimo pojam modi u Weberovom smislu konstantnog zbira (zero-sum sense), koji postulira
konflikt kao endemski u drutvenom ivotu.


9. Izvori modi perspektiva distribucije (Stvaranje propisa, krenje propisa i vlast)

Uobiajeno shvatanje izvora modi u drutvenoj nauci je da mod poiva na svojstvima ili
stvarima, kao to su line vetine, strunost, novac ili kontrola 8 stvaranja novca, presti ili dostupnost
istog, ili kapaciteta da se mobilie mnogo ljudi. Randall Collins (1975:60-1) je sumirao ove argumente na
slededi nain: Traenje materijalnih stvari koje utiu na interakcije: fizika mesta, naini komunikacije,
zalihe oruja, ureaji za ureivanje neijeg utiska u javnosti, orua i roba. Procena relativnih sredstava
dostupnih svakoj individui: njihov potencijal za fizikom prinudom, njihov pristup drugim osobama sa
kojima stupaju u pregovore, njihova seksualna privlanost, njihove zalihe kulturolokih naprava za
prizivanje emocionalne solidarnosti, kao i fiziki dogovori koje smo pomenuli... Izvori za konflikt su
mnogobrojni i sloeni. Mills (1956:9,23) naglaava da su zaista modni oni koji zauzimaju upravljaka
mesta glavnih institucija, zato to te institucije koncentriu veliku koliinu sredstava (resursa). Izgleda
da se svi slau da se jedna vrsta resursa moe iskoristiti da bi se dobila druga, bududi da se resursi
prebacuju, sakupljaju, pomeraju, zamenjuju, jednom reu, investiraju. Sve u svemu, sa ovog
stanovita, resursi modi se mogu razumeti kao svojstva ili stvari koje jedan akter moe koristiti da prisili
ili utie na drugog aktera. Iz svih ovih shvatanja sledi da se mod nalazi u vrhu. Neka svojstva i neke stvari
imaju vede znaenje za ljude od drugih. Bogatstvo, presti i instrumenti fizike prisile su pouzdane
osnove za dominaciju nad drugima. S obzirom na to da su ovi resursi, kako bi se svi sloili, distribuirani
po drutvenom poloaju, izgleda da to dolazi kao dan posle nodi, da ljudi sa viim drutvenim poloajem
imaju vedu koliinu modi, a da ljudi sa niim drutvenim poloajem imaju manju. U najvedem broju
sluajeva, oni koji imaju bogatstvo, ili presti, ili vetine ili oruje, dominiraju nad onima koji nemaju
nita od toga. tavie, bogatstvo, presti i vetine tee da se spoje, stvarajudi klasnu hijerarhiju. , ukoliko
distribucija modi jednostavno odraava druge strukturalne nejednakosti, onda de politiki izazovi
odozdo uvek biti bez rezultata. Podruje modi i politike de neizbeno ponavljati druge nejednakosti, a
drutveni mislioci koji analiziraju vrlo razliita drutva, nede brinuti o naruavanju reda i pravila kao
potencijalnim izazovima uspostavljenoj vlasti.


10. Uloga drave u ustanovljavanju i sprovoenju pravila (Stvaranje propisa, krenje
propisa i vlast)

U savremenim drutvima, pravila koja odravaju vane oblike dominacije, tipino su formulisana
i nametnuta od strane drave. Weber (1946: 82) jednostavno kae da je savremena drava prisilno
udruivanje koje organizuje dominaciju. Zakoni koji zabranjuju odreena ponaanja u meuzavisnim
odnosima, i koji propisuju kazne onima koji te zakone kre, treba da se shvatie kao koridenje modi kako
bi se stabilizovala mod. Ovo se postie koridenjem dravnog birokratskog aparata koji ustanovljava i
razrauje pravila te nadgleda njhovo potovanje, koristedi sredstva prinude kako bi se obezbedilo
pokoravanje. Stvaranje i sprovoenje zakona u savremenom svetu, izmeu ostalog, predstavlja
koridenje tekog arsenala kojim drava raspolae kako bi spreila izazivanje aktuelnih obrazaca
dominacije u meuzavisnim odnosima. Ovo dokazuje da je najznaajnija vrsta modi, bar kada je re o
savremenim drutvima, politika mod. Feudalni zakoni koji upravljaju odnosima izmeu gospodara i
sluge, bili su cementirani zakletvom na vernost, u vreme kada je krenje zakletve vodilo ka uasu venog
prokletstva. Sluga je bio obavezan zakonom da obrauje gospodarevo imanje, da slui i snabdeva
gospodarevu naoruanu pratnju i da se potini gospodarevoj volji, kada je re o braku ili trgovini .vana
posledica feudalnog zakona bila je da stabilizuje sirovu mod vladajude klase, koja je na poetku u
najvedoj meri bila zasnovana na prisili. Glavno utoite potinjenih grupa bilo je bekstvo tj. odlazak. Ovo
nije bilo lako spreiti upotrebom oruja. U kasnijem periodu i nadgledanje je bilo teko, bududi da je
doseg vojne sile u geografskom smislu bio ogranien.Sredinom etrnaestog veka, kuga koja je ubila
gotovo polovinu evropske populacije, promenila je balans meuzavisnih odnosa modi u korist radnika.
Evolucija u saradnji sa novim zakonima stvara i razrauje uslove vlasnitva nad privatnom svojinom, s
jedne strane, i uslove koji dovode do kriminala, krae i unitavanja svojine, sa druge strane, a sve ovo,
takoe, ukazuje na napore za povedavanjem modi. Ameriki i engleski radniki zakoni u svom razvijenom
obliku, takoe, otkrivaju injenicu da se zakoni stvaraju kako bi se poduprela mod. Utvrene su
maksimalne nadnice, a odbijanje posla se tretira kao zloin. Ustanovljeni su zakoni protiv sindikalnog
udruivanja koji u savremenim uslovima precizno propisuju uslove pod kojima radnici mogu da
trajkuju. Sva ova pravila ograniavaju mogudnost radnika da koriste svoje doprinose ekonomskim
odnosima kako bi promenili uslove ovih odnosa. Stvaranje zakona u drugim institucionalnim oblastima,
kao zakoni protiv jeresi, ili zakoni koji tite patrijarhalne odnose u porodici, takoe, tite mod. Izborni
sistem, upravo zato to povedava pretnju i mogudnost izjednaavanja odnosa modi, oblikovan je
zakonima i propisima na nain da vedu specifinu teinu imaju glasovi nekih ljudi u odnosu na druge.
Kada se jednom pomerimo sa stanovita da drutvene norme uglavnom odraavaju vrednost
konsenzusa ili podravaju kljune drutvene funkcije, jasno je da je stvaranje pravila u savremenom
drutvu, zapravo napor nekih ljudi da koriste dravu, kako bi osigurali svoju dominaciju u odnosima sa
drugim ljudima.


11. Krenje pravila (Stvaranje propisa, krenje propisa i vlast)

Ljudi se povinuju pravilima, ali, takoe, i prkose pravilima. U klasinoj sociolokoj tradiciji krenje
pravila se objanjava kao rezultat globalnog drutvenog sloma. krenje pravila, takoe, treba shvatiti kao
napor svrsishodnih i refleksivnih ljudskih agenata da ispolje mod. Ljudi se suprotstavljaju dominaciji.
Kada god se stvaraju pravila, kao posledica ispoljavanja modi, paralelno se deavaju i napori ena i
mukaraca da odbiju, izbegnu, ili se odupru prinudama zakona. Siromani, kojima je zakonom
zabranjeno lutanje i prosjaenje, ipak rade zabranjene stvari bez obzira na zabrane. Radnici koji nisu
mogli otvoreno da se udruuju, radili su to tajno, i kada nisu legalno mogli da trajkuju po zakonu,
ponekad su trajkovali nelegalno. Nikada i nigde, jeres nije nestala zbog zakona koji su je zabranjivali, a
zakon usmereni na uspostavljanje ideoloke hegemonije, su uvek pratili izazovi toj hegemoniji. kazna za
otvoreni prkos moe biti uasna. ede se oni koji su ranjivi i potinjeni okredu starinskim lukavstvima i
vrdanjima, odvlaenju hrane i deijem beanju, borbi i sabotiranju radnika u fabrikama, kao i kraama i
obmanama. Sve ove aktivnosti izraavaju tenju ljudi da koriste drutve odnose radi ostvarivanja ciljeva,
te prema tome za ispoljavanje modi. Za one koji su potinjeni u odnosima dominacije, ova tenja dobija
oblike otpora, koja se ogleda u izbegavanju i prkoenju pravilima, koja obezbeuju dominaciju.


12.Stiven Lukes radikalna perspektiva moci

Stiven Luks izlaze jednu od alternativnih resenja po pitanju moci.On smatra da moc ima 3
dimenzije ili 3 lica.
1.Donosenje odluka: Kao I pluralisti Lukes smatra da je prvo lice moci donosenje odluka gdje
pojedinci ili skupina daju razlicita misljenja I uticu na donosenje odluka o razlicitim sferama .Na
primjer,Lukes smatra da ako bi vlast prihvatila politiku sindikata,to bi bio dokaz da sindikati imaju
moc.Medjutim on smatra da je to pogresno okrenuti se samo donosenju odluka.S obzirom na to da se
volja moze nametati na razlicite nacine.
2.Nedonosenje odluka: Drugo lice moci jeste nedonosenje odluka,tj.sprecavanje da odredjena
pitanja dodju u fazu za raspravu,tj.odlucivanje.Oni pojedinci koji imaju moc,sprecavaju one koji donose
odluku da sagledaju sva alternativna resenja,vec ga ogranicavaju na odredjena.(Primjer-Profesor zadaje
domaci koji se moze predate ove ili sledece nedelje,tada razred raspolaze sa alternativom,tj.ima jednu
vrstu moci, ali prava moc ostaje u rukama profesora jer ucenici moraju napisati domaci bez obzira da li
ce to biti ove ili sledece nedelje.)
3.Oblikovanje zelja: Trece lice moci jeste oblikovanje zelja,gdje Lukes smatra da se moc
upotrebljava za oblikovanje zelja I manipulacijom volje odredjenih skupina.I da ih mozemo nagovoriti na
ideje koje im ne idu u prilog(primjer:Feministkinje smatraju da muskarac namece volju zeni tako sto
smatra da je za nju samo posao domacice I majke.)
Lukesova definicija moci je:

13. Talkot Parsons :
Moc I kolektivni ciljevi:Parsonsova teorija moci razvila se iz njegove teorije o prirodi drustva.On
smatra da je vrednosni konsenzus bitan za drustvo,jer zajednicke vrijednosti daju kolektivne
ciljeve.Primjer za to su industrijske zemlje gdje je zajednicki cilj materijalizacija I veca zarada.Sto vise
ostvaruju taj cilj,veca je i moc u drustvu.Porast moci mozemo gledati sa porastom zivotnog
standard.Takodje sto se tice moci u drustvu,ona se upotrebljava radi realizacije nekih opstih ciljeva.I kao
nagrada za to profitirace obje strane moci.Politicari koji podsticu politiku ekonomske ekspanzije,ako ta
ideja uspije,profit dobija I drustvo I politicari.Moc je kljucna za dobijanje kao I saradnja I reciprocitet.
Vlast I kolektivni ciljevi:Moc koja se odnosi na to da mozemo upravljati drugima poprima oblik vlasti.Ona
se smatra kao legitimna jer radi u korist svih I zbog visih ciljeva(primjer:kao u Africkim plemenima gdje
se u lov ide pod vodjstvom nekolike osobe koje imaju pravo kazniti onoga ko ostupa od pravila koja su
postavljena.
Moc u zapadnim demokratijama:On moc u zapadnim demokratijama opisuje na sledeci nacin:
Politicku podrsku valja shvatiti kao dodjelu moci koja ako vodi uspjehu na izborima,stavlja rukovodioca
na slican polozaj kao sto je banker.Ta moc biraca se uvijek moze izgubiti ako ne odmah,onda na sledecim
izborima. Alie Persons ovdje ne obraca paznju na sve aspekte moci,jer nekada se moc koristi I u
sopstvene svrhe a ne samo u korist drustva.Pluralizam je teorija o koriscenju I prirodi moci u zapadnim
drustvima.


14. Klasicni pluralizam-moc
Pluralisti se slazu sa Personsovim gledistem kako je moc u krajnjoj konzenkvenciji u
stanovnistvu kao cjelini.
1.Prihvataju da vlast u zemljama zapadne demokratije djeluje u interesima drustva.
2.Politicke zemlje kao sto su SAD ,Velika Britanija I Francuska smatraju za najrazvijenije politicke sisteme.
3.Upotreba moci putem drzave je legitimna a ne prinudna jer se polazi od cinjenice da se ta moc temelji
na saradnji stanovnistva.
Pluralisti slijede Veberovo glediste koncepcije moci konstantnog zbira .Postoji konstantna
kolicina moci koja se nalazi u drustvu dok se ne slazu sa Personsovom koncepcijom moci varijabilnog
zbira gdje je moc resurs koji je u rukama drustva.Takodje ne slazu se sa tezom da u demokratskim
drustvima postoji opste prihvacen vrijednosni konsenzus.Saglasni su da postoje odredjeni zajednicki
interesi ali da se ne poklapaju u svim sferama jednako vec da se razlikuju zbog slojevitosti u
drustvu.Pluralisti ne poricu postojanje razlicitih klasa I podjele prema religiji,polu ,itd.Oni smatraju da
svaki pojedinac ima niz razlicitih interesa a ne samo jedan(muskarac:pripadnik radnicke klase,vlasnik
automobile ima dva studenta.Interesovace se za polozaj radnicke klase,za cijenu goriva,otplacivanje
skolarine I tome slicno).Kao sto francuski pisac Tokvil smatra da demokratizacija zahtjeva da pojedinci
imaju niz razlicitih interesa.Jer u koliko bi jedna skupina dominirala nad drugom,to bi se pretvorilo u
tiraniju vecine.(primjer:Sjeverna Irska,drustvo podijeljeno izmedju protestantske vecine I katolicke
manjine sto onemogucava stvaranje demokratskog sistema kao u ostalim djelovima Ujedinjenog
Kraljevstva,gdje svaki katolik ima uticaj na politiku kao I svaki protestant.Treca razlika sa
funkcionalistickim gledistem odnosi se na to da pluralisti opovrgavaju postojanje potpunog vrijednosnog
konsenzusa.Pojedinci imaju razlicite interese tako da politicke vodje I drzava ne mogu reflektovati
interese svih clanova drustva.Oni smatraju da je drzava neutralna I da razmatra sve zahtjeve razlicitih
slojeva drustva.Ona na taj nacin funkcionise kao posrednik sto omogucava da svaka skupina ima uticaj
na politiku vlasti.Ni jednoj od tih grupa zahtjevi nece biti stalno ispunjavani vec se pravi balans medju
njima.Jer kako kazu pluralisti svaka grupa u odredjenom trenutku stiti svoje interese ali zbog podjela u
drustvu drzava ne moze zadovoljiti interese svih skupina.


15.Klasicni pluralizam-politicke stranke I interesne grupe

Politicke stranke: Konkurencija dvije ili vise stranki bitna je karakteristika predstavnicke
vlasti.Politicke stranke su organizacije cij je cilj da njihovi predstavnici budu izabrani na polozaj u
parlamentu ili lokalnoj vlasti.Borba vise stranaka pruza biracima mogucnost odabira svog
lidera.Lipsatova definicija demokratije je: Demokratija u slozenim drustvima predstavlja mogucnost
redovne ustavne promjene vladinih predstavnika,I mehanizma vlasti,I to uz pomoc izbora izmedju
kandidata na politicu poziciju.A vlada je djelotvorna ukoliko se vlast da jednoj grupi ali ona se
zakonodavno nadgleda od strane druge grupe.Pluralisti tvrde da su stranke u demokratskim drustvima
reprezentativne Iz sledecih razloga:
1.Javnost utice na politiku stranaka,mora u programu zadovoljiti zelje biraca.
2.Ako ne zadovoljavaju sve segmente drustva,javlja se nova stranka.
3.Stranke su odgovorne biracima jer u suprotnom nece dobiti glas opet.
4.Moraju zastupati vise od jednog interesa da bi bili izabrani.

Interesne grupe: Cilj interesnih grupa je uticati na politicke stranke I razlicita ministarstva.One
uticu samo u odredjenim sektorima,imaju jedan cilj a ne vise njih.Interesne grupe mogu biti protektivne I
promotovne.Protektivne stite interese odredjenih segmenata drustva(sindikati ,udruzenja I sl.).A
promotivne grupe vise zagovaraju odredjeni cilj nego sto stite interese odredjene skupine(drustvo za
zastitu zivotinja).Clanstvo u promotivnim skupinama obicno je mnogobrojnije nego u protektivnim,jer je
za uclanjenje potrebno samo opredjeljenje za odredjeni cilj,dok je clanstvo u protektivnim ogranicena na
pojedince odredjenog statusa.


Kako interesne grupe uticu na vlast:
1.Finansijskim prilozima u politicke stranke
2.Potplacivanje zastupnika I drzavnih cinioca
3.Apelima na javno misljenje
4.Razlicitim oblicima gradjanske neposlusnosti(demonstracije)
5.Unajmljivanjem strucnog misljenja
Interesne grupe I demokratija: Pluralisti smatraju da interesne grupe pomazu ljudima da se
ukljuce u politicki zivot jos vise jer biranje vlasti na svakih 5 godina nije dovoljno.Jer iako smo birali neku
vlast ne mora da znaci da smo se slozili sa svim njenim stavkama I zelimo uticati na to.Ali I biraci cija
stranka nije pobjedila zeli izloziti svoje misljenje.Takodje interesne grupe mogu skrenuti paznju vladi
nan eke problem koje je zapostavila.


16.Kritika pluralizma

Marksisti I drugi pobornici teorije sukoba zakljucuju da pluralisti su zanemarili neke aspekte moci
a posebno tvrde da su se okrenuli samo prvom licu moci.John Urry vjeruje da pluralisti zanemaruju
mogucnost da neki posjeduju moc kojom ce sprijeciti da odredjena pitanja dodju u fazu
odlucivanja.Posledica toga jeste donosenje odluka koje mogu promijeniti temelje kapitalistickog
drustva.U interesu ljudi koje posjeduju moc jeste da skupinama pruze participaciju u donosenju tih
neopasnih odluka I samim tim zastite pravu osnovu moci I pojedince koji posjeduju moci .Takodje
pluralisti se mogu kritikovati I zbog neposvecivanja paznje trecem licu moci jer ne uzimaju u obzir da su
zelje drustva mozda pod uticajem onih koji drze moc sto moze dovesti do stvaranja lazne klasne
svijesti.Jer se moc moze nalaziti u rukama onih koji kontrolisu institucije kao sto su mediji I obrazovni
system koji igraju vaznu ulogu u kreiranju misljenja pojedinca.Otkrivaju se neki novi nacini za mjerenje
moci a jedan od njih jeste da je moc vidljiva samo u svojim posledicama. Mnogi smatraju da sma vlada
monopolizuje moc,ona smanjuje nezaposlenost i samim tim sebi omogucuje podrsku na sledecim
izborima.. ali ona nema dovoljno moci da utice na velike korporacijem koje mogu oizbaciti visak radne
snage ili investirati profite u druge zemlje. Takodje jedno od vecih kritika vezuje se za to da je moc medju
drustvom jednako raspodjeljenja i da je drzava u ulozi nepristrasnog posrednika. Vec da postoje
skupine koje na neke odluke vlade mogu mnogo bolje uticati od drugih. I to misljenje su poduprli svojim
istrazivanjima David Marsh i David Locksley. I uticaj sindikata sve vise slabi pri uticaju danasnje politike.
Promotivne grupe su u vecini slucajeva imaju mnogo slabiji uticaj od protektivnih sto je dokazala i prilika
u Britaniji gdje su se sa jedne strane nalazile grupe koje su bile protiv gradjnja nuklearnih elektrana a sa
druge ove koje to podrzavaju. Skupine koje su to podrzavale imale su mnogo veci uticaj na vladu od ovih
protiv. Takodje prularisti smatraju da su glavni interesi u drustvu zastupljeni u jednoj ili vise grupa.
Postoje grupe u drustvu koje nemaju protektivnu grupu kao sto su nezaposleni. Mnogi teoreticari koji
su na pocetku prihvatali pluralizam i okretali se dokazivanju istog u kasnijim godinama okrenuli su se od
njega ka modelu elita kao sto je to primjer sa David Marsh-om .


17. Klasicna teorija elita (Pareto I Mosca )

Pareto I Mosca smatraju da je za drustvo neophodna vladavina elita, Pareto kaze da su
pripadnici elite lukaviji I sposobniji od ostalih, a Mosca tvrdi da oni zapravi imaju bolje sposobnosti
organizacije.uz elitu koja vlada, narod pasivno prihvata sve ono cemu elita tezi I za sta se zalaze.
Pareto kaze da imamo dva tipa elite koj vlada, I to su:
1) LAVOVI koji vladaju uz pomoc sile, spremni su za ostru akciju. (vojne diktature)
2) LISICE- vladaju lukavo I podmuklo, uz diplomatske vjestine (evropske demokratije )

Kada jedna elita zamijeni drugu, tada nastaju ogromne promjene u drustvu, I on to naziva
CIRKULACIJOM ELITA. (sto se cesto I desava)
Postoje I odredjeni nedostaci objema vrstama elita, Lavovima fali lukavosti I maste I onda su
prindjeni prihvatiti Lisice iz mase.tako Lisice mijenjaju dotadasnji karakter vladavine. Vremenom , kako
Lisicama fali snage I sposobnosti za akciju, pitanje je vremena kada ce ih zbaciti lavovi. I tako u krug.
Tako zapravo traje ta beskonacna cirkulacija elita. Kriticari za Paretovu teoriju kazu d aje previse
pojednostavljena I nepotpuna.

Mosca
On govori o tome da u svim drustvima postoje 2 klase
klasa koja vlada (malobrojna, obavljajuci politicke funkcije upravlja drzavom)
I klasa kojom se vlada. (mnogobrojna, kontrolisana masa)
Medjutim, kvaliteti potrebni za vladavinu elita variraju od drustva do drustva. Negdje junastvo I
hrabrost, negdje sposobnost I vjestina. Mosca govori I o demokratiji koja zapravo predstavlja
predstavnicku vladavinu, I samim tim s elitom koja je neizbjezna.Govorio je da je masama neophodno
samopravljanje od strane elita, koja ce ih voditi I usmjeravati.


18. Teorija elita Mils

Za razliku od prethodnih elitista, Mils smatra da vladavina elita nije neizbjezna.On osudjuje
dominaciju elite nad masom.Zato on govori o eliti koja se temelji na sukobu.
Mils je protiv toga da pripadnici elite posjeduju neke vjestine I sposobnosti koje ih cine superiornijim u
odnosu na ostale.Jednostavno, neke od institucija zauzimaju vodecu ulogu a samim tim elita su oni koji
upravljaju tim institucijama.
3 kljucne institucije po Milsu :
1. Velike korporacije
2. Vojska
3. Savezna drzava

Podudaranje vojne, ekonomske I politicke moci po Milsu, stvara ELITU MOCI, koja vlada
americkim drustvom I donosi sve odluke , vazne za njegovo funkcionisanje.
Politicka moc, ekonomska moc, bile su nekad lokalizovane u sitnim preduzecima I sl., dok se vremenom
nije sve vise svaki oblik moci, polako centrazlizovao I smjestao u ruke pojedinaca.danas se upravo
preplicu ove 3 vrste elita.
Clanove elite uglavnom biraju iz visih slojeva drustva, s slicnim vrijednostima I sklonostima.
Mils govori o americkoj eliti kao eliti nevidjene snage I neodgovornosti. Mnoge nesmotrene istorijske
odluke su upravo prostekle iz nje, iako ona za svoje postupke nije direkno odgovorna javnosti. Mils
govori o narodnoj masi kako pasivnoj, kao necim nad cim se manipulise, kontrolise.


19. Moc I drzava Marks I Engels

Marks I Engels ( uopste svi marksisti ), isticu ekonomske resurse kao glavni izvor moci.
Prema Marksu, moc je u rukama onih koji imaju ekonomsku kontrolu nad drustvom. :
1. U svim klasnim drustvima vladajuca klasa posjeduje I kontrolise proizvodna sredstva, tim odnodom
prema sredstvima ona uspostavlja dominaciju.
2. U komunistickom drustvu moc ce biti jednako rasporedjena medju svima, jer ce postojati zajednicko, a
ne privatno vlasnistvo.
Znacajan je pojam prisile kod marskista, sto predstavlja upotrebu moci da bi se izrabljivali drugi.
Takodje I pojam lazne klasne svijesti prihvatanje moci vladajuce klase.
Sem ekonomskih odnosa, moc stize I do nadgradnje (drzava kao dio nadgradnje), gdje se odluke donose
u sopstvenu korist.

Engels pominje primitivna komunisticka drustva u kojima se sve temeljilo na srodstvu, to su bila
zemljoradnicka drustva u kojima se nije prozivodio ikakav visak, koji bi se posle nagomilao I bio u rukama
nekolicine.Bila je slaba podjela rada, a radilo se onoliko koliko je potrebno za prezivljavanje. Interesi svih
pojedinaca su bili isti, I sve se temeljilo na zajednickom vlasnistvu.
Medjutim, onda kada se taj visak akumulira, nastaje vladajuca klasa. Drzava pocinje da
kontrolise potcinjene upotrebom sile I prisile. (policija, zatvori)
Engels opisuje demokratiju kao najvisi oblik drzave, u koj pojedinac imajuci pravo da glasa,
dobija neku prividnu jednakost sa ostalima. Ali demokratija, za njega je iluzija, stvarnu moc I dalje ima
vladajuca klasa. Jedan od nacina na koji vladajuca klasa zapravo opstaje je korupcija (potkupljivanje) .
Takodje I upotreba finansijskie moci kapitalista. Drzava b se cesto oslanjala na burzoaziju da joj pomogne
finansijski, a ova bi zauzvrat morala da sprovodi politiku u interesu burzoazije.

Marks I Engels, govore o odumiranju drzave, I kazu da drzava nece vise biti potrebna kad se
uspostavi proleterijat, on ce preuzeti kontrolu, ukinuce se klasne podjele, nejednakost I postojace
zajednicko vlasnistvo. Marks su u djelu Komunisticki manifest govorili I o tome da drzava moze da
postoji nezavisno u drustvu, gdje je moguce da dvije klase raspolazu istom moci. (kao u nekim
monarhijama u proslisti- aristokratija I burzoazija )
Marksovo I Engelsovo djelo cesto smatraju kontradiktornim I nelogicnim. Moze se tumaciti na
vise nacina. Nailazilo je na brojne kritike, stoga ne cudi sto danas postoji niz kontastnih marksistickih
teorija.


20. Ralf Miliband-kapitalisticka drzava

Miliband se slaze sa Marksom I Engelsom da moc potice iz bogatstva, tako da istinska politicka
jednakost zapravo predstavlja mit, nesto nemoguce dokle god je sve u rukama onih koji
kontrolisu.Drzava se sastoji iz mnogih institucija kao centara moci : policija, sudstvo, vojska, lokalna
vlast, birokratija, drzavna administracija.Desava se da drzava predstavlja instrument za one koji
posjeduju ekonomsku moc, jer oni na taj nacin ucvrscuju svoju dominaciju, I smanjuju rizik da izgube
svoj polozaj.
Prema Milibandu, drzavom vlada niz elita ( ministri, parlamentarni zastupnici, sudije) koje
upravljaju institucijama tako da stite interese vladajuce klase.Sve one teze da ocuvaju kapitalisticki
sastav I odbrane privatno vlasnistvo.
On dokazuje svoje tvrdnje kroz empirijske dokaze:
1. Pokusava da dokaze kako one elite koje upravljaju, zapravu su I sami clanovi burzoazije.
2. Desava se cesto da su clanovi elite I oni koji uopste I ne pripadaju poslovnom svijetu, I takvi
clanovi ce takodje stititi interese burzoazije. Ministri, sudije, cinovnici su povezani rodbinsko-
prijateljskim vezama, poticu iz slicnih porodica, studirali su zajedno I sl, tako da samim tim stite
zajednicke interese.Slicno se desava I sa onima koji zauzimaju visoko mjesto a poticu iz radnicke klase. I
oni su prosto naviknuti, isprogramirani da djelaju u skladu interesima burzoazije.
Miliband je pokusavao da objasni zasto vecina gradjana prihvata drzavu koja se ponasa protivno
njihovim interesima.Clanovi elite, imajuci ekonomsku moc zapravo oblikuju uvjerenja populacije, onako
kako njima odgovara. Oni putem raznih strategija uvjeravaju drustvo da prihvati njihovu politiku,
vrijednosti, ciljeve. Slicno je I u marketingu, gdje je svaka reklama politicka. Kapitalisticka preduzeca tako
putem svojih proizvoda lazno stavljaju u prvi plan blagostanje zajednice, pa onda kao manje bitno
njihov profit. Cesto i prave paralele sa drustveno prihvatljivim vrijednostima I normama, ne bi li doprli
do gradjana, I to sve da bi sebi obezbijedili legitimitet.
Dakle, dominacija elita jaca, uz sve veci broj onih koji su clanovi elite ali ne I poslovnog svijeta, I
sve vecu manipulaciju populacije.


21. Nicos Poulatzas strukturalisticko glediste o drzavi

On kritikuje Milibandovu teoriju, govoreci da je manje vazno djelovanje pojedinca u drzavi, a
vise drustvena struktura. Za njega drzava ima ulogu kohezionog faktora, ona odrzava stabilnost
kapitalistickog sistema. Govoreci o clanovima elite, kaze da njihovo porijeklo nije vazno za njihovo
ponasanje, nego upravo njihovo djelanje u skladu sa polozajem koji zauzimaju.Logicno je da ce stititi tj
zalagati se za interese kapitalizma.
On kaze da drzava najbolje funkcionise onda kada vladujuca klasa nije istovremeno I politicka
upravljacka klasa.Posto vladajuca klasa ne vlada posteno, nego ostvaruje interese preko drzave, drzava
je relativno autonomna.Drzavi je potreban oderedjeni stepen slobode I nezavisnosti da bi sluzila
interesima vladajuce klase.
Za relativnu autonomiju drzave on navodi sledece razloge:
1.burzoazija je na neki nacin opterecena stalnim unutrasnjim podjelama I sukobima. Da bi
djelala u ime burzoazije, drzava mora slobdna da djeluje u ime klse kao cjeline.
2.Kad bi burzoazija vladala doslovno, mogla bi oslabiti usljed raznih prepirki I neslaganja, I onda
ne bi mogla da se izdigne iznad posebnih interesa I zastupa klasu kao cjelinu.
3. Drzava treba davati odredjene ustupke potcinjenoj klasi, iz razloga sto ce na taj nacin svaki
sukob koji nastane moci rijesiti burzoazija, I ostace u okvirima njene kontrole.
4. Drzava ce moci onda I dalje da prividno bude predstavnik naroda, zastitnik interesa
javnosti.
On takodje zastupa Milibandovo misljenje o legitimaciji, ali on je cak drzavu podijelio na :
-represivni aparat ( vojska, vlada, policija, sudovi, administracija)
-ideoloski aparat ( crkva, politicke stranke, skole, mas mediji I porodica )

iako se mnogi ne slazu on navodi da djelovi ideoloskog aparata takodje dijelom uticu na drzavu
(porodica npr.)
Zato bi trebalo kategorizovati te institucije jer :
1. Kao I represivne, I one su neophodne za opstanak kapitalistickog sastava.Ukoliko ih ne bi bilo
proleterijat bi razvio klasnu svijest I ugrozio kapitalisticki sistem.
2. ideoloski aparat dosta zavisi od represivnog koji ga stiti I odrzava.
3. Ukoliko dodje do promjene u represivnom aparatu, dolazi do promjene I u ideoloskom.
4.konacni cilj komunista odumirannje drzave bi bilo moguce postici upravo onda kada bi se
ukinula ova institucija- porodica.



38. Integrisana teorija razmjene Riard Emerson (Dord Ricer)

Riard Emerson je pokuao da uoblii integrisaniju teoriju Homansove teorije razmjene. Objavio
je dva eseja na tu temu i oba su izvrila jak uticaj na razvoj teorije razmjene.
Tri su osnovna pokretaka faktora nove teorije:
Za Emersona je teorija razmjene predstavljala jedan iri okvir koji je upotrebljavao kako bi
proirio svoje ranije interesovanje za koncept modi i zavisnosti. Bilo mu je jasno da sredinje mjesto u
perspektivi teorije razmjene zauzima koncept modi.
Smatrao je da moe da iskoristi biheviorizam kao osnovu za svoju teoriju razmjene, a da
istovremeno izbjegne probleme koji se javljaju kod Homansa (Homans je stvorio previe racionalnu sliku
ljudskih bida). Emerson je, dakle, smatrao da moe da se osloni na biheviorizam a da istovremeno
izbjegne pretpostavku o superracionalnom akteru. On je smatrao i da moe da izbjegne optubu za
redukcionizam razvijanjem teorije razmjene koja de biti u stanju da objasni i mikrofenomene i
makrofenomene.
Emerson je elio da se bavi drutvenim strukturama i drutvenim promjenama, tako to bi
analizirao drutvene odnose i drutvene mree i koristio ih kao osnovu za mikroanalize i makroanalize.
U Emersonovom teorijskom sistemu akteri mogu biti i pojedinci i vede korporativne strukture.
Koristio je principe operantne psihologije da bi razvio teoriju drutvene strukture.
U prvom eseju, Emerson se bavio psiholokim osnovama drutvene razmjene (mikronivoom), a u
drugom se okrenuo makronivou, odnosima razmjene i mrenim strukturama. Kasnije je razradio
eksplicitniju vezu izmeu mikro i makro nivoa, gdje su mrene strukture razmjene predstavljale vezu
izmeu ova dva nivoa analize.
Karen Kuk je Emersonova sledbenica koja je ukazala na to da je glavna ideja koja povezuje
makronivoe i mikronivoe koncept razmjenske mrene strukture. On moe da povee pojedinca ili par sa
irim kolektivima, kao to su organizacije ili politike partije.
Emerson kao polaznu taku svoje teorije uzima bihevioristike principe. Istie 3 onovne pretpostavke
teorije razmjene:
kad se ljudi nau u situaciji za koju smatraju da donosi nagradu, ponaade se racionalno.
Rezultat tog meudejstva bide sve vedi broj takvih situacija
kad se ljudi zasite nagrada koje su dobili iz odreene vrste situacija, te situacije za njih gube
znaaj
dobijena korist zavisi od koristi koje imate na raspolaganju kada ulazite u odnose razmjene.
Prema tome, teorija razmjene usredsreuje se na razmjenu nagrada (i trokova) u drutvenoj
interakciji.
Na kraju svog prvog eseja Emerson usmjerava bihevioristiki orjentisanu teoriju razmjene u
drugom pravcu, tvrdedi da eli da se pozabavi situacijama sloenijim od onih kojima se bavi
biheviorizam. Tom temom zapoinje njegov drugi esej. U njemu Emerson pojanjava da eli da u teoriju
razmjene ukljui drutvene strukture kao zavisnu promjenljivu. Dok se u prvom eseju bavio akterom-
pojedincem koji uestvuje u odnosima razmjene sa svojim okruenjem (npr. osoba koja peca na jezeru) u
drugom se okrede odnosima drutvene razmjene i mreama razmjene.


Odnosi razmjene i mree razmjene
1


Akteri u Emersonovoj teoriji razmjene na makronivou mogu biti pojedinci i kolektivi. Emeson je
bio zainteresovan za odnose razmjene meu akterima. Mrea razmjene je mrea drutvenih odnosa koji

1
ne znam treba li ovo da se ui, jer je u knjizi posebno poglavlje, ali da ga imamo u skripti za svaki sluaj!
ukljuuju odreeni broj individualnih ili kolektivnih aktera. Razliiti akteri imaju mnotvo razliitih
resursa i mogudnosti razmjene, kao i razliite meusobne odnose razmjene. Mnogi od ovih odnosa
razmjene postoje i meusobno su povezani, formirajudi tako pojedinanu mrenu strukturu. Dakle,
drutvenu strukturu mogu formirati najmanje dva odnosa razmjene meu akterima.
Veza izmeu razmjenskih odnosa jeste od presudnog znaaja za prelazak s razmjene izmeu dva
aktera (dijadika razmjena) na pojave koje srijedemo na makronivou.
Odnosi razmjene su sutinski odnosi modi izmeu aktera. Mod je sredinji pojam Emersonove
teorije razmjene, ali po Emersonu modnik moe da primora podlonika na zavisnost ne koristedi prisilu.
Jer, za razliku od teoretiara sukoba koji mod vide kao sposobnost da se drugi prisiljavaju na osnovu
injenice raspolaganja resursima i strukturalnih funkcionalista koji su mod vidjeli kao skup sredstava koji
drutvu omogudavaju da ostvari zajednike ciljeve, Emerson je mod vidio kao neprisilnu, smatrajudi da
ona potie iz uzajamne zavisnosti, tj. odsustva zavisnosti.
Drutvena razmjena i odnosi modi i zavisnosti koji iz nje proizilaze u velikoj mjeri lie na
razmjenu koja postoji na tritu gdje je cijena nekog dobra uvijek odreena. Ako je tranja za nekim
dobrom veda, svi koji ga imaju imade mod nad onima koji ga nemaju. Tako Emerson navodi etiri uslova
pod kojima se kroz razmjenu stvara odnos modi i zavisnosti. Zamislimo aktere A i B (akter A ima
odreene resurse koji su neophodni akteru B kako bi ostvario svoje ciljeve). Mod aktera A je veda ako:
akter B koji eli resurse nema nita da ponudi zauzvrat, 2) nema kome da se obrati za alternativni izvor
resursa; 3) ne moe da upotrijebi silu kako bi od aktera A besplatno izvukao neophodne resurse; 4) B ne
moe da nastavi sa sprovoenjem svojih planova ukoliko ne dobije resurse.
Svaki odnos razmjene doveo je do ireg odnosa razmjene koji se sastoji od dva ili vie takvih
odnosa. Ako razmjena u jednom odnosu utie na razmjenu u drugom, ti odnosi su povezani. Ta veza
moe biti pozitivna ako razmjena iz jednog odnosa pozitivno utie na razmjenu u drugom (npr. novac
zaraen u jednoj vezi koristi se kako bi se dobio dobar status u drugoj)
2
; negativna, ukoliko razmjena iz
prvog odnosa onemogudava razmjenu u drugom (npr. vrijeme provedeno u zaraivanju novca u jednom,
smanjuje mogudnost da se provede sa prijateljima u drugom odnosu); a moe biti i mjeovita.


39. Mod Zavisnost Riard Emerson (Dord Ricer)

Mod je, prema Emersonu, potencijalni troak koji jedan akter moe nametnuti drugome.
Zavisnost bi bio potencijalni utroak koji je akter, u okviru jednog odnosa, spreman da tolerie, odnosno
da plati. Navedene definicije ine Emersonovu teoriju odnosa izmeu modi i zavisnosti. Ta teorija se
moe saeti u tvrdnju da, u odnosu razmjene, mod jednog aktera nad drugim predstavlja funkciju
zavisnosti drugog aktera od prvog. Nejednaka mod i zavisnost dovode do neravnotee u odnosima, ali se
oni vremenom kredu ka uravnoteenijem odnosu mod-zavisnost.
Meusobna zavisnost aktera odreuje prirodu interakcije aktera i koliinu modi koju imaju jedan
nad drugim. Mod aktera A nad akterom B jednaka je zavisnosti aktera B od aktera A i bazira se na njoj.
Tada postoji ravnotea u odnosu izmeu aktera. Kada postoji neravnotea, akter koji je manje zavisan
ima vie modi. Mod se moe koristiti i za osvajanje nagrada. Ona postoji i u izbalansiranim odnosima,
iako se nalazi u nekoj vrsti ravnotee.
Studije odnosa izmeu modi i zavisnosti su usmjerene na pozitivne ishode - sposobnost da se
drugi nagrade. Meutim, Linda Molm u odnosima modi naglaava i negativne ishode - mod kazne. Dakle,
mod moe proizilaziti iz sposobnosti da se drugi nagrade, ali i da se kazne. Molm smatra da je mod kazne
manja od modi nagrade, djelimino zbog toga to in kanjavanja izaziva obino negativnu reakciju.
Meutim, Molm istie da mod kazne nije sama po sebi manja od modi nagrade, ved da uzrok njene

2
sponzorua :pp
relativne slabosti moda proizilazi iz injenice da se ne koristi esto. Molm i njeni koautori su otkrili da se
upotreba modi kazne ede doivljava kao pravedna ako je koriste oni koji takoe imaju mod nagrade.


40. Integrativnija teorija razmjene (Dord Ricer)

Teorija razmjene se usredsreuje na dijadike odnose izmeu aktera. Kuk i Emerson tvrde da je
odreenje modi neke pozicije bazirano na stepenu zavisnosti itave strukture od same te pozicije. Takva
zavisnost itavog sistema je po njihovom miljenju izraz znaaja te pozicije u strukturi, kao i prirode
odnosa modi i zavisnosti. U pokuaju da teoriju modi i zavisnosti izdignu na makroskopski nivo analize,
oni usvajaju princip ranjivosti. Ranjivost je zavisnost mree od pojedine strukturalne pozicije.
Kuk, O'Brajan i Kolok su definisali teoriju razmjene kao teoriju koja se bavi razmjenama na
raznim nivoima analize, ukljuujudi tu i razmjene meu povezanim pojedincima, korporacijama i
dravama. Oni identifikuju dva kolosjeka u istoriji teorije razmjene - jedan na mikronivou, koji se
usmjerava na drutveno ponaanje kao razmjenu i drugi, preteno na makronivou koji posmatra
drutvenu strukturu kao razmjenu. Oni snagu teorije razmjene vide u integraciji mikronivoa i
makronivoa, bududi da se osnovne postavke te teorije odnose kako na pojedince, tako i na kolektive.
Osim toga, ona se eksplicitno bavi uticajem koji promjene na jednom nivou imaju na druge nivoe analize.
Kuk, O'Brajan i Kolok identifikuju tri savremena trenda koji su usmjereni na jednu integrativniju teoriju
razmjene. Prvi je pojaana upotreba istraivanja na terenu, usmjerenih na makroskopska pitanja, to
moe biti dopuna tradicionalnoj upotrebi laboratorijskih eksperimenata zarad prouavanja
mikroskopskih problema. Drugo, zapaa se da se u velikom broju radova interesovanje pomjera sa dijada
na ire mree razmjene, o emu je ranije bilo rijei. Trede i najvanije, produbljuju se napori da se poveu
teorija razmjene i strukturalna sociologija.


41. Teorija strukturacije (Dord Ricer)

Entoni Gidens je, razvijajudi jednu od najuspjenijih integrisanih teorija krenuo od istraivanja
irokog spektra teorija koje polaze ili od pojedinca/dejstvenika (kao npr. simboliki interakcionizam) ili
od drutva/strukture (npr. strukturalni funkcionalizam), a na kraju odbacuju obije alternative. Umjesto
toga, Gidens tvrdi da moramo podi od ponavljajudih drutvenih praksi. Stoga, u teoriji strukturacije je
naglasak na drutvenim praksama koje se shematski ponavljaju. Za Gidensovu koncepciju su vani
vrijeme i prostor: one se ponavljaju i prostiru kroz vrijeme; ponavljaju se i ire kroz prostor (npr.
shematizovane drutvene prakse koje se mogu nadi u Londonu, izmeu ostalog su i u ikagu, Njujorku i
Tokiju).
U samoj sri Gidensove strukturalne teorije nalazi se odnos izmeu dejstvenosti i strukture.
Dejstvenost i struktura ne mogu nastati odvojeno,a to Gidens naziva dualitetom strukture. Gidens
odbija da drutvenu realnost shvati kao paralelizam ili dualitet dva zasebna domena, ved smatra da su ta
dva aspekta drutvenog sistema objedinjeni. Svako drutveno djelanje ukljuuje strukture, a sve
drutvene strukture podrazumijevaju drutveno djelanje. Dejstvenost i strukture su neodvojivo
isprepletene s postojedim ljudskim aktivnostima i praksama. Povezanost dejstvenosti i struktrure se
ogleda u dva aspekta prakse koje Gidens naziva proizvodnjom i reprodukcijom. Na jednoj strani, akteri
su inovativni (imaju sposobnost da kroz praksu proizvode nove strukture); a na drugoj strani, oni
prihvataju da svoje ivote ive kroz zateene rutine i obrasce.
Gidens dualnost strukture objanjava na primjeru jezika i govora. Jezik je struktura koja nam
postavlja odreena ogranienja u govoru. Slijededi pravila gramatike mi reprodukujemo jezik. Ipak, jezici
se mijenjaju. Na taj nain pojedinci kroz govor ne samo da reproodukuju jezik, ved ga i mijenjaju kroz
inovacije.
Gidens insistira da se drutvene prakse shvate kao rekurzivne (ponavljajude). To bi znailo
nekoliko stvari:
Akteri ne stvaraju drutvene prakse ni mentalno niti na bilo koji nain; njih ne stvaraju ni
strukturni drutveni uslovi u kojima se akteri nalaze; s obzirom na to da se ljudi ispoljavaju kao
dejstvenici, oni stvaraju svoju svijest i strukturalne uslove koji omogudavaju te prakse. Prakse, svijest i
strukture simultano stvara akter. Aktivnosti nisu proizvod svijesti, drutvene konstrukcije realnosti ili
drutvenih struktura. Prije de biti da se ljudi ispoljavajudi se kao akteri, ukljuuju u prakse, a kroz te
prakse se stvaraju svijest i struktura.
Gidensu je takoe bitna i svijest ili refleksivnost. To je sposobnost pojedinaca da vode rauna o
svom ponaanju i neprekidno ga procjenjuju, preispituju i samokritikuju. Radedi to, ljudi istovremeno
revidiraju i mijenjaju svoje ivotne planove, stavove i ciljeve. Refleksivnost ne podrazumijeva samo to da
je akter svjestan sebe, ved da takoe nadgleda aktivnosti koje su u toku, kao i strukturalne uslove u
kojima se one deavaju. Refleksivnost pokazuje da se pojedinci ne podvrgavaju mehaniki drutvenim
injenicama, ved su oni upudeni akteri, dakle, akteri bez ijeg dejstva bi se stvari odvijale drugaije.
Nisu samo drutveni akteri refleksivni, ved i socijalni istraivai koji ih posmatraju. To Gidensa
dovodi do ideje o dvostrukoj hermeneutici. Dvostruka hermeneutika - nauni koncepti i shvatanja
drutvenog svijeta mogu uticati na shvatanje aktera ije se prakse istrauju. Posledica toga moe biti da
socijalni istraiva izmijeni svijet koji posmatra i tako doe do pogrenih rezultata i zakljuaka (npr.
akteri koriste jezik da objasne ono to rade, a sociolozi koriste jezik da objasne aktivnosti aktera).
Stoga je potrebno pozabaviti se odnosom izmeu svakodnevnog i naunog jezika. Nain na koji
sociolog shvata drutveni svijet moe imati uticaja na razumijevanje aktera koji je predmet prouavanja.
Ljudi u svakodnevnom govoru formuliu koncepte kojima izraavaju svijet oko sebe.To isto rade i
sociolozi dok pokuavaju da objasne ta ljudi rade. Ali, ljudi esto mogu da upotrijebe koncepte koje su
smislili sociolozi. Tako socijalni istraivali mogu izmijeniti svijet koji istrauju i dovesti do pogrenih
zakljuaka. Takoe vai i obrnuto.)


42. Elementi teorije strukturacije (Dord Ricer)

Gidensova teorija strukturacije obuhvata njegovo shvatanje dejstvenika koji stalno nadgleda
sopstvene misli i aktivnosti i sopstveno okruenje. Nadgledajudi svoje svakodnevne aktivnosti, ljudi
neprekidno mijenjaju svoje ivote i identitete. Meutim, tu se javlja novi problem: iz stalnog
preispitivanja identiteta nastaje ontoloka nesigurnost dejstvenika.To je nesigurnost koja nastaje iz
neprekidne refleksije, tj. sposobnosti dejstvenika da mijenjaju svoje ivotne planove i ciljeve. Iako
refleksivni, ljudi imaju veliku potrebu za predvidljivodu i sigurnodu.
U svojoj potrazi za sigurnodu, akteri racionalizuju svoj svijet. Racionalizacija je razvoj rutina koje
akterima pruaju osjedanje sigurnosti i omogudavaju im da efikasno izau na kraj sa drutvenom
stranom svog ivota. Akteri takoe posjeduju motivacije za djelanje, a te motivacije ukljuuju elje i
htjenja koje iniciraju djelanje. Dok su racionalizacija i refleksivnost neprekidno ukljueni u djelanje,
motivacije je prikladnije shvatiti kao potencijale za djelanje. Motivacije pruaju opti plan za djelanje, ali
vedina naih postupaka nije direktno motivisana. Motivacije igraju znaajnu ulogu u ljudskom ponaanju.
Gidens pravi razliku izmeu diskurzivne i praktine svijesti. Diskurzivna svijest predstavlja sposobnost
aktera da svoje aktivnosti opiu rijeima i argumentovano navode razloge za neko postupanje. Praktina
svijest se tie aktivnosti koje akteri uzimaju zdravo za gotovo. Te aktivnosti ne iziskuju potrebu da se
izraze verbalno, ali ako bismo ljude pitali zato se ponaaju ba tako, oni bi znali da to objasne. Ovaj
drugi tip svijesti naroito je vaan za teoriju strukturacije, jer primarno odraava interesovanje za ono
to se ini, a ne ono to se govori. Ako bismo zanemarili praktinu svijest i sve sveli samo na ono to
akteri mogu da objasne rijeima (to je osobina diskurzivne svijesti), ne bismo mogli razumjeti sve one
vjetine i znanja koje pojedinci upotrebljavaju u svakodnevici a nisu verbalno artikulisane, ali koje
konstruiu i rekonstruiu drutveni ivot.
Usredsreenost na praktinu svijest omogudava lak prelaz sa dejstvenika na dejstvenost.
Dejstvenost podrazumijeva sposobnost aktera da preduzimaju radnje koje mijenjaju strukture. Ono to
se dogaa ne bi se dogodilo na taj nain da se akteri nisu umijeali preuzeli tu aktivnost, tj. da nisu
dejstvovali. Gidens pridaje veliki znaaj dejstvenosti. Gidens razdvaja dejstvenost od namjera, tvrdedi
kako se nae aktivnosti na kraju esto razlikuju od namjeravanih aktivnosti. Namjeravano djelanje esto
ima nenamjeravane posledice (pozitivne ili negativne).
Gidens je dejstveniku pripisao veliku mod. Dejstvenici imaju sposobnost da promijene drutveni
svijet i drutvenu strukturu. Namjera dejstvenika nema smisla ako mu nije data mod. Akter prestaje da
bude dejstvenik ako izgubi sposobnost da napravi promjenu. Za aktere postoje ogranienja, ali oni uvijek
imaju mogudnost izbora i promjene. Po Gidensu, mod logiki prethodi svijesti, jer djelanje podrazumijeva
mod da se promijeni situacija. Zato Gidensova teorija strukturacije mod pripisuje akteru i djelanju, i u
suprotnosti je sa teorijama koje odbacuju takav stav, pridajudi najvedi znaaj namjeri aktera
(fenomenologija) ili spoljanjoj strukturi (strukturalni funkcionalizam).
Konceptualno jezgro teorije strukturacije ine ideje strukture, sistema i dualiteta strukture.
Struktura se neformalno definie kao skup strukturiudih osobina (od kojih su najvaniji resursi i pravila)
koje slinim drutvenim praksama daju sistemski oblik. Struktura drutvenim praksama omogudava da
postoje u razliitom vremenu i prostoru. Umjesto toga, drutveni fenomeni imaju kapacitet da postanu
strukturirani. Struktura moe postojati samo kroz djelanje ljudi. Gidens nudi definiciju strukture koja nije
u skladu sa Dirkemovim shvatanjem po kome su strukture u odnosu na aktera spoljanje i prinudne.
Gidens ne porie da strukture mogu biti prepreka za djelanje, ali vjeruje da sociolozi
preuveliavaju vanost tih ogranienja. Strukture esto omogudavaju dejstvenicima da rade stvari koje
inae ne bi mogli. Gidens priznaje da akteri mogu izgubiti kontrolu nad strukturnim instrumentima
drutvenog sistema koji se prostiru kroz vrijeme i prostor.
Drutveni sistemi su reprodukovane drutvene prakse, tj. odnosi izmeu aktera ili kolektiva koji
se reprodukuju i tako prerastaju u uobiajene i opteprihvadene drutvene prakse. Drutveni sistemi
nemaju strukture, ali predstavljaju strukturalne instrumente. Manifestuju se u drutvenim sistemima u
obliku reprodukovanih praksi. Iako neki drutveni sistemi mogu nastati kao posledica svjesne namjere,
za Gidensa je znaajnija injenica da su takvi sistemi esto nenamjeravana posledica ljudskog djelanja.
Dakle, strukture su otjelotvorene u drutvenim sistemima. Sem toga, manifestuju se i u sjedanju
pojedinanih dejstvenika. Kao rezultat toga, pravila i resursi se manifestuju kako na makronivou
drutvenih sistema, tako i na mikronivou ljudske svijesti.
Gidensov koncept strukturacije ini osnovu njegove teorije strukturacije izraava ideju da
dejstvenici i strukture ine dualitet. Oni nisu meusobno nezavisni, ved su povezani do te mjere da u
trenutku kada proizvedu djelanje, ljudi proizvode i reprodukuju strukture u kojima postoje.
Vrijeme i prostor su najvanije promjenljive kod Gidensa. Obije zavise od toga da li su drugi ljudi
prisutni temporalno (vremenski) ili spacijalno (prostorno). Osnovni preduslov je interakcija licem u lice, u
kojoj su drugi prisutni u isto vrijeme i na istom mjestu. Meutim, drutveni sistemi se prostiru kroz
vrijeme i prostor, tako da drugi ne moraju biti prisutni. Takva distanca u smislu vremena i prostora sve je
vie moguda u savremenom svijetu. Pitanje drutvenog poretka zavisi od toga koliko su dobro drutveni
sistemi integrisani kroz prostor i vrijeme.




43. Kultura i dejstvenost (Dord Ricer)

Margaret Arer se usredsreuje na vezu izmeu kulture i dejstvenosti. Kljuna razlika izmeu
Gidensa i nje je razlika izmeu dualizma i dualiteta. Arerova smatra da su struktura (i kultura) i
dejstvenost u svakodnevnom ivotu isprepletane, ali da su analitiki razliite i zato njihov odnos naziva
dualizmom, a ne dualitetom.
Koncepti dualizma i dualiteta imaju odreenu ulogu u analizi drutvenog svijeta. Ponekad
razdvajanje strukture i djelanja (ili mikro i makro nivoa analize) moe biti korisno, jer se time omoguduje
posmatranje naina na koji se oni odnose jedno prema drugome. U nekim drugim sluajevima moe biti
korisno da se struktura i djelanje posmatraju kao neodvojiva cjelina - kao dualitet. Do kog stepena je
drutvo mogude okarakterisati dualizmom, a do kog dualitetom, je empirijsko pitanje. Trebalo bi da
budemo u stanju da analiziramo i odredimo nivo dualiteta i dualizma u bilo kom socijalnom okruenju i u
bilo koje vrijeme.
Druga kritika koja se moe uputiti Gidensu jeste to da je u teoriji strukturacije problem strukture
i dejstvenosti potisnuo problem kulture i dejstvenosti. Arerova pravi razliku izmeu strukture i kulture.
Ta razlika je konceptualne prirode, jer se u stvarnom svijetu struktura i kultura oigledno preplidu. Dok je
struktura oblast materijalnih fenomena i interesa, kultura podrazumijeva nematerijalne fenomene i
ideje. Po Arerovoj, strukturu i kulturu treba tretirati kao relativno autonomne, a ne sjedinjene pod
dominacijom strukture. Meutim, kulturalna analiza poprilino zaostaje za strukturalnom.



44. Habitus Pjer Burdije (Dord Ricer)

Teorija Pjera Burdijea je inspirisana eljom da se prevazie vjetaka suprotnost izmeu objektivizma i
subjektivizma, tj. izmeu pojedinca i drutva.
Burdije smatra da Dirkemova istraivanja drutvenih injenica spadaju u oblast objektivizma. Dirkemovci
se kritikuju zbog prenaglaavanja objektivnih struktura i ignorisanja procesa drutvene konstrukcije, kroz
koje akteri doivljavaju, promiljaju i konstruiu te strukture, da bi na osnovu toga djelovali. Objektivisti
zanemaruju dejstvenost i dejstvenike, dok je Burdije naklonjen strukturalistikoj poziciji koja iz vida ne
gubi dejstvenike, tj. aktere u stvarnom ivotu.
Habitus je mentalna ili kognitivna struktura kroz koju se ljudi bave drutvenim svijetom. Ljudi posjeduju
seriju internalizovanih shema kroz koje opaaju,, shvataju, vrednuju i procjenjuju drutveni svijet. Kroz
ove sheme ljudi istovremeno stvaraju, opaaju i procjenjuju svoje prakse.
Habitus nastaje internalizacijom drutvenih struktura. Habitus je internalizovana ili otjelovljena
drutvena struktura. Odraava objektivne podjele u klasnoj strukturi, kao to su starosne grupe, polovi i
drutvene klase. On nastaje kao rezultat dugotrajnog zauzimanja odreene pozicije u okviru drutvenog
svijeta. Habitus, dakle, zavisi od prirode neijeg poloaja u drutvu, to bi znailo da nemaju svi isti
habitus. Oni koji zauzimaju isti poloaj u drutvu, obino imaju slian habitus. Habitus takodje moe biti
kolektivan fenomen. On omogudava akteru da razumije drutveni svijet, ali postojanje mnotva habitusa
znai da se drutvene strukture ne namedu svima na isti nain.
Habitus koji se ispoljava u svakom pojedincu, stvoren je tokom ivotnog vijeka pojedinca i predstavlja
funkciju odreene take drutvene istorije u kojoj se javlja. Habitus je istovremeno postojan i prenosiv.
Ljudi mogu imati neodgovarajudi habitus i patiti ood histereze. Histereza je stanje koje nastaje kada
pojedinac ima habitus koji ne odgovara situaciji u kojoj ivi. Npr. kada neko ko potie iz seoskog
okruenja pone da radi na Vol stritu. Habitus stvoren na selu spreava pojedinca da se dobro snalazi u
ivotu na Vol stritu.
Habitus stvara drutvo, ali i drutvo stvara habitus. S jedne strane, habitus je strukturiuda struktura
(struktura koja strukturie drutvo) a sa druge strane je strukturisana struktura (struktura koju
strukturie drutvo). Habitus podrazumijeva dvostranu dijalektiku - ukljuuje internalizaciju spoljanjih
struktura, ali takoe podrazumijeva eksternalizaciju stvari koje su za pojedinca unutranje.
Prakse posreduju izmeu habitusa i drutva. S jedne strane, kroz praksu se stvara habitus, a s
druge strane, kao rezultat prakse se stvara drutvo.
Iako je habitus internalizovana struktura koja ograniava miljenje i izbor djelanja, on ih ne
determinie. Taj nedostatak determinizma je jedna od glavnih razlika izmeu Burdijeovog stanovita i
stanovita tradicionalnih strukturalista. Habitus samo sugerie ta bi ljudi trebalo da misle i ta bi trebalo
da odlue da rade. Iako je ovaj proces donoenja odluka odraz djelovanja habitusa, ljudi svjesno
razmatraju opcije. Habitus obezbjeuje principe po kojima ljudi prave izbor i odabiraju strategije koje de
upotrijebiti u drutvenom svijetu. Kao rezultat toga, ljudi nisu nesposobni da se odupru snazi dejstva
drutvenih struktura, ali nisu ni potpuno racionalni. Oni se ponaaju razborito, imaju smisao za
praktino. U svemu to ljudi rade postoji logika prakse.
Praktina logika moe sadrati mnogo konfuznih i naizgled neloginih znaenja. To je vano ne
samo zbog toga to se time podvlai razlika izmeu praktine logike i racionalnosti, ved i zato to nas to
podsjeda na Burdijeov relacionizam koji nam omogudava da shvatimo da habitus nije nepromjenljiva i
fiksirana struktura, ved ga kroz praksu pojedinci neprekidno oblikuju i prilagoavaju.
Habitus nije svijest, niti smo u stanju da jeziki objanimo kako on funkcionie. Ne moemo ga
ispitati introspektivno, niti smo u stanju da ga kontroliemo voljnim aktima. On se manifestuje u naim
najpraktinijim aktivnostima, kao to je nain na koji jedemo, govorimo ili tresemo nos. Habitus djeluje
kao struktura, ali ljudi na njega, kao i na spoljanje strukture koje djeluju na njih, ne odgovaraju prosto
mehaniki. Dakle, Burdijeovim pristupom se izbjegavaju ekstremi nepredvidljivih novina i potpunog
determinizma.


45. Prevazilaenje subjektivizma i objektivizma Pjer Burdije (Dord Ricer)

Tenja ka prevazilaenju subjektivizma i objektivizma usmjerava Burdijea ka subjektivistikoj
poziciji koja je povezana sa simbolikim interakcionizmom. Ipak Burdije kritikuje i nju. Simboliki
interakcionizam Burdije uzima kao primjer subjektivizma, jer se ta teorija usredsreuje na nain na koji
dejstvenici promiljaju, objanjavaju i predstavljaju drutveni svijet, dok istovremeno ignorie ire
strukture u kojima se ti procesi odvijaju. Burdije smatra da su teorije, kao to je simboliki
interakcionizam previe usmjerene na dejstvenost i da istovremeno ignoriu strukture.
Burdije se, nasuprot tome, koncentrie na dijalektiki odnos izmeu objektivnih struktura i
subjektivnih fenomena. Objektivne strukture ograniavaju miljenje, akciju i interakciju, kao i nain na
koji ljudi predstavljaju svijet. Meutim, te predstave se ne mogu ignorisati, jer one u krajnjoj liniji utiu
na objektivne strukture.
Da bi izbjegao dilemu objektivizam-subjektivizam, Burdije usmjerava panju na prakse, koje tvrdi
kao ishod dijalektikog odnosa izmeu strukture i dejstvenosti. Prakse nisu objektivno determinisane, ali
nisu ni proizvod slobodne volje. Burdije oznaava svoju orijentaciju kao konstruktivistiki strukturalizam,
strukturalni konstruktivizam ili genetiki strukturalizam. Genetiki strukturalizam definie kao
prouavanje objektivnih struktura koje su neodvojive od mentalnih struktura koje, s druge strane,
podrazumijevaju internalizaciju objektivnih struktura.
Burdije pripada strukturalistikoj perspektivi, ali se razlikuje od vedine tradicionalnih
strukturalista. Strukturalistika perspektiva je shvatanje da postoje skrivene ili potporne strukture koje
determiniu ono to se deava u drutvenom svijetu. Dok su se oni bavili strukturama u okviru jezika i
kulture, Burdije tvrdi da strukture postoje i u samom drutvenom svijetu. On je smatrao da je drutveni
svijet sainjen od objektivnih struktura koje su nezavisne od aktera, ali koje mogu usmjeravati ili
ograniavati njihove misli i postupke. Ono to Burdijea razlikuje od strukturalista jeste injenica da on
istovremeno usvaja jednu konstruktivistiku perspektivu koja mu omogudava da se bavi genezom
obrazaca percepcije, miljenja i djelanja, kao i socijalnim strukturama.
Iako Burdije nastoji da povee strukturalizam i konstruktivizam, njegov rad naginje ka
strukturalizmu. Zato se on smatra poststrukturalistom. Za razliku od konstruktivizma vedine drugih
teoretiara, Burdijeov konstruktivizam ignorie subjektivitet i intencionalnost. Ipak, on smatra da je
vaan dio njegove sociologije nain na koji ljudi na osnovu svojih pozicija u drutvenom prostoru
percipiraju i konstruiu drutveni svijet. Meutim, strukture istovremeno podstiu i ograniavaju
percepciju i konstrukciju koje se odvijaju u drutvenom svijetu. Burdije je zapravo zainteresovan za
odnos izmeu mentalnih i drutvenih struktura. Neki mikrosociolozi se ne bi sloili sa njim. Njih naroito
uznemirava njegova nevoljnost i nemogudnost da svojom teorijom obuhvati subjektivnost. Ipak, u
Burdijeovoj teoriji ima dosta mjesta za dinaminog aktera (dejstvenika), tj. aktera koji je sposoban za
invenciju i improvizaciju. Meutim, njegova uloga je vrlo ograniena: invencija je nenamjeravana,
improvizaciju reguliu strukture. Sr Burdijeovog rada i napora da povee subjektivizam i objektivizam
lei u njegovim konceptima habitusa i polja, kao i u njihovom meusobnom dijalektikom odnosu. Dok
habitus postoji u umu aktera, polja postoje izvan njihovog uma.


48.Teorija razmjene Dzordza Homansa
-Nastala je pod uticajem vise teorija,ali je najvazniji uticaj na njen razvoj ostavila psiholoska
teorija poznata kao bihejviorizam.
-Sociologe bihejviorizma zanima u kakvom su medjusobnom odnosu nalaze posledice koje
akterovo ponasanje ima na okruzenje i njegovo kasnije ponasanje. Taj odnos predstavlja OPERANTNO
USLOVLJAVANJE ili proces ucenja kroz koji posledice nekog ponasanja modifikuju to ponasanje.
-Ponasanje utice na fizicko i drustveno okruzenje u kojem se javlja i obrnuto,okruzenje utice
povratno na razlicite nacine na ponasanje. Reakcija okruzenja moze biti pozitivna,negativna,neutralna.
Ukoliko je reakcija okoline na nase ponasanje nagradjujuca,velika je vjerovatnoca da cemo,pod slicnim
okolonostima,isto ponasanje ponoviti i u buducnosti. Obrnuto,ako je reakcija okoline bila bolna ili dovela
do kaznjavanja malo je vjerovatno da cemo to ponasanje ponoviti u buducnosti.
-Bihejvioristickog sociologa zanima kako reakcije okoline na nase ponasanje iz proslosti utice na
nacina naseg sadasnjeg ponasanja.Posledice koje je odredjeno ponasanje imalo u proslosti,odredjuje
njegov sadsanji karakter, i kada znamo posledice iz proslosti ,mozemo predvidjeti da li ce akter ponovirti
isto ponasanje u sadsanjoj situaciji.
-Najvazniji deo Homansove teorije predstavlja skup osnovnih propozicija oblikovanih
beihejviorizmom.Propozicije us psiholoske iz dva razloga: 1) njima se uglavnom bave psiholozi ; 2)
Odnose se na individualno ponasanje a ne na velike strukture poput grupa i drustava. Homans je
dopsutio da ga nazivaju psiholoskim redukcionistom.On pod redukcionizmom podrazumjeva da su
predpostavke jedne nauke izvedene iz mnogo uopstenijih pretpostavki drugih pretpostavki.
-Homans priznaje da su ljudi drustveni,te da su principi koji se primjenjuju na odnos izemdju
ljudskih bica i fizickog okruzenja isti kao i oni koji se odnose na slucajeve u kojima je okruzenje
sastavljeno od ljudskih bica. On ne porice Dirkemove tvrdnju da is svake interakcije nastaje nesto
novo,smatrao je da ti novonastali kvaliteti se mogu objasniti psiholoskim principima,a da za objasnjenje
drustvenih cinjenica nije potrebno formulisati nove nove socioloske pretpostavke.Norme generisu
konformizam,ljudi se normam ne podvrgavaju automatski vec tek nakon sto procene da li od toga imaju
koristi.
-Pre Homansa je vladao takozvani ortodoksni konsenzus koji je nastao pod uticajem
funkcionalizma. Glavna karakteristika konsenzusa je bila je odsustvo ili redukcija dejstvenika i
djestvenosti iz socioloske teorije.Homans zeli da vrati iste u sociolosku teoriju,kao i da razvije teoriju
koja se usresredjuje na psihologiju,pojedince i elementarne oblike zivota.Drustveno ponasanje-razmjena
vidjljivih i nevidljivih aktivnosti izemdju najmanje dve osobe.
-Koristi pojmove:nagrada i trosak i pomocu njih objasnjava drustveno ponasanje.
-Elementarni oblici drustvenog ponasanja-svoju knjigu Homans zapocinje raspravom o radu
vodece licnosti psiholoskog bihejviorizma ,Frederika Skinera, tj. Njegovom eksperimntu sa golubovima i
kroz nacin njihovog hranjenja i kljucanja i nagradjivanja za kljucanje u metu koju je postavio istrazivac
objasnjava da je u tom slucaju kljucanje operant,a on je potkrepljen ,a potkrepljivac je koje kljuca. Golub
je naucio da kljucne metu jer je za to bio nagradjen.
-Homans se interesovao za ljude.Skinerovi golubi ne ucestvuju u stvarnom odnosu razmene sa
psihologijom,ponasanje golubova je motivisano zrnevljem,ali ponsanje psihologa nije motivisano
istim.Homansa interesuje ponasanje u kojem jednui uticu na druge.Homans se u svom radu ogranicio na
svakodnevnu drustvenu interakciju.Da bi objasnio sto ga tacno zanima,on je koristio primer dvoje
kancelarijskih sluzbenika. Ako je jednom od njih potrebna pomoc,mora da se posavjetuje sa
nadredjenim,Medjutim,pretpostavimo da jedan od sluzbenika ima konstantne probleme sa izvrsavanjem
posla i da bi ga bolje obavljao uz tudju pomoc,ali ako se sluzbenik posavetuje sa nadredjenim,pokazace
svoju nesposbnost i ako moze dovesti u pitanje svoju buducnost. Sigurnije je da zatrazi pomoc od
kolege/-inice pogotovo ako je ona iskusnijea i sposobnija. Tako dolazi do uzvratne motivacije:jedan
sluzbenik pruza potrebnu pomoc,a drugi za uzvrat daje zahvalnost i priznanje.


49. Osnovne propozicije teorije razmjene

-Homans formulsie nekoloko propozicija: 1) Propzicjia uspjeha: sto je vise puta neki akter
nagradjivan za odredejno delanje,veca je verovatnoca da ce i u buducnosti delati na taj nacin.Ponasanje
koje je u skladu sa pretopostavkom uspjeha ima 3 faze : delanje neke osobe,nagradjujuci
rezultat,ponavljanje istog ili slicnog delanja.Homans izdvaja vise elemenata propozicijie uspjeha: ako je u
nacelu tacno da povecanoj ucestalosti nagradjivanja vodi ka vecoj ucestalosti deljanja,taj reciprocitet ne
moze da djeluje u nedogled.Posle odrenjenog broja ponvaljanja reciprocnih razmjena,pojedince ce
prestati da se ponasaju na taj nacin. Drugo sto je kraci vremensaki period izmedju ponasanja i
nagradjivanja,veca je verovantoca da ce pojedinac ponoviti isto ponasanje,ako je period duzi onda je
vjerovatnoca ponavljanja manja. I trece daj epo Homansovom gledistu veca verovatnoca da ce se
ponasanje ponoviti kad aje nagradjivanje povremeno,a ne redovno jer nece doci do zasicenja.
-Propozicija stimulusa: Ako je u proslosti radnaj neke oseobe bila nagradjena kao rezultat
odgovora na neki stimulus,onda ce ta osoba verovatnije ponoviti tu radnju kada se pojave stimulusi slicni
onima iz proslosti. Homans nudi jos jedan realisticniji primerda kada su ribari ulovili ribu u mutnoj
bari,verovatno ce tamo i nastaviti da love.
-Homans se interesuje i za generalizaciju tj proces ponavlja ponasanja u istim ili slicnim
uslovima. Takodje mnogo vazan faktor je i proces diskriminacije tj. Tendencija da se odredjeno
ponasnaje ponavlja samo pod uslovima koji su pokazali kao uspesni u proslosti..Akter moze da postane
preosjetljiv na stimuluse,pogotovo ako oni za njega imaju veliku vrednost.
-Propozicija vrednosti: Sto posledice neke radnje imaju vece vrednosti za aktere,to ce se cesce te
radnje ponavljati.Homans uvodi koncept nagradjivanja i kaznjavanja.Nagrade su radnje kojima potpisuju
pozitivne vrednsoti tj povecanje nagrada ce znaciti izazivanje zeljenog ponasanja.Kazanjavanja su radnje
kojima kateri pripisuju negativne vrednosti tj sto je kazna sotrija,to je manja verovatnoca da ce akter
manifestovati nezeljenjo ponasanje.Homans smatra da je kaznjavanje neefikasno sredstvo podsticanja
ljudi na promjene ponasanja,boolje je jednostavno ne nagraditi nezeljeno ponasnaje. Nagrade mogu biti
materijalne(novac) ali i altruisticek(pomaganje drugima).
-Propozicija deprivacije-zadovoljenja: Sto us vise puta u proslosti primali odrednjenu nagradu za
neku radnju,akteri ce u buducnosti manje vrednovati.Homans je ovde definisao jos dva kljucna koncepta
za svoju teoriju: trosak i profit. Trosak jste nagrada koja je propustena zbog toga sto nije uradjeno nesto
sto jemoglo da se uradi. Profit je u drustvenoj razjeni i nastaje onda kada broj nagrada nadmasi
troskove.
-Propozicija odobravanja : Ima dva spekta,a) kada akteri ne dobiju ocekivanu nagradu ili budu
neocekivano kaznjeni,onise ljute i vece je verovatnoca da ce se ponasati agresivno i vise vrednosti
rezultate postignute tim ponasanjem. Za razliku od prve koja se odnosi samo iskljucivno na negativne
emocije,druga se bavi pozitivnim emocijama. Kada prime nagradu,pogotovo ako je veca od
ocekivane,akteri ce biti zadovoljni,kao rezultat toga veca je verovatnoca da ce se ponasati na
odobravajuci nacin,a posledice tog ponasnja imace sve vecu vrednost za njih.
-Propozicjia racionalnosti( zadnja,hvala Bogu) Dok bira izmedju vise ponudjenjih opcija,akter ce
se opredeliti za ono delanje koje po njegovoj proceni,u datom trenutku, donosi najvece nagrade. Ova
propozicija predstavlja veliki uticaj teorije racionalnog izbora na HOMANSA.Akteri u ovom smislu
maksimiziraju svoju korisnost.
-Homans je propoziciju racionalnosti doveo u vezu sa propozicijama
uspeha,stimulusa,vrednosti.Procena verovatnoce usojeha he stvar licne prirode,Homans je samtrao da
je procena uspeha zavisi od ranijih uspjeha i slicnosti trenutne situacije sa ranijim uspjesnim situacijama.
U Homansovoj teoriji na kraju akteri su racionalni i usmereni na profit(Sponzori). Mefjutim njegova
teroja nije bila u stanju da objasni mentalna stanja i velike drustvene strukture. Procesi razmene su
identicni na pojedincanom i drustvenom nivou.


50. Teorija racionalnog izbora

Dugo je bila skrajnuta sa mejnstrima socioloske teorije.Zahvlajujuci Dzejmsu Kolmanu postal aje
jedna od popularnijih u socioloskoj teoriji.
-Osnovni principi teorije izvedeni su iz neoklasicne ekonomije.Ona kao osnovnu jedinicu analize
uzima aktera. Akteri susvrhiviti tj. intencionalni.Teorija smatra da pojedinci teze da uvecaju licnu korist,a
odredjene postupke preduzimaju samo ako marginalna korist prevazilazi marginalne troskove. Postoje
dva ogranicenja deljanja a to su : oskudnost resursa i trosak propustene prilike. Oskudnost resursa,akteri
imaju razlicite resurse,ali i razlicite pristupe drugim resursima,za one koji imaju mnogo resursa,ostvarnje
ciljeva moze biti relativno lako. Z a one koji ih imaju malo to ide znatno teze.
Trosak propustnee prilike sociolozi preuzimaju od ekonomista. Kada pokusava da sotvari neki
cilj,akter moga da vodi racuna o troskovima koji nastaju prilikom propustanja ostvarenja nekog drugog
atrktivnog cilja.
Izvor ogranicenja drustvenih delanja jesu i drustvene ustanove.Takva ogranicnja pojavljuju se
toko zivotnog veka i ispoljavaju se u normama koje vladaju u ustanovama. Postoje jos dve ideje koje cine
osnovu racionalnog delanja,a to su . MEHANIZAM AGREGACIJE POMOCU KOGA SE CITAV NIZ
INDIVIDUALNIH RADNJI KOMBINUJU DA BI OBLIKOVALE DRUSTVENI ODNOS Druga je znacaj informacije
u donosenju drustvenih odluka
( Pitanje je uglavnom sastavljeno od primera,tako da ovo je najbitije,ali uz njih pogeldajte i primjere iz
Ricera,nema mnogo )





51.Osnovi drustvene teorije
Sociologija mora da se bavi drustvenim sistemima,ali da takvi makrofenomeni maraju da se
objasne unutrasnimciniocima. U celokupnom drustvenom sistemu Kolman se prihvatio pojedinca. Prvo
svi podaci se obicno najpre prikupljaju an novu pojedinca,a onda se sabiraju da bi se doslo do sistema.
Drugi razlog jeste sto se na tom nivou obicno vrse intervencije koje dovode do drustvenih promena. Od
kljucne vaznosti jeste ideja da teorija nije samo akademska vjezba,vec daona mora da utice na drustvo
kroz takve vrste intervencija.
Kolman priznaje da je metodoloski indivdualista,iako smatra da je njegova teorija specificna
varijanta te orjentacije.Na mikronivou mogu da se studiraju i neki drugi fenomeni a ne samo pojedinci i
pojedinacno delanje. Osnovna ideja,jeste da pojedinci zele da sotvare svoje ciljeve na jedan svrhovit
nacin i da su i ciljevi i delanje za ostvarivanje tih ciljeva uobliceni preferencijama svih pojedinaca. Kolman
tvrdi da bi za jednu razvijenu terijsku persprktivu bilo neophodno da se preciznijje konceptualizuje
racionalni karakter,a da ekonomija u tome moze da pomogne. Dva kljucan elementa takodje jesu akteri i
resursi. Resursi su stvari nad kojima akteri imaju kontrolu i za koje su zainteresovani. Akteri preduzimaju
radnje koje ukljucuju druge aktere,a onda kao rezultat toga,medju njima nastaje struktura. Medjuzavsini
akteri od kojih svaki pokusava da unapred zadovolji svoj interes,formiraju drustveni sistem.
Iako veruje u ovu teroju,ne misli da moze da ponudi odgovore na sva teorijska i praktican pitanja,ali je
jasno da se ona krece ka otme cilju. Kolman priznaje da se ljudi ne ponsaaju uvek racioanlno,ali takodje
veruje da to za teroiju nema veliku vaznost.


52. Teorije globalizacije
-Globalizaciju definisemo kao sirenje odredjnenih praksi,odnosa,svesti iorganizacije drustvenog
zivota po celom svetu.To je proces koji svakodnevno,cesto na dramaticna nacin,transformise nacije i
zivote milijardi ljudi sirom sveta.Znacaj se moze uociti na svakom koraku,a mozda ga najbolje oslikavaju
redovni protesti koj ipraet sastanke na nivou globalni organizacija,ako sto su STO (Svetska trgovinska
organizacija) i MMF(Medjunarodni monetrani fond).
-Teorija globalizacije pojavila se kao posledica odredjenih razvoja u drustvenoj teriji. Tu se najpre
misli na reakciju protiv ranih verzia terojie modernizacije,tj teorije koju proziva zapadnjacka
pristrastnost,tj davanje prednosti obrascu razvoja karakteristicnom za zapad.Iako postoje mnoge teorije
globalizacije,sve imaju za cilj da se udalje od prozapadnjackog diskursa i istraze transnacionalne procese
koji su barem u nekom stepenu autonomni i nezavisni od bilo koje posebne nacije ili posebnog dela
sveta.
-Globalizacija moze da se analizira kulturalno,ekonomski,politicki i/ili institucijalno. Globalizacija
kulture moze da se posmatra kao transnacionalna ekspanzija opstih kodova i praksi(homogenost),ili kao
proces u kojem mnogi globalni i lokalni kulturni sadrzaji ulaze u interakciju da bi stvorili neku vrstu
pastisa ilikoktela iz kojeg ce se kasnije citav niz kulturnih hibrida(heterogenost). Trend homogenosti
cesto se vezuje za kulturni imeprijalizam tj. uticaj jedne posebne kulture na veliki broj drugih kultura.
Postoje mnoge varijante kulturnog imperijalizma,ukljucujuci i one koje naglasavaju ulogu americke
kulture,Zapada ili centralnih zemalja.
-Teroeticari koji se baziraju na ekonomskim ciniocima,naglasavaju njihovu sve vecu vaznost i
globalizaciju vide kao proces sirenja trzisne ekonomije na raazlicite delove sveta.Neki na globlaizaciju
gledaju kao na razvoj globalne trgovine.Ekonomski tereticari smatraju da je posledica globlaizacije vec
homogenost,oni priznaju da na marginama globalne oekonomije mozemo uociti izvesni stepen
diferencijacije tj. heterogenosti. Oni koji naglasavaju heterogenost slazus e da interakcija globalnog
trzista sa loklanim vodi do stvaranja jedinstvenog jedinstvenog glokalonog tezista koje integrise
potrebe globalnog trzista s realnostima lokalnog trzista.
-I kod politickih/institucijalnih orjentacija nalazimo homogenost ili heterogenost.Neke od ovih
teorija koje se opredjeljuju za perspektivu homogenosti,usrsredjuu se na sirenje modela nacionalne
drzave po svetu i pojavu istovetnih oblika upravljanja u celom svetu. One dokazuju da svetom mnanje
vise dominra isti sistem upralvjanja.Jedno od najekstreminijh gledista o homogenizaciji u politickoj
oblasti dolazi od Bendzamina Barbera i njegove teroije o Mek svetu. Barber takodje artikulise ideju
Dzihada . To je proizvod angazmana lokalizovanih ,etnickih,reakcionarnih politickih snaga koje imaju
cilkj da raspale nacionalizam,sto vodi dod vece heterogenizacije sirom sveta.
-Iako se dihotomija homogenizacija/heterogenizacija provlaci kroz veliki broj teroja
globalizacije,njome se ocigledno ne iscrpljuju sve ostale teme i aspekti globlaizacije.


53. Ulrih Bek i politika globalizacije

-Sustina teorije nalazi se u distinkciji izmedju globalizma i globalnosti. Globalizam je glediste da
sveto mdominira ekonomija i da prisustvujemo stvaranju hegemonije kapitalistickog svetskog trzista i
neoliberalne ideologije koja gapodupire. Multideimnzionlnost globlanog razvoja-
ekologija,politika,kultura i civilno drustvo-pogresno se redukuje na ekonomsku dimenziju,a ta
ekonomska dimenzija se ponovo pogresno vidi kao sto nesto sto se razvija u linearnom pravcu sve vece
zavisnosti od svetskog trzista.Svet je za Beka multidimenzionalniji i krece se u vise pravaca. Dok je
kritikovao globalizam,on je podrzavao ideju globalnosti po kojoj zatvoreni prostori,pogotovo oni sto se
vezuju za nacije,postaju sve iluzorniji.Oni postaju liuzorni globalizacija,koja onuhvata proceses u koji su
ukljuceni transnacionalni akteri s razlicitim kolicinama moci,identitietima...preseca i potkopava
nacionalne drzave. Transnacionalni procesi nisu iskljucivo ekonomski,vec obuhvataju i
ekologiju,kulturu,politiku i civilno drustvo.Ono sto se desava loklano,bilo da su to uspesi ili
katastrfoe,utice na svet.
-Globalnost prestavlja novinu iz najmanje tri razloga:1) njen uticaj kroz geografski prostor
opsezniji je nego ikad ranije;2)njenuticaj kroz vreme daleko je stabilniji,iako vremen prolazi,nje uticaj ne
slabi;3) postoji daleko veca gustina u njenim razlicitim elementima,ukljucujuci transnacionalne procese i
mreze.
-Bek takodje nabraja citav niz drugih specificnosti koje razlikuju globlanost u poredjenju sa
ranijim manifestacijama transnacionalnosti.
1. Svakodnevni zivot i interakcija preko nacionalnih granica radikalno se menjaju.
2. Javlja se samoopazanje transnacionalnosti u oblastima kao sto su masovni mediji,potrosnja i turizam
3. Zajednica,rad i kapital sve se naje vezuju za prostor


54.Zigmunt Bauman o posledicama globalizacije

-Bauman globalizacija vidi kao prostorni rat. Moblinost je po njemu postala najvazniji faktor
drustvene satisfakcije.U prostornom ratu pobjedjuju oni koji su mobilni,sposobni da se slobodno krecu
po celoj planeti i u tom proceu stvaraju znacenja za sebe.,Gubitnicima ne samo da nedostaje
mobilnost,vecu su oni degradirani i ograniceni na teritorije lisene znacenja ili cak sposobnosti da
formulisu zancenje.Gubitinici se osjecaju ponizenima zbog nedostatka mobilnosti,ali i zbog cinjenice da
mogu da vide elitu kako se krece slobodno gdje god zeli. Posledica toga jeste da terirtorije postaju bojna
polja,gdje se gubitni ci i pobjednici prostornog rata sukobljavaju,u tom ratu nemaju jednake sanse.
-Dobitnici zive u vremenu a ne prostoru,oni veoma brzo ako ne i trenutno,mogu pregaziti bilo
koju razdaljinu.Za razliku od njih gubitnici zive u prostoru.Medjutim vazno je praviti razliku izmedju onih
koji imaju malu mogucnost kretanja. Turisti su u pokretu zato sto zele to.Njih nesto privlaci,oni samtraju
da je to neodoljivo i krecu se ka tome. Postoje i vagabundi-Oni su u pokretu zasto sto samtraju da je
njihova okolina nepodnosljiva i neporijateljska. Medjutim vecina ljudi nalazis e danas izemdju ove dvije
krajnosti. Ne samo da nisu sigurni gdje se nalaze,vec nisu sigurni dali ce uopste ostati na tom mjestu.
-Cak i oni koji se smatraju pobjednicima,turisti,imaju probleme. Oni su optereceni
nesposobnoscu dauspore,mobilnost podrazumjeva neprekidan niz izbora,a svaki izbor nosai sa sobom
meru neizvesnosti..SVAKI OD TIH IZBORA TAKODJE NOSI NIZ OPASNOSTI I rizika.


55. Kulturna teorija kulturni diferencijalizam

-Izmedju kultura postoje razne razlike na koje globalizacija ili bilo kij drugi bi-,inter-,multi- i
transkulturalni procesi ne uticu.Time se ne zali reci da globalizacija ne utice u kulturu ,vec da oni nisu
sustinski u svemu tome tj. kulture ostaje uglavnom onakve kakve i jesu bile.Takodje smatra se da su
kulture zatvorene,ne samo za globalizaciju,vec i za uticaj drugih kultura.Svet je predstavljan kao mozaik
razlicitih kultura,tj slika na kojoj je svet predstavljen kao bilijarski sto a kulture kao bilijarsek kuglice
udaraju jedna o drugu. (pr. Teroristicki napad na SAD 11.sep.2001 i ratovi u Avganistanu i Iraku)
-Najpozantiji primer ove paradigme jeste delo Samuela Hantigtona koji poreklo svetkse akcije
vidi u rekonfiguracji sveta koja je usledila nakon zavrsetka hladnog rata,kad aje diferencijajacija pocela
da se zasniva na kulturnim razlikama,a ne na politicko ekonomskoj osnovi.Te kulturne razlike nisu
nove,ali su uglavnom bile potisnute nadmoncim poloticko ekonomskim razlikama iz vremena hladnog
rata (pr. Ex Yu razlike izmedju Srba i Hrvata) Hantington obnavlja upotrebu pojma civilizacije da bi opsiao
najsiri nivo tih kultura i kulturnih identiteta.
Hantigton pravi razliku izemdju sedam ili osam svetskih civillizacija. Sinicka(kineska), japanska,
hindu, islamska, pravoslavna, zapadnoevropske i severnoamericke. Razlikuju se po osnovnim filozofskim
pretpostavkamamtemeljnim vrednostima,drustvenim odnosima,obivcajima i sveopstim pogledam na
zivot. Ljudska istorija predstavlja istoriju civilizacija. Civilizacije dele niz istih karakteristika,ukljucujuci
cinjenicu dapostoji veliko veliko saglasje oko toga sto one predstavljaju.
Civilizacije su: 1.najdugovecnije ljudska udruzenja,2.najsiri nivo kulturnog identiteta,3.najsiri tip
subjektivnog samoidentiteta,4. Uglavnom nepodudarne sa drzavnim granicama,buduci da se prostiru na
teritoriji vise drzava,5.totaliteti,6.usko povezane s religijom i rasom.
-Svoju teoriju Hantigton je uoblicio u moderni grand-narativ o odnosima medju civilizacijama.
Vide od 3 hiljade godina civilizacije su bile odvojene posebno teritorijalno i vremenski zbog cega dodira
medju njim anije bilo. Sledecu fazu koja traje od 1500.godine do kraja 2. svejtskog rata ,karakterise
dominantan neprekidan uticaj zaapdne civilizacije na sve drustvene civilizacije.Najneposredniji uzrok tog
uticaja Hantigton vidi u tehnologiji,pogotovo u razviju okenaske navigacije,ukljucujucu i superioronu
vojnu organizaciju,disciplinu i trening i naravno razvoj oruzanja.Naposletku Zapad je veoma napredovao
i u razvoju organizovanog nasilj i kriminala.Uoci Prvog svetskog rata civilizacije su prisle blize jedna
drugoj nego ikada i zamalo se stopile u jednu civilizaciju.
-Treca faza multivilizacijski sistem- moze se pratiti od kraja ekspanzije zapada i pocetka revolta
protiv njega. Period posle Prvog svetskog rata pa sve do 1990 poznat je po sukobu ideja,pogotovo
sukobu kapitalistickih i komunistickih ideologija.Sa padom komunizma nastau novi okrsaji,ali njohv
predmet postaje sada kultura,raligija i konacno civilizacija.
-Dok Zaoad bude slabio ,razvoj dvije druge civilizacije imace poseban znacaj.Prva je sinicka
civilizacija. Njen rast se ogleda u rastu moci privrede Azije,to ce ojacati istok i dovesti do slabljena
zapadnog drustva.Uzroci dominacije Istocne ekonomije mogu da se identifikuju u superiorrnosti istocne
kulture,pogotovo u njenom kolektivizmu,koji se suprostavlja indivdualizmu Zapada. ( pr. Japan i
Kina,pogledati knjigu)
-Hantigton predvijda opasna sukob u buducnosti izemdju
Zapada,Islama,sinickogsamoptovrdjivanja. Najveci dio tih sukoba okrece se oko gledista Zapada da je
zapadna kultura univerzalna kultura,zelja Zada da kulturu izveze u ostatak sveta kao i njegove sve
manje sposobnosti da to uradi,Medjutomo no sto Zapad smatra univerzalnim to ostatak sveta pogotovo
islamska civilizacija,dozivljava kao imperijalizam. Zapad pokusava da izveze demokratiju ili da je cak
nametne onim drustvima i civilizacijama koje se opiru demokratskom uredjenju kao sastavnomdelu
zapadne ideje o univerzalnoj kulturi.Zapad pokusava da ogracnici i kontrolise migracije.Hantigton smatra
da se u unutar Evrope i Amerike stvaraju podeljena drustva.
-Hantigton smatra na primer akos e desi da muslimani zive do nemuslimana postoji veliki rizik od
sukoba i aktivnog antagonizma. On smatra da je Islam religija maca i da svoju istoriju vidi kao istoriju
islamskih osvajanja.Naravno,zapadni imperijalizam,kome je islam cesto bio meta, igrao je u tome
presudnu ullogu. Islamu takodje nedostaje kljucna drzava koja bi imala kontrolu nad cijelom islamskom
civilizacijom(npr. Amerika nad zapadnom civlizacijom).


56.Kultruna konvergenicja

-Dok mislioci kao sto je Hantigton smatraju da se civilizacija moze odupreti globlaizaciji,tako
tereticari konvergencije samtraju das ekulture menjaju upravo pod uticajem globalizacije. Autori koji
rade unutar ove matrice usresredjuju se na procese kao sto sukulturni imperijalizam,globalni
kaptalizam,amerikanizacija,mekdoalizacija. Postoje globalni procesi koji u mnoge zemlje donose iste ili
slicne fenomene(npr. Mc Donalds).Zjedno sa globalnim postoje i globalni fenomeni tj. lokalne
pijace,sajmovi.
-Mekdonalizacija iako je zaasnovana na Weberovoj ideji racionalizacije Zapada,ona usvaja drugaciji
model racionalizacije. Taj kopncept uvodi sociolosku terpiju u 21.vek i vidi racionalizaciju kao proces koji
zadire u sve veci broj drustvenih oblasti i odnosa..Mekdonalizacija je sanga globalizacije.To je proces u
kome principi funkcionisanja restorana brze hrane osvajaju jedan po jedan sektro americkog trzista,kao i
ostatak sveta,mekdonalizacija je oblik kulturnog imperijalizma.Priroda procesa mekdonalaizacije moze
se izraziti kroz 5 osnovnih dimenzija. To su efikasanost,kalkulabilnost,predvidljivost,kontrola i
iracionalnost racionalnosti.
-Mekdonalizovano drustvo naglasava efikasnost,to jest teznju da pronadje najbolji nacin z apostiaznj
zeljenog cilja.Kalkulabilnost jeste naglasavanje kvaliteta koji cesto mze da bude na stetu kvaliteta ,jedan
od dimenzija mekdonaliazcije.Ona se takodje bazora na predvidivosti .Nacin funkcionisanja restorana je
suvgdje isti,bez obzira u kojoj se drzavi ili mjestu nalazi.Prisutna je velika,ograomna kontrola tj
dominacija tehnologije nad zaposlenima i potrosacima,jos jedna od dimenzija
mekdonalizacije.Poptrosaci i poslodavci pate od iracinalnosti racinalnosti koja ,cini se,neizbjezno prati
globalizaciju.Iako postoje mnogi vidovi iracionalnosti,dehumanizacija je najveca iracionalnost,ako su
zaposleni prisiljeni ad rade u dehumanizovanim uslovima,potrosaci da jedu dehumanizovanim uslovima i
okolnostima.
.Medonalizacija,globaloizacija,eksapnzionizam( primjeri iz knjige,da nekucam kakvu supu mozete posejti
ili koje tezine vam moze biti hamburger u mekdonaldsu.)
-Globalizacija nicega kao i mekdomalizacija,podrazumjeva sve vecu homogenost sve veceg broja nacija u
svijetu.Rijec je o tome da izmedju globalizacije i nicega postoji odnos elektivnog afiniteta.Prvo ne
uzrokuje drugo,vec se i jedno i drugo mjenjaju zajedno.Od sredisnjeg znacenja za razmjevanje koncepta
nicega jeste proces grobalizacije ili iperijalisticke ambicije,zelje i potrebe nacija,korporacaija i
organizacija da se nametnu u razlicitim deloviam svjeta. Njihov glavni interes jeste da njihovi
moc,uticaj,a u nekim slucajevim ai profit,sve vise rastu u svetskim okvirima.Grobalizacija oduhvate
procese od kojih su najvazniji kapitalizam,amaerikanizacija i mekdonalizacija.
-Pod pojmom nista podrazumjeva se prazan obli,oblik lisen bilo kakvog sadrzaja.Mesto je uglavnom pun
oblik,tj oblik ispunjen posebnim sadrzajem.
Postoje 4 pod tipa nicega
ne.mesta ili okruzenja koja su uglavnom lisena sadrzaja
ne-stvari, ako sto su kreditne kartice koje se gotovo uopste ne razlikuju jedna od druge i okje
funkcionisu na isti nacin bilo gdje u svjetu
ne.ljudi ili zaposleni u nne-mestima,koji sa svim svojim musterijama komuniciraju an isti nacin.
ne.usluge kao sto su usluge koje za nas umjesto blagjanika obavljaju bankomati.

57.Kulturna hibridizacija
-Naglasava mjesnaj kultura koje je posledia globalizacije.Hibridizacija predstavlja jedan veoma
pozitivan,mozda pomalo i romantican,pogled na globalizaciju kao jedan kreativan proces iz koga nastuju
nove kulturne vrijednosti i koji dovodi do povecanja heterogenosti u svim djelovima svijeta.
Prateci Ronalda Robertsona moguce je izdvojiti nekoliko sustinskih elemenata glokalizacije.
Svijet je vise pluralisticki.Teorija gloalizacije povecava paznju razlikama koje postoje izmejdu razlicitih
djelova svijeta.
Pojedinci i lokalne grupe imaju veliku moc prolagodjavnaja,inovacije i manevrisanja unutar
glokalizovanog svijeta.
Drustveni procesi su racionalni i kontigentni.Globalizacija izazvia citav niz reakcija,pocev od
nacionalistickog ukorenjivanja do kosmopolitskog prihvatanja koje utice na globalizaciju i dovode do
neje transformacije u glkalizaciju.
Dobra i mediji se ne vide kao potpuno prislini,oni obezbjedjuju materijal koji se koristi u pojedincanom
stvaranju sirok glokalizovanih predjela svijeta.

-Termin hibridizacija naglasava sve vecu raznolikost koja karakterise jedinstvene spojeve
globlanog i lokalnog,nasuprot uniformnosti koja se vezuje za globalizaciju.Kulturni hibrid moze se
definisati kao kombinacija dvaju ili vise elemenata iz razlicitih kultura.(pr. Turisti iz Ugande posjecuju
Amsterdma ne bi li gledali mec izmedju dvije Argentinke u disciplini tajlandski boks.)
-Jos jedan koncept koji je usko povezan sa glokalizacijom jeste kreolizacija.Pojam kreol se odnosi na
ljude koji dolaze iz rasno mjesovitih brakova.Medjutim njegovo znacenje se vremeonom prosirilo na
ideju kreolizacije jezika i kulture.
-Apardujevi predeli-kniga Ardzuna Apaduraja pod naziom Modernost na slobodi.
Apaduraj razlikuje 5 globalnih tokova.To su : etnopredeli,medijski predeli,tehnopredeli,finansijski
predeli,idejni predeli.Upotrebom sufiksa predeo on zeli da dokaze da procesi imaju jedan
fliudan,nestalan i promenjljiv oblik i da su prema tome,ssastavni dio proces heterogenizacije a ne
homogenizacije.
5 predela:
Etnopredeli obuhvataju grupe i pojedince koji igraju veoma vaznu ulogu u promenljivom svetu u kojem
nastajemo. Polretljivost ne podrazumeva samo stvarno kretanje,vec i fantazije o kretanju.Stavise u
promenljivom svetu ljudi mogu dozvoliti da njihove fantazije predugo ostanu nepromenjene,stoga takve
fantazije mogu odrzati aktivnim
Tehnopredeli su neprkindo fluidne,globalne konfiguracije siroko rasprostanjenih mehanickih u
informaciiskih tehnologija koje se krecu slobodno i brzo po cotavo planeti prelazeci granice koje nikada
nisu tolerisale takvo kretanje.
Finansijski predeli obuhvataju procese u kojima se ogromne sume novca,putem spekulativnog
kupovanja dobara na trzistima novca i berzama,velikom brzinom krecu po svijetu.
Medijski predlei obuhvataju elektronske kapacitete za proizvodnju i prenos informacija sirom svijeta,kao
i slike svijeta koje ti mediji stvaraju i sire. ( CNN I Al Jazeera)
Idejni predeli kao i medijski ,prdstavljaju skup slika.Medjutim,oni su uglavnom ograniceni na politicke
slike koje proizvodi drzava u skladu sa svojom ideologijom ili slike i kontra ideologije koje proizvode
pokreti koji pokusavaju da smjene vlast.



58. Kulturna hibridizacija

Kao to je ved reeno, razlikujemo 3 paradigme o globalizaciji. TREDA naglaava mijeanje
kultura koje je posljedica globalizacije, kao i proizvodnju novih i jednistvenih hibridnih kultura, koje ne
moemo svesti ni na lokalnu, niti na globalnu kulturu. Sa ove take gledita, mekdonaldizacija i
grobalizacija niega se deavaju, ali su one povrne promjene. Vanije od ovih procesa jeste spajanje
ovih i drugih globalnih procesa sa lokalnim realnostima. Ovi procesi predstavljaju pokazatelje
kontinuirane heterogenizacije, koja je ranije objanjena. Hibridizacija predstavlja jedan pozitivan pogled
na globalizaciju, kao jedan kreativan proces iz kojeg nastaju nove kulturne realnosti i koja dovodi do
povedane heterogenosti u razliitim krajevima svijeta.
Dalje, najznaajniji koncept kada govorimo o kulturnoj hibridizaciji jeste GLOKALIZACIJA.
(Globalno + lokalno). Def: Globalizacija jeste uzajamno proimanje globalnog i lokalnog koje, u razliitim
geografskim oblastima, rezultira jedinstvenim ishodima. Ranije su pomenuti termini NITA i NETO, pa u
vezi sa tim grobalizaciju veemo za nita, a glokalizaciju za neto. Ronald Regan izdvaja 4 elementa
glokalizacije.
Svijet je vie pluralistiki. Ova teorija se usredsreuje na razlike koje postoje izmeu i unutar
razliitih djelova svijeta.
Teorija glokalizacije smatra lokalne pojedince i grupe kao znaajne i kreativne dejstvenike, jer
smatra da posjeduju veliku mod prilagoavanje, inovacije...
Globalizacija izaziva itav niz reakcija koje utiu na grobalizaciju i dovode do njene
transformacije, ime se stvara glokalizacija.
Smatra se da dobra i mediji obezbjeuju materijal koji se koristi u pojedinanom i grupnom
shvatanju irom glokalizovanih predjela svijeta.
Oni koji naglaavaju glokalizaciju smatraju da ona moe sprijeiti proces grobalizacije niega, jer
glokalizacija stvara irok spektar glokalnih oblika NEEGA. Jako bitan termin jeste HIBRIDIZACIJA def:
globalizacijska perspektiva koja naglaava sve vedu raznolikost koja karakterie jedinstvene spojeve
globalnog i lokalnog, nasuprot uniformnosti koja karakterie grobalizaciju. KULTURNI HIBRID predstavlja
kombinaciju dvaju ili vie elemenata iz razliitih kultura ili djelova svijeta, ovu definiciju moete
potkrijepiti primjerima iz knjige. KREOLIZACIJA,def: kombinacija kultura koje su prethodno bile odvojene
jedna od druge.


59.Apadurijevi predjeli

Ardun Apaduraj, Modernost na slobodi: kulturne dimenzije globalizacije
On izdvaja 5 globalnih tokova, stavlja naglasak na te tokove kao i na take prekida izmeu njih.
Konani proizvod tih tokova jesu kulturni hibridi. Sam pojam predio naglaava da se radi o procesima
koji imaju fluidan, nestalan i promjenljiv oblik, i da su samim tim, dio procesa heterogenizacije. Ovi
predjeli su zamiljeni svjetovi, oni koji ih zamiljaju mogu biti i oni koji ih kontroliu, oni koji u njima iva,
pa ak i oni koji samo kroz njih prolaze. Mod se oigledno nalazi u rukama onih koji kontroliu ove
predjele, ali ova teorija dio modi dodjeljuje i onima koji ive u njima, ili prolaze kroz njih. Oni su u stanju
da ih redefiniu. U sreditu Apadurajeve teorije nalazi se 5 predjela:
Etnopredjeli pokretljive grupe i pojedinci, npr.turisti,izbjeglice, koji igraju veoma vadnu ulogu u
promjenljivom svijetu u kojem se nalazimo.
Tehnopredjeli fluidne, globalne konfiguracije iroko rasprostranjenih mehanikih mehanikih i
informacionih tehnologija, Internet, el.pota, koje se sada kredu slobodno i brzo po itavoj planeti.
Finansijski predjeli procesi u kojima se ogromne sume novca, putem spekulativnog kupovanja
dobara na tritima novca i berzama, kredu velikom brzinom po cijelom svijetu.
Medijski predjeli elektronski kapaciteti za proizvodnju i prenos informacija po ciejlom svijetu,
ali i slike svijeta koje ti mediji stvaraju i ire, CNN, Al-Dazira.
Idejni predjeli politike slike koje proizvodi drava u skladu da svojom ideologijom, ili slike i
kontraideologije koje proizvode pokreti koji pokuavaju da smijene one koji su na vlasti, ili barem steknu
dio te vlasti.
Bitno je napomenuti jo tri stavri kada se govori o Apadurijevim predjelima: PRVO, njih treba
razumjeti kao globalne procese, koji su djelimino ili potpuno nezavisni od bilo koje nacionalne drave.
DRUGO, globalni tokovi se ne javljaju samo unutar predjela, ved sve vie i unutar taaka prekida. Dat je
primjer Japanske kulture. Naime, Japanci su otvoreni za ideje (idejni, medijski predjeli), ali zatvoreni za
imigraciju (etnopredjeli). TREDE, pet predjela razliito utiu na teritorije a prekidi izmeu njih dovode do
vanih razlika meu kulturama. Ova teorija je sasvim u skladu sa stavom da je posljedica globalizacije
heterogeni svijet.


60. Ekonomska teorija

Lesli SKLER, 2 sistema globalizacije:
kapitalistiki, danas je dominantan
socijalistiki, jo uvjek ne postoji, ALI njegov nastanak nagovjetavaju narastajudi
antiglobalizacijski pokreti, pokreti za ljudska prava, i sve vedom ekolokom neodrivodu kapitalistike
globalizacije, pokreti zelenih.

On razlikuje 3 transnacionalne prakse:

EKONOMSKE transnacionalne prakse
Glavnu ulogu u njima imaju transnacionalne korporacije. Kapitalizam se odaljio od
meunarodnog sistema, i priblioio se globalizirajudem sistemu, koji nije mogude povezati ni sa jednom
posebnom geografskom teritorijom, ili dravom.
POLITIKE transnacionalne prakse
Glavnu ulogu ima kapitalistika klasa. 4 frakcije transnacionalne kapitalistike klase:
korporativne izvrni organi trans.korporacija i njihovi lokalni organi
dravna globalizirajuda drava i meunarodni politiari i birokrate.
tehnika globalizirajudi profesionalci
potroaka trgovci i izvrni organi velikih medija.
Treba napomenuti da ovakav koncept kapitalistike klase ima malo slinosti sa onim koji
vezujemo za Marska. Skler je inae bio marksista. Postavlja se pitanje zato je transnacionalna
kapitalistika klasa transnacionalna. Skler navodi 5 razloga:
njeni pripadnici imaju identine globalne i lokalne interese.
oni pokuavaju da uspostave razliite vrste kontrole nad nacionalnim dravama irom svijeta, tj.oni vre
kontrolu na radnom mjestu, politiku kontolu u domadoj i meunarodnoj politici, kulturno ideoloku u
svakodnevnom ivotu.
kapitalistika klasa na itav niz pitanja gleda iz globalne, a ne lokalne perspektive
pripadnici k.k.sebe smatraju graanima svijeta
imaju sline ivotne stilove

KULTURNO IDEOLOKA praksa
Glavnu ulogu ima kultura i ideologija potronje. U oblasti potronje moe se primjetiti mo
aktera da vre ideoloku kontrolu nad ljudima koji se nalaze irom zemaljske kugle. Ta mod se
dramatino uvedava kroz marketing, medije, kao i itav niz potronjih dobara koji se na tim medijima
reklamiraju i prodaju. Ovo se nalazi u slubi stvaranja globalnog potroakog raspolodenja koje
transnacionalnim korporacijama omogudava da ubijaru veliki profit. Skler se interesuje za odnos izmeu
transnacionalnih drutvenih praksi i ustanova, i tvrdi da transnacionalne korporacije koriste
transnacionalnu kapitalistiku klasu kako bi razvile ideologiju konzumerizma koja je sve neophodnija
kako bi se zadovoljili zahtjevi kapitalistikog sistema proizvodnje.
Kao marksista, trudi se da kritiki analizira globalizaciju, kao i da artikulipe njene alternative i
zloupotrebe. Obedavajudi znaci su protekcionizam nekih drdava koje smatraju da ih transnacionalne
drave ekspolatiu, novi drutvenih pokreti, antiglobalizacijske grupe, pokreti za unaprijenje ljudskih
prava.


61. Imperija

Majkl HART i Antonio NEGRI, najvaniji i najpoznatiji marksistiki pristup globalizaciji nalazimo u
njihovoj knjizi IMPERIJA. Njih dvojica analiziraju postmodernizaciju moderne ekonomije, te povezuju
modernost sa imperijalizmom. Def-Imperijalizam predstavlja kontrolu i ekspoataciju, posebno
ekonomsku, koju vri nacija iz centra nad velikim brojem oblasti. Autori se ovdje oslanjaju na
postmodernu teoriju, te decentriu taj proces, definiudiimperiju kao postmodernu realnost u kojoj
postoji takva vrsta dominacije, ali bez pojedinane nacije u njenom centru. Drugim rijeima,u modernoj
dravi moemo locirati suverenost, ali to nije mogude u postmodernoj teoriji. U imperiji ne postoji
centar, ona je decentralizovana i virtualna. Ona ne postoji u potpunostim ved je jo uvijek u procesu
nastanka. Ona upravlja svijetom logikom vladanja, ali u imperiji ne postoji jedinstvena, centralna vlast.
ak ni SAD, uprkos prividnoj homogenosti, ne moemo podvesti pod ono to Hart i Negri nazivaju
imperijom. Suverenost SAD, ipak, predstavlja veoma vanu preteu imperiji. Imperija nema geografske i
teritorijalne granice, niti iam vremenske granice. Njoj nedostaje i donja granica, jer ona tei da se proiri
nanie, u dubinu drutva. Ovo znai da se ona ne zadoljava kontrolisanjem samo osnova drutva
(miljenje, djelanje, interakcija, i grupe), ved se trudi i da koristi biolopku mod da bi kontrolisala ljudsku
prirodu i populaciju.
KLJU globalne modi imperije predstavlja injenica da ona predstavlja novu sudsku vlast. Ona
poiva na ustavu poretka, na normama, etikim istinama i optem pojmu ispravnog. Ona moe, u ime
onog to je ispravno da inbtervenie bilo gdje u svijetu, da bi rijeila ona pitanja koja smattra
humanitarnim problemima. Ona moeda povede pravedne ratove! Sudska vlast legitimie te ratove u
pravednom ratu, vojna akcija koja je etiki zasnovana je legitimna, a njen cilj jeste postizanje eljenog
poretka i mira. Imperija nije zasnovana na sili, ved na sposobnosti da predstavi silu u slubi onoga to je
ispravno(pretee ovoga prepoznajemo u amerikim ratovima protiv Iraka, agresiji na Avganistan)
Imperija je zasnovana na TROSTRUKOM IMPERATIVU.
ona pokuava da obuhvati sve to moe, eli da se predstavi kao velikoduna, i nastupa pod liberalnom
maskom.
Ona pravi razliku i afirmie razlike. Sa jedne strane, kulturne razlike se slave, ALI sa druge one se
pravno i sudski ignoriu pripadnici raznih kultura nemaju pristup sudskoj vlasti.
jednom kada se razlike uspostave, imperija pokuava da ih hijerarhizuje, te da upravlja njihovom
hijerarhijom.
Imperiju stoga moemo razumjeti kao jednu postmodernu marksistiku teoriju o globalizaciji i
vrenju moi irom svijeta. Tu mod sada vri naizgled efikasna, ali u sutini konfuzna imperija. Vrijeme
proletarijata je prolo, pa se postalja pitanje ko bi mogao da se suprotstavi imperijalistima? Hart i negri
rjeenje za ovaj problem nalaze u pojmu MNOTVA. Ovo je interesantan izbor iz 2 razloga. 1-mnotvo je
mnogo optije i apstraktnije od proletarijata, te nas udaljava od markstistike usredsreenosti na
ekonomiju. 2-jasno je da postoji veliki broj ruilakih snaga unutar imperije.
MNOTVO predstavlja skup ljudi iz cijelog svijeta koji odrdavaju imperiju na razliite naine, ali
najvie svojim radom, te prihvatajudi kulturu i ideologiju potronje. Moe se redi da imperija parazitira
na mnotvu i njihovoj kreativnosti. Stvarajudi KONTRAIMPERIJU mnotvo je sposobno da zbaci imperiju,
a ona bi predstavljala globalni fenomen koji je nastao iz globalnih tokova i razmjena. Globalizacija vodi
do deteritorizacije, a sa njom bi moglo po prvi put dodi do drutvene revolucije na globalnom nivou. Hart
i Negri u globalizaciji vide utopijski element. Globalizacija nije problem, ved element u kojem se imperija
javlja. Imperija sada zauzima ili de zaumzimati kontroliudu funkciju, spreava nas da se vratimo na
partikularizam i izolacionizam,i sve vie nas gura u pravcu stvaranja kontraimperije! Oni smatraju da
usredsreenost na lokalno vodi do ignorisanja injenice da se glavni problemi javljaju na globalnom
nivou.
Hart i Negri predviaju nastanak kontraimperije, ali kao i Marks, ne nude plan kako da do nje
doemo, niti objanjavaju kako de ona izgledati. Ali nastanak kontraimperije je sve vjerovatniji jer
imeprija gubi svoju sposobnost da kontrolie mnotvo.
Dalje, Hart i negri podravaju novi varvarizam, nove tjelesne forme tetovae, bodi pirsing, jer
smatraju da je takva tijela tee podvrdi kontroli. Revolucionarna snaga je nova tjelesna forma.
Priznaju postojanje novog svijeta proizvodnje u kojem nematerijalni, intelektualni i komunikativni rad
postaju sve vaniji. Mnotvo s ekroz njega kontrolie, ali de se njegov revolucionarni potencijal kroz
komunikaciju i ideologiju i izraziti.



63.Artikulacija interesa
gradjanska akcija, ucestvovanje gradjana u politici
Proces u kome gradjani iskazuju vladi svoje potrebe I zahtjeve naziva se ARTIKULACIJA
INTERESA.Vremenom su formirani mnogi drustveni pokreti, zatim formalizuju se interesne grupe koje
zastupaju razne interese ( poljoprivredne, radnicke, socijalne). Sem ovog nacina (grupnog) imamo I nacin
artikulacije interesa kod gradjana kao pojedinaca
Mi kao gradjani, da bismo se pobunili ili podrzali vladinu odluku, imamo kao nacin (jedan od
glavnih) npr glasanje na izborima. Zatim druga mogucnost je udruzivanje onih Sa zajednickim zahtjevima
( tipa roditelji koje hoce da poboljsaju skole).
Treca mogucnost je neposredni kontakt koje se obicno veze za licni problem, slanje pisma funkcioneru I
sl, ili direktna podrska ili bolkiranje novo donesenog zakona.
Cetvrta je putem protesta, spontanih ili organizovanih okupljanja I protivljenja vladi, rezimu I sl. Jedan
od oblika je takodje I kupovina ili bojkotovanje nekog proizvoda iz odredjenog politickog razloga .

Stepen aktivnosti I ucesvovanja gradjana u politici varira zavisno od zemlje, tj politickog
sistema.najcesci oblici participacije su: izlazak na glasanje, rad sam politickim strankama, ubjedjivanje
drugih kako da glasaju Zato, izbori kao vazniji oblik artikulacije vrse mnoge funkcije : agregacija
politickih interesa, regrutovanje politickih elita, popularisanje pol. Vrijednosti I preferencija kroz
predizborne kampanje
Vazno je pomenuti sistem sangfang- sistem za zalbe u Kini, gdje gradjani mogu da se pozale I
vlada ce intervenisati u njihovu korist, samim tim I dobiti naklonost gradjana.Ali na mali dio ovih molbi
se odgovara.
Najsnazniji oblik gradjanske akcije jesu protesti, demonstracijeOvakvi nacini su jako efikasan
nacin da se ljudi izbore za nesto, privuku paznju medija I natjeraju vlast da nesto preduzme povodom
problema. Peticije danas postaju nesto svakodnevno sto ljudi potpisuju bez pogovora, ali ne nadajuci se
previse da ce to donijeti nesto.
Gradjani, koristeci ove nacine, zapravo koriste mogucnosti djelovanja u politickom sistemu koji
im drzava pruza.
Znacajno je I pomenuti da oni koji su viseg obrazovanja I iskustva, prije ce organizovati ili stupiti
u proteste , jer razvili su svoje stavove, gradjanske duznosti I sl. Tako ce putem vjestina skrenuti paznju
na problem, prije nego neko ko to cini bez dobre organizacije I prakse.



64. Interesne grupe
Artikulacija interesa se ostvaruje preko drustvenih I politickih grupa, koje cine skupine ljudi, to
su INTERESNE GRUPE.
Imamo 4 vrste:
-anomicne
-neasocijativne
-institucionalne
-asocijativne


Anomicne- grupe koje nastaju spontano, kada reaguju na neki dogadjaj s dozom ljutnje,
frustracije. Nastaju kada su ljudi nezadovoljni ili razocarani potezom vlade I sl. Cesti su to spontane
demonstracije, nasilja I sl.
Anomicne grupe predstavljaju nekad I podgrupe vecih drustvenih grupa, kao rasnih, etnickih
Anomicne grupe nastaju bez ikakvog prethodnog planiranja, organizacije I sl.

Neasocijativne- razlikuju se od anomicnih po tome sto su njihovi clanovi povezani ekonomski,
vjerski, kulturnoI tako duze traju
Cine ih 2 grupe:
-one koje nisu formalno organizovane.To mogu biti etnicke, regionalne, ali kod njih ne postoji neko
odredjeno formalno tijelo da ih predvodi.Ovakve je grupe zbog toga tesko organizovati, jer nema onoga
koji ce u ime svih nesto preduzeti.
- one male seoske grupe ciji se clanovi medjusobno poznaju, zbog tih veza imaju neke znacajne
prednosti I mogu biti u nekim situacijama efikasne. A mozda I ostati neprimijecene.

Institucionalne- formalne grupe koje zastupaju interese ljudi u vidu korporativnih tijela (u okviru
parlamenta npr.) , zatim kao politicke partije
Nepoliticke instituc. Grupe- koje vrse uticaj na vladu, rimokatolicka crkva npr. U Italiji. Nekim propisima I
moralnim pravilima vrse uticaj. Takodje I vojska moze imati vaznu ulogu u pojedinim sistemima, vlada
zato udovoljava nekim zahtjevima vosjke, da se ova u suprotnom ne bi domogla vlasti.

Asocijativne- radi zastupanja interesa odredjene skupine, kao sindikata, udruzenja
prozivodjaca..cesto su vrlo aktivne, jako organizovane, a uz taktiku I ciljeve dobijaju legitimitet u
drustvu.
Kod asocijativnih grupa nema kulturne, etnicke I sl. Povezanosti, nego zajednicka vjerovanja I ideologiju
koju slijede.Takve grupe su ekoloski pokreti, zenske grupe

Posmatrajuci bilo koju vrstu ovih grupa kao onu sacinjenu od radnicke klase, onda:
anomicna spontatno formirana grupa pripadnika radnicke klase
neasocijativna- radnicka klasa u cjelini
institucionalna- vladino ministarstvo za rad
asocijativna- radnicki sindikat.

65. Civilno drustvo

- je drustvo u kom se ljudi ukljucuju u drustvenu I politicku interakciju bez kontrole drzave.
Znacajni cinioci civilnog drustva mogu biti grupe lokalnih zajednica, dobrovoljna udruzenja, vjerske
grupe, masovni mediji, internet
Ovakve aktivnosti I ukljucenja pomazu ljudima da razviju svoje stavove, informisu se o vaznim
politickim dogadjajima I jasno prikazu artikulaciju interesa gradjana (jasnije nego partije ili izbori).
Ovakva aktivnost predstavlja p;ogodan nacin za razvijanje demokratske politike.
Sve je ucestalija aktivnost GLOBALNOG CIVILNOG DRUSTVA, gdje se udruzuju clanovi iz raznih
zemalja I na osnovu zajednickih ciljeva pomazuu razvoju odredjene stvari (ekoloske grupe npr ,
medjunarodne konferencije)
da bi uopste demokratizacija uspjela, vazno je da se pokrenu I ukljuce I gradjani u manje
razvijenim drzavama, I putem svojih asocijativnih grupa I interesa poboljsaju tadasnje stanje.


66. Sistem interesnih grupa
Razlicite vrste veza stvaraju razliicite sisteme interesnih grupa. Imamo 3 osnovne vrste :
- pluralisticke
-demokratsko korporativisticke
-kontrolisane

Pluralisticke :
* vise grupa zastupa jedan soc. Interes
*clanstvo je dobrovoljno I ograniceno
*cesto imaju labavu organizaciju
*postoji jasna granica izmedju interesnih grupa I vlade
Ne samo da postoje razlicite grupe u drustvenim sektorima nego u okviru tih sektora postoje razgranati
sindikati ili udruzenja.Grupe se stalno nadmecui I salju svoj zahtjeve vladi.
Predstavnici (Britanija, SAD, Francuska, Japan)

Korporativisticke:
*jedno udruzenje predstavlja jedan soc. Interes
*clanstvo je obavezno I sveopste
*centralizovana I dobra organizacija
*grupe se cesto sistematski angazuju u sprovodjenju politike

U neokorporativistickim sistemima postoji jedno krovno udruzenje koje zastupa interese citave
industrije, dok u pluralistickim vise grupa samostalno djeluje.Takodje, ove grupe cesto I rade kao
partneri sa vladom, po cemu se I razlikuju od pluralistickih.
Najcesce su to grupe koje sebave ekonomskim pitanjima, I uz medjusoban dogovor sa vladom biljeze
porast, pad npr zaposljenosti, suzbijanja inflacije
Predstavnici (Austrija, Finska, Njemacka donekle, Norveska, Svedska)

Kontrolisane:
*Za svaki sektor postoji jedna grupa
*clanstvo je obicno obavezno
*hijerarhijska organizacija
*kontrolise ih vlada kako kako bi izdejsvovali podrsku za vladinu politiku

Grupe postoje da vlada lakse kontrolisala drustvo, kroz ove grupe vlada prodire u nivoe drustva I
kontrolise ih (komunisticki sistemi).



67. Pristup uticajnim kreatorima politike

Interesne grupe da bi uspjele moraju na neki nacin imati pristup kreatorima politike. Zato se I razlikuju
po taktici kojom obezbjedjuju sebi pristup.
Postoje LEGITIMNI ( mas mediji, partije..) I NELEGITIMNI (prinudni) kanali za pristup.
Oni koji raspolazu sa dovoljno sredstava koriste obicno legitimne, a oni koji su ograniceni pribjegavaju
prinudnim kanalima.

Legitimni mogu to biti licne, porodicne, prijatljeske veze I poznavanja , jer ti neposredni kontakti su
upravo najefikasniji nacin za pristup kreatorima politike. U Vasingtonu npr sve popularnija profesija
postaje davanje savjeta kako da interesne grupe pristupe politicarima, I takvi savjetodavci su obicno ljudi
sa bivsim iskustvom, bivsi ministri, funkcioneri
Mas mediji- TV, radio, novine i casopisi predstavljaju znacajan kanal, zato interesne grupe posvecuju
paznju na odnose s javnoscu I sl., ne bi li sto prije pristupili politicarima. Ljudi ce prije vjerovati medijima
nego sponzorisanim porukama.
I politicke partije su znacajan kanal za pristup, jer u vladi mogu predstavljati zahtjeve interesnih grupa.
Takodje I kroz zakonodavna tijela se mogu iskazati odredjeni zahtjevi, putem lobiranja I istupanja pred
parlamentom, zatim kroz birokratiju se moze doci do vlade, a ponekad I kroz mirne proteste I skretanje
paznje medija na problem.


Kanali nasilnog pristupa-
koriscenje ovog kanala pristupa zavisi I od karaktera drustva I situacije u odredjenoj drzavi.Zato dolazi do
relativne deprivacije- sto znaci razlika izmedju ocekivanja kod dobara I mogucnosti na koje ljudi imaju
pravo I onih njihovim vrednosnih mogucnosti da ostvare ta dobra I uslove.To je izvor frustracije, gnjeva,
bijesa, nezadovoljstva.
Tako se ljudi lako okrecu nasilju, smatraju da je to opravdano I da ce tako doci do cilja
Zato kao ispoljavanje kolektivnog gnjeva nastaju masovne demonstracije, unistavanje grada, tuce.
Radikalne grupe su cak znale da uspostave politicki teror, atentate I oruzane napade. Ovakav nacin je
skoro nemoguc da donese nesto dobro, grupa gubi na znacaju, postaje omrazena nakon sto je unistila
imovinu drzave I povrijedila odredjeni br. Ljudi


68. Neomarksisticki pristup Luj Altiser ( Rider ideologija i utopija)

Luj Altiser je znacajno uticao na postmarksiste. Mada koliko je Altiserov zadatak bio da spasi
marksizam od ekonomizma, utoliko sto se drzao marksistickog okvra. ekonomizam je nemoguce izbeci.
Altiser tvrdi da drzavu treba posmatrati relativno autonomno od ekonomske baze.
Najuticajniji aspekt Altiserovog dela je znacaj koji je pripisivao pitanjima ideologije i
subjektiviteta. Altiserovo je vidjenje da drzava funkcionise preko represivnih institucija policije i vojske,
ali i kroz ideologiju usadjenu u drzavne institucije. On je drustvo video kao skup struktura, od kojih svaka
ima dinamiku, povezanih u celinu, tako sto ih u konacnom smislu odredjuje ekonomija. Funkcija
ideologije je da od pojedinca stvori subjekte kako bi se uklopili u pozicije koje oblikuju ove strukture.
Altiserova teorija ideologije izbegava zamke marksistickog koncepta lazne svesti koji ljude vidi kao
zrtve obmane kapitalistickog sistema, s obzirom da po nejmu ideologija uopste ne podrazumeva svest.
Altiser je tvrio da marksizam poseduje kvalitet nauke zato sto je otvoren i kontra-intuitivan, dok je
ideologija zatvorena.


69. Socijalni capital ( Rider politicka sociologija, Civilno drustvo)
Dzejms Koulman je najbolje objasnio concept socijalnog kapitala:
Socijalni kapital se definise svojom funkcijom. On nije samo jedan entitet, nego je raspon razlicitih
entiteta koji imaju dve zajednicke karakteristike : svi se oni sastoje od nekog aspekta socijalne strukture,
i svi olaksavaju pojedincima koji su u toj strukturi.
Socijalni kapital je pojam koji se odnosi na poverenje, norme reciprociteta (uzajamnosti) i na
onaj kredit koji jedna osoba stice svojim dugogodisnjim zaslugama u ljudskom drustvu, na stvari
prilicno neopipljive ali ipak od vitalnog znacaja za funkcionisanje jedne ljudske zajednice.
Clan ste jedne zajednice i ocekujete da ce svi ostali clanovi te zajednice postovati te norme.
Zajednickim aktivnostima clanovi uzajamno izgradjuju poverenje koje nece nestati ni u periodima
neaktivnosti. Jedan veoma vazan koncept vezan za pojam socijalnog kapitala je socijalna zatvorenost, a
to je medjusobno poznavanja svih , ili samo nekih pripadnika te zajednice. U klasicnom primeru jedna
zajednica suseda,koja se sastoji od dve porodice(roditelji i deca), zatvorena je kad se sve cetvoro
roditelja poznaju,a ako ne onda je otvorena. Zatvorena zajednica ima veci socijalni kapital. Zatvorenost
nije uvek dobra jer grupe onda mogu da stvore barijere da sprecili da spolja priticu drugacije norme i
nove informacije. Soc. zatvorenost je jedna promenljiva velicina.
Majkl Vulkok je ocrtao razliku izmedju integracije i povezivanja. Integracjija je slicna zatvaranju :
ona jemera do kog stupnja su zajednice integrisane svojim unutrasnjim vezama. Povezivanje je stupanj
do koga su clanovi neke organizacije povezani sa drugim organizacijama. Integracija stvara jace norme i
vece medjusobno poverenje.
Ako su clanovi jedne grupe razvili soc. kapital unutar te grupe, on moze biti prenet i u neku
drugu grupu ako je ta druga nova grupa osnovana na strukturi druge. Soc kapital objasnjava istrajnost
organizacione sposobnosti samo unutar male grupe, ne po citavoj sirini drustva. Po Kolmanu soc. kapital
postoji unutar grupa : dakle pojedinac koji odlazi iz jednog podrucja koje je bilo bogato soc kapitalom,ne
moze taj kapital poneti sa sobom.
Margaret Levi Hermenautika i projekcija. Hermenautika i projekcija omogucuju ljudima da
prenesu svoja ocekivanja naucena u jednoj situaciji na druge situacije.

71. Markisticka tradicija u politickoj sociologiji(Danlivi i O Liri).
Zaceci kasnijeg teoretskog sagledavanja politicke moci, kao transformacije ekonosmke moci
koncentrisane u modernoj drzavi, mogu se naci vec u Marksovim radovima. Danlivi i O Lari imaju podelu
Marksovih analiza drzave na tri jasno razlicita i donekle kontardiktorna stava o tome kako drzava
doprinosi reprodukciji kapitalistickog sistema i ekonomskoj moci burzoazije. Prvo, kod instrumentalnog
modela naglasava se prinudni aspekt drzave,posmatra se kao pepresivana otpora radnicke klase prema
eksploataciji. Drugo, model drzave kao arbitrar, moderna drzava koja je ojacala u toj meri da moze
postati arena u kojoj se sukobljavaju interesi, prividni medijator i cak moze delovati samostalno kako bi
ogranicila moc burzoazije.. Trece, model drzave u funkionalistickoj verziji. Po ovom vidjenju drzava je
nadgradnja koju u celosti odredjuju proemen u ekonomskoj bazi drustva. Drzavni aparat i valda
funkcionisu u cilju svaranja sto povoljnijih uslova za akumulaciju kapitala.





































fali ovo:
25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33
34, 35, 36, 37
46, 47
62
70