, 2002

.17

.
.



, ,
.

ECE/CEP/88

UNITED NATIONS PUBLICATION

Sales No. E.03.II.E.21
ISBN 92-1-116836-8
ISSN 1020-4563

iii

. ,
UNECE
.

, , 1993 . ,
UNECE, 1994 ,
.
,
, .
,
. ,
, :
,
.
, .
,
,
, .

. ,
, ,
- .

iv

(EPR)
2001 , . ,
. , ,
, ,
(UNECE),
(UNEP) , UNEP/Grid-Arendal
().
2002 . 2002 ,
ad hoc EPR
UNECE. ,
, . ,
, ,
UNECE , 4-6
2002 . .
.

,

, . ,
,
. EPR, ,
, ,
, , ,
, , , , ,
, .
.
UNECE

. UNECE

, .
, UNECE , ,
(UNDP)
, UNEP ,
(ECEH) UNEP/Grid-Arendal
.

Ms. Mary Pat SILVEIRA

( ECE)

Mr. Ivan NARKEVITCH

( ECE)

Mr. Antoine NUNES

( ECE)

Mr. Jyrki HIRVONEN

( ECE)

Ms. Vanya GRIGOROVA

()

Ms. Vanya GRIGOROVA

()

Ms. Mijke HERTOGHS

( ECE)

Ms. Ieva RUCEVSKA

(UNEP/ GRID-Arendal)

Mr. Harald EGERER

(UNEP)

Ms. Catherine MASSON

( ECE)

Mr. Michel HOUSSIAU

()

Mr. Ren NIJENHUIS

( ECE)

Ms. Elisabeth CLMENT-ARNOLD

()

Ms. Stella SATALIC

()

10

Ms. Charlotte GRIFFITHS

( ECE)

11

Ms. Sasha TSENKOVA

()

12

Mr. Louise GRENIER

()

13

Ms. Bettina MENNE

Ms. Francesca RACIOPPI

(WHO/ECEH)

14

, ,
. ,

.

8 9 2001 .
4 15 2002 .

vi

-

1

8
9

10

13

14

11
12

vii

...........................................................................................................................................x
.........................................................................................................................................xi
....................................................................................................................................... xiii
..................................................................................................................................xiv
.....................................................................................................................................................xvii

...........................................................................................................................................1 8
I.1
I.2
I.3
I.4
I.5

..........................................................................................1
.......................................................................................3
.............................3
.........................................................................................................5
........................................................................5

I:

...............................................................................11 - 18
1.1
1.2
1.3
1.4

..................................................................................19 - 26
2.1
2.2
2.3

..................................................................................................................19
..........19
....................................................................................24

..............................................................27 - 34
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5

..................................................................................................................11
................................................11
.....................................................................................................12
....................................................................................17

- .................................................................................27
.........................27
.........................30
..........32
....................................................................................33

...............................35 - 44
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7

...........................................................................35
..............................35
..........................................................................................36
......................................................................................37
................................................39
, , ..................................................................41
....................................................................................42

viii
5

..............................................................................................45 - 52
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6

- ..............................................................................45
.........45
- .........................................................................47

....................................................................47
....48
....................................................................................51

II:

, ............................55 - 74
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6

.............................................................................................75 - 86
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6

..............................................................................................87
.................................................................................90
....................................................................................93

...........................................................95 - 108
9.1
9.2
9.3
9.4

10

.................................................................................75
............................................79
................................................................................................................83
(GHG) ..................83
(ODS)........................................83
....................................................................................84

...............................................................................................87 - 94
8.1
8.2
8.3

...................................................................................................55
.......................................................................55
.................59
......................................................................63
.......................................................................66
....................................................................................71

...............................................................................95
.............98
................................................................105
..................................................................................107

.................................................109 - 118
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5

...................................................109
.........................................................................................110
..............................................................................111
, ......................113
..................................................................................116

ix

III:

11

, ..................................................121 - 138
11.1
11.2
11.3
11.4
11.5

12

...............................................................................................139 - 154
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5

13

.....................................................................................139
..................................................................140
.......................................................................................141
, .....................................143
..................................................................................151

.........................................................................155 - 164
13.1
13.2
13.3
13.4

14

......................................121
....................................124

..................................................................130
, ......................................131
..................................................................................135

..................................................................................................155
......................................158
, .....................................159
..................................................................................163

.............................................................165 - 182
14.1
14.2
14.3
14.4

..............................................165
................................167
- ..........................................175
..................................................................................178

I
II
III

...............................................................185
...........................187
.............................191

x

I.1
I.2
I.3

, 1999
: 1990 2000 .( )
( )

2:
2.1

6:
6.1
6.2
6.3
6.4

,



, 1996

7:
7.1

SO2, kg/, 1998

8:
8.1

:11
11.1
11.2

,

SO2, Nx 2001 ,

12:
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5
12.6

, 1953-1994
:
, 1999

-

13:
13.1

14:
14.1

, 1991-2000

xi

I.1
I.2
I.3

, 1990-2001
, 1990-2001
, 1990-2001

3:
3.1
3.2
3.3

- , 1992-2000 .

6:
6.1
6.2

,

(a)

(b)

, 1996 .

6.3
6.4
7:
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6

, 1998 .


( g/m3)
CO2-
ODS

8:
8.1

1996 .

9:
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
9.9

, 1999 .
, 1998-1999 .


, 2002 .


, 2001 .

, , 2002

10:
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5
10.6
10.7
10.8

11:

xii
11.1
11.2
11.3
11.4
11.5

, 2000 .

13:
13.1
13.2
13.3
13.4
13.5
13.6

, 1970-1999 .
, 1970-2000 .
,
, 1995-2000
(TFC) -

14:
14.1
14.2
14.3
14.4
14.5

, 2000 .
, 2000 .

, 1993-1998 .

xiii

6:
6.1
6.2

8:
8.1
8.2
8.3

9:
9.1
9.2
9.3
9.4

10:
10.1

11:
11.1
11.2
11.3

,
,
, -,
,

14
14.1

xiv

CARDS
CITES
CPI

EBRD
EC
EEA
EIA
EIONET
EMEP

EPR
ESP

GEF
GHG

GTZ

HCFCs
HESME
IAEA
IPPC
ISDE
ISO
IUCN
JICA

MEA

Community Assistance for Reconstruction

Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora

Consumer price index



European Bank for Reconstruction and Development

European Commission

European Environment Agency

Environmental impact assessment

European Environment Information and Observation Network

Cooperative Programme for Monitoring and Evaluation of the Long-range Transmission
of Air Pollutants in Europe


Environmental Performance Review

Electrostatic precipitator


Global Environment Facility

Greenhouse gas


Gesellschaft fr Technische Zusammenarbeit GmbH

Hydrochlorofluorocarbons

Health, Environment and Safety Management in Enterprises

,
International Atomic Energy Agency

Integrated pollution prevention and control

International Society of Doctors for the Environment

International Standardization Organization

World Conservation Union

Japan International Cooperation Agency




Multilateral environmental agreement

xv

ODS
OECD
PAH
PCB
PEBLDS

POP
PPI
REC
REReP
RON
SAC
SCI
SEA
SECI
SoE
SPM

UCTE
UNDP
UNECE
UNEP
UNFPA
UNICEF
UNIDO
USAID
VOC
WUA

-

Ozone-depleting substances

Organisation for Economic Co-operation and Development

Polyaromatic hydrocarbon

Polychlorinated biphenyl

Pan-European Biological and Landscape Diversity Strategy
-

Persistent organic pollutant

Producer price index

Regional Environmental Center

Regional Environmental Reconstruction Programme

Research octane number

Special Area of Conservation

Site of Community Interest

Strategic environmental assessment

Southeast European Cooperation Initiative

State of the Environment

Suspended particulate matter


Union for the Co-ordination of Transmission of Electricity

United Nations Development Programme

United Nations Economic Commission for Europe

United Nations Environment Programme

United Nations Population Fund

United Nations Childrens Fund

United Nations Industrial Development Organization

United States Agency for International Development

Volatile organic compound

Water users associations

xvi

..
.
ha
kt
g
kg
mg
mm
cm2
m3
km
km2
toe
l
ml
min
s
m
C
GJ
kWel
kWth
MWel
MWth
MWh
GWh
TWh
Bq
Ci
MSv
Cap
Eq
H
kv
MW
Gcal
Hz

()
()
()
()
-
-
-

xvii

: 1995 .

1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001

/ $
37,88
39,98
50,00
54,46
56,90
65,90
68,03

/
49,55
50,70
56,71
61,00
60,70
60,90
60,93

: , , 2002 .
:

I.1

,
.
25,713 km2,
.
( 232 km),
(165 km), (262 km),
(191 km).

.
850 , 30%
1000 . 14
2,000 .
, 2,753
, .
,

. .
388 , 301 km
,

.
: (
80% ),
.

. 1963 ,

80% 1000
. 1970 1990 ,
( ) 30
5
(MCS), 4.8
.


.
, -.

, ,
.

2,700 m
,

500-700 mm .

.
1000 mm ,


500 mm.
,
,
. .

40,
- 30,
+10
.
22, - 3.
,
40.
,


.
, (
693m), 349 km2,
(118.9 km2) .
287 m ,
,
24.

.
( 853 m)
,

, .
274 km2, 209
,
. ,
, ,
.
,
,
25 , ,
, ,
.

I.1: , 1999 .

Obrabotlivo
zemji{ste
23%

Drugo
10%

Pove}egod.
posevi
2%

Zemji{te pod
{umi
39%

Pove}egod.
pasi{ta
26%

Izvor : http://www.fao.org. Faostat database, 2002.

I.2: - : 1990 2000 . ( )

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

40,9

46,7

7,1
7,8
8,3

9,6
5,7
11,5

35,8

26,4

1990
Industrija

Zemjodelstvo

2000
Grade`ni{tvo

Transport

Drugo

Izvor : UNECE common statistical database, 2001.

39% , 23%
.
, 26%
, 10% .
,

, ,
.
.

, ,
.

.
. 1999 , 7,25
,
.

, 60%

.
70%

, 1440 MW,
, .
,
, , , , ,
, , , , , .
1999
26.000 , 20.000 , 9.000
, 9.000 10 .
I.2

2.3
1000 1991 1.9 2000 ,
1.4.


16.6 1000
1990 14.5 2000 .
2.027 ,
.
62% ,
:
( - 443,612), ( 86,049), ( - 71,803),
( - 94,333) ( - 64,855).

114 / km2 .

. ,
31.6
1000 1990 11.8 2000
. 2001 74.0 .
76.4 ,
71.8
.
, 1999
94%,

25 1990 8.9 .
I.3

1946 ,

.

, ,

.

3
1991
,
,
,
, , .

"" . ,
50 60
,
.

1992
.

.
1994 1995
,

.
,
.
1990
1995 ,
10,5 17,2%. 30%
1989 1995 .
, :

24,5% 1991 36.6% 1995 .
1992 ,
()
1511 ,
() 2198 .
""
.

I.1: , 1990-2001

Natalitet (na 1000)

Fertilitet (na 1000)
Mortalitet (na 1000)
Mortalitet kaj doen~iwa

1990
16,6
2,1
6,9
31,6

1991
17,1
2,3
7,3
28,3

1992
16,2
2,2
7,8
30,6

1993
15,6
2,2
7,5
24,1

1994
17,2
2,2
8,1
22,5

1995
16,4
2,1
8,3
22,7

1996
15,8
2,1
8,1
16,4

1997
14,8
1,9
8,3
15,7

1998
14,6
1,9
8,4
16,3

1999
13,5
1,9
8,3
14,9

2000
14,5
1,9
8,5
11,8

2001
..
..
..
..

Prose~en vek - `eni (god.)

Prose~en vek - ma`i (god.)
Prose~en vek (godini)

...
...
...

74,5
69,9
72,1

73,7
69,0
71,3

74,7
69,5
72,0

74,8
69,9
72,3

74,5
70,0
72,2

75,3
70,6
72,9

75,1
70,5
72,8

74,9
70,5
72,7

75,7
70,7
73,1

75,7
71,2
73,4

76,4
71,8
74,0

Naselenie od 1-14 god. (%)

Naselenie nad 65 god. (%)

26,2
7,3

24,5
8,1

24,3
8,3

25,2
8,4

24,9
8,6

24,6
8,8

24,2
9,0

23,8
9,2

23,3
9,5

22,8
9,8

22,3
10,1

..
..

Izvori : UNECE. PAU 2002, World Bank 2001, CIA Factbook 2001, WHO. Health for all Database 2002.

I.2: , 1990-2001 .

Patni~ki avtomobili (na 1000 `iteli)

Telefonski linii (na 1000 `iteli)
Mobilni telefoni (na 1000 `iteli)
Internet host-ovi
Proceneti korisnici na internet

1990 1991 1992 1993 1994 1995

..
..
..
..
..
..
148 149 161 166 173 179
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
90
..
..
..
..
..
800

1996 1997 1998 1999

143
145
144
144
185
205
219
234
1
6
15
23
193
499 1.125 2.242
1.500 10.000 20.000 30.000

2000
148
..
..
..
..

2001
..
..
..
..
..

Izvori : ITU. Yearbook of Statistics 2001i Makedonija, Statisti~ki godi{nik 2001.

1993 ,

()
. 1994 ,

. ,

.

1999
, 43.8% .
,
, 700,000
.

- 1996
1995 ; 1996
1997 , 1,2
1.4%, 1998
3,4%. ,
: 4,3% 1999 4.5 2000
.
, 2001 ,
(-4.1%),
. -10.6
1990 4.5% 1998 ,
2.6% 1999
, 2000 ,
3.1% 2001 .

,
,
. ,
1989
, ,

.

,
.
600


.

,

.
4 2000 ,
-

.
2000
700 .

1993 ,


.

,
,


.

, .
1998

.
, ,
,
1991 .
, 35%
1999
. ,
, 32.4% .

,
,

,
.

, 1688
, 1300
426
.

I.4

. , 1991
,
15 .
18
. 2001

.
, ,
5
(,
), .
,

.
,
.
120-
.

.

.


.
,
.

.
I.5

(), 1997 ,

5
.

.

,

.

130-

.
,


. , 75%
,

.

. 25
, .


.
.
,
.



, ,

. , 38%

" ".

I.3: , 1990-2001 .
BNP vo tekovni ceni
(miljardi MKD)
BNP vo tekovni ceni
(SAD$ miqardi)
BNP po glava na `itel
(SAD$ kupovna mo} po glava na `itel)
BNP
(promeni, 1989=100)
BNP
(% promena vo odnos na prethodna godina)
U~estvo na zemjodelstvo vo BNP
(%)
Insdustrisko proizvodstvo
(% promena vo odnos na prethodna godina)
Zemjodelsko proizvodstvo
(% promena vo odnos na prethodna godina)
Produktivnost na trudot vo industrijata
(% promena vo odnos na prethodna godina)
ICPP
(% promena vo odnos na prethodna godina, godi{en
prosek)
ICP
(% promena vo odnos na prethodna godina, godi{en
prosek)
Registrirana nevrabotenost
(% od rabotna sila, na kraj na periodot)
Bilans na trgovija so stoki i nefaktorni uslugi
(milioni SAD$)
Tekoven bilans
(milioni SAD$)
Tekoven bilans
(kako % od BNP)
Neto vlez na DSI
(milioni SAD$)
Neto vlez na DSI
(kako % od BNP)
Kumulativni DSI
(milioni SAD$)
Devizni rezervi
(milioni SAD$)
Vkupen neto nadvore{en dolg
(milioni SAD$)
Izvoz na stoki
(milioni SAD$)
Uvoz na stoki
(milioni SAD$)
Odnos na neto dolgot i izvozot
(%)
Odnos na bruto dolgot i BNP
(%)
Kursna lista: godi{en prosek
(MKD/ US$)
Naselenie
1000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

0,5

0,9

11,8

59,2

146,4

169,5

176,4

186,0

195,0

209,0

235,5

..

4,5

4,7

2,3

2,5

3,4

4,5

4,4

3,7

3,6

3,7

3,6

4.421,8 4.276,8 4.059,5 3.827,8 4.075,6 4.076,0

4.168

4.304

4.483

4.723

5.003

84,3

78,7

72,8

71,6

70,8

71,6

72,6

75,1

78,4

81,9

78,5

-10,2

-6,2

-6,6

-7,5

-1,8

-1,1

1,2

1,4

3,4

4,3

4,5

-4,1

8,3

12,7

16,8

10,3

10,9

12,8

12,9

12,4

12,9

12,5

11,5

-10,6

-17,2

-15,8

-13,9

-10,5

-10,7

3,2

1,6

4,5

-2,6

3,5

-10,0

18,0

0,0

-20,0

8,0

4,0

-2,0

1,0

4,0

1,0

-6,2

-9,6

-9,9

-9,3

-4,9

3,1

10,5

10,2

8,2

-7,6

8,4

596,6

110,8 1.511,3

362,0

128,3

15,7

2,3

2,6

-0,1

-0,7

5,8

5,5

394,0

112,0 2.198,2

258,3

88,9

4,7

-0,3

4,2

4,0

-0,1

8,9

2,0

..

..
-3,1
..

24,5

26,2

27,7

30,0

36,6

38,8

41,7

41,4

43,8

44,9

-418,0

-225,0

-7,0

43,0

-185,0

-219,8

-317,0

-386,2

-418,3

-393,4

-556,4

-460,0

-409,0

-259,0

-19,0

15,0

-158,0

-221,8

-289,0

-276,4

-308,2

-113,4

-113,5

-400,0

-9,1

-5,5

-0,8

0,6

-4,7

-5,0

-6,5

-7,4

-8,6

-3,1

-3,2

24

10

11

16

118

32

170

0,7

0,2

0,2

0,4

3,3

0,9

4,7

..

..

..

..

..
420
..

24

33

44

60

178

210

379

799

53

105

149

257

240

257

306

430

429

739

499

397

847

1.159

1.267

1.326

1.200

1.053

1.148

1.064

1.059

..

1.113

1.150

1.199

1.055

1.086

1.205

1.147

1.237

1.292

1.190

1.319

1.155

1.531

1.375

1.206

1.012

1.271

1.425

1.464

1.623

1.711

1.584

1.875

1.615

44,8

34,5

70,6

109,9

116,7

110,1

104,6

85,1

88,8

89,4

80,3

..

11,0

9,0

39,0

50,0

42,0

36,0

33,0

35,0

41,0

41,0

42,0

..

11,3

19,7

5,1

23,3

43,3

38,0

39,9

50,0

54,5

56,9

65,9

68,0

2.028,0 2.039,0 2.056,0 2.066,0 1.945,9 1.966,0 1.983,1 1.997,0 2.007,5 2.017,1 2.026,4 2.030,0

za
za
za
za

..

89,8

Izvor : UNECE Common statistical database 2002 and National Statistics 2002.
Zabele{ka : MKD = nacionalna valuta

Ministerstvo
Ministerstvo
Ministerstvo
Ministerstvo

3,5

odbrana
pravda
finansii
transport i vrski

Ministerstvo za trud i socijalna

politika
Ministerstvo za kultura
Ministerstvo za lokalna samouprava

Ministerstvo za vnatre{ni raboti

Ministerstvo za nadvore{ni raboti
Ministerstvo za ekonomija
Ministerstvo za zemjodelstvo,
{umarstvo i vodostopanstvo
Ministerstvo za obrazovanie i nauka
Ministerstvo za zdravstvo
Ministerstvo za `ivotna sredina i
prostorno planirawe

20

20
40 km

MONACO

R OMANIA

Drin
-i-zi

Dr
im

I.3:

 I:

11

1

1.1

90- ,
,
,
.


. ,

.
,



.
1991


(. 8). 43 : "


".

.

:
(a)

,
2002 ,



( )


;

(b)

" ".
1.2

" ".
, 1996 ,

(),

. 14

1996
. -
: ;


.



,
,

.
,
.
.
5 1997
2001 . , 2002 ,
.
:

,
,
,
,
,

,




.

.
,
,

.
- 1996
.
CARDS 2001
2002 .

 1:

12

.


2000 ,
(UNDP).

.

,


,
, , .

,


(-).

(.14): " ,

,

."
;
; ;
.

.
-

.
-

,

. ,

.

1999 ,
.

1999 ,
- ().


,
.
2001 ,

-
.


.
1988

, : .
, 1995
,
( 12
).

. 1995
, ,

,

,
.

. ,

,

.
,



.
2001 ,

,
,

2005 ,
. (
9
)

(GEF),


2001 ,

.
1.3

:
,
( ,
, , , )
.


, 1996
(" " . 69/96),

1994 .

13

1:

,



(.9),
,
(

,
,

,

,

, -
(EMAS), -,
,
,

.

. ,
,

.

.

, :

("
" . 41/73);

(" " . 20/74);
,
(" " . 45/77);

(" " . 33/80);

(" " . 18/88);

(" " . 15/90);
("
" . 19/92);
(" "
. 43/86; 37/87; 51/88; 36/90 12/93);

(" " . 28/84; 10/90 62/93);
(" " .
62/93);

(" " . 20/74; 6/81; 10/90
63/93);

(" " . 4/96);
(" " . 20/96);
(" " . 37/96);

(" " . 47/97);

(" " . 4/98
19/2000);
(" " . 37/98);

(" " .
37/98);
("
" . 25/98 6/2000);

(" " .58/2000).

(" " . 9/76);


(" " . 9/76);



-
(" " . 13/76);
-
(" " .11/76);

("
" . 3/90).

,
. ,
(:
)
.

.


.
,
.
:

 1:

.
,
.
,


.

.
2001 ,

2002 :

;
;

;

.

, 2002 ,
.

.



. ,

2002 . 22, 1,
2 ""
:
,
;
, ,
".
,
,
,
.

2003
.


12 2001 ,

.
,

14

. 103

.
,


,

.

( )

.



. 7



.
,

,
,

.

" "

.
PHARE,
1999 (COP99),

, ,
.

(GTZ)



.


14

.

118
.

.
,
( 5
).

 1:

15

(EIA).

(.15)
,
,


.


,
,
(
"- ") .

, ,

,
.
,

,

,

.

-

.
() ,
15
:
"

".
,


, . , ,




.

,
,

.
,
-
,

.
,

""
.
,
,
;

.


,
UNECE

( ), 1999
. ,

. ,
.
,



.
EIA,
.



EIA, ,
.
" " ,
EIA,
, .


.



. 2000



(. 30).


(IPPC),
.



.

.

 1:

,
,

.
,

.
,

.
,
,
,


.

.
,


.



().
.
IPPC

.

19




(-).


ISO
14000. ,
.
20
,
,
"-"
. 19,
.

,

,


.
""
.

.

16

,
,



(CITES),
2000 .
.

39
,

.

,

. ,
,
.
,

,
(:
, )
( ) .
1 500 15.000 .
,
,
(:
"" ).
.
95% ,
(
):

.
,
.
,
.
-

, ,
, , .

.


(

-).
,


.


( 100 ).

 1:

17

.

( 1000)

. ,
,
.

. ,
, 1999 ,

.

.
;
,
,
,
.




.
1.4

()


. ,
1997 2001 .
1996

,


.
1.1:

2

,
:
,

.

, ,
,

.

,




. ,

. ,



,

, ,
.

,

,
.


,
( 12.1).


,
.




,

.


.


.
.

.

,
EIA,


.
1.2:
(a)

 1:

, ,

,

.
(b)
, ,
,
, , ,


.

,

.

,
.
EIA,

18

.
1.3:

()

EIA
.
,

,
EIA :
, , ,
, .

, :

.

,

,
. ,

,
.

 2

2.1

'90-
,

,
.

1996 (.19 20)
(
)
,

,
,

,
,
,
.




.

,

,
.

,
,

,

,

,

.
28


:

, 2000 ,

2.2

,
1998 . ,
,
.

2000
.
,

.

,

;
, ,
;
;

,
;
;

;
;
;

.

. ,

""
,



.

""
, "",

" ".

 2:
2.1

.
, 80
15 .
,

:

a



.

;

.
,
,



.

,
.

.


.


.


,

.



. ,

.



.

,

20

. ,
: (1)
; (2)
; (3)
; (4)

.

.


.


,
.
, .
,

,
.
.

()
.
,

.




,

.
,

.
,

(
),
.
,
,

, .
("")

()

().
:
;
; ;
.

. ,

21

2:

.

.

.


.

(, )
.

.

( )

. 1998 ,


("
" . 58/2002).

, ,
,
(
3
).




, .



.
:
,
.

,
,
,
.
,
.
,


.
,

.

. ,


,
,
,
,
,
,
,
-
,
.
,
- ,

, :
, ,
;

, ,
, ;

- .




. ,


. ,


.



,
.

(1998 .),
,


. ,

. ,

,
( , ,
.), (
).

(10)

2:

22

23

2:

.


,
.



.


,
.




.
,
,
, ,
.

( ,

(UNIDO))
.
,

. ( 8
)



,

""
.
,

,

.

34
.
,

,
, .

,
, :


( ),


.
" "
123 .
( )
,

,
,
. ,
,

.
.
2002
.



. 22

,
,

.

,
,
, ,
. ,

,
.
,
,
,
2003 ,


.

,
.
,

, ,

 2:

,


.
,
,

.

(-),

.
2.3

. ,

.

2001 ,

,
.


. ,
,

.
2.1:

,

,

:
(a)
.

,





.
(b)
.

(c)

24

,



.

,


()
.
2.2:


:

:
(a)

. ,
, ,
()
(

), EIA (
)
(
: , ,
, )
(
4.2).
(b)


.
,

,


. ( 12.4 14.5).

,



,
,

25

2:

.
,

( 4.2 4.3).

28

3.1

1999
, 4.5% 2000 ,

.

,
,
,

.


,
(
)

. 3.1
.
3.2

.
,

-
(
)
.

:

, , ,
, ;

,

,
;

,
;
;
,
.

,
,
, ,
.



,

. ,

,
. ,

. 38

"

, .. "-",
"-"

.

()

.


,

.


.

29

3:

3.1: - , 1992-2000.

(% )
( % )
* (%)
(% )
( $)

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

-6,6
1.511,3
..
26,2
0,0

-7,5
362,0
229,6
27,7
0,0

-1,8
128,3
55,4
30,0
24,0

-1,1
15,7
9,2
36,6
10,0

1,2
2,3
3,0
38,8
11,0

1,4
2,6
4,4
41,7
15,8

3,4
-0,1
0,8
41,4
117,7

4,3
-0,7
-1,1
43,8
31,8

4,5
5,8
5,8
44,9
169,5

: UNECE. Common Statistical database, 2002.

* : , 2001.

.



.


.


, ,
"" ,


.

,
,
.
()
,
() .
.

,

. 4

2 .

1974 ,
.


,
1990 .

,
.




,

.
( 7 )


. -

1996 ,
.

.
1.7
10.2
.
1990 540
.
,
.

(" " .
32/2001 50/2001)
.

.
62%,
59% 50% .


25 2
55 2 .

. ,
2000

. ( 13
)

 3:

3.2:
Goriva

Dano~na
stapka

Oloven benzin MB 86
Oloven benzin MB 98
Bezoloven benzin BMB 95
Dizel
Kerozin
Maslo za doma}instva
Mazut

62%
62%
59%
50%
17%
10%
11%

. ,
,
. , 6

.


. ( 6
).

Izvor : Republika Makedonija. Zakon za

akcizi, 2001.

30

,
,

.
.
,
.

.
,
,
.
,
,
- .



.
,
.

. 1999
9.40 /m3 ($ 0.20/m3).

. 150,000 300,000
10,000 50,000
.

,

.
, 1999 4.97
/m3 ($ 0.10/m3).

, ,
("
". 45/97)

.


.
,

, .


0.44 3.07
.
0.44 6.00

.

. 20 40%
.



.



(..
). ,
.

.
,
.

,
.

,
,

31

3:

. ,

.


,
,
.
. ( 8
.)




.
,
,

.
-

.

.

,
.
.
(
)


.
3,000 300,000
.

. 16
;

.
. ,
218 ,
, ,
,
.
,
.

,


.
,
,
.

,
.
10 ,

.
3.3

,

0.5
.
,
.

,

.



.
2001-2003
172 ,
1,030.77 .
:
, , ,
, ,
, ,
.
,

(1.25
2001-2003 ). ,

.
,

-.


2000 170.7
, 2001 187.2 .
,
,
. 2002
137 ,

 3:

32

3.3:

Sektor
Vkupno

2001
392,2

2002
364,4

Energetika
Transport
Upravuvawe so vodi
Domuvawe
@ivotna sredina
Drugi ekonomski sektori
Obrazovanie i nauka
Zdravstvo
Ne-ekonomski sektori

71,6
122,2
11,3
51,5
6,3
20,2
19,7
30,5
59,1

53,6
139,6
8,1
81,5
5,8
19,5
10,6
11,4
34,5

vo milioni SAD$
Vkupno
2003
274,2
1030,8
46,3
131,7
7,6
35,5
0,8
14,8
3,9
3,9
29,7

171,5
393,5
26,9
168,4
12,9
54,5
34,1
45,8
123,2

Izvor : Republika Makedonija. Programa za investicii vo javniot sektor

2001-2003.

.
,
,
.


,
.
,


.


.

.

. ,

,
.
,

.



1996-97
.

.
1998 ,
.

66

; , ,

,
. ,
.

,


.


.

.
,

, .
,

. ,

,


.

,

,
. ,
.

( ). ,
50
720,000 .
,
(
(USAID)).
.
,

33

3:

,
. ,
,
,
.



,
.
3

.
,
" ",

.

,
.
,
.

, ,

.


.

.




.

,
" "

.


,

.
, , USAID,
UNDP GTZ.
2001-2003

16.27 ,
10.77
.

3.4

1993 .
,
, 1989 ,

(" " . 84/89).
1991 ,


.
.



1993 (" " ..38/93).

,
.

,
.


.

:



.
31 2001 ,
1,678 ( 1,767
1993
).

2.3
,
229,151.
, 2002 ,

-
260 (300
).

,
.
, ,
,

. ,

 3:

(: ,
, ).



1996 .

,
. ,
.

40 . ,

,

,

.

(FESAL-II)

.
,
,
-
,
,
.
,

.

,
, ,

.

.

,



.
3.5

34

,
,
.


,




.


.



. ,

.
, ,
"" (standby) ,
" "
.
3.1


,
.


( 6.6).
3.2



.

( 2.1..).
1998
()
,
,
.

66
; ,
,
,
. ,
.


,

35

3:

.



,

.


.

,
.
, 12 123 (
) .
, ,

.
,



.

.


.


.

,
.



. ,
" "
,

,


.

3.3
a) , ,

.
b)

,





,

,
.

,


. ,

.

40 -
.

.


, ,
,

. ,

,
.
3.4





.



( 11.3).

36

4


4.1

,

.


,
,
,

,

.


,
,
,


.
.

,

.
,
.
,

2001 ,
264 (
1 ) 2001 . 33%
;
24%;
,
, - 19%;
12%; 10% .

10 15 .
150

,
. 150

, 20
.

.
4.2

,
.
1998 ,
GLOBE (
)


. 1995 ,

(UNICEF)

().


,

-.


. 2002 ,
VI VII
.
(, ,
), ,
,

.

.
.
".
"
,

. 1996 , 15
,
. ,

 4:

37

,

.

,

.
4.3

, , ,

.

,

,


.

. ,

.
,
,

PHARE


.

, .


, .. .
,
'80- . ,

.
,
,
.
12 : SO2, CO, NO, NOx,
(SPM),
, , O3,
.
" ",
.
2

.
,

19 , 11
. 2 " ".

UNECE


(EMEP),
, (
). ,
1992 ,

.

, 1992-97 .


60 .
,

1981 .

,
, pH

.

. 10
, , ,
, , , , ,
, .
, ,
,
'70- '80- , ,
,
. ,

.

,
,
.



.



.

. ,

, ,

.

 4:

. ,
2 NOx
,
. ,
.
, ,
,
- .



. ,




.

18 22 .
100
.


,
.
,
, ,
,
.

.
2001,

.

.
,

.

,

.



,
.

,
.

38

,
,



.
,
, 1998 ,
.

,
,

.


.
1997 (COP97),
PHARE, EIONET
,
,
. ,
dial-up
COP97 ,

. ,
2002 ,
.
,

,
Excel
.

,
. ,



Excel .
Excel Word .
4.4

,
.
,

39

4:

("
" . 14/84).



.

,

( ).
,
,

.
,
.
,
-
,
,
.
,

.
.

.
2002
.
, .



. , 7


" ".
,
.

,
,
,

. ,



.
.
, ,

.
(

)

,

, ,
,
. 7


" "
" "
.

,


,
. ,

.

2000
.

,
.



.




. ,
.

.

(SOER) 1998 2000 ,
.
2001 , 4.9
.

2002
.

2001
,
.



. ,
.

 4:

,
.

""

.

SO2 NOx,
.
,

,
,

.

PHARE COP97


. ,


.

,


. ,

,
,
.


.

. ,



.


, , ,

.


UNESCO
" "
" ".
,


. ,
.
,
1999

40

,

.
,
.

, -
.
-,

,

,
,
, ,
- -.
,

,
.

,
.
4.5

(-).
150 -

, 20 .
, -
,
. -
.
-

.
-, 10.000 ,
().
29 -
17
.
-,

() .

- ,
-
. -
,
.
-
,

.
-,

3.000 . , 30
.
, ,

41

4:

(

) ,

. -


, .
-
,
,

.

.
-,


.
, -

'90-.
(" "),

(
).
-

,

. ,


.
-



1995
2001 .
-

1998 .



. ,


,

.
-

.
,

,
" ".

,
,
. -

2000 -

.


.
, ,
,

,
.
, - .

,
2003 .
,

.



, ,
, " ", "
", " " "
".


,
. 80%

,
.
,
, 50%


.
4.6

, ,

(
),
.

 4:

,


.

,

.

,
,
,
.
,

,

.
,
.

,
,

.
.
,
. ,

.

,

.

,

.
,
.
,
,
,

( ),

42

,
.
,
.
,

.


.



.


.
,
, ,
,
,

.
,

.
,
,

, -




.
, "


"
,
.

2002 .
4.7

; ,
,
.
,

43

4:

.
.

,

( ).

. ,

.

.
4.1:
a)
,


.


.
b)

,
,

.


()

.
.
,
()
.
,

.
,
,
.
4.2:


,


.

,



. (
7.3).

,
,
.
,

.

Excel .


.
4.3:

.


,

. ,

18 22 .
4.4:




,
PRTR,
.


. ( 14.1).




.

 4:

,
,
.
4.5:

44

. ,



,
, ..
.

46

5

5.1

.

,
,
, .

,
,

,
.

,
,
,

.

2001 .

.


(.. ),

,

2001 . ,

( 2002 )

.
5.2

-
,

(UNECE),
(UNEP),
(GEF),
(UNDP),
(IFI), ,

(EIB)
(EBRD),

(), .

(MEA) ,


,
.
,
UNDP
,

,
,
GEF (:
).
GEF

,
(
),
( )


( UNEP).

()
.

.

,

(PEBLDS)
.

,
GEF,
.


(FESAL II)


.

 5:

()
1993
.
,
,
-,


.


(REReP),

,
.
REReP,
,

(REReP 1.5.1),
(REReP 1.10)

(REReP 2.1).
,

(UNIDO)
. ( 11
, ).
, UNEP

2000 .





. (
11 ,
).

( CARDS I II). ,
CARDS


.

.
1995
, PHARE

. 1996 ,
PHARE
,
.
CARDS 2001 :

, ,

,
.
,
CARDS
2002-2006 "
"
.

, .
,

.
2002 ,

, 26
.

, 2002
.
.
5.3

2001 , UNDP, UNEP

,
, ,

.
,

,
,
.
,
1.
,


, (CARDS)

47

.

, ,
. ,
.




,
,


,
.

48

5:

-

,


(,
).

.


,
1996 , 1998
GEF,
.
2000 ,

.
2000 , ,
,


,

.
,
,
,
2001 . ,
:


.
,

.
, , , ,
, , .
5.4

.

.
1998 ,

().

,



,
,
.

:
,
,

;

;
.

.

, USAID,

.


.
,
. ,

,

(, ,
),

.


,
.



,
,
,
.
2002 ,

( 2002 )


,

()
).

,

.

( )

.

 5:

,
,
, ,
,
.


.
,

.


.

,


. , ,


,

.
,


,
, ,


.



.

, USAID
,

.
, USAID,


. UNDP
" "
, ,
.

()
,
(),
()
(GTZ),

.

49

, /, , .
50 ,
,
EBRD.
5.5

,
, - ,

,
.


1986
,
30 1997 ,
17 1991 .

.

.

GTZ.


( 7 )
( )
.

(JICA), 1997



.

CARDS JICA.
,

.

(:
, ),
.

,

.

50

5:

,


( )


1
1999 .

.


.
,



( 4
).


(), 1991

1999 .

,

,


.
,

,
. ;


.

,
.

1997 .


,
- (

10 ).

,

, -.


2001 ,
GEF
.

,
1991 ,
,
. 1995

,
. 1979 ,

UNESCO.
, 5.3
- ).
,

,
-

.




1998 .

,
. 2000 ,
GEF/UNDP,


,

2002 .
.


2002 .

1994 ,
,
,

. 1997 ,

 5:

( )
,

,
.

.
,


( 5 )

80
.


(CITES)

4 2000 .

CITES
.
,

CITES. ,
.

. ,
.

1997 . ,

,

. ,

.
,
.
,
,
.

,

.
, ,
.
(
8 ).

51

REReP,

.
,

.
,


, .
5.6

1991 ,


, ,
, . ,


,
,
,
.



,

.


.
,
,
.
5.1:



,

,
.

,

,
.




.

52

5:

.
,


,
.
-
,
.


.

,

,


.

,

.

.
5.2:

:

UNECE

;

UNECE

,
UNECE

.
,

.


. ,



.
5.3:


.



.

,


,
. ,
,
,
.


, .
5.4:





-
,
.

,

,

.
,

.

 II:

55

6
,

6.1

(72%)
(25%) (3%).

, .
() , ()
-
(80%
) ( 2700m).
, ,
, ,

.
,
.
733 mm (.. 19 m3).
(-),
().
, .

.


.
,
100
(-)
.

, (380 mm),
(470 mm), (489 mm)
(500 mm);
(1400
mm 1300 mm).
- .
.

1995-1996 ,
1.5 1.7 m3, 84%
16% .
,
,
.
6.2

:
, , .

6.1.

20,661 km2, 80.4% .
,
, , ,
.
683 m ,
301 km .

4.6 m3.

.

3,359 km2, 13.1% .
.
,
, 693

.

1.64 m3.

,
.
1,649 km2, 6.4%

5.5 6.5
m3(4.5 ), 0.4
0.6 .
0.3-0.5 m3,
( 6.1).

 6: ,

.
, ,
.


:
( ),
.


.

132 m3.

. ,
44 2,
.


.

.

.

.
50.68 m3,
357 km2,
29.5 km, 14.7 km
269.8 m.
693 m .
, .
70% (.. 250 km2)
.
, 843 km2
, 308 km2 .
UNESCO

.
.

4.78 m3, 328 km2,
43.3 km, 16.4 km,
55.55 m.

56

, 197 km2
, 48.4 km2
82.3 km2 .
1,046.25 km2, 571 km2
.
15 ,
.

,
, ,

,
. , ,
.
43 km2, 25.62 km2
, 17.07 km2 .
15
,

.

, .
,

, .

.

854 m
150 m
,

.
.


.

. , ,

,
, , ,
,
.

 6: ,

57

6.1:
6.000

mil m3/god

5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Voden potencijal
Povr{inski vodi

Iskoristeni vodi
Izvori

Podzemni vodi

Izvor: Vodostopanska osnova za integralno upravuvawe i razvoj na

vodnite resursi, maj 1991 godina.

6.1:

Reka

Slivno
podra~je

Povr{ina
na slivno
podra~je
(km2)

Dol`ina
na reka
(km)

20.661
2.068
168
2.373
4.344
4.985
468

301
139
75
137

Crni Drim
Crni Drim

3.359

45

Strumica

1.649

Vardar
Treska
Lepenec
P~iwa
Bregalnica
Crna Reka
Bo{ava

Vardar
Vardar
Vardar
Vardar
Vardar
Vardar
Vardar

Crni Drim
Radika
Strumica

Bina~ka Morav Ju`na Morava

228
52

Prose~en
godi{en
protek
(m3/s)

Prose~en
godi{en
volumen
(miljardi m3)

63-145(a)
24.2 (b)
12,6
12.2 (c)
29,3
-

4,6

6,5
12,9
4,6
4,1
4,9

52.0 (d)
19,3

1,64

12,3

4.2 (e)

0,13

3,1

Specif.
otekuvawe
(l/s/km2)

44

Izvor : Za{tita i iskoristuvawe na vodata i vodostopanska infrastruktura, 1998 god.

Bele{ki:
(a) 63 kaj Skopje; 145 kaj Gevgelija
(b) pri vlivot vo reka Vardar
(c) kaj [tip
(d) kaj hidrocentralata [piqe
(e) kaj Novo Selo

4,414, 58 100
, .

.
-
.
20 m3/s.
,
,

.
, 18 ;
, 19,
3.5 m3/s (
6.0 m3/s).

( 600,000 ).
,
,
,
., 10 m3/s.

 6: ,

-, -, -, , --
--.
, ,

.

,
, ,
.

, ..
, ,

.

,
. ,
,

IV. ,

.



(
)
.
,
, , ,
,
. ,

.

( ) .

,

; ,
.
, ,
,

, , (), ,

58

( ), , ()
(),
. ,

. ( )


1997 6.2.
,
("
" . 18/99) 6.2 () ().

.

. ,

1978-1997 -
.
(5)
.

,
,
.

.


. ,

.


,
.
""
,
.

. ,

,

.

59

6: ,

6.1:

,
. 349 km2, 230 km2 (66%) .
UNESCO 1979 . ,
(). .
, ,
. ,
, 10 17 .

.
,
. ,
. , 100,000
( ; ; , , - ;
).
( ) . ,
,
. .

, , ,
. ,
. .
1996 , ,
GEF, .
1998 , 4.4 , 2.4
. :

,

.

. , -.
,

.
. , , ,
, , -.
GEF 2003 ,

.

( )

( 80%
)
,
.


.
1981 ,

I II. ( 6.3)

,
,
, , ,

(, , )
-
,
. ( 14
)
6.3

,
.

, ,
1995 .
,

 6: ,

.


.
:

;

;
.

1895 1897 .

,
1935 '50- .

" " .
'50- '60-
( ):


, , ,
;
,

. ,
( ,
, , , ,
), (
), ( ),
( , , , ,
), ( ,
) ( , ,
, ).


,

. ,


, .


(
, , )
.
.


.
, ,
,

60

, ,
,
. 1938 ,
'50-
'60-, 20
.
,
.
(13)
: , ,
, (113.5 m)
(112 m).
.
""
.
1.85 m3 1.11
m3 (
0.43
m3, 4.78 m3
50.68 m3).
120

,

.
28
,
10,000 1 m3
. 10 m3.

58 ,
42 2000 .

.




.
:
,
,
.



,
.
667
,

.
, 400,000
60
.
.
160
, 163,692
, .. 40.9%
.

I

I-II
II
II-III
III
III-IV

61
6: ,

6.2:

 6: ,

6.2: ():

Supstancii

Edinica
merka

Razlo`en kislorod
Zasitenost so kislorod
Potro{uva~ka na biolo{ki
kislorod (PBK)
Potro{uva~ka na hemiski
kislorod (PHK)
Vkupno suspendirani ~esti~ki
Vkupno rastvoreni ~esti~ki
pH
Vkupno koliformi

Maksimum dozvolena koncentracija (MDK)

Klasa I

Klasa III

mgO 2/l
%

90-105

50-75

mgO 2/l

mgO 2/l

10

20

mg/l
mg/l
pH edinici
bakterii

10

80

350

1500

6.8-8.5

6.0-9.0

200

200.000

Izvor: Republika Makedonija, "Slu`ben vesnik" br.4/84.

6.2: ()

Edinica
merka

Opasni supstanci

Klasi I i II

Klasi III i IV

0,1

0,5

10

MgN/l
MgN/l
MgN/l
MgN/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l

Amowak
Amonium
Nitrat
Nitrit
Vodorod sulfid
Arsen
Antimon
Bakar

Kadmium
Kobalt
Molibden
Nikel
Olovo
Srebro
Hrom Cr-III
Hrom Cr-VI
Cink
Fenoli
Cijanid

15

0,05

0,5

0,1

0,05

0,05

0,05

0,05

0,1

0,1

0,3

0,001

0,001

0,005

0,01

0,2

0,5

0,5

0,05

0,1

0,05

0,1

0,01

0,02

0,1

0,5

0,05

0,1

0,2

0,001

0,3

0,01

0,1

Izvor: Republika Makedonija, "Slu`ben vesnik" br. 7/87.

6.3: , 1996 .

Edinica merka
Vkupno

Volumen na
otpadni vodi
3
m /den

Suspendirani
~esti~ki
kg/den

PBK5
kg/den

Azot
kg/den

Fosfor
kg/den

293.394

218.309

62.048

14.702

2.642

265.557
10.616
17.221

193.974
9.168
15.167

55.130
2.606
4.312

13.064
618
1.022

2.347
111
184

od toa
Vardar
Strumica
Crni Drim

Izvor: REC, Kone~en nacionalen izve{taj, juni 2000 god

62

 6: ,

63

,
, 77% 126
. , 61%
, 39%
.

900 m3, 25%


( ).

. ( 10
).

,

( 6.3)
82,195
ha.
1930-
, 1960-
.
, ( 6,600
ha), ( 54,150),
(2,680 ha), (9 ha),
, (6 ha) (6
ha) (1,900 ha). ,
,
,
.
40
, . 32.5

, 12.5
, 12
8
.
,
.

(71.5% ),
, ..

,
.
6.4

1996 . , ,
.

1996 2000 ,

. 1996 ,

1.72 m3, 82% , 11%
7% .
,
.
6% . 6.3

;
.

% na upotreba na kapacitetot na postojnata

mre`a za navodnuvawe

6.3:

100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

Izvor: Javno pretprijatie za vodostopanstvo, 2002 god

Zabele{ka: Nominalen kapacitet na sistem za navodnuvawe = 163 iljadi ha

1998

1999

2000

 6: ,

0.2 m3
( 6.4).
60% ,
20% 20% .

,
, , , ,
.
250 350 .
,
180
200 .
,
.
70%
(
,
, .. 1,440,000 ),
31%
. 2000
,

1.2

, ..

.


(,
).
.

( ,
, , ),
( 5%)
.

,
,

,

,
. 108
.



,
(
, " " . 17/83).


(
, , , , ,
), ()
().
2001 ,
,

64

,
. ,
()
.
,

(
), , ,
.

, , ,
, ,
. ,

,
(
6.2).
, ,
,

.

.
,
( 9
).
,

, ,
,
.
,
,
( 6.3).
(2001),
2020 ,
,
,
.
50%
(
).

,
.

.
( ),
,
.

.

.

65

6: ,

,

.
,
, ,
,
( 11 ,
).
( 20)

,
.
,

.
-
UNEP,

() ;
( )
,
;
;
( );
,
, ;

,
, ;
- HCH
( );
( )
; ,
(4.6
) (0.4
);
( 6.2).
()
. , ,

( 11
, ).

2000 , 18%
.

( ,
5500 6500 GWh),
20% .

(
11 ,
).

6.4: , 1996 .
3

Vkupna potro{uva~ka na voda 1720 mil m /god

Javni
vodovodi
11%
Industrija
7%

Zemjodelstv
82%

Izvor: Master plan za integralen razvoj i upravuvawe na

vodnite resursi, maj 1999 godina

 6: ,

6.5

.

, 70,000 ha ,

.
. ,
.
(2001-2003 .),


( 501.5
).

.
,

,

.

. ,

.
,


.

. ,
( 5
5.3).

,
. ,

,
.

, .
,
.
, :

,

.
1975 2004


,
, ()
.
,
.

1990
,

. 1994 ,


( ,
)

.
,
(17)

66

1996

,
;

;

;

;
;

.

, 1999

,
PHARE
.

.


. 360
,


( ).
.

,

(:

, 1997, ;

, 1999,
.

, .


.

67

6: ,

6.2. .

,
(), ,

.

, .
1998 ,
,

;

,

;
.
,

(: ,
,
,
).

,
.

. ,
. ,
,

.

,
.

,


,
GEF (
6.1).
PHARE
2000 ,


,
.
,

,
.

-
-
.

. ,

,
.

.
:

,

( ,
)
,
.


.
;

, ,

;

;

.



;

.

,
, ,
.
,

.
.

 6: ,

6.2:

68

, " " . 4/98, 19/2000

, , 1977 .
, " " . 5/84
, " " . 33/87
, " " . 33/87 13/91
" " .
17/83

, , " " . 8/78
, " " . 18/99
, , " " .18/99
, " " . 58/78.
, , 45/77,
, ," " . 7/87.

,


. (

, ),

(),

.

.

,

, 90% 1996
58% 2001 .
,
,
, ,

.
,
,
.

1998 24
.
.

,

.
: (1)
(
, ),
; (2)

,
.


.
,

. ,
10 .

24

.
.

.
2003 ,


, .

.

(.. ,
),
.

,

,
,
.


.
, ,

,

 6: ,

69

6.2.
(
) ,

.

,
.

( I V).


1999 . ,

,
,
,

.

,

, ,
( 6.4).

60 .


(2
,
PHARE) (18

).
, .

,
.
,

1981 , .


. ,

,
.

.

.
,


.

,

.


.

,
: (1) , (2)
, (3) , (4) (5)
. :
2001 ,
,
"",

200,000 .

,
.


.



.

,
.
.

.
,
. ,

.

,

,

(
). ,
,
( ,
2001.).
,
.

 6: ,

70

6.4:
Monitoring na:

Monitoring institucija

Odgovorna agencija

Reki
Podzemni vodi
Ezera
Zagaduvawe od industrija
Isu{tawe na otpadni vodi od
Vodi za piewe
Vodi za kapewe

Uprava za hidrometeorolo{ki raboti

Uprava za hidrometeorolo{ki raboti
Hidrobiolo{ki zavod
Centralna laboratorija
Javni komunalni pretprijatija
Republi~ki zavod za zdravstvena za{tita
Republi~ki zavod za zdravstvena za{tita

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo
Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe
Op{tini
Ministerstvo za zdravstvo / Op{tinski JKP
Ministerstvo za zdravstvo

Izvor: Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe, 2002 godina.

(.. ).

:
.

.
, : 0.53 $/m3
0.14 $/m3
.
. , 0.22 $/m3
0.49$/m3 .
(2002 .), 50 %
60% (
, )
.
1998

(,
,
). ,
.

,

.
,
.
. ,

. 2000, 2001
2002 (),
100 (..
1.5 ),
.
, 70% ,

( ,
,

).

,
. ,
.
,

,
.

, 1999


,
, ,

.

,

.

:

,
(0.5% kW), 1 %

, 3%
, 1% ,
;

.

. ( 3
).

, .
, 80

( 15,000 ),
10 6
.
1 2002 ,
.

, ,
,

. ,
,
.

71

6: ,

,

.
,
,
: (, ),
(,
, , EBRD), ,

(, , , ,
, , GEF, ),

(, , ,
UNDP),
(, ), ,
().
6.6

,


. , , ,

,
,
. ,

(EIA)
,
.

,

.

,
, .. ,
,

,
,
.
,


.
,

.



.
6.1:


, ..

,
,
,
,
,

.
,

.

, ,
,

.
,

.


.
,

,
.

,


( )
.

, ,
,

.
6.2:



.


,



.
,





.
,

 6: ,

,
2000/60/EC.


.

,


.



.


.

,


.


.

.
"
".
6.3:
,


,

.

,

.
(twinning arrangements)

, ,
,
.
6.4:


:



;

;

72

;




.

.
,

.

:

.


,

,
.
6.5:


.
, ,
,
.


.


, -

.
,
.




. ,




.

,

73

6: ,

,
.
6.6:

.

, ..
.


( 3.1).

76

7

7.1

() 1996


.
,
-
-
.



.
,
. ,


.

'80- .

50% 1990 1995
.
, ;

1997 1998 (
7.1). ,
,

,

na
CORINAIR
(

http://www.eea.eu.int http://airclimate.eionet.eu.int) 1998

.
SO2 NO2 1998
1997 , 1998
.
( 7.1), 1998
NO2 CO
.

.

( 7.2),
(
).
NOx SO2,
62 72%
.
85%
, CO
. ,
.
7.1:
1997
17,0
6,0
23,0

SO2
NO2
CO

vo iljadi toni
1998
105,6 a
15,2 a
25,8 a

: P: http://www.emep.int
antropogeni emisii - veb strana 01/2002.
Ministerstvo za `ivotna sredina i
prostorno planirawe: EPR podgotvitelen
dokument - 01/2002 god.
Zabele{ka: a) delovi 7(transport) i 8
(drugi mobilni izvori) nekompletni.
Nema podatoci za NMVOC, NH3.

7.1: SO2, kg/, 1998 .

vo i l ja di to n i
G r ad
V k up n o
n ac i o n al n o
S k o p je
B i to l a
K i ~ evo
T eto vo
P r i l ep
G o sti var
K o ~ an i
V el es
K um an o v o
Jegun o vc e
V k up n o

CO

SO 2

NOx

dust

25,8

105,6

15,2

..

4,2
1,4
0,2
12,8
0,0
1,1
2,1
0,9
2,3
1,4
26,3

6,3
78,7
9,2
3,5
0,0
0,2
1,7
4,8
0,0
3,8
108,2

3,3
10,8
1,2
0,8
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
1,0
17,3

0,3
1,5
0,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
23,2
25,7

I zvo r : M i n i ste r stvo za ` i vo tn a sr e di n a i p r o st o r n o

pla niraw e: E P R podgo tvitelen d okum ent -0 1/2002 go d.

 7:

77

7.2: , 1998 .
Republika
Makedonija
Francija

Italija

Romanija a)

Bugarija
-10

10

30

50

70

90

110

130

150

Izvor : presmetano od avtorot, spored EMEP, 01/2002.

Zabele{ka : a) za 1997.

, 1998

SO2,

. CO
;
NO2.

,
, .

,

.

. ,
,
,
.
SO2
(4,000 ),
(2.5 6.5 ).

,

,
.
,

.

, 1998 2001 ,
.

" 2",
"" ""
, , "
". ( 11 ,
)

80%
,
.
,
75%
12km
.
;
.

. SO2
400
mg/m3, 1600 2000 mg/m3.
NOx
50
150 mg/m3, 100
400 mg/m3. 1999 ,
46,000 SO2 2,400
. 200 m
;

.
, SO2
(2
4%)

. ,

60%,

 7:

. ,
, ,
, ( 11
, ).

78

, ,
,

.
:

.
, 83%
,
5%
1995 2000 , 327,000 342,000.
11 ,
57% 15
.

(" " . 2/2002)
10 .
1998 (" " .
14/1998),
,
.



(
CO).
.

. 1995 ,
9.3% ;
1999 , 15.5%.


0.6 g/l 0.0 g/l 2008 .


(1% S),
.

,

,

.

;


;
SO2 .

SO2, , NO2, CO, ,
.

.
PM10 PM2.5
.



.
,
;
,

.

( 7.3). ,
()
. ,

().
1996 ,
,

.

.
, ,
, 60% .
,
,

. ,

,

.

 7:

79

7.3:

Lokacija

Zagaduva~

Skopje

SO2
SPM
NO2
CO
O3
Pb
SO2
SPM

Veles

Godi{en
prosek
do
63
87
48
2,4
39
0,7
111
128

Maks.
dnevna
vrednost
162
213
132
6,8
71
1,4
380
495

tropska godina 1998

tropska godina 1998
tropska godina 1998
tropska godina 1998
tropska godina 1998
kalendarska godina 1998
kalendarska godina 1998
kalendarska godina 1998

Izvori: Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe. Kvalitet na

vozduh vo Skopje - Godi{en izve{taj, 1999. Republi~ki zavod za zdravstvena
za{tita. Izve{taj do EPR Timot, fevruari 2002.
3
3
Zabele{ka : CO izrazen vo mg/m , site drugi vo g/m .

(, ,
).
,

,
.

"
",
.

1990 1994 .
(16 78 ).

SO2 ,

. 1991-1994
, SO2
150 g/m3 35 ,
50 g/m3
123 .

"
" ,
SO2, , .
1990 1993 ,
SO2 32 39
.
SO2
60 2000, 43 2001 9
2002 .

"".
SO2 ,
1990 1994
. ( 10 25 ).

,


.
,
1986 .

,

.

1973 1977, 1989 1993 1994
1997
.


.
SO2.

,
,
, 1990 , 30%
36,000
.
,

 7:

,
,
.



()

, 1997 .
:

;


;

,

;

(ODS)

;

;

;

.

.
,
.
7.2

1996


,
(" " . 38/91 46/93)
.

80

1990 1993

.
13 ,
1970-
.


. 7.4,

.
24 ,
,

.

. ,
,


.

(IPPC),

.
( , ,
), .
( 13 ).
-




,

,

.
, ,
",

".
:

,


;

,
;

 7:

81

.

,
.

,


.

7.4:
"" ( g/m3)

Z agaduva~
SO 2

PM
CO

Pb
NO2

O3

I zvori:

P rose~no
vreme

N acionalna
grani~na
vrednost

10 minuti
1 ~as
24 ~asa
1 godina
24 ~asa
1 godina
15 min.
30 min.
1 ~as
8 ~asa
24 ~asa
24 ~asa
1 godina
1 ~as
24 ~asa
1 godina
1 ~as
8 ~asa
24 ~asa

P repora~ana
vrednost od
SZO

N ova grani~na
vrednost vo E U

500
150
50 c)

350 a)
125 b)

125
50
- d)
- d)
100,000
60,000
30,000
10,000

10,000

0.5
200

0.5
200 g)

40

40
180 - 240 h)
120 i)

50 e)
40 f)

1,000
0,7

85

120
125

W H O , Guidelines for Air Q uality, Geneva, 2000

EU direktiva 1999/30/EC (SO 2, P M , N O 2 and lead)
EU predlog C O M (1999) 125 final - 99/0068 (C O D ) (O 3)
EU direktiva 2000/69/EC (C O )

Zabele{ ki :
a) da ne bide nadm inata pove}e od 24 pati godi{ no.
b) da ne bide nadm inata pove}e od 3 pati godi{ no.
c) ^ ad.
d) nevozm o` no da se opredeli nivo "bez ef ekti".
e) P M 10 da ne bide nadm inato pove}e od 35 pati godi{ no (f aza 1 - 2005
godina).
f ) P M 10 (f aza 1 - 2005 godina).
g) da ne bide nadminata pove}e od 18 pati godi{ no.
h) respektivno inf orm ira~ka i predupreduva~ ka granica.
i) celnata vrednost da ne bide nadm inata pove}e od 20 denovi godi{ no,
prosek za poslednite 3 godini.

. ,
21 123


().



(96/62/EC) .

,
.



,
,
,
. ,

 7:

3
:

,
"

),
, ,
,

, (
,
,
)".
(
2 ,
2.)

,
.



(EEA)
. ,


.
,


,
.
,


,
.


.

, ,

.

:

.

.

,

,

82

,

.

,
""
.
,

.


.

13 ,
.

(1996 .),


.
,
:

.

,


. CO,
SO2, NO, NO2, SPM, O3
. ,


.
1998


.
,
2002
, ,
2003 , , ,

.

,

20 . 20
: 10 ,
(, , ,
).
()
EMEP ,
1992 .

 7:

83

SO2 .
NO2 .
,
.
.
SO2,
, , TSP CO
(,
, , , ),
9
. (
) , .

.
,
.
,



.
" " , "
",
"" .
, ,

. ,

:
,
,
,
. ,


.

.

:

(
, ,
, ),

.


,
.
, SO2 18 ,
44 ,

.
,
,

.



.
.

,
.

.


.
2001 ,
1,800 ,
,
100 .
4 5 ,
.
,
,

.
,
,
, " " 1998
2001 . ,
,
,
, (
15,000 ).

;
20 .

30 1997 ,


, 17 1991
. ,

,
.
23 2001 ,

2002 , GEF

.

 7:

7.4

61%

65 dBA.
1997 .



5, 14 .

,
GHG
.
, ,
2001 .
CO2
7.5 1990-1998 .:
75% ,
,
,
8%.
7.6

1984 ;

1993
.


,



.
7.5

(GHG)

1,
1998 .
2000 ,

, UNDP

.

84

(ODS)

1994 ,

1985 , 1987

.
1997 ,

.

. 4 ,



ODS.
1995
2000
ODS (
7.6). 80%
,
,

5.

 7:

85

7.5: CO2-

Vkupno

1990
14.695

1991
13.691

1992
13.246

1993
13.504

1994
13.109

1995
13.215

1996
12.927

1997
13.938

1998
14.509

kT
Prosek
13.648

Izvor : United Nations Framework Convention on Climate Change, 2001.

7.6: ODS
a) MT - koli~na izrazena vo toni
Supstancija
1995
1996
CFC-11
464.8
420.0
CFC-12
64.7
41.0
Halon-1211
Halon-1301
3.0
3.0
HCFC-22
28.0
42.0
HCFC-141b
1.0
MeBr
20.0
Vkupno
560.5
527.0

Potro{uva~ka
1997
1998
420.8
7.0
62.0
70.8
1.29
3.24
33.2
22.7
21.0
20.0
21.5
540.5
143.0

1999
8.8
183.1

2000
7.1
39.6

19.6
1.0
45.4
257.9

89.7
0.5
39.0
175.9

b) ODP koli~ina vo toni pomno`ena so vrednosta na ODP (potencijal za

osiroma{uvawe na ozon) = 1 za CFC-11
Supstancija
Potro{uva~ka
1995
1996
1997
1998
1999
CFC-11
464.8
420.0
420.8
7.0
8.8
CFC-12
64.7
41.0
62.0
70.8
183.1
Halon-1211
3.87
Halon-1301
30.0
30.0
32.4
HCFC-22
1.5
2.31
1.8
1.2
1.1
HCFC-141b
0.1
2.31
0.1
MeBr
12.0
12.0
12.9
27.3
Vkupno
561.0
505.4
532.9
94.2
220.4

2000
7.1
39.6

4.9
0.1
23.4
75.1

Izvor : GRID. Arendal web site January 2002.

7.6

,
. ,

.

1980 ,
.

(), 1996 .,

.
.
(1990,
1993 .)

, 1970-
.

.
7.1

,
,
,


.
,

,


(EIA)

(IPPC).

,

 7:

,
,

. ,

.
7.2



, ,

,


(,

,
).

,
:
(
)
,

.
,
,
.

86

,

.
7.3:
a)

(
4.2).
b)


,
,

( 14.1).

,
.
7.4:


UNECE

. ( 5.2).

88

8

8.1

.


,

.
,
.
,

, . ,
,

,
.

.
.

. ,
32 ,

1000,

.
""
.
,
.

8.1:

.
, , ,

. 1981 ,

.


. ,

() 1999

(UNEP) 2000

( 8.1).

,
, .
, 1999 ,

.

,

,

, ,
,
.

2000-2001 , UNEP
.
, :

"" , 466,000 - 385,000

. .
UNEP 12.2 mg/l. ,
0.001 mg/l 0.03 mg/l.

- , 10,000
20 .
, .

"" 850,000 ,
.

, , - , ,
, .

" ", - 1.5

,
.
: , 2001

 8:

89

. 8.1


.

, 1999
480,000
240 kg . ,

360 kg ,
120 kg.
(
8.1).

8,000 10,000 . ,
12 15
,
.
,
.
.

.

,

""
. ( 8.2).
408 .
, 20 30
1000.
,
. (
14
)

828,000
2025 .
,
1996
: 25% , 24%
, 20% , 11% , 5%
, 4% , 3%
8% .
.


,
,
,
.

8.1:
G odi{ na produkcija na kom unalen otpad vo kg
R epublika
M akedonija

240

S lovenija
L itvanija
Bugarija
E stonija
R epublika
M oldavija
B elorusija
H rvatska
Letonija
U kraina
0

I zvor : U N E C E. E P R

100

200

300

400

500

 8:

90

8.1: 1996 .

Sektor na industrija
VKUPNO (zaokru`eno)
Obrabotka na nafta i
hamikalii
Sekundarna obrabotka na rudi
Metaloprerabotuva~ka i op{to
proizvodstvo
Proizvodstvo na tekstil
Proizvodstvo na hrana i
Drugi industriski sektori

Otpad od
primarniot proces

toni
Drug tehnolo{ki
otpad

65.000
1.000

130.000
5.000

1.000
5.000

20.000
60.000

1.750
50.970
5.000

12.500
12.500
20.000

Izvor: Slu`ba za `ivotna sredina, 2001 god.

8.2:

""

"" 26 m3 150,000
. "" ,
.
, ,
, . ,
.
. ,
() ""
. , ""
, (), (pH)
(). , .
11 /.
: "", 2002 .

2000 ,

.
,
, 25
.
,
.
4
( 9
). ,

.



.

,
, ,
.

. ,

,

.
PHARE
,

, .

46,000 ,
75,000
2025 .

.

,


. , ,

 8:

. ,
- "",


, .
150,000

.
"" .
,
,

. ,
,
,
, ,
.

2000


(UNIDO)
.
,

. ,
,



.
,
, .

() 23 ,


.
,

.


, , .
8.2

: (1)
(), (2)
- (), (3)

(4)

91

.
.


1996
. ,
,

.

,
,



.
,

, ,

. ,
, : (1)


; (2)
( ), (3)
, ,
,
, (4)

-
, (5)

. ( 14
)

1998 ,
( 12
).

14
.

,
.

1999 ,
PHARE ,
. ,
, ,
,
,
.
18 2000 ,
,

. ,

 8:

92

.

,

.
,

,
20 .

, ,

.
.

.
1999 .,

""
,
.
,
,

.
,



,
.
,
.

.



, ,
.



,
.
,

.
.


. 18
,
:

,
,

;
("
" . 45/1997),

,

, ;
,

.

. ,



.
,

.

. ,
,

. 1997 ,

,

.


,

,

.
(
,
. IPPC
.
1996 ,

,

.
,

. ,
.


. ,

.
,

 8:

,
.


.


. 1999 ,
2.15 /m2
. ,
0.44 3.07
/m2 , 0.44
6.00 /m2.
20 40%. , 1995 ,

, .
, .

,
.

,


.

/


. ,

.
1997


. ,
,
. ,
,

,
.

2002
,

.

,

.
GTZ
64

.
: (1)

, (2)
(3)
.

123

. ,
2 km2,

456 . ,
,

.
80%

.

.
20012003
,
,
710,000 .

,

.

1999 ,
12.5/100 /m2
25/100 /m2 13.75
8.3:

93

(UNDP) "
".
. , ,

. 1999 .
71 .
: http://www.undp.org.mk/nivogore/clean&grF.htm , 2002

 8:

94

.
.

,
.




.
,
,


.
UNDP " "

( 8.3).

.
. ,

.
,

.

.

, " "
.
8.3

,


,
, ,
,

.

.

.
,
.

, .

,
.
,
.

. ,
,

.
8.1:






,
.

.
,


. ,


,


""
.



.

,

.
8.2:



,

.
,



.
,

.

,


..

 8:

. ""
(..
,
)
-
. 80%

,
.
8.3:



.


""

.

.
8.4:





.


. ,
.

. ,

.
,
.
,
, ""

.

95

8.5:






.

,

.

.

( )

. ,

.

.

, 65,000


.
,
,
1
.
,
.
,
27,000 ,
.
,

.

,

, 750,000 . (
11 ,
).

96

9


9.1

,
,
( ,
),
- (
)
(
).
, 400 1000
mm/,
.
:
.

; 75%
. , 10
(1990-2000),
, 1995 .
36% ,
.
(
)

,
.
(50.8%) ,

( 9.1).
; 7%
I II ; 82% VI VII .

1948 (-30%),

(193,000 ha 35.1%
).

(
9.2): 52%
; 35% 0.5 3 ; 11%
3 5 .
,

,
,

.


( : 0.4-0.7
).
,

.
(73%),

.
35 ,
4718 ha,

1997 1999 .

2500 ha, 1000
,

.
,

,

.

(66% , 56%
74% ). ,

,

.

,





.

 9:

).

15% ,
41%

.
.
1994 , 226,000 (8.1%

, 53,000
" ".


50 60% .

,

,

.
,
.
,
.
,

,

14-16
; ,

. 2000 , 57%

,

( ). (
14
). ,

97

: 15-20%
,
: 8% 1994 , 3% 1993
10.7% 1997 .
,
.
23% ,

67%,
.
, , ,
, .
, , , , ,
, .
1994 ,
(


),
23% 6%
1993 1995 .
,
,
,
.


,
. (23

/ha) .
(54
/ha).
(10% )
,
17% (,
, ).
,
.
(28,000 ha)
, ,
. 0.75
kg/m2. (25,000 ha 1998 )
(28
33 1998
).

9.1: , 1999 .
vo 1000 ha
Vkupno
O brabotlivo zemji{ te: ` itni kulturi i zelen~uk
P ove}egodi{ ni posevi: ovo{ tarnici i lozja
Livadi
P asi{ ta

1.282
534
45
54
649

vo %
99,3
41,4
3,5
4,2
50,3

I zvor: A kademija na naukite i umetnostite, Georgi Ef remov i sorabotnic i.

Strategija za razvoj na zem jodelstvoto vo Republika M akedonija do 2005
godina, Juli 2001 godina.

 9:

98

9.2: , 1998-1999 .
broj na
farmi
Op{testven sektor: dr`avni pretprijatija
Op{testven sektor: zadrugi
Privaten sektor

168
24
178.087

upotreba na
prose~na
golemina vo obrabotlivo
zemji{te %
ha
983
163
1

U~estvo vo
BNP 1960 vo
%

U~estvo vo
BNP 1996 vo
%

15,0

23,0

85,0

77,0

27,0
0,5
72,5

Izvor: Akademija na naukite i umetnostite, Georgi Efremov i sorabotnici. Strategija za razvoj na zemjodelstvoto vo
Republika Makedonija do 2005 godina, Juli 2001 godina.

9.1:

(15,000 1998), , . ,
, 20
25 .
, 1924 ,
.
, .
, .
,
,
( Peronospora tabacina) ,

, .
, .

. 20 ,
, .
, .
, ,
, ,
, ,
.

,
.
, (
29,000 , ).
, Phytophotora Parasitica var. nicotianae
.
.
, .
.

166,000 947,000 1998
(85,000),

(45%
)
(
).

.
, ;

(1700 kg/ 1998 );

.
-
(
) 5.5% 62%
.
. 17,000
.

.

 9:

()


23 .
,
,
(1992 )
.
, 2

. ,

,
,
,
.
20 70% 1990 1998 .

,


. ,
(35% 17
ha), 30% .


.
9.2

99

40% (
), 60%
.
(18%) (35%),
(8%) (14%).
3%. ( 6
,
).
:
1958 ; 1958 1975; 1975
. 27
19,026 ha.

, , ,
, , ,
68,448 ha
,
39,514 ha.
28 ,
36,704 ha,

20,200 ha.

.
(, , ,
),
.


.

,
,
(
). ( 100
).
,

( 640 mm)
(190 mm).

.
(34%).
(
)
,
61 1364 km
.

163,000 ha,
100,000 ,
,
900 m3 25%
.
,
,
126 ha (23% ,
9.3). 6746 km ,

'80-
, '70-

,
,
50% (, ).
(
)

30 .

,

( ) ,

. ,
.
,
.
,
(
) .
( )

.

100

9:

9.2:
28,000 ha , . 64%
. 35% ( Afusali);
80% .
.
(0.6 0.9 kg/m2). ,
. (26 - 45%) ,
.
, ,
, , ,
. ,
, .
"" ; 1946 66 ha ,
1,750 ha 1996 .
, 6,500 ha. ,
, (62%
, 40% ). ( )
(, , ). ,
(, , ), 50 70%.
:
0.4 kg/m2 1 - 1.2 kg/m2, 1.5 - 2.0 kg/m2 ( 4
kg/m2). (
) . ( Cu botrytis cinerea
plasmopara viticola) ( , polychrosis botrana)
( ). ,
. , ,
, ,

.
50 , "",
,
, .
( ).
( coccinella septempunctata),
( ). ,
, ( )
.

9.3:

"Soodvetno za navodnuvawe" *)
"Kompletno navodnuvawe" (pro{iruvawe na sistemot) *)
"Optimisti~ko" predviduvawe 2020 *)
"Optimalno" predviduvawe 2020 *)
Teoretski potencijal (ako se zavr{at sega{nite sistemi) **)
Realen potencijal na navodnuvaweto **)
Navodnuvani 1987 godina **)
Navodnuvani 2000 godina **)

vo 1000 ha
421
370
266
136
173
126
82
42

vo % od obrab.
zemji{te
76
67
48
25
31
23
15
8

Izvori :
*) Akademija na naukite i umetnostite, Georgi Efremov i sorabotnici. Strategija za razvoj na
zemjodelstvoto vo Republika Makedonija do 2005 godina, Juli 2001 godina.
**) vidi poglavje 6 za Upravuvawe so vodi.

 9:


, 38% (9,423.6
km2) (
9.4). (

)
,
(25.000 ha )
. (
)


,
,

.
,
.
(1980-1997 )
( 1:50.000)
(1992 ),
.
: ( ),
.

17 m3 685 m3/km2.

- , 3.9
m3 -

.


.
(
9.3:

101

0.1 mm/.)
( 0.5 mm
.).
1.0 mm/.
,
,

3 m3 .
(
20 km )
.
( ),
. 193,000 ha
,

( ) .


.

20 cm 8,500 ha, 0.33%
. 40 ha
) 308,000 m3)
,

.
,

.

,
.

.
,
.

.

""

"", 1991 , ,
. .
- "" ( 20 km,
, , ),
.
(50,000 , 75,000 ) .
4,000 ha.
,
( ""), ,
, ( ),
. , ( I II)
.
( 11),
. ,
. ,
( ),
47% . ,
. ,
,
, .

 9:

102

,
.

9.4:
K ategorija na
erozivniot proces
Ekstremno visoka
Visoka
Sredna
N iska
M o{ ne niska

povr{ ina
(km 2 )
698
1.832
6.893
7.936
7.463

%
3
7
27
32
31

I zvor : M . \or|evi} i sorabotnici, U niverzitet

"K iril i M etodij" S kopje, K arta na erozija na
Republika M akedonija, K niga 1.

'90-
,
1945
,

( ) (1951 .,
1989 .).


.
1950
1980 , 285 . 1970
,
1990
164,360 ha. 1990
(10% )
. ,

9.4:

.
,
1945
, .
"
",
,
, .

,
,
.
(
) .

,
.

. ,

,

.

,
( ), .
: 300,000
; , .
,
, . ,
50 150 . , 49 ,
, 1,000 12,500 (60 ).
2001 1,315,000 : 600,000 ,
4,700 , .
( , )
. 1996 ,
, . , ,
(1998-2001 ) , 1 .
40,000 , .
( ),
, ( ).
, . ,
( )
- - , (
, ).
, 1951 ,
517,000 1947 1,000 1956 .
1989 , (200,000 2001). (<
100 ) , , . ,
. (
) .

 9:

103

;
.

( ,
)
, (
), ( ) .

(, 9.5).

,
.

( 9.6):
2,706 1983 659
1993 .

.

.

,
. ,

( ),

.


().

,

. ,

1999
.



1983 .
20 ,
.

,


(
).

;

,

,

EIA (97/11/EC,
I, 17).

. ( 6
,
).



UNEP
: ,
.
,
10-15

. 4 10

,
,
.


.
(Sn, Cd, Zn)

'70- .
UNEP ..
51 mg Cr/kg, 55 mg Cu, 189 mg Zn, 36 mg
Ni, 224 mg Mn, 503 mg Pb, 500 mg Hg.

.

( 9.7).
,
,
(
). DDT,

(, , )

(), .

 9:

104

9.5: , 2002 .
grla
Mle~ni
kravi

Ime na farmata
Trubarevo - Skopski region
Trubarevo - Skopski region
R`ani~ino - Skopski region
^ento - Skopski region
Skopje - Koware
Skopje-Petrovec (armiska farma)
Kumanovo
Tetovo - ^elopek
Sveti Nikole
Krivolak
Kavadarci - Sopot
[tip
Gradsko - (Veles) D.^i~evo

Goveda

Sviwi

300
300
300
300
100
300
300

500
800
100

3.000
10.000
3.000
10.000

10.000
20.000

Izvor: Procenka na avtorot

9.6:
vo toni
1996
1997
1998
1999
2000

\ubriva
10.339
17.021
21.617
18.270
16.416

Pesticidi
556
506
529
462
308

Izvor: Republika Makedonija,

Dr`aven zavod za statistika,
Statisti~ki godi{nik, 2001 god

,



.

0.0 0.1
(1 ppm). ,
,

.
( ),
,

,
.


,
, .

,
,

,
.
,


.

, 18.5%
( ), 45% .
,

,
. ,



.

,
.

,
(Amygdalus nana,
).
:

.
634,000 ha ( 550,000
)
(40% )
(60% , 85%
).
(

 9:

80 kg /ha), 270 kg
/ha. ( 9.8) ( 10
)


,
.
(Juniperus
sp.) .


( )
(), (
: , , ,
). ,

. ,
,

.

105

, 1997 ,

,
,

.
,
1998 "
",
.

.
, , ,
, (:
),

( , ,
,
).

9.7:
, 2001 .

Mesto
Kumanovska Reka
Dra~evo, Skopski region
Kumanovska Reka
Trubarevo, Skopski region
Crnozemi
Reka Zletovica
Trubarevo, Skopski region
Crnozemi
Reka Zletovica
Veles
Avtokomanda (Skopje)

Grani~. vrednost
Sodr`ina
(vkupna forma vo
Te{ki metali (mg/kg po~va)
mg/kg po~va)
Arsen
30 - 83
ne
Kadmium
4.1 - 16.6
1.0 - 1.5
5.6 - 7.6
1.0 - 1.5
Kadmium
Hrom
14 - 208
ne
Hrom
40 - 193
ne
395
50 - 140
Bakar
Nikel
11 - 458
100
Nikel
24 - 260
100
4083
150 - 200
Cink
Cink
92 - 2105
150 - 200
Cink
652
150 - 200

Izvor : J. Mitri}eski i T. Mitkova, Zemjodelski fakultet, Ocenka na

kvalitetot na kontaminirani po~vi vo Republika Makedonija, 2001 godina

9.8:
Asocijacii
Trifolium resupinati balansae
Hordeta-Caricetum distantis
Cyperetum longi
Tunoco -Trisetetum myrianthi
Cynosureto - Caricetum hirtae
Brachypodio - Onobrycetum pindicolae
Erysimo - Trifolietum
Geranieto - Poetum violaceae
Festucetum duriusculata
Festucetum paniculatae (syn.Festucetum spadiaceae)
Nardetum stricta

tip
mediteranski
mediteranski
mediteranski
vla`ni mesta
alpski
mediteranski
mediteranski
alpski
alpski
alpski
alpski

mesto
dolini + ridovi
ridovi
ridovi
ridovi
800-1200 m nmv
ridovi
> 1000 m nmv
Gali~ica
Zapaden del
Zapaden del
Zapaden del

Izvor : Fura`no Proizvodstvo, Prof. Petre Ivanovski, Skopje 2000.

Zabele{ka : * SM zna~i suva materija.

prinos kg
SM /ha*
2.000
1.800
2.500
1.000
1.200
1.300
800
500
2.000
2.500
600

kvalitet na
hranewe
+++
++
--+
++
++(+)
+
+
--(-)
----

106

9:

,

,
,
.
.

,
, ""
, 1936
.
.

,

2092/91
. ,

ISO 9001 14001.

9.9:
, , 2002
.

,
,
,

. , Gentiana
lutea , ,
.

Thymus Origanum vulgare.


(
).
, ,


( 9.9).

.

()

,
.
,

( ) .

.
,
,
().

, .

sobirawe so
dozvola
Arctostaphylos uva-ursi
Digitalis grandiflora
Gentiana lutea
Hypericum perforatum
Hyssopus officinalis
Juniperus communis
Origanum vulgare
Primula veris
Pulmonaria officinalis
Salvia officinalis
Sambucus nigra
Sideritis scardica

+
+
+
+

Izvor : R. Brajanoska, M inisterstvo za `ivotna

sredina i prostorno planirawe, 2002 godina

9.3

,

.

.

,

.



,
.

1975 ,
,

. ,


,

.
,

.

140

30
; 30,000
.

 9:

,

,

.

.
300 ( 50 6 )
, 2002 .

,

,

.

107

25,000
,

50%, .

,
.

.




. ,
,
, ,
, ,

.

,
.
2010

.

2005
(, 2001 .)

. ,
,
,
;
,
,
;

.

,
,
, , ,

( ). ,
,

.

.

,
.

1998

91/414/EEC.


( . 39).

( ),
(
),


.
(. 6).


(. 15),
,

(. 35)

(. 39).
.

(1996 .), 17


.
(
,
) "
",
(.11)
(.13).
75 76
(

108

9:

,
, ,

,
, . 79).


.

(
),


.


. ( 6.1 6.2)

.


.

9.1:
,




.



.


.

( "
. 40/76),



( " . 19/96).

; ,
.
,
, "
" "-" /,

"
",
.
(), ,

,
(, , ,
, ). ,

,

,

,

. ,
, ,
.
9.4

,

.


( ),
,

, "
". 9
(45/77)

.


.



, .



.
9.2:
,

,
,
.
,

, ,
. ,

,

.

,
.

 9:

9.3:

,
,



.

,


.
,
, ,
,
.

.
, ,
.
,

,

.
,
,
,
,
. ,
.
9.4:
)



.
)

,

.

109

.

,
,
,
,
( " ").
1998 ,
80%
,
.
9.5
,

.
,
.

.
,

( )
1990 ,
,

. ,


.
" "
,
2081/92,
,
.
9.6:
,
,
,

-,

( , ).

110

10


10.1

,

(
, ,
2764 m).
: ,
,
. ,
.
, ,
, ,
,
,
.
-
( )
( ). ,


,

.
-


,
. -

,
- .
-
, , .
,
, ,
.
,
, ,
,

, ,
.

- ,

1500 m.
(Pinus peuce) Pinus pallasiana,
,
.
-
,
.



3200-3500 , 485
6,844 .
260 ,
90 , 50 30 .

(,
,

),
, -
( 10.1)
,
( 10.2)
,
.
1500
( 10.3),
.
66 ;


.

4,014.

) ,
. ( 10.4)
6,844 ,
4,665 , 2,295 .


.

 10:

111

10.1:
Broj na
poznati taksa

Vegetacija
Algi (Algae)

220
450
670

Vkupno

Zabele{ka
Sino zeleni algi (Cyanophyta)
Silikatni algi (Bacillarophyta)

Vi{i rastenija (Cormophyta)

6
13
60
22
1.630
1.300
3.031
3.701

Vkupno
Vkupno

Likopodiumski rastenija ( Lycopsida)

(Sphenopsida)
(Filicinae)
(Coniferophyta)
(Dicotyledonae)
drugi

Izvor : Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe, Izve{taj od predmisija, 2002 godina

10.2:

Vegetacija
Vkupno
Endemski

Broj na poznati
tipovi
89
61
28

Reliktni

Zabele{ka
Vklu~uva Illyrian, Scardopinian,
Mezian endemiti
Vklu~uva Boreal relikti

Izvor: Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno

planirawe, Izve{taj od pred-misija, 2002 godina

10.3:

Gabi
Vkupno
Gabi (Mycophyta)

Broj na poznati
tipovi

Zabele{ka

1.500
1.400
100

Basidiomycetes
Ascomycetes

Izvor : Ministerstvo za `ivotna sredina i

prostorno planirawe, Izve{taj od pred-misija, 2002
godina

,
(Salmo letnica),
(Alburnus alburnus alborella),
(Rutilus rutilus dojranensis).
24% .
.
(Talpa stankovici),
(Microtus felteni), -
(Mus macedonica).
425 ,
133 (26%) "", ..
.

10.2

(IUCN)
( 1973 .).
184,137 ha (7.16%)
( 10.5).
(73,088 ha) (
10.1), (22,750 ha) (12,500
ha). (2,080 ha)
(10,650 ha).
(23,000 ha), (200
ha),
(3.3 ha),
(2,730 ha), (13
ha), (5 ha), (17,680
ha), (5 443 ha),
(5,442 ha), (23,400 ha),
(250 ha), (5 ha),
(10 ha), (10 ha), (0.7ha)
(0.5 ha).

(300 ha), (1,953 ha)
(85 ha). 14
(2,465 ha) (,
, , , , , , ,
).


.
(18,920 ha),
(38 000 ha),
UNESCO.

 10:

112

10.4:

Fauna
Invertebrata (Invertebrate)

Vkupno
Vertebrata (Vertebrata)

Vkupno
Vkupno

Broj na
taksa
130
208
277
2.888
3.503
58
21
37
311
84
511
4.014

.

(1996 .),
934,128 ha 36.7% .
,
,
998,054 ha.

(82.9%), .
( 10.6)

Zabele{ka
Crvi (Annelids)
[kolki (Mollusca)
Rakovi (Crustacea)
Insekti (Insecta)

Ribi (Pisces)
Vodozemci (Amphibia)
Vleka~i (Reptilia)
Ptici (Aves)
Cica~i (Mammalia)

Izvor: Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe,

Izve{taj od pred-misija, 2002 godina

10.3

.
50%

.
, ,
,
,
.

,

. ( 9
)

10.1:

.
1961 . ,
10-
.

( 10.8), (
350-550 m3/ha 43-179 m3/ha).

,
.
1,118,000 m3,
56.8% .
90.52% (
9.48% ).
93.5% (
6.5%).
, 1996
7,868 m3 1%
.
(1984-1994
1995-2000.), 500
800 ha.

75,000 .

""

73,088 ha ( 40,000 ha 33,000

). : (1) - (36,088 ha), (2) (32,000 ha), (3)
(5,000 ha). (, ,
, ), 10- .
, .
, .
32 .
. .
5 m3. 120,000 m3,
15%. , .
().
,
.

 10:

113

10.5:

Kategorija na za{titena
oblast

Povr{ina
(ha)
12.730

Strog priroden rezervat

(IUCN cat. I)

108.338

Nacionalni parkovi
(IUCN cat. II)

58.084

Spomenici na prirodata
(IUCN cat. III)

2.338

Drugi za{titeni prostori

(IUCN cat. IV - VI)
Vkupno
Ramsarski region

181.490
18.920

Region od svetska va`nost

38.000

Vkupno

Broj na
za{titeni
vodiovi
61
22
14
32
24
13
42
134
37
45
16
27
83
..

Zabele{ka
Vodeni ptici
Ptici predatori
Drugi vodni `ivotni
Vlaknesti divi `ivotni
Liljaci
Vleka~i
Rastitelni vidovi
Ornitofauna
Vlaknesti `ivotni
Ribi i vodozemci
Vleka~i
Liljaci
Rastitelni vidovi
Pretstavnici na gornite vidovi

..

62
17
34
24
7
42
142
19
36

Vodeni ptici
Ptici predatori
Drugi vodni `ivotni
Liljaci
Vleka~i
Rastitelni vidovi
Vodena fauna
Vodena flora
Krajbre`na vegetacija

238,410*

Izvor : Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe, Izve{taj od pred-misija,

2002 godina
* Podatocite za povr{inata na SPR Ezerani, Ramsar mestoto Prespansko ezero i regionot od
svetska va`nost Ohridsko ezero i negoviot breg, se vklu~eni vo kategorijata na spomenici na
prirodata.

10.6:
i upotrebata
Tipovi na {umi
Ekonomski {umi - dr`avni
Ekonomski {umi - privatni
[umi vo nacionalni parkovi
Za{titeni {umi
Rasadnici
Drugi {umi za specijalna upotreba

Povr{ina
%
ha
859.427
82,9
106.427
10,2
43.589
4,2
17.617
1,7
1.101
0,1
8.897
0,9

Izvor : PHARE Multi Country Programme za Republika

Makedonija, Univerzitet "Sv. Kiril i Metodija",
Fakultet za {umarstvo, Skopje. 1996.

(
). 249 ;
(,
, ).
,
, :

;
10- ;

(
, , ,
, , )

.

 10:

114

. ;
,

.

48 (15
33 ).
: , ,
, , .
.

.
. (
12 )
10.4 ,

,
, ,

.

.

:
,


(
).

. ,
,
.


.

,
.

.
, :

,



.

,

.

.
, :

17 ,
.

, ,
:
,
. ,
,

.

 10:

115

10.7:

( 31. 12. 1995)

31. 12. 1994)
(ha)
965.941
545.047
226.016
283.050
31.363
775
3.843

()

,





-
-


- -

965.650
541.730
225.766
280.039
31.796
775
3.354

859.427
466.475
210.832
226.552
25.575
486
3.039

106.223
75.255
14.537
55.840
6.094
279
315

81.905
1.253
3.124
64.465
7.687
..

81.673
1.298
3.098
63.958
7.864
..

72.242
1.297
2.698
56.301
7.112
..

9.431
1
400
7.657
752
..

277.341
28.594
25.412
193.522
29.813
..

277.146
28.601
25.826
193.594
29.125
..

258.666
24.735
23.033
182.240
27.658
..

18.480
3.866
2.793
10.354
1.467
..

9.610
598
3.410
5.602

7.656
598
3.260
3.798

6.356
598
1.960
3.798

1.300
..
..
..

52.038
8.169
2.932
40.937

57.445
10.055
3.832
43.558

55.688
10.055
3.815
41.818

1.757
..
17
1.740

: , -. 2002.

10.8:
Popisna
godina
1939
1961
1993
1994

[umski fond
ha
551.000
888.000
964.000
964.941

Dr`avni
ha
469.000
817.000
858.000
859.427

%
85,27
92,00
89.00
89,00

Privatni
ha
81.000
71.000
106.000
106.223

%
14,73
8.00
11.00
11.00

Izvor : Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe,

Izve{taj od pred-misija, 2002 godina

2000

. 20
,
,

. ,

.

"
",

116

10:

,
.
,
.
(
).

, ,
,
,
.

" "
.
2600-2800 30
.

.
, .

.
,

. 4
14 .
,

.
(:
). , 70 .

,
.
,
.
,
" ".
,
-

.

(
, ,
,
, .).

1997

. ,


.

1996

(..
, ),

.

""
, 1996 ..

1996
""
.

1996
,
(
ha
).

1980
.

1977 ,


.

1973
,
,
.

,
.

1965

.

1965

.

1958

.

,
1996 .
2000 , ,
,
2001 .

. 13 ,

,
,

 10:

2000 (
,
).
,
.


:

(
, 1992.), 1997.


.

(,
1979.),

1997.


, 7.2 11.1
.

(,
1971.),

1997.



.

(CITES) (, 1979.),
2000 .
. ,


.

.
,
1999 .
, ,

.

. 2000 ,
(

"")

.
, -

.

117

.


.

-
ha
.
-
(
). ( 4

)
10.5

,
,


.
: (1)

, (2)

, (3)

. ,
,

.
10.1:
a) "

"
,
, .
b) , ,

,
,

,
- .


.
(1979.)
,
.

.
92/43/EEC

118

10:

,

( 2000).


(SAC). ,

() (SCI),

.
SCI 2004
;
10 .


(
2000) .

.

,

-
(
),

.

ha ,

, .
10.2
a
,

, ,
()
.

(
, , , ),
.

5%

" ". ,
,
. ,

,
,

.
10.3:
,

,
a

,




.

,
( 70%)
. ,
( ) 50

.


.

.
,

.
10.4:
,
, ,


.


, ,
.



.

121

III:

121

11
,

,
. ,

,
-

.
11.1

2001
,
. 2000
,
2001


.
, 6%
2000 .


.
8.8% 2001 ,
2000 .

11.1.
11.1:
1995
-11,0

1996
3,2

1997
1,5

godi{na promena vo %
1998
1999
2000
4,5
-2,6
3,5

Izvor: Dr`aven zavod za statistika, 2001 godina

, ,
,
35.8% 1990 26.4% 2000
. I.3
, .

,
,
, 2000 114,400,

37% .
206,200 1990 , 41
.


, 80%
.
,


.
,
,
,
,
,
,

.

50% 1989 1997 .

50%
.

.
2000 , 33%
,
23%, , ,
44%.
, 32%,
,
21%, 16.5%
, 15%.
2000 ,
( ,
, , , )
33% , 40%
80%
(
).
1989 1993 ,
,
60% . , 2000 .,
30%,

,
2000

 11: ,

122

50%
.

2000
6619.6 GWh, 78%

,
18%

, 4% .

, ,
65%
.
,

().


.

.

,
.
:
, ,
, (
11.2,
11.3),
, ,
.
(
) 2020 ,

.

,
. ,
,
,

,
,
.

,
.

( 11.4)
:
- (), ,
.

80%
; ,
.

1991 ,

.

(UCTE),
. ,

UCTE
.

:


.
, , ,
, ,
2014, 2012, 2021 2021.

11.2:

Centrala
Bitola I
Bitola II
Bitola III
O slomej
N egotino
VKUPNO

Kapacitet
(M W )

225
225
225
125
210

Neto godi{ no
Godina na
proizvodstvo instalirawe
(GW h)
376,8
43,2
31,4
178,2
128,3
5.159,0

1982
1984
1988
1980
1978

^asovi na
rabota vo
2000
godina
7.480
7.867
8.100
4.580
45

Osnovno
gorivo

Lignit
Lignit
Lignit
Lignit
M azut

Energetska
vrednost na
gorivoto
(kj/kg)
7.908
7.908
7.908
7.667
40.190

Izvor : ESM , Elektrostopanstvo na M akedonija, Godi{ en izve{ taj za 2000 god., Skopje 2001.

 11: ,

123

11.3:

Centrala

Neto godi{no Godina na

proizvodstvo instalirawe
/ rehabilit.
(GWh)

Vrutok
Raven
Vrben
Globo~ica
Tikve{
[piqe

376,8
43,2
31,4
178,2
128,3
289,9

1957/1973
1959/1973
1959
1965
1968/1981
1970

Mali HEC

122,2

1938-1993

Kozjak*
VKUPNO

Tip na
centrala

Rezervoar
Prote~na
Prote~na
Rezervoar
Rezervoar
Rezervoar
Reka /
Rezervoar

Vo izgradba Rezervoar
1.170,0

Izvor : ESM, Elektrostopanstvo na Makedonija, Godi{en

izve{taj za 2000 god., Skopje 2001 godina

.


2030

600 MW
2020 .
2001 ,
596
1993
, 35
.

, 6,200 GWh 1995 12,400
GWh 2020 ,
3.1%.

809 MW
2015
,

3,300 GWh.

.


2015 , :
,

,
.


, ,
,


1998
(" " . 43/98).
, ,
.

11.4: , 2000 .
E n e r ge t sk i r e su r si
P r o i zv o d st v o
L i gn i t
B i o m a sa (v k l u ~ u v a j} i o gr e v n o
drvo)
H i d r o e n e r gi ja
Geotermalna
V kupno
U voz
S urova naf ta, N GL
P r i r o d e n ga s
N a f t e n i p r o i zv o d i
E l e k t r i ~ n a e n e r gi ja (n e t o u v o z)
B i o m a sa
Ja gl e n i l i gn i t
G o r i v a o d ja gl e n i l i gn i t
V kupno
VKUPNO

TJ

5 3 .2 9 5

80

8 .6 3 5
4 .2 1 2
653
6 6 .7 9 5

13
6
1
100

3 3 .9 7 9
2 .2 2 7
1 5 .7 4 8
404
315
1 .7 0 1
2 .2 1 3
5 6 .5 8 7
1 2 3 .3 8 2

60
4
28
1
1
3
4
100

V kupno

54%

46%

100%

I zv o r : S t a t i st i ~ k i go d i { n i k n a M a k e d o n i ja , 2 0 0 1 go d .
Z a b el e{ k i : P o d a t o c i t e za u v o z se p r o v i zo r n i . I zv o zo t i p r o m e n i t e
n a za l i h i n e se v k l u ~ e n i .
TJ = tera xul

 11: ,

,

.

96/92/EC (
) 98/30/EC (
).

2001 , , :

( ): 3.08
/kWh
: 2.1-2.2
/kWh
: 3.49 /kWh
( ): 6.25 /kWh
: 3.67 /kWh.

, 2000 ,

5.4 /kWh, 12.4
/kWh, 4.4 /kWh 8.5
/kWh.

,
. ,
.


.
. 90%

, 20-25 % ,


. ,
-,
60% ,
.
,
,
(
)

( ).
,
, ,
,


.

.

124

,

5.4 c/kWh.
, .. 10% . ,



.
11.2

,
.

11.1.
2000,
, UNEP
,



.
,
, , ,
.

,

.

,
,
.

, , ,

.

.




, .


,
,
.

 11: ,

125

11.1:

27 , ,
225 MW.
. ( 7.2 Mt
2001 .). 700 , 1,400. ,
365 , 12 , ,
75,000 .
(ESP), .
- 0.6% 13%,
. ,
, .
1-1.5 70,000 150,000 . 2000 ,
Pentol GmbH
95%. 700,000 ,
. , .
, , ,
4-5 km . , 50 cm ,
. , ,
.
,
, , ,
. ,
.
.
, . ,
1998 ,
.
, .

.

,
, .
,
, 2015 , .
, 100,000 ,
.
,
, . ,
.
, .
SO2, NOx 2001 , ,
.
. ,
.

(POP)

, POP, ,
- .

6 Mt
, ,
.
150 Mt
, ,
.

4 Mt .

POP
.
, 6,000


, 300 .

,
7-10 , 20 .

,

(PCB). PCB 12 POP

PCB
1992, 1977, 1983
1987 .
2001

 11: ,

168,700 . ,

11.2:

126

.

.

, ,

1952 ,
. 2,000 69,000 ,
80% ( 1999 14,916,941
). , - 11% ,
89% .

,
. 1982 ,
. ,
, ,
Cr6+ 200-800 mg/l 5-15 mg/l.
1 mg/l ( , 0.001 mg/l
0.03 mg/l) - , . 1993
, , .
, 9,000 17,000
, .

, . ,
, .
.

, .
,

.

11.3:

1964
, 3,900 . - 48%
.
UNEP- "
" 2001 ,
. ,
( HCH ), , ,
. , 1974-78 .
20 , 10,000 HCH ( )
,
, . HCH
.
, , , , .
, ,
.
(
8 ). ,
. UNEP .

, 1980- , ,
. ,
. 2000 ,
, .
USAID 4 ,
.

Dr
im

-i-zi

13

21

12

11

20

20

40 km

14

2
1

.
15

10
16

20

6
.

17

19

18

Drin

8

(, , 11 , )


:
,

20
21

15
16
17
18
19

12 ( )
13 ( )
14 ( )

9
10
11 ( )

1
2
3
4
5
6
7
8

127
11: ,

11.1:

 11: ,

128

11.2: SO2, NOx 2001 ,

2000
1800
1600
Bitola Blok 1

mg/Nm3

1400
1200

Bitola Blok 2

1000
Bitola Blok 3

800
600

Nacionalno
zakonodavstvo

400

Dozvoleni nivoa na
emisii vo EU

200
0
sulfur dvooksid

azotni oksidi

pra{ina

Izvor : REK Bitola, kako {to e izvesteno Ministerstvoto za `ivotna sredina i

prostorno planirawe.
Zabele{ka: Emisiite na SO2 i NOx ne se merat za Blok 3.
*Uredba za MDK i koncentracii na opasni supstancii, "Slu`ben vesnik na RM" Br.
3/1990.

,
SO2,


.

,
, .

80%

,
,
.
, 73%
,
.
.

,
SO2 . ,



.


, SO2, NOx .

.

. ,
.
,

. EBRD 50
221 km
, ,
1999 . ,
2.5 (Mt) ,


.

. ,




( 13
) .
--

()
910 km ,
40Mt ,
() ,
.


,


.

 11: ,

129

. ,
. 800
m3/
1995 .

.
.
250 300
m3/.
(

)
,

:

(2005 .);
,
, (2010/2013.);

, ;

;

;

2020
.

()
, ,
.


(180-200 MWe/150 MWt)
.
1999


,
: 752,847 CO2 (55% ),
6,674 SO2 (99% ) 2,459 NO2
(80% ).

.
. , 20%
,
,

().

, 22
10%
.
1976 (
1970 .) "
"
6,520 GWh; ,

.

5,020 GWh
,
,
5,460 GWh , 16%
1976 .

, .



-- (ROT)
.

.
,
(
).
80 ,
40 ,

.

, ,
.


,

, .
,


. , 2001 ,
,
,

. ,

.

, ,

. ,

 11: ,

.
0.5%
. ,

. 15
,
, ,
.
80%
.

.

,
.

. 4.2
KWh/m2/, 30%
.
.

.
11%
1997 .
800,000 m3
8.57 PJ ,
.
.
,

,
.

.

,
,
,
.

80% (
70,000 ) 20%
. 40,000
.
,
725,000 GWh.

, .
-

130

6,000 ,
2,000
. 35%

, 90-94%
.
, , ,
, .

,

,
.
11.3

11.4.


,
-
,
( ,

);


;
.

,
,
,
2006 ,

270 MW.

,
.


,

.


.

 11: ,

131

1998 .
,
-
.

, . 1988
,

2000 ,
.
100
, ,
, 8%
.
,
,
,
.
1999 ,

2020 ,
,
.
,
,
2020
.


.
(

);


;

; ;

;
. 11.5

.


(SECI)
(1998-2000 .).
7.7 ,



,
.
,
.
; ,


.
,
, 1998 , EBRD 7
15
, ,
,

.
11.4

,
,

,
.



.

11.5:
Godina

1990
1995
1997
2000
2010
2020

Naselenie
(vo milioni)

2,033
1,966
1,990
1,993
2,024
2,022

BNP
(miljardi
US$)
4,32
4,17
3,49
4,68
7,16
13,52

Elektri~na
energija
(TWh)
5,25
5,80
6,33
6,35
8,33
12,58

Energija po
glava na
`itel
(kWh/PC)
2,58
2,95
3,17
3,18
4,11
6,22

Energetski
intenzitet
(kWh/US$)
1,22
1,39
1,81
1,28
1,16
0,93

Izvori : Crnomorski regionalen centar za energija & Stopanska komora na

Makedonija, 2002.

 11: ,

.
1999 , 90%

,
,
( 3
)




.

.


-

.

:

2020 .;

;

;

;
,
.


(1)

;
(2)

; (3)

, ,
; (4)


,

. ,


( , ).


,
.



,

132

.
,
.
2001-2003

172 .

;
,
.
1996
-

-,

,
.


.
,
.


:

(" " . 47/97),

(" " . 40/99
98/2000)

.
,
, , ,
,

.

. 4
,
,
:

,



.
5

.

.

("
" . 18/99)

133

11: ,

,
.

,
,

,

,

: , .31;
(" " . 28/96);
(" "
. 38/96); (" "
. 42/93); ("
" . 13/95).



,

. 36

;
.

" " "
".





, ISO 14000 - (EMAS).


,
,
; ;
,
. ,

, :
;

;
,
; ;

;
.
-



.
,
, ,
. ,

, :
,

.

,

.


.
, 0.1%
/
( 2001 .,
6-7 ),
: 70%
ISO ;


;
.

,
. ,
,


,
.

,
.

.

;

(CO), (SO2), (NOx),
.
,

 11: ,

,
,
,
"" .

. , ""
,
,

134

.

.


,
ISO
- 56
ISO 9000. ,
, ISO 14001. ISO 14001

.

,
SO2, ,


.

,
SO2, ,
,
.

.
1998
,
,


.

,

() ,

, SO2, NOx,
CO .


.



,
,
,

.
.
,
, ,
.

,
.

, ,
, .
,

.



.
, 1997 .


-

.
-

,

(RENEUR),
.

UNEP
. 1999 ,

.
UNIDO

,

.
150,000 I II (2001-2003
.) .
,

135

11: ,

,
2000 .
,
. 2001 ,

.
, UNDP
UNIDO. :

;
,

;
,



.

, ,

,

.
1999

.
, , 23
.
.

(EMS)

,
( ) UNDP.
,
2001 , 300 .
13
.
11.5

.

,
. 1991 ,
,
50% ,
. ,

.
,
,
,
.

, ,
.

.

.

, ,

.

.

,

.

. UNEP
. 2001 ,

,
.
11.1



,
,

,
, :



( 9.4).
UNEP


,
.

POP 2001 .
2001 , GEF

 11: ,

UNIDO 497,000
"
POP".
,
POP

-


POP. ,
POP

.
11.2:

, :
.

-
.
, ,
,

.
,
;
,

,

.
11.3:
,

,


, .. ,
.
,


(),

.
11.4
,

,



.

136

; 21%
(
).

,
.

; ;

,
; ;

.
, ,
,

,
.

, ,
.


.
11.5:
a.

"
2020 ."
" 2020
."

.
b.

,
,



.

,


.

,
,
,
,

.

.

137

11: ,

,
,

,

.


.


,



.
11.6:


,
,
,
.

.

,
.

,
. ,

.
.
,
,
,

.
,
.
11.7:



(),

.


.

140

12

,
,

,
,

.
;
,
35%;
.
40.6% " "

40% .


.



. ,


.

, ,

,
,


. ,
123 1,753
. 1.6%
,
60% . ,
, ,
- ,

. 1994 ,
1,945,932 .
.
-, ,
- 26.5%.
,
( 12.1).
76 /km2,
.

0.64 % 1991 1994 ,
(
, 2001).


.

12.1: , 1953-1994 .
100
2.000.000

Naselenie

80
1.500.000
60
1.000.000

40

500.000

20

0
1953

1961

1971

Naselenie

1981
Gradsko

1991

1994

Gustina

Izvor : Procenki zasnovani na Statisti~kiot godi{nik na Republika Makedonija, 2001.

Gustina (%)

12.1

 12:

141

, 54% 35%
. ,
.
,

. ,

.
46%
, .
,
.
80%

,
300 (, 1997 .).
,
,

.
12.2

.


. , ,
,
30%
. ,
,
( 11
, ).

25,713 km2,
50.8% , 2.5%
.

,
/ .

12.2) ): :
) , 1999
100
90
80
70
(%)

60
50
40
30
20
10
0

S
k
o
p
j
e

Q
u
b
q
a
n
a

B
u
d
i
m
p
.

B
e
l
g
r
a
d

P
r
a
g
a

S
o
f
i
j
a

R
i
g
a

T
a
l
i
n

V
i
l
n
u
s

Izvor : UNCHS HABITAT+5 i Nacrt Prostoren plan za Skopje.

) , 1999
100

doma}instva vo (%)

90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

S
k
o
p
j
e

B
e
l
g
r
a
d

B
u
d
i
m
p
.

Q
u
b
q
a
n
a

M
i
n
s
k

P
r
a
g
a

R
i
g
a

T
a
l
i
n

Izvor : UNCHS HABITAT+5 i Nacrt Prostoren plan za Skopje.

V
i
l
n
u
s

Z
a
g
r
e
b

 12:

,
.
.
,
,
,
,
.
,
.

. (
6 ,
).
,

,
.


.

,


. ,


,

.
12.3

,

.

,
.

35%. ,

, ,
.
,
.



.


( , ) .
,

142

.

.
,


,
.

,

.

.

,
,
,
, , .
,
580,342,
78,379 .
71 m3 21 m3 ,

.
,

12%

.


1970- 1980-
,
. ,

(85% 1988 .).
1991 ,

95%. ,

( 12.3).

.
30-40,000 20 .
80%
27
( , 2002 .).
,

,

. ,

.
,

. ,
,

 12:

143

,
.
,

1999 261,000,
.

(UNHCR), 57%
, 42%
(UNEP, 2000 .).
,
.

,
,
.

,


.

. 1991 ,

.
1994 ,
(66.5%) (22.9%)
( 12.4).
, ,

,
.

12.3: , 1999 .
100
stanbeni edinici vo (%)

90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

S
k
o
p
j
e

B
e
l
g
r
a
d

B
u
d
i
m
p
.

Q
u
b
q
a
n
a

P
r
a
g
a

R
i
g
a

V
i
l
n
u
s

T
i
r
a
n
a

T
a
l
i
n

Izvor : UNCHS HABITAT+5 i Nacrt Prostoren plan za Skopje.

12.4:
Albanci
23%

Turci
4%
Romi
2%

Makedonci
66%

Srbi, Vlasi
i drugi
5%

Izvor : Procenki zasnovani na Statisti~kiot godi{nik na

Republika Makedonija, 2001.

Z
a
g
r
e
b

 12:

12.4

,


.


,
.
,

.
,

. ,


, ,
.

.
,

.

,
.
,
,

.
,


.
,
- .

.


.


.
1982 ,

.

,

1996 , 22

144

,
.

2002 . 20
.

,

,
. I

,
.
II
.
, ,
, .
,
,


.

-
.

: (1) ;
(2) ,

;
(3)

; (4)

; (5) ,

,
. 12.5
15


.

, ,

.

,

.

, , ,
. ( 12.6).
: (1)
,

145

12:

(2)
()

, (3)
,
-
.

7.16% 11.5%
,
.

,
.


( 12.6).


,

,
. ,

, .

,

.


, ,

.
III ,

,

. ,
,

.

.


.


().

1997-2002
(1)
, (2) ,
,
, (3) , (4)

.

(-).
17 ,
.
,
, ,
.
,






.

. ,

,

.

,


,
.

10

14

12

20

20

40 km

11

15

13

12:

146

12.5: -

20

20

40 km

147
12:

12.6:

 12:

" 2003":
, 2000 ,

.

,
. ,

,

. ,

, ,

.
,

,
.


( ).




.

(UNDP, )
(: 21, -
GTZ). ,


.
PHARE

,


.


,
,
.
"-II"

, ,


,
.

148

1996
:
( )

,

,
.

( 30 ha),
,
- ;
,
.
,

.

.
,

.

.
,

.

,
15 .
10
.
.
,

.

5 . ,



.

. 15
27
, 360
.
799
(
).

 12:

149

12.1:

100,
. , 1985 , 2001
.
, ,
20-
. ,
. ,
, , .

.


.
,
.
: , 2000 .

,
,
,
, ,

,
.

2002
. ,



.


.


;
. ,
7
.


.
,
.

,


.

,

2001

( ).

.

,
.

,

.
,
, : 102 /m2 31 /m2
. ,

.

. ,
: (1)

,
(2)

, (3)
, (4)

.


1997
. ,


.

.

(
)
.

.

 12:

2001

.
1958 ,
.



,
.

10-

. ,


.

; ,

. ,
, 12.8
/m2.


2001 .

-
( ).
1998
.
,
.
.

, ,

.
,

,
.

,

;


.

.



1999 .
.
,

150

. 2000
.,

.

.



.


,
,

.
;


.
, ,


. ,

,

.
,
. ,

. ,

. ,

.

(EIA),


. EIA
: (1) ,


; (2)
,
, (3)

( , , ,
, , , )
; (4)

, , , ,
, , , ,
( ),

 12:

151

; (5) .




.
,


.

2000
,



. ,

, .



.
: ,
,
,
.


, .

,
,
.

.
1998 ,


.

,
,


.
,

,
.
: (1)
, (2)

, (3)
.

200

34

,
4 .
,

,


.
,
,
.
,
,

.


1999

123 . ,
,
.

.

. ,


,
.


,
,
.
,

: (1)


; (2)

,
; (3)

;
(4)

.


,

 12:

70
.

.
,

,
,

(),
.
,


, ,

.
,

.
,

,

(,
,
,
)
.

. 1000
,
, .
12.5

,
.

,
.
, ,
,
,
.

, ,




.

.


- ,
,

152

.

,

.

,


.

,
,
.

-
,

.
,

.




,
.

, ,

, .
12.1:

.
,


.

,

.
,
,

.
12.2:




, ,
. ,

153

12:

. ,


.



.



.

.
/
,


.

.
,

.

.
: (1)


; (2)

,
; (3)

;
(4)

.
12.3:

.
,

.

.
12.4:
,






.


123- .



.

,
,

.

. ,


. ,
:

; (2)
; (3)
;
(4)
.
,
,


,

, .

,
,
.

: (1)
,
, ; (2)


; (3)

,

 12:

.
12.5:
,
,

154

,
,


.

156

13

13.1

,
, .
.
( 10 8)
- .
10
(
---); 8
(---). ( 13.1)
12,522 km ,
53% , , 5%
42%
. 909 km
(7% - 60%
), 3,542 km
(28% ), 8,071 km
"" (64%
).
925 km - 697 km
233 km .

10 8;
.

,
.
,
.
(
),
,
.


(1995 .)

,
. ,
.

,
.

- ,

, .
.
100 km

.

,
.

(90%
).
.
, ,

,
.




37%, 10%
1985 . ,

1999 1985 (
) 26 2000
1985 .
, 1995 2000 ,
31%,

70%.
1999
(2,166,000
2,327,000 );

2000 (3,231,000 2,123,000 ).


,
,
,


(

157

, ).
, ,
,

1990- (
1995 1999 ),
(..

). ( 13.1)

13.1.: -

13.1: , 1970-1999 .
Transporten model
Vkupen tovar
`eleznici
pati{ta
vozduh

1970

1975

1980

1985

1990

1992

1995

1998

12.352
5.853
6.299
200

16.081
6.500
8.881
700

31.864
6.520
23.044
2.300

32.132
8.779
20.572
2.781

17.864
6.499
8.036
3.329

9.225
3.995
4.015
1.215

14.134
1.910
3.072
9.152

9.611
2.694
1.895
5.022

Izvor: Republika Makedonija, Dr`aven zavod za statistika, Statisti~ki godi{nik, 2000 i 2001 god

iljadi toni
1999
2000
15.775
2.166
2.327
11.282

8.866
3.231
2.123
3.512

 13:

158

, ,
, ,
18,288,000 2000 ,
63,137,000 1985 .
,
2000 28%, 28%
33% 1985
. ,
274 % 2000
1985 . 2000
23% 1985 .
1995 2000
, (
) 73%,

1995-1999 ,
2000 . ( 13.2)

1995 2000 ,
,
.

10 ( 10)
, 9% 2000
1995 .

. , 2002
,


.

2002 ,
,
,

.


10,000
1994 2000 . 10,000
(12 2000 .) ,
,
(2.3) (1.5)
, 2002 ,

50, 30%
2001 .

40%
. 2000 ,
11 .

5% 1995 2000 ,
327,269 342,468. 87%
, 95%
. ,
,
, ( 13.4). 1996 ,
165 10,000 ,
(241
426 ).

1990 1998 ,
21%
;

(26-24%, 37%).

27% 1993 2000 .

38%,

19%.
1990 1996 ,
83,419 47,068 .
( )
1995 2000
,
1993 . 1999 , 10.6%
. ,

(1 )
SO2
.
1999 , 88.5%
. , 95%
, 19% , 30%
18% ( 13.5).
(95
(RON)) , 9.3% 1995 15.5% 1999 .
208 , 75%
. 190
.

, .

 13:

159

13.2: , 1970-2000 .
iljadi patnici
Transporten model
Vkupen tovar
`eleznici
pati{ta
vozduh
ezera
vkupno
urban soobra}aj

1970
108.727
6.388
21.543
57
89
28.077
80.650

1975
147.550
5.742
33.730
175
40
39.687
107.863

1980
192.721
5.471
48.587
281
33
54.372
138.349

1985
208.216
6.765
55.975
367
30
63.137
145.079

1990
189.213
5.055
40.665
522
34
46.276
142.937

1992
162.840
1.875
30.540
459
7
32.881
129.959

1995
142.362
1.075
18.505
623
7
20.210
122.152

1998
155.872
1.716
18.310
577
15
20.618
135.254

1999
157.291
1.662
18.336
1.052
10
21.060
136.231

2000
129.696
1.862
15.407
1.009
10
18.288
111.408

Izvor: Republika Makedonija, Dr`aven zavod za statistika, Statisti~ki godi{nik, 2000 i 2001 god

13.3: ,

Broj na linii
Dol`ina na liniite, km
Broj na vozila
Broj na sedi{ta i prostor za stoewe
Prose~en broj na vozila vo soobra}jot
vo tekot na godinata
Prevezeni patnici (vo iljadi)

1995
274
8.188
767
92.249

1996
232
4.305
843
106.311

1997
245
6.056
780
93.899

1998
230
4.016
837
N/A

1999
233
4.531
821
96.729

2000
208
4.273
894
105.008

443
122.152

497
123.064

417
109.052

428
135.254

417
136.231

600
111.408

Izvor: Republika Makedonija, Dr`aven zavod za statistika, Statisti~ki godi{nik, 2000 i 2001 god

13.4: , 1995-2000 .

Vkupno registrirani vozila

Motorcikli
Avtomobili
Avtobusi
Komercijalni vozila
Specijalni vozila i patni
traktori
Traktori i rabotni vozila
Prikolki

1995
327.269
2.305
285.907
2.541
19.546

1996
324.997
2.703
284.022
2.442
19.375

1997
330.773
3.439
289.204
2.430
19.815

1998
330.155
3.566
288.678
2.478
20.075

1999
330.831
3.506
289.860
2.479
20.011

2000
342.468
3.729
299.588
2.498
20.763

7.110
3.251
6.609

7.198
2.800
6.457

7.319
2.424
6.142

7.392
2.192
5.774

7.610
1.777
5.588

8.552
1.417
5.921

Izvor: Republika Makedonija, Dr`aven zavod za statistika, Statisti~ki godi{nik, 2000 i 2001 god

13.5:
(TFC) -
Mtoe
1990

1996

1997

1998

Vkupno TFC

3,06

2,75

2,84

2,49

Stanbena

0,83

0,74

0,77

0,61

Industrija

1,13

1,02

1,05

0,92

Uslugi

0,17

0,14

0,16

0,20

Transport

0,64

0,58

0,59

0,52

Zemjodelski

0,11

0,10

0,10

0,09

Nekonkretizirano

0,18

0,17

0,17

0,15

Izvor: Republika Makedonija. Sekretarijat na Povelbata za

energija. Protokol za energetska efikasnost i srodni
aspekti na `ivotnata sredina. Redoven izve{taj, 2001.
Nacrt.

13.2

, ,
.
,

. :
, ,
; ,
,
;
(:

, ,
) (:

160

13:

,
, ,
,
,

).
,
(: )
.
60% (CO)
25%
(CO2), 80%
.
(VOC). ()
(PAH)

. ,
( )
.
(TSP),

.
,

.

(SO2),

(NOx).
80%
.
,
,
. (

).
,
.

,
, ,
.
, ,
,
.


, , ,

.

.
,

(25 g//).

8.8% CO2
1994 . 13.6

1993 . (
1996 .)

.

, 1999
CO
(
2, )
() 11 12 .
, ,
CO 3 9 12
.

SO2, NO2, TSP
,
,
.
13.6:

SO2
VOC
NO2
CO
Pb
TSP

vo toni
457
16.732
11.348
48.148
83
1.830

Izvor: Nacionalen akcionen plan za

`ivotna sredina, 1996.

13.3

.
,
.
,
,
.


() 1996
, ,

.

.

: (1)

( 3

 13:

); (2)
.


1998 .
1999 ,
.

2002 .

"

".
"...
,
,
,
".

.



, ,
,
.

1996
,


.
2001-2020
, .


.
,



.

,

. (

2002 .; ,
, EIA ).
2000 ,
.
,
33.5%

3-7 km/.

161

500 000
(
),
2
.

50% . ,
,
.

,
(
).
,

,

,
,

,
.

-
. , ,
.

52%
2001-2003
. 50%
53% .

.
1,080
:

: 0.5%
5.57 .$;

: 33%
355.84 .$;

: 65.5%
707.15 .$;

: 1%
11.23 .$.


,
2003 .
(
2003 .) - ( 2003
.). (
) 3-8%
. .

,

, ,
,
,
.

 13:

162

() (.. ,


).
,

-


.

. , ,
, ,
,

.
,
,
(
FIDIC), ,
.


.

. ,

- 4% , 2%
.

( (RON98 43 /1,000 RON-95).
,
.

,
, , -,
(2001 .) 15-30%

,

.


(


).

, ,

EIA .
EIA,

EIA.
EIA,

.



. ,

.

.
,
,
.


.

:

31 2004 .
31 2005 .
1 2006 .

0.6 g/l
0.3 g/l
0.15 g/l

(
74 dB ),
. 1998 ,
CO
, .

2005 .
,
.


.


. 28 13 1999
,
.

,
.

(: , ).
,

.
CO
4.5%.

,

 13:

1986 . ,
,

.



.
,
,
.


.
, , ,
,

.

,
, ,


;

,
,

, ;

,


;

,
;

. ,


(EIA);
. EIA ,
.
,

163

.
70

2000 2001 ,
2002 .
,
, 2002
.

.
.

. 2003
,
.


.





.
,
,
,

-
. ,

.


,

.
,

EIA.
,

,
.


.

- . (

()
11 ,
).

 13:

164

,
, ,
.
,
.

EIA

.

.
,

.

,
,
.

,

.
13.4

-

. :

,
.

,
.
1995-2000
:

( 11 )
(
, 1 );

(: 122,152,000 1995
111,408,000 2000.)
;

,
,
;

, ;

1993
.
,
,

.
,
,
.
,
2001

2000 .

.
, .
, CO,
NO2, Pb, TSP, VOC ,
.

(: ,
, ,
),
,
.
,


,
, , .


,
,


.
13.1:



(:
).


,
.

, ,



.
13.2:


.

 13:

(, , )

.

,
,
.
,
(
),

.
13.3:

,

165

.

, ,
, 2001 ,

,
,

.
13.4:

,
,


.

166

14


14.1

30
.

2001 , 2
, 62%
. 1991 ,
, 5.4%.

, 2001
0.43%.

1991 , 73.4
2000 .,
(73.5, 73.1
),
(78.2 ).
.
2.5
1978 1.9 1000 2000 .
389.2 1000 2000
,


.
, 30.6 1,000
1992 11.8 2000 .,
(11.1)
(5.1).
,
,

(16.9 1000 ).
,
.
5-
13.7 1000 2000
., 1991 .

5
100.6 100,000 1992, 16.4 100,000
2000 . ,
,

,
1,094.3 100,000 1992 1,014.5
100,000 2000 . (..
1991 ).
, 1.5
.
80%
,
.

,
60% :

,
.

,

. ,

1991
, (
1998 ,
306.0 100,000 ).
( )
. ,
20%, 14% (
) 8% (
1991 .).
,
1996 (
8 100,000)


. 2000 , 12
100,000
. 2,502
, 162 2,340
.

14.1
, 1991-2000 .

 14:

167

Site pri~ini za
mortalitet/100,000

1300
1200
1100
1000
900
800
700
600
1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

Albanija

Bugarija

Hrvatska

Slovenija

Republika Makedonija

Evropa

EU prosek

CEE prosek

2000

Izvor: SZO Baza na podatoci na "Zdravje za site". januari 2002.

14.1: , 2000 .
site vozrasti, na 100,000 naselenie
Republika
Makedonija
EU prosek (1998)
CEE prosek
Site pri~ini
Bolesti na cirkulatoren sistem
Maligni neoplazmi
Nadvore{ni pri~ini
Bolesti na respiratoren sistem
Bolesti na digestiven sistem

1014.5 (100%)
582.2 (57 %)
163.6 (16 %)
37.9 (4 %)
36.8 (3%)
18.8 (2 %)

687.0 (100%)
266.8 (39 %)
187.6 (27 %)
40.6 (6 %)
56.8 (8.2 %)
32.1 (5 %)

1007.8 (100%)
578.1 (57 %)
205.0 (20 %)
65.6 (7 %)
50.6 (5 %)
49.2 (5 %)

Izvor: SZO. Baza na podatoci na "Zdravje za site", januari 2002.

,
,
60%.
,
( 40%)

.
(
3.2 2000 .)
(
).

,
14.2. ,

"
" ,
.

2000 31.6
100,000
.
48.4/100,000.
,
, ,
-

 14:

168

14.2: , 2000 .

Skopje
Tetovo
Ohrid
Bitola
Prilep
Veles
Kumanovo
Ko~ani
[tip
Strumica

Site
pri~ini

Smrtnost kaj
doen~iwa
(vo promili)

771,7
651,1
48,9
1114,1
..
919,4
900,9
884,6
873,0
777,2

..
8,2
9,2
10,5
16,9
15,2
10,9
14,9
12,4
14,7

Maligni
neoplazmi
169,5
119,4
130,1
184,3
..
164,8
63,8
124,0
144,2
70,2

site vozrasti, na 100,000 naselenie

Respiratorni Cirkulatorni
Ifekcii i
zaboluvawa
zaboluvawa
parazitski
zaboluvawa
7,7
16,8
4,5
5,4
..
10,5
8,8
13,1
..
10,5

22,2
26,4
36,1
34,8
..
32,5
51,5
42,8
..
44,5

397,5
352,7
461,3
701,5
506,4
398,3
540,1
562,4
498,1
172,5

Izvor: Baza na podatoci na "Zdravje za site" za Republika Makedonija. Fevruari 2002.

14.2

("
")
(, ),
,
.

( 7
)

60% , ..
1,225,000 ,
, , .

,

PM10 PM2.5.

,
.
,
,
,
,
.

,
.

,
.
2000 .
208.8 mg/m2

(554.5
mg/m2).
PM10 PM2.5.



.
,

, ,

,
,
.

.
(),
100 150 g/l
,

.
-
,
.



( 6 )
( 7 14 )
, ,
( 2-3 )
(
)
.
,
( )

( SO2 ).

 14:

169

14.3:

IV ,
III,
,

( )

(
)

- ,
H C H ,

, S O 2

( ),
4 4 4 0 0 0
,
, S O 2

( )

S O 2 ,

.

7 7 5 0 0 ;

; 1 4 0 0



.

(

)

S O 2 , ,

.

2 0 0 1 .


,




.

,
,


,
.
23 9




.

4 6 8 0 0 ;
1 0 0 0

,

,

,
,




.

(
)

1 2 9 5 0 ;
1 5 0 0
. :


,
.

,

,

2 0 0 0 ;
7 0 0 0

,
,

C R ,
,

,

.
,


,
. :

,


,

,


,
,

.

: U N E P, , , 2001

14.1:

(,
, ) .
. 1989 ,

. SO2
, - .
( ),
.
, . ,
( 1% 2%) ,
. ,
1993 , 20
. .

170

14:

. ,

, .

.

),
(
; ).

,

.

.

1,203 (.. 25% )
1999 . 36%
15
, (40%)
(32%).

,

.
.

(1994 .)

, .
16
. ,
, , ,
,

.
.


.
,
.

.

,
, ,
.
,
,
1 5 mg/l.

(10-15 mg/l).

.
1 mg/l.
,
(, ,
).
, ,
, ,
.
,
, KMn4.

"
"
.

( ).


.
,

60%
, 20% 20%
, .
,


.
.
,

.

(

. 1970 1997
,

,


.
(1978), (1980), (1993)
(1990).
-
,
.
.

,
.

 14:

25,000

, 40%
60% . 1997
, 4-6%
,
8-10%
. :
Staphylococcus aureus, E. coli, Proteus,
.

.
,

.
,
, , ,
.

.
,
.
,
- .

.
10,000-12,000
,
0.01%.

-
HCH.

, 0.2 2.6% .
17% , 24%
, 7% 4.8%
.
1,500 2,000
, 100-200

, , ,
, ,
,
-
. -
.
4,000-6,000 , ,
, ,
; .
600

.
6,000-8,000
, 1,000
. , 2%

171

.
,

,
;
, ,
.
12,000
.
100 1000 .


1999 36.9-179.9 mg, 29%
(TDI=400 g /).

( , 1
mg/l) 1999
13.6 g (TDI=57-71 /65/ g),
, , ,
,
.
,

, 10-15

.

10-15%
,
,

.
1980 ,
(ATI) 8085 100,000 , 1989 1990
, (120
100,000 123 100,000).



.
, 1999
, 170.8 100,000
, 3,445 .
(
)
57.7 100,000,
( , :

) 9.5 100,000. 2001

 14:

172

,
(69.7/100,000), (59/100,000)
(55/100,000).

,

.
.
.
1980 ,
, 1990 1993 .,

. 1990 ,
-- 4.1
, . 1990 ,
258 , ,
388 1998 .

1990-2000 12.8/100,000
.
, 6,853
1990
347.7/100,000.
,
, 96%

.

,


( ) ,
.

8,000 10,000 ,
12-15%
, () .
""
2000 , ,

.

.

. 2000 ,
,

.
.


2001 .
,

.
.

,
.
(
)

( ). ,

.

,
,
.
,

.
,

-

, ,
(). ,
, ( ),
, - (),
(). (,
, .)
.


,

SO .

 14:

173

14.4: , 1993-1998 .
Zaboluvawa
Salmoneloza
Stapka na incidenca

1993
698
34,9

1994
562
28,1

1995
422
21,1

1996
352
17,6

1997
276
13,8

1998
365
18,3

Stafilokokoza
Stapka na incidenca

126
6,3

133
6,7

104
5,2

84
4,2

35
1,8

28
1,4

Kampilobakterioza
Stapka na incidenca

..
..

20
1,0

37
1,9

41
2,1

47
2,4

48
2,4

[igeloza
Stapka na incidenca

204
10,2

289
14,5

297
14,9

108
5,4

212
10,6

388
19,4

Bruceloza
Stapka na incidenca

565
28,3

603
30,2

752
37,6

565
28,3

773
38,7

531
26,6

1265
63,30

1375
68,80

1591
79,60

1470
73,50

1839
92,00

1906
95,30

Hepatitis A
Stapka na incidenca

959
48,0

897
44,9

622
31,1

333
16,7

536
26,8

1061
53,1

Ehinokokoza
Stapka na incidenca

3
0,2

3
0,2

4
0,2

8
0,4

7
0,4

25
1,3

Xiardiaza
Stapka na incidenca

..
..

39
2,0

141
7,1

152
7,6

173
8,7

202
10,1

3007
150,4

6684
334,2

6480
324,0

5003
250,2

7152
357,6

9710
485,5

Drugi bakteriolo{ki zaboluvawa

predizvikani od hrana
Stapka na incidenca

Infektiven enteritis so
nepoznato poteklo
Stapka na incidenca

Izvor: SZO. Programa za sledewe za kontrola na infekcii i intoksikacii predizvikani od

hrana vo Evropa, 7-mi Izve{taj 2000 godina.

.
-
.

.


, .
, , ,
,

(SiO2).
,

. ,
,
9.7 23.3%,
.




50.9% 97 ,

.
,

.
,
,

. 60%

(, , ,
, ,
),
. ,
, 14-
,

5.7% .
,
, , ,
.
88-110 dB , 96-115 dB
, 87-118 dB

174

14:

80-123 dB .
37%
, 49.2%

76% .

,
, -, ,
,

ISO.
,
10-32 ,
,
,
,

, 5 25

.
,
, , -
22%
44%
.
, 672

. ,


0.10 2.73 Gy,
,
-
.

( B, SIDA).

26.6% B, a HBsAg
19.2 % 120
.
1994 ,
12% 1000 .
(82%
12% , 1995 .).

,
, .
,
,
.

, ,
SiO2 .

,

.

.
,
.





""
,

,

( 150
),
2,400 1999 . ,

.


,
10 ,
( ).
,
,


,
.

280

.

,

60 - 152.


,
.

 14:

.


(IAEA),
.

,


.

( ),
.


( IAEA).

( IAEA).
,



.
,
, ,

. 2000
,
; .

,

, .

.




-.

.
,

.
(
) 14
, 7 15 ,
. 60-65%

65 dBA.
,
( 14.5).

175

14.5:
Godina

1997
1998
1999
2000

Broj na Leq/Bu~ava Min/Maks Broj na

primeroci
primeroci
(dBA)
(dBA)
nad 65 dBA
1.400
1.400
1.400
1.400

76
76
76
85

47 - 106
48 - 99
49 - 102
47 -1 06

865
905
907
859

Izvor: Podatoci od Republi~ki zavod za zdravstvena

za{tita, 2002 godina.

2001 ,

137,000

.
,
,

,


.

.
,
,

.
,
,

,

. , ,
,
.
,
20%
. ,
, ,

,
.

 14:

176

14.3

43
.
(" "
. 38/91, 46/93 55/95)
,
,

,
.

,


.
2000

,


.


,
,
.

,

, ,
.
,
:

1998-2000 . ("
" . 64/97, 11/00 54/01);
("
" . 22/78 37/79, 18/88 15/95);
;
("
" . 13/98);
("
" . 25/00, 34/00 69/00).

"
"
1993 .

1992 ,
.

, 1996 .

-
(), 1999 .

,
,

.

, 1996 ,

.


-
.

,
(
,
-
), ,


, ,
,
,
- (,
, , ,
,
,

,
). ,
,


. ,

-

().
,


.

1999 ,

,
(HESME) ( 2001
.),

. HESME

2002 .

 14:

(, , )

,

.

,
, (UNFPA),
(UNICEF), UNDP,

-,

(ISDE). -,

( USAID)


-,
,
,
.
.


1997 , ,
,

,
(

).

(: ,
, , ),
.

,
(: ,
, )
(:
).
,

,

( 1 ).


.
1997 ,

,

,
.

177

, :

.

,


,
:
,
,

,
,

,
, ,
.
,
:
,

,
.

, .

.

.
. Codex Alimentarius
2001 .

.

1945

.
,


.
:

;


;
;
;
(,
, , );
- ;
;

178

14:

21

. 1993 ,


,
/.
: , ,
, , , , ,
, .
100-150 .
21 -

. -
. 4

:
,
,
.
,
,
,
.
32
(.. ,
)
, .
,
.

,

(:
).
32
"
".
.
, ,
.

,
(HESME)

. 146
, ,
, .
53
,
, ,
,
.
. ,

, ,

.
,
,



.
,
(
), (
), ,
, ,

,
.
,
,

.
,


.


,

.
5%
. 95%


.
,
(
,
-
), ,
.
-

(:
),
.

(: 10
)
.

,

 14:

. (


)

. ,
,



.





,
,

-
.


,

. , ,

,
.

,


,

. , ,
- . ,
, ,
, ,
, ,
,

- .



.


.

,

179

2002 , 7
.
14.4

. -
2.5%

,
(:
)


. ,

(:
),

.

,

,

.
1991 ,

,
,

.
,
(
)
,
,
.

(:
),
,
,

- .

,
,
,

,
.

180

14:

(" ")
, , , ,


. ,




.
,
(:, ),

,

.
,
(
, )
,

.


,


.
, (:
, , ),

. ,

,

.

-

,
.
14.1:
,

,

,

. .
:
a)

.

( 10),



(
4.2 7.3).
b)

,

.

c)

,




( )

.
-



.

d)

,
,


(.: )
.

.
, 5%

.
,
,

,

.
(1978), (1980),
(1993) (1990).

.
14.2:
,

,

 14:

.

.

- .

,

1980 1990 1993 ,

- . 1990 ,

-- 4.1 , . 1990
, 258 ,
, 388 1998
.
1990-2000
12.8/100,000 .

,
Codex
Alimentarius
(HACCP).

,
.
.
14.3

,

.


, ,


,

,

.
14.4:

.
,

,
,
,
(SiO2) . ,
,
.
26.6%

181

B, HBsAg
19.2% 120 .
1997,

.
,
.



.

,


. ,



.

(1996) (1999)




. ,


. ,

.
-.
14.5:




. ,
, :

182

14:

,
().

185

Dodatok I
IZBRANI EKONOMSKI PODATOCI I
PODATOCI ZA @IVOTNATA SREDINA
:

(1 000 km2)

(.)
% (1995-2000)
(./km2)

( )
% (1995-2000)
, ( 1000/.)

(% )
-%(1995-200)

(% )

, (Mtoe) 1)
% (1995-2000)
, (Toe/ . 1000)
% (1995-2000)
, (%)

, .


- .-km
- % (1995-2000)
- (1 000 .-km/.)

- 10 000
- % (1995-2000)
- (./1000 .)
: UNECE
:
1)

1995

2000

25,7

25,7

1,966
..
76,5

2,0
..
78,8

3,4

3,9

1,7

1,9

..
..

17,3
10,5

..

10

..
..
..
..
..
..
..
..
..
..

2,8
..
..
..
..
58,5
35
1,9
3,6
0,6

..
..
..
..

..
..
..
..

32,7
..
166

34,2
4,6
169

186

1995

2000

25,7
8,3
..

25,7
8,3
..

38
977
..

38
1148
..

..
..
..

..
..
..

96240
..
..
..

102059
..
..
..

53,4
31,4
7,7
4,5
4,2
2,5

51,9
28,2
7,5
4,1
n/a
n/a

..
620
..

..
647 5)
..

..

..

(1 000 km2)
(% ) 1)
(t/km2 )

(% )
1000 3
(/)

(% ))
(% )
(% )

(. m3/.) 2)
(% )

(% )

(kg/.)
"
(kg/ 1000 )
(kg/.)
"
(kg/ 1000 )
(t/.)
"
(/ 1000 )

(kg/ 1000 )
(kg/.) 4)
(/Mtoe TPES)

leq > 65 dB (A)

( ..)
: UNECE
:
1)
2)
4)
5) 2002 .

187

Dodatok II
IZBRANI MULTILATERALNI I
BILATERALNI DOGOVORI

9 2002 .
1949
()
1957
()

1958
()
+B1
1960
()
1963
()
1997 ()
1963 .
1963
()
,
1969
()

1969
1971

1971
1971
1971

1972
1972

1972
1973

1973

1974
1977

1976 ()
()

() ,

1982 ()
1987 ()
() (ILO 136)
()

(, , )


()
()

1978 ()
1980 ( )
()
()

1983 ()
() (MARPOL)
1978 () ( )
1978 () III

1978 () IV
1978 () V
()
(ILO 139)
()
, (ILO 148)

1990

1987

1994

= ; = ; = ; = ; = ; =.

188

()

9 2002 .
1979
()
1991 ()
1992 () *
(ASCOBANS)
1995 () -
(AEWA)
1996 () * , (ACCOBAMS)
1982
( )
1994 () XI
1994 ()
10 1982

1985
()
1987 ()

1990 ()
1992 ()
1997 ()

1986
()
1986
()

1989
()

1995
1999 ()
1990
() ,

1992
()
2000 ()
1992
))
1997 ()
1994
()
1994
()
1994
()
1997
1997
1998
2001

()

(VIENNA) Convention on Supplementary Compensation for Nuclear Damage
()

()

1996

1997

1999

1990

1993

1990
1990

1994
1994
1995
1993
1992

1996

1996

1995

1994
1996

1997

2001

= ; = ; = ; = ; = ; =.

189

()

9 2002 .
1950
()
1957
() -
(ADR)
1958
() -

1958

1968
() -

1979 ()
1969
() -
1969
() -
1973
()

1982 ()
1974
()
1979
()
1979
()
1984 () - ()
1985 () - 30%
1988 () -
1991 () -
1994 () -
1998 ()
1998 ()
1999 () ,

1991
()
1992
()

1999 ()
1992
()
1992
()
1992
() -
1993

1994
1998

( ) -


()
1994 ()
() ,

1993

1995
1993

1990

1995

1993

1990

= ; = ; = ; = ; = ; =.

190

IZVORI

1.

. . , 18-19 2002 , ,

2. , . , 1999 .
3. , . , .
2005 , , 2001 .
4. , . , 2000 .
5. , .
. .
6. , . . , 31 2001 .
7. , . . . .
, . 1999 .
8. , . , ..
. , 2000 .
9. , . , . .
, 2001 .
10. , . , , 1998 .
11. , . , , 2001 .

12. , . RBRD. -
, .
. . 2002 .
13. . , . 1996 .
14. . , 6.09.2000
.
15. . (). 2000 .
16. . , , 06.09.2000 .
17. . 2003 - ; 2000
.
18. , ,
, 2002 .
19. ,
2002 .
20. . . , 1997 .
21. . . , 29 2001 .
22. . . , 30 2001 .
23. . CD .
24. . : .
1999 .
25. . . .
26. , , - .
1996 .
27. . . CD .
28. . , . 1998 . .
29. . EPR

. , 2002 .
30. .
: . 1. .
2001 .
31. .
: . 2.
. 2001 .
32. .
: . 3. 1:
. 2001 .

191
33. .
: . 4. 2:
. 2001 .
34. .
: . 5. 3:
. 2001 .
35. . (30.06.2000)
36. . .
37. . .
38. . .
39. . 2001-2020, . .
40. . .
41. . (07.07. 1993, 40/1999).
42. . .
43. . .
44. . .
45. . (21.07.2000).
46. . .
47. . .
48. . (22.07.2000).
49. . .
50. . .
. . 2000 .
51. . .
. CD . ISBN 9989-9508-4-9.
52. . .
()
53. . . .
. . 2002 .
54. . . . 1999 .
55. . .
. 1999 .
56. . , .
, .
57. . , .
, . 1998 .
58. . , .
. . 1999 .
59. . . . .
1996 .
60. . . . . 1997
.
61. . .
62. . .
. 2001 .
63. . 2001-2003 . 2001 .
64. . .
65. . . 2001.
, 2001 .
66. . . 2001.
, 2001 . CD .
67. . . 2000.
68. . .
. 1998 .
69. . .
. 2001 . .
70. . .
.

71.
72.
73.
74.
75.

(Beep). . 2000.
EBRD. . . 2252. 1996 .
EBRD. . 2001 .
EBRD. . . 4645. 2000 .
. - /
, . 4. 1999 .

192
76. . - . :
. 2000 .
77. . . ,
. . 2000 .
78. . 2001. . , 31
3 2001 .
79. . . . 98-0 . . 9702-01-01.
. 11 2000 .
80. . . . :
/. . 1999 .
81. . . . :
. . 1999 .
82. . . . -9702.01.01. .
: . 1999 .
83. (JICA) , .
. .
. . 1999 .
84. . , 1998-2002 .
85. , . 2000 .
86. UNDP. . CDAD. . CD .
87. UNDP. . . 2000 .
88. UNDP. . . 2. 2000 .
89. UNDP. . 10 2000 .
90. UNDP. . 1991 .
91. UNEP. .
1997-2001 . , 2001 .
92. UNEP. .
. , 2001 .
93. UNEP.
(28.08.2001 .).
94. UNEP. , .
2000 .
95. UNEP. , . 2000
. CD .
96. UNEP. - .
. , 15 2001 .
97. UNEP. UNEP - . UNEP
. 2000 .
98. UNEP. UNEP - .
. 2000 .
99. UNEP. UNEP - .
. 2000 .
100. UNEP. UNEP . .
101. USAID: . 2001 .

:
102. :
http://www.mia.com.mk/moe/angliski/dolemeni/legislation/legislation.htm
103. :
http://www.undp.org.mk/invogere/EWR-Eng-Nov.pdf
104. :
http://www.mia.com.mk/moe/angliski/slika_links/fondzashtita.htm
105. 1999:
http://www.undp.org.mk/invogere/EWR-Nhdr.pdf
106. (, ): http://www.ozoneunit.gov.mk/eng/index.html
107. (Grid Arendal) - :
http://www.grida.no/enrin/htmls/macedon/soe2000/eng_mac/index.htm
108. (Grid Arendal) - :
http://www.grida.no/enrin/htmls/macedon
109. - : http://www.moe.gov.mk/soer2
110. UNDP (RM): http://undp.org.mk/
111. UNEP Balkans Task Force: http://balkans.unep.ch/fyrom/
112. UNEP. : http://www.undp.org.mk/invogere/webmapF.htm

113. . . http://www.gov.mk/English/Tela.htm
114. . , : http://www.mzsv.gov.mk

193
115. . .
: http://www.moe.gov.mk/eic
116. . :
http://www.moe.gov.mk/ang/start.htm
117. . : http://www.finance.gov.mk
118. . : http://www.zdravstvo.gov.mk
119. : http://www.moe.gov.mk/ang/linkovi-nacionalni.htm
120. : http://www.moe.gov.mk/ang/linkovi-nevladini.htm

121. . . 31.10.2001:
http://www.europeanforum.net/cup/macedonia/index.htm.
122. USAID: http://www.usaid.gov/
123. : http://www.iucn.org/
124. , ISPA SAPARD: :
http://europa.eu.int/comm/europeaid/cgi/frame12.pl
125. (EBRD): : http://www.ebrd.com/english/index.htm
126. ; http://www.ebrd.com/english/enviro/public/procedur.pdf
127. (EIB): EIB: http://www.eib.org/loans.htm
128. : http://www.grida.no/enrin/index.htm
129. . (): http://www.osce.org/docs/english/misc/anrep01e_activ.htm

130. : http://www.nature.coe.int/english/cadres/berne.htm
131. ( ): http://www.wcmc.org.uk/cms
132. : http://www.un.org/esa/sustdev/csd.htm
133. : http://www.biodiv.org/
134. GRID Arendal: http://www.grida.no/index.htm
135. : http://www.ramsar.org/
136. REC: http://www.rec.org/Default.shtml
137. UN/ECE (
): http://www.unece.org/env/water/welcome/html
138. UNEP/DTIE (): , : http://www.uneptie.org