Mladen Radivojevi

e-Uprava
od VIZIJE
do IMPLEMENTACIJE
Sarajevo - Banja Lua! "##$%
Pro&% dr Mladen Radivojevi!
e-Uprava - od vi'ije do i(ple(en)a*ije
Recenzenti:
dr +,)oja -re(enovi
dr Nedeljo Bili
dr Miro .r/i
Struni konsultenti: Zoran Lipova*! Milana .opin! Brani(ir Jui!
0ordan Vueli! Zoran Cve)ovi! Zla)an .a/i! Tari Zai(ovi!
1aro Vu2enovi! Sr3an Raj2evi! Mileno Spa,ojevi i Brano
Bjelovu%

I'dava24 Univer'i)e) 'a po,lovne ,)udije
.)a(pa4
.)a(parija 5ATLANTI-6 Banja Lua
Tira74 8## pri(jeraa
Sva prava 'adr7ava i'dava2%
Reprodu*ija pojedini9 dijelova ili *jeline
ove pu/lia*ije nije do'voljena%
"
:;< =>?>@ABCD>ECF> G HGI@CJ>ECFC
K>LAMN> C GNCOPLDC?P?QJ> ICI@CA?PJ> RPHGI@CJ> SLHQJ>! T>U> VGJ>
##W%$XY%84XXZ[#$8%Y\
#$$4X8"%#$4##W[#$8%Y\
R]^;_`ab_;c! d@>MPN
P-eHL>O> f AM OCDCFP MA CgH@PgPN?>ECFP 4 T>U> VGJ> 4 eNCOPLDC?P? D> HAQ@AONP
Q?GMCFP! "##$% [T>U> VGJ> 4 ]?@>N?CJ\%h## Q?L% C@GQ?L%i "WEg
jCL>k 8##% f l@AQ>LCF4 Q?L% 8$$-8Yh% K>HAgPNP C TCI@CABL>mQJP LmPLPNEP GD ?PJQ?%
TCI@CABL>mCF>4 Q?L4 8Y$-8ZW
ISBN ZZZXY-"8-#$-$
a\ b@PJ?LANQJA HAQ@AO>UP I\ a>ON> GHL>O>
C+BISS%Bn-I1oo$8"Y
Mladen Radivojevi
e-Uprava
od VIZIJE do
IMPLEMENTACIJE
Sarajevo! Banja Lua! "##$%
X
Za9valni*a4
Za9valjuje( ,e ,vi(a
oji ,u (i na /ilo oji na2in po(opli
da ova njipa upleda ,vje)lo,) dana%
Po,e/nu 'a9valno,) dupuje(o on,ul)an)i(a
jer ,u nji9ove pri(jed/e i ,upe,)ije do,)a
doprinjele da njipa i'pleda upravo ovao%
nvala i(q
Napomena:
+vu njipu! r)o je (alo neuo/i2ajeno na ovi(a pro,)ori(a! pi,ao ,a( u prvo(
li*u% Zar)os Sve ono r)o ,e ne odno,i na i,)oriju! ,)anje ili ,)a)i,)iu ,u (oje ideje!
preporue! ,upe,)ije! ra'(irljanja! ,)avovi% I'a )opa ,)oji( JA [pro&% dr Mladen
Radivojevi\ i ,va ,voja ne,lapanja ili ,lapanja u (irljenju (o7e)e upu)i)i upravo (eni%
W
P R E 1 0 + V + R
Osoba koja zna "KAKO" uvijek e imati posao.
Osoba koja zna "ZATO" uvijek e biti gazda.
Novi o/li*i ,)varanja nove vrijedno,)i u dvade,e)o( i dvade,)prvo(
vijeu 'a,nivaju ,e na dipi)alnoj eono(iji% Ula'i(o u novo po,lovno ra'do/lje
business Web ili b-Web. B-Web pred,)avlja ,i,)e(4
- do/avlja2a!
- di,)ri/u)era!
- davao*a u,lupa!
- i'naj(ljiva2a in&ra,)ru)ure i
- upa*a%
oji ao osnovu za poslovnu komunikaciju i transakcije koriste Internet.
+,novu po,lovnop nad(e)anja u dipi)alnoj eono(iji 2ini inoviranje
(odela po,lovanja oji i,orir)avaju ,ve do/re ,)rane i predno,)i novi9
)e9nolopija% Sve vea pri(jena In)erne)a i novi9 )e9nolopija dovela je do )opa da
,e (ora pro(jeni)i i ,a( na2in po,lovanja% Pro(jene oje ,e deravaju ,oro ,a(e
od ,e/e na)jerale ,u ,ve oorpani'a*ije i in,)i)u*ije da pre3u na nov na2in
po,lovanje4 e-Po,lovanje%
U ovoj ni'i (o7e)e pronai po)ovo ,ve 'nanje oje va( je neop9odno 'a
i'pradnju varep po,lovanja i'pra3enop na dipi)alnoj o,novi% Te7ir)e e /i)i na
ra'voju ,a(o jednop ,ep(en)a e-Po,lovanja oji ,e odno,i na e-Upravu! ali i ,vi
drupi oji 7ele pro(jeni)i na2in po,lovanja i(aju priliu da ,a'naju ao )o (opu
pre,lia)i i uradi)i u ,vojoj &ir(i! orpani'a*iji ili in,)i)u*iji%
+va njipa pored adrova oji planiraju i i(ple(en)iraju vi'iju e-
Po,lovanja (o7e po,lu7i)i i4
- )op (enad7(en)u f u ,voj,)vu ,)ra)erop planera! da ,apleda ao i na
oji na2in u po,lovnu ,)ra)epiju ,voje uprave ulju2i)i e-Po,lovanje!
- on,ul)an)i(a f oji ruovodno( adru po(a7u o/liovanje /uduno,)i!
da o/e'/jede neop9odna ,a'nanja u do(enu e-Po,lovanja!
- ruovodio*i(a 'adu7eni( 'a in&or(a*ione ,i,)e(e! ao da odlu2e oji
,u proje)i najpriori)e)niji i ao i9 i(ple(en)ira)i da o,)vare ,voju
&un*iju!
- ,)uden)i(a da ,apledaju 'na2aj novi9 )e9nolopija i pro/le(a oji e i9
do2ea)i u pra,i%
8
Svi pore navedeni i ,vi 'apo,leni )re/aju je prou2i)i da /i ,a'nali oji je )o
novi )rend i ao pa )re/a i,ori,)i)i da ,e do3e do e&ia,nijep i e&e)ivnijep
na2ina rada%
Vrije(e 2e,)i9 i /r'i9 pro(jena )ra7i od ruovodnop adra vjer)inu
o/liovanja i (ijenjanja ,lo7eni9 tdipi)alni9 ,i,)e(au da /i i(ali 'na2ajne
predno,)i u odno,u na drupe% Tu predno,) u ovoj nji'i u ,)alno naplarava)i i
podvla2i)i% Ao 7eli)e /i)i na vr9u! ao 7eli)e /i)i naj/olji! (ora)e ,)vori)i ,lo7ene
modele usluga zasnovanih na tehnologiji obrascu e-sluge% Jedno,)avni
o/ra,*i ne o,ipuravaju predno,)! jer i9 je veo(a lao opira)i% U ovoj nji'i
/avi( ,e 'nanji(a oja ,u po)re/na 'a o/liovanje ,lo7eni9 in&ra,)ru)urni9
al)erna)iva! r)o je veo(a /i)no 'a javnu upravu% -njipa je 'a,novana na
virepodirnji( i,)ra7ivanji(a! davanju u,lupa on,al)inpa! i'rade poli)ia i
,)ra)epija na ,vi( nivoi(a! upravljanju i radu na podi'anju e-Uprave na ovi(
pro,)ori(a% U njoj ,e /avi( ,a dva 'na2ajna pi)anja4
o% Zar)o ,u nee javne uprave /olje u pri(jeni e-Po,lovanja [e-Uprave\!
do ,u nee lorije u )o(es .)a u,pjerne javne uprave u ra'vijeno(
,vije)u i od na, rade drupa2ije da /i rijerile pro/le(e ,voji9
ori,nia u,lupas
"% -ao u,pjerne javne uprave prela'e ,a )radi*ionalnop po,lovanja na
ar9i)e)uru in)epri,ani9 aplia*ija 'a e-Po,lovanjes
Ra'(a)rajui de)alje i anali'irjui onre)ne ,lu2ajeve ruovodno( adru
u o(opui)i da ,avladavajui ora po ora i'a/eru pravu ,)ra)epiju ojo( e
,voju upravu [orpani'a*iju ili in,)i)u*iju\ dove,)i na ,a(i vr9% +,)ali( 2i)ao*i(a
dau ovir 'a ra'(irljanje o nei( ,)vari(a oje ,e deravaju )u oo nji9% Bie i(
ja,no 'ar)o nepdje do/ijaju vali)e)nu u,lupu! a 'ar)o ,a neop od ral)era odla'e
lju)i i ne'adovoljni%
Savre(ene in&or(a*iono-o(unia*ione )e9nolopije! ,u )e9nolopije
priupljanja! o/rade i preno,a in&or(a*ija i 'nanja% +ne uidaju prani*e
po,lovanja i o)varaju ne,luene (opuno,)i u ,)varanju po,lovni9 rela*ija!
i'vo3enje! on)rolu i upravljanje po,lovni( pro*e,i(a i opera*ija(a na e&ia,niji
i 9u(aniji na2in% 1o,adarnja i,u,)va poa'uju da ,e naj/olji po,lovni re'ul)a)i
po,)i7u in)epra*ijo( 'nanja i vjer)ina i' po,lovne eono(ije i 'nanja i vjer)ina u
reiranju! e,ploa)a*iji i unapre3enju in&or(a*ione )e9nolopija [)e9nolopije
priupljanja! o/rade i ,ladir)enja poda)aa\% +,nova onuren)no,)i ,avre(eni9
po,lovni9 ,i,)e(a proi'ila'i i' nji9ove ,po,o/no,)i da na naj/olji na2in i,ori,)e
in)erne i e,)erne po,lovne poda)e i pre)vore i9 pu)e( do/ro on*ipirani9
in&or(a*ioni9 ,i,)e(a u o,novu 'a odlu2ivanje i upravljanje%
Pu)e( in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija u,po,)avljaju ,e i
odr7avaju odno,i ,a lijen)i(a! upravlja ,lo7eni( lopi,)i2i( ,i,)e(i(a! /r'o
i'vode i naj,lo7enije po,lovne anali'e ili e&ia,no i'vrravaju )ran,a*ij,i pro*e,i%
+vi )rendovi deravaju ,e i u javno( ,e)oru ao r)o je o/ra'ovanje! 'drav,)vo!
rol,)vo! javna uprava i ,li2no%
h
Ne(a 2a ni ,(i,la navodi)i para(e)re po oji(a /i ,e (oplo vidje)i na
o( (je,)u ,e nala'i(o u ,vije)u i Evropi! ada je u pi)anju pri(jena
in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija u javnoj upravi% 1o u ra'vijeni(
'e(lja(a ra2unari ,ve vire preu'i(aju do/ar dio po,lova od 'apo,leni9! od na,
,e oni jor rela)ivno (alo adeva)no ori,)e%
-od na, ,e na uvo3enje novi9 )e9nolopija jor uvije pleda ro'
pri'(u ra2unar,e (i,)ie i ,en'a*ionali'(a% Pojedin*i jor uvije ne
,apledavaju 'na2aj in&or(a)i2e revolu*ije! njen u)i*aj i (je,)o! )e ulopu 'nanja i
adrov,i9 re,ur,a u pro*e,i(a in&or(a)i'a*ije! odlu2ivanja! upravljanja i
o/liovanja ,vije)a oo na,%
Znanje je velio /opa),)vo% +naj o po,jeduje 'nanje i in&or(a*ije
i(a i (onopol nad a*ija(a i odlua(a% Ao ne po'naje(o (opuno,)i
,avre(ene )e9nolopije i in&or(a)ie! ne (o7e(o ra'u(je)i nare vrije(e ni)i
u/r'a)i vla,)i)i napreda! a (o7da 2a ni o,ipura)i ,a(i ,e/i do,)ojnu
/uduno,)%
velja i odlu2no,) da ,e pri9va)i in&or(a)i2a ,)varno,) i u )u ,vr9u odvoji
odre3eno vrije(e 'a doda)no u,avrravanje! va7ni ,u predu,lovi 'a prou2avanje
ove njipe% U)roreni )rud i vrije(e /ie ne'na)ni u odno,u na re'ul)a)e i 'nanja
oja e ,e do/i)i%
+vaav /r'i )rend uvo3enja in&or(a)ie i ,veopr)ep orir)enja ra2unara!
na(ee 'alju2a da ra2unar! 'a9valjujui prije ,vepa ,op,)veni(
(opuno,)i(a! u ,ve veoj (jeri preu'i(a najvi)alnije &un*ije ljud,e
djela)no,)i% Sa ra,)o( pri(jene ra2unara! rapidno ra,)e i po)re/a 'a
,)ru2nja*i(a ,a,vi( novop pro&ila i 'nanja% Po,lovni pro*e,i ,e u' po(o
ra2unara o/avljaju i /r7e i vali)e)nije! a po)re/a 'a o/i2no( ljud,o( radno(
,napo( rapidno ,e ,(anjuje% U/r'o e doi vrije(e ada e do/ar dio (anuelni9
po,lova ra2unari preu'e)i od na,%
1avno ,u ljudi ,9va)ili ,napu in&or(a*ije
o
% In&or(a*ija je od 7ivo)ne
va7no,)i 'a ,va 7iva /ia i ,ve orpani'ovanije ,i,)e(e% Be' ,po,o/no,)i prije(a!
preno,a! o/rade! peneri,anja! pri(jene i ar9iviranja opro(nop /roja poda)aa oji
,e ,vaop )rena ,lijevaju ,a ,vi9 ,)rana! 2ovje! ao )aav! ne /i ni po,)ojao% +no
r)o pa odvaja od ,vi9 o,)ali9 vr,)a na naroj plane)i ni,u &i'i2e ,po,o/no,)i%
wovjeovi ,en'ori daleo ,u loriji od ,en'ora (nopi9 7ivo)inja! njepova ,napa pa!
2a i (e3u pri(a)i(a! ,vr,)ava u donju prupu! u re)anju je (alo ,i,ava*a oji ,u
,poriji od njepa ili i(aju loriji re&le,! po ro3enju je on naj/e,po(onije /ie
o
Pod in&or(a*ijo( [pro)u(a2eni( poda)o(\ ovdje podra'u(ijeva( ,a'nanje! novo,) ili
poruu! do ,e poja( poda)a odno,i ,a(o na dio in&or(a*ije! oji ,e o/i2no ori,)i od
,)rane ra2unara i pojavljuje u neo( unaprijed odre3eno( &or(a)irano( o/liu% Za)o je
po)re/no pravi)i ra'liu i'(e3u in&or(a*ioni9 i in&or(a)i2i9 )e9nolopija! jer ,e prva /avi
pro*e,iranje( in&or(a*ija! a drupa poda)aa% U pra,i ,e ova dva poj(a 2e,)o ori,)e i
(e3u,o/no 'a(jenjuju! (e3u)i(! i,pravno /i /ilo ,(a)ra)i da ,u in&or(a)i2e )e9nolopije
,a(o jedan dio (nopo riri9 in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija%
$
oje po,)oji% Ura)o! 2ovje po,jeduje 5,a(o6 evolu*iono najra'vijeniji
*en)ralni ,i,)e( o/rade poda)aa u prirodi f (o'a% Za9valjujui in&or(a*ionoj
,na'i! 2ovje u,pjeva ne ,a(o da nado(je,)i ,ve &i'i2e i drupe nedo,)a)e! ve i
,a( ,)vara 'a(jene oje (u o(opuuju )a(i2enje ,a naj/olji( rjerenji(a u
prirodi%
+vladavanje orirenje( in&or(a*ioni9 )e9nolopija po,)aje dana,
jednao va7no! ao r)o je pi,(eno,) po,)ala va7na naon r)o je 0u)e(/erp
u'aro)irao ,voju pala,ijuu%
S)vari i ljudi ,u dio ,vije)a 2iji o,novni ele(en)i ,u (a)erija i enerpija% Za
ra'liu od in&or(a*ije! oni ,)ri)no por)uju pravila &i'ie% 1ana, ,vi povore o
)o(e da ,(o urli u eru in&or(a*ija! da 7ivi(o u eono(iji in&or(a*ija%
In&or(a*ija je ,li2na 7ivi% Tero ju je pre*i'no de&ini,a)i f 'a2a, va(
po/jepne! o)o)rlja ,e u upli*a(a! a a,nije ponovo neo2eivano ,poji% Ljudi
pouravaju da 'aro/e in&or(a*ije u rije2i(a! da podvuu prani*e i'(e3u
poda)aa i in&or(a*ija ili 'nanja i (udro,)i! ali i( ,e pre*i'na de&ini*ija uvije
neao i'(ipolji% In&or(a*ija ne podlije7e nor(alni( 'aoni(a &i'ie%
1ijeljenje( in&or(a*ija ra,)e% +na nije e,lu'ivna% In&or(a*ija ne (o7e /i)i
pre*i'no van)i&iovana% +na ,e (o7e (jeri)i en)ropijo(! /roje( rije2i u nji'i ili
/roje( /i)a u ra2unaru! ali )e (jere ne 'na2e (nopo% In&or(a*ija je
neoprani2ena f ada prou2ava(o nei &eno(en uvije po,)oji ner)o novo r)o ,e o
)o(e (o7e nau2i)i% In&or(a*ija nije ap,olu)na% +na 'avi,i od on)e,)a%
Ra2unari ,u dana,! na vire ili (anje vidljiv na2in! urli u po)ovo ,va
podru2ja ljud,op rada% Najva7niji ra'lo'i '/op oji9 ,e po,lovi o/avljaju u'
po(o ra2unara ,u vrije(e! ru)ina! /r'ina! )a2no,)! 'nanje! )rajno,)! ja,noa!
o(unia*ija! novo,)! do(e)! i)d%%%
U ,)ru2noj! (eni do,)upnoj li)era)uri ni,a( narao dovoljno ja,no
o/jarnjenje r)a ,e )o! 'apravo! rije i'a onopa r)o ,e (o7e o/u9va)i)i odredni*o(
5ele)ron,o po,lovanje6% Veina au)ora oji ,u ,e o'/iljnije /avili )i( pi)anji(a
odredni*u 5ele)ron,o po,lovanje6 vide! prije ,vepa! ao a)ivno,) oja ,e
pove'uje ,a po,lovi(a prodaje! )j% oni( r)o je u ve'i ,a /rojni( i ra'novr,ni(
a)ivno,)i(a on)a)a ,a up*e( i prodaje ro/a! odno,no u,lupa [WEB ponuda i
prodaja! ele)ron,o plaanje! ,ipurno,) ,i,)e(a plaanja! i,)ra7ivanje no,ila*a
)ra7nje i ,l%\% Nerije)o ,e ao ,inoni( 'a ono r)o o/u9va)a ele)ron,o
po,lovanje ori,)i )er(in 5e-omme!"e6% U li)era)uri i' )op podru2ja ponajvire ,e
i povori o pro/le(i(a )e9nie! odno,no )e9nolopija oje ,e 'a )o ori,)e%
S)andardni pri,)up ra'(a)ranju onopa r)o ,e nala'i i'a odredni*a ao r)o ,u4 B"B!
B"C! C"B! C"C! 0"B! 0"C! 0"0! 0"E! e-Baninp# e-$one%# Web design i )ao
redo(%
Novi ,i,)e( e-Po,lovanja pred,)avlja ,lo7eni ,poj po,lovni9 pro*e,a!
ori,ni2i9 opera*ija i orpani'a*ione ,)ru)ure! neop9odni9 'a ,)varanje e&ia,nop
(odela po,lovanja 'a,novani9 na e-Upravi%
Y
Mali je /roj njipa u ,vije)u na )e(u e-Uprave i ,ve one ,u ,e (anje vire
/avile vi'ijo(! a veo(a (alo oni( r)o je /i)no f de)alji(a% U prin*ipu je lao
povori)i i pi,a)i o /uduno,)i e-Po,lovanja [e-Uprave\! ali je ,)varni i'a'ov 'a
ruovodni adar ao )o o,)vari)i na odpovarajui na2in! /e' o(e)anja ili
'au,)avljanja po,)ojeep po,lovanja% U,lupa ori,niu (ora /i)i o(opuena po
On-&ine (odelu pa ,vao inve,)iranje u in&or(a*ione )e9nolopije (ora /i)i
orjen)i,ano pre(a in)epri,ano( (odelu po,lovanja%
+d(a9 na po2e)u ,vao( o /ude 2i)ao ovu njipu! i' /ilo op ra'lopa!
(ora /i)i ja,no da /r'op prela'a na e-Po,lovanje ne(a! da je pu) dupo)rajan! a da
,u u,poni i padovi ne(inovni% +dlua da ,e ide pu)e( e-Po,lovanja nije ni laa ni
jedno,)avna% !relaz na "e# predstavlja su$tinsku promjenu naina rada%
razmi$ljanja i odnosa unutar javne uprave% a posebno sa korisnicima njenih
usluga.
Te7ir)e ,a(e njipe je u pra)i2no( 'ada)u4 poa'a)i ,vi(
'ain)ere,ovani( kako pravilno provoditi viziju u strategiju i kako sve to
preko planova i projekata dovesti do implementacije i kori$tenja. Svi oji je
/udu ori,)ili i(ae (opuno,) da ,a'naju r)a ,e )o )renu)no derava u javnoj
upravi i ao ,voje vi'ije pre)o2i)i u ni' vali)e)ni9 projea)a%
Prvi ora u )o(e je o/liovanje ,veo/u9va)ne ,)ra)epije e-Po,lovanja! a
'a)i( i vrednovanje /udui9 inve,)i*ija u po,lovne aplia*ije 'a podrru
ra'li2i)i( ,ep(en)i(a po,lovanja% Javne uprave ,ada uplavno( prijere
i(ple(en)irajai odre3ene aplia*ije [,o&)vere\ 'a e-Po,lovanje! a 'a)i( na,)oje
o/liova)i *jeloupnu ,)ra)epiju oo )e je'pre% Ao ,e 7eli u,pje9! prvo ,e )re/a
i(a)i *jelovi)a ,)ra)epija e-Po,lovanja! a )e onda ,e (o7e ra'(a)ra)i ulapanje u
,pe*i&i2ne aplia*ije 'a e-Upravu% Bude li ,e radilo drupa2ije! )o e najvjeroja)nije
dove,)i do propa,)i%
-ao doi do in)erne ar9i)e)ure e-Po,lovanjas &ako e-Strategiju kroz
e-!lan dovesti do e-Implemantecije i e-&orisnika' -ao preo/liova)i javnu
upravu u,)arop ovax u ori,niu orjen)i,anu javnu upravus +dpovori na ova
pi)anja ,ur)ina ,u njipe oja je pred va(a% +va njipa pru7a jedin,)ven popled
na preo/ra'/u javne uprave u' upo)re/u ,a(o odpovarajui9 aplia*ija oje ,u
neop9odne u novo( ,i,)e(u rada i po,lovanja%
+va njipa je najvire orjen)i,ana na preo/liovanje javne uprave! ali
(i,li( da u njoj (opu pronai i odpovarajua ,a'nanja i ,vi oni oji rade u
privredi! )rpovini! )e drupi( orpani'a*ija(a i in,)i)u*ija(a% -adrovi oji )re/aju
radi)i na i(ple(en)a*iji e-Po,lovanja! i(aju pred ,o/o( prorireni vodi2! a ,vi
o,)ali (a)erijal 'a i'u2avanje%
+vdje ra,vje)ljava( ri)i2ne i upro7ene po,lovne pro*e,e i rein7injerinp
oji i9 (o7e pojedno,)avi)i i au)o(a)i'ova)i% E-Po,lovanje je nepo'na)i )eren na
ovi( pro,)ori(a! pa va( ,e ovdje nudi vo3enje po )o( nepo'na)o( )erenu%
Ruovodni adrovi i on,ul)an)i )re/aju )avu podrru% Evo je )u%
Z
+/i2no je ruovodni adar 'aoupljen de)alji(a e-Po,lovanja! pa nije u
,)anju ,apleda)i velie ,)ru)uralne pro(jene u popledu o/liovanja *jeline% +n
(ora nau2i)i da je ,)varni i'a'ov e-Po,lovanja u )o(e ao pa o,)vari)i%
Savjet itaocu: prouavaj pojmove% principe% trendove i metode% a ne
de(inicije% tehnike podatke i podjele )
*i+u veoma zahvalan svima koji uka,u na nedostatke ove knjige% jer
+e mi to pomo+i da naredna izdanja budu kvalitetnija.
-Sve eventualne sugestije mo,ete dostaviti na mejl mladenr@inecco.net.

/utor:
o#
o% U V + 1
[+SN+VNI P+JM+VI I NE+Pn+1NA PRE1ZNANJA\
PRIMJENA INy+RMACI+NIn TEnN+L+0IJA U
SAVREMEN+M P+SL+VANJU
preduze+ima ruovodio*i ori,)e in&or(a*ione )e9nolopije 'a
pri/avljanje i anali'iranje poda)a [in&or(a*ija\ o prodaji! plaanju! narud7/a(a!
,)anju 'ali9a! /ud7e)u i drupi( in&or(a*ija(a neop9odni( 'a donorenje
po,lovni9 odlua%
dr,avnoj upravi ,e priupljaju i anali'iraju velie oli2ine poda)aa a
pri(jena in&or(a*ioni9 )e9nolopija o(opuava pru7anje vali)e)niji9 ,ervi,a
pra3ani(a% Tao na pri(jer! uvo3enje( )'v% ele)ron,e vlade! vlada ori,)i
ra2unar,u )e9nolopiju ao /i pru7ila nove! /r7e i vali)e)nije u,lupe pra3ani(a!
javno,)i! po,lovni( ,u/je)i(a i ,voji( ,lu7/eni*i(a%
zdravstvu ljeari ori,)e propra(,e e,per)ne ,i,)e(e pri dijapno,)i*i
/ole,)i i preporu*i )re)(ana% Ele)ron,i 'drav,)veni 'api,i po(a7u (edi*in,o(
o,o/lju u radu ,a pa*ijen)i(a% Mre7ni ,i,)e(i u vidu In)erne)a i In)rane)a
o(opuavaju pove'ivanje ,a loalni( a(/ulan)a(a! &ar(a*eu),i( ua(a i
apo)ea(a%
!oslovanje banaka ,e dra,)i2no pro(jenilo pojavo( ele)ron,i9 ar)i*a
,a (apne)ni( 'api,o(! /ano(a)a i ele)ron,op )ran,&era nov*a ,a (je,)a
prodaje% Plaanje ra2una ili drupe /anar,e )ran,a*ije pu)e( In)erne)a
[ele)ron,o /anar,)vo f e-Baninp\ je jor jedan vid pri(jene ovi9 )e9nolopija u
,avre(eno( po,lovanju%
Izdavaka i $tamparska preduze+a dana, ne (opu da &un*ioniru /e'
ra2unara% +na ori,)e ,o&)ver 'a o/radu )e,)a! pra&ia i ,lia%
0uristike kompanije% aviokompanije% hotelski lanci )ao3e ori,)e ove
)e9nolopije u ,vo( po,lovanju% Apen*ije i9 ori,)e 'a re'erva*iju pu)ni9 ara)a!
(je,)a u 9o)elu! pru7anje in&or(a*ija po)en*ijalni( )uri,)i(a%
!rodavnice ori,)e P+S ['oint-O(-)a&e\ a,e i odpovarajue
in&or(a*ione ,i,)e(e 'a e&ia,nu o/radu prodajni9 i ,ladirni9 )ran,a*ija% U
upo)re/i ,u /ar-od 2i)a2i oji ,lu7e 'a /r' i ,ipuran uno, poda)aa! pri 2e(u ,e
na di,pleju repi,)ar a,e i na ra2unu pria'uje na'iv proi'voda! oli2ina i *ijena%
In(ormacioni sistem i poslovni sistem
oo
1a /i jedan po,lovni ,i,)e( (opao vali)e)no da po,)avi ,voje po,lovne
*iljeve! )e da i9 i o,)vari! po)re/no je da ra,pola7e odpovarajui( in&or(a*ioni(
,i,)e(o( oji e o/e'/jedi)i4 priupljanje! la,i&ia*iju! o/radu! 2uvanje!
a7uriranje! ponovno pronala7enje (e(ori,ani9 poda)aa
"
! in)erpre)a*iju
in&or(a*ija! ,a,)avljanje i'vjer)aja i njepovu di,)ri/u*iju oni(a oji dono,e
odlue%
Pored )opa in&or(a*ioni ,i,)e( )re/a da pru7a in&or(a*ije o (opui(
ri'a(a u po,lovanju predu'ea ili privrednoj prani! )e o even)ualni(
deravanji(a oja je )ero unaprijed predvidje)i%
Po,lovni ,i,)e( pri ,vo( &un*ioni,anju nepo,redno o(uni*ira! ra'vija
po,lovne odno,e! pri(a u)i*aje i ,a( u)i2e na (nope privredne i drur)vene
,u/je)e% U in)ere,u po,lovnop ,i,)e(a je da ,a )i( ,u/je)i(a i'pradi r)o /olje
po,lovne odno,e! a pored )opa da ,e i adeva)no prilapo3ava pro(jena(a u
oru7enju i da ,a( u)i2e na )e pro(jene%
In&or(a*ioni ,i,)e( o(opuava priupljanje poda)aa i' ra'li2i)i9 in)erni9
i e,)erni9 i'vora% Poda*i ,e 'a)i( o/rado( pre)varaju u in&or(a*ije! oje ,e u
odpovarajue( o/liu preno,e upravlja2oj ,)ru)uri orpani'a*ije [in,)i)u*ije\!
ao /i oni (opli da done,u /lapovre(ene i e&ia,ne odlue% Cilj po,)ojanja
in&or(a*ionop ,i,)e(a je da ,vi( 'apo,leni(a o/e'/jedi po)re/ne i )a2ne
in&or(a*ije 'a vali)e)no o/avljane povjerenop i( po,la%
+,novne a)ivno,)i in&or(a*ionop ,i,)e(a
In&or(a*ioni ,i,)e( ,e ,a,)oji! pru/o u'evri! i' pet komponenata:
"
Poda)a je odirana 2injeni*a i' realnop ,i,)e(a! on je no,ila* in&or(a*ije%
o"
Prve dvije o(pone)re ,u hardver [ra2unar,a opre(a\ i so(tver
[odpovarajui propra(i\. +ve o(ponen)e o/e'/je3uju po)re/ne ure3aje i ala)e
'a rad ,a poda*i(a i in&or(a*ija(a%
Trea o(ponen)a ,u podaci i in(ormacije! )j% pred(e) rada in&or(a*ionop
,i,)e(a%
we)vr)a o(ponen)a ,u ljudi oji ori,)e in&or(a*ioni ,i,)e( ili ,u
anpa7ovani oo njepovop ra'voja i odr7avanja%
Pe)a o(ponen)a ,u odpovarajue procedure! )j% u)vr3ena pravila
ponaranja i rada ve'ano 'a ,i,)e(%
Za ra'voj in&or(a*ioni9 ,i,)e(a po)re/na ,u odre3ena &inan,ij,a ulapanja
oja 'a ,vai po,lovni ,i,)e( pred,)avljaju 'na2ajnu inve,)i*iju% -ao i od ,vi9
inve,)i*ija i ovdje (ora po,)oja)i eono(,a opravdano,) ulapanja% Pro/le( je
u)vrdi)i olio e do/ijene in&or(a*ije doprinije)i vali)e)nije( donorenju odlua%
Uvo3enje( in&or(a*ioni9 ,i,)e(a )re/a da ,e po,)ipne )'v% (jerljiva i ne(jerljiva
ori,)%
1jerljiva korist ,e i'ra7ava u nov*u i o/u9va)a ur)ede i poveanje pri9oda
u,ljed orir)enja in&or(a*ioni9 ,i,)e(a% Ur)eda o/u9va)a ,(anjenje *ijene rada!
,(anjenje *ijena proi'voda i ,(anjenje 'ali9a% Poveanje pri9oda o/u9va)a
poveanje prodaje na po,)ojei( )r7ir)i(a ili prorirenje )r7ir)a%
Nemjerljiva korist je )ava da ,e )ero (o7e van)a)ivno i'(jeri)i% +na ,e
i,poljava indire)no preo para(e)ara ao r)o ,u4 po/oljrana u,lupa up*i(a!
vei vali)e) proi'voda! vea i,orir)eno,) apa*i)e)a! /olji u,lovi rada! /olje
planiranje! vea &le,i/ilno,) o(panije i vali)e)nije donorenje odlua%
o% o% -+MUNI-ACI+NE TEnN+L+0IJE
+va )e9nolopija ,pada u naj,)arije )e9nolopije oje je 2ovje ori,)io ili i9
ori,)i% -o(unia*ije
X
(e3u ljudi(a po,)oje od ,a(e pojave ljud,op drur)va%
-o(unia*ija je po2ela pe,)o( i va)ro(! na,)avljena ,vje)lo,ni( ,ipnali(a!
Mor'eovo( a'/uo(! )ele&ono(! ra2unaro(% -o(unia*ije i'(e3u odre3eni9
,u/jea)a oji ,u (e3u,o/no peopra&,i udaljeni ,e na'ivaju )eleo(unia*ije! )j%
o(unia*ije na daljinu% U po,ljednje vrije(e o(unia*ija (e3u ljudi(a ,e
X
-o(unia*ija je preno, in&or(a*ija od ,)rane jednop ,u/je)a [npr% 2ovjea ili ra2unara\
drupo(! ,a pro*e,o( ra'u(jevanja na prije(noj ,)rani%
oX
odvija po,red,)vo( ele)ron,i9 ,ipnala preo ,a)eli)a! oa,ijalni9 a/lova ili
op)i2i9 vlaana%
Iao ,u in&or(a*ije po ,vojoj prirodi ne(a)erijalne! da /i ,e prenijele!
uvije ,e ve'uju 'a nei &i'i2i (edij oji ,e na'iva no,io* in&or(a*ije [va)ra!
di(! 'vu2ni! ele)ri2ni ili ,vje)lo,ni ,ipnal\% 1ana, po,)oje (ediji na oje ,e (opu
,ladir)i)i velie oli2ine in&or(a*ija u dipi)alno( [ele)ron,o(\ o/liu!
o/ra3iva)i i9 i preno,i)i na daljinu%
-ada ,u ,e in&or(a*ioni ,ipnali po2eli pria'iva)i po(ou oprani2enop
/roja 'naova oji ,e pred,)avljaju u dipi)alno( o/liu! )'v% dipi)ali'a*ija! dorlo
je do odre3eni9 pu/i)aa orpinalni9 ara)eri,)ia in&or(a*ionop i'vora! npr%
/oje! napla,a i)d%! od preno,a i reprodu*ije povorni9 ili (u'i2i9 ,ipnala%
Pri dipi)ali'a*iji in&or(a*ija! dana, ,u u upo)re/i naj2ere ,a(o dva
ra'li2i)a /inarna 'naa o i #! )'v% /i)a% yi'i2i ,e ovi 'naovi reali'uju ao dvije
ra'li2i)e vrijedno,)i ele)ri2nop napona%
In&or(a*ije ,e dana, preno,e na daljinu na o,novu prinudnop o,*ilovanja
no,io*a in&or(a*ija ['vu2nop ili ele)ri2nop )ala,a\ u ri)(u in&or(a*ija% Ao ,e
7eli prenije)i vea oli2ina in&or(a*ija u jedini*i vre(ena! na pri(jer radio
pu)e(! po)re/na je vira &reven*ija no,io*a in&or(a*ija! )j% radio )ala,a%
U po,ljednje vrije(e dola'i do uvo3enja op)i2i9 vlaana u ,i,)e(e 'a
preno, in&or(a*ija% Ao ,e po,(a)raju la,i2ne )ele&on,e linije pra3ene od
/aarni9 a/lova i op)i2i9 vlaana! (o7e ,e vidje)i da op)i2a vlana i(aju
'na)ne predno,)i pri odiranju! 'a9)jevaju (anji /roj repe)i)ora! 'a(jena a/lova
je rje3a i je&)inija! ni,u podlo7ni ru(ovi(a! veep ,u apa*i)e)a i ,li2no% -raj
prorlop vijea o/ilje7en je (a,ovno( 'a(jeno( la,i2ne )ele&on,e linije
op)i2i( vlani(a% +p)i2e i ,a)eli),e ve'e po,)aju do(inan)ni na2ini preno,a
in&or(a*ija na daljinu u danarnje( ra'vijeno( ,vije)u%
Vei dio nare *ivili'a*ije in)en'ivno je 'aoupljen ra'(jeno( in&or(a*ija%
.alju ,e pi,(a! ra2uni! i'vjer)aji! 2i)aju novine i njipe! pledaju TV propra(i
i po'orirne pred,)ave! ure3aji au)o(a),i ralju ili pri(aju )ele(e)rij,e
in&or(a*ije i)d% U ovo( )renu)u ori,)i ,e (nopo ra'li2i)i9 )e9nolopija 'a
prenorenje in&or(a*ija! od papira i olove! preo ra2unara! do o(unia*ioni9
,a)eli)a%
Sadr7aj in&or(a*ija i ,red,)va 'a nji9ov preno, (ijenjao ,e u ,ladu ,a
opr)i( drur)veni( ra'voje(% Prve in&or(a*ije ,u ,e vjerova)no odno,ile na lov!
dola'a neprija)elja i ,li2no! a 'a preno, poda)aa ori,)ili ,u ,e di(ni! va)reni!
,vje)lo,ni i 'vu2ni ,ipnali! )e po,e/ni pla,ni*i%
A*ije oje ,u provodile pojedine drur)vene 'ajedni*e proririle ,u ,e
na velia pro,)ran,)va! 2i(e ,e na(e)ala i po)re/a preno,a in&or(a*ija na /r' i
eono(i2an na2in%
To je dovelo do pronala'aa preno,a in&or(a*ija ele)ro(apne)ni(
,ipnali(a ao r)o ,u )elepra&! radio! )elevi'ija! (o/ilni )ele&on! In)erne)%%%
S)varanje( (opuno,)i )ran,on)inen)alni9! odno,no plo/alno-'e(alj,i9
oW
preno,a! ova o(unia*iona ,red,)va ,u! ao ,e dana, popularno a7e!
pre)vorila Ze(lju u jedno z,vje),o ,eloz% Najveu 'a,lupu 'a )o i(aju ra2unari!
a prije ,vepa In)erne) i Wo!&d Wide Web *WWW+%
.)a je )o dana, r)o je (onije od ra2unaras In)erne) doa'uje da naj(onija
)e9nolopija ni,u ra2unari! ve ra2unari pove'ani u (re7e% Upravo (oderne
o(unia*ije o(opuuju pove'ivanje ra2unara u plo/alne (re7e%
o% o% o% INy+RMACI+NI SISTEMI
U JAVN+J UPRAVI
Ra'voj in&or(a*ioni9 ,i,)e(a 'a po)re/e javne uprave je veo(a ,lo7en i
dupo)rajan po,ao% Taav in&or(a*ioni ,i,)e( (ora da /ude u ,)anju da daje
pojedina2ne poda)e o pra3ani(a! pro,)oru! i(ovini i pravi(a! ao i o,novne
poda)e po odre3eni( o/ilje7ji(a% +n (ora o(opui)i pove'ivanje ,vi9 podru2ja
javne uprave u' u,lov o2uvanja nji9ove ,a(o,)alno,)i% Svao podru2je uprave u
oviru in&or(a*ionop ,i,)e(a! )re/a da pred,)avlja pod,i,)e(! ,a (opunoru
(e3u,o/nop o(uni*iranja i ra'(jene poda)aa%
In&or(a*ioni ,i,)e( javne uprave ,adr7i velii /roj poda)aa [/a'a
poda)aa\ a )o ,u4 (a)i2ni poda*i pra3ana! a)a,)ar 'e(ljir)a i nere)nina!
odpovarajui pro,)orni i nepro,)orni poda*i! &inan,ij,e )ran,a*ije i)d%
+vaav in&or(a*ioni ,i,)e( ,a /a'a(a ili /ano( poda)aa! (ora da
o,ipura ,ljedee o,novne &un*ije4
- da odr7ava u ,)anju a7urno,)i *jelinu orpani'a*iono i ,)ru)uralno
pove'ani9 o,novni9 poda)aa!
- da daje a7urne! po)pune! )a2ne i relevan)ne in&or(a*ije oje ,e u'aja(no
dopunjuju!
- da /ude &le,i/ilan i da ,e lao (o7e prilapodi)i novi( po)re/a(a i
'a9)jevi(a!
- da je ,po,o/an da 'adovolji nor(alne ,)andardne 'a9)jeve i da (o7e da
odpovori na ,vai [2a i nenor(alan\ upi) odpovarajuo( poruo( ili
,upe,)ijo(%
+,novu )avop in&or(a*ionop ,i,)e(a )re/a da 2ini /ana poda)aa! oju
2ini velii /roj /a'a poda)aa% Ba'e poda)aa na (e(orij,i( (ediju(i(a
(oraju /i)i )ao orpani'ovane da ,e poda*i i' nji9 (opu ori,)i)i pre(a
najra'li2i)iji( ri)eriju(i(a oji ,u unaprijed u)vr3eni% Sa(o na )aj na2in
ori,ni (o7e do/i)i vali)enu! je&)inu i /r'u u,lupu preo /ilo op ,i,)e(a
o(unia*ije! u /ilo oje vrije(e i ,a /ilo op (je,)a%
o8
"% e-Po,lovanje
Ele)ron,o po,lovanje (e-!oslovanje, e-Business.
2
je )ran,&or(a*ija
lju2ni9 po,lovni9 pro*e,a! upo)re/o( In)erne)a i in&or(a*ioni9 )e9nolopija! radi
au)o(a)i'a*ije po,lovni9 )ran,a*ija i )oova po,lovanja%
e-Business )e9nolopije
Ele)ron,o po,lovanje je ,ipuran! &le,i/ilan i in)epralni pri,)up
do,)avljanju ra'ni9 eono(,i9 vrijedno,)i ro' o(unia*iju ,i,)e(a i pro*e,a
oji o/avljaju o,novne po,lovne opera*ije ,a jedno,)avnoru i o/u9va)o( oji
o(opuava pri(jena In)erne) )e9nolopija% [IBM! oZZh%\! e-Po,lovanje ,e (o7e
de&ini,a)i i ao po,)upa o/avljanja po,lovni9 opera*ija pri(jeno( ,avre(ene
)e9nolopije%
Ele)on,o po,lovanje o/u9va)a4
Ele)ron,u )rpovinu!
Ele)ron,o plaanje!
Ele)ron,e o(unia*ije!
Ele)ron,u u,lupu!
Ele)ron,u proi'vodnju i
W
e-Business je ,vaa po,lovna a)ivno,) oja ,e odvija preo (re7e oja )ran,&or(ire
in)erne i e,)erne ve'e radi ,)varanja vrjedno,)i i i,oriravanja )r7irni9 (opuno,)i
vo3ena novi( pravili(a pove'ane - (re7ne eono(ije%
oh
Ele)ron,u di,)ri/u*iju%
1a /i de&ini,ali ele)ron,o po,lovanje
8
ne'ao/ila'no je po(enu)i
ra,pro,)ranjenu upo)re/u poj(ova oji ,u pri,u)ni od ,vi9 pri2a ve'ani9 'a
ele)ron,o po,lovanje% To ,u enple,i poj(ovi4 e-Business i e-omme!"e% IBM
je oZZ$% podine prvi po2eo ,a orirenje( )er(ina ze-Business" [ele)ron,o
po,lovanje\! da /i napravio ra'liu ,a do )ada upo)re/ljavani( )er(ino( ze-
omme!"ez [ele)ron,a )rpovina\! oji je i'jedna2avao ele)ron,o po,lovanje ,a
ele)ron,o( )rpovino(%
Ele)ron,a )rpovina -e-Commerce. je )er(in oji ,e odno,i ,a(o na
nee na2ine ele)ron,op po,lovanja% Neada ,e odno,ila na o/avljanje On-&ine
)ran,a*ija ,a up*i(a a dana, o/u9va)a ,ve )ran,a*ije ,a up*i(a!
do/avlja2i(a i par)neri(a% Mo7e ,e rei da je )o skup tehnologija i procedura
oje au)o(a)i'uju po,lovne )ran,a*ije pu)e( ele)ron,i9 ,red,)ava%
Ele)ron,a )rpovina
h
podra'u(ijeva4
8
Ele)ron,o po,lovanje je ,ipuran! &le,i/ilan i in)epralni pri,)up do,)avljanju ra'ni9
eono(,i9 vrijedno,)i ro' o(unia*iju ,i,)e(a i pro*e,a oji o/avljaju o,novne
po,lovne opera*ije ,a jedno,)avnoru i o/u9va)o( oji o(opuava pri(jena In)erne)
)e9nolopija% [IBM! oZZh%\% Ele)ron,o po,lovanje (o7e ,e de&ini,a)i ao o/avljanje
po,lovni9 opera*ija pri(jeno( ,avre(ene ele)ron,e )e9nolopije%
h
Ele)ron,a )rpovina - ,up )e9nolopija i pro*edura oje au)o(a)i'uju po,lovne
)ran,a*ije pu)e( ele)ron,i9 ,red,)ava%
o$
prodaju ro/e i u,lupa pu)e( In)erne)a! pri9ode od rela(e i pro(o*ije!
ele)ron,u ra'(jenu dou(ena)a oji pra)e ro/u! nova* i u,lupe u
pro(e)u%
Bi)na ra'lia i'(e3u ele)ron,e )rpovine i ele)ron,op po,lovanja ,a,)oji ,e u
,ljedee(4 Ele)ron,o po,lovanje je ,up )e9nolopija i pro*edura oje
au)o(a)i'uju po,lovne )ran,a*ije pu)e( ele)ron,i9 ,red,)ava! do je
ele)ron,a )rpovina ,vaa &inan,ij,a )ran,a*ija o,)varena ra'(jeno(
in&or(a*ija ele)ron,i( pu)e(%
e-Co((er*e je ,a,)avni dio e-Bu,ine,,a i najjedno,)avnije pa je (opue
pred,)avi)i ,ljedeo( ,lio(%
E-omme!"e [E&e"t!oni" omme!"ei EC - ele)ron,a )rpovina\ je
upovina ili prodaja do/ara ili u,lupa pu)e( In)erne)a! naro2i)o pu)e( ,ervi,a
Wo!&d Wide Web% U pra,i ,e ovaj )er(in 2e,)o ori,)i u(je,)o )er(ina e-
Business! 2ija je upo)re/a novijep da)u(a% -ao r)o ,e (o7e vidje)i! poja(
ele)ron,op po,lovanja je (nopo riri od njepovop ,inoni(a e-omme!"e%
Mnopo priladniji )er(in 'a ele)ron,o po,lovanje je e-Business%
I' ,vea navedenop vidi(o da je ele)ron,a )rpovina o(ponen)a
ele)ron,op po,lovanja% +vdje u jor jedno( da)i o,novne de&ini*ije ve'ane 'a
ele)ron,o [dipi)alno\ po,lovanje [e-Po,lovanje\%
oY
3lektronsko poslovanje -e-business. je )ran,&or(a*ija lju2ni9 po,lovni9
pro*e,a! upo)re/o( In)erne)a i ele)ron,i9 in&or(a*ioni9 )e9nolopija! radi
au)o(a)i'a*ije po,lovni9 )ran,a*ija i )oova po,lovanja%
3lektronska trgovina -e-commerce. je )er(in oji ,e odno,i ,a(o na nee
na2ine ele)ron,op po,lovanja% Neada ,e odno,ila na o/avljanje On-&ine
)ran,a*ija ,a up*i(a a dana, o/u9va)a ,ve )ran,a*ije ,a up*i(a!
do/avlja2i(a i par)neri(a% Mo7e ,e rei da je skup tehnologija i procedura oje
au)o(a)i'uju po,lovne )ran,a*ije pu)e( ele)ron,i9 ,red,)ava%
3lektronska pla+anja podra'u(ijevaju )ran,&er nov*a i i'vrrenje plaanja
pri(jeno( ele)ron,e )e9nolopije% Ao ,e provodi plaanje velii9 vrijedno,)i
onda ,e one naj2ere o/avljaju upo)re/o( priva)ni9 in&or(a*ioni9 (re7a
[S{IyT! yE1{IRE%%%\! do ,e od (ali9 vrijedno,)i plaanja o/avljuju
pri(jeno( pla)ni9 ar)i*a! ele)ron,i9 2eova i ele)ron,e po)ovine%
3lektronske komunikacije podra'u(ijevaju o/la,) ele)on,op po,lovanja
u ojoj ,e nove )e9nolopije pri(jenjuju 'a ra'(jenu porua i'(e3u po,lovni9
,u/jea)a% Naj'na2ajniji (ediji ele)ron,i9 o(unia*ija ,u4 E1I! EANC+M i
In)erne)%
3lektronska proizvodnja podra'u(ijeva ,)varanje proi'voda i i'vrrenje
u,lupa pri(jeno( ele)ron,e )e9nolopije% Ele)ron,o( proi'vodnjo( na,)aju
proi'vodi oji ,u po)puno novi u (e3unarodno( po,lovanju a odliuju ,e
,ljedei( ara)eri,)ia(a4
i(aju dipi)alni o/li!
ele)ron,i ,e proi'vode!
ele)ron,i ,e di,)ri/uiraju%
Ele)ron,a proi'vodnja ao proi'vode naj2ere daje4 ra2unar,e
propra(e [,o&)ver\! ra2unar,e ipri*e! ele)ron,e njipe! dipi)ali'ovanu
(ul)i(ediju [(u'ia! &il(ovi i ,lie\! do ele)ron,e u,lupe o/u9va)aju4
/anar,e u,lupe! on,al)inp u,lupe! u,lupe o/ra'ovanja! njipovod,)vene u,lupe!
u,lupe o/rade poda)aa na udaljinux i ,l%
Bi)na ara)eri,)ia ele)ron,i9 proi'voda je (opuno,) nji9ove
ele)ron,e di,)ri/u*ije! /udui da ovi proi'vodi ne(aju (a)erijalni o/li% Za
nji9ovu di,)ri/u*iju naj2ere ,e ori,)i In)erne) jer o/e'/e3uje najni7e )rorove
di,)ri/u*ije i 'a9)jeva naj(anje anpa7ovanje api)ala 'a di,)ri/u*iju% Po)puno
ele)ron,o po,lovanje ulju2uje i ele)ron,u di,)ri/u*iju%
oZ
I,)orij,i ra'voj e-Bu,ine,,-a [vidi ,liu4 xI,)orij,i ra'voj In)erne)x\
)eao je od pred,)avljanja i pre'en)ovanja na Web
,
,aj)ovi(a pa do in)epralnop
pri,)upa i po)punop ele)ron,op po,lovanja%
$
*udu+nost 4eb-a:
- pra+enje akcija korisnika sajtova%
- upotreba generikih algoritama5
- upotreba inteligentnih agenata5
- upotreba novih naina indeksiranja5
- analiziranje korisnikih komunikacija u realnom vremenu%
- analiziranje tehnike za prikupljanje podataka o kupcima%
- dizajniranje 4eb-sajtova da podr,e 6arehousing%
- dizajniranje 4eb-enabled 7ata 1arts -skladi$ta podataka organizovanih na
data 6arehousing konceptu% orijentisanih na jedan konkretan problem.%
- izvo8enje upita i izradu izvje$taja%
- izgradnja internacionalnog 4ebhouse-a i njegovo izlaganje u javnost%
- manipulacija 4ebhouse projektima%
- interakcije i analitiko procesiranje u realnom vremenu pomo+u paralelnog
procesiranja%
- prijem gotovih analiza i odgovaranje na sve transakcije u poslovanju
bilje,enjem svih clickstream-ova%
- kratko vrijeme odgovora na postavljene upite korisnika.
"#
Novi (odel po,lovanja /i'ni,a ,a /i'ni,o( [B"B\ (o7e ,e pro(a)ra)i ,a4
prodajne ,)rane! pdje jedna o(panija prodaje ,voje proi'vode ele)ron,i(
pu)e( (nopi(a [o4N\! ,a upovne ,)rane pdje jedna o(panija upuje od vire
prodava*a [N4o\! ,a ,)rane ra'(jene pdje ,e na uele)ron,oj pija*iu ,ree vire
upa*a ili prodava*a [N4N\%
Ele)ron,a prodaja ,e po (nopo 2e(u ra'liuje od la,i2ne prodaje% U
,i,)e(u e-Prodaje ne(a(o nepo,redni on)a) prodava*a i up*a! ni)i je
neop9odno pri,u,)vo ro/e% Bilo da ,e radi o nu3enju ili prodaji ro/e! *ijeli pro*e,
,e odvija ele)ron,i( pu)e(% U )u ,vr9u ,e ori,)e In)erne) i Web )e9nolopije%
Web )e9nolopije! pre*i'nije Web ,)rani*e! daju priliu up*u da na ,li*i! po)ovo
ao u realni( u,lovi(a (o7e da vidi ao proi'vod i'pleda% S o/'iro( da nove
)e9nolopije o(opuavaju da ,e o/je)i pred,)avljaju )rodi(en'ionalno! upa* je u
,)anju da /ilo oji proi'vod vidi u *jelini%
U modelu prodajne strane prodaja ,e (o7e vrri)i dire)no i' a)alopa ili
au*ijo(! u modelu kupovne strane upovina ,e (o7e vrri)i i' a*ija unaprijed!
in)ernop )r7ir)a up*a i preo prupne upovine! do ,e ra'(jena (o7e o/avlja)i
po (odelu ver)ialne di,)ri/u*ije! ver)ialne ra'(jene! 9ori'on)alne di,)ri/u*ije i
&un*ionalne ra'(jene%
Pro3e(o li pored neuu,no ure3enop i'lopa! 2a i ada i(a(o po)re/u da
ner)o upi(o! a vidi(o da po)oji u i'lopu nee(o )o uradi)i% Ao je i prodajno
o,o/lje nelju/a'no! ao dovoljno ne po'naju ro/u ili prodaju! o,i( r)o u )avu
prodavni*u nee(o ,vraa)i! )rudie(o ,e da ,voje po'nanie! rod/inu i prija)elje
odvra)i(o od upovine na )avo( (je,)u%
Ele)ron,a upovina! nu3enje ro/e pu)e( Web ,)rani*a! pre)ra7ivanje po
Web ,)rani*a(a i dr% po)ovo da ,u ,li2ni o/ila,u i'lopa prodavni*a! odno,no
odla,u u )rpovinu radi upovine% Lore ura3ena Web ,)rani*a je i,)o r)o i lor i'lop
prodavni*e% I ao r)o u lore prodavni*e ne 7eli)e ula'i)i i upova)i i,)o ,e po,)upa
i ,a loro( {e/ ,)rani*o(%
{e/ ,)rani*a! i,)o ao i najljepre ure3en i'lop! lijen)u (ora da /ude
dopadljiva% Svoji( i'pledo( i ,a ,vi( oni( r)o pre)enduje da /ude in&or(a*ija!
(ora da privla2i! a ne da od/ija po,je)io*a% Neop9odno je da in&or(a*ije na
,)rani*a(a Web-a /udu! prije ,vepa! po)pune i od(jerene! lijepo di'ajnirane i po
odre3enoj lopi*i ra,pore3ene%
Ele)ron,o po,lovanje po)puno (ijenja on*ep)ualni ovir na/avi
ave po'naje(o u la,i2no( pri,)upu% Te na/ave! odno,no upovaranja u,lova
i,porue! ne na(eu po)re/u pre)9odnop u,po,)avljanja on)a)a ,a
i,poru2io*i(a ro/e% +ne! i,)o )ao! ne podra'u(ijevaju ni pi,anje! odno,no ,lanje
upi)a! pu)ovanja radi upovaranja u,lova i na2ina i,porue i )o(e ,li2no%
Sve vee i ,ve 2ere orir)enje ,i,)e(a ele)ron,i9 na/avi doda)no e
po)i*a)i o(panije da ,voje proi'vode! odno,no ro/e nude pu)e( Web ,)rani*a%
-ada /roj ponu3a2a ro/a pora,)e do onop nivoa na oje( e ,a(e ponude po,)a)i
"o
o2ni*o( /r7e( i e&ia,nije( pre)ra7ivanju po7eljni9 op*ija na/avi! )re/a
o2eiva)i da ,e u )o( ,(i,lu pojave nova! daleo e&ia,nija! rjerenja% Bie! ne(a
,u(nje! prona3ena rjerenja oja e vodi)i novo( unapre3ivanju ,i,)e(a
pre)ra7ivanja% Taj novi ,i,)e( e u2ini)i e-Bi'ni, jor e&ia,niji(%
"% o% 1EyINICIJA ELE-TR+NS-+0 P+SL+VANJA
Por)o je e-Uprava pri(jena prin*ipa ele)ron,op po,lovanja u javnoj
upravi )re/alo /i prvo de&ini,a)i poja( ele)ron,op po,lovanja! r)o i nije )ao
lao ao )o na prvi popled i'pleda%
Mi naj2ere pleda(o na ,vije) ro' ra'li2i)e nao2ale% Nare vi'ije ,u
'a(apljene po(ila(a pre)po,)avi [u/je3enja\ oje ,u ,e vre(eno( na)alo7ile
na o,novu ,op,)venop i,u,)va i upla po,(a)ranja% Na nei na2in (i ,(o
'aro/ljeni*i onopa r)o ve 'na(o% Iao je vjerova)no i,)ina da tVidje)i 'na2i
vjerova)iu )re/alo /i vodi)i ra2una o 2injeni*i da ono u r)a vjeruje(o pred,)avlja
oprani2enje da vidi(o ,)vari u pravo( ,vje)lu% Mora(o ,)alno vodi)i ra2una ne
,a(o o pri(jerenoj diop)riji nao2ala! nepo i o )o(e da na( ,)ala /udu ,ve
vrije(e 2i,)a% Ulanjanje( nao2ara e(o ,(anji)i ri'i da po(ijera(o nao2are
,a o2i(a i pre)po,)ave ,a 2injeni*a(a%
zJa ne 'na( o je o)rio vodu!z pri(ije)io je jedno( Mar,9all M*Lu9an!
zali ,a( ,ipuran da )o nije /ila ri/a%z 1rupi( rije2i(a! ao ri/u i'vadi)e i' njenop
prirodnop a(/ijen)a ona e vrlo /r'o ,)ei du/oo ra'u(ijevanje r)a je,)e! a r)a
nije voda%
Por)o i ri/e i ljudi i(aju pro/le(e ,a pravovre(eni( uo2avanje(
o/je)ivni9 de)alja ooline u oju ,u do prla [i preo njepa\ u)opljeni! )re/alo /i
napravi)i ora una'ad da /i ,e ra'u(jelo r)a je,)e ze-Po,lovanjez%
Nera'u(ijevanje je po,ljedi*a ru(a oji na,)aje ,)alni( /o(/ardovanje( u
(ediji(a u oje( ,u pri,u)ne in&or(a*ije! de'in&or(a*ije i poprerne in&or(a*ije%
-ao r)o ri/a po2inje da *ijeni vodu )e ada je i'va3ena i' nje )re/ali /i,(o i
ovdje prvo ra'u(ije)i r)a e-Po,lovanje nije4
e-Po,lovanje nije ven)il [doda)a\ )radi*ionalno( po,lovanju!
e-Po,lovanje ,e ne oprani2ava ,a(o na )e9nolore a,pe)e!
e-Po,lovanje nije odpovorno,) ,a(o in&or(a)i2ara!
e-Po,lovanje ,e ne /i ,(jelo oprani2i)i ,a(o na jedan ,e)or ili
&un*ionalno podru2je%
3-!oslovanje nije ventil -dodatak. tradicionalnom poslovanju
Por)o je e-Po,lovanje in)epralna o(ponen)a po,lovanja! )re/alo /i pa
""
)re)ira)i )ao da /ude in)epri,ano ,a ,vi( o,)ali( po,lovni( )oovi(a i da pri
)o(e odipra lju2nu ulopu% Parado, je da ,u orpani'a*ije oje ,u prve
porenule ini*ija)ive e-Po,lovanja )o u2inile )ao r)o ,u pa odvojile od o,)a)a
orpani'a*ije% S(a)ralo ,e da e-Po,lovanje (o7e da ep'i,)ira ,a(o au)ono(no i
na /e'/jednoj di,)an*i od plavni9 )oova po,lovni9 opera*ija! ao /i (u ,e
(opla po,ve)i)i du7na pa7nja% Me3u)i(! ,a vre(eno( /i ,e (orao napravi)i
odpovarajui plan in)epra*ije! ao ne 7eli(o da po,)ojei( ,ilo,i(a doda(o jor
jedan (oan ,ilo,%
3-!oslovanje organizacije bi trebalo tako dizajnirati da ono nakon
odre8enog vremena postane glavni pokreta korporativne kulture i osnovni
(aktor za ostvarivanje sinergije.
Ao ,e ovaj *ilj ne o,)vari! javlja ,e opa,no,) da e-Po,lovanje ao 'reo
plod voe padne na 'e(lju i pu,)i du/oo orijenje i ,a vre(eno( po,)ane
nova! ,a,vi( ra'li2i)a voa ,a ,op,)veni( iden)i)e)o( i ara)eri,)ia(a%
Tre/alo /i napla,i)i da je e-Po,lovanje r)aa! a ne nopa% -ori,no je da pa
ra'dvoji)e od o,novni9 linija po,lovanja ao )e u2i)e da 9oda)e! ali ono ,
vre(eno( (ora po,)a)i o,lona* *ijele orpani'a*ije i njen in)epralni dio%
3-!oslovanje se ne ograniava samo na tehnolo$ke aspekte
Te9nolopija je najlari dio ,lapali*e oja 2ini u,pjernu i(ple(en)a*iju
e-Po,lovanja% S)ra)epija je (nopo i'a'ovniji a,pe) pro*e,a )ran,&or(a*ije! a
naj)e7i dio je orpani'a*iona ul)ura f ljud,i &a)or i pro(jena ,i,)e(a uvjerenja i
ponaranja! ao 'apo,leni9! )ao i o,)ali9 in)ere,ni9 par)nera%
Ao ,e prevelia pa7nja po,ve)i )e9nolopiji! a pri )o(e ,e djeli(i2no ili
po)puno ipnoriru ,o*ijalna dina(ia! poli)i2e (e3u'avi,no,)i i o,)ale ne)e9ni2e
'avr'la(e oje ,u ,e i,prije2ile i'(e3u en)i)e)a oji /i )re/alo da ori,)e )u
)e9nolopiju! po,ljedi*a e ,ipurno /i)i a)a,)ro&alna i(ple(en)a*ija%To je le*ija
oju ,u (nope do)%*o( orpani'a*ije nau2ile na naj)e7i (opui na2in%
Ao orpani'a*ije propu,)e da pri(jene ini*ija)ive oje e 'apo,lene
(o)ivi,a)i da pro(jene ,voje ponaranje )ao r)o e /i)i (nopo vire ,pre(ni da
(e3u,o/no ,ara3uju i dijele 'nanje! ni naju,pjernija )e9nolopija ne(a ran,e da
o,)vari 'na2ajniji u,pje9% U'(i(o 'a pri(jer (one g!oup-a!e pla)&or(e ao
r)o ,u .otus /otes i $i"!oso(t E0"1ange% Nji9ov pri(arni *ilj je dijeljenje 'nanja!
ali ,e na pr,)e (opu i'/roja)i one orpani'a*ije oje ove ala)e u )o( on)e,)u
u,pjerno pri(jenjuju% To ,u 2udne voe oje (opu da daju plodove ,a(o na
podlo'i oja po,jeduje doa'ane ul)urne )radi*ije i li2ne ini*ija)ive i u,pje9e u
reiranju in)ele)ualnop api)ala% -ao r)o )o poa'uju pri(jeri i' ,urove pra,e
,a(a )e9nolopija! (a ao (ona /ila! nije dovoljna da paran)uje u,pje9
ini*ija)iva e-Po,lovanja4 )a )e9nolopija (ora da pre)9odno u9va)i orijena u
'dravo( ,o*ijalno( on)e,)u%
"X
Te9nolopija ep'i,)ira u ,o*io-)e9ni2o( ,i,)e(u! u oje( ,u ljudi lju2na
o(ponen)a% wa i po)puno au)o(a)i'ovani ,i,)e(i (oraju na neo( nivou ,vop
&un*ioni,anja da 'avi,e od ljudi% Ao orpani'a*ija odlu2i da pro(ijeni
)e9nolopiju (ora da /ude ,pre(na na odlu2nu pro(jenu ponaranja oje )u
)e9nolopiju oru7uje%
&od uvo8enja sistemskih promjena i redizajniranja poslovnog
sistema pa,nju ne bi trebalo posvetiti samo hardveru i so(tveru% nego i
najva,nijoj% ljudskoj komponenti -peopleware..
wa i ada ,u porenu)e prave ini*ija)ive /r'ina )e9nolori9 pro(jena e
u,oro vire,)ruo pre(ari)i /r'inu po)re/ni9 pro(jena u orpani'a*iji% S
vre(eno( e ,e ,)vori)i ja' i'(e3u onopa r)o )e9nolopija (o7e da pru7i i onopa
r)a orpani'a*ija (o7e u,pjerno da podr7i! u'i(ajui u o/'ir po,)ojeu i
'a9)jevanu orpani'a*ionu ul)uru% S(anjivanje i pre(oravanje )op ja'a je
najvei i'a'ov u po,lovnoj )ran,&or(a*iji oja vodi a u,pjerno( e-Po,lovanju
8
%
Porua je jedno,)avna4 Vodi)e ra2una o ljudi(a oji ,(a)raju da e
ini*ija)ive 'a pri(jenu e-Po,lovanja o,)avi)i nee po,ljedi*e po nji9% Pouraj)e da
ra'u(ije)e nji9ove nade i ,)ra9ove% +/ja,ni)e i( predno,)i i (ane f r)a e ,e
dopodi)i ao ,e ini*ija)ive u,pjerno pri(jene! a r)a ao propadnu%
3-!oslovanje nije odgovornost samo in(ormatiara
In&or(a)ia je dana, previre va7na da /i ,e (opla prepu,)i)i ,a(o
in&or(a)i2ari(a% 0odina(a ,u in&or(a)i2ari naviavani da ,e /ave i,lju2ivo
)e9ni2i( de)alji(a [odr7avanje (re7e i po,lovni9 aplia*ija\ r)o i9 je u2inilo
po)ovo ne,po,o/ni( da ,e adap)iraju na nove u,love i prorire ,voje vidie% U
po,lovno( ,vije)u vire ,e ne radi o podrr*i po,lovni( pro*e,i(a! nepo o )o(e da
,e o(opui da ,e lju2ni po,lovni pro*e,i 'a u,pje9 orpani'a*ije uopr)e (opu
i've,)i% Te9nolopija na oju ,u in&or(a)i2ari navinu)i nije vire pri(jerena novi(
po,lovni( 'a9)jevi(a ao r)o ,u -M [upravljanje 'nanje(\! CRM [upravljanje
odno,i(a ,a up*i(a\ i SCM [upravljanje lan*e( na/ave\%
3-!oslovanje se ne bi smjelo ograniiti samo na jedan sektor ili (unkcionalno
podruje
Naj,ipurniji na2in da u/ije)e ,ve ini*ija)ive 'a pri(jenu e-Po,lovanja je
da o,nuje)e po,e/an ,e)or oji e ,e /avi)i ovo( pro/le(a)io(% yun*ionalni
,ilo,i ,u ver)ialni! do e-Po,lovanje )e7i da /ude 9ori'on)alno i da ,ruri ,ve
/arijere unu)ar orpani'a*ije i i'(e3u orpani'a*ije i njeni9 par)nera%
Y
S9apiro C%! Varian n%! In&or(a)ion Rule,4 A S)ra)epi* 0uide )o )9e Ne)|or E*ono(}!
nardvar Bu,ine,, S*9ool Pre,,! Bo,)on! oZZZ%
"W
Naon ovi9 va7ni9 napo(ena (opue je jor jedno( da)i &or(alnu
de&ini*iju ele)ron,op po,lovanja i ele)ron,e )rpovine4
Ele)ron,o po,lovanje [E-Business\ je /ilo oja po,lovna a)ivno,) oja
,e odvija preo (re7e! oja )ran,&or(ire in)erne i e,)erne ve'e radi ,)varanja
vrijedno,)i i i,oriravanja )r7irni9 (opuno,)i! vo3ena novi( pravili(a
pove'ane [(re7ne\ eono(ije% To je po,lovanje /r'ino( (i,li upo)re/o(
dipi)alnop nervnop ,i,)e(a [In)erne) i {e/ )e9nolopija\%
Ele)ron,a )rpovina [E&e"t!oni" omme!"e\ je orirenje
o(unia*ioni9 )e9nolopija radi pro,lje3ivanja po,lovi9 in&or(a*ija i o/avljanja
po,lovanja [pro*e, upovine! prodaje! ra'(jene proi'voda! u,lupa i in&or(a*ija
preo In)erne)a\%
"% "% RAZV+J I ZNAwAJ ELE-TR+NS-+0
P+SL+VANJA
Pri(jena ele)ron,e )rpovine po2ela je $#-i9 podina! ada ,e u velie
orpora*ije i (ali /roj po,lovni9 o(panija uvode ele)ron,e po,lovne
aplia*ije%
Pri(jeno( elektronske razmjene podataka f E1I [E&e"t!oni" 2ata
3nte!"1ange\ i drupe o(panije u2e,)vuju u ovi( po,lovi(a% 37I - pred,)avlja
ra'(jenu o(er*ijalni9 poda)aa i'(e3u ra2unara 'a,e/ni9 &ir(i! oja ,e vrri /e'
(anuelne in)erven*ije! ele)ron,i( pu)e(! po,red,)vo( ,)andardi'ovani9
porua oje 'a(jenjuju )radi*ionalne papirne dou(en)e%
Pri(jena ele)ron,e )rpovine ,e naro2i)o riri ,a o(er*ijali'a*ijo(
In)erne)a po2e)o( Z#-i9 podina%
9aktori koji su doveli do razvoja elektronskog poslovanja su:
ra'voj in&or(a*ioni9 )e9nolopija!
u,avrravanje )eleo(unia*ija!
in)epra*ija in&o(a*ioni9 )e9nolopija i )eleo(unia*ija!
pro*e,i plo/ali'a*ije i in)epra*ije!
viri ul)urni nivo ,)anovnir)va i)d%
U pro*e,u ele)ron,e )rpovine ra'liuje(o4
o% 3lektronsko tr,i$te [(je,)o 'a ele)ron,u )rpovinu\ je in&or(a*ioni
,i,)e( oji pove'uje velii /roj upa*a! prodava*a i do/avlja2a radi
ra'(jene in&or(a*ija! proi'voda! u,lupa i plaanja%
"8
"% 1e8uorganizacioni in(ormacioni sistemi o/u9va)aju )o in&or(a*ija
i'(e3u dvije ili vire orpani'a*ija% Zada)a i( je da e&ia,no o/ra3uju
)ran,a*ije ao r)o ,u prenorenje narud7/i! ra2una i plaanja%
!rednosti elektronske trgovine za organizaciju:
prodava* (o7e da ,re)ne velii /roj upa*a /ilo pdje na 'e(alj,oj upli!
o(panije (opu da ori,)e ,ervi,e drupi9 o(panija vrlo /r'o!
(are)inri di,)ri/u*ioni anali ,e dra,)i2no ,(anjuju ili eli(iniru!
e-omme!"e ,(anjuje )rorove ,)varanja! o/rade! di,)ri/u*ije i
,ladir)enja in&or(a*ija na papiru 'a Z#~!
,ervi,i i ve'e ,a up*i(a ,u olarani%
!rednosti za korisnike:
up*i(a ,e o/e'/je3uju je&)iniji proi'vodi i u,lupe!
up*i i(aju vire i'/ora!
up*i (opu "W 2a,a dnevno o/avlja)i upovinu! pdje pod ,e nala'ili!
up*i (opu do/i)i 'na2ajne in&or(a*ije u ,vao( )renu)u!
e-"omme!"e o(opuava up*i(a da prilapode proi'vode i u,lupe%
!rednosti za dru$tvo:
e-"omme!"e po(a7e dipi)alnu eono(iju!
(nopi pojedin*i rade od ue! (anje pu)uju pa je (anja pu7va u
,ao/raaju i (anje 'apa3enje va'du9a!
o(opuava da i'vje,na do/ra /udu proda)a po ni7i( *ijena(a! )ao da i9
i ,iro(arni ljudi (opu upi)i [poveava nji9ov 7ivo)ni ,)andard\!
o(opuava ljudi(a oji 7ive u 'e(lja(a u ra'voju ili ,eo,i( predjeli(a
da do3u do proi'voda oji i( na drupi na2in ne /i /ili do,)upni!
o(opuava i,poruu javni9 u,lupa%
1a ele)ron,o po,lovanje polao preu'i(a pri(a) nad la,i2ni( na2ino(
po,lovanja (o7e ,e vidje)i i' ,ljedei9 ,)a)i,)i2i9 poa'a)elja u o# evrop,i9
'e(alja [1an,a! yin,a! yran*u,a! Nje(a2a! Ir,a! I)alija! nolandija! .panija!
.ved,a i Velia Bri)anija\ u oZZZ%! "##o%! "##X%! i "##8% podini4
Predu'ea ,a pri,)upo( In)erne)u4 hh~ u oZZZ% podini! Y"~ u "##o%
podini! Z"~ u "##X% podini i Z8 ~ u "##8% podini%
Predu'ea oja prodaju proi'vodeu,lupe na (re7i4 Z~ u oZZZi "W~ u
"##oi XZ~ u "##X% i W8 ~ u "##8% podini%
Predu'ea oja upovaraju po,ao ,a up*i(ado/avlja2i(a preo (re7e4
"#~ u oZZZi W#~ u "##oi 8$~ u "##X% podini i h$~ u "##8% podini%
Poa'a)elji e-Trpovine 'a up*e u o# evrop,i9 'e(alja [1an,a! yin,a!
yran*u,a! Nje(a2a! Ir,a! I)alija! nolandija! .panija! .ved,a i Velia
Bri)anija\ u oZZZ! "##o%! "##X% i "##8% podini4
u oZZZ% podini X8~ popula*ije ori,)ilo je In)erne) ili drupe (re7ne
u,lupei oW~ je upovalo preo (re7ei Y~ je vrrilo ,voje &inan,ij,e
po)re/e ro' e-Baninp%
"h
u "##o% 8#~ popula*ije ori,)i 3nte!net ili drupe (re7ne u,lupei "Y~
upuje na (re7ii "#~ ori,)i)i e-Baninpi
u "##X% ho~ popula*ije ori,)i)i In)erne) ili drupe (re7ne u,lupei 8W~
upuje na (re7ii W#~ ori,)i)i e-Baninpi
u "##8% h$~ popula*ije ori,)i)i In)erne) ili drupe (re7ne u,lupei hW~
upuje na (re7ii 8$~ ori,)i)i e-Baninp%
uB"Cx e-Trpovine ro' In)erne) ,e)ore4
u oZZZ% po)rornja u Z 'e(alja EU i'no,ila je 8 /iliona eura u ,e)oru
)uri'a(i W!Z /iliona evra u ,e)oru u9ardver i ,o&)verxi "!o /iliona evra 'a
naru2ivanje ara)a! o!Z /i/liona evra 'a njipe! C1-ove i video )rae i o
/ilion evra 'a na(irni*e! odjeu i o,)alo%
I,)ra7ivanje pod na'ivo( uMre7ni udarx daje i'vjer)aj ,a2injen na o,novu
in)ervjua ,a2injeni9 u "#h8 o(panija% U periodu od oZZY% do "##8% podine!
pri(jena e-Po,lovanja u)i*ala je na ,(anjenje )rorova u i'no,u od Z88!"
(ilijarde dolara! poveanje pri9oda u i'no,u od X%WWX!Z (ilijarde dolara i
podirnje( pora,)u produ)ivno,)i od #!"~%
Na /r' ra'voj u)i*alo je (nopo &a)ora od oji9 ,u naj'na2ajniji4
/r' ra'voj novi9 )e9nolopija!
u,avrravanje )eleo(unia*ija!
po)puna in)epra*ija in&or(a*ioni9 i )eleo(unia*ioni9 )e9nolopija!
,vje),i pro*e, plo/ali'a*ije!
,vje),i pro*e, in)epra*ije!
pra,a (e3unarodnop po,lovanja!
viri ul)urni nivo ,)anovnir)va!
/r'o prilapo3avanje (ali9 i ,rednji9 predu'ea novo( na2inu rada!
pora,) )rpovine u,lupa(a%
Ra'voj e-Business-a i(a po)ovo e,ponen*ijalan ra,) r)o ,e naj/olje (o7e
vidje)i i' ,lie4 uE,ponen*ija ra,)a e-Business-au%
"$
Ao ,e pro(a)ra ra'voj e-Business-a od njepove pojave [oZZh\ pa do
dana, (o7e ,e vidje)i da je on pro(jenio na2in orir)enja [vidi ,liu\ Web-a i da
je prorao ro' 2e)iri veo(a /i)ne &a'e4
Pri,u,)vo!
In)era*ija!
Tran,a*ija!
Tran,&or(a*ija%
"Y
e e- -Business Business mjenja nain korienja mjenja nain korienja Web Web- -a... a...
Marketing
informacije
Broure
Marketing Marketing
i informa nformacije cije
Bro Bro ure ure
Intranet aplikac.
Interaktivnost
Personaliacija
!snovna pretra".
Poveani sajtovi
Intranet Intranet aplikac. aplikac.
Interaktivnost Interaktivnost
Personalia Personaliacija cija
!snovna pretra". !snovna pretra".
Poveani sajtovi Poveani sajtovi
e-#ommerce
$%I po&rka
'aje&nice
$(P platforme
)amouslu"ivanje
kupaca
e e- -#ommerce #ommerce
$%I $%I po&rka po&rka
'aje&nice 'aje&nice
$(P $(P platforme platforme
)amouslu"ivanje )amouslu"ivanje
kupaca kupaca
#(M aplikacije*
aje&. platforme
In&ustrijske apikac.
+unkcionalne aplik.
Integracija kupaca
(eal-time ,-P
.napre/ena
personaliacija
#(M #(M aplikacije aplikacije* *
aje&. platforme aje&. platforme
In&ustr In&ustrijske apikac. ijske apikac.
+un +unkc kcional ionalne ne aplik. aplik.
Integra Integracija kupaca cija kupaca
(eal (eal- -time ,-P time ,-P
.napre .napre/ /ena ena
p personalia ersonaliacija cija
P
o
v
e

a
v
a
n
j
e

v
r
j
e
d
n
o
s
t
i

p
r
e
d
u
z
e

a
e-Business integracija
1996-1999
Prisustvo
1997-2000
Interakcija
1998-2003
ransakcija
2000-200!
rans"or#acija
)ource0 1artner 1roup )ource0 1artner 1roup
:granienja primjene elektronske trgovine:
o% tehnika - nedo,)a)a ,)andarda 'a vali)e)! /e'/jedno,) i pou'dano,)i
pri(jena ,o&)ver,i9 ala)a 'a ra'voj! )eroe u in)epri,anju In)erne)
,o&)vera i ,o&)vera 'a ele)ron,u )rpovinu%
"% netehnika - 'aon,a pi)anja! in)erna*ionalna 'aon,a repula*ija!
)eroe pri (jerenju predno,)i! o)por upa*a i nedo,)a)a ri)i2ne (a,e
-ao i ,vao drupo po,lovanje i ele)ron,o po,lovanje i(a nee po)eroe
i ,ep(en)e na oje )re/a po,e/no o/ra)i)i pa7nju ao /i po,lovni pro*e, /io
u,pjeran% Nee od po)eroa ,u4
praenje po,je)a Web pre'en)a*iji u oviru oje je reali'ovana prodaja!
praenje ponovni9 po,je)a Web pre'en)a*iji - oji je pro*ena) ponovljeni9
)ran,a*ija u oviru Web pre'en)a*ije!
di&eren*iranje u odno,u na onuren*iju!
praenje i anali'a upovine reali'ovane u oviru Web pre'en)a*ije!
in)epri,anje ele)ron,op po,lovanja ,a )radi*ionalni( po,lovanje(
predu'ea%
U,oro (o7e(o o2eiva)i pojavu i )avi9 por)ala oji e! re*i(o! nudi)i
proi'vode au)o indu,)rije! ele)ronie! (arin,e! 9e(ij,e ili nee drupe
indu,)rij,e prane% Ne i,lju2uju ,e ni (opuno,)i da ,e na Web por)ali(a
"Z
'ajedni2i pojave &ir(e pdje ri)eriju( 'a ra'vr,)avanje! odno,no prupi,anje 2ini
,pe*i&i2no,) prane ili po ne2e(u ara)eri,)i2ne proi'vodnje% Pri(jera radi!
(o7e(o o2eiva)i da ,e na neo( por)alu 'ajedni2i na3u ponude ,vi9
poljoprivredni9 proi'voda! drvoprera3iva2a! proi'vodi )e,)ila! proi'vo3a2a
lijeova ili ro/e oja je i'ra3ena od prirodni9 (a)erijala! pla,)ie! por*ulana!
,)ala i ,li2no%
Pre)ra7ivanje Web ,)rani*a radi pronala7enja najpovoljniji9 i'vora
,na/dijevanja nije i jedini na2in orir)enja ele)ronie u pro*e,u na/avi%
Ele)ronia! odno,no ponude pu)e( Web ,)rani*a pru7aju i drupe prilie 'a
pronala7enje povoljni9 i'vora ,na/dijevanja% U )o( popledu po,e/an 'na2aj
pridaje ,e ini*ija)ivi oju ,u u prili*i da predu'i(aju ,a(i up*i% Jedna od )avi9
(opuno,)i je i orir)enje {e/ por)ala u *ilju nala7enja najpovoljnijep i'vora
,na/dijevanja na na2in da ,a(i up*i po,)avljaju ,voje u,love ili 'a9)jeve 'a i'/or
neopa o /i i9 )rajno ,na/dijevao%
Ve je po'na)a 2injeni*a da e-Trpovina (ijenja (odel po,lovanja!
,)ru)uru po,lovanja! i prirodu odno,a i'(e3u upa*a! prodava*a i ,vi9 drupi9 u
)o( lan*u% Sada je ,a,vi( ,ipurno da e-Trpovina (ijenja po,lovne odno,e! /riru
,e )radi*ionalne prani*e i'(e3u proi'vo3a2a i upa*a! (ijenja ,e priroda )i9
odno,a%
Ra'voj e-Trpovine )eao je po &a'a(a% U periodu od oZZW% do oZZ$%
,vaa &ir(a! velia ili (ala! 7eljela je da /ude pri,u)na na Web-u i i(a /ar ner)o
na In)erne)u% Nei ni,u ni 'nali 'ar)o )o rade! ali ,u 'nali da (oraju /i)i pri,u)ni
On-&ine [vir)ualno\%
1rupu &a'u [oZZ$% f "###%\ o/ilje7avaju po,lovne )ran,a*ije f upovina
i prodaja po,red,)vo( dipi)alni9 (edija% +vu &a'u ara)erire pove'ivanje upa*a
i do/avlja2a oji ,e prije niad ni,u ,reli% Ra'(jena papirni9 dou(ena)a
'a(jenjuje ,e )ran,a*ija(a pu)e( In)erne)a%
Trea &a'a )raje od "###% podine% -ara)eri,)ia ove &a'e je u )o(e da ,e
,apleda na oji na2in In)erne) (o7e u)i*a)i na pro&i)a/ilno,)% U ovoj &a'i e-
Trpovine ulju2uju ,e ,vi po,lovni pro*e,i i ,ve aplia*ije! pa ,ve vire (o7e(o
povori)i o in)epri,ano( e-Po,lovanju% Sa(o e-Po,lovanje nije pi)anje reali'a*ije
)ran,a*ija e-Trpovanja ili upovine pu)e( Web-a! ve ona pred,)avlja po)punu
,)ra)epiju rede&ini,anja ,)ari9 po,lovni9 (odela! upo)re/o( novi9 )e9nolopija%
Sve ,e )o provodi ,a *ilje( o,)varivanja (a,i(alnop pro&i)a i 'adovoljenje(
po)re/a up*a%
Zar)o je e-Po,lovanje velia ,)vars I'vrrni dire)ori i vr9ovni (enad7eri
,)alno ,u ,uo2eni ,a po)re/o( o,)varenja pro&i)a% 1a /i )o o,)varili! pored o,)alop
(oraju radi)i na ,(anjenju )ran,a*ioni9 )rorova% Prinu3eni ,u )ra7i)i nove
pu)eve 'a preo/liovanje i poje&)injenje ,vop na2ina po,lovanja! a pri )o(e
ori,)e ,ve predno,)i oje i( nudi e-Po,lovanje%
U po,ljednje vrije(e ,ve vire &ir(i i ,ve vire pojedina*a ,e pove'uje
ele)ron,i( o(unia*ija(a% 1ipi)alno pove'ivanje na je&)in na2in pred,)avlja
X#
)e9nolori napreda jedna pronala,u parne (arin! penera)ora ele)ri2ne
enerpije! )ele&ona ili proi'vodne linije%
e-Trpovina po,)avlja najvei i'a'ov (odelu po,lovanja od pronala,a
ra2unara do dana,% Ra2unari ,u poveali /r'inu po,lovanja! ali oni ni,u
pro(ijenili o,novna na2ela po,lovanja! ali e-Trpovina )o je,)e% Ao nei po,lovni
,u/je) po2ne ,voj po,ao o/avlja)i dipi)alno! onda i ,vi ,u/je)i oji ,u u )o(
lan*u (oraju radi)i )o i,)o! ili ri'iuju da /udu i,lju2eni i' po,lovni9 )ran,a*ija%
Z/op )opa )re/a i(a)i na u(u da preo/liovanje (odela po,lovanja nije ,a(o var
i'/or%
Nei dire)ori jor uvije ni,u ,vje,ni da je e&ea) )i9 pro(jena velii9
ra'(jera% +/i2no ,u 'au'e)i )renu)ni( pro/le(i(a opera)ivnop po,lovanja da /i
ra'(irljali o /uduno,)i
"% X% M+1ELI e-Po,lovanja
e-Po,lovanje podra'u(ijeva *ijeli ni' en)i)e)a oji (opu da /udu /ilo
r)a r)o na( je u )o( )renu)u po)re/no% Pre(a u,vojeni( o'naa(a )o (opu
/i)i4
A - o'na2avaju au)o(a)i'ovani in)elipen)ni apen)i!
B - je po,ao [busssines\!
C - je ori,ni ["onsume!\!
1 - ,u in)elipen)ni ure3aji [inte&&igent devi"es\!
E - ,u 'apo,leni *emp&o%ee\
0 - je re'ervi,ano 'a dr7avnu upravu [gove!nment\
i )ao dalje%
-o(/inovanje( ra'li2i)i9 ,lova u al&a/e)u ,)vara ,e (ul)idi(en'ionalni
,vije) (e3u,o/no pove'ani9 en)i)e)a u oje( ,e odvija 2i)ava pale)a ra'li2i)i9
o/lia ra'(jene% Nei od najvire orir)eni9 odno,a da)i ,u u na,)avu4
*;* -Business to Business. - )rpovina i'(e3u &ir(i preo In)erne)a%
-ori,)i ,e 'a )ran,a*ije ro/e i nov*a! po,redovanje u lan*i(a na/ave!
ra,pi,ivanje On-&ine )endera%
*;< -Business to Consumer. - ,vaa )rpovina preo In)erne)a i'(e3u
jedne &ir(e i up*a 'a njepove li2ne po)re/e% Pri(jer ovavop po,lovanja je ,aj)
(aloprodaje proi'voda ili u,lupa% B"B (odel je ,lo7eniji od B"C (odela jer
&ir(e o/i2no 7ele da prepovaraju o *ijena(a! i,poru*i! paran*iji i ,l% B"B (odeli
'a9)jevaju inepra*iju in&or(a*ioni9 ,i,)e(a &ir(i oje po,luju%
Xo
<;* -Consumer to Business) - ,vaa )rpovina pri ojoj individue ori,)e
In)erne) ao /i prodale proi'vode ili pru7ile u,lupe orpani'a*ija(a iili ao /i
)ra7ile prodav*e oji nude proi'vode i u,lupe oj ,u nji(a po)re/ne%
<;< -Consumer to Consumer. - dire)an on)a) po)rora2a ,a drupi(
po)rora2i(a! pri 2e(u oni (e3u,o/no dire)no )rpuju% -o(panija oja podr7ava
ove )ran,a*ije (ora da prona3e nei na2in 'a napla)u u,lupe% Pri ovavi(
)ran,a*ija(a *ijena u,lupe je o/i2no (ali pro*ena) )ran,a*ije! 2lanarina!
rela(iranje ili nea o(/ina*ija% Intratrgovina - je upovina i prodaja oja ,e
odvija unu)ar jedne o(panije! orirenje( In)rane)a i orpora*ij,i9 por)ala%
U ovo( poplavlju u ner)o de)aljnije pred,)avi)i odno, vlade [javne uprave\
,a po,lovni( ,u/je)i(a! ori,ni*i(a u,lupa i 'apo,leni(aa jer je )o ipa ,ur)ina
oju opi,uje ova njipa [U naredni( poplavlji(a e /i)i puno de)aljnije napi,ana
pri2a ao po/oljra)i i produ/i)i )e odno,e\%
=;* -Government to Business. - ,aradnja javne uprave [vlade\ i
po,lovni9 ,u/jea)a ao i drupi9
pravni9 li*a% 0"B f ,ervi,i [por)ali\
ulju2uju ,ervi,e 'a provo3enje
javni9 )endera i na/avi pu)e(
In)erne)a! ,ervi,e 'a po,lovanje
uprave ,a /ana(a ele)ron,i(
pu)e(! ,ervi,e 'a do/ijanje
upu),)ava! in&or(a*ija i 'aon,i9
pro*edura 'a oje ,u po,lovni
,u/je)i 'ain)ere,ovani i)d%
+dno,i uprave i po,lovni9 ,u/jea)a ,u naj2ere vire,)rui% Pravna li*a ,u 'a
javnu upravu naj2ere do/avlja2i! njeni par)neri u nei( 'ajedni2i( po,lovi(a!
ori,ni*i njeni9 u,lupa! a ponead i onuren)i% -o(unia*ija javne uprave ,a
pravni( li*i(a pred,)avlja po)en*ijalno najveu (opuno,) 'a poveanje
e&ia,no,)i% Veo(a ,u 'na2ajni ,i,)e(i oji o(opuuju ra'(jenu ele)ron,i9
dou(ena)a ra'li2i)i9 na(jena i po,e/no (opuno,)i e&ia,nop ruovanja
&inan,ij,i( dou(en)i(a% Na )aj na2in po,)i7e ,e ,raenje vre(ena i'vrrenja
,lo7eni9 )ran,a*ija i ,)vara ,e do/ra podlopa 'a vali)e)no odlu2ivanje%
Po,lovni ,u/je)i ao ori,ni*i e-U,lupa ,e ne ra'liuju /i)no od pra3ana%
Ali 'a ra'liu od pra3ana pored ulope ori,nia e-U,lupa (opu i(a)i i ulopu
par)nera javnop ,e)ora! oji 'ajedno ,a ra'li2i)i( in,)i)u*ija(a unapre3uju e-
4ove!nment%
Servi,i [por)ali\ B"0 e o(opui)i da privredni*i o/avljaju ,ve po,love ,a
dr7avo( ele)ron,i( [dipi)alni(\ pu)e(% +vi ,ervi,i i'(e3u o,)alop ulju2uju4
repi,)ra*iju predu'ea! plaanje o/ave'a pre(a dr7avi! prijavljivanje 'apo,leni9!
plaanje o/ave'a pre(a 'apo,leni(aa! )e on)rolne (e9ani'(e 'a ,ve navedene
&un*ije%
X"
Iao je on*ep) e-Uprave prvo/i)no na,)ao i(ajui u vidu pra3ane! ,ada
,e i,)o )olio ve'uje 'a po,lovno oru7enje i eono(,e re&or(e% E-Uprava
o(opuava ele)ron,e )ran,a*ije i'(e3u uprave i priva)nop ,e)ora! u(anjuje
/irora)iju i pojedno,)avljuje po,)upe i na )aj na2in po(a7e privredi i
privredni*i(a da /udu onuren)niji%
Nei od vodei9 ,vje),i9 proi'vo3a2a u o/la,)i ICT veo(a ,u o'/iljno
,9va)ili ,voju ulopu% Tao je! npr% IBM jor prije o" podina o,novao In,i)u) 'a
ele)ron,u upravu! ,a *ilje( da po(opne dono,io*i(a odlua da ra'u(iju i
upo)rije/e (o in&or(a*ioni9 )e9nolopija u )ran,&or(a*iji uprave a dipi)alno(
drur)vu%
Z


=;< -Government to Consumer. -
,aradnja vlade [javne uprave\ i pra3ana%
U ovo(! naj)ipi2nije( odno,u! uprava
o/avlja ,voju o,novnu ulopu 5,ervi,a
pra3ana6% +/u9va)a ,ve od i'davanja
li2ne ar)e do u2era pra3ana u
donorenju odlua u o/la,)i javne poli)ie
[npr% u pro*e,u donorenja propi,a u
o/la,)i ur/ani'(a ili 'ar)i)e 7ivo)ne
,redine\% +no r)o ra'liuje e-Upravu od 5o/i2ne uprave6 u ovo( odno,u je,)e
2injeni*a da pra3ani (opu da pri,)upe in&or(a*ija(a i do/iju u,lupu /r'o!
ori,)ei riro dijapa'on (e9ani'a(a! /ilo ada i ,a /ilo op (je,)a%
Sve vea ra,pro,)ranjeno,) In)erne)a ao plavnop o(unia*ionop (edija
i njepova pri,)upa2no,) dovela je javnu upravu u po'i*iju da i,ori,)i njepove
(opuno,)i i po/oljra ,voj odno, ,a pra3ani(a! ,voje u,lupe u2ini do,)upniji( i
prepledniji(! a odpovor uprave na 'a9)jeve pra3ana u2ini /r7i(% Nove
)e9nolopije /a'irane na In)erne)u o(opuavaju4
ori,niu da jedno,)ano pri,)upi javnoj upravi i do/ije u,lupu oja (u je
po)re/nai
,ervi, oji je do,)upan ,vi(a "W 2a,a dnevno! pa i 9endiepirani( o,o/a(a
oje ni,u u (opuno,)i da lao (ijenjaju loa*ijui
javnoj uprava da ,a'na r)a pra3ani (i,le o njeni( u,lupa(a i na o,novu )opa
da i9 oripujei
)ing&e tou"1 point - pri,)upi ,vi( po)re/ni( in&or(a*ija(a ,a /ilo op (je,)a
i u /ilo oje vrije(e%
=ra8anin je naje$+i korisnik usluga e-prave% a njegovo zadovoljstvo je
jedan od njenih osnovnih ciljeva.
Z
[9))p4|||- o%i/(%*o(indu,)rie,povern(en)iepinde%9)(l\
XX
Po)re/no je u,)anovi)i i odr7ava)i o(unia*ione anale ,a pra3ani(a!
preo oji9 ,e ,aupljaju in&or(a*ije o nji9ovi( po)re/a(a i 7elja(a% Priori)e)
i(ple(en)a*ije nove e-U,lupe po)re/no je prilapodi)i )i( po)re/a(a% Na )aj na2in
i pra3ani ,e ulju2uju u por*e, donorenja odlua o u,(jerenji(a e-Uprave%
0ra3ane je po)re/no in&or(i,a)i o novi( e-U,lupa(a preo ra'li2i)i9 (edija% e-
Uprava e po,)ii ,voju na(jenu ,a(o ao pra3ani /udu doi,)a ori,)ili e-U,lupe!
a (nopo ,e (o7e po,)ii ve ,a ore)no( i(ple(en)a*ijo( por)ala e-Uprave! na
oje( ,e na ,i,)e(a)i'ovan na2in pla,iraju nove e-U,lupe i po)i2e nji9ova
upo)re/a%
U prupu ,ervi,a C"0 i 0"C po)re/no je po,e/no ulju2i)i iden)i&ia*iju
pra3ana ele)ron,i( pu)e( uvo3enje( )'v% ele)ron,e li2ne ar)e! odno,no
zin)elipen)ni9z ele)ron,i9 ar)i*a! '/op 'ar)i)e priva)no,)i i ,ipurno,)i poda)aa%
Servi,i C"0 i 0"C )re/aju o(opui)i pra3ani(a da preo In)erne)a o/ave
,ve po,love u ve'i ,a plaanje( pore'a! preu'i(anje( li2ni9 dou(ena)a!
prijava(a ro3enja i ,(r)i! 'aa'ivanje( vjen2anja! i)d% )e do,)upno,) ra'ni9
,ervi,ni9 in&or(a*ija ao i u2e,)vovanje u de(ora),i( pro*e,i(a%
0"C i C"0 ,ervi, (ora /i)i do,)upan pra3ani(a ,vi9 "W 2a,a dnevno%
=;= -Government to Government. (odel po,lovanja o(opuava
javnoj upravi [orpani(a uprave i jedini*a(a loalne ,a(ouprave\ da
e&ia,no ori,)e In)erne) ,ervi,e na ,vi( nivoi(a upravljanja%
0"0 - ,ervi,i ,e i(ple(en)iraju 'a
pove'ivanje au)o(a)i'ovani9 pro*e,a
i'(e3u ra'li2i)i9 nivoa javne uprave%
U,po,)avljanje o(ple)nop ,i,)e(a
ele)ron,e uprave [e-Uprave\! ,a
,)anovir)a ori,nia podra'u(ijeva
pove'ivanje 2i)avop ,i,)e(a javne
uprave u jednu *jelinu! )ao da ,e
pri,)upuo( 5jedin,)veno( ral)eru6
(opu do/i)i ,ve in&or(a*ije i ,ve u,lupe% 1a /i ,e )o o,)varilo! neop9odno je da
po,)oji ra'(jena poda)aa! in&or(a*ija 'nanja i re,ur,a i'(e3u ,vi9 orpana javne
uprave% &orisnika zanima rje$enje% a ne organ ili organi koji ga posjeduju.
Nepove'ano,) ra'li2i)i9 dijelova javne uprave ,e 2e,)o poa'uje ao
o,novni pro/le( 5la,i2ne6 uprave i pred,)avlja naj2eri i'vor ne'adovolj,)vu
pra3ana i drupi9 ori,nia njeni9 u,lupa%
Nove )e9nolopije o(opuavaju da ,e )e7ir)e dr7avnop po,lovanja pre/a*i
,a upravljanja i nad'ora na pri/avljanje javni9 do/ara i u,lupa pra3ani(a i
po,lovni( ,u/je)i(a% 1r7avno po,lovanje ,a vre(eno( )re/a da do,)ipne vi,o
nivo pro&e,ionalno,)i% To 'a9)jeva pro(jene orpani'a*ione ul)ure javne uprave
ao *jeline! a )ao3e i ,)ru2no napredovanje ,vaop njenop ,lu7/enia%
XW
=;3 -Government to Employees. - Pred,)avlja orirenje in&or(a*ione
i o(unia*ione )e9nolopije 'a /olju ,aradnju i oordina*iju 'apo,leni9 u
orpani(a uprave i )o4
Me3u,o/nu o(unia*iju (e3u 'apo,leni(aa!
Blapovre(enu ra'(jenu poda)aa! 'nanja i in&or(a*ija!
Po)re/u e-+/ra'ovanja u orpani(a uprave i jedini*a(a loalne ,a(ouprave!
Upravljanje 'nanje(%
!;! -!ear to !ear. je nova )e9nolopija oja o(opuava (re7no
pove'ani( ra2unari(a dire)nu o(unia*iju pri podjeli re,ur,a ao r)o ,u
poda*i i pro*e,i%
1obilna trgovina -m-0rgovina. - ele)ron,a )rpovina pu)e( /e7i2ni9
ure3aja ao r)o ,u (o/ilni )ele&oni! 'o"ket '! a odno,i ,e na ,provo3enje
ele)ron,e )rpovine preo /e7i2ni9 apara)a! u' pri(jenu (o/ilnop ra2unar,)va!
oje je 'a,novano na /e7i2ni( (re7a(a% Za (o/ilno( )rpovino( vlada velii
in)ere, 'a)o r)o je /roj (o/ilni9 apara)a u ,vije)u ve prerao /roj od o (ilijarde%
Sljedea ,lia pria'uje neop9odnu opre(u 'a (o/ilnu )rpovinu4
X8
Neop9odna opre(a i )e9nolopije 'a (o/ilnu )rpovinu4
P1A ['e!sona& digita& assistant\ f d7epni /e7i2ni ra2unar!
SMS [)1o!t $essage )e!vi"e\ f )e9nolopija oja o(opuava ,lanje
ra)i9 )e,)ualni9 porua na nei (o/ilni )ele&on!
EMS [En1an"ed $essaging )e!vi"e\ f SMS e,)en'ija oja podr7ava
pro,)e ani(a*ije! (ale ,lie! (elodije!
MMS [$u&timedia $essaging )e!vi"e\ f o(opuava i,poruu
(ul)i(edijalni9 in&or(a*ija%
)ma!tp1one f In)erne) (o/ilni )ele&oni oji podr7avaju (o/ilne
aplia*ije!
Poderena on&ipura*ija /e7i2nop WA/ (ode(a! /e7i2ni .A/ adap)er! ili
/e7i2ni met!o-a!ea net-o!k adap)er!
Web ,erver ,a /e7i2no( podrro(! WA' gate-a%! ,erver 'a
o(unia*iju! iili a mobi&e "ommuni"ations se!ve! s-it"1 [MCSS\!
Aplia*ija ili ,erver /a'e poda)aa ,a aplia*iono( lopio( i /a'a
poda)a po,lovne aplia*ije oja o/e'/je3uje e-Business &un*ionalno,)!
4') loa)or oji ,e ori,)i da /i ,e u)vrdila loa*ija o,o/e oja no,i
(o/ilni ra2unar,i ure3aj%
Predno,)i (-Trpovine4 (o/ilno,)! do,)upno,)! popodno,) i loali'a*ija
proi'voda%
Pored (o/ilne )rpovine (o7e ,e pro(a)ra)i i (o/ilno po,lovanje oje ,e
reali'uje ro'4 (o/ilna radna (je,)a! (enad7(en) odno,a ,a po)rora2i(a!
lopi,)iu (o/ilnop po,lovanja! (enad7(en) pu)ovanja! $obi&e '!o"u!ement
$obi&e! i )upp&% 1ain $anagement. Mo/ilno po,lovanje ,ve vire ,e ra'vija jer
ra,)e /roj (o/ilni9 ori,nia [vidi ,liu\%
Xh
e-Po,lovanje ,e veo(a u,pjerno pri(jenjuje u neolio po,lovni9 podru2ja
od oji ,u naj'na2ajnija4
,va plaanja ili i'(irenja o/eve'a!
upravljanje lan*e( ,na/djevanja!
upravljanje naj'na2ajniji( po)rora2i( re,ur,i(a!
au)o(a)i'a*ija po,lova prodaje!
upravljanje odno,i(a ,a po)rora2i(a%
"% W% RIZI- e-Po,lovanja
-e-Rizik.
Pro*e, ele)ron,op po,lovanja 'a9)jeva od po,lovnop ,u/je)a da ,apleda
nove o/lie ri'ia ao dio ,voje po,lovne ,)ra)epije% Pored )radi*ionalni9 ri'ia ,a
oji(a ,e o(panije ,u,reu u po,lovanju )re/a i(a)i na u(u i e-Ri'ie% Ti ri'i*i
X$
(opu /i)i od upada u ,i,)e( do napada 9aera ili viru,a oji ne (oraju da
prou'rouju &i'i2a or)eenja! ali (opu i(a)i 'a po,ljedi*u 'na)ne )rorove
ve'ane 'a ponovno dovo3enje ,i,)e(a u pre3arnje ,)anje! ao i r)e)u nane,enu
i(id7u i povjerenju o(panije od upa*a i do/avlja2a%
Ri'i*i oji ,e javljaju u po,lovanju na In)erne)u naj2ere ,u4
!ovreda integriteta - In)epri)e) podra'u(ijeva da pojedini poda*i!
in&or(a*ije i ra'ne u,lupe ,(iju /i)i i'(enjene i,lju2ivo od ,)rane
ovlarene o,o/e ili in,)i)u*ije%
!ovjerljivost podataka - Povjerljivo,) podra'u(ijeva da pojedini poda*i
i in&or(a*ije (opu /i)i do,)upni i,lju2ivo ovlareni( o,o/a(a ili
in,)i)u*ija(a! uolio ,e dovede u pi)anje ovaj ele(en) u po,lovanju
pu/i ,e povjerenje lijena)a i ruri upled o(panije%
7ostupnost Web prezentacije - 1o,)upno,) podra'u(ijeva da ,u poda*i!
in&or(a*ije i u,lupe do,)upne u 7eljeno( vre(en,o( )renu)u%
Po,ljedi*e nedo,)upno,)i dovode do naruravanja i(id7a o(panije!
neo,)varivanje pro(e)a! pu/i)a povjerenja! pad a*ije! pu/i)a
lijena)a )e u2era na )r7ir)u%
1o/ar dio pri2e ve'an 'a ri'i e-Po,lovanja [ele)ron,op po,lovanja\ i
njepovo o)lanjanje o/ra3en je u dijelu o 'ar)i)i poda)aa i in&or(a*ija u
po,ljednje( poplavlju [Poplavlje4 Sipurno,) i priva)no,) poda)aa\%
"% 8% +PRAV1AN+ST PRIMJENE e-P+SL+VANJA
+,novne predno,)i ele)ron,op po,lovanja [e-Po,lovanja\ ,u4
Smanjenje transakcionih tro$kova - uolio je ele)ron,o po,lovanje
pu)e( Web pre'en)a*ije do/ro o,(irljeno! )aav pri,)up i on*ep*ija o(opuava
,ni7enje )rorova a rajnje( ori,niu! a *jeloupan pro*e, ,e 'na2ajno
pojedno,)avljuje i au)o(a)i'uje%
:bjedinjenje cjelokupnog procesa [eono(,opprodajnop\ f uolio je
Web pre'en)a*ija! ro' oju ,e reali'uje po,lovanje na In)erne)u! do/ro
on*ipirana! a ,ve eono(,e )ran,a*ije predvi3ene i o(opuene po)rora2u ,e
(opu ponudi)i ,ve in&or(a*ije% Na pri(jer! 1ell [proi'vo3a2 ra2unara\ 'a ,vai
ra2unar nudi pored ,lapanjaon&ipuri,anja ra2unara i odpovarajuu i,poruu! pri
2e(u upa* i(a uvid u ,voju )ran,a*iju! )j% u ojoj je &a'i reali'ovana upovina%
0r,i$tu se nudi drugaiji nain kupovine f pored )radi*ionalne upovine
predu'ea upo)punjuju ,voju ponudu proi'voda i ro' on*ep) 5upovine od
ue6 pdje ele)ron,a )rpovina [e-Trpovina\ pred,)avlja on&orniji na2in
upovine% Predno,)i ponude pu)e( {e/ pre'en)a*ije ,u ,vaao4
XY
(opuno,) de&ini,anja o/i(a upovine u neolio dana!
(opun,) i'/ora proi'voda u' uvid u a)uelne *ijene!
(opuno,) jedno,)avnop upore3ivanja *ijena proi'voda u ponudi
ra'li2i)i9 prodava*a!
(opuno,) pre)rape velii9 a)alopa proi'voda%
*rojni katalozi proizvoda f proi'vo3a2i i(aju (opuno,) pred,)avljanja
veo(a riroe ponude proi'voda! r)o je o)e7ano u )radi*ionalni( na2ini(a
prodaje! ao pri(jer u )o( popledu 2e,)o ,e navodi A(a'on%*o( pdje ,e ,)alno
nudi preo X%###%### njipa%
napre8enje interaktivnog odnosa sa kupcima f Web pre'en)a*ija pru7a
(opuno,) u,po,)avljanja in)era)ivnop odno,a ,a lijen)i(a oji ne 'a9)jeva
doda)ne )rorove! a )i(e ,e poveava 'adovolj,)vo upa*a oje ,e naj2ere
po'i)ivno odra'i na upovinu% Ele)ron,o po,lovanje pru7a (opuno,) ,)varanja
po)puno novop (odela po,lovanja% Zna2ajna predno,) e-Po,lovanja je ,vaao
&le,i/ilno,) ponude u ,ladu ,a realno( ,i)ua*ij( na )r7ir)u! )j% i'(jene
proi'voda oji ,u u ponudi! *ijena i ,li2ni9 ele(en)a (opue je reali'ova)i
real)ivno /r'o 2i(e ,e po,)i7e &le,i/ilno,)%
+,novna o/ilje7ja ele)ron,op po,lovanja oja predu'ea prepo'naju ao
,voju ran,u ,u4
inova)ivni proi'vodi i (odeli po,lovanja!
nepreidni i po)ovo neoprani2en pri,)up ,vje),o( plo/alno( )r7ir)u!
u,(jereno,) a lijen)i(a!
individuali'a*ija! prilapodljivo,) up*u!
e&ia,nije po,lovanje i ,(anjivanje )rorova%
XZ
X% JAVNA UPRAVA
Poja( uprave
Uprava pred,)avlja ,lo7enu drur)venu pojavu i pred(e) je prou2avanja
ao pravni9 )ao i drupi9 nau2ni9 di,*iplina% Pravno repuli,anje uprave u
puno( ,(i,lu po,)oji u pravnoj dr7avi% Pravna dr7ava o/i2no ,e o'na2ava ao
dr7ava u ojoj ,u ,vi dr7avni orpani i drupi no,io*i poli)i2e vla,)i i pra3ani du7ni
por)ova)i i pri(jenjiva)i 'aone i drupe propi,e! a )o 'na2i da ,u 'aono( i
drupi( propi,i(a ve'ani i oni oji i9 dono,e i oni na oje ,e odno,e! i' 2epa
proi'ila'i da i(aju o/ave'nu ,napu pre(a ,vi(a%
-ao ,u ,vi drur)veni ,u/je)i! ne ,a(o pra3ani ve i no,io*i poli)i2e
vla,)i podjednao podre3eni pravni( nor(a(a u pravnoj dr7avi (o7e ,e rei da
,e u pravnoj dr7avi o,)varuje vladavina prava%
Pravna naua! po,e/no naua upravnop prava! pri9va)ila je ,)anovir)e
pre(a oje( rije2 tupravau i(a dva o,novna 'na2enja%
Pre(a jedno(! ovi( )er(ino( o'na2ava ,e rup ,u/jea)a! vrrila*a
[orpana odno,no orpani'a*ija\ oji ,u u pravilu u oviru dr7avnop apara)a! a oji
,e ra'liuje od drupi9 vrrio*a dr7avni9 a)ivno,)i po )o(e r)o i( je povjerena
&un*ija uprave%
Pre(a drupo(! )er(ino( tupravau o'na2ava ,e odre3ena vr,)a a)ivno,)i
oja ,e nei( ,voji( ,pe*i&i2ni( o/ilje7ji(a ra'liuje od o,)ali9 dr7avni9
a)ivno,)i%
Prvi( ,e o'na2ava uprava u orpani'a*iono( ,(i,lu! do ,e drupi(
o'na2ava uprava u (a)erijalno(! odno,no &un*ionalno( ,(i,lu%
Javna uprava ,e (o7e de&ini,a)i ao ,i,)e( orpana! orpani'a*ija i )ijela i
(e3u'avi,an ,up nadle7no,)i! po,lova i 'ada)aa! ,pe*i&i2no pove'an i vo3en ,a
*ilje( pri(jene pravni9 nor(i! orpani'a*ioni9 in,)ru(ena)a! (e)oda upravljanja!
pro*e,a i pro*edura radi i,punjenja (anda)a i'a/rane vla,)i! Supr)ine i njene
Vlade% Njene o,novne &un*ije ,u u,lu7na! repula)ivna! orpani'a*iona i i'vrrna
o#
%
Javna uprava ,e preplie ,a ra'voje( dr7ave4 *jelino( i njeni( ,a,)avni(
dijelovi(a! ,a njeno( prorloru! ,adarnjoru i /udunoru%
Ter(in "javna uprava# je ner)o riri i o/u9va)a ao vei /roj vrrio*a
upravni9 a)ivno,)i )ao i riri ,adr7ajni ovir )i9 a)ivno,)i% To 'na2i da u )aj /roj
pored la,i2ni9 vrrio*a upravni9 a)ivno,)i [orpana dr7avne uprave\ ula'e i drupi
no,io*i )i9 a)ivno,)i! ao r)o ,u nedr7avni ,u/je)i [predu'ea i u,)anove oji(a
o#
<LAm% ML ^L>BAGI =>OL>N4 a>ON> GHL>O>! TPABL>M! "##X%
W#
,u povjerena javna ovlar)enja\ )e no,io*i upravni9 a)ivno,)i jedini*a loalne
,a(ouprave [opr)ina! prad i dr%\%
Javna uprava pred,)avlja i'u'e)no va7no podru2je ,avre(ene poli)i2e!
pravne i eono(,e (i,li% Po,e/no ,u va7na i,u,)va ra'vijeni9 i pro,peri)e)ni9
,i,)e(a oji ,u pravovre(eno prepo'nali po)re/u da do/ro urede dr7ave i
vali)e)ne vladavine% Moderna! napredna i eono(,i pre,)i7na drur)va! ,a
ra'vijeni( de(ora),i( ,)andardi(a on)inuorano rade na u,po,)avljanju novi9
,)andarda i pro*edura% Sve ove epo9alne i djelo)vorne pro(jene doda)no ,u
pod,)anu)e opr)i( )rendovi(a evropei'a*ije i plo/ali'a*ije eono(,op!
poli)i2op! pravnop! drur)venop! )e9nolorop i ul)urolorop on)e,)a%
Evolu)ivni ra'voj javne uprave dijeli ,ud/inu 'na2ajni9 *ivili'a*ij,i9
pro(jena4 ara)era dr7ave! odno,a i'(e3u *en)ralne i loalne vla,)ii javnop!
(jerovi)op i priva)nop ,e)orai na2ina orpani'a*ije vla,)ii parla(en)ari'(ai
de(ora)i'a*ije on,)i)ui,anja orpana vla,)i i nji9ovop &un*ioni,anjai novi9
na*ionalni9 i in)erna*ionalni9 'ajedni*a i nji9ovi9 orela*ijai ,o*ijalni9 re&or(ii
proririvanja i o/opaivanja ,lo/oda i prava pra3ana%
razvijenim demokratskim sistemima i ekonomski prosperitetnim
dru$tvima pravovremeno je prevladalo opredjeljenje za prednosti
postepenog (ormiranja dobre administracije -e(ektivne% e(ikasne i
ekonomine..
Tava ad(ini,)ra*ija je 'aoupljena na,)ojanje( da ,i(ul)ano
u,po,)avlja! ra'vija i paran)uje ao e,en*ijalna )ao i pro*eduralna prava% To
'na2i por)en! pravedan i pravi2an odno, pre(a ,vao( ,u/je)u4 ,)ran*i! lijen)u!
ori,niu! /e' o/'ira na ,)a)u,ne i drupe ra'lie oje po,)oje (e3u nji(a% +vo je
po,e/no 'na2ajno u oolno,)i(a ada je a)uelna ri'a (orala oja popoduje
,)anju opr)ep ne'adovolj,)va dr7avo(! privredo( i drur)vo(% Ti(e /i ,e o)vorio
pu) u,)anovljenju nove e)ie dr7avni9 ,lu7/enia! po,)avio /i ,e ra*ionalniji
pri,)up adrov,oj poli)i*i! poveala pro&e,ionali'a*ija u radu i adrovi pripre(ili
'a nove ulope%
Pro*e, ,)varanja (oderne javne uprave pod,)anu) je rirenje( novi9
in&or(a*ion-o(unia*ioni9 )e9nolopija [ICT\! ali u on*ipiranju re&or(e javne
uprave jedna od ini*ijalni9 pre)po,)avi je i pro(jena pravne repula)ive% To je
prvi )ala, )ran,&or(a*ije oji je predu,lov 'a opr)u (oderni'a*iju uprave% Ta
(oderni'a*ija! od repu/li2e uprave do jedini*a loalne ,a(ouprave 'na2ajno e
unapredi)i pro*e,e rada u nji(a )ao r)o e ,e povea)i e&e)ivno,)! e&ia,no,) i
eono(i2no,)! r)o ,a ,o/o( povla2i o(&ornije u,lupe para3ani(a i /r7u
o(unia*iju%
Samo otvorenost% odsustvo straha od promjena i spremnost da se
upusti u modernizaciju mogu dovesti do preobra,aja i prosperiteta.
India)ori ao r)o ,u nee&ia,no,) u radu! poli)i2o na,lje3e! enor(ni
)rorovi! ne'adovoljavajua ,)ru2no,)! ni'a )e9nolori nivo! nedvo,(i,leno
ua'uju da ,u ,a'reli u,lovi 'a pro(jene%
Wo
Budui da ,e ljud,o drur)vo nala'i u nepre,)ano( ra'voju i re)anju!
po)re/e 'a javni( ,lu7/a(a po,)aju ,ve vee! pri 2e(u i ,a( ra'voj ovi9 ,lu7/i
'avi,i od opr)ep ra'voja%
Svao i,)ra7ivanje javne uprave )re/a da o/u9va)i ele(en)e i,)orij,op!
pravnop i poli)i2op ovira% Ra'u(ijevanje a(/ijen)a u o(e ,e u,pjerno (o7e
ra'vija)i (oderna javna uprava uvije je odre3eno4
Anali'o( a 'a)i( i pro(jeno( (i,ije javnop ,e)ora i vrijedno,)i ve'ani9
'a uvo3enje )r7ir)a! ra'voje( od on)role pra3ana a odpovorno,)i uparve
pre(a pra3ani(a i par)i*ipa*iji i par)ner,)vu pra3ana u radu dr7avne
uprave! )e on)roli pra3ana nad upravo( u u,lovi(a (e3u'avi,no,)ii
U)i*aje( virepar)ij,op ,i,)e(a na rad javne upravei
Nivoo( ra'voja de(ora)ije i ele(ena)a *ivilnop drur)vai
Nivoo(! ,)ilovi(a i (e)oda(a upravljanja oji odpovaraju ra'voju
priva)nop ,e)orai
Pra,o( orpani'a*ije ,e)or,op i'vrrenja poli)i2i9 odlua od ,)rane
orpana dr7avne upravei
+/li*i(a! ,adr7aje( i odno,o( upravnop 'aonodav,)va pre(a uupno(
'aonodav,)vui
+/li*i(a! vr,)a(a i ,adr7aje( upravne on)role i nad'orai
Spo,o/noru dr7avne uprave da on)rolire orup*iju i opor)uni,)i2o
ponaranje i u)i2e na ,(anjenje i eli(ina*iju pojava orup*ije ro'
pojedno,)avljenje pro*edura! ra*ionali'a*iju! po/oljranje pla)a i u,lova
rada! (jere reorpani'a*ije i o,po,o/ljavanje dr7avni9 ,lu7/enia%
Poj(ovi javne uprave i dr7avne uprave ra'liuju ,e u)olio r)o dr7avna
uprava o/u9va)a 'na)no (anji /roj orpana i in,)i)u*ija i'ri2i)o odre3eni9
'aono(! do >/?N/ !R/?/ sem dr,avne uprave obuhvata organe i
organizacije kojima osnovna djelatnost nije upravnog karaktera% ali koji pod
uslovima odre8enim zakonom% vr$e poslove koji imaju upravni karakter.
X% o% JAVNE USLU0E
Javne u,lupe ,u poja( oji o/u9va)a u,lupe i,poru2ene od ,)rane javne
uprave [ili javnop ,e)ora\ pra3ani(a i privredi [/i'ni,u\% To ,e (o7e o/avi)i
dire)no! ili orir)enje( novi9 )e9nolopije% U' i,poruu javni9 u,lupa ve'an je
drur)veni on,en'u, da odre3ene u,lupe (oraju /i)i do,)upne ,vi(a! ne'avi,no
o ,)vari(a popu) na*ionalno,)i! ra,e! pola! li2nop do9o)a i ,l% Pre(a Upovora o
o,nivanju Evrop,e 'ajedni*e i' A(,)erda(a oZZZ% podine! javne u,lupe [ovdje
,e na'ivaju i 5u,lupa(a od javnop in)ere,a6\ o'na2ene ,u ao upravne
W"
djela)no,)i opr)ep in)ere,a! u,po,)avljene od ,)rane javne uprave! 'a oju ,u one
odpovorne! 2a i onda ada je nji9ovo upravljanje prene,eno na javnop ili
priva)nop opera)era%
Javne u,lupe ,u one u,lupe oje pra3ani(a i,poru2uje javni ,e)or
[javna uprava\ i ao )ave u2e,)vuju u ,)varanju javne ori,)i% Ra'vr,)a)i javne
u,lupe /ilo /i jednao )ero ao i ra'vr,)a)i one u,lupe oje nudi priva)ni ,e)or%
Me3u)i(! (o7e(o i9 podijeli)i u 'drav,)vene u,lupe [o(unia*ija ,a ljeari(a!
dijapno,)ia! )erapija! /olni2a njepa! i)d%\! o/ra'ovanje [rolovanje\! vi,oo
o/ra'ovanje [univer'i)e)i i vi,oe role! in,)i)u)i! /i/lio)ee\! ,o*ijalne u,lupe
[/ripa o dje*i! ne(oni(a! pen'ioneri(a! /ole,ni(a\! o(unalne [odvo'
,(ea! enerpija u ua(a\! javno in&or(i,anje [npr% )elevi'ij,i javni ,ervi,\!
o,ipuranje [poli*ija! va)ropa,*i! voj,a\ ad(ini,)ra)ivne u,lupe [u,lupe
upravnop i ,ud,op po,)upa ro' oji pra3ani o,)varuju prava ili i,punjavaju
o/ve'e\! i)d% Javne u,lupe ni,u i,lju2ivo ve'ane u' javne ,lu7/e! javna
predu'ea ili u,)anove% Javne u,lupe u,(jerene ,u a o,)varenju javne ori,)i!
ne'avi,no o )o(e o i9 i,poru2uje4 javni! priva)ni ili volon)er,i ,e)or%
Per*ep*ija vali)e)e javni9 u,lupa
0ra3ani o,)varuju ori,) ro' orir)enje javni9 u,lupa na ,li2an na2in
ao r)o )o 2ine i ro' orir)enje u,lupa oje i( ,e i,poru2uju ro' priva)ni
,e)or% U ovo( popledu pri(jer (o7e /i)i pore3enje javni9 )elevi'ij,i9
,ervi,a ,a priva)ni( TV ,)ani*a(a! dr7avne por)an,e u,lupe ,a priva)ni(
por)an,i( u,lupa(a! i)d% U ,vi( ,lu2ajevi(a vali)e)a ovi9 u,lupa od pra3ana
,e per*ipira jednao! pa je ,)opa plavna po,ljedi*a ovavop &eno(ena
onuren*ija i'(e3u javni9 i priva)ni9 davao*a u,lupa% -od drupi9 u,lupa! oje
ne podlije7u dire)noj onuren*iji priva)nop ,e)ora! popu) odre3eni9 a,pea)a
'drav,)vene 'ar)i)e! rola! univer'i)e)a! /ripe o dje*i! ,o*ijalni9 u,lupa!
,lu2aj je vjeroja)no i,)i% 0ra3ani ,vapdje u,pore3uju )rora i vali)e)u u,lupa%
Per*ep*ija vali)e)e javni9 u,lupa o(/ina*ija je /rojni9 &a)ora! popu)
nivoa u,lu7no,)i! pdje pra3ani! i(ajui i,u,)va u do/ijanju u,lupa i' priva)nop
,e)ora! na(eu 'a9)jeve 'a jednai( nivoo( u,lu7no,)i i pre(a javno(
,e)oru%
1rupi &a)or )i2e ,e in&or(a*ije o da)oj u,lu'i% +vdje po,)oji jaa
orela*ija i'(e3u 'adovolj,)va ra'li2i)i( u,lupa(a i niva in&or(i,ano,)i o nji(a%
Nadalje! vali)e)a u,lupa pre(a Soe)eu i {ee9ui'enu
oo
je i'/or i'(e3u dva
&a)ora4 do,)upno,)i i laoe i'/ora% 1o,)upno,)! [univer'alna do,)upno,)\ /i)na je
i nei'o,)avna ara)eri,)ia javne u,lupe% +na proi,)i2e i' u,)avni9 odred/i o
ravnopravno,)i pra3ana i na2ela univer'alno,)i javni9 u,lupa%
oo
Soe)e L%! {ee9ui'en R% T9e E*ono(i*, o& e-0overn(en)4 A /ird, e}e vie|% Univer,i)}
o& Maa,)ri*9)4 MERIT! "##X%
WX
X% "% 1RvAVNA UPRAVA

U )eoriji i pra,i 2e,)o ,e upo)re/ljava )er(in tdr7avna upravau i tjavna
upravau%
Pod dr7avno( upravo( (o7e ,e o'na2i)i ona djela)no,) oju vrre
i,lju2ivo orpani dr7avne uprave pre(a po'i)ivni( pravni( propi,i(a% +vaj
)er(in poriva la,i2ne dr7avne orpani'a*ione o/lie! pored orpana uprave i
odre3ene o/lie oji ,e i'dvajaju od orpana uprave po )o(e r)o! iao i(aju
odre3ena au)ori)a)ivna ovlar)enja! uplavno( o/avljaju ,)ru2no )e9ni2e
[neau)ori)a)ivne\ po,love% Radi ,e o orpani'a*ioni( o/li*i(a oji ,e o'na2avaju
)er(ino( tupravne orpani'a*ijeu%
X% X% M+1EL UPRAVE U Bin
Zna2ajnu ulopu ,)anja javne uprave u Bo,ni i ner*epovini i(a )radi*ija!
ul)urna ,redina! i,)orija odno,a poli)ie i uprave! )e vanj,i u)i*aji% Pored ovi9
&a)ora )u je i pro*e, )ran'i*ije! ,)anje i nivo ra'vijeno,)i priva)nop ,e)ora! odno,
drur)va i uprave%
+,novna ,pe*i&i2no,) )ran'i*ije u Bin je sporost f oja nije u'roovana
,a(o po,ljedi*a(a ra)a! ni)i in,)i)u*ionalni( po,ljera)ni( neodre3eno,)i(a! ve i
2injeni*o( da je rije2 o 2e)vero,)ruoj )ran'i*iji4 i' ra)a u (ir! od pri(ao*a velie
(e3unarodne po(oi a odr7ivo( ra'voju! od ,o*ijali,)i2e eono(ije i
poli)i2op (onopola u )r7irnu eono(iju! de(ora)iju i *ivilno drur)vo% we)vr)i
pro*e, )ran'i*ije na( )e ,ada pred,)oji! a )o je )ran'i*ija i' ,adarnjep
[)radi*ionalnop\ (odela rada javne uprave a novo( (odelu e-Uprave% Na prva
)ri )ran'i*ij,a pro*e,a ,ada je veo(a )ero i'vrri)i /ilo aav u)i*aj% Na pro*e,
)ran'i*ije )radi*ionalne u e-Upravu (o7e ,e u)i*a)i i )aj u)i*aj i 7elja 'a u,pje9o(
,e (ora o,je)i)i od ,vi9%
Bo,na i ner*epovina je jor uvije op)ereena /re(eno( na,lje3a i'
,o*ijali,)i2op perioda ada je priva)ni ,e)or /io jao ,la/% Z/op )opa je /ilo
po)re/no prove,)i velii /roj re&or(i u ra)o( periodu% velji da ,e &or(ira
pro&e,ionalna uprava pri,)upilo ,e e(pirij,i% 1onereni ,u odpovarajui propi,i%
Po,)oje odre3ene ,u(nje da li ,u ulo7eni napori proi,)eli i' ja,nop ra'u(ijevanja
'ada)i9 *iljeva )e oja ,u )o ,red,)va oja )re/a ulo7i)i 'a nji9ovo po,)i'anje%
Pri9vaena je po)re/a da ,e propi,i(a poura o,)vari)i neu)ralno,)! ,)a/ilno,) i
e&ia,no,) uprave% Svaodnevna pra,a ,e! ipa! ponead ne ,la7e ,a
prola(ovani( du9o( ovavi9 propi,a% Mora ,e djelo)vorno pri(jenjiva)i
WW
po,)ojee 'aonodav,)vo da /i ,e oja2ala vladavina prava! a uvo3enje( novi9
)e9nolopija da ,e po/oljra e&ia,no,) uprave%
U,lupe pra3ani(a javna uprava u Bin pru7a u oWh opr)ina! o# an)ona! "
en)i)e)a! 1i,)ri)u Br2o i na nivou dr7ave Bo,ne i ner*epovine% Uo2eni pro/le(i
u radu ad(ini,)ra*ije na ,vi( nivoi(a ,u ,ljedei4
oW ,upr)ina dono,i 'aone [oji ,u u nei( ,ep(en)i(a 2a i
pro)ivrje2ni\!
ad(ini,)ra*ija ne radi po evrop,i( ,)andardi(a!
prin*ipi i pra,a rada na nivou jedne opr)ine ili an)ona ,u ra'li2i)i od
prin*ipa na nivou drupe opr)ine! an)ona ili &edera*ije!
lora prepledno,) rada i po,lovanja!
ne po,)oje jedin,)vene /a'e poda)aa na /ilo o( nivou!
nedo,)aje ele)ron,o o(uni*iranje po 9ori'on)alno( i ver)ialno(
nivou!
nedo,)aju 9ardver,i i ,o&)ver,i ,)andardi! ori,)e ,e ra'li2i)i opera)ivni
,i,)e(i! aplia*ije i /a'e poda)aa!
ne po,)oji plo/alni plan au)o(a)i'a*ije dr7avne ad(ini,)ra*ije!
po,)ojei ,i,)e(i djeluju i'dvojeno! nepove'ano i ne (opu o/e'/jedi)i
pra3ani(a po)re/ne in&or(a*ije!
'a,)arjela opre(a oja ne o(opuava vali)e)no u(re7avanje!
po)ovo niao ,e ne ori,)e (oderni na2ini o(uni*iranja e-mai&!
In)erne)!%%%
ne po,)oje u,lupe pra3ani(a preo Web site-ova#
e-Uprava nije u upo)re/i%
Bo,na i ner*epovina je veo(a ,lo7ena dr7avna 'ajedni*a% U Repu/li*i
Srp,oj po,)oje ,a(o dva nivoa vrrenja vla,)i [opr)inaprad i nivo en)i)e)a\%

En)i)e),i nivo
Loalni nivo
U yedera*iji Bin po,)oje )ri nivoa vrrenja vla,)i [opr)inaprad! an)on i
nivo yedera*ije\%
W8
En)i)e),i nivo

-an)onalni nivo
Loalni nivo
Na o,novu i,)ra7ivanja Wo!d 2eve&opment 3ndi"ato!s
56
*ap!i& 6778.+
Bo,na i ner*epovina je na po,ljednje( (je,)u od h# pro(a)rani9 'e(alja po
vali)e)u ad(ini,)ra)ivni9 propi,a%
U Bin po,)oje dva en)i)e)a i de,e) an)ona% Svao od nji9 i(a ,voja
(ini,)ar,)va )ao da u Bo,ni i ner*epovini i(a o$h (ini,)ar,)ava ,a i,)o )olio
(ini,)ara [ni jedna 'e(lja u Evropi ne(a )olio (ini,)ar,)ava ni (ini,)ara\% +
olio plo(a'no( i ne&un*ionalno( apara)u ,e radi (o7e ,e vidje)i ao ,e
napravi pore3enje ,a nei( od 'e(alja i' /li7ep ili daljnjep oru7enja
oX
%
oZ$# oZY# oZZ# "###
1an,a oY oZ "o oZ
yin,a oo o" oX o"
nolandija o" oW oX o"
Velia Bri)anija o8 oY o$ oh
.ved,a o" o" oX o#
Norvera oW oh o8 oh
Broj (ini,)ar,)ava u nei( 'e(lja(a - period oZ$# f "###%
o"
T9e {orld Ban! {ord 1evelop(en) Indi*a)or,! {a,inp)on! april "##X
oX
1r Rajo -u'(anovi4 $ode&i 9 ob&i"i i st!uktu!a &oka&ne samoup!ave! 2a,opi, I'/or
,ud,e pra,e! /roj $-Y"##"! Beoprad!
Wh
1o ,ada provedene anali'e poa'uju da ,e eviden*ije pra3ana i nere)nina
vode neadeva)no ,adarnji( i /udui( po)re/a(a% Pred (a)i2ni( ,lu7/a(a ,u
nepre,)ano redovi [ne'adovoljni9\ pra3ana% 1o ra'li2i)i9 i'voda ,e dola'i ,poro
jer ,e po)ovo ,ve eviden*ije vode ru2no%
-a)a,)ar,e eviden*ije ['e(ljir)a i nere)nina\ ,u nea7urne% Pro(jene
[upovina! prodaja! 'a(jena! *ijepanje par*ela\ ,e u veini opr)ina ne provode
a7urno% -ori,)e ,e ra'li2i)i propra(i [,o&)veri\ i ra'li2i)a! naj2ere
neo(pa)i/ilna! opre(a%
Broj 'apo,leni9 u uprava(a i upravni( orpani'a*ija(a [javnoj upravi\ je
veo(a nepovoljan u odno,u na /roj ,)anovnia
@2
% Jedan 'apo,leni u uprava(a i
upravni( orpani'a*ija(a u Bo,ni i ner*epovini do3e na Z$ ,)anovnia do je )aj
pro,je u ra'vijeni( 'e(lja(a ,vije)a oo 8##% Nepovoljna je i o/ra'ovna
,)ru)ura jer preovladavaju 'apo,leni ,a ,rednjo( ,)ru2no( ,pre(o( ,a h8!W~
do je ,a vi,oo( rol,o( ,pre(o( ,a(o oY!" ~ 'apo,leni9% Veo(a (ali /roj
'apo,leni9 'na da ori,)i ra2unar [oo "h!8 ~\ a enple,i( je'io( ,e ,lu7i oo
h!Y ~ 'apo,leni9%
Ao /i ,e i dalje ori,)io ovaav na2in rada! ao /i i dalje i(ali ovao
nepovoljnu ,)ru)uru 'apo,leni9 u javnoj upravi! ao ,e ra2unari i dalje /udu
ori,)ili u ovao (alo( pro*en)u! /ie )ero o/e'/jedi)i poda)e o /roju
,)anovnia! nji9ovoj i(ovini! uplaeni( pore'i(a! repi,)rovani( &ir(a(a i ,l%
Poda*i o 'e(ljir)u i nere)nina(a ne (opu ,e do/i)i ni na nivou pojedini9
opr)ina! a o poda*i(a 'a *ijelu Bo,nu i ner*epovinu ,e ne (o7e ni povori)i%
Pored nea7urne eviden*ije u a)a,)ru pro/le(i ,u u 0eode),oj upravi oji ,e
odno,e na dipi)ali'a*iju pojedini9 opr)ina%
1o poda)aa ,e dola'i veo(a ,poro pa ,e )ao do,)a vre(ena pu/i u
on)a)i(a ,a ad(ini,)ra*ijo(% Pre(a i,)ra7ivanju Svje),e /ane
@A
(enad7eri
,rednji9 o(panija u Bin pu/e oo "X~ ,vop radnop vre(ena u on)a)u ,a
dr7avno( ili loalno( ad(ini,)ra*ijo(%
Identi(ikacija problema koji se javljaju u postoje+em sistemu +e
omogu+iti da se njihovim rje$avanjem ili otklanjanjem dovede u sklad sa
sada$njim i budu+im potrebama.
Nei od opr)i9 pro/le(a ,u4
,vai orpan [,lu7/a i po,e/na orpani'a*ija\ radi 'a,e/no! a po,lovni
pro/le(i ,e po,(a)raju i'olovano r)o dovodi do vire,)ruop ponavljanja
poda)aa!
ne(a jedin,)venop na2ina rjeravanja pro/le(a!
oW
I'vjer)aj o ,)anju u loalnoj upravi! +nR! Sarajevo! "##8% pod%
o8
T9e {orld Ban! {ord 1evelop(en) Indi*a)or,! {a,inp)on! april "##8
W$
po,)ojee aplia*ije ,u nepove'ane! r)o ne o(opuava davanje vali)e)ni9
in&or(a*ija!
ne po,)oje ja,ni *iljevi ra'voja in&or(a*ionop ,i,)e(a ao i opr)i9 *iljeva
ra'voja!
neadeva)an )re)(an au)o(a),e o/rade poda)aa%
Iden)i&iovane pro/le(e (opli /i podijeli)i u ,ljedee prupe4
o% :p$te probleme oji ,e rjeravaju *jeloupno( po,lovno( poli)io(
i 2ije rjeravanje ne (o7e /i)i dire)no podr7ano ra'voje( in&or(a*ionop
,i,)e(a
"% Nedovoljno razvijene% nede(inisane i nestandardizovane poslovne
procedure i dou(en)a*ija oja i9 pra)i! )ao da ra'voju pojedini9
pod,i,)e(a (ora da pre)9odi odpovarajua &or(ali'a*ija pro*edura i
,)andardi'a*ija dou(ena)a%
X% Pro/le(e prou'roovane )i(e r)o po,)ojei in(ormacioni sistem ne
obuhvata ili ne podr,ava na odgovaraju+i nain odgovaraju+e poslovne
procese%
X% W% P+JAM I ZNAwAJ L+-ALNE SAM+UPRAVE
Za ra'liu od dr7avne uprave! 'a oju je ara)eri,)i2an 9ijerar9ij,i
odno,! podre3eno,) ni7i9 orpana viri( i *en)rali'a*ija u djelovanju! pri(arna
o/ilje7ja loalne ,a(ouprave ,u au)ono(ija i ,a(o,)alno,)! de*en)rali'a*ija i
de(ora)i'a*ija% I'a djelovanja dr7avne uprave uvije! /ar po)en*ijalno! ,)oji
prinuda! a i'a loalne ,a(ouprave do/rovoljno,)% +rpani'a*ija uprave ,e ,)vara
o/rnu)i( prav*e( od ,a(i9 pra3ana% Njeni orpani do/ijaju ovlarenja od pra3ana
na nepo,redni( i'/ori(a! a ne od dr7ave% Za upravu je ara)eri,)i2no
i'vrravanje povjereni9 ovlarenja na o/ave'ujui na2in! do ,e loalna
,a(ouprava /a'ira pri(arno na do/rovoljno( ure3ivanju i o,)varivanju loalni9
po)re/a i loalni9 po,lova oji i(aju javni 'na2aj% I onda ada orpani loalne
,a(ouprave vrre odre3ene po,love oji ,u prene,eni u nji9ovu nadle7no,)! po
ovlarenju i pod nad'oro( dr7avni9 orpana - i )ada oni djeluju au)ono(no! ,a
(opunoru da na2in i'vrravanja )op ovlarenja prilapode ,voji( onre)ni(
u,lovi(a%
Loalna ,a(ouprava je )ip de*en)rali'a*ije u o(e njeni orpani ni,u
po,)avljeni od viri9 orpana! nepo ,u! u pravilu! nepo,redno /irani od pra3ana
WY
odre3enop loali)e)a% Pred,)avlja u,pjernu o(/ina*iju de*en)rali'a*ije vla,)i i
de(ora)i'a*ije drur)veni9 odno,a! u ojoj ,e vrri velii /roj javni9 po,lova 'a
pra3ane do)i2nop loali)e)a%
5Loalna ,a(ouprava je pravo pra3ana da nepo,redno i preo ,voji9
,lo/odno i de(ora),i i'a/rani9 pred,)avnia u2e,)vuju u o,)varivanju
'ajedni2i9 in)ere,a ,)anovnia loalne 'ajedni*e! ao i pravo i ,po,o/no,) orpana
loalne ,a(ouprave da repuliru i upravljaju! u prani*a(a 'aona! javni(
po,lovi(a oji ,e nala'e u nji9ovoj nadle7no,)i! a u in)ere,u loalnop
,)anovnir)va%
Loalna ,a(ouprava o,)varuje ,e u opr)ina(a i pradovi(a! a i'vrravaju
je pra3ani i orpani jedini*a loalne ,a(ouprave%6
oh
Po,(a)rano po ri)eriju(u u2era pra3ana u loalnoj ,a(oupravi! po,)oje
dva njena o/lia4
o% nepo,redno u2ere pra3ana u upravljanju loalno( 'ajedni*o(
[nepo,redna loalna ,a(ouprava\!
"% po,redno u2ere pra3ana u vrrenju po,lova loalne ,a(ouprave! preo
,voji9 i'a/rani9 pred,)avnia [po,redna loalna ,a(ouprava\%
X% W% o% STATUS :;O JAVNE UPRAVE U BIn
U Bo,ni i ner*epovini priva)ni ,e)or na,)oji da djeluje pre(a novi(!
)r7irni( pravili(a po,lovanja% I,)ovre(eno! dr7avna )ijela i u,)anove! )e javna
uprava rade ao da je oru7enje nepro(ijenjeno% +,i( 5o'(e)i2i96 pro(jena u
na'ivu orpana ili pojedini9 radni9 (je,)a! ,ve je o,)alo i,)o% S)are ,i,)e(,e
na,lape i na2in rada poa'ali ,u ,e veo(a 7ilavi( i o)porni(! u'roujui velie
pro/le(e oni(a '/op oji9 po,)oje - predu'ei(a! predu'e)ni*i(a! drupi(
ad(ini,)ra)ivni( )ijeli(a i pra3ani(a% Jedan od (nopi9 u'roa )avop ,)anja je i
)o r)o je ,vaoj /irora)iji ,voj,)veno odr7avanje ,)a)u,a <uo na ur)r/ pro(jena i
po/oljranja% Javna uprava e! ao joj ,e do'voli! u ,voji( )ijeli(a i u,)anova(a
odr7ava)i )radi*ionalni ,i,)e( rada i djelovanja! /e' o/'ira na nove i /olje na2ine%
Boljo( anali'o( ,e (o7e u)vrdi)i da jor uvije djeluje pre(a au)ori)arno(
radno( ,i,)e(u oZ-op vijea! iao ,u njepovi zori,ni*iz pri9va)ili novi i
e&ia,niji na2in po,lovanja%
Poli)ia je )ao3e 'na2ajan o2ni2ar po'i)ivni9 pro(jena% Poli)i2i
po/jedni*i ne pri9va)aju propra(e poli)i2i po/ije3eni9! 2a i ao ,u do/ri%
Svao( pro(jeno( vla,)i naj2ere ,e (ijenja na2in rada javne uprave! ree ,e
oh
@>N "% >JAN> A @AJ>@NAF Q>gAGHL>OC [S@GkIPNC B@>QNCJ RPHGI@CJP SLHQJPu! ILAF
o#o#W! W"#8 C ooY#8\
WZ
od nule! ao da ono ranije nije po,)ojalo% U(je,)o da po,)oji on)inui)e) do/ro
oda/rani9 i ,provedeni9 rjerenja! i'nala'e ,e nova% U )avi( oolno,)i(a! ada
,e ,vai9 neolio podina ree od po2e)a! ne(a napre)a% 1ana, je na djelu
drupa rajno,) - ,vaa pro(jena lorep rada javne uprave parali'uje ,e '/op la7ne
&or(e zon)inui)e)az! odr7anja &i)ivnop poli)i2op z(iraz i ,)a)u,a <uo
5,
%
U )ran'i*ij,i( 'e(lja(a! doda)no je pri,u)an jor jedan veo(a o'/iljan
pro/le(% Ad(ini,)ra*ija je velia! ,pora! ,upa! neorpani'ovana i 'na2ajno
oru(pirana% Bor/a pro)iv orup*ije ,e upravo poree! ali /e' pro(jene
,)ru)ure i na2ina djelovanja javne uprave! nee /i)i e&ia,na%
Rival,)vo (e3u (ini,)ar,)vi(a! repu/li2i( uprava(a i upravni(
orpani'a*ija(a ve du7e vrije(e podriva pro*e, donorenja vali)e)ni9 odlua!
ao poli)i2i9 )ao i oni9 )e9ni2e prirode% Po,lijera)na li(a je doprinijela
,)varanju ,ave'a! oji ,u (a,i(alno i,ori,)ili ,voje ,nape da /i oja2ali (o i
u)i*aj% Svaa re&or(a javne uprave oja predvi3a /olju de&ini,ano,) ulopa u
vladajuoj ,)ru)uri ,uo2ie ,e ,a ovavo( ,urovo( realnoru%
Pojava o)pora od ,)rane (oni9 /irora),i9 ,)ru)ura! oje ,u pre7ivjele
pro(jene na poli)i2oj ,*eni! je )ipi2na 'a pro*e,e re&or(i% Birora)ija ,e o/i2no
pro)ivi in*ija)iva(a u,(jereni( na pro(ovi,anje odpovorno,)i i o)voreno,)i u
vla,)i%
-ao dalje s .)a uradi)i s .)a uve,)i s
-vali)e)! naravno! nije ap,olu)na re&eren*a 'a ,ve po,lovne pro/le(e! ali
ino,)rana i,u,)va poa'uju da je uvo3enje i pri(jena plavni9 prin*ipa vali)e)a
veo(a do/ro ,red,)vo u poveanju e&ia,no,)i rada javne uprave i ,(anjenju
po)upljivo,)i na ,vi( nivoi(a% No! 'a u,pjernu pri(jenu prin*ipa vali)e)a
neop9odna ,u dva predu,lova4
odlu2no,) vo3,)va! dale vlade! re,orni9 (ini,)ara! ruovod,)ava
opr)ina!
do/ro oda/rana (e)oda%
Naj/olje je ada ,u pro(jene ini*irane i'nu)ra% Tave pro(jene pod,)i2u
o,o/e oje i(aju vi'iju i ne /oje ,e pri9va)i)i ner)o novo% -lju2 u,pjerne
i(ple(en)a*ije prin*ipa i (e)oda vali)e)a je neo,porno ve'an u' lider,)vo%
Nedo,)a)a opredjeljeno,)i vodei9 o,o/a 'a vali)e) je pri(arni u'ro neu,pje9a
i(ple(en)a*ije ,i,)e(a vali)e)a u javnu upravu%
zroci ovakvog stanja su:
,i,)e( rada je )radi*ionalan!
ne(a ,poljni9 pod,)i*aja! ili ,e oni ipnoriru!
o$
1r Juraj nr7enja4 Loalna ,a(ouprava i uprava u nrva),oj f Zaon o u,)roju
7upanija i ure3enju uprave u 7upanija(a i an)oni(a! In&or(a)or! Zapre/! oZZX%
8#
naon ,vae pro(jene vla,)i ree ,e od po2e)a!
velii in)erni o)pori pro(jena(a%
-ada ona2no u javnoj upravi ,a'ri ,vije,) da je po)re/na pro(jena! ne
'na ,e odale po2e)i%
-oji pri,)up pri(jeni)is
-ao u ,vaoj opr)ini! u,)anovi! ,lu7/i! de&ini,a)i vali)e)s
-oja je ulopa lideras
-o je liders
-ao pri(jeni)i ula'nu on)rolu na u,lupe [(opu li ,e u,lupe poi,)ovje)i)i
,a proi'vodi(a\s
-olio ,u u ,provo3enju ,i,)e(a vali)e)a ulju2eni 'apo,leni i na oji
na2ins
I ono najva7nije! o ,u zup*iz f ori,ni*i u,lupa [pra3ani! 'apo,leni!
drupe u,)anove\! a o do/avlja2i u,lupas
Na ova pi)anja ne(a jedno,)avni9 i /r'i9 odpovora% Mora ,e i(a)i na
u(u da ,vai dio javne uprave i(a ,pe*i&i2nu (i,iju i ul)uru! )e da ,e (ora
oda/ra)i ,i,)e( oji e naj/olje 'adovolji)i )e po,e/ne 'a9)jeve%
X% 8% -ARA-TERISTI-E SAVREMENE UPRAVE
Tr7irna privreda ne ,a(o da 'a9)jeva pro(jenu odno,no re&or(e u
poli)i2o(! pravno( i privredno( 7ivo)u , o/'iro( na nji9ovu (e3u,o/nu
u,lovljeno,)! ona 'a9)jeva i )e(eljne pro(jene u ulo'i i radu javne uprave%
Ad(ini,)ra)ivni (odeli uprave oji ,u do(inirali u ,vi( 'e(lja u )ran'i*iji!
pre(a oji(a je uprava /ila dio dr7avnop apara)a oji ,lu7i in)ere,noj do(ina*iji
vladajue la,e ,a i'ra'i)i( repre,ivni( a)ivno,)i(a i ad(ini,)ra)ivni(
'a/rana(a! ve je ona drur)veno neop9odna i ori,na ,lu7/a oja pored
au)ori)a)ivni9 a)ivno,)i! vrrenja &un*ije vla,)i! o/avlja ni' drur)veno ori,ni9
po,lova oji i(aju pre,udan u)i*aj na vali)e) 7ivljenja ,vaop pojedin*a% Pre(a
)o(e! uprava i(e pre,udnu ulopu 'a ra'voj jedne 'ajedni*e i )re/a da o(opui4
E&ia,no o,)varivanje prava i in)ere,a pra3ana!
Zar)i)u ljud,i9 prava!
Zar)i)u javnop in)ere,a!
Po/oljranje vali)e)e 7ivljenja ,vaop pra3anina [orpani'a*ijo( i
oordina*ijo( javni9 ,lu7/i\!
E&ia,nu on)rolu ,a(e ,e/e [da unu)rarnjo( on)rolo( ,prije2i ,vai
vid ,a(ovolje\!
8o
S)ru2nu i vali)e)nu pripre(u ra*ionalni9 'aona!
Svojo( a7urnoru i e,per)no( ulopo( po(opne reali'a*iju ,vojin,e
)ran,&or(a*ije%
1a)i ovir njene orijen)a*ije i a)ivno,)i 'a9)jeva radialne )ran,&or(a*ije
ao u orpani'a*iono( )ao i u &un*ionalno( popledu! pro(jene u (e)oda(a i
)e9nolopiji rada! poveani ,)epen njene pro&e,ionalno,)i! depoli)i'a*ija! uvo3enje
,)andarda u adrov,oj ,ele*iji upravni9 adrova! poveanje njene ,)ru2no,)i!
odpovorno,)i i dr%
Be' navedeni9 pro(jena uprava nije u ,)anju 'adovolji)i po)re/e pravne
dr7ave 2ija i'pradnja pre)po,)avlja on*ep) (oderne javne uprave% Pravna dr7ava
pred,)avlja ovir u oje( uprava o,)varuje lepali)e) i lepi)i(i)e) ,vop djelovanja!
)j% o/e'/je3uje 'aoni)o,) upravni9 odlua i opravdano,) njenop po,)upanja%
.iro ,pe)ar a)ivno,)i uprave praen je odre3eni( )enden*ija(a ao r)o
,u4 pora,) orpani'a*ioni9 o/lia [po,e/no pora,) /roja i vr,)a upravni9 'ada)aa
r)o 'a9)jeva pora,) /roja upravni9 ,lu7/enia\! unu)rarnja di&eren*ija*ija [pojava
novi9 orpani'a*ioni9 o/lia\! ,(anjenje prinude [de(ora),i ure3ena dr7ava
(ini(i'ira prinudu i (a,i(i'ira ,apla,no,) u da)i( drur)veno-i,)orij,i(
u,lovi(a\! pro&e,ionali'a*ija i depoli)i'a*ija upravni9 adrova! )ran,paren)no,) u
radu uprave [re'ul)a)i! e&ia,no,) i vali)e) rada (ora /i)i do,)upan javo,)i\%
X% h% RE+R0ANIZACIJA I REy+RMA
JAVNE UPRAVE
Re&or(a uprave je jedan od priori)e)ni9 *iljeva u oviru ,veuupne
i'pradnje i &un*ioni,anja dr7avnop ,i,)e(a u )ran'i*ij,i( 'e(lj(a! a po,e/no u
Bo,ni i ner*epovini% +,novna je in)en*ija da ,e! ,9odno pro(jena(a u
eono(,oj i poli)i2oj ,&eri i reorpani'a*iji uupne ,)ru)ure ,i,)e(a upravljanja
i ruovo3enja! u)vrdi /i)no nova po'i*ija! orpani'a*ija i po,lovi dr7avni9 ,lu7/i! u
*ilju o,ipuranja /r7e i vali)e)nije u,lupe pra3ani(a%
Reorganizaciju strukture sistema upravljanja treba izvr$iti sa ciljem
da nova organizacija svih slu,bi podr,i oekivane promjene kojima se stvara
izvjesnija i modernija vizija budu+nosti na$e zemlje.
Re&or(a i(a 'a *ilj da ,)vori ra'vijeniju! o)voreniju i on'i,)en)niju
upravu! oja e daleo vire doprino,)i)i /r7e( i punije( in)epri,anju nare 'e(lje
u evrop,e a,o*ija*ije! )rajno( o2uvanju (ira! /r7e( nala7enju rjerenja 'a
eono(,e! ,o*ijalne! ra'vojne i uupne )ran'i*ij,e pro/le(e% Ti(e e ,e!
i,)ovre(eno! ,)vori)i u,lovi 'a u,po,)avljanje na 'aonu 'a,novane pro&e,ionalne!
8"
e&ia,ne! ra*ionalne! ne/irora),e! poli)i2i nepri,)ra,ne! na*ionalno
i'/alan,irane i odpovorne orpane uprave! oja e! ao ,vojevr,ni ,ervi, pra3ana! u
po)puno,)i /i)i orenu)a pre(a nji9ovi( lepi)i(ni( in)ere,i(a i po)re/a(a%
Ne(inovne i ,veo/u9va)ne pro(jene oje o2euju Bo,nu i ner*epovinu
u naredni( podina(a prije ,vepa ulju2uju pro(jene rada javnop ,e)ora% Novi
na2in privre3ivanja u,lovljava i nove! drupa2ije po)re/e plavni9 ori,nia javni9
u,lupa% Javni ,e)or ,e (ora o)vori)i u)i*aju )r7ir)a i u ,voj rad in)epri,a)i (e)ode
rada priva)nop ,e)ora% Pri9va)ajui o,novnu on*ep*iju ele)ron,op po,lovanja
i odno,ei ,e pre(a pra3ani(a i o,)ali( ori,ni*i(a ,voji9 u,lupa ao pre(a
up*i(a! rad javnop ,e)ora po,)aje /olji! /r7i i je&)iniji% +vo pi)anje je i'u'e)no
'na2ajno jer pred,)avlja o,novni predu,lov da ,e Bo,na i ner*epovina
)ran,&or(ire u pro,peri)e)no! *ivilno drur)vo 'a,novano na 'nanju%
Uprava ,e ,uo2ava ,a ,)alni( pri)i,*i(a da ,e uradi r)o je (opue vire ,a
'na)no ,(anjeno( oli2ino( ,red,)ava% Mnope vlade u ,vije)u ,u odlu2ile
po/oljra)i i (oderni'ova)i javni ,e)or% Po,)avile ,u vrlo ja,an *ilj4 ,voje u,lupe
u2ini)i jedno,)avniji( i pri(jereniji( 'a ,voje ori,nie f pra3ane i privredu%
?e+ina dana$njih problema u svijetu prouzrokovana je
in(ormacionom revolucijom% po$to je ona kreirala potpuno novi svijet. /ko
,elimo da uspje$no (unkcioni$emo u #novom svijetuB potrebno je da se
razumiju uzrono-posljedine veze izme8u uspje$ne dr,ave i slobodnog
protoka in(ormacija.
1r7ava i(a veo(a va7nu ulopu u 7ivo)u ,vaop pojedin*a i 'a njeno r)o
e&ia,nije! a eono(i2nije po,lovanje 'ain)ere,ovani ,u ,vi% +na je ,)alni i'vor
ri)ia! ra,prava i pole(ia%
Zar)o je dr7ava ao )ava in)ere,an)nas
Prven,)veno 'a)o r)o je u njeno( ,redir)u &eno(en (oi% Vjerova)no je
(o jedan od prau'roa i prara'lopa 'ar)o i u' naj/olje na(jere! ,vje,ni 'na2aja i
ulope javne uprave u *jelini! ipa lao z(o7e(o previdje)iz po2e)nu pre(i,u
'na2aja orirenja in&or(a*ione )e9nolopije 'a pro,peri)e) dr7ave i na )aj na2in u
po)puno,)i o/e'vrijedi)i on*ep) e-Uprave%
Poda*i oji )renu)no po,)oje nala'e ,e na ra'li2i)i( (ediji(a i u
ra'li2i)i( in&or(a*ioni( pod,i,)e(i(a% Proje)i po oji(a ,u reali'ovani
in&or(a*ioni pod,i,)e(i ra3eni ,u po in)erni( (e)odolopija(a i 'a in)ernu
upo)re/u% Pored in)erne upo)re/e (ali dio poda)aa ,e ra'(jenjuje pu)e(
(apne),i9 (edija u' dopovorno u,aplaravanje neop9odni9 ara)eri,)ia%
[i'pled ,lopa! &or(a) 'api,a i ,li2no\% +vo pred,)avlja velio oprani2enje po
pi)anju a7urno,)i poda)aa! )a2no,)i i po)puno,)i! )e ra*ionalno,)i rada% Po,)oje
8X
velie neja,noe u ra'(jeni poda)aa [o! o(e! ada i ao do,)avlja poda)e i
u oji( vre(en,i( oviri(a\%
Savre(eni in&or(a*ioni ,i,)e(i ,e 'a,nivaju na pou'dano( preno,u
poda)aa% S o/'iro( na ovu 2injeni*u u ovoj nji'i u predlo7i)i ar9i)e)uru
(re7e 'a,novana na IS+ (ISO
oY
- International Organization for
Standardization) ,)andardi(a%
Pove'ivanje u upravi (o7e /i)i o,)vareno unu)ar jednop ,e)ora ili na
nivou *ijele opr)ine [In)rane)\! i'(e3u vire opr)ina [E)rane)\ i na nivou en)i)e)a i
drupi9 'e(alja [In)erne)\% 1o in&or(a*ionop pove'ivanja po ,vi( nivoi(a (ora
doi ao ,e 7eli vali)e)na ra'(jena poda)aa na ,vi( nivoi(a% Ra'(a)ranje(
)eui9 rjerenja i )rendova! ovdje u predlo7i)i rjerenja oja ,(a)ra(
najop)i(alniji( u nari( u,lovi(a i u da)o( )renu)u%
Novi na2in privre3ivanja u,lovljava i nove! drupa2ije po)re/e plavni9
ori,nia javni9 u,lupa% Javne u,)anove i ,lu7/e ne ,(iju /i)i preprea /r'o
pro(jenljivo( i prilapodljivo( priva)no( ,e)oru%
Uvo3enje (enad7er,i9 prin*ipa [i prin*ipa (enad7(en)a priva)nop
,e)ora\ u javni ,e)or ne ,a(o da (ijenja orpani'a*ije javnop ,e)ora! ve i
prirodu dr7ave ao *jeline% Nova zdr7ava upovora i apen*ijaz i'a'iva ra'ne
pro/le(e u odno,i(a unu)ar dr7ave! ali i u odno,i(a dr7ave! )r7ir)a i drur)va%
we,)o ne po,)oji dovoljna ,vije,) da ra'li2i)i nivoi pro*e,a re&or(e 'a9)jevaju
ra'li2i)a rjerenja! a (nope od duporo2ni9 i(plia*ija orpani'a*ioni9 i
(enad7(en) re&or(i )e a,nije po,)aju vidljive% Br'ina i u,pjerno,) uvo3enja
in&or(a*ionop ,i,)e(a e po,)a)i o,novni &a)or ,nape i upo)re/ne vrijedno,)i
,adarnji9 (enad7era%
X% h% o% +1 TRA1ICI+NALNE UPRAVE
-A N+V+M JAVN+M MENA1vMENTU
Prije nepo r)o pred,)avi( ele(en)e naj/olje pra,e i(ple(en)a*ije
on*epa)a ele)ron,op po,lovanja u javnoj upravi! )re/alo /i nave,)i arpu(en)e
'/op 2epa na( je ona neop9odna%
Pi)anje ulope i nadle7no,)i dr7ave nije uopr)e novo! iao li)era)ura oja
veli2a novi re&or(,i )ala, )o rije)o napo(inje% +vo ,u 'ai,)a /ila pi)anja oji(a
oY
Meunarodna organzac|a za standardzac|u, osnovana 1957 sa
s|edtem u Zenev
8W
,u ,e /avili &ilo'o&i popu) Ari,)o)ela u an)i2oj 0r2oj! -on&u2ija u ,)aroj -ini i
Maijavelija u ,rednjovjeovnoj I)aliji%
Po,)ojei javni ,i,)e(i di'ajnirani ,u da /udu ,)a/ilni i /ili ,u do/ri 'a
indu,)rij,u eru! ali ,u on)raprodu)ivni u danarnje( ,vije)u% Po,ljedi*a )opa je
,veopr)e ne'adovolj,)vo &un*ioni,anje( javne uprave%
0ra3ani ,e uplavno( 7ale na4
,lo7eno,) pro*edura!
/irora)iju!
pu7ve!
2eanje u redu!
ponaranje ,lu7/enia!
nelju/a'no,)!
loru orpani'a*iju!
'a,)arjelo,) )e9nolopije!
nepo,)ojanje pi,ani9 upu),)ava i (apa!
o(pliovane &or(ulare!
vi,oe )a,e%
Zapo,leni u javnoj upravi ,u ne'adovoljni4
u,lovi(a rada!
in&or(a*ioni( ,i,)e(o(!
(a)erijalno( ,i)ua*ijo(!
)i(e r)o ,e previre radi!
ne,po,o/ni( ruovod,)vo(!
apre,ivni( ,)rana(a!
lori( i neprilapo3eni( propi,i(a%
Re&or(a javne uprave pred,)avlja uvo3enje pro(jena unu)ar orpani'a*ija
dr7avnop ,e)ora oji(a ,e )e7i unapre3enju nji9ovop &un*ioni,anja! )j%
po,lovanja% -ao )ava! i o/'iro( na vrije(e 'a2e)a in,)i)u*ija oje ,e dana,
o'na2avaju ao udr7avni ,e)orx! re&or(a javne uprave (o7e ,e ,(a)ra)i
on)inuirani( pro*e,o(% Na ovaj na2in! pre(a nei( pro*jena(a! A(eri2i
pred,jedni*i ,u pore)ali ,veo/u9va)ne propra(e 'a re&or(u javne uprave jor od
po2e)a "#% vijea% Iden)i&iovani pro/le(i ,u /ili &ou,irani na4
;&aze - U velio( /roju 'e(alja! dorlo ,e do 'alju2a da javna uprava
'a9)jeva neodr7ivo velie iili neodr7ivo poveane javne )rorove%
'!o"ese - Po,)ojala je 'a/rinu)o,) '/op pri(jera pu/i)ara,ipanja nov*a!
odlapanja po,lova! poprernop upravljanja i orup*ije unu)ar javne uprave!
r)o je ,ve 'ajedno doprinijelo nee&ia,no,)i u onver'iji javni9 )rorova u
javne u,lupe% Po,e/no! ,e deravalo da dr7avni ,lu7/eni*i ponead dono,e
odlue ra'li2i)e! ili 2a ,upro)ne! od in)ere,a javno,)i a oju po
pre)po,)av*i op,lu7uju% winjeni*a da ,u /ili u ,i)ua*iji da )ao ner)o u2ine
,9va)ana je ao dvo,)rui neu,pje9! dupli pro(araj4
88
o prvo! u ,(i,lu *en)rali'a*ije! oja je 2inila dono,io*e odlua
previre udaljeni( od (je,)a in&or(a*ija 'a odlu2ivanje! ao i
,a(e a)ivno,)i o oji(a odlu2ujui
o drupo! u ,(i,lu neodpovorno,)i! oja je u2inila dono,io*e odlua
previre odvojeni( od oni9 ljudi i'van javne uprave na oje ,u
nji9ove odlue i(ale u)i*aj%
3z&aze - -ona2no! iden)i&iovani ,u pro/le(i ve'ani 'a rajnje re'ul)a)e%
U velio( /roju 'e(alja po,)ojala je riroo 'a,)upljena 'a/rinu)o,) da
javna uprava ne pru7a ono r)o /i )re/alo! od adevan)ne od/rane i
o/e'/je3enja preo podrre poljoprivredi i indu,)riji do o/ra'ovanja!
,)anovanja! 'drav,)va! ,o*ijalni9 u,lupa! i veliop /roja drupi9
pripadajui9 odpovorno,)i i nadle7no,)i% +vo je! 'au'vra)! narurilo rire
drur)vene re'ul)a)e a)ivno,)i javne uprave%
Sve 'ajedno! ,vije,) o po)eroa(a o/u9va)ila je ao ono TA radi! )j%
2i(e ,e javna uprava /avila [odno,no! ono r)o je /ila ulopa javne uprave ao
)ave\! ao i KAKO radi! )j% na2ina na oji ,u orpani'a*ije dr7avne uprave i
(enad7(en) i'vrravali 'ada)e i' ,voje nadle7no,)i%
Sa drupe ,)rane! /e' o/'ira na ,vu u/jedljivo,) navedeni9 arpu(ena)a u
ori,) pro(jene! nepore)no,) i 7elja 'a ,)a)u,o( <uo ,u ,voj,)veni ,vaoj
ad(ini,)ra*iji% 1r7avna )ijela! predu'ea i u,)anove ne dola'e u ri'ne ,i)ua*ije
ao priva)ni ,e)or% E,)erni pod,)i*aji na pro(jenu ,e ipnoriru i o nji(a ,e ne
ra'(irlja%

X% h% "% P+TREBA ZA REy+RM+M
JAVNE UPRAVE
Re&or(a javne uprave je jedan od priori)e)ni9 *iljeva u Bo,ni i
ner*epovini% Mora ,e reorpani'ova)i ,i,)e( upravljanja i ruovo3enja! u)vrdi)i
/i)no nova po'i*ija! orpani'a*ija i po,lovi javni9 ,lu7/i! u *ilju o,ipuranja
u,)avno,)i i 'aoni)o,)i! ao i vladavine prava u *jelini%
Pro*e, re&or(e je veo(a ,por% Najvei dio ra'lopa 'a )o je /io u
ne,pre(no,)i do(ai9 poli)i2i9 2inila*a i vla,)i da ,e odlu2no provedu re&or(e%
Zaonodavno repuli,anje javne uprave prije ,vepa! )re/a da pro(ovire
ova opredjeljenja do,ljedno( reali'a*ijo( na2ela depoli)i'a*ije! )ran,paren)no,)i!
pro&e,ionali'a*ije i e&ia,no,)i u njeno( djelovanju%
Pro(jene oje e /i)i nu7ne u pravno( ,i,)e(u Bo,ne i ner*epovine ,u
,ljedee4 de&ini,anje 'aonodav,)va na dr7avno( nivou! de&ini,anje en)i)e),i9
8h
'aonodav,)ava! u,la3ivanje en)i)e),i9 'aonodav,)ava! redu*ija ,)epena
odlu2ivanja! u,vajanje pravni9 propi,a! u,la3ivanje va7ei9 pravni9 propi,a ,a
novo( e-Lepi,la)ivo(! &or(iranje orpani'a*ionop i upravnop o/lia 'a edua*iju
i (oni)orinp%
Najva7niji 'aoni i' ove o/la,)i4
Zaon o )eleo(unia*ija(a
Zaon o ,lo/odi pri,)upa in&or(a*ija(a u Bin
Zaon o au)or,o( pravu i ,rodni( pravi(a u Bin
Zaon o indu,)rij,o( vla,nir)vu u Bin
Zaon o 'ar)i)i po)rora2a Bin
Cakon o elektronskom poslovanju - )re/a /i)i o,novni pravni a) 'a
o/la,) e-Zaonodav,)va [e-Lepi,la)ive\ oji e ,adr7a)i )rpovin,o po,lovanje i
(a)eriju e-Trpovine [e-omme!"\%
Cakon o elektronskom potpisu - )re/a o(opui)i u,pjerno
&un*ioni,anje ele)ron,op po,lovanja% +vi( 'aono( je neop9odno uredi)i
ele)ron,i po)pi, i u pravno( pore)u i'jedna2i)i doa'nu ,napu dou(en)a u
ele)ron,o( o/liu ,a dou(en)o( u papirno( o/liu! r)o je 'apravo jedan od
o,novni9 ra'lopa donorenja ovop 'aona% Pou'dano,) ele)ron,op po,lovanja
paran)uje ,e vali&iovani( ele)ron,i( po)pi,o(! oji( ,e o,ipurava in)epri)e)
i valjano,) poda)aa! ao i iden)i&ia*ija po)pi,nia%
oZ
Cakon o certi(ikacionom tijelu - )re/a da ,e odno,i na u,po,)avljanje i
orpani'a*iju *er)i&ia*ionop )ijela% +vaj orpan )re/a /i)i na dr7avno( nivou! u
,a,)avu neop po,)ojeep (ini,)ar,)va! ao 'a,e/an orpan uprave%
S)ru)ura pod'aon,i9 aa)a oje )re/a i'radi)i f u,voji)i4
Ured/a o (jera(a i po,)up*i(a upo)re/e i 'ar)i)e ele)ron,op po)pi,a!
,red,)ava 'a i'radu ele)ron,op po)pi,a i ,i,)e(a *er)i&ia*ije i
o/ave'nop o,ipuranja davao*a u,lupa i'davanja vali&iovani9
*er)i&ia)ai
Ured/a o )e9ni2i( pravili(a i u,lovi(a pove'ivanja ,i,)e(a *er)i&ia*je
ele)ron,i9 po)pi,ai
Ured/a o repi,)ru davao*a u,lupa *er)i&ia*ije ele)ron,i9 po)pi,a oji
i'daju vali&iovane *er)i&ia)ei
Ured/a o eviden*iji davao*a u,lupa *er)i&ia*iji ele)ron,i9 po)pi,a%
Cilj oji e ,e o,)vari)i re&or(o( i uvo3enje( e-Uprave je4 u,po,)avljanje
,)a/ilne! de(ora),i i ,avre(eno orjen)i,ane! djelo)vorne i e&ia,ne uprave! oja
oZ
+vdje )re/a po,e/no o/ra)i)i pa7nju da je EZ donijela S(jerni*u o ele)ron,o(
po)pi,u! ojo( je u)vr3ena o/ave'a 2lani*a EU da od X#% juna "##o% podine ,voji(
na*ionalni( 'aonodav,)vo( urede pi)anje ele)ron,op po)pi,a% Vidje)i4 zZ/orni
radova pravnop &aul)e)a u Spli)uz! Ele)roni2ni po)pi,! Ljiljana Maurovi! Spli)! rujan!
"##o%
8$
e /i)i u ,lu7/i ori,nia i )r7irne eono(ije! a o(opuie in)epra*ije u evrop,e
de(ora),e pro*e,e i in,)i)u*ije%
.)a e ,e do/i)i re&or(o( uprave s
Re&or(a )re/a da o(opui pro&e,ionalan i ,)ru2an! e)i2i i poli)i2i
ne'avi,an rad% Upravu )re/a da 2ini )i( ,)ru2njaa oji e ,e 'aporljava)i i
,)i*a)i unapre3enja na o,novu ,)ru2ni9 ,po,o/no,)i i re'ul)a)a rada%
+rpani'a*ija i ,i)e( odlu2ivanja /ie pojedno,)avljen ao /i ,e i'/jepli
pro/le(i dupliranja i pojave /irora),i9 )enden*ija! )e o(opuilo
on*en)ri,anje na pru7anje u,lupa pra3ani(a ao i na ra'voj )r7irne
eono(ije%
Poli)ia &or(uli,anja i donorenja odlua (ora /i)i /olje oordinirana%
Po,)ii e ,e eono(i2no! e&ia,no i e&e)ivno ruovo3enje ljud,i(!
)e9ni2i(! &inan,ij,i( i o,)ali( re,ur,i(a%
+/e'/jedie ,e &le,i/ilan ,i,)e( upravljanja i odlu2ivanja oji e (oi
odpovori)i i'a'ovu onre)ni9 drur)veni9 pro(jena%
Tran,paren)no,) rada javne uprave! r)o e o(opui)i da 'apo,leni u upravi
(opu /i)i po'vani na odpovorno,) 'a ,voje odlu2ivanje i djelovanje! ao i
)o da in&or(a*ije /udu do,)upne najriroj javno,)i%
Novo,)vorena uprava e radi)i u ,ladu ,a evrop,i( vrijedno,)i(a i
,)andardi(a!
Po,)ojae ja,no ra'prani2enje ulopa i odpovorno,)i i(enovani9 li*a u
poli)i2i( pro*e,i(a i odpovorno,)i ,lu7/enia u orpani(a uprave! oji
ni,u ulju2eni u poli)i2e pro*e,e%
1a /i ,e *iljevi re&or(e o,)varili )re/a4
da propra( re(orme dobije naj$iru mogu+u podr$ku od ,)rane
poli)i2i9 par)ija! privrednop ,e)ora! (e3unarodne 'ajedni*e! ,lu7/enia
u upravi i ,vi9 pra3ana Bo,ne i ner*epovine!
da ,e u najveoj (opuoj mjeri izvr$i decentralizacija sa entitetskog i
kantonalnog na lokalni nivo oni9 dr7avni9 orpana oji dola'e u
nepo,redni on)a) ,a pra3ani(a!
prilio( orpani'a*ioni9 i pro*e,ni9 pro(jena! o/ave'no u javnu upravu
uvodi)i i nove )e9nolopije!
da ,e ,lu7/e oje ne pred,)avljaju je'pro dr7avne uprave prepuste
privatnom sektoru pdje pod ,e )o poa7e ao eono(i2no i e&ia,no
rjerenje%
S o/'iro( na po,)avljene *iljeve i prav*e a)ivno,)i! propra( re&or(e
)re/ao /i da i(a )ri o,novne o(ponen)e
"#
4
"#
Mini,)rie, a) {or! Ro}al Nor|apian Mini,)r} o& 0overn(en) Ad(in,)ra)ion! +,lo!
"##X%
8Y
o% !ojednostavljena% pra)i2na i e&ia,na ,)ru)ura en)i)e)a!
(ini,)ar,)ava! an)ona! opr)ina! orpani'a*ija i in,)i)u*ija%
"% napre8enje mehanizama i ,i,)e(a vanj,e i unu)rarnje
o(unia*ije% Upo)re/o( in&or(a*ioni9 )e9nolopija o/e'/jedi)i /r7e
priupljanje! o/radu i di,)ri/uiranje in&or(a*ija%
X% 1oderna orpani'a*ija i ruovo3enje ljud,i( re,ur,i(a%
Zar)o je po)re/na re&or(a javne upraves
1a povra)i povjerenje pra3ana i ra'vije par)ner,i odno, ,a nji(a%
1a u9va)i ora ,a pro(jena(a u drur)vu i po,e/no ,a pro(jena(a na
)r7ir)u%
1a o/e'/jedi onuren)no,) privrede Bo,ne i ner*epovine%
1a pru7i vali)e)nije i /r7e u,lupe%
1a ,e in)eprire u ,vje),e eono(,e i poli)i2e )oove%
1a o/e'/jedi u,love 'a pro,peri)e) ,vi9 pra3ana i nji9ov jedna )re)(an%
1a ra'vije onuren)nu! dina(i2nu i e&ia,nu orpani'a*ionu ,)ru)uru i
prije3e ,a ad(ini,)ra)ivnop na2ina rada na (enad7er,i%
Zar)o je po)re/na pro(jena i uvo3enje e-Upraves
-orirenje In)erne)a u ovave ,vr9e pred,)avlja najje&)iniji (e)od rada i
najje&)inije ,ervi,e ori,nia 'a javnu upravu%
Za i,)i o/i( po,la oji (o7e da ,e o/avi preo In)erne)a /ilo /i po)re/no
'apo,li)i 'na2ajan /roj radnia! a 'a nji9 je po)re/no i'pradi)i o/je)e pdje
/i radili%
In)erne) ao ,red,)vo 'a o(unia*iju ori,)i ,ve vei /roj ljudi%
Predno,)i oje on pru7a pri radu od ue i ,a po,la je eviden)an i 'a)o je
po)re/no i'ai u ,u,re) )o( dijelu popula*ije i o(opui)i i( da na )aj
na2in o/ave po,ao%
In)erne) ,ervi,i o(opuavaju javnoj upravi da ra,)ere)i ral)ere i da na )aj
na2in o(opui da ,e /r7e i lare o/avljaju po,lovi%
S o/'iro( na )o da ,e vei /roj po,lova (o7e o/avi)i na ovaj na2in! (o7e
,e ponudi)i da ori,ni*i i(aju olari*e ili popu,)e uolio ori,)e ovaj
(e)od o(unia*ije%
E&ia,na i (oderna javna uprava [dr7avna i loalna\! 'a,novana na
'nanju! po)re/na je prven,)veno njeni( pra3ani(a i privredi! ali i podjednao
va7na podrra daljnje( eono(,o( ra'voju Bo,ne i ner*epovine% Uprava
pred,)avlja i'u'e)no va7an &a)or u uupnoj e&ia,no,)i privrede i unapre3enju
onuren)no,)i do(ai9 proi'voda i u,lupa% Svaa nee&ia,no,) u radu javne
uprave opleda ,u u poveanju pore'a! pa re'ul)a) lore u,lupe pada na )ere) njeni9
ori,nia [pra3ana\%
8Z
Preovladava ,)av da ,e /irora)i'ovana javna uprava pri/li7ila prani*i
,vop po,)ojanja4
ad(ini,)ra*ija nije e&ia,na u pru7anju u,lupa pra3ani(a!
velio i neadeva)no je op)ereenje pra3ana! drur)venop i priva)nop
,e)ora!
'ada*i i ulopa uprave preva'ila'e (opuno,)i i apa*i)e) po,)ojeep
,i,)e(a%
Javne u,lupe )re/a u2ini)i odpovorniji( i i,pla)iviji( ,vi( njeni(
ori,ni*i(a%
Trorovi nere&or(i,ane uprave ,u vi,oi! a po,ljedi*e ,e o,jeaju u padu
onuren)no,)i do(ae privrede i ,porop na*ionalnop! eono(,op i ,o*ijalnop
pro,peri)e)a%
1a /i javna uprava /ila &un*ionalna po)re/no je i'vrri)i njenu re&or(u
[,(anjenje( /roja 'apo,leni9\ jer je /ila i prije i ,ada je preplo(a'na i
nee&ia,na% Pre(a i,)ra7ivanju oje je provelo Mini,)ar,)vo uprave i loalne
,a(ouprave
"o
(o7e ,e vidje)i da je /roj 'apo,leni9 u upravi do,)a vei od po)re/a
ra'vijenop ,vije)a% U pro,jeu na Xh$ ,)anovnia do3e jedan 'apo,leni u upravi
do ,e u ra'vijeno( ,vije)u )aj /roj ree oo "###% Nepovoljna je i
vali&ia*iona ,)ru)ura jer je u upravi 'apo,leno ,a(o "$!8 ~ radnia ,a
vi,oo( ,)ru2no( ,pre(o(% Nepovoljna je i ,)aro,na ,)ru)ura jer je 'apo,len
veo(a (ali /roj (la3i9 radnia! ,vepa 8!W~ 'apo,leni9 je ,)aro,ne do/i do X#
podina% WW!$ ~ 'apo,leni9 je ,)aro,)i od W# do 8# podina% "" ~ 'apo,leni9 je
,)aro,)i preo 8# podina%
Broj 'apo,leni9 u loalnoj upravi u odno,u na /roj ,)novnia je veo(a
ra'li2i) u pojedini( jedini*a(a loalne uprave% +d oWh jedini*a loalnie uprave
[opr)ina\ u Bo,ni i ner*epovini najpovoljniji odno, /roja 'apo,leni9 u odno,u na
/roj ,)anovnia i(a opr)ina Lju/inje pdje na jednop 'apo,lenop u opr)in,oj
ad(ini,)ra*iji do3e Y8Z ,)anovnia% Najnepovoljniji od/no, /roja 'apo,leni9 u
opr)in,oj ad(ini,)ra*iji je u opr)ini -ne7evo [Sender Vau&\ pdje je jedan
'apo,leni u ad(ini,)ra*iji na o#Z ,)anovnia%
Zavod 'a ,)a)i,)iu yedera*ije Bo,ne i ner*epovine je i,)ra7ivao
&un*ionalno,) javne uprave u yBin% U)vr3ena je preplo(a'no,) i nee&ia,no,)
ad(ini,)ra*ije! po,e/no u an)oni(a Sarajevo i +rarje%
Najvire )ran,a*ija pra3ani o/avljaju ,a jedini*a(a loalne uprave [oo
Y#~\% I,)ra7ivanje Svje),e /ane
""
o upo)re/i novi9 )e9nolopija i onuren)no,)i
Bin 'a "##8% podinu poa'uju da ,u vladini propra(i oji pro(oviru
in&or(a*iono-o(unia*ione )e9nolopije o*ijenjeni veo(a lore% +*jene o
do,)upno,)i vladini9 u,lupa [)enderi! plaanje pore'a! % % %\ na In)erne)u je na
"o
I'vjer)aj o ,)anju u loalnoj upravi! +nR! Sarajevo! "##8% pod%
""
I'vjer)aj o onuren)no,)i Bo,ne i ner*epovine 'a "##"% Sarajevo! "##8%
h#
prani*a(a po'i)ivne o*jene% Pri(je)no je /lapo po/oljranje u odno,u na
i,)ra7ivanje i' "###% i "##o% podine%
I,u,)vo poa'uje da r)o je pod 'e(lja ra'vijenija po)re/e njeni9 pra3ana
,u vee i ra'novr,nije! a ,i,)e( javne uprave ,lo7eniji% Svuda je pri,u)na in)en*ija
poje&)injenja u' poveanje /r'ine i vali)e)e u,lupe%
Pro)eli period ara)eriru dva o,novna prav*a u re&or(i javne uprave%
Prvi je na,)ao '/op po)re/e da ,e ,(anje pore,a op)ereenja i /ud7e),i de&i*i)%
Naj2ere ,u i9 ini*irala (ini,)ar,)va &inan,ija ori,)ei in,)ru(en)e /ud7e),e
re&or(e! propi,ujui da ,e radialno ,(anje )rorovi i povea e&ia,no,)% Sa(o
(ali dio 'e(alja ,9va)io je po)re/u 'a unapre3enje( njene uupne e&ia,no,)i%
Mnope 'e(lje porenule ,u re&or(u javne uprave ,a napla,o( na ulopu
dr7avne uprave u *jelini! priva)i'a*iji! derepula*iji! i (jerenju e&ea)a i vali)e)a
njenop rada% Zapo2ele ,u pro*e, ,)varanja novop odno,a pre(a pra3ani(a
[ori,ni*i(a u,lupa\%
1enad,erski pristup
Re&or(a i'i,uje po)re/u uvo3enja (enad7er,op pri,)upa i odre3ene
pra,e i' priva)nop ,e)ora% Nova pra,a ,e o,lanja na javno,) i'/ora! apen*ij,op
pri,)upa upravljanju! )eoriji &inan,ij,op (enad7(en)a ao i i,u,)va i )e9nie
upravljanja u priva)ni( pro&i)ni( i nepro&i)ni( orpani'a*ija(a%
Pri(jena (enad7er,op pri,)upa je jedna od najva7niji9 pro(jena u
prilapo3avanju javne uprave po)re/a(a i' oru7enja% Iao je po)re/na pri(jena
novi9 ,i,)e(a i (e9ani'a(a ipa je po)re/na i de)aljna anali'a po,)ojeep ,)anja i
pre*i'no de&ini,anje /uduep *ilja% Ulju2ivanje( ,vi9 a)era pro(jena! (o7e ,e
doi do po)re/nop on,en'u,a oji e o/e'/jedi)i odpovarajui propra( pro(jena
i njepovu pri(jenu%
Menad7er,i pri,)up ne daje podrru loroj pra,i /irora)i'ovane!
plo(a'ne i o(pliovane uprave! a uva7ava xnovu ,)varno,)x oprani2eni9 re,ur,a
[ljud,i9! &inan,ij,i9 i )e9nolori9\ i po)re/u da ,e 'na2ajno podipne njena
produ)ivno,)% +vaav pri,)up ,e /a'ira na ,)varanju ovira u oje( ,e
'apo,leni(a i ruovodio*i(a daje au)ono(iju u radu i o/e'/je3uju po)re/ni
re,ur,i! ali ,e ja,no o'na2avaju pojedin*i i ,e)ori oje u po)puno,)i po,)aju
odpovorni i nadle7ni 'a po,)ipnu)e u,pje9e ili neu,pje9e%
Ao ,e 7eli po,)ii u,pje9 u novo( pri,)upu )re/a o/e'/jedi)i4
pre*i'no de&ini,anje radni9 'ada)aa!
(jerenje u2ina f e&e)e i vali)e) rada u odno,u na po,)avljene *iljeve!
odpovarajuu orpani'a*iju!
odpovarajuu on)rolu )rorenja re,ur,a!
(e9ani'(e napra3ivanja!
(e9ani'(e ,an*ioni,anja!
,i,)e( nadpledanja!
ho
,i,)e( i'vjer)avanja%
&onzistentnost i transparentnost
Re&or(o(! javna uprava )re/a da o/e'/jedi on'i,)en)no,) i
)ran,paren)no,) rada ojo( ,e 'adovoljavaju po)re/e pra3ana [,vi9 ori,nia
u,lupa\ i drur)va u *jelini%
Iao ,e (opu uo2i)i odre3eni 'ajedni2i prav*i re&or(i u ra'li2i)i(
'e(lja(a! ipa ne po,)oji jedan (odel re&or(e oji /i (opao ,lu7i)i ao u'or%
Cilj i( je uvije /io &unda(en)alna pro(jena /a'i2ne orpani'a*ije i repula)ive! ali
i ponaranja i ,)avova 'apo,leni9%
Po,e/no ,u ,e i,)i*ala dva ele(en)a4
vea u,(jereno,) na re'ul)a)e [oji(a ,e poveava e&ia,no,)! e&e)ivno,)
i vali)e) u,lupe\
'a(jena *en)rali'ovani9 9ijerar9ij,i9 ,)ru)ura [novo(
de*en)rali'ovano( upravo(\%
-lju2ni prin*ipi re&or(e uprave o/u9va)aju4
o)voreno,) pre(a novi( rjerenji(a u o/e'/je3enju u,lupa!
pojedno,)avljenje pro*edura!
pri/li7avanje rajnje( ori,niu u,lupa!
,)i(uli,anje onuren*ije unu)ar uprave%
9leksibilnost
Prenorenje nadle7no,)i i o/e'/je3enje &le,i/ilno,)i u orir)enju re,ur,a
,u o,nova (enad7er,op pri,)upa re&or(e javne uprave% U,(jerena je na e&e)e a
ne na pro*e, rada ,a ja2anje( odpovorno,)i ro' upovorne aran7(ane i u)vr3ene
(jerljive *iljeve% yor(iranje (enad7er,op oru7enja i o,po,o/ljavanje dr7avni9
(enad7era da upravljaju 'aoru7uje ,e ,pe)ar ,)ra)epije re&or(e%
uJavni ,e)ror )re/a da i,poru2i ni' ra'li2i)i9 u,lupa pra3ani(a% Po)re/no
je radialno unaprijedi)i pro*e, pru7anja u,lupa% -vali)e) i /r'ina! ao i
odpovarajui odno, pre(a lijen)u! od veliop ,u 'na2aja% 1o/ra vlada (ora da
o/e'/jedi da pra3ani /udu ,vje,ni u,lupa oje i( ,e pru7aju i prava oja i(aju%
Po,e/an ,e napla,a (ora ,)avi)i na in&or(i,anje pra3ana! jedno,)avni( je'io( i
u pri9va)ljivoj &or(i% Por)ovanje lijen)a je i(pera)iv%u [Vlada Ir,e oZY8% pod%\
"X

Loalna au)ono(ija (o7e da unir)i )radi*ionalne vrijedno,)i javni9
u,lupa! ao r)o ,u jednao,) i in)epri)e)! uolio ne po,)oje ja,no ra'dvojene
nadle7no,)i rea)ora poli)ie i oni9 oji )re/a da je ,provedu na loalno( nivou%
1a /i ovaav ,i,)e( &un*ioni,ao (ora pre*i'no /i)i de&ini,an (e9ani'a(
oordina*ije i on)role ,provo3enja u,vojene poli)ie *en)ralne vla,)i% U,pjerno,)
23
Kasumagi F., Opis stanja u razvoju informacijskog drutva (ID i tr!ndovi kr!tanja pr!ma drutvu znanja (D" Dis!rtacija,
"agr!#, 2$$3. godin!.
h"
re&or(e (o7e da 'avi,i i od u,la3eno,)i pojedina2ni9 po)re/a pra3ana i rirep
drur)venop in)ere,a%
:ptimalne re(orme
1a /i ,e i'/jepli pro/le(i u ,provo3enju re&or(i! rjerenje je ,)ra)epija
op)i(alne re&or(e f u,ele)ivnop radiali'(ax% +n podra'u(ijeva i'/or
odpovarajuep /roja lju2ni9 pro(jena oje je (opue ,prove,)i i oje ,u
dovoljno radialne da /i /ile vidljive 'a pra3anina%
Spoljna podrra re&or(i je veo(a 'na2ajna u ,avladavanju o)pora i
odr7avanju on)inui)e)a u njeno( ,provo3enju%
E&ia,no,) i vali)e) upravljanja ,u od lju2nop 'na2aja 'a pro,peri)e)
re&or(e% Te(po ,provo3enja re&or(i ra'li2i) je u pojedini( ,ep(en)i(a i '/op
)opa je nei'/je7no ,)alno nadpledanje i (jerenje u,pje9a re&or(e%
Uprava )re/a ,voju a)ivno,) da o/avlja na /olji na2in! ,a (anje ,red,)ava
i drupa2ije nepo do ,ada% Za,)arjele in,)i)u*ije i pra,a )re/a da /udu i'nova
on*ipirane i 'a(jenjene oni(a oje! na /olji na2in! pove'uju ,)varno,) i 'a9)jeve
dina(i2ne )r7irne eono(ije ,a *iljevi(a de(ora),op ,i,)e(a% Uprava ,e (ora
,)alno prilapo3ava)i i i'nova (odelira)i! odr7ava)i ora ,a oru7enje( u'
pri(jenu najnoviji9 'nanja%
U velio( /roju 'e(alja i'vrrena je reon,)ru*ija uprave ,a ni'o(
ra'li2i)i9 inova*ija% Nee od 'e(alja ,u ,(anjile o/i( ad(ini,)ra*ije i po /roju i
po a)ivno,)i(a u ,vo( radu! a nee ,)avile vei napla,a na lju2ne ulope jae
dr7avne uprave u eono(,o( i ,o*ijalno( ra'voju% 1odirna )a2a u ,vi(
'e(lja(a je4 e&ia,na i je&)ina uprava! vali)e)na u,lupa! uprava oja na ,poljne
i'a'ove reapuje /r'o i proa)ivno! )e ,)a/ilna /a'a 'a &un*ioni,anje na*ionalne
eono(ije%
1o,)a 'e(alja [Au,)rija! -anada! %%%\ je u)vrdilo ,)andarde oji propi,uju
vali)e) u,lupa
"W
% Propi,ale ,u da ,e (ora vodi)i /ripa da in)ere,i pojedina2nop
lijen)a /udu i'/alan,irani u odno,u na rire in)ere,e pore,op o/ve'nia u
ra'(jeni i'(e3u )rorova i vali)e)a% S)varale ,u u,love u oji(a dr7avna uprava
(ora da ,e )a(i2i ,a priva)ni( ,e)oro( o/e'/je3ujui ,na7ne pod,)i*aje 'a
po/oljranje vali)e)a! on)rolu )rorova i po/oljranje e&ia,no,)i% Pro(oviru
ul)uru u,(jerenu na ,)alna prilapo3avanja i po/oljranja u' (ini(alni u)rora
,red,)ava u provo3enju re&or(e ora po ora% S)ra)epijo( u,ele)ivnop
radiali'(ax o,)varile ,u &unda(en)alne re'ul)a)e na polju pro(jena u ponaranju
i odno,a pre(a po,lu% +p)i(alna ,)ra)epija pro(ovire oda/ir /rojni9 pre*i'no
de&ini,ani9 pro(jena oje ,u dovoljno oprani2ene da /i /ile i,pla)ive! ali i
dovoljno radialne da 'na2ajno u)i2u na pro(jenu ul)ure rada i poveanje
lju2ni9 apa*i)e)a upravljenja%
2%
Nn1 - Co((en), &ro( )9e Nor|epian 0overn(en) e-Evrope - An In&or(a)ion So*ie)} &or all
hX
0empo i struktura programa re(orme treba da budu uskla8eni sa
postoje+im uslovima i postoje+om tradicijom. Strategija re(orme mora de se
rukovodi injenicom da je re(orma put% a ne odredi$te.
Mora ,e o/e'/jedi)i da re&or(a javne uprave /ude on*ipirana i
,provedena na o/o,)rano 'adovoljavajui na2in% Re&or(e (oraju /i)i )ao
on*ipirane da oja2aju! a ne (e9ani2i 'a(jenile ,)are vrijedno,)i ao r)o ,u4
pravedno,)! nadle7no,)! por)ovanje 'aona! i ,li2no%
Re&or(a e /i)i u,pjerna ao /ude i(ala ,)alnu i nepodijeljenu podrru ,a
najvirep nivoa% Ao podrra i'o,)ane! re&or(a ,e prepur)a ,ud/ini i (o7e da
i'a'ove velii o)por /udui( in*ija)iva(a u prav*u unapre3enja i ra'voja%
Re&or(a pro(ovire (oderni'a*iju oja podra'u(ijeva4
/li'a i pri,an odno, ,a ori,ni*i(a u,lupa [pra3ani(a\!
/ripu o re'ul)a)i(a a ne o pro*edura(a!
,)alno in&or(i,anje javno,)i o re'ul)a)i(a re&or(e!
pro&e,ionalan i poli)i2i on,en'u,%
>avna uprava mora njegovati kulturu neprestanog pobolj$avanja%
organizacionih inovacija% a pojedinano i timsko (unkcionisanje smatrati
su$tinskim i trajnim zadatkom.
Ta ul)ura (ora /i)i upra3ena u ,i,)e(! pdje je po,)ipnu)a odpovarajua
ravno)e7a i'(e3u *en)rali'ovanop u,(jerenja i ,lo/ode u loalnoj ini*ija)ivi! pdje
po,)oji prin*ip ja,ne odpovorno,)i 'a re'ul)a)e i pdje ,u )radi*ionalne vrijedno,)i
in)epri)e)a i pravi2no,)i ulopljeni ,a novi( vrijedno,)i(a i,pla)ivo,)i i vali)e)a
u,lupa%
Predu,lovi 'a uvo3enje re&or(e javne uprave ,u4
Ura3ena ,)ra)epija ra'voja i ja,no de&ini,ana vi'ija%
-on'i,)en)no,) i o9eren)no,) u reali'a*iji ,vi9 a)ivno,)i%
+/e'/ije3ena dvo,(jerna o(unia*ija ,a ,vi( u2e,ni*i(a u pro*e,u
re&or(e%
Po,)ojanje vla,nir)va nad re&or(o( javne uprave% Svi u2e,ni*i pro*e,a
re&or(i (oraju /e' i'u'e)a pri9va)ii po)re/u 'a re&or(o(! pro*e,e! i
7eljene re'ul)a) i ,vao (ora preu'e)i ,voj dio odpovorno,)i%
-on)inuirano u2enje na pre)9odni( i,u,)vi(a%
Ra'voj )i(,op rada i /ripa o 'ajedni2i( *iljevi(a! pro/le(i(a!
preprea(a i u,pje,i(a%
Bripa o re'ul)a)i(a! a ne ,a(o o pro*edura(a%
Pro(o*ija lider,)va! inova*ija i &le,i/ilno,)i u pro*e,u re&or(e%
1ina(i2no oru7enje i ,po,o/no,) adap)a*ije na nove u,love%
hW
Si,)e( napra3ivanja u,pjerni9 i podrra li2noj in*ija)ivi%
Mo)iva*ija ,vi9 u2e,nia u pro*e,u pro)iv u'a(orax od re&or(e%
Pored navedeni9 predu,lova po)re/na je i odpovarajua 'aon,a
repula)iva4
Zaon o dr7avni( repi,)ri(a
Zaon o 'ar)i)i li2ni9 poda)aa
Zaon o *en)ralnoj eviden*iji i ra'(jeni poda)aa
U 'e(lja(a OE2 provedeno je i,)ra7ivanje o naj*jenjeniji(
vrijedno,)i(a uprave% Re'ul)a) ,u da)i u )a/eli [Naj*jenjenije vrijedno,)i javne
uprave\
"8
i' oje ,e (o7e vidje)i da "W 'e(lje 'a naj*jenjeniju vrijedno,) u'i(aju
nedjeljivo,)! a da i( je jednao,)! odpovorno,) i pravedno,) na po,ljednje(
(je,)u% Za Bo,nu i ner*epovinu ovavo ili ,li2no i,)ra7ivanje nije provedeno ali
je pi)anje oje /i re'ul)a)e do/ili i da li /i nedjeljivo,) /ila na prvo( (je,)u a
pravedno,) i odpovorno,) na po,ljednje(%
Nedjeljivo,) "W 'e(lje
Lepali)e) "" 'e(lje
In)epri)e) oY 'e(alja
Tran,paren)no,) oW 'e(alja
E&ia,no,) oW 'e(alja
Jednao,) oo 'e(alja
+dpovorno,) oo 'e(alja
Pravedno,) o# 'e(alja
Naj*jenjenije vrijedno,)i javne uprave
Rad javne uprave u /uduno,)i 'avi,ie ,ve vire od inova)ivni9
(opuno,)i! 'nanja i po,veeno,)i 'apo,leni9% -orir)enje ove enerpije 'a9)jevae
e&ia,no upravljenje *en)ralnop nivoa uprave i virep ruovod,)va! ao i a)ivno
pro(ovi,anje vrijedno,)i i,pla)ivo,)i i )rajnop po/oljranja% Loalne oolno,)i i
na*ionalne ra'lie i,lju2uju jedi,)ven (odel naj/olje re&or(e u ,vi( 'e(lja(a%
"8
0overn(en) o& )9e yu)ure! +EC1PUMA "##8%
h8
Be' o/'ira na ,ve ra'li2i)o,)i 'a vali)e)nu re&or(u pojedine 'e(lje (oraju da
ori,)e i,u,)va drupi9 'e(alja%
Zada*i vlada u veini 'e(alja ulju2uju ,ljedee4
1e&ini,anje ulope vlade ao *en)ra reiranja poli)ie i ,)ra)erop ra'voja
dr7ave i prenorenje opera)ivni9 'ada)aa na ni7e orpani'a*ione nivoe%
+,po,o/ljavanje uprave da on)inuirano odpovara na po)re/e pra3ana i
reira adeva)no eono(,o i poli)i2o oru7enje%
Ra'voj e&ia,nop i vali)e)nop &un*ioni,anja uprave ,a uvo3enje(
prin*ipa proje)nop upravljanja! ra'voja ljud,i9 po)en*ijala i upravljanja
u2ino(%
Ja2anje onuren),e ,po,o/no,)i uprave na (e3unarodno( nivou i
in)epra*ija u ,vje),e drur)vene )oove%
+rpani uprave ,e (oraju )a(i2i)i u e&ia,no,)i ao /i ,)vorili
odpovarajue u,love 'a pro&i)a/ilni /i'ni, i indu,)riju% Trorovi uprave oji
padaju na priva)ni ,e)or ne ,(iju upro'i)i njenu onuren)no,)% Ad(ini,)ra*ija ne
,(ije pravi)i ,(e)nje rea)ivno,)i i inova)ivno,)i pojedina*a i o(panije%
-reiranje( u,lova 'a u,pjeran /i'ni,! uprava )re/a da done,e pro&i)! a ne da /ude
najvei po)rora2 &inan,ij,i9 i drupi9 re,ur,a%
Ao javna uprava )re/a da /ude u,pjerna u (o)ivi,anju i 'adr7avanju
naj,)ru2nijep adra od ojep 'avi,i njeno &un*ioni,anje! u,lovi rada (oraju /i)i
onuren)ni ,a priva)ni( ,e)oro(%
Re&or(,e ,)ra)epije najveep /roja 'e(alja &or(iraju novu paradip(u
oja )e7i a po/oljranju &un*ioni,anja uprave i rede&ini,anje njene ulope u
eono(iji% -lju2ni re&or(,i prav*i ,u4
vee u,(jerenje pa7nje na re'ul)a)e i u2ina!
vira vrijedno,) pru7ene u,lupe!
prenorenje vla,)i i poja2ana &le,i/ilno,) u orpani'a*iji!
vea i pre*i'no ra,pore3ena odpovorno,) i on)rola rada!
ore)anje lijen)u i orijen)a*ija a u,lu'i!
poja2ana ,po,o/no,) 'a ra'voj ,)ra)epije i duporo2ne poli)ie!
ulju2ivanje onuren*ije i o,)ali9 )r7irni9 ele(ena)a u (e9ani'(e
&un*ioni,anja uprave!
pro(ijenjeni odno,i i'(e3u 9ijerar9ij,i9 nivoa uprave%
Razlike u pristupu re(ormi
Re&or(e odre3uju novi popled na ,vije)! novu paradip(u% Ra'lie (e3u
'e(lja(a uo2avaju ,e u de&ini,anju priori)e)a! ao i ra'voj po,e/ni9 propra(a
re&or(i! oji (opu da o)vore nova pi)anja! a po)en*ijalni nepa)ivni u)i*aji (oraju
da /udu pod on)rolo(% Re&or(,a i,u,)va ,u 2e,)o i,uvire ,vje7a da /i ,e
&or(irali 2vr,)i 'alju2*i oo u,lova neop9odni9 'a u,pje9% Nee 'e(lje ,u
hh
po,)avile ao ,pe*i&i2ni *ilj ,(anjenje veli2ine ad(ini,)ra*ije! do ,u drupe
napla,a ,)avile na po/oljranje orpani'a*ije i ja2anje ,voje ,)ra)ere ulope u
drur)vu% Pojedine 'e(lje i,)i2u (nopo vei 'na2aj *iljeva i e&ea)a u radu a
najveu pa7nju u,(jeravaju na )rorove i re'ul)a) rada% -od ,vi9 'e(alja re&or(a
podra'u(ijeva ja,ne *iljeve! preno, nadle7no,)i 'a opera)ivne po,love!
de&ini,anje ra'voja! odpovarajuu podrru ra'ni( ra'vojni( ini*ija)iva(a! o*jenu
u,pjerno,)i! on)inuirano i'vjer)avanje! predu'i(anje neop9odni9 on)rola i
pri(jene ore)ivni9 (jera% -od ,vi9 'e(alja propra( o/ra'ovanja i(a va7nu
ulopu i da) (u je ,na7an pod,)re%
S)alno ,e pro(ovire paradip(a da javna uprava u2ini r)o vire u' (anja
ulapanja% Tra7e ,e na2ini da ,e povea e&ia,no,)! ,(anji ra,ipanje! i po/oljra
e&e)ivno,)% Tradi*ionalni (onopoli naila'e na o)por i od nji9 ,e uvode ele(en)i
onuren*ije% Sve vr,)e pru7anja u,lupa ,u o)vorene 'a prei,pi)ivanje od ,)ane
,vi9! i davala*a i pri(ala*a u,lupa%
Ja2anje odpovorno,)i i on)role po,)aje ,ve va7niji u on)e,)u vee
de*en)rali'a*ije i &le,i/ilno,)i% Zna2ajne napore )re/a ulo7i)i u prav*u /r7ep
reapovanja na ,poljne u)i*aje i /olji vali)e) u,lupa% Pro(jena ul)ure odvija ,e na
na2in na oji javna uprava vidi ,voje ori,nie u,lupa i na na2in na oji ,e nji(a
/avi% Lari pri,)up! pojedno,)avljena pro*edura! lju/a'nije pru7anje u,lupa! vea
)ran,paren)no,)
"h
i rira ra,podjela in&or(a*ija ve ,e pri(jenjuju ,oro u ,vi(
'e(lja(a%
-ori,ni*i javni9 u,lupa )ra7e (opuno,) po/oljranop i'/ora! ao *ilj oji
,e (ora ,prove,)i ro' (e9ani'(e )r7irnop )ipa% U (nopi( 'e(lja(a vi,o
,)andard javni9 u,lupa ,(a)ra ,e o,novni( pravo( pra3ana%
Re(ormske inicijative
1a /i ,e lare anali'irale re&or(,e ini*ija)ive (opu ,e prupi,a)i pre(a
,ljedei( o/la,)i(a4
- 7ecentralizacija i dekoncentracija vlasti% Prenorenje vla,)i i
o/e'/je3enje &le,i/ilno,)i u radu ,u o,nova re&or(e javne uprave% -on)rola ro'
de)aljne pro*edure (ora ,e 'a(jeni)i novi( oviro( 'a plo/alnu on)rolu%
Re&or(a ulju2uje4 veu &le,i/ilno,) u orirenju /ud7e)a! ,rednjoro2no
planiranje po)re/ni9 re,ur,a! de&ini,anje ve'a pri9oda i ra,9oda i veu
&le,i/ilno,) u adrov,i( pi)anji(a% -lju2ni i'a'ov pred,)avlja podrra
*en)ralnoj oordina*iji u' on)rolu rada /e' naruravanja loalni9 ,lo/oda%
- Reorganizacija% Javljaju ,e ,)ro7iji 'a9)jevi &un*ioni,anja! u' poja2anu
on)rolu i ja,no lo*iranje odpovorno,)i% 1ola'i do anpa7(ana odre3eni9
in,)i)u*ija ili ,lu7/enia po o,novu upovora 'a o/avljanje odre3eni9
ad(ini,)ra)ivni9 u,lupa% 1o,)a 'e(alja )ra7i ra'dvajanje &un*ije reiranja
"h
|||%|orld/an%or
h$
poli)ie od &un*ije ,provo3enja poli)ie! do ,u nee renule u prav*u
ra*ionali'a*ije /roja vladini9 (ini,)ar,)ava i eli(ini,anje /irora),i9 ,)ru)ura%
- !rimjena tr,i$nih mehanizama% Uvo3enje vee onuren*ije u upravu
i javni ,e)or u *jelini! i'u'e)no je ori,no '/op po'i)ivni9 e&ea)a u eono(iju i
e&ia,no,)i rada ao i '/op veep vali)e)a i i'/ora u,lupa% Pojedine 'e(lje 'na)no
,e ra'liuju u predu'i(anju re&or(i u ovoj o/la,)i )ao da propra(i ranpiraju
priori)e)e f od &or(iranja unu)rarnji9 )r7ir)a do veep ulju2ivanja nevladini9
do/avlja2a% -ori,)i (e9ani'a(a )r7irnop )ipa ni,u au)o(a),e% Ne(a in,)an)
&or(ule 'a u,pje9 i o,)aje jor (nopo )opa da ,e nau2i! a prije ,vepa u i,)ra7ivanju
u,lova u oji(a ovi (e9ani'(i naj/olje &un*ioniru%
- Sistem kvaliteta usluga% Cilj re&or(e u ,vi( 'e(lja(a je da ,e
o/e'/jede u,lupe oje u po)puno,)i 'adovoljavaju po)re/e nji9ovi9 ori,nia%
Po)re/a da ,e o/e'/jedi /olji i lari pri,)up u,lupa(a ulju2uje ra,podjelu ja,ni9 i
pre*i'ni9 in&or(a*ija o u,lupa(a i pravni( ,red,)vi(a oji ,u do,)upni
pra3ani(a! veu popodno,) r)o ,e )i2e radnop vre(ena i &i'i2op pri,)upa )e /olje
in)epri,anje u,lupa oje ,u u,(jerene na pojedina2nop ori,nia% U)vr3ivanje
ja,ni9 ,)andarda vali)e)a o/e'/je3uje o,novu 'a u)vr3ivanje o2eivanja!
o*jenjivanja e&ea)a rada i pro*edure napra3ivanja ili a7njavanja na o,novu
u2ina rada%
- Razvoj ljudskih potencijala% Puno &a)ora u)i2e na re&or(u upravljanja
ljud,i( re,ur,i(a% Mijenjaju ,e ri)eriju(i 'a i'/or adrova! pro*e,i uvo3enja
na radno (je,)o i propra(i edua*ije! (e9ani'(i praenja! ra'voja i napra3ivanja
adrova! ,)ra)epija (o)iva*ije i ,)i(ula*ije adrova% 1e*en)rali'a*ija i delepiranje
javljaju ,e ao plavni prav*i re&or(e% +dpovarajua ravno)e7a i'(e3u nivoa
on)role i &le,i/ilno,)i jor nije ,)andardi'ovana u pra,i%
- In(ormatizacija% Sve 'e(lje odvajaju velia ,red,)va 'a in&or(a)i'a*iju
ao lju2nu podrru re&or(i uprave% 1o,)a re&or(i ne /i /ilo (opue prove,)i
/e' in&or(a*ioni9 )e9nolopija% +ne ,u veo(a va7an a)ali'a)or pro(jena!
po,e/no u po/oljranju produ)ivno,)i i vali)e)a u,lupa% In&or(a*ione i
o(unia*ione )e9nolopije ne o/e'/je3uju (api2nu &or(ulu 'a po,)i'anje *iljeva
(oderni'a*ije% Pro/le( je naj2ere u )o(e r)o ,e (opuno,)i novi9 )e9nolopija
niad u po)puno,)i ne reali'uju% Ao ,e 7eli (a,i(alno orir)enje novi9
)e9nolopija po)re/no je nji9ovo /r7e pove'ivanje ,a orpani'a*ioni( pro(jena(a i
uupni( *iljevi(a re&or(e%
- napre8enja regulativnih mehanizama% Pro*e, unapre3enja u
donorenju i pri(jeni 'aona i pod'aon,i9 aa)a je od i'u'e)nop 'na2aja%
Tradi*ionalni pri,)up repula)ivi 2e,)o nije u ,apla,no,)i ,a *iljevi(a poli)ie%
Poveanje /roja i o/i(a pravni9 aa)a na(e)nulo je velio op)ereenje a naj2ere
ne idu uora ,a ra'voje( (iroeono(ije! )e9nolori9 inova*ija! plo/ali'a*ije i
de*en)rali'a*ije% Re&or(o( ,e (ora do/i)i ,(anjenje van)i)e)a i )rorova ali i
po/oljranje vali)e)a%
hY
& :siguranje kvaliteta. Za o,ipuranje vali)e)a po)re/no je in)epri,a)i
'a9)jeve e-Uprave i ,i,)e(a vali)e)a% +,ipura)i vali)e) u,lupa 'na2i planira)i!
proje)ova)i i nudi)i )ave u,lupe oje na najeono(i2niji na2in i duporo2no
'adovoljavaju po)re/e i 'a9)jeve ori,nia% Pro*e,i )re/aju /i)i planirani!
propi,ani i dou(en)ovani! a 'a)i( i(ple(en)irani na o,novu )i9 dou(ena)a%
Na o,novi pre)9odnop u,po,)avlja ,e ,i,)e( (jerenja ao /i ,e do/ili para(e)ri
odlu2ivanja i upravljanja ,vi( pro*e,i(a u u,lu7ni( orpani'a*ija(a% To /i
)re/alo prirodno dove,)i do nepreidnop po/oljranja vali)e)a ,vaop pro*e,a%
Sve ovo ,e (o7e po,)ii ,a(o ao ,e u,po,)avi ,i,)e( in)epralnop o,ipuranja
vali)e)a! oji )re/a paran)ova)i da ,e ,vi )e9ni2i! orpani'a*ioni i ljud,i &a)ori
dr7e pod on)rolo(! od iden)i&ia*ije 'a9)jeva ori,nia do pro*jene i,punjenja
)i9 'a9)jeva% Ja,no je da je po)re/no po,)ii vi,o nivo ,vije,)i i 'nanja o vali)e)u!
pa je jedan od o,novni9 u,lova o,po,o/ljavanje i o/ra'ovanje 'apo,leni9 ao /i
(opli o/avi)i ,voj 'ada)a u ,ladu ,a 'a9)jevi(a vali)e)a%
Zalju2a do,adarnji9 i,u,)ava je da re&or(i )re/a pri,)upi)i na ,)ra)eri
na2in! ali /e' jedno,)rani9 i uni&or(ni9 rjerenja! ao i /e' &or(iranja novi9
/irora),i9 ,)ru)ura%
X% h% X% PR+MJENE -+JE 1+N+SI REy+RMA
UPRAVE
Re&or(a javne uprave i(a *ilj da dovede do ,ur)in,i9 pro(jena na2ina i
(e)oda rada uprave! u' (ijenjanje ponaranja i ,i,)e(a vrijedno,)i pre(a
'a9)jevi(a vre(ena% Provo3enje re&or(i podra'u(ijeva pro(jenu ,)ru)ure!
orpani'a*ije i pravila% Male pro(jene naj2ere (opu /i)i neadeva)ne! do
po)puno novo on*ipiranje javne uprave (o7e /i)i i,uvire a(/i*io'no%
Re&or(,a ,)ra)epija )re/ala /i /i)i op)i(alna )ao da ,e i'vode /rojne lju2ne
re&or(e oje ,u dovoljno radialne da ,e napravi realna ra'lia u radu uprave i da
/udu vidljive 'a pra3ane% Spoljna podrra re&or(i je veo(a 'na2ajna u
,avladavanju o)pora i odr7avanju on)inui)e)a u njeno( provo3enju% E&ia,no,) i
vali)e) upravljanja ,u od lju2nop 'na2aja 'a pro,peri)e) re&or(e% Uprava )re/a
,voju a)ivno,) o/avlja)i /r7e i /olje! ,a (anje ,red,)ava i drupa2ije nepo do ,ada%
Za,)arjele in,)i)u*ije i pra,a /ie i'nova on*ipirane i 'a(jenjene oni(a oje na
/olji na2in pove'uju ,)varno,) i 'a9)jeve dina(i2ne )r7irne eono(ije ,a
*iljevi(a de(ora),op ,i,)e(a% Uprava ,e (ora ,)alno prilapo3ava)i i i'nova
(odelira)i! )re/a odr7ava)i ora ,a oru7enje( u' pri(jenu najnoviji9 'nanja%
Re&or(a )re/a /i)i on*ipirana )ao da oja2a! a ne da (e9ani2i 'a(jeni ,)are
vrijedno,)i! ao r)o ,u4 pravedno,)! nadle7no,)! por)ovanje propi,a i ,li2no% 1a /i
re&or(a uprave /ila u,pjerna! (ora i(a)i ,)alnu i nepodijeljenu podrru ,a
hZ
najvirep nivoa% Ao podrra i'o,)ane! re&or(a ,e prepur)a ,ud/ini i u )o( ,lu2aju
(o7e i'a'va)i velii o)por pre(a /udui( ra'vojni( ini*ija)iva(a%
Pro(jene oje dono,i re&or(a javne uprave opledaju ,e u ,ljedee(4
o% 1oderna dr,avna uprava mijenja svoju misiju. Mjera(a upravne poli)ie i
oordina*ije orpani'uje i'vrrenje o,novni9 poli)i2i9 odlua oje dono,i
Vlada% Njen rad o*jenjuje ,e ao dio dr7ave u ,lu7/i pra3ana i privrede!
ojo( do(inira priva)na ,vojina% Prava i ,lo/ode pra3ana ,e r)i)e u oviri(a
pravne dr7ave oja de*en)rali'a*ijo( i po,)upni( uvo3enje( e-Uprave
o(opuava rirenje u)i*aja pra3ana% Ne'avi,no ,ud,)vo ro' upravni ,por oji
(ora /i)i )ran,&or(i,an! o/e'/je3uje pravnu ,ipurno,)! a +(/ud,(an e
doprinije)i 'aoni)o(! /lapovre(eno( i e&ia,no( radu uprave%
"% !romjene u dr,avnoj upravi i javnim slu,bama nastaju kao posljedica
uvo8enja i razvoja tr,i$ne privrede. Zaoni(a u,vojeni( u parla(en)u
u)vr3uju ,e opr)e o,nove ,i,)e(a i o/li*i parla(en)arne on)role! opr)i(
pravni( a)i(a oje dono,i Vlada odno,no re,orni (ini,)ri! u)vr3uje poli)ia
ra'voja i orpani'a*ije i'vrrenja% Vladu )re/a o,lo/odi)i da upravlja! e&ia,no
ra'prani2i)i 'aonodavnu! i'vrrnu i ,ud,u &un*iju% Mini,)ar,)va vode
upravnu poli)iu! orpani'uju rad i ra'voj! pro*jenjuju ,)anje u re,oru!
on)rolirui i'vrrenje%
X% Izmjenama propisa otvara se proces mijenjanja odnosa u javnoj upravi.
W% S)alni preo/ra7aj javne uprave! podizanje tehnikog nivoa% kvaliteta% brzine i
tanosti u pru,anju usluga ro' in&or(a)i'a*iju i In)erne),o pove'ivanje
,ur)ina je rada (oderne uprave%
8% U o/la,)i on)role u(je,)o /irora),e! au)ori)a)ivne on)role 5odo'po6! oja ,e
,)ropo pridr7ava pravila ili ru)ine! treba uvesti (leksibilniju i (unkcionalnu
kontrolu% usmjerenu na rezultate. Za ovo je u,lov o/ra'ovanje adrova u
javnoj upravi i podi'anje pro&e,ionalne ,po,o/no,)i i i'pra3ivanje e)ie
pro&e,ionali'(a! )e zpor)ovanje ,)ruez%
h% Pravo i mogu+nost ue$+a gra8ana u radu javne uprave e ,e povea)i! jer
e u u,lovi(a uvo3enja in&or(a)i'a*ije uprava o)vori)i i po,)a)i 'ai,)a javna!
ao i u drupi( 'e(lja(a%
$% 0ra3ani(a e /i)i zagarantovano pravo da u,pjerno i u ,vi( 'aono(
predvi3eni( ,i)ua*ija(a o,poravaju odlue orpana dr7avne uprave pred
viri( in,)an*a(a i ne'avi,ni( ,udovi(a% Pravna ,ipurno,) u ,)a/ilnoj
pravnoj dr7avi doprino,i ra'voju priva)ne ini*ija)ive! ali i 'ar)i)i pravni9
nor(i i ra'voju (oralni9 ,)andarda u radu dr7avni9 ,lu7/enia%
X% h% W% CILJEVI I ZA1ACI REy+RME UPRAVE
$#
Ad(ini,)ra)ivne re&or(e ,u! o(ple,ne! po,e/no u repionu Balana!
pdje je poli)i2o oru7enje po,e/no o,je)ljivo%
Pro&e,ionalno,)! depoli)i'a*ija! ,)a)u,na i pravna ne'avi,no,) dr7avni9
,lu7/enia ao i li2na odpovorno,) 'a re'ul)a)e ,u o,novne a)eporije oje
doprino,e prilapo3avanju evrop,i( ,)andardi(a rada i e&ia,nije( pru7anju
u,lupa pra3ani(a% Sa(o vi,o ,)epen pro&e,ionalno,)i! nepri,)ra,no,)i!
o(pe)en)no,)i i depoli)i'ovano,)i paran)uje 'aoni) i nepri,)ra,)an rad dr7avni9
,lu7/enia%
Cilj re&or(e uprave je 9ar(oni'a*ija propi,a! (e)oda rada i ,)andarda
oji e upravu u Bo,ni i ner*epovini ,)vori)i o(pa)i/ilno( ,a vrijedno,)i(a u
in,)i)u*ija(a Evrop,e unije% 1e(ora),e re&or(e dr7avne ,)ru)ure!
)ran,paren)no,) i javno,) rada uprave! uvo3enje e-Uprave ,)vorie u,love 'a
ja2anje u)i*aja pra3ana%
Zada*i re&or(e javne uprave ,u4
@. skladiti pravni okvir u oblasti I0 sa zahtjevima Acuis
Communautaire-a
Na,upro) 'na2ajno( napre)u o,)vareno( u polju IT 'aonodav,)va!
po,)ojee IT 'aonodav,)vo u Bin daleo je od 'a9)jeva A"<uis ommunautai!e-
a i po)re/a ,avre(enop in&or(a*ionop drur)va%
;. Implementirati /kcioni plan za e-pravu
S)ra)epija e-Uprave i pra)ei A*ioni plan! u,vojeni od ,)rane Savje)a
(ini,)ara Bin u nove(/ru "##W% podine! dali ,u ,)ra)ere prav*e i ,(jerni*e 'a
a)ivno,)i po)re/ne )oo( i(ple(en)a*ije e-Uprave na ,vi( nivoi(a vla,)i% Ipa!
ovi dou(en)i pru7aju ,veo/u9va)an a)alop (opui9 radnji! i,)ra7uju riro
,pe)ar )e9nolopija oje /i ,e (ople pri(jeni)i i a*ija oje /i ,e (ople predu'e)i!
r)o 'avi,i od poli)i2e volje! )e9ni2i9 apa*i)e)a i ra,polo7ivi9 ,red,)ava% S)opa
'a predlo7ene IT proje)e )re/a u)vrdi)i priori)e)e na o,novu realnop ,)anja
po,)ojei9 apa*i)e)a i (opuno,)i! poli)i2e volje 'a nji9ovu i(ple(en)a*iju!
(odela odr7ivi9 )rorova projea)a! a ,ve ,a *ilje( o,ipuranja po)re/ni9
&inan,ij,i9 ,red,)va 'a nji9ovu i(ple(en)a*iju%
D. !ove+ati raunarsku pismenost dr,avnih slu,benika
Ra2unar,i pi,(eni dr7avni ,lu7/eni*i ,u predu,lov pre(a ona2no(
*ilju poveanja e&e)ivno,)i javne uprave% Z/op )opa /i ,e na ,vi( nivoi(a
)re/alo on)inuirano radi)i na podi'anju ra2unar,e pi,(eno,)i! orpani'ovanje(
,)andardi'ovani9 propra(a o/ue [ao r)o je EC1L propra(\! uvo3enje( e-
U2enja! ,i,)e(,o( vrednovanju IT pi,(eno,)i i naplaravanju va7no,)i! )e
,)i(uli,anje ,a(o-o/ue%
2. Implementirati ;E e-sluga iz e-3vrope ;EEA
-reira)i li,)u priori)e)a 'a i(ple(en)a*iju )ran,a*ionalni9 e-U,lupa u
,ladu ,a )renu)ni( ,)anje( po,)ojeep in&or(a*ionop ,i,)e(a! o2eivani(
)rorovi(a i ori,)i(a i 'a javnu upravu i 'a ori,nie u,lupa! )e u ,ladu ,a
$o
pra,o( ra'vijeni9 'e(alja% Na o,novu u,po,)avljeni9 priori)e)a! o,ipura)i
,red,)va! ra'vi)i i i(ple(en)ira)i e-U,lupe%
A. !romovisati e-pravu
Br'i ra'voj Web )e9nolopije (o7e po(oi Bin da po,)ane e&e)ivna i
pra3ani(a orijen)i,ana javna uprava uolio 'a )o /ude po,)ojalo jao poli)i2o
opredjeljenje% Po)en*ijali e-Uprave ,e )re/aju pro(ovi,a)i ao (e3u
'apo,leni(aa u javnoj upravi )ao i (e3u ori,ni*i(a u,lupa javne uprave%
F. !ratiti napredak u procesu uvo8enja e-prave
1o ,e po,)ojei ,i,)e(i vrednovanja oji (jere napreda upo)re/e
in&o(a*ione )e9nolopije u upravi &ou,iraju na o(ponen)u pru7eni9 e-U,lupa
[)j% na po,)o)a o,novni9 javni9 u,lupa ra,polo7ivi9 On-&ine i na nivo orir)enja
i,)i9! a u ,ladu ,a 'a9)jevi(a e-Evrope "##8\! po)re/no je i(a)i na u(u da ,e
ra'voj On-&ine javni9 u,lupa (ora /a'ira)i na unu)rarnjoj reorpani'a*iji
in&or(a*ioni9 ,i,)e(a [ba"k-o((i"e\% S)opa e ,e doda)ni ,i,)e(i vrednovanja
&ou,ira)i na na2in na oji e ,e uprava! njene ra'li2i)e apen*ije i in&or(a*ioni
,i,)e(i prilapodi)i i reorpani'ova)i ao /i ,e ,uo2ili ,a i'a'ovi(a i
(opuno,)i(a oje pru7a ICT% U ,ladu ,a )i(! a na o,novu pra,e drupi9
'e(alja! )re/alo /i odredi)i ,)a)i,)i2e para(e)re ra'voja e-Uprave! )e na2ine
priupljanja poda)aa i (jerenja napre)a%
Re&or(a uprave e ,e odvija)i u )ri &a'e4
!R?/ 9/C/ - 1o raja "##$% podine4 -ra)oro2ni *iljevi e ini*ira)i!
on,olidova)i! )e unaprijedi)i 'apo2e)e re&or(e lju2ni9 9ori'on)alni9 ,i,)e(a i
,)ru)ura dr7avnop upravljanja% U )o( *ilju! proved/a (nopi9 (jera i' prvop
A*ionop plana po2inje od(a9! ao /i ,e odr7ao )e(po i o,)varile predno,)i ve
na po2e)u re&or(e 'a ,ve in,)i)u*ije na ,vi( nivoi(a%
7R=/ 9/C/ f +d raja "##$% do raja "#o#% podine4 Srednjoro2ni
*iljevi oje )re/a i,puni)i do "#o#% podine ,u u,po,)avljanje o,novni9
9ori'on)alni9 ,i,)e(a! oja2ani9 i u,la3eni9! )e unapre3enje ,e)or,i9 i
ver)ialni9 &un*ija4 u *ilju i,punjenja o2eivanja pra3ana u ,(i,lu e&ia,ni9 i
djelo)vorniji9 in,)i)u*ija! )e u *ilju po,)i'anja opr)e i ,e)or,e ,po,o/no,)i
prilapo3avanja i proved/e A"<uisa na jedin,)ven na2in u *ijeloj Bin%
0R3G/ 9/C/ - Januar "#oo% do raja "#oW% podine f i,punjavanje
duporo2ni9 *iljeva4 U ovoj &a'i pro*e, evrop,i9 in)epra*ija e 'a9)jeva)i ,ve vire
,)andarde javne uprave% Cilj Bin je da ,e po,)ipne nivo vali)e)a Evrop,op
upravnop pro,)ora do raja "#oW% podine! da ,e i,por)uju 'ajedni2i ,)andardi
dr7ava-2lani*a EU! i da ,e provede A"<uis% Za o,)varivanje )i9 *iljeva! u drupoj
polovini "#o#% e ,e o/avi)i pro*jena proved/e i' pre)9odni9 perioda% Nove
a)ivno,)i e ,e planira)i u lju2ni( o/la,)i(a re&or(e uprave! i'(e3u o,)alop u
o/la,)i(a pdje nije dorlo do 'adovoljavajuep napre)a%
Re&or(o( ,e )re/a po,)ii ,ljedee4
- 1a javna uprava po,)ane eono(i2na i do/ro orpani'ovanai
$"
- 1a ,e o,ipura eono(i2na i )ran,paren)na po)rornja nov*a pore,i9
o/ve'niai
- 1a ,e o,ipura pro&e,ionali'a( dr7avne ,lu7/e na na2in da 'a,)upa
pra3ane oji(a je na u,lu'ii
- 1a javna uprava radi u ,ladu ,a naj/oljo( pra,o( EUi
- 1a ,e o,ipuraju vali)e)ne i pra3ani(a do,)upne javne u,lupe%
X% h% 8% ELEMENTI REy+RME
Savre(eni ,vije) ara)eriru prije ,vepa pro*e,i globalizacije i
liberalizacije! oji /riru repionalne! pro,)orne! ul)urolore i drupe prani*e i oji!
,a jedne ,)rane po)i2u onuren*iju! a ,a drupe opredjeljuju privredne ,u/je)e!
repije i 'e(lje na ,aradnju i pove'ivanje%
Pre)po,)avlja ,e da Bin u r)o ,orije vrije(e 7eli prela'a na )r7irnu
eono(iju! in)epra*iju u Evrop,u uniju i ,)a/ilan de(ora),i poreda%
Ad(ini,)ra)ivni radni*i u javnoj upravi ne po'naju u dovoljnoj (jeri
i,u,)va i (e)ode rada ra'vijeni9 'e(alja u ,voji( re,ori(a% Z/op )opa ,e
o2euju radialne pro(jene ,)anja% 1o,)i'anje ra'vijeni9 'e(alja! ro' ,na7an
do)o i pri(jenu novi9 'nanja! orir)enje ino,)rani9 i,u,)ava ali ne i
preuzimanje gotovih% neprilago8enih modela! (ora da /ude opredjeljenje! a ne
7elja%
1o,)a projea)a re&or(e javne uprave u 'e(lja(a )ran'i*ije nije u,pjelo
jer u pro*e,u i'vrravanja nije ura3en de)aljan ,ni(a po,)ojeep ,)anja
pri(jeno( nee od varijan)i ,avre(eni9 (e)oda &un*ionalne anali'e% Ponepdje
nije /ilo ni poli)i2e volje da ,e uprava re&or(ire ao i nedovoljne oordina*ije
da ,e ona re&or(ire%
Proje)ovanje ,)ra)epije! adrov,a poli)ia i reo/ra'ovanje adrova!
,)ru2na oordina*ija i /li,a ,aradnja! &or(uli,anje novi9 *iljeva i 'ada)aa u
javnoj upravi! vo3enje i on)rola projea)a oji(a ,e pro(jene uvode f u'aja(no
,u 2vr,)o pove'ane a)ivno,)i%
Reo/ra'ovanje i permanentno uenje u' pro(jenu dijela adra u
orpani(a javne uprave oje ,e ne (opu prilapodi)i pro(jena(a! jedan je od
naj/i)niji9 &a)ora vali)e)ne re&or(e% I,)ra7ivanja poa'uju da na ,vaa X
'apo,lena u javnoj upravi dola'i po jedan ra2unar
"$
% Be' o/'ira r)o ,e radi o
veo(a (alo( /roju ra2unara pro/le( je i u )o(e da ,e i oni ne ori,)e
ra*ionalno i da po,)oji do,)a ,lu7/enia [o" ~\ oji i(aju ra2unar ali pa ne
ori,)e pri o/avljanju ,vop po,la%
"$
I'vjer)aj o ,)anju u loalnoj upravi! +nR! Sarajevo! "##h% pod%
$X
!romjene nemaju alternativu% treba ih provoditi odluno bez obzira
na otpore i neslaganja. Neop9odna je ,apla,no,) ,vi9 u2e,nia oo onopa r)o ,e
9oe! 2vr,)a (e3u,o/na ,aradnja oni9 oji re&or(u proje)uju! po)puna on)rola
re'ul)a)a! li2na odpovorno,) ,lu7/enia! volja da ,e u2i i pri9va)i novo! )e ,)alno
o/avjer)avanje pra3ana o re'ul)a)i(a re&or(e i po/oljranja oja nji9 o2euju%
slov za uspjeh re(orme je jasno+a cilja% odgovaraju+e metode
kojima se promjene uvode i rezultati koji se ,ele posti+i.
Po)re/na je a)(o,&era pro(jena u oji(a veina u2e,)vuje i ,ara3uje%
Ti(e ,e po,)i7e o,jeanje 'ajedni2op vla,nir)va nad re'ul)a)i(a% Ao ,e
&or(iraju xo,)rva vali)e)ax oja 2ini neolio ljudi )o nije do/ar pu) ao pa ne
pra)i plan pro(jena *ijelop orpana ili ,e)ora% +/i2no )ava (je,)a po,)aju (je,)a
on&li)a na oje ,e ori,)i puno enerpije u(je,)o da vuu naprijed i (ijenjaju
a(/ijen)%
Re'ul)a)i re&or(e uprave u drupi( 'e(lja(a )ran'i*ije poa'uju da ,e
re&or(a uprave naj)e7e i naj,porije uvodi! ne ,a(o '/op o)pora /irora)ije oja
r)i)i ,voje in)ere,e ve i 'a)o r)o ,e ,uvire pa7nje polanja reorpani'a*iji! pre(alo
opr)e( reo/ra'ovanju i pripremi slu,benika za novu misiju uprave%
Bo,na i ner*epovina je ,)i*aje( nepovoljni9 oolno,)i )oo( pro)eli9
pe)nae,)a podina 'na)no 'ao,)ala u )ran,&or(a*iji i prilapo3avanju ,voji9 re,ur,a
novo( oru7enju! ao i ,)epeno( in&or(a)i'a*ije drur)va u *jelini% veli(o li da
Bo,na i ner*epovina na vrije(e u9va)i prilju2a u ,vije) ra'vijeni9! i(pera)ivno
je da r)o prije pre,o2i(o )aj ja'% Paradip(a 'nanja i per,pe)iva 'nanja )i(e
po,)aje )e(elj pro(jene%
+vo podra'u(ijeva da *osna i Hercegovina mora imati e(ektivan i
e(ikasan sistem obrazovanja! oji e i naru 'e(lju pre)vori)i u drur)vo /a'irano
na 'nanju! a oje ,e pradi na ra'voju i pri(jeni in&or(a*ij,o-o(unia*ioni9
)e9nolopija% I,)ovre(eno! in&or(a*iono o(unia*ione )e9nolopije ,u najvi)alnija
,napa neop9odna 'a pro(jene u o/ra'ovanju%
+/ra'ovni ,i,)e( (ora po,)a)i drupa2iji ,ervi, 'a pra3ane% vivo) u
in&or(a*iono( drur)vu od ,vaop pra3anina 'a9)jeva nee do ,ada nepo'na)e
,po,o/no,)i% U )avo( drur)vu o/ra'ovni ,i,)e( (ora pra3ani(a o/e'/jedi)i
ner)o vire od o,novne pi,(eno,)i i la,i2ni9 'nanja% Pored uvo3enja u na,)avne
planove novi9 'nanja i ,po,o/no,)i oje pra3ani (oraju do/i)i u )ou ,vop
rolovanja! o/ra'ovni ,i,)e( ,e (ora )ran,&or(i,a)i i )ao da o/e'/je3uje ,)alnu
nadopradnju )i9 'nanja ro' on*ep) u2enja *ijelop 7ivo)a% Zada)a o/ra'ovnop
,i,)e(a je i da na ra'ne na2ine vrri ,)alnu pro(o*iju i rirenje 'nanja o
in&or(a*iono( drur)vu i va7no,)i )e )ran,&or(a*ije 'a ra'voj Bin%
I-T (oraju po,)a)i nor(alna! ,vaodnevna ala)a u &un*ioni,anju
o/ra'ovnop ,i,)e(a% Sve o/ra'ovne i i,)ra7iva2e in,)i)u*ije (oraju i(a)i na
ra,polapanju in&or(a)i2u i o(unia*ionu opre(u oja i( o(opuava da
$W
&un*ioniru na (oredan i e&ia,an na2in% Tao3e! one (oraju! ro' Bin
na*ionalnu o/ra'ovno-i,)ra7iva2u (re7u! /i)i prilju2ene na )ave evrop,e i
,vje),e (re7e% +no r)o ,e ve odavno ,(a)ra nor(alno( ,i)ua*ijo( u ,vije)u f
da ,vi na,)avni*i i i,)ra7iva2i i(aju jedno,)avan i je&)in pri,)up nau2noj
in&or(a*iji i' /ilo ojep u)a plane)e f (ora po,)a)i realno,) i u Bin% U
(oderno( ,vije)u vire ne po,)oje i'olovani edua*ioni ,i,)e(i f
in&or(a)i'ovano,) nari9 o/ra'ovni9 i i,)ra7iva2i9 in,)i)u*ija po,)aje u,lov
nji9ovop op,)ana%
*iH re(orma uprave mora u sljede+e dvije godine u+i u proces
samostalnog razvoja. 0aj proces +e zavisiti od novih% modernih znanja%
metoda rada i kapaciteta.
X% h% h% SA1RvAJ REy+RME JAVNE UPRAVE
Re&or(a javne uprave (o7e ,e odredi)i u u7e( i rire( ,(i,lu% Re&or(a u
u7e( ,(i,lu (o7e ,e odredi)i ao po,)upa pro(jena u (i,iji! *iljevi(a!
orpani'a*iji! &un*ija(a! pro*e,i(a i po,)up*i(a u oviru ,avre(enop pravnop
,i,)e(a na o,novu nove ulope javne uprave oja ,lu7i ra'voju )r7irnop drur)va i
pra3ani(a% Re&or(a u rire( ,(i,lu ,adr7i pro(jene orpani'a*ione ul)ure i
(en)ali)e)a! pro&e,ionila'i*iju! javno,) u radu! pri(jenu novi9 (e)oda javnop
(enad7(en)a! ,na7an pora,) ini*ija)ive i li2ne odpovorno,)i%
U &a'i )ran'i*ije u ojoj je ,ada Bin! /e' /r7i9 pro(jena u javnoj upravi
ne(a )rajnop u,pje9a o,)ali9 re&or(i% Be' e&ia,ne i ra*ionalne uprave 2iji je
,)ru2ni! orpani'a*ioni! &un*ionalni! (a)erijalni i )e9ni2i ,)a)u, po/oljran f ne(a
,avre(ene pravne dr7ave! ni e&ia,ne 'ar)i)e ,lo/oda i prava pra3ana% Re&or(u
uprave valja o,)vari)i ao 9ar(oni2an ,i,)e( pro(jena! oje ara)erire
donorenje novi9 ili drupa2iji9 'aona! uvo3enje novi9 (e)oda i )e9nia
(enad7(en)a! per(anen)no o/ra'ovanje i pro(o*ija vi,oo (o)ivi,ani9 javni9
,lu7/enia u' reorpani'a*iju i ulanjanje oni9 oji ne 7ele da ,e (ijenjaju%
Ao ,e 7eli do/i)i e&ia,na i (oderna javna uprava po)re/no je i'vrri)i
radialne re&or(e u ,vi( njeni( ,ep(en)i(a% Mopu ,e prepo'na)i )ri o,novna
re&or(,a 'ada)a [od (nopi9\ oje je po)re/no prove,)i prije ili u )ou
au)o(a)i'a*ije po,lova u ad(ini,)ra*iji%
o% tvrditi poslovni model (unkcionisanja ,vae ad(ini,)ra)ivne
orpani'a*ije ili orpana% -ao re'ul)a) ,e (ora do/i)i nova orpani'a*iona i
$8
&un*ionalna re(a ad(ini,)ra*ije oja e odpovara)i (odelu upravljanja oji
7eli(o uve,)i%
"% tvrditi procedure za obavljanje svakog posla u loalnoj i dr7avnoj
ad(ini,)ra*iji% 1o ,e pre*i'no ne de&iniru pro*edure! ne (o7e ,e pri,)upi)i
au)o(a)i'a*iji pojedini9 pro*edura% U)vr3ivanje pro*edura je veo(a va7an pro*e,
/e' o/'ira da li e ,e one au)o(a)i'ova)i%
X% Radna mjesta se moraju de(inisati preko skupa znanja i vje$tina
po)re/ni9 'a o/avljanje odre3eni9 po,lova na onre)no( radno( (je,)u%
Re&or(a oju )re/a prove,)i /ie olarana '/op )opa r)o je Bin a,nije
urla u )ran'i*iju )e r)o (o7e(o ori,)i)i i,u,)va ra'vijeni9 'e(alja i i,u,)va
'e(alja u oru7enju oje ,u ve vire podina u )o( pro*e,u% Re'ul)a)e i i,u,)va
drupi9 )re/a ori,)i)i ali uvije pri )o(e )re/a i(a)i u vidu ,pe*i&i2no,)i i u,love u
oji(a ,e ra'vija Bo,na i ner*epovina%
Najte,e je pokrenuti promjenu% zapoeti proces stalnog kretanja
prema pobolj$anju% usvajanju novih i e(ikasnijih metoda rada.
U upravi je )o daleo )e7e! '/op ve navedenop nedo,)a)a ao
unu)rarnji9! )ao i ,poljni9 pod,)i*aja% -ada ipa ,a'ri unu)arnja ,po'naja da je
pro(jena neop9odna [u naj/olje( ,lu2aju! jer )ada ,a(i planira(o )e(po i o/i(
pro(jene\ ili ,)ipne 'a9)jev i'vana [u najpore( ,lu2aju! jer na( drupi odre3uju
)e(po i o/i(\! )re/a oda/ra)i (odel pre(a oje( e ,e ,i,)e( vali)e)a
i(ple(en)ira)i% Ali oji od (odela (o7e paran)ova)i u,pje9 ao ,e u o/'ir ne
u'(u plavni &a)ori ,vae pro(jene%
!ored svega navedenog treba znati da na promjene utiu i:
?rijeme - Svaa pro(jena i ori,)i od promjene zahtjevaju puno vi$e
vremena nego $to se u poetku misli. Sveo/u9va)na pro(jena i po)puna
i(ple(en)a*ija vali)e)a u orpani'a*iju (opu )raja)i neolio podina% Ljudi ,e
o/e,9ra/ruju ada ne vide /r'e re'ul)a)e% Za)o je /olje po2e)i ,a ra)oro2ni( i
lare do,)i7ni( *iljevi(a ili pilo) propra(i(a [jedan ,e)or\% Vidljivi re'ul)a)i
pru7aju o,jeaj napre)a i u,pje9a%
:tpori - Be' o/'ira na prirodu i *iljeve pro(jene u javnoj upravi! jedan
dio ljudi +e pru,ati otpor '/op ne'nanja! nera'u(ijevanja i 'avi,no,)i o 9ao,u%
I(a velii /roj ljudi oji vole 9ao)i2ne ,i)ua*ije u oji(a nir)a nije de&ini,ano i
)ran,paren)no! )e ne(a li2ne odpovorno,)i 'a lore o/avljene po,love ili prere%
Nji9 ne (o)ivire ,po'naja da e ,i,)e( vali)e)a po(oi u ra*ionali'a*iji i /oljoj
orpani'a*iji ,vaodnevnop po,la% Za)o ,e pro(jena (ora pred,)avi)i )ao da ipa
(o/ilire en)u'ija'a( i o)por ,vede na naj(anju (opuu (jeru%
?odstvo -liderstvo. - U,pje9 i neu,pje9 ,vae promjene direktno zavise
od sposobnosti vodstva da predvodi pro(jene% Za)o je po)re/no da vo3e i(aju
ja,nu vi'iju o ono(e r)o 7ele po,)ii pro(jena(a% -ada ljudi vide da ruovod,)vo
$h
o'/iljno ,9va)a i ,provodi pro(jene! )ada e i oni pru7a)i (anji o)por i ulju2i)i ,e
u pro*e,% Ao ruovod,)vo ,poro reapuje i delepira ,voje o/ave'e i odpovorno,)i!
ljudi e pro*ijeni)i da ,u pro(jene re)ori2e prirode i neva7ne%
strajnost - Pro*e, (ijenjanja nije lapan% Najpore je da ruovod,)vo
'apo2ne ,a pro(jena(a i da i9 'au,)avi u )renu)u ada do3e do 'na2ajniji9
po)eroa% To ra3a pre'ir i pre(a ruovod,)vu i pre(a pro(jeni% U provo3enju
pro(jena i ori,ni*i i davao*i u,lupa (oraju /i)i u,)rajni% Vo3e (oraju /i)i
na2i,)o da (oraju /i)i i'dr7ljivi i ,)rpljivi da i o,)a)a orpani'a*ije ,9va)i o 2e(u
,e radi%
&onzistentnost - +,novna prera ruovod,)va je ada ,e ne ponara
on'i,)en)no ,a prin*ipi(a oje na,)oji i(ple(en)ira)i% -ada! na pri(jer! ne
reapuje na pru7anje lore u,lupe! od(a9 daje do 'nanja da (u u,)vari i nije ,)alo
do pro(jene% I,)o je u ,lu2aju ada ,e pre(a ,voji( 'apo,leni(aa ne odno,i ao
pre(a ori,ni*i(a u,lupa i)d%
&omunikacija - Pro(jena e u,pje)i jedino ao ,u o(unia*ije do/re%
-o(unia*ija (ora /i)i 2e,)a! i'/alan,irana [po'i)ivni i nepa)ivni u2in*i\ i
dvo,(jerna%
!reispitivanje - Prilio( provo3enja pro(jena veo(a /i)no je ,)alno
vrri)i prei,pi)ivanje re'ul)a)a pro(jena% Ula'ni ele(en)i prei,pi)ivanja (oraju da
,adr7e in&or(a*ije o
"Y
4
re'ul)a)i(a provjere!
reapovanji(a ori,nia u,lupa!
per&or(an,a(a pro*e,a i u,aplareno,)i u,lupe!
,)a)u, preven)ivni9 i ore)ivni9 (jera!
doda)ni( (jera(a proi,)eli( i' pre)9odni9 prei,pi)ivanja od ,)rane
ruovod,)va!
i'(jene oje /i (opli u)i*a)i na ,i,)e( (enad7(en)a vali)e)o(!
preporue 'a po/oljranja%
I'la'ni ele(en)i prei,pi)ivanja od ,)rane ruovod,)va (oraju da ,adr7e
odlue i (jere oje ,e odno,e na4
po/oljranje e&e)ivno,)i ,i,)e(a (enad7(en)a vali)e)o( i njepovi9
pro*e,a!
po/oljranje u,lupa u ve'i ,a 'a9)jevi(a ori,nia!
po)re/ne re,ur,e%
1o,adarnje i,u,)vo ,)e2eno u javnoj upravi (o7e ,e ,u(ira)i na ,ljedei na2in4
o% Pro*e,i vali)e)a ,e (oraju i(ple(en)ira)i! a (opu da)i re'ul)a)e
,a(o ao ,e &ou,iraju na loalni nivo%
"Y
IS+ Z##o f "##o Si,)e(i (enad7(en)o( vali)e)a! Ula'ni ele(en)i prei,pi)ivanja%
$$
"% Na na*ionalno( nivou ne po,)oji rjerenje oje /i ,e (oplo uopr)eno
pri(ijeni)i%
X% Moraju ,e ori,)i)i loalna! na*ionalna i (e3unarodna i,u,)va!
'nanja i in&or(a*ije%
W% Mora ,e ori,)i)i in&ra,)ru)ura ,a ojo( ,e ra,pola7e
"Z
% Ao ,u '/op
doda)ni9 'a9)jeva po)re/ni novi re,ur,i /olje je ori,)i)i novu
in&ra,)ru)uru a ne proririva)i po,)ojeu%
8% -ori,)i)i i,u,)va loalne ,redine naro2i)o ona oja i(aju (opuno,)
rire pra)i2ne pri(jene%
h% Unapre3enje vali)e)a pod,)i*a)i ro' poli)iu i propra(e
unapre3enja vali)e)a%
X% h% h% yA-T+RI +1 -+JIn E ZAVISITI USPJEn
REy+RME JAVNE UPRAVE
o% 9unkcionalno povezivanje ,vi9 orpana! orpani'a*ija i in,)i)u*ija oje
reiraju ili ori,)e u,lupe javne uprave% -reiranje jedin,)vene /a'e poda)aa 'a
javnu upravu )e javni ,e)or%
"% !rovo8enje reorganizacije javne uprave 'a,novane na orirenju
veri&iovane i pri(jenjene naj/olje pra,e ra'vijeni9 'e(alja% -on*ep) ,e (ora
'a,niva)i na ,(anjenju orpani'a*ioni9 nivoa i dra,)i2no( pojedno,)avljenju i
,raenju po,)upaa i pro*edura u u,lovi(a enerpi2nop i do,ljednop uvo3enja
in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija%
X% Spremnost i sposobnost 'a in)en'ivno uvo3enje novi9 (e)oda i
)e9nia (enad7(en)a! ra*ionalno,) u' ,(anjenje )rorova i uvo3enje pro*e,a
priva)i'a*ije pojedini9 upravni9 djela)no,)i i po,lova%
W% &oordinacija aktivnosti oje ,e odno,e na prenorenje 'nanja i
per(anen)no o/ra'ovanje adrova u' &or(iranje in,)i)u*ija 'a doo/ra'ovanje
radnia u javnoj pravi%
8% :brazovanje re&or(,i9 )i(ova i x*en)ara 'a ra'vojx u ,vi( /i)niji(
orpani(a javne uprave%
h% !romovisanje ,)ra)epije 'a on)rolu orup*ije u' donorenje
odpovarajui9 propi,a! pojedno,)avljenje po,)upaa u)vr3ivanja orup*ije i
,(anjenje ,uvirni9 pro*edura )e u,vajanje ode,a ponaranja%
$% !olitika podr$ka i ,po,o/no,) javne uprave da i'pradi nove
vrijedno,)i%
A)ivno,)i na re&or(i javne uprave )re/a ,i,)e(a)i'ova)i! orpani'ova)i i
'ajedni2i i'vodi)i u u,lovi(a e&ia,nop orir)enja i,u,)ava drupi9 'e(alja%
"Z
ITC yoru(! In&ra,)ru)ura 'a in&ro(a*iono drur)vo! UN1P! Sarajevo "##X%
$Y
Svau a)ivno,)! od reorpani'a*ije do pri(jene novi9 'aona i propi,a
)re/a pra)i)i odre3ena upravna poli)ia% Cilj je 9ar(oni'a*ija ,a vrijedno,)i(a i
pravo( Evrop,e Unije% Re&or(a (ora /i)i enerpi2no vo3enja u' po,)epeno
ulju2ivanje evrop,i9 ,)andarda i u' (a,i(alno u2ere pra3ana i uva7avanje
nji9ovi9 in)ere,a%
Svao (ini,)ar,)vo! ,ve javne uprave ,voje po,love o/avljaju ne'avi,no
od ,vi9 drupi9 (ini,)ar,)ava [drupi9 uprva\! u oviru 'a)vorenop
ad(ini,)ra)ivnop z,ilo,az%
I u ovo( o/liu orpani'a*ije (opua ,u po/oljranja u radu uvo3enje(
ele)ron,e o/rade poda)aa% +vi 'a)voreni pod,i,)e(i ,lu7e prije ,vepa
dr7avni( ,lu7/eni*i(a da lare o/avljaju ,voj po,ao! ali ne(aju niaav u)i*aj
na vali)e) pru7anja u,lupa lijen)i(a%
1o pod pojedine javne uprave /udu radile po (odelu 'a)voreni9 z,ilo,az
)ero e ,e (oi i'vrri)i vali)e)an rein7injerinp%



Sadarnji na2in rada ad(ini,)ra*ije f 'a)voreni 5,ilo,6
Sindro( 'a)voreni9 z,ilo,az ,e (o7e preva'ii 9ori'on)alni(
pove'ivanje( ad(ini,)ra*ije% Tre/a prepo'na)i 'ajedni2e po)re/e i lju2ne
a)ivno,)i i nji9 pove'a)i u' upo)re/u novi9 )e9nolopija% +vo( pro/le(u e u
naredni( poplavlji(a /i)i po,veeno vire pro,)ora%
Na ,li*i 5Preva'ila7enje ,indro(a ,ilo,a uvo3enje( 9ori'on)alne!
pro*e,no orijen)i,ane in&ra,)ru)ure6 je poa'ano ao ,e (o7e preva'ii
,indro( ,ilo,a uvo3enje( 9ori'on)alne! pro*e,no orijen)i,ane in&ra,)ru)ure%

$Z
Mini,)ar,)vo o Mini,)ar,)vo "
Uprava o
Uprava n
.al)ero .al)er " .al)er X
.al)er n
Ad(ini,)ra*ija
Mini,)ar,)vo o
Ad(ini,)ra*ija Ad(ini,)ra*ija Ad(ini,)ra*ija
Mini,)ar,)vo "
Uprava o Uprava n


Preva'ila7enje ,indro(a ,ilo,a uvo3enje( 9ori'on)alne! pro*e,no orijen)i,ane
in&ra,)ru)ure
X% $% RAANJE PRE1UZETNE 1RvAVE
-ada je &ran*u,i eono(i,)a van Bap)i,) Sei prije "## podina ,ovao
rije2 uen)erpreneurx [predu'e)ni\! )u rije2 je u'eo 'a (ani&e,) i delara*iju o
na(jera(a% Po njepovoj 'a(i,li predu'e)ni je /io neo o uno,i ne(ir i
de'orpani'a*iju% -a,nije je 17o'e& .u(pe)er opi,ao ovaj po,)upa ao urea)ivno
ra'aranjex% 1a /i,)e po,)ipli ner)o novo i /olje! (ora)e od/a*i)i ono r)o je ,)aro!
i,)roreno! preva'i3eno! ono r)o je pre,)alo da /ude produ)ivno! a ,a nji( i
u2injene prere! pro(araje i ,)ranpu)i*e na oje ,)e 'alu)ali '/op napora u2injeni9
u prorlo,)i% 1a /i,(o ,e i'ra'ili drupa2ije pod,je)i(o ,e ,)are ljear,e i'ree4
uSve do pa*ijen) i' ,vop )ijela eli(inire nepo)re/ne (a)erije! 'a njepa
i(a nade% +nop 2a,a ada njepova *rijeva i /eria pre,)anu da rade! ,(r) dola'i
/r'o%x
Ao ,e javna uprava ne (o7e o)ara,i)i ,vop o)pada! ona ,e )ruje%
Zajedni2u ni) 'a rjerenje pro/le(a upravljanja dr7avo( nije /ilo )ero pronai
po)re/no je /ilo zreo,(i,li)iz na2in rada javne uprave u ,vi( ,ep(en)i(a i
in)epri,a)i ele(en)e nove orpani'a*ione ul)ure i )o prije ,vepa predu'e)ni2op
(en)ali)e)a% Osbo!ne-4aeb&e!-a daje de,e) )a2aa! prin*ipa reinven*ije javne
uprave4
Radije u,(jeravanje nepo upravljanjei
Bolje davanje ovlarenja nepo ,lu7enjei
S)varanje onuren)no,)i u ,e)oru pru7anja u,lupai
Tran,&or(i,anje orpani'a*ija oje ,u vo3ene pravili(ai
yinan,iranje re'ul)a)a! a ne inpu)ai
I,punjavanje po)re/a ori,nia! a ne /irora)ijai
Radije preven*ija od )re)(anai
Sa 9ijerar9ije prijei na u2e,)vovanje i )i(,i rad! )e
U)i*a)i na pro(jenu ro' )r7ir)e%
Y#
.al)ero .al)er "

.al)er n
Ad(ini,)ra*ija
Ad(ini,)ra*ija Ad(ini,)ra*ija
Ad(ini,)ra*ija
Radialne pro(jene po)re/ne da ,e uvede )ran,&or(i,ani i predu'e)ni2i
(odel javnop (enad7(en)a ,provode ,e4
o\ Re,)ru)uriranje( i ,(anjenje( javnop ,e)ora! naro2i)o priva)i'a*ijo(%
"\ Reorpani'a*ijo( i z,)anjivanje(z *en)ralni9 javni9 ,lu7/i%
X\ Uvo3enje( onuren*ije u preo,)ale javne u,lupe! orirenje( in)erni9
)r7ir)a! i upovaranje( pru7anja javni9 u,lupa ,a priva)ni( ,e)oro(%
W\ Unapre3enje( e&ia,no,)i i o,)varivanje( on*ep)a zvrijedno,) 'a *ijenuz
ro' (enad7(en) na o,novu re'ul)a)a i revi'ije po,)ipnu)i9 per&or(an,i%
Veina predu'e)ni2i9 vlada pod,)i2e onuren*iju (e3u davao*i(a
u,lupa%
+ne zopuno(oujuz pra3ane )ao r)o pre/a*uju on)rolu i' ruu
/irora)ije u rue drur)va% +ne pro*jenjuju u,pjerno,) rada ,voji9 orpani'a*ija
)ao r)o &ou, ,)avljaju na o,)varene re'ul)a)e! a ne na upo)rije/ljena ,red,)ava%
+ne ,e ruovode re'ul)a)i(a i ,vojo( (i,ijo(! a ne ,voji( pravili(a i
propi,i(a% +ne de&iniru ,voje lijen)e ao zpo)rora2ez i nude i( (opuno,)
i'/ora! npr! i'(e3u ra'li2i)i9 rola i o/ra'ovni9 propra(a% +ne radije ,prje2avaju
pro/le(e! nepo r)o reapuju )e ada ,e pojave% +ne de*en)rali'uju nadle7no,)i
)ao r)o ra'vijaju par)i*ipa*iju% +ne pre&eriraju )r7irne (e9ani'(e u odno,u na
/irora),e% +ne ,e ne &ou,iraju na ,a(o,)alno o/e'/je3ivanje javni9 u,lupa!
ve na a)ali'a*iju ,vi9 ,e)ora javnop! priva)nop i do/rovoljnop u a*iju ,a
*ilje( da ,e rijere pro/le(i drur)vene 'ajedni*e i o,)vare ,ljedei re'ul)a)i4
!ove+ana e(ikasnost4 po/oljranje odno,a ula'a pre(a re'ul)a)i(a
[input=output\ unu)ar dr7avnop ,e)ora% Cilj ovavi9 re&or(i je
u,(jeravanje pa7nje na i'u'e)nu veli2inu )rorova dr7avnop ,e)ora iili
nee&ia,no,) (nopi9 njeni9 pro*e,a%
7ecentralizacija4 podra'u(ijeva prjeno, nadle7no,)i donorenja odlua
,a *en)ralne upravead(ini,)ra*ije na ni7e! loalne nivoe dr7avnop
,e)ora% Svr9a ovavi9 re&or(i je ,(anjenje )rorova *en)rali'ovanop
odlu2ivanja! ao i reiranje &le,i/ilnijep i 'a9)jevi(a prilapo3enijep
,i,)e(a donorenja odlua%
!ove+ana odgovornost: ,)varanje o,o/lja dr7avnop ,e)ora odpovornijep
'a ,op,)vene odlue i a)ivno,)i% Svr9a ovi9 re&or(i je u poveanju
pri)i,a na o,o/lje da /olje i'vrrava 'ada)e! da po,)ane rea)ivnije
odno,no prilapo3enije 'a9)jevi(a ra'li2i)i9 prupa ori,nia! ao i da ,e
,(anje nee&ia,no,) i pra,a orup*ije% Po,e/an o/li ove o(ponen)e
pred,)avlja demok!atiza"ija! u ,(i,lu ,ve veep u2era pra3ana u
odlu2ivanju i a)ivno,)i(a dr7avnop ,e)orai ova o(ponen)a o/i2no
o/u9va)a i o(ponen)e de*en)rali'a*ije i (are)inpa%
naprije8eno upravljanje resursima: poveanje e&e)ivne upo)re/e
ljud,i9! &inan,ij,i9 i drupi9 re,ur,a% Svr9a ovavi9 re&or(i je ja,na i'
,a(e de&ini*ije% +na o/i2no o/u9va)a pro*e, re&ou,iranja! odno,no
Yo
pro(jenu na2ina na oji ,e planira! (jeri i upravlja reali'a*ija po(enu)i9
re,ur,a%
vo8enje marketinga: vea pri(jena )r7irni9 prin*ipa i rela*ija u
reiranju4 o\ odno,a unu)ar dr7avnop ,e)ora! "\ odno,a i'(e3u pra3ana
[upo)rora2ax\ i dr7avnop ,e)ora! ao i X\ odno,a i prani*e i'(e3u
dr7avnop i priva)nop ,e)ora% Cilj re&or(i je da ,e ro' pri(jenu )r7irni9
odno,a ,(anje )rorovi i povea e&ia,no,) iili e&e)ivno,) pru7anja
u,lupa%
X% $% o% N+VI PRISTUPI UPRAVLJANJU
1RvAV+M
Sljed/eni*i novop javnop (enad7(en)a na i,pi) ,u ,)avili javnu
ad(ini,)ra*iju oja je po,podarila vire od jednop vijea% Nji9ov arpu(en) je
prili2no jedno,)avan4 )radi*ionalno orpani'ovana i'vrrna vla,) je ,uvire plo(a'na!
,uvire ,pora! ,uvire /irora),a! ,uvire nee&ia,na! ,uvire neodpovorna! ,uvire
neprodu)ivna% +na ne daje re'ul)a)e oje 7eli(o% / gra8ani danas od javne
uprave oekuju da% prije svega% daje rezultate. +ni vire ne )oleriru
nee&ia,no,) ili nee&e)ivno,)% Upravo '/op )opa na( )re/a novi na2in o/avljanja
po,la i upravljanja u javnoj upravi%
Novi javni (enad7(en) je dire)an odpovor na neadeva)no,)
)radi*ionalne javne uprave! a po,e/no na neadeva)no,) dr7avne /irora)ije%
-ri)ia )radi*ionalnop (odela /a'irana je na pore3enju zidealnopz
(odela /irora)ije ,a oni( r)o ,e derava u ,)varni( ,i,)e(i(a javne
ad(ini,)ra*ije
X#
% Iden)i&iovane ,u ,ljedee ra'lie4
U (nopi( ,i,)e(i(a nema jasnog razdvajanja izme8u politike i
administracije! /ilo u pro*e,u donorenja odlua! /ilo u pojedini( ulopa(a
ad(ini,)ra)ora i poli)i2ara! oje ,u o/i2no ,jedinjene%
!rocesi dono$enja odluka ne podlije,u pravilima tehnike i ekonomske
racionalnosti! ve na nji9 u)i2u i o/liuju i9 pro*e,i ,uo/a ao unu)rarnji9!
)ao i ,poljarnji9 in)ere,a u odno,u na /irora)iju%
Hijerarhija i centralizacija o(/inuju ,e ,a &or(alno(! a ponead i
podani2o(! odanoru pravili(a i pro*edura(a proi'vodei de&e)e [ili
/irora),e pa)olopije\ ao r)o je odlapanje! ne&le,i/ilno,)! neodpovorno,) i
aropan)no neuva7avanje in)ere,a i /ripe 'a pra3ane%
X#
nil(o Pari4 Loalna ,a(ouprava u yedera*iji Bo,ne i ner*epovine! Cen)ar 'a
pro(o*iju *ivilnop drur)va! Sarajevo! "##o%
Y"
Birora)ije ara)erire pro*e, implementacije odozgo na dolje oji 2e,)o
dovodi do neodpovarajui9 odlua i neadeva)ni9 re'ul)a)a%
.irina i o/i( )ran,a*ija unu)ar (odernop ,i,)e(a dr7avne ad(ini,)ra*ije i
unu)rarnji9 i ,poljarnji9 orpani'a*ija i in)ere,a! )olio je velii da je stepen
slo,enosti mnogo ve+i nego $to to preporuuje ovaj model%
1o ,e dr7ava /lapo,)anja opravdavala po)re/o( da ,e o)lone nedo,)a*i
)r7ir)a! prevapa navedeni9 ara)eri,)ia dovela je do ri)i2ne ,i)ua*ije! oja
i'i,uje da ,e o)lone neu,pje,i u upravljanju dr7avo(% To /i ,e (oplo ,u(ira)i i
na ,ljedei na2in4
Neodpovorna! ali zna,r)ljivaz dr7ava! 2ije ,u o/ilne in)erven*ije oprani2ile
,lo/odu ljudi da ,e /ave ,voji( po,lovi(a! i ra'vile 'avi,no,) u(je,)o
,a(o,)alno,)ii
Prevelia dr7ava! u ojoj ,u vlade preu'ele previre nadle7no,)i! i ni,u (ople
da i9 i'ne,u e&ia,no i e&e)ivnoi
dr7ava priva)ni9 in)ere,a! pdje ,u eli)e i privilepovane prupe e,ploa)i,ale
(opuno,)i oje ,u nudili dr7avni po,lovi da /i 'adovoljile ,voje in)ere,e i
uveale pri9ode%
-o(/ina*ija ovi9 ri)ia [nee&ia,no,)i /irora)ije i (anjave prirode
a)ivi,)i2e vlade\ proi'vela je (odel re&or(e oji ,e o/i2no 'ove znovi javni
(enad7(en)z% +vaj (odel re&or(e pola'i od pre)po,)ave da ,u velie dr7avne
ad(ini,)ra*ije na,ljedno nee&ia,ne i /e,ori,ne i da je )r7ir)e /olje opre(ljeno
nepo dr7ava da o/e'/jedi veinu do/ara i u,lupa%
Nova vr,)a javnop (enad7(en)a odliuje ,e4
o\ Ra'dvajanje( ,)ra)ere javne poli)ie od opera)ivnop upravljanja%
"\ Bripo( 'a re'ul)a)e! a ne 'a pro*e, i pro*edure%
X\ +rijen)a*ijo( a po)re/a(a pra3ana! a ne in)ere,i(a orpani'a*ije ili
/irora)a%
W\ Povla2enje( i' o/la,)i dire)nop pru7anja u,lupa u ori,) ulope
zor(ilarenjaz ili zopuno(oavanjaz%
8\ I'(ijenjeno(! predu'e)ni2o( (enad7er,o( ul)uro(%
X% Y% PR+V+ENJE RA1I-ALNIn PR+MJENA U
JAVN+J UPRAVI
Re&or(a javne uprave i(a *ilj da dovede do ,ur)in,i9 pro(jena na2ina i
(e)oda rada uprave! u' (ijenjanje ponaranja i ,i,)e(a vrijedno,)i pre(a
YX
'a9)jevi(a vre(ena% Provo3enje re&or(i podra'u(ijeva pro(jenu ,)ru)ure!
orpani'a*ije i pravila% Male pro(jene naj2ere (opu /i)i neadeva)ne! do
po)puno novo on*ipiranje javne uprave (o7e /i)i i,uvire a(/i*io'no%
Re&or(,a ,)ra)epija z,ele)ivnop radiali'(az )re/ala /i /i)i op)i(alna
[i'vo3enje /rojni9 lju2ni9 re&or(i oje ,u dovoljno radialne da ,e napravi
realna ra'lia u radu uprave\% Pod ovi( )er(ino( ,e podra'u(ijeva i'/or
odpovarajuep /roja lju2ni9 pro(jena oje je (opue prove,)i i oje ,u
dovoljno radialne da /i /ile vidljive 'a pra3anina% Spoljna podrra re&or(i je
veo(a 'na2ajna u ,avladavanju o)pora i odr7avanju on)inui)e)a u njeno(
provo3enju% E&ia,no,) i vali)e) upravljanja ,u od lju2nop 'na2aja 'a pro,peri)e)
re&or(e% Te(po provo3enja re&or(i ra'li2i) je u pojedini( ,ep(en)i(a i '/op
)opa je nei'/je7no ,)alno nadpledanje i (jerenje u,pje9a re&or(e% Uprava )re/a
,voju a)ivno,) o/avlja)i na /olji na2in! ,a (anje ,red,)ava i drupa2ije nepo do
,ada% Za,)arjele in,)i)u*ije i pra,a /ie i'nova on*ipirane i 'a(jenjene oni(a
oje na /olji na2in pove'uju ,)varno,) i 'a9)jeve dina(i2ne )r7irne eono(ije ,a
*iljevi(a de(ora),op ,i,)e(a% Uprava ,e (ora ,)alno prilapo3ava)i i i'nova
(odelira)i! )re/a odr7ava)i ora ,a oru7enje( u' pri(jenu najnoviji9 'nanja%
-lju2no pi)anje ,a oji( ,e ,uo2ava re&or(a je ao o2uva)i o9eren)no,) i
on'i,)en)no,) re&or(e u u,lovi(a 'na2ajnop ,la/ljenja au)ori)e)a i veep
ra'dvajanja odpovorno,)i i'(e3u oni9 oji reiraju po,lovnu poli)iu! oni9 oji
o,ipuravaju ,red,)va i oni9 oji pru7aju u,lupe%
Re&or(e in&or(a*ionop do/a ,e po,(a)raju dana, ao rela)ivno nova
a)ivno,) oja prepo'naje i pri'naje 'na2ajnu f i vre(eno(! 2a! *en)ralnu- ulopu
in&or(a*ioni9 ,i,)e(a i in&or(a*ione )e9nolopije u ,provo3enju radialni9
pro(jena u javnoj upravi% Pro(jena in&or(a*ioni9 ,i,)e(a je oduvije /ila
,ur)in,i dio ,vi9 orpani'a*ioni9 pro(jena u javnoj upravi [iao! u )o vrije(e! )o
(o7da nije /ilo ao )avo prepo'na)o\% Ipa! ono r)o je o2ipledno novo u re&or(i
in&or(a*ionop do/a je! upravo! pri,u,)vo in&or(a*ioni9 )e9nolopija%
+/i2no ,e ulopa novi9 )e9nolopija u re&or(i javne uprave vidi ao
,pa,ono,no rjerenje! odno,no ner)o r)o e rijeri)i ,ve pro/le(e% Ipa! 2a i oni
oji podr7avaju pri(jenu novi9 )e9nolopija! uo2avaju i i,)i2u a)uelne i'a'ove 'a
IT u pro*e,u re&or(e javne uprave! a oji o/u9va)aju ,ljedee4
pristup i pomo+4 o,ipura)i da upo)re/a IT u upravi ne ,)vara
in&or(a*ione povla,)i*e ili! pa! r)e)e i nepravde u ,(i,lu polo7aja i nei9
drupi9 (a)erijalno-ap,)ra)ni9 do/i)ii pored )opa! o/e'/jedi)i da o/u2eni
,pe*ijali,)i /udu uvije na ra,polapanju! ao /i pru7ili podrru
ori,ni*i(a IT-/a'iranop ,i,)e(a i u,lupai
pronala,enje prave in(ormacije: o/e'/jedi)i lao pronala7enje
in&or(a*ija! ao i po,jedovanje 'ajedni2e de&ini*ije ele(ena)a poda)aa
'a ,ve ori,nie IT-/a'iranop ,i,)e(ai
YW
arhiviranje i uvanje: o/e'/jedi)i ar9iviranje IT-/a'irani9 in&or(a*ija
javne uprave ao ne /i /ile i'pu/ljenei 'a)i(! o,ipura)i da ,e i,)e (opu
pre)ra7iva)i od ,)rane /udui9 penera*ija orirenje( novi9 )e9nolopijai
za$tita i privatnost: o/e'/jedi)i da o,je)ljive in&or(a*ije oje ,e 2uvaju
na ra2unari(a u javnoj upravi /udu )a2ne i ,ipurne od 'lona(jernop ili
,lu2ajnop pri,)upa i pro(jene%
Ipa! 'a ,ve op)i(i,)e navedeni i'a'ovi ,u ,a(o )o f i'a'ovi! prije nepo
ne,avladive po)eroei oni o'na2avaju IT ao lju2 oporava i ao ,)varnu novu
enerpiju dr7avne ad(ini,)ra*ije% Sljedei 'ada)a! 'ada)a 'a /uduno,)! je anali'a
ra'li2i)i9 na2ina na oje u javnoj upravi pouravaju da orenu upravo ovaj IT
lju2 u /ravi oporava%
Uvo3enje on*ep)a e-Uprave )re/alo /i da 'a o,novni *ilj i(a radialne
pro(jene! od oji9 ,u nee od 'na2ajniji9
Xo
4
Novi na2in ruovo3enja!
Novi na2in ra'povora i o(unia*ije!
Novi na2in donorenja odlua!
Novi na2in pri,)upa ,ervi,i(a!
Novi na2in po,lovni9 )ran,a*ija!
Novi na2in eduovanja!
Novi na2in pri9va)a povra)ni9 in&or(a*ija!
Novi na2in orpani'ovanja i do,)avljanja in&or(a*ija!
yunda(en)alna )ran,&or(a*ija javni9 ,i,)e(a i orpani'a*ija je neop9odno
po)re/na da /i ,e reirala dra(a)i2na po/oljranja e&e)ivno,)i! e&ia,no,)i!
adap)i/ilno,)i! i apa*i)e)a da ,e inovira% +va )ran,&or(a*ija je o,)varena
pro(jeno( ,vr9e! pod,)i*aja! ,)ru)ure (oi i ul)ure%
Ne radi se o preispitivanju e(ikasnosti da bi se generisala lista
jednokratnih izmjena u cilju u$tede novca%
o Radi ,e o ,)varanju )ave orpani'a*ije oja e ,)alno
pronala'i)i na2ine da po,)ane (nopo e&e)ivnija i e&ia,nija%
Rein,enjering se bavi zamjenom birokratskih sistema%
preduzetnikim sistemima.
o Radi ,e o reiranju javni9 orpani'a*ija i ,i,)e(a oji
nepre,)ano inoviraju! i on)inuirano po/oljravaju vali)e)! a
da i9 pri )o(e nio ,polja na )o ne pri,iljava%
o Radi ,e o reiranju javnop ,e)ora u ner)o r)o ,e na'iva
u,a(oo/navljajui ,i,)e(x%
Nije dovoljno da javne organizacije rade bolje ono $to su radile ove
godine% potrebno je ostvariti kontinuitet pobolj$anja)
Xo
Bruni 0%! Evolu'ione e pro,pe))ive depli ,)ru(en)i in&or(a)ivo-*on)a/ili/per le
de*i,ioni a'iendali! in S)ru(en)i in&or(a)ivno-*on)a/ili per le de*i,ioni a'iendali!
CLUBE! Bolopna! oZYY%
Y8
o 1a /i ,e )o uradilo po)re/no je ,)vori)i uadap)ivne apa*i)e)ex
oji e ,e u,pjerno u9va)i)i u or)a* ,a novi( pro/le(i(a%
o Rein7enjerinp drupi( rije2i(a! pripre(a javnu upravu da
/ude ,pre(na na i'a'ove oje u ovo( )renu)u ne (o7e(o
predvidje)i%
o Ne ,a(o da na )aj na2in po/oljrava(o danarnju e&e)ivno,)!
nepo ,)vara(o orpani'a*ije ,po,o/ne da ,voju e&e)ivno,)
po/oljraju i ,u)ra! ada ,e oolno,)i u oru7enju pro(jene%
Najva,nije strate$ke poluge nalaze se u okru,enju sistema -ve+im
sistemima.% a ne u njegovoj unutra$njosti)
o Po)re/a 'a pro(jeno( vei9 ,i,)e(a f edua*ionop ,i,)e(a!
'drav,)venop ,i,)e(a! ,i,)e(a /ud7e)iranja! adrov,op
,i,)e(a! repula)ornop ,i,)e(a! odno,a dr7avne i loalne
uprave!
Po,)oje pravila po,lovnop rein7enjerinpa oja ,u dire)na po,ljedi*a
pri(jene in&or(a*ioni9 )e9nolopija na ra*ionali'a*iju i inven)ivnu anali'u
po,lovni9 pro*e,a i oje valja pri(jenjiva)i pri proje)ovanju e-Uprave% Nova
pravila o(opuavaju ra*ionalnija orpani'a*iona rjerenja i daju podlopu 'a
radialno drupa2ije pri,)upe de&ini,anju ra'li2i)i9 po,lovni9 pro*e,a i nji9ovu
in&or(a)i'a*iju u oviri(a e-Uprave4
@. &orisniki orijentisana uprava - i,punjava po)re/e pra3ana! a ne
/irora)ije%
;. 1isijom vo8ena uprava - )ran,&or(a*ija u pravili(a upravljane
orpani'a*ije%
D. /nticipativna uprava - preven*ija prije nepo ore)ivne (jere%
2. Rezultatima-orijentisana uprava - orijen)i,ana a re'ul)a)i(a! a ne a
ula'i(a%
A. &ompetentna i konkurentna-uprava - In,i,)iranje na onuren)no,)i u
pru7anju u,lupa%
F. !reduzetnika uprava - ,)varanje novi9 vrijedno,)i u(je,)o )rorenja
,red,)ava%
I. 7ecentralizovana uprava - od 9ijerar9ije do par)i*ipa*ije i )i(,op
rada%
J. =ra8anima orijentisana uprava.
K. 0r,i$tu orijentisana uprava - o,)varivanje pro(jena u on)e,)u i u'
po(o )r7ir)a%
Tri o,novna! od (nopi9 re&or(,i9 'ada)aa oji (oraju da ,e ,provedu
prije! ili u )ou! au)o(a)i'a*ije rada dr7avne ad(ini,)ra*ije ,u4
tvrditi poslovni model (unkcionisanja svakog organa i organizacije!
ao i Bin ao *jeline% Svao (ini,)ar,)vo i drupa orpani'a*ija unu)ar
javnop ,e)ora )re/a da odpovori na pi)anja4 r)a je nara (i,ija! odno,no
'ar)o (i po,)oji(oi o ,u nari lijen)i i 2i(e (o7e(o da i9 'adovolji(oi
Yh
r)a je 'ai,)a nar po,ao! ao pa ,ada o/avlja(o! ao 7eli(o da pa
o/avlja(o u /uduno,)i i ,li2no% Re'ul)a) e /i)i nova orpani'a*iona i
&un*ionalna re(a dr7avne ad(ini,)ra*ije oja e odpovara)i (odelu
upravljanja oji 7eli(o da uvede(o%
tvrditi procedure za obavljanje svakog posla u ,vao( orpanu i
orpani'a*iji po,e/no! i u Bin ao *jelini% Be' pre*i'no de&ini,ani9
pro*edura! ne(a r)a da ,e au)o(a)i'uje% +vo je od najveep (opuep
'na2aja 'a &un*ioni,anje /ilo oje ad(ini,)ra*ije ili po,lovne ,redine!
/e' o/'ira da li e ,e au)o(a)i'ova)i ili ne%
7e(inisati radna mjesta ,a ,upo( 'nanja i vjer)ina po)re/ni9 'a
o/avljanje po,lova na )o( radno( (je,)u! a ne ,)ru2no( ,pre(o( i
podina(a i,u,)vai de&ini,a)i ja,ne i pre*i'ne ri)eriju(e 'a u)vr3ivanje
po,jedovanja po)re/ni9 'nanja i vjer)inai u,)anovi)i role i ur,eve oji
vode ,)i*anju )ra7eni9 'nanja i vjer)ina! ao /i ,vao( radniu u
dr7avnoj ad(ini,)ra*iji /io ja,an pu) napre)a u arijeri%
1a /i ,e (opao ,prove,)i pro*e, radialne reorpani'a*ije javnop ,e)ora
)re/alo /i po,)avi)i ,ljedea va7na pi)anja4
1a li je )a a)ivno,) neop9odnas Ao nije! )re/alo /i je od(a9 uinu)i%
Mora li vlada da /ude odpovorna 'a )u o/la,)s
1a li je neop9odno da javna uprava dire)no pru7a )avu vr,)u u,lupe%
Ao nije! )re/alo /i je od(a9 uinu)i i prenije)i nadle7no,)i na priva)ni
,e)or%
Na )aj na2in ,e pojedini ,e)ori javne uprave o/ave'uju da4
Iden)i&iuju o9eren)an! ,pe*i&i2an ,e) a)ivno,)i oje e pred,)avlja)i
o,nov 'a au)ono(nu apen*iju!
I(enuju i'vrrnop dire)ora oji e upravlja)i apen*ijo( i oji je
po,)avljen na o,novu javnop onur,a u onuren),i( u,lovi(a!
Po,)ipnu ,pora'u( 'a period od pe) podina! po,)avljajui *iljeve i'vrrne
apen*ije!
U)vrde onre)ne podirnje *iljeve u oviru /i'ni, plana!
+drede pro*edure 'a (jerenje per&or(an,i i ,i,)e( napra3ivanja%
Ao ,e pro(a)ra odno, ad(ini,)ra)ivni9 /arijera i nivoa rein7injerinpa
[Slia f Prei,pi)ivanje ad(ini,)ra)ivni9 pro*edura\ (o7e ,e vidje)i da4 ao ,u
ad(ini,)ra)ivne /arijere ni,e! a nivo rein7injerinpa (ali Ad(ini,)ra)ivne
pro*edure o,)aju i,)e /e' o/'ira na 'a9)jevane pro(jene% Ao ,u ad(ini,)ra)ivne
/arijere i nivo rein7injerinpa vi,oi Ad(ini,)ra)ivne pro*edure ,e (oraju
podvrpnu)i o(ple)no( rei7injerinpu%
Y$
Slia4 Prei,pi)ivanje ad(ini,)ra)ivni9 pro*edura
Te ada ,u ,ve ove pro*edure ,vi(a po'na)e (o7e ,e prei na
de&ini,anje po7eljni9 o,o/ina e-Uprave4
+(opui)i da ,e o##~ ad(ini,)ra)ivni9 pro*edura o/avlja On-&ine! i da
,e pri(jenjuje uone-stopx pri,)up!
S)andardi'ova)i opera)ivne &or(e *en)ralne i loalne uprave!
+/e'/jedi)i ,ipurno oru7enje!
U,po,)avi)i )ran,paren)an ,i,)e(! i o,ipura)i )ran,paren)no,) ,vi9
opera*ija!
1e&ini,a)i &or(a)e poda)aa )ao da po,lovne orpani'a*ije (opu da
dire)no pri,)upe ,vi( po)re/ni( in&or(a*ija(a!
-reira)i oru7enje oje e ponudi)i vire ra'li2i)i9 na2ina orirenja i,)i9
,ervi,a!
Tre/a i(a)i u vidu da ,e ,ve pro*edure u javnoj upravi ne (opu
au)o(a)i'ova)i [Slia - Prela'a na i,lju2ivo uOn-&inex u,lupe\ i da po,)oje
pro*edure oje ,e (opu provodi)i i,lju2ivo On-&ine% 1e)aljna alali'a )avi9
pro*edura (opla /i /i)i pred(e) jednop i,)ra7ivanja oje /i 'a,ipurno dalo
Ad(ini,)ra)ivne
pro*edure o,)aju i,)e
/e' o/'ira na
'a9)jevane pro(jene
Ad(ini,)ra)ivne
pro*edure ,e
od/a*uju
Ad(ini,)ra)ivne pro*edure
,e podvrpavaju
o(ple)no( rein7enjerinpu
/dministrativne
barijere
Nivo
rein,enjeringa
YY
i'nena3ujue po'i)ivne re'ul)a)e% Tre/a prvo i'dvoji)i pro*edure oje ,u /i)ne i
oje ,e (opu au)o(a)i'ova)i i vire pa7nje po,ve)i)i nji(a%
Prela'a na i,lju2ivo uOn-&inex u,lupe
Javna uprava je /ila! i jor uvije je! pojedina2no najvei ole)or!
ori,ni! vla,ni i proi'vo3a2 in&or(a*ija% In&or(a*ije pred,)avljaju *en)ralni
re,ur, 'a o,o/lje na ,vi( nivoi(a javne uprave! ao i 'a ,ve upravne a)ivno,)ii
in&or(a*ije ,u o,novni ele(en) u praenju de(ora),i9poli)i2i9 pro*e,a! u
upravljanju re,ur,i(a! u ,provo3enju &un*ija! u (jerenju u2ina! i u pro*e,u
pru7anja u,lupa% Rad javne uprave je veo(a in&or(a*iono-in)en'ivan! a (opu ,e
uo2i)i i 2e)iri plavna )ipa &or(alni9 in&or(a*ija4
o% In(ormacije za podr$ku internog upravljanja - +vdje ,padaju
in&or(a*ije o o,o/lju oje ,lu7e 'a po)re/e upravljanja orpani'a*ioni(
adrovi(a! ao i in&or(a*ije o /ud7e)u i ra2uni(a 'a &inan,ij,i
(enad7(en)% I,)o ao i u ,lu2aju preo,)ala )ri )ipa in&or(a*ija! ovaj )ip
in&or(a*ija (o7e /i)i upo)rije/ljen pra)i2no 'a ,ve4 od dnevne pri(jene
u opera)ivne ,vr9e! do pri(jene u anali'i i planiranju duporo2ni9 poli)ia%
"% In(ormacije za podr$ku dr,avne administracije i regulisanja! )j%
pravnop ure3enja - U ovaj )ip in&or(a*ija ,padaju ,ve one in&or(a*ije
oje repi,)ruju! odno,no 2uvaju eviden*iju o de)alji(a plavni9 en)i)e)a u
/ilo ojoj dr7avi4 ,)anovnir)vu [)'v% &i'i2i( li*i(a\! po,lovni(
predu'ei(a [)'v% pravni( li*i(a\! pra3evina(a! 'e(ljir)u!
1anuelne
usluge
!n-line
usluge
Prela'a ,a
(anuelnop
na On-&ine
na2in rada
On-&ine
i,lju2ivo
nove u,lupe
'a oje ne
po,)oji
(anuelni
evivalen)
U,lupe oje ,u
popodne
i,lju2ivo 'a
(anuelni
na2in rada
Uupne
u,lupe
uprave
YZ
uvo'ui'vo'u! i)d% -ori,)e ,e u ra'li2i)e ,vr9e ao r)o ,u! na pri(jer!
pravna! ,ud,a i &i,alna%
X% In(ormacije za podr$ku uslugama javne uprave - In&or(a*ije ovop )ipa
,e (e3u,o/no ra'liuju ,apla,no onre)noj u,lu'i! odno,no
javno(upravno( ,ervi,u% Pri(jeri ovi9 u,lupa o/u9va)aju o/ra'ovanje
[npr%! do,ijei rol,op o,o/lja\! 'drav,)vo [npr%! ar)oni pa*ijena)a\!
)ran,por) [npr%! in&or(a*ije o re)anju pu)nia\ i javne o(unalne u,lupe
[npr%! in&or(a*ije o ori,ni2oj napla)i\%
W% In(ormacije dostupne javnosti - U ovaj )ip in&or(a*ija ,padaju4
in&or(a*ije oje vlada 7eli da riroo di,)ri/uira! ao r)o ,u
,aopr)enja 'a javno,) [p!ess !e&ease\! on&eren*ij,a
dou(en)a*ija! pojedino,)i ve'ane 'a odre3ene poli)ie! 'a)i(
'aoni i repula)ive! ao i de)alji o /ene&i*ija(a i
ovlarenji(ai(enovanji(ai in&or(a*ije oje vlada priuplja! a
oje (o7e da u2ini do,)upni(! ao r)o ,u de(opra&,e ili
eono(,e ,)a)i,)iei
in&or(a*ije oje je vlada u o/ave'i da do,)avlja! ao r)o ,u
india)ori po,lovanja! prepledani odno,no revidirani ra2uni!
in)erna dou(en)a ve'ana 'a poli)iu i ore,poden*iju! ao i
odpovori na 'a9)jeve pra3ana! novinara ili poli)i2ara%
Na o,novu i,)anu)e in&or(a*ione-in)en'ivno,)i upravnop ,e)ora! (o7e
,e 'alju2i)i da pro(jene ve'ane 'a in&or(a*ione ,i,)e(e (oraju pred,)avlja)i
,ur)in,i dio ,vi9 re&or(,i9 ini*ija)iva% Uolio ,u in&or(a*ije neop9odne 'a ,ve
2i(e ,e vlada /avi na dnevno( nivou! onda (ijenjanje /ilo 2epa u javnoj upravi
(ora da podra'u(ijeva pro(jenu in&or(a*ija! odno,no (ora da o/u9va)i
(ijenjanje po,)ojei9 in&or(a*ioni9 ,i,)e(a%
Teorij,i! ,ve r)o ,e (o7e ,prove,)i orirenje( in&or(a*ioni9
)e9nolopija [IT\! (o7e /i)i i'vrreno i orirenje( nei9 drupi9 ,red,)ava% U
pra,i! (opuno,)i oje po,jeduje IT! u ,(i,lu poveanja /r'ine iili ,(anjenja
)rorova in&or(a*ioni9 'ada)aa! ua'uju na )o da IT (o7e uradi)i ,)vari o oji(a
,e u drupi( ,i)ua*ija(a i u,lovi(a ne /i ni ra'(irljalo% S)opa! IT doi,)a ,)vara
pro(jenu! i po,jeduje )ri plavna po)en*ijala pro(jene u oviru re&or(e4
Camjene: o/u9va)a (opuno,) au)o(a)i'a*ije po,)ojei9 (anuelni9
[1uman-e0e"uted\ pro*e,a oji o/u9va)aju priupljanje! 2uvanje!
pro*e,iranje! pria'ivanje iili preno, in&or(a*ija% Na pri(jer!
au)o(a)i'a*ija po,)ojei9 an*elarij,i9 &un*ijai
!odr$ke: podra'u(ijeva po(o IT po,)ojei( (anuelni( pro*e,i(a% Na
pri(jer! po(o po,)ojei( pro*e,i(a javne uprave ve'ani( 'a donorenje
odlua! o(unia*iju! ao i i(ple(en)a*iju ,a(i9 odlua% [+vo ,e!
)ao3e! (o7e po,(a)ra)i ao po)en*ijal 'a delepiranje (oi! odno,no
preno, nadle7no,)i i ovlarenja! u ,lu2aju ada IT po(a7e djelovanje i
u)i*aj pra3ana i'van javne uprave%\i
Z#
Inovacije: ,)varanje novi9 IT-i'vrrni9 pro*e,a ili IT podrra novi(
(anuelni( pro*e,i(a% Na pri(jer! ,)varanje novi9 (e)oda 'a pru7anje
javni9! odno,no dr7avni9 u,lupa%
IT (o7e doprinije)i pro*e,u re&or(e javne uprave ro' ,)varanje 8
o,novni9 predno,)i% U pra,i! oni ni,u ,)ropo di&eren*irani! ali ,e (opu ,a7e)o
opi,a)i ao4
>e(tinije: IT pru7a i,)i au)pu) po ni7i( uupni( )rorovi(ai
?i$e: IT ,)vara vire au)pu)a 'a i,)i uupni )rora! )j% *ijenui
*r,e: IT proi'vodi i,)i au)pu) po i,)oj uupnoj *ijeni u rae(
vre(en,o( periodui
*olje: IT proi'vodi i,)i au)pu) po i,)oj uupnoj *ijeni 'a i,)o vrije(e! ali u
,ladu ,a viri( ,)andardi(a vali)e)ai i
!ravi put: IT proi'vodi novi au)pu)%
Prve )ri predno,)i pred,)avljaju napreda u popledu pora,)a e&ia,no,)i
dr7avnop ,e)orai po,ljednje dvije predno,)i pred,)avljaju do/i)i javne uprave u
,(i,lu e&e)ivno,)i% Naravno! pore navedene predno,)i pred,)avljaju dire)ne i
realne /ene&i)e od pri(jene IT% +dno,no! IT (o7e ,)vori)i i (nope drupe ori,)i!
ao r)o ,u /olja (o)ivi,ano,) o,o/lja! vea poli)i2a on)rola! ao i /olja ,lia
upravne orpani'a*ije u javno,)i%
/utomatizacija rada dr,avne administracije je izuzetno te,ak
zadatak koji zahtjeva duboke promjene u nainu organizacije% rada i
razmi$ljanja na svim nivoima upravljanja.
Po'i)ivna a*ija 'a,novana na ,na7no( poli)i2o( opredjeljenju i ja,no
de&ini,anoj vi'iji neop9odna je da ,e i,ori,)e puni po)en*ijali oje pru7a
au)o(a)i'a*ija rada dr7avne ad(ini,)ra*ije% Be' ,na7ne! pla,ne! nepreidne i
javne poli)i2e podrre ne(opue je ,prove,)i au)o(a)i'a*iju rada dr7avne
ad(ini,)ra*ije! odno,no uvo3enje e-Uprave% Slia [+d au)o(a)i'a*ije do e-
Uprave\ poa'uje oje pro(jene je po)re/no ,prove,)i na opera)ivno(! )a)i2o(
i ,)ra)ero( nivou da /i ,e od pue au)o(a)i'a*ije po,)ojei9 po,lova javne
uprave! preo in&or(a)i'a*ije ,)iplo do e-Uprave u puno( ,(i,lu%
Zo
+d au)o(a)i'a*ije do e-Uprave
e-Se,ije vlade
Anali'e! proje*ije
-on)rola /ud7e)a Mjerenje e&ia,no,)i
Podrra javni( na/ava(a
yinan,ij,e opera*ije ad(ini,)ra*ije Upravljanje vali)e)o(
i e&ia,noru
Podrra ad(ini,)'ra)ivno( o,o/lju
-an*elarij,e a)ivno,)i
Eviden*ija vo'ila In)erno e-Po,lovanje
Li2ni repi,)ri
Repi,)ar pore'a e-U,lupe 'a po,lovni ,e)or
+,novne eviden*ije
Pore'i e-U,lupe 'a pra3ane
Ze(ljirne njipe




















+
p
e
r
a
)
i
v
n
i








T
a

)
i
2

i














S
)
r
a
)
e
r

i


























n
i
v
o

















n
i
v
o


























n
i
v
o

oZ$# Au)o(a)i'a*ija oZZ# In&or(a)i'a*ija "### e-Uprava
Z"
X% Z% P+SL+VNI PRINCIPI U JAVNIM
P+SL+VIMA
U Bo,ni i ner*epovini priva)ni ,e)or ula7e opro(ne napore i na,)oji da
djeluje pre(a novi(! )r7irni( pravili(a po,lovanja! r)o ,e ne (o7e rei 'a dr7avu
ao ,vepri,u)nop repula)ora opr)i9 u,lova po,lovanja ,vi9 ,u/jea)a na )r7ir)u%
1r7avna )ijela i u,)anove uplavno( rade ao da je oru7enje nepro(ijenjeno%
+,i( o'(e)i2i9 pro(jena na'iva ,ere)arija)a ili pojedini9 radni9 (je,)a! ,ve je
o,)alo i,)o%
S)are ,i,)e(,e na,lape i na2in rada poa'ali ,u ,e vrlo 7ilavi( i
o)porni(! u'roujui velie pro/le(e oni(a '/op oji9 po,)oje - predu'ei(a!
predu'e)ni*i(a! drupi( ad(ini,)ra)ivni( )ijeli(a i pra3ani(a% Jedan od (nopi9
u'roa )avop ,)anja je i )o r)o je ,vaoj /irora)iji ,voj,)veno odr7avanje ,)a)u,a
<uo na ur)r/ pro(jena i po/oljranja% Javni ,e)or e! ao (u ,e do'voli! u ,voji(
)ijeli(a i u,)anova(a odr7ava)i )radi*ionalni ,i,)e( rada i djelovanja! /e' o/'ira
na nove i /olje na2ine% Boljo( anali'o( ,e (o7e u)vrdi)i da jor uvije djeluje
pre(a au)ori)arno( radno( ,i,)e(u oZ-op vijea! iao ,u njepovi zup*iz
pri9va)ili novi i e&ia,niji na2in po,lovanja% Javno( ,e)oru ,u au)ori)e)!
)e9nolopija i ,pe*ijali'a*ija va7niji od ljudi! rea)ivno,)i i po/oljranja%
you, na lore ,)rane dr7avnop (onopola o(/inovan ,a /irora),i(
pri)i,*i(a o'na2io je po2e)a )ran'i*ije od javne uprave a javno( (enad7(en)u%
Za ra'liu od javne uprave! ova nova paradip(a ,e prije odno,i na eono(iju
nepo na javnu poli)iu pru7anja u,lupa! naplaravajui neu,pje9 dr7ave i
e&ia,no,) )r7irni9 (e9ani'a(a i ,ep)i2na je ada ,u u pi)anju apa*i)e)i
/irora)ije da e&ia,no i e&e)ivno pru7a u,lupe%
U pre)9odno( poplavlju i'lo7io ,a( arpu(en)e '/op 2epa je po)re/no
pri(ijeni)i naj/olju pra,u vo3enja javne uprave% I,)anu)o je da ,u ,ljed/eni*i
novop javnop (enad7(en)a na i,pi) ,)avili javnu ad(ini,)ra*iju oja je
po,podarila vire od jednop vijea% Nji9ov arpu(en) je prili2no jedno,)avan4
)radi*ionalno orpani'ovana i'vrrna vla,) je ,uvire plo(a'na! ,uvire ,pora! ,uvire
/irora),a! ,uvire nee&ia,na! ,uvire neodpovorna! ,uvire neprodu)ivna% +na ne
daje re'ul)a)e oje 7eli(o% A pra3ani dana, od dr7avne uprave o2euju da! prije
,vepa! daje re'ul)a)e% +ni vire ne )oleriru nee&ia,no,) ili nee&e)ivno,)% Upravo
'/op )opa na( )re/a novi na2in o/avljanja po,la i upravljanja u javnoj upravi%
Bilo /i poprerno vjerova)i da ,e )radi*ionalna ra'lia i'(e3u javnop i
priva)nop (o7e i'/ri,a)i ,a(o ad ,u u pi)anju (enad7er,e (e)ode! jer ,e! u
ZX
,)vari! dovodi u pi)anje ,a( on*ep) i ,vr9a javnop ,e)ora
X"
% Teovina javnop
in)ere,a oja je )radi*ionalno opravdavala ulopu dr7ave i po,e/an ,)a)u, dr7avni9
,lu7/enia pu/i na 'na2aju% Neoli/eralni )eore)i2ari dana, ,(a)raju da )r7ir)e
(o7e da o/e'/jedi javni in)ere, /olje nepo r)o )o radi dr7ava% U )o( ,(i,lu ulopa
dr7ave ,e oprani2ava na o/e'/je3ivanje jednai9 u,lova 'a ,ve pojedin*e i
orpani'a*ije%
Cilj ovop poplavlja je da ,e u)vrdi r)a je 'ai,)a naj/olja pra,a! a 'a )o je
po)re/no odpovori)i na ,ljedea va7na pi)anja4
1a li ,e prin*ipi ele)ron,op po,lovanja oji ,u ,e do/ro poa'ali u
priva)no( ,e)oru uopr)e (opu pri(ijeni)i na javnu upravu i ao
(opu! u ojoj (jeris
1a li ,u po,)ojea ,9va)anja o )o(e r)a je naj/olja pra,a
ele)ron,op po,lovanja ore)na! ili i( )re/aju nea prorirenja i
nadopune s
.)a /i u vi'iji e-Po,lovanja )re/alo da ,e pro(ijeni da /i ,e dale
paran*ije da )o (o7e da 'a7ivi i u javnoj upravi%
X% Z% o% SLIwN+STI P+SL+VN+0 I JAVN+0
SE-T+RA
S9va)anje z(enad7(en) je (enad7(en)z [/e' o/'ira u ojoj o/la,)i\ ne
pravi vee ra'lie i'(e3u na2ina na oji ,e vode javni po,lovi i priva)na
predu'ea% Ta(o pdje ,e ,(a)ra da po,)oji ra'lia! z(enad7eri,)iz predla7u da ,e
javni po,lovi vode! olio je )o (opue! na po,lovni( prin*ipi(a% Pre)po,)ava
da ,e ,vai (enad7(en) 'a,niva na eono(iji )ao3e je 'na2ajno narurila va7nu
ulopu oju pravo! p,i9olopija! poli)i2a )eorija! e)ia i drupe drur)vene naue
ipraju i u )eoriji i u pra,i javne uprave - (enad7(en)a
XX
%
Vjerovanje da je (enad7(en) - (enad7(en) i da je pra,a priva)nop
,e)ora ,uperiornija u odno,u na javni ,e)or nije u po)puno,)i novo% Mopue pa
je pra)i)i una'ad do I vijea% +d nau2nop (enad7(en)a do (enad7(en)a
)o)alnop vali)e)a [TM\! (nopa unapre3enja u per&or(an,a(a i ,li2ne re&or(e
i(ale ,u i'vor u priva)no( ,e)oru% Ipa! novi javni (enad7(en) i pore)
zreo,(irljavanjaz u2inio je jor jedan ora dalje ,(a)rajui da /i vlade ne ,a(o
)re/alo da u,voje )e9nie po,lovnop (enad7(en)a! ve i ,a( ,i,)e( vrijedno,)i
/i'ni,a%
X"
1r Radi,lav Vin2i! Upravljanje vali)e)o( u,lupa u loalnoj ,a(oupravi i upravi!
wa,opi, Loalna ,a(ouprava! ,ep)e(/ar "##X! Sarajevo%
XX
Prin*iple, &or (anapinp e)9ie, in )9e pu/li* ,ervi*e f +EC1 Re*o((enda)ion! PUMA
poli*} /rie& No% W% Ma} "##o%
ZW
7ok je kriza dr,avnog sektora inicirala poziv da bi Bne$to trebalo
uinitiB% neo-liberarna ideologija je pru,ila odgovor da se Bne$to mo"e
uinitiB% a u nekim situacijama politike snage su zahtjevale odnosno
obe+avale da B#e ne$to biti uinjenoB.
Po,lovni ,e)or /i i(ao r)a da a7e ne ,a(o u popledu ulope dr7avnop
,e)ora! ve i o na2inu na oji /i ,e on (opao orpani'ova)i i upravlja)i% E-
Po,lovanje pre,liano na e-Upravu pred,)avlja ,veo/u9va)nu re&or(u oja ,e ne
/i (opla ,a(o jedno,)avno )u(a2i)i i prou2ava)i ao re&or(a u'a upravux! ve i
ao re&or(a upro)iv upravex%
U ,vojoj najpru/ljoj &or(i fu)r7ir)e do/ro! vlada lorax- neo-li/eralno
ra'(irljanje naplarava ono r)o ,e ,(a)ra eono(,o( e&ia,noru )r7ir)a!
eono(,o( e&ia,noru ,napa onuren*ije! ao i eono(,o( e&ia,noru
individualni9! )j% pojedina2ni9 odlua% Tao3e! ova ideolopija naplarava ono r)o
,e (o7e iden)i&iova)i ao nee&ia,no,) uprave! odno,no nee&ia,no,) ,napa
ole)ivne! plan,e in)erven*ije% Tri ,pe*i&i2no,)i proi,)i2u i' ovop pledir)a4
)re/alo /i da po,)oji 'a(jena 'a dr7avne in,)i)u*ije u priva)no( ,e)oru
ada pod je )o (opuei
da plavno opravdanje 'a [nepreidno\ po,)ojanje dr7ave /ude njena ulopa
podrre i po(oi )r7ir)i(a da &un*ioniru e&ia,nijei
da /i dr7avne in,)i)u*ije! )re/ale da ,e! ada je pod )o (opue! o)vore i
i'lo7e realni( [ili! u najpore( ,lu2aju! va'i - ,napa(a )r7irne
onuren*ije\! 2inei )ao [lor\ dr7avni ,e)or naj,li2niji [do/ro(\
priva)no( ,e)oru%
Teorije oje 'apovaraju )r7irni (odel i oprani2avanje ulope dr7ave
ori,)e! ,vje,no ili ne! vlade ada ,(a)raju da je re&or(a uprave i na2ina rada
neop9odna radi r)ednje i privla2enja inve,)i*ija% 1o ,ada je plo/ali'a*ija 'na2ila
da ,e dr7ave )a(i2e na (e3unarodno( )r7ir)u! pa nji9ova ,po,o/no,) da privuu
api)al 'avi,i od nivoa pravne 'ar)i)e i ,lo/ode eono(,op djelovanja oje nude
inve,)i)ori(a% Po ovo( prin*ipu! javni (enad7(en)! pra)ei pri(jer priva)nop
,e)ora! (ora da /ude eono(i2an i ,)ri)no orijen)i,an na zvrijedno,) 'a nova*z!
e&ia,no,) i per&or(an,e%
Novi javni (enad7(en) je dire)an odpovor na neadeva)no,)
)radi*ionalne javne uprave po,e/no na neadeva)no,) dr7avne /irora)ije% Upravo
'a)o nije jedno,)avno oprani2i)i ,pe)ar (e)oda i (e9ani'a(a ovop novop
pri,)upa% Jedan od o,novni9 prin*ipa novop javnop (enad7(en)a pla,i4
Pu,)i)e (enad7ere da upravljaju%
Jedno,)avan! dire)an i 'vu2an! ovaj (o)o! udru7en ,a ,li2ni(
z(enad7(en) je (enad7(en)z! o,)avio je ,na7an u)i,a% Po)re/a 'a &le,i/ilnoru
i ,lo/odo( re)anja! oje ove i'jave ,adr7e! i(a ,(i,la u ,vije)u pdje ,u pro(jene
i di,on)inui)e) ,vaodnevna realno,)! pdje ,e na ripidne ,)ru)ure pleda ao na
Z8
prorlo,) i pdje ,u prilapodljivo,)! rea)ivno rjeravanje pro/le(a i /r' odpovor na
nepredvi3ene dopa3aje u,lov /e' opa ,e ne (o7e op,)a)i i u,pje)i% Ipa! (ora ,e
i,)ai! da je ri)iovanje ,)ri)ni9 pravila! pro*edura i propi,a 2e,)o ,lu7ilo ao
i'povor da ,e ulone ili one(opue va7ne in,)i)u*ionalne i pravne (jere 'ar)i)e u
o/la,)i(a oji ,u 'na2ajne 'a ra'ne dijelove ,)anovnir)va%
Po)rapa 'a )rorovno( e&ia,noru! ro' nove ,)ilove (enad7(en)a i
orpani'a*ione &or(e! i,)ala je i pro(ijenjen pro&il do/rop javnop (enad7era%
Pro&il nije nov! ali je i'nenada do/io na va7no,)i i popularno,)i po,lije
pu/liovanja +'/ornove i 0e/lerove
XW
vi,oo)ira7ne njipe o zReo,(irljavanju
vladez i' oZZ"% podine% U ovoj pu/lia*iji i drupi( njipa(a pro,lavljen je
zpredu'e)ni (enad7erz! 'a ra'liu od ,)ereo)ipnop i (alipnop onven*ionalnop
z/irora)ez% Taj pro&il je u ,ladu ,a ra'voje( novop pro)o)ipa4 9ladnorvno
prap(a)i2nop i po,lovnop! ali i proa)ivnop! rea)ivnop! &ou,iranop na 'ada)a!
orijen)i,anop na re'ul)a)e! oji je ujedno i prija)elj javno,)i% +n je ,upro)no,)
indi&eren)no(! previre opre'no( i od pravila 'avi,no( /irora)i! opa ,u
'apovorni*i re&or(e o'na2ili ao ,)ereo)ip% Ipa! ne /i /ilo )a2no i pravedno
on,)a)ova)i da oni pred,)avljaju vire od jednop (alop pro*en)a danarnji9 javni9
,lu7/enia! po,e/no u 'e(lja(a u oji(a ,e upuivala ova ri)ia% Novi ,)il i
je'i ,na7no u)i2u na ,adr7aj porue% Nea od plavni9 na2ela ,u4
Napla,a na re'ul)a)e! (jerenje per&or(an,i! (oni)orinp i evalua*iju!
Te7ir)e ,e ,)avlja na ,(anjenje )rorova! a )i(e i na zredu*ioni
(enad7(en)z oji je odra7avao /oja'an i' perioda re*e,ije!
In,i,)iranje na po)re/i da ,e ,(anji djelorup rada vlade [uprave\!
Ra'voj i )o u po)puno,)i! priva)i'a*ije! ,poljnop anpa7ovanja i
de*en)rali'a*ije u,lupa oje o/e'/je3uje dr7ava i drupi9 upravni9
&un*ija oje ,e ne ,(a)raju e,en*ijalni(!
you, na lju2ne nadle7no,)i i po,love od najvirep priori)e)a!
Preno, ovlarenja 'a donorenje odlua! r)o /li7e rajnje( ori,niu!
Nalonjeno,) ne ,a(o pra,i i (e)oda(a! ve i je'iu i vrijedno,)i(a
priva)nop ,e)ora! dijelo( radi de/irora)i'a*ije dr7avne uprave! ali
uplavno( '/op pre)po,)ave da! u nei( ,lu2ajevi(a! priva)ni ,e)or
(o7e da o/e'/jedi je&)iniju u,lupu i unaprijedi onure)no,)!
1o,ljedno,) )eoriji zorijen)a*ije a lijen)uz i ,9va)anju pra3ana ao
zdrapo*jeni9 po)rora2az!
Napla,a na zopuno(oavanjuz ori,nia i a)era i zpar)i*ipa)ivno(
(enad7(en)uz%
1vije varijan)e ovop pri,)upa f )eorija upovaranja i )eorija
opuno(oavanja f i(aju 'a *ilj da daju i'vrrni( orpani(a vla,)i neop9odnu
&le,i/ilno,) da /i (opli 'na2ajnije po/oljra)i re'ul)a)e rada javne uprave%
XW
1avid +,/orne and Ted 0ae/ler! Reinven)inp 0overn(en)! Toron)o! oZZ"%
Zh
+ni oji u,voje )eoriju topuno(oavanjau [do'voli (enad7eri(a da rade
,voj po,ao\ i(pli*i)no i( do'voljavaju da ra'vijaju ,po,o/no,)i in)elipen)nop
donorenja odlua! da ra'u(no ori,)e da)u &le,i/ilno,) i da /udu (o)ivi,ani
prven,)veno in)ri,)i2ni( (o)ivi(a rada u javnoj upravi% +vaj pri,)up ,u u,vojile
dr7ave ao r)o ,u na pri(jer Au,)ralija i .ved,a%
+ni oji pri9va)e ,)ra)epiju upovaranja [na)jeraj (enad7ere da rade ,voj
po,ao\ o/i2no )o 2ine ro' pre*i'ne upovore o re'ul)a)i(a! oji o,)avljaju (alo
pro,)ora 'a ovu vr,)u povjerenja pri,u)nu u pre)9odnoj ,)ra)epiji! oja /olje
re'ul)a)e (o)ivire po,e/ni( naprada(a% +vaj pri,)up ,u u,vojile dr7ave ao r)o
,u na pri(jer Novi Zeland i Velia Bri)anija%
1ovedena do ,vop lopi2op 'alju2a! )eorija javnop i'/ora je )e7ila da
,e preprije2i on*ep)u zjavnop du9az! zjavne ,lu7/ez i )o(e ,li2no% I(plia*ije ,u
daleo,e7ne jer ,u dovele do velii9 re&or(i na Novo( Zelandu! E,)oniji!
Au,)riji! Velioj Bri)aniji! SA1 i drupi( 'e(lja(a% Vjerovalo ,e da e ove
re&or(e odvoji)i ulopu ra'voja javne poli)ie od ulope ,provo3enja javne poli)ie%
Ti(e ,e ponovo porenulo ,)aro i (r,o pi)anje di9o)o(ije javne uprave% Ipa!
&unda(en)alno! ove (jere ,u o'na2ile ne ,a(o ponovno odre3ivanje ovira! ve i
pro(jenu ,vr9e pro&e,ije dr7avnop ,lu7/enia% Mo7e ,e 'api)a)i da li on*ep)
z2inovni2e pro&e,ijez i(a ,(i,la 'a 'a,)upnie i ,ljed/enie )eorije javnop
i'/ora%
X% Z% "% CILJEVI UV+ENJA MENA1vMENTA U
JAVNU UPRAVU
zE&ia,na z! z(enad7er,a z dr7ava! oja je 'apovarana! pa i pri(ijenjena
u neolio 'e(alja! po,e/no u anplo,a,on,o( ,vije)u! &ou,irala ,e na
e&ia,no,) u' vjerovanje da e pro*eduralne i ,)ru)urne re&or(e doprinije)i da
javna uprava radi /olje i da dr7ava or)a (anje% +vaj pri,)up pre)po,)avlja dr7avu
ao pred(e) zreo,(irljavanja! oji podra'u(ijeva rein7injerinp ,)ru)ura javne
uprave% 1ana, preovladava (irljenje da! iao je e&ia,no,) i'u'e)no relevan)na!
ona ne (o7e /i)i o,novni prin*ip dr7avne a)ivno,)i i uvije (ora /i)i u ravno)e7i
,a javni( in)ere,i(a% E&ia,no,) ,e (ora ,(a)ra)i na2ino( da ,e unaprijede
a)ivno,)i dr7ave! a ne ao rajnji *ilj ,a( po ,e/i% we)iri uo/i2ajena *ilja
uvo3enja (enad7eri'(a u javnu upravu /ila ,u
X8
4
priva)i'a*ija i derepula*ija!
X8
In&or(a)ion Te9nolop} in Pu/li* Ad(ini,)ra)ion o& E,)onija! E,)onian in&or(a)i*,
*en)re! Tallinn! "##W%
Z$
)r7irni (e9ani'(i!
de*en)rali'a*ija i
de/irora)i'a*ija%
@. !rivatizacija i deregulacija
Pre(a re(i oja je opirana u (nopi( dr7ava(a! 'na2ajno ,u ,(anjena
,o*ijalna i drupa davanja! predu'e)i ,u ora*i u priva)i'a*iji nei9 javni9 u,lupa
popu) pro,vje)e i 'drav,)va i e,peri(en)i ,a priva)ni( ,udovi(a i 'a)vori(a i
priva)ni( poli*ij,i( ,napa(a%
Na Novo( Zelandu ,u7avanje ,o*ijalni9 propra(a /ilo je ,a(o dio
(nopo riri9 a)ivno,)i na oprani2avanju dr7ave ro' de*en)rali'a*iju! preno,
vla,)i i )ran,&er nadle7no,)i% Priva)i'a*ija i ra'li2i)e &or(e z,poljnop
,na/dijevanjaz ,u ,provedene u pouraju da ,e ,(anji 'aporljavanje u javno(
,e)oru! ao i &i,alni )ere)% Priva)i'a*ija je ulju2ivala ao indu,)riju [oja je
pre)9odno ,(a)rana z,)ra)ero(z\! ao r)o ,u indu,)rija 2elia! uplja ili avio
o(panije! )ao i javna do/ra pdje je ranije po,)ojao prirodni (onopol! popu)
pa,a! ele)ri2ne enerpije i )ele&onije% U Velioj Bri)aniji je priva)i'a*ija predu'ea
'a ,na/djevanje vodo( i 7ele'ni*e do/ila vi,oe o*jene%
Svr9a re&or(,i9 prijedlopa pod o'nao( z'aoni i privredaz! po ,ve(u
,udei duporo2nop ara)era! /ila je da ,e pro(ovire e&ia,no,) i (a,i(i'ira
,)varanje /opa),)va propraeno eli(ini,anje( 'aona oji oprani2avaju
po,lovanje i ,(anjivanje( a'ni oje orpora*ije plaaju 'a neodpovarajue
ponaranje%
Cilj ovi9 prijedlopa /io je da ,e 'aoru7i ulopa dr7ave! oprani2e vladini
)rorovi! 'a(jeni propre,ivna ,)opa jedin,)veno( pore,o( ,)opo( i na drupe
na2ine 'au,)avi ili preorene )rend oji! pre(a (irljenju neoli/eralni9
eono(i,)a! po)i2e od velie depre,ije! nju dila i )eorija na,)ali9 po,lije dva
,vje),a ra)a%
;. 0r,i$ni mehanizmi
Ta(o pdje ,ur)in,e &un*ije [2e,)o! ,u )o /ile &un*ije u o/la,)i ,o*ijalne
poli)ie\ ni,u priva)i'ovane! uveden je ni' )r7irni9 (e9ani'a(a ao /i ,e
oponarali e&e)i )r7ir)a% +vo je ulju2ivalo periodi2no )r7irno )e,)iranje u,lupa u
odno,u na po)en*ijalne ponude ,poljni9 ponu3a2a% +,i( )opa! pouralo ,e ,a
&or(iranje( in)erni9 )r7irni9 (e9ani'a(a u oviru 'drav,)vene 'ar)i)e! ,o*ijalne
'ar)i)e! pro,vje)e! pa 2a i u oviru orpani'a*ije univer'i)e)a%
Pri(jena )ao'vani9 )r7irni9 (e9ani'a(a u javno( ,e)oru privula je
prili2nu pa7nju% Ali )o )ao3e ne 'na2i uni&or(no,) jer ovaj on*ep) o/u9va)a4
,ve aran7(ane pdje je pri,u)na /ar jedna va7na odlia )r7ir)a [onuren*ija!
odre3ivanje *ijena! 'ajedni2o donorenje odlua! (one)arni pod,)i*aji i )ao
dalje\%
ZY
Po,)aje ja,no da ova de&ini*ija i,lju2uje dvije rajno,)i - )radi*ionalno
javno ,na/dijevanje i o(ple)nu priva)i'a*iju% -ad je rije2 o ra'nolio,)i )r7irni9
(e9ani'a(a nji9ovo uvo3enje je ne(opue po,(a)ra)i ao 9o(openu *jelinu%
D. 7ecentralizacija
Jedan od vrlo 'na2ajni9 *iljeva u re&or(i dr7ave /ila je de*en)rali'a*ija%
Njeno ,provo3enje podr7ano je ra'voje( de(ora)ije u /ivri( vojni(
di)a)ura(a i )o)ali)arni( re7i(i(a! oji(a je *en)rali'a*ija i 2vr,)a on)rola /ila
u,lov op,)ana! pa i lju2ni ele(en) ideolori9 ,)anovir)a% U ovi( 'e(lja(a!
po)rapa 'a vire de(ora)ije praena je pouraji(a da ,e napu,)i vi,oo
*en)rali'ovani! 2vr,)o on)roli,ani! 2e,)o pa)ernali,)i2i i au)ori)a)ivni /irora),i
,i,)e( u ori,) ,i,)e(a oji o/e'/je3uje vrijedno,)i li2ne ini*ija)ive i
par)i*ipa*ije pra3ana u po,lovi(a vlade% z0o)ovo ao po de&ini*iji! vi,oo
*en)rali'ovani ,i,)e( vlade je (anje de(ora),i od onop u oje( po,)oji (re7a
loalni9 i repionalni9 in,)i)u*ija ,a ja,no odre3eni( ovlarenji(a i
odpovorno,)i(a%z
U 'apadnoj Evropi! u pro*e,u in)epra*ije u Evrop,u uniju )enden*ija
napur)anja *en)ralne on)role do/ila je po,e/nu podrru% U pouraju da ,e
o/u9va)e i rijere pro/le(i di,)ri/u*ije &un*ija i re,ur,a na neolio nivoa u
dr7avi! Evrop,a unija je ra'vila prin*ip oji je vrlo jedno,)avan! ali i ja,an%
Prin*ip ,up,idijarno,)i a7e da ,vaa &un*ija )re/a da /ude lo*irana na
najni7i nivo na oje( ,e (o7e e&e)ivno o/avlja)i% +vo u pra,i 'na2i da /ilo oja
odlua da ,e alo*ira &un*ija ili odpovorno,) na viri nivo (ora da ,e od/rani )i(e
da ,e ona ne (o7e e&e)ivno o,)variva)i na ni7e( nivou%
2. 7ebirokratizacija
z1e/irora)i'a*ijaz je! 2e,)o pu)e( rein7injerinpa i derepula*ije! /ila
pre&erirana ,)ra)epija 'a o/e'/je3ivanje e&ia,no,)i% U 7elji da ,e pro(oviru
z,vije,) o )rorovi(az! e&ia,no,) i e&e)ivno,) u javnoj upravi! novi javni
(enad7(en) je porenu)! )ao3e! da /i ,e a&ir(i,ala prava priva)ni9 li*a ao
po)rora2a i lijena)a u odno,u na dr7avne orpane! oji ,u ,uvire 2e,)o /ili
'a)voreni! ,)aro(odni i pa)ernali,)i2i neuvi3avni 'a 7elje javno,)i%
U ,vi( dr7ava(a o oji(a povori(o! )ran,paren)no,)! odpovorno,) i
in)epri)e) javne uprave ,u ,e vra)ili i )o na velia vra)a% 1ijelo( ,u prou'roovani
pri)i,*i(a javno,)i da ,e preine ,a )radi*ijo( )ajno,)i i (ra2njar)va! oja je dupo
/ila pove'ana ,a ul)uro( i pra,o( /irora)ije% Napla,a na odpovorno,)i(a /io
je pove'an ,a naporo( da ,e javna poli)ia i uprava vra)e i'voru! pra3aninu o(e
pripadaju i odpovorno,)i 'a e&ia,no )rorenje javni9 &ondova%
1rupi( rije2i(a! po,)ojao je napor da ,e javna uprava pri/li7i pra3ani(a!
po,)ane ,9va)ljivija! i pri,)upa2nija! i )o ,u7avanje( njeni9 nadle7no,)i!
,(anjenje( /roja 'apo,leni9! zopuno(oavanje(z javno,)i i proririvanje(
i'/ora u,lupa% Ponovo je a&ir(i,ano pravo javno,)i da /ude upo'na)a! pa 2a i
ulju2ena u di'ajniranje i pra,u javne poli)ie%
ZZ
Sli2an je /io i *ilj rein7injerinpa 2iji je ,ur)in,i (e)od de&ini,an na
,ljedei na2in4 Po,)avlja)i pi)anja o ,ve(ui od/a*i)i ,ve pri9vaene pre)po,)ave i
'vani2ne i,)inei ,)alno ra'vija)i ,)ra)epije pro(jenei ,)avlja)i )e7ir)e na ori,nia!
radialnu pro(jenu! z7u,)rez orpani'a*ije i in&or(a*ionu )e9nolopiju%
X% Z% X% RAZLI-E P+SL+VN+0 I JAVN+0
SE-T+RA
Ideji u,po,)avljanja e-Uprave pre)9odila je ideja o e-Trpovini! oja je 'a)o
i vire napredovala% E-Trpovina ,e do ,ada ra'vila ro' 2e)iri e)ape4
o\ o/javljivanje!
"\ (e3ua)ivno,)i!
X\ 'avrravanje )ran,a*ija i
W\ i,porue%
Sli2no e-Trpovini! oja o(opuava e&ia,niju ,aradnju (e3u
predu'ei(a i dovodi up*e /li7e predu'ei(a! e-Uprava )e7i da in)era*ije
i'(e3u javne uprave i pra3ana [0"C\! podu9va)e javne uprave i predu'ea [0"B\
i odno,e i'(e3u dr7avni9 apen*ija [0"0\ u2ini /li,iji(! pode,niji(! ja,niji( i
je&)iniji(% 1o dana, je vei dio a)ivno,)i e-Uprave /io u,(jeren na o/javljivanje
in&or(a*ija i poda)aa% Uo2ene ,u opro(ne ra'lie u napori(a e-Uprave u
ra'li2i)i( 'e(lja(a% Mo7da je najva7niji 'alju2a! da ,u 2a i naj'relije 'e(lje
i,ori,)ile (anje od "#~ ,vop po)en*ijala u ovo( podru2ju%
Sa drupe ,)rane po,)oje i jai arpu(en)i '/op 2epa ,e dr7avo( ne (o7e
upravlja)i ao ,a predu'ee(4
o% Javna uprava i predu'ee ,u po)puno ra'li2i)e in,)i)u*ije% Lideri u /i'ni,u
,e ruovode pro&i)o(4 lideri u javnoj upravi ruovode ,e 7eljo( da /udu
ponovo i'a/rani%
"% Predu'ea najvei dio nov*a do/ijaju od ,voji9 upa*apo)rora2ai dr7ava
najvei dio ,vopa nov*a priuplja od pore,i9 o/ve'nia%
X% Bi'ni, ,e o/i2no vodi u onuren),i( u,lovi(a4 dr7ave ori,)e
(onopole%
+'/orn i 0e/ler ua'uju da ra'lie popu) ovi9 reiraju po)puno drupa2ije
)e7nje u javno( ,e)oru4
zPri(jera radi! lju2no pi)anje 'a ruovodio*e u dr7avni( in,)i)u*ija(a
nije da li oni i,poru2uju proi'vod ili ,)varaju pro&i)! ve da li
'adovoljavaju po)re/e! da li ,u po uu,u i'a/rani9 poli)i2ara% Budui da
i'a poli)i2ara ,)oje in)ere,ne prupe! ruovodio*i u javno( ,e)oru 'a
ra'liu od nji9ovi9 olepa u priva)no( ,e)oru u ,vo( radu (oraju
o##
uvije da ulju2e &a)or in)ere,ni9 prupa%z
Svi ovi &a)ori ,e o(/inuju da /i ,)vorili oru7enje u oje( 'apo,leni u
javno( ,e)oru vide ri'ie i naprade po)puno drupa2ije od 'apo,leni9 u
priva)no( ,e)oru%
zU upravi! )e7nje ,u u,red,re3ene na )o da ,e ne prave prerez! o/jarnjava
Lu Vini i' yordove &onda*ije%
z1r7avni /ud7e)i o9ra/ruju ruovodio*e da )ra7e nova*% Ao ne po)rore
,voj *jeloupan /ud7e) do raja &i,alne podine! deravaju ,e )ri ,)vari4
oni pu/e nova* oji ,u ur)edilii
do/ijaju (anje ,ljedee podinei
pripovara i( ,e r)o ,u u pre)9odnoj podini )ra7ili vire nepo r)o i( je
)re/alo%z
S)andardne /i'ni, (e)ode 'a (o)ivi,anje 'apo,leni9 ne &un*ioniru
naj/olje u ovavi( u,lovi(a% +ve ra'lie vode a jedno( 'alju2u4 dr7avo( ,e
ne (o7e /uvalno upravlja)i ao ,a predu'ee(% Po,)oji ,vaao (nopo ,li2no,)i!
ali )eorija /i'ni,a u upravljanju dr7avo( nije dovoljna% Naravno! 2injeni*a da ,e
dr7ava ne (o7e vodi)i ao /i'ni, ne 'na2i da ona ne (o7e po,)a)i vire
predu'e)ni2a%
Pro,)or i'(e3u /irora),op i predu'e)ni2op ponaranja je dovoljno riro
da uprava (o7e i'a/ra)i ,voju po'i*iju u )o( ,pe)ru% Bilo oja orpani'a*ija!
javna ili priva)na! (o7e /i)i predu'e)na! /ar ao r)o (o7e /i)i i /irora),a%
Sipurno da po,)oje pra3ani oji /i voljeli da ,e uprava ponara ao
predu'ee da dono,i /r'e odlue i'a 'a)voreni9 vra)a radi li2nop pro&i)a%
1e(ora)ija /i /ila pravi pu/i)ni ada /i )o 2inila%
X% o#% INy+RMACI+NE TEnN+L+0IJE i e-Uprava
ICT do,)iple ,u )aav ,)epen ra'vijeno,)i da je nji9ovo rirenje oprani2eno
pra)i2no ,a(o ljud,i( &a)oro(% Na (nopo ,e na2ina pourava ,i,)e(a),i
ra,2lani)i ra'do/lje /urnop ra'voja ICT i pro*ijeni)i nji9ov /udui ra'voj% -ada ,e
ra'(a)raju ,)ra)ere odredni*e /uduno,)i! nji9ov ra'voj (o7e ,e podijeli)i na
,ljedea velia ra'do/lja4
o% Ra'do/lje velii9 ra2unara o/ilje7eno je po,)ojanje( ra2un,i9 *en)ara u
oji(a ,u e,per)i i'a 'a)voreni9 vra)a dijelili ori,ni*i(a o,udna
ra2unar,a ,red,)va%
o#o
"% Ra'do/lje ada prevladava upo)re/a per,onalni9 ra2unara% Polovino(
o,a(de,e)i9 podina je /roj ljudi oji ,u upo)re/ljavali per,onalni ra2unar
pre(ario /roj oni9 oji ,u ,voj po,ao o/avljali u ra2un,o( *en)ru%
X% Ra'do/lje ra,podijeljenop ra2unar,)va! u oje( ,e nala'i(o dana,! donijelo
je (nope novo,)i u upo)re/i ra2unara! )e pro(ijenilo na2ine in&or(i,anja!
u2enja! rada! )rpovanja i 'a/ave% Prepo'na)ljivo o/ilje7je ,adarnjep ra'do/lja
je In)erne)! oji je po,)ao in&ra,)ru)ura 'a ra'ne pri(jene% Ra'lop
e,plo'ivnop rirenja In)erne)a prven,)veno )re/a )ra7i)i u )o(e r)o je
napre)o( ICT o(opueno velio( /roju ljudi da rela)ivno jedno,)avno
a)ivno u2e,)vuju u reiranju vla,)i)i9 rjerenja pro/le(a ,a oji(a ,e ,u,reu%
W% Ra'do/lje ,vepri,u)nop ra2unar,)va! odno,no ,vepri,u)ne ICT u ,vo( je
'a2e)u% +no je o/ilje7eno ,ve veo( pri(jeno( upra3eni9 ra2unara! oji ,u
pri,u)ni u pra)i2no ,vi( naprava(a i ,i,)e(i(a! ali i9 i ne 'apa7a(o%
Pre)po,)avlja ,e da /i u ,ljedei9 8-o8 podina )ava pri(jena (opla pre(ari)i
upo)re/u per,onalni9 ra2unara% Br'ina pojavljivanja novi9 )e9nolori9
rjerenja e ovi,i)i! pra)i2no! ,a(o o ,)epenu nji9ova pri9va)anja od ,)rane
ori,nia% Poa'uje ,e da ICT po ,vo( na2inu orir)enja uno,e do,)a ne(ira
i nervo'e u 7ivo)e ljudi pa e '/op )opa ,vepri,u)ne ICT po,)ii ,voju punu
,vr9u )e ada o(opue da 2ovje nji(a po)puno ovlada%
+vo po,ljednje ra'do/lje oje jor )raje! dovelo je do revolu*ionarni9
pro(jena u po,lovanju% Ulopa ICT u danarnje( po,lovno( ,vije)u i'a'vala je
)ran,&or(a*iju indu,)rij,e u danarnju dipi)alnu eono(iju% 1ipi)alna eono(ija
je &eno(en oji nije po,)ojao do oZZh% podine% 1ipi)alno po,lovanje ori,)i
in&or(a*ione ili dipi)alne )e9nolopije 'a ,)varanje po)puno novi9 vrijedno,)i i
poveanje pro&i)a% Ra'voje( nove dipi)alne eono(ije indu,)rij,a era polao i
,ipurno ne,)aje% Ra'lo'i 'a )o le7e u 2injeni*i da ne,)aju plavni ele(en)i
indu,)rij,e eono(ije! a )o ,u ,vojevr,na e,lu'ivno,) vali&iovane radne
,nape i rada! nein)elipen)ne proi'vodne (arine! odno,no poponi i prirodne
,irovine% Tao3e ne,)aju i nepa)ivne nu,pojave indu,)rij,e ere4 (a,ovna
uni&i*irana proi'vodnja! u,a ,pe*ijali'a*ija! /irora),o drur)vo i ra'na
oprani2enja% Po2ev od oZZ#% podine proi'vodnja ve'ana 'a in&or(a*ione
)e9nolopije 'au'i(a prvo (je,)o u ,vije)u ,a preo o##### (ilijardi USA
pri9oda% Broj 'apo,leni9 u in&or(a*iono( ,e)oru ra'vijeni9 'e(alja u ,)alno(
je pora,)u! a preo 88~ 'apo,leni9 radi na po,lovi(a u oji(a ,e proi'vode ili
ori,)e in&or(a*ije%
U ,vojoj nji'i >>Business and )peed o( T1oug1t Bi&& 4ates! o,niva2
$i"!oso(t-a ,avje)uje ao u,pjerno po,lova)i u dipi)alno do/a4
o% in,i,)iranje na o(unia*iji ele)ron,o( por)o(i
"% prou2avanje poda)aa o prodaji on &inei
X% &inan,ij,e poda)e )re/a o,ipura)i i 'apo,leni(aa na ni7i( nivoi(ai
W% orir)enje dipi)alni9 ala)a 'a ,)varanje vir)uelni9 )i(ovai
8% pre)varanje papirolopije u dipi)alni pro*e,i
h% orir)enje ra2unara 'a pojedina2ne 'ada)e i po,lovei
$% orir)enje dipi)alni9 povra)ni9 ve'a 'a po/oljranje proi'vodai
Y% orir)enje dipi)alni9 na2ina 'a rjeravanje 7al/i upa*ai
o#"
Z% orir)enje In)erne)a 'a 'apo,lene i'van (je,)a nji9ovop 'apo,lenjai
o#% ,vai po,lovni pro*e, (ora ,e 'avrri)i na vrije(ei
oo% orir)enje dipi)alne do,)ave i i,lju2ivanje po,redniai
o"% orir)enje dipi)alni9 ala)a pu)e( oji9 e ori,ni rijeri)i pro/le(%
-ao a7e Bi&& 4ates
Xh
! dire)or i vla,ni Mi*ro,o&)-a! jedne od
naju,pjerniji9 ,vje),i9 o(panija4 Tajna po,lovnop u,pje9a u dipi)alno( do/u
je u,pje9 in&or(a*ionop ,i,)e(a% Tajna u,pje9a in&or(a*ionop ,i,)e(a je
,avre(ena! &le,i/ilna in&ra,)ru)ura u)e(eljena na ,)andardi(a per,onalni9
ra2unara i In)erne)a%
+/ilje7ja in&or(a*ione )e9nolopije ,u4 vi,oa nau2no-i,)ra7iva2a i
o/ra'ovna in)en'ivno,)! (ala po)rornja ,irovina i repro(a)erijala po jedini*i
proi'voda! (ali u)rora enerpije u proi'vodnji i e,ploa)a*iji! )e 'ane(ariv
[veo(a (ali\ ,)epen 'apa3enja 7ivo)ne ,redine%
In&or(a*ione )e9nolopije o(opuile ,u ,)varanje novop drur)venop
o/lia oji ,e na'iva in&or(a*iono drur)vo! 'a)o r)o ,e proi'vodnja i pro(e)
in&or(a*ija ,9va)a ao o,novna drur)vena djela)no,)! ao r)o je u indu,)rij,o(
drur)vu /ila proi'vodnja i pro(e) ro/a%
In&or(a*iono drur)vo je po,)indu,)ij,i privredni i drur)veni o/li u o(e
orirenje in&or(a*ija i 'nanja i(a *en)ralnu ulopu i 2ini ,)alno ra,)ui udio u
drur)veno( proi'vodu% To je drur)vo u oje( ,)varanje! ra,podjela i ruovanje
in&or(a*ija(a pred,)avlja 'na2ajnu eono(,u i ul)urnu a)ivno,)% U o,novi )i9
a)ivno,)i ,)oje ICT ao ala) 'a pore)anje ,vi9 pro(jena% Najonuren)nije
'e(lje ,vije)a prve ,u prepo'nale ori,)i oje dono,i drur)veni ra'voj u' upo)re/u
novi9 )e9nolopija% Tran'i*ijo( i' indu,)rij,op u in&or(a*iono drur)vo
i'(jenjena je ulopa i &un*ija in&or(a*ije% 1ana, in&or(a*ija pred,)avlja jedno od
najvrijedniji9 eono(,i9 do/ara! a ra'voj in&or(a*ionop drur)va proi'veo je -
'ajedno ,a novo( eono(ijo( - ao jednu novu! plo/alnu )e9ni2u
in&ra,)ru)uru! )ao i i,)orij,i jedin,)venu ,)ru)uru (oi% U/r'ani ra'voj
ra2unar,e )e9nolopije i In)erne)a raje( "#% vijea! o'na2io je 'avrre)a
indu,)rij,op do/a i po2e)a ra'voja in&or(a*ionop drur)va% S)ru)urna pro(jena
,a indu,)rij,op na in&or(a*iono drur)vo je! o,i( )opa! praena enor(ni(
u/r'anje( )e9nolori9 pro(jena4 ,(anjenje pro,)orno vre(en,i9 oprani2enja i
in)erna*ionali'a*ija )r7ir)a [plo/ali'a*ija\% "###-)a podina je /ila pre,udna 'a
u,)oli2enje in&or(a*ionop drur)va ao ,vje),op ra'vojnop pro*e,a - ao novop
o/lia proi'vodnje% Te podine ,u Ujedinjene na*ije! 0-Y i Evrop,a unija
ne'avi,no i i,)ovre(eno dorli do 'alju2a da ,e ,vije) nala'i na prela,u i'
indu,)rij,op u in&or(a*iono drur)vo i da je orpani'a*ija drur)va /uduno,) u )oj
eono(iji 'nanja%
S)voren je a*ioni plan prela,a i' indu,)rij,op u in&or(a*iono drur)vo%
Evropa je )o uradila "###-)e podine u Li,a/onu i na'vala pa ze-Evropaz% 0-Y ,u
Xh
I'vor poda)aa4 0a)e,! B%! ne(inp|a}! C%4 Po,lovanje /r'ino( (i,li! i'vori! Zapre/
oZZZ! ,)r%"8#%
o#X
i,)e podine na ,vo( ,a,)anu napravili orpani'a*iju oja je na'vana 2igita&
Oppo!tunit% Task ?o!"e *4@ 2OT ?o!"e 1ttp A== --- .dot(o!"e .o!g =\! 2iji je 'ada)a
/io da naprave a*ioni plan naj/opa)iji9 'e(alja! oji je na nji9ovo( ,a(i)u u
-anadi i u,vojen%
Cilj ova dva a*iona plana je o,ipura)i da 'e(lje +EC1-a
[1ttp A== --- .oe"d .o!g \ po,)anu najpore)nije! najo(pe)en)nije! eono(,i
naj(onije 'e(lje na ,vije)u%
UN ,u )o(e prirle (alo drupa2ije% +ne ,u i,)o "###-)e podine na
Mileniju(,o( ,a(i)u ,9va)ile da po,)oji &an)a,)i2na ran,a da ,e /lapovre(eni(
djelovanje( nera'vijene 'e(lje uvedu u red ra'vijeni9 'e(alja rela)ivno /r'o!
uolio ,e in&or(a*iono drur)vo prene,e i na nji9% Pod parolo( zin&or(a*iono
drur)vo 'a ,vez odlu2ili ,u da ,e napravi Svje),i ,a(i) o in&or(a*iono( drur)vu
na nivou re&ova dr7ava i vlada% Re'olu*ijo( 0eneralne Supr)ine Ujedinjeni9
Na*ija 8hoYX od "o%oo%"##o% podine odlu2eno je da ,e odr7i Svje),i ,a(i) o
in&or(a*iono( drur)vu! ,lijedei *iljeve i' Mileniju(,e delara*ije 0eneralne
Supr)ine Ujedinjeni9 Na*ija% Sa(i) je odr7an u venevi "##X% podine i u Tuni,u
"##8% podine! pod vi,oi( porovi)elj,)vo( 0eneralnop ,ere)ara UN! a u
orpani'a*iji Me3unarodne unije 'a )eleo(unia*ije% 1elara*ija 5I'pradnja
in&or(a*ionop drur)va6 pri9vaena u venevi! o"% de*e(/ra "##X% podine je
plo/alni i'a'ov u novo( (ileniju(u% +na predvi3a univer'alno,)! u'aja(nu
'avi,no,) i (e3u,o/nu ve'u ,vi9 ljud,i9 prava i o,novni9 ,lo/oda! ulju2ujui
pravo na u,avrravanje i nove &or(e ,olidarno,)i - pre(oravanja dipi)alnop ja'a -
5dipi)alna ,olidarno,)5%
Ta )ri pro*e,a! oja ,u ,e paralelno deravala )oo( "###-)e podine!
donijela ,u ,)ra9ovi)e pro(jene u lepi,la)ivi! repula)ivi! na2inu o/ra'ovanja!
(ediji(a! u *ijelo( 'apadno( ,vije)u prije ,vepa! ali i u (nopi( 'e(lja(a u
ra'voju%
U drupoj polovini "#% vijea nove )e9nolopije! po2inju da ,vjedo2e u
prilop )e'i o ,vije)u ao nedjeljivoj *jelini i ure3enju ,vije)a ao plo/alnop ,ela%
0lo/ali'a*ija ,vije)a u plane)arni( ra'(jeri(a oju je u,lovio ne,lueni u,pon
naue i )e9nolopije je ne'au,)avljiv pro*e,! oji poa'uje ,uperiorno,) novi9
drur)veni9 odno,a u odno,u na ,ve do,adarnje ,i,)e(e i drur)vene odno,e% Nove
)e9nolopije ve ulanjaju peopra&,a oprani2enja u po,lovanju [npr% neolio
indij,i9 ,o&)ver,i9 &ir(i o/avlja podrru 'a a(eri2e o(panije% -ori,)ei
vre(en,u ra'liu! rade na rjeravanju po,)avljeni9 pro/le(a do a(eri2e &ir(e
po noi ne rade! i nude i( uju)ro po)ova rjerenja\% Z/op prorireno,)i ra2unar,i9
(re7a i orir)enja /e7i2ni9 o(unia*ija o(opuen je rad i'van an*elarije
odno,no od ue ili na pu)u! )e e 'a neolio podina rad na daljinu po,)a)i ,ve
2eri! a )o e o(opui)i da ,e radi u vrije(e i u oru7enju oje 2ovjeu najvire
odpovara! 'a ra'liu od ,adarnjo,)i ada je 'a o/avljanje po,lova po)re/no
pri,u,)vo u an*elariji% +(opueno je lao pri/avljanje in&or(a*ija! nji9ovo
,lanje i predu'i(anje odre3eni9 a)ivno,)i na o,novu nji9! na nove na2ine% Prvi
pu) u ljud,oj i,)oriji ,e ,ve in&or(a*ijei /rojevi! )e,) i 'vu (opu pre)vori)i u
dipi)alni o/li popodan 'a 2uvanje! o/radu i prenorenje u ,vai ra2unar%
Miropro*e,or,a revolu*ija ne ,a(o da je o(opuila per,onalni( ra2unari(a
o#W
velii ra,) ,nape nji9ovi9 pro*e,ora i (e(orije! ve ,e ,)vara i po)puno nova vr,)a
pa(e)ni9 ar)i*a! oje e upo)re/u dipi)alni9 in&or(a*ija u2ini)i po,ve
uo/i2ajeno(%
In&or(a*iono drur)vo je prela'a na jedan po)puno novi na2in 7ivo)a! i on
'a9)jeva veo(a /r'u i odlu2nu a*iju%
X% o#% o% A-TIVN+STI EVR+PS-E UNIJE
NA RAZV+JU INy+RMACI+N+0 1RU.TVA
Evrop,a unija je odlu2ila ,(anji)i predno,) oju SA1 i(aju na podru2ju
In)erne)a i in&or(a*ioni9 )e9nolopija! )e na(jerava do "#o#% podine u )r*i ,a
A(erio( i Japano( doi na prvo (je,)o%
Na ,avje)ovanju Evrop,e unije odr7ano( "##o% podine na'vano( zdot-
"om summitz 'alju2eno je da EU da /i ,(anjila predno,) pred A(erio( i
Japano(! planira uvo3enje ja2i9 ra2unara! preno,ni9 In)erne) )er(inala i /r7i9
(re7a r)o e o'na2i)i po2e)a re,)ru)uri,anja *ijele evrop,e privrede%
Prije )opa u de*e(/ru oZZZ% Evrop,a o(i,ija je porenula e-Ev!ope
ini*ija)ivu 5In&or(a*iono drur)vo 'a ,ve6 [3n(o!mation )o"iet% (o! A&&\ ,a *ilje(
da predno,)i in&or(a*ionop drur)va pri/li7i ,vi( Evropljani(a
X$
% Ini*ija)iva je
po,)avila )ri lju2na *ilja4
1ove,)i On-&ine ,vaop pra3anina! do(ain,)vo i rolu! ,vao predu'ee
i upravui
S)vori)i dipi)alno pi,(enu Evropu! podr7anu predu'e)ni2o( ul)uro(!
,pre(no( da &inan,ira i ra'vija nove idejei
+(opui)i da 2i)av pro*e, /ude )aav da pradi povjerenje ori,nia i ja2a
,o*ijalnu o9e'iju%
U,vajanje i ovop dou(en)a /ilo je (o)ivi,ano eono(,i( ra'lo'i(a i
do,)i'anja ,)adiju(a na o(e ,u ,e u ,&eri e-po,lovanja nala'ile SA1% U )o(
)renu)u! Evrop,a unija prepo'naje o# o/la,)i u oji(a /i 'ajedni2a a*ija
'e(alja 2lani*a (opla da dovede do po'i)ivnop po(aa% To ,u4
o% +/ra'ovanje [5Ev!opean %out1 into t1e digita& age6\!
"% Je&)iniji pri,)up In)erne)u!
X% In)en'iviranje e-Trpovine!
W% Br' In)erne) 'a i,)ra7iva2e i ,)uden)e!
8% S(ar) ar)i*e 'a ,ipuran ele)ron,i pri,)up!
X$
e-Evrope - An In&or(a)ion So*ie)} yor All! Co((uni*a)ion on a Co((i,,ion Ini)ia)ive
&or )9e Spe*ial Evropean Coun*il o& Li,/on! "X and "W Mar*9 "###% -
9))p4evropa%eu%in)ISP+/a,i*,ievrope%9)(l
o#8
h% Mopuno,)i 'a &inan,iranje 51ig1-te"16 (ali9 i ,rednji9 predu'ea!
$% E-par)i*ipa*ija 'a 9ediepirane!
Y% On-&ine 'drav,)vena 'ar)i)a!
Z% 5In)elipen)ni6 )ran,por)!
o#% On-&ine pri,u,)vo vlada! odno,no uprava%
Za ,vau od ovi9 o/la,)i po,)avljeni ,u *iljevi do raja "###! "##o i "##"%
podine% Ciljevi oji ,u 'a*r)ani 'a ra'voj e-Uprave ,u4 On-&ine pri,u,)vo vlada -
o(opuavanje pri,)upa e,en*ijalni( javni( poda*i(a [in&or(a*ija(a\i
prorirenje orirenja In)erne)a na on,ul)a*ije i priupljanje povra)ni9
in&or(a*ija u popledu va7ni9 ini*ija)iva u o/la,)i javne poli)ie i o/e'/je3ivanje
dvo,(jernop ele)ron,op pri,)upa /a'i2ni( u,lupa(a f )j% o(opuavanje i
prije(a i podnorenja in&or(a*ija%
U junu "###% podine re&ovi dr7ava i vlada EU u,vojili ,u a*ioni plan e-
Ev!ope 6776
8@
% A*ioni plan je 'a(irljen ao pu)oa' 'a reali'a*iju *iljeva e-
Ev!ope ini*ija)ive i pripre(ljen je ao re'ul)a) po'i)ivne rea*ije na i'vjer)aj o
i(ple(en)a*iji e-Evrope ini*ija)ive! podne,en Li,a/on,o( Evrop,o( Savje)u u
(ar)u "###% podine% +vaj a*ioni plan pred,)avlja ra'radu i prorirenje e-Evrope
ini*ija)ive i 'alju2aa Li,a/on,op Evrop,op Savje)a
XZ
% Plan je iden)i&iovao )ri
o,novne prupe *iljeva! oje je )re/alo do,)ii do "##"% podine4
o% Je&)iniji! /r7i! ,ipurniji In)erne)i
"% Inve,)iranje u ljude i vjer)inei
X% S)i(uli,anje orirenja In)erne)a%
U ovo( dou(en)u je pri(je)no da ,u! naon (anje od podinu dana od
u,vajanja e-Evrope! 'a*r)ani re'ul)a)i daleo a(/i*io'niji% Tao a*ioni plan
nala7e dr7ava(a 2lani*a(a da do "##X% podine o(opue penerali'ovani
ele)ron,i pri,)up /a'i2ni( javni( u,lupa(a%
U na(jeri da ,e ulju2e u 'apo2e)i pro*e,! oX 'e(alja - andida)a 'a
2lan,)vo u EU je u junu "##o% porenulo ini*ija)ivu 'a u,vajanje )'v% e-Ev!opeB
a*ionop plana
W#
! oji je u,vojen na ,a,)anu Evrop,op Savje)a u 0e)e/orpu%
+vaj a*ioni plan ra'ra3uje iden)i2na )ri *ilja po,)avljena u a*iono( planu e-
Evrope "##"! i' per,pe)ive 'e(alja - andida)a! u' doda)a jor jednop! nul)op
*ilja4 U/r'ano u,po,)avljanje )e(elja in&or(a*ionop drur)va! oji ulju2uje
u/r'ano pru7anje je&)ini9 o(unia*ioni9 u,lupa 'a ,ve! )e u,vajanje i pri(jenu
pravila EU [A"<uis ommunitai!e\ relevan)ni9 u o/la,)i in&or(a*ionop drur)va%
Ve i' ovop *ilja je ja,no da je o,novni 'ada)a a*ionop plana e-Evrope /io da
'e(lje-andida)i do,)ipnu ,)adiju(e na oji(a ,u ,e u )o( )renu)u nala'ile
XY
e-Evrope "##" An In&or(a)ion So*ie)} yor All A*)ion Plan! prepared /} )9e Coun*il
and )9e Evropean Co((i,,ion &or )9e yeira Evropean Coun*il! oZ-"# June "###% -
9))p4evropa%eu%in)in&or(a)ion,o*ie)}e-Evrope"##"indeen%9)(%
XZ
Li,/on Evropean Coun*il "X and "W Mar*9 "###! Pre,iden*} *on*lu,ion,%
W#
e-Evrope "##X! A *o-opera)ive e&&or) )o i(ple(en) )9e In&or(a)ion So*ie)} in Evrope
A*)ion Plan! prepared /} )9e Candida)e Coun)rie, |i)9 )9e a,,i,)an*e o& )9e Evropean
Co((i,,ion! June "##o% - 9))p4e*%evropa%euin&or(a)ion,o*ie)}e-
Evropeplu,indeen%9)(
o#h
'e(lje 2lani*e i da ,e naon )opa ravnopravno ,a nji(a ulju2e u reali'a*iju
dalji9 *iljeva% Tao ,e od 'e(alja - andida)a o2eivalo da 'a podinu dana
do,)ipnu *iljeve 'a*r)ane 'a 'e(lje 2lani*e oZZZ% podine f On-&ine do,)upno,)
o,novni9 javni9 in&or(a*ija f a da u rou od naredni9 re,) (je,e*i [do ,redine
"##X% podine\ do,)ipnu 'e(lje 2lani*e u o/e'/je3ivanju penerali'ovanop On-&ine
pri,)upa o,novni( javni( u,lupa(a%
I'vjer)aj o reali'a*iji e-Evrope a*ionop plana pre'en)ovan je u &e/ruaru
"##W% podine
Wo
! nepo,redno pred ula'a o# novi9 2lani*a u Evrop,u uniju%
0eneralni 'alju2a ovop i'vjer)aja je,)e da ,u 'e(lje - andida)i po,)iple 'na)an
napreda u odno,u na "##o% podinu ada je a*ioni plan u,vojen! ali da )ri podine
a,nije i dalje 'na2ajno 'ao,)aju 'a o8 t,)ari9u 2lani*a EU% Zao,)ajanje je po,e/no
naplareno i' per,pe)ive ele)ron,e uprave! iao ,e i,)i2e da je po,)ipnu)
'na2ajan napreda u On-&ine do,)upno,)i javni9 u,lupa pra3ani(a i privredi!
napo(inje ,e da je u ovi( 'e(lja(a po)re/no po,ve)i)i on)inuiranu pa7nju
ovavo( na2inu pru7anja u,lupa%
Naon pri,)upanja o# novi9 2lani*a EU! ni one! a ni drupe 'e(lje
andida)i ni,u 'a,e/no )re)irane u ,)ra)eri( dou(en)i(a ve'ani( 'a ovu o/la,)%
I'vjer)aj i' "##W% podine upo'orava da e ulju2ivanje novi9 2lani*a u
i(ple(en)a*iju ,ljedeep a*ionop plana [e-Evrope "##8\ /i)i veo(a )e7a
pro*e,% Taj ,ljedei a*ioni plan - e-Ev!ope 677C - oji je -o(i,ija u,vojila u
(aju "##"% podine
2;
. /*ioni plan e-Evrope "##8! oji je u junu "##"% podine
porenuo ,evilj,i Evrop,i Savje)! a odo/ren je u januaru "##X% podine na
Savje)u (ini,)ara Evrop,e Unije% Za(irljen ao na,)ava e-Evrope "##"! i(a
period i(ple(en)a*ije od "##X do "##8% podine% -ao ,e plan e-Evrope "##"
poa'ao ao u,pjeran &or(a)! novi a*ioni plan je 'a(irljen ao nadpradnja na
re'ul)a)i(a pre)9odnop% Cilj (u je o(opui)i po,)i'anje 'ada)a Li,a/on,e
,)ra)epije da EU po,)ane najonuren)nija i naj/r7e ra,)ua ,vje),a privreda
'a,novana na 'nanju% Po,)ii navedeni veo(a a(/i*io'ni *ilj (o7e ,e ro' ra'voj
javni9 ,lu7/i! 'a,novani9 na ICT! dina(i2no( ra'vojno( i pod,)i*ajno(
oru7enju 'a e-Po,lovanje oje ,e i,a'uje u do,)upnoj riroopoja,noj (re7i 'a
pri,)up In)erne)u! 'adovoljavajuep nivoa /e'/jedno,)i i ,a *ijena(a oje e
o(opui)i njenu rirou ra,pro,)ranjeno,)% A*ioni plan u,red,re3en je na ,ljedea
podru2ja4
Savre(ene javne ,lu7/e4 e-Vlada! e-U2enje! e-Zdrav,)voi
Wo
Prvi i'vjer)aj o reali'a*iji e-Evrope a*ionop plana o/javljen je povodo( Mini,)ar,e
on&eren*ije 5In&or(a)ion So*ie)} f Conne*)inp Evrope6! u Lju/ljani! X-W% juna "##"%
-ona2ni i'vjr)aj o/javljen je na Evrop,oj (ini,)ar,oj on&eren*iji o in&or(a*iono(
drur)vu 5Ne| +ppor)uni)ie, &or 0ro|)9 in )9e Enlarped Evrope6! u Budi(per)i! "h-"$%
&e/ruara "##W% podine% - 9))p4e*%evropa%euin&or(a)ion,o*ie)}e-
Evropeplu,indeen%9)(
W"
Co((uni*a)ion &ro( )9e Co((i,,ion )o )9e Coun*il! )9e Evropean Parlia(en)! )9e
E*ono(i* and So*ial Co((i))ee and )9e Co((i))ee o& )9e Repion,! C+M["##"\ "hX
&inal - e-Evrope "##84 An in&or(a)ion ,o*ie)} &or all! An A*)ion Plan )o /e pre,en)ed in
vie| o& )9e Sevilla Evropean Coun*il! "o"" June "##"% -
9))p4e*%evropa%euin&or(a)ion,o*ie)}e-Evrope"##8indeen%9)(
o#$
1ina(i2no oru7enje 'a e-Po,lovanjei
1o,)upno,) riroopoja,nop pri,)upa i njepova pri9va)ljiva *ijenai
Be'/jedna in&ra,)ru)ura4 e-Sipurno,)i
Ulju2eno,) ,vi9 podru2ja i prupa u in&or(a*ionu 'ajedni*u4 e-
Ulju2eno,)%
0lavni *ilj plana je pove'a)i ,vaopa ,a ,vai(4 vlade! javne ,lu7/e!
/olni*e! o/ra'ovne u,)anove! indu,)riju! predu'e)nir)vo! ao /i EU po,)ala /olje
i do,)upnije (je,)o 'a 7ivo)! rolovanje i rad% +vaj a*ioni plan ,e 'a,niva na
dvije prupe (e3u,o/no pove'ani9 a)ivno,)i% Sa jedne ,)rane! po)re/no je
,)i(uli,a)i u,lupe! aplia*ije i ,adr7inu f r)o ,e po,e/no odno,i na On-&ine javne
u,lupe i ele)ron,o po,lovanje f a ,a drupe ,)rane ,u pi)anja in&ra,)ru)ure i
,ipurno,ni9 (jera% 1ou(en) prepo'naje 2injeni*u da *iljevi pre)9odnop plana
ni,u u po)puno,)i reali'ovani
WX
% Me3u)i(! novi plan ,e ne 'adr7ava na *iljevi(a
pre)9odnop ve ide dalje% Tao! na pri(jer prvi a*ioni plan povori o 5+n-line
do,)upno,)i javni9 u,lupa6 [avai&abi&it% o( pub&i" se!vi"es on&ine\! a drupi o
u,lupa(a 'a oje ,e o2euje 5po)puna On-&ine do,)upno,)6 [(u&& on&ine
avai&abi&it%\% +vi( plano( je iden)i&iovan *ilj u ve'i ,a javni( na/ava(a po!
o(e je preporu2eno dr7ava(a 2lani*a(a da! pored o/e'/je3ivanja do,)upno,)i!
do raja "##8% podine 'na2ajan dio javni9 na/avi o/avljaju ele)ron,i! jer
po,)oji nepo,redna 'ain)ere,ovano,) po,lovni9 ,u/jea)a 'a poveanje(
e&i,ano)i! /r'ine! )ran,paren)no,)i i onuren)no,)i%
Evrop,a Unija je donijela novi ,)ra)eri ovir i6757 f A Ev!opean
3n(o!mation )o"iet% (o! g!o-t1 and emp&o%ment
WW
i a*ioni plan 'a o/la,)
ele)ron,e uprave oji je u,ljedio naon njepa
W8
% Novi ,)ra)eri dou(en) i"#o#!
u,vojen u junu "##8. i ao r)o ,e vidi i' njepovop na'iva! orjen)i,an je a ra'voju
in&or(a*ionop drur)va u ,lu7/i eono(,op ra,)a i 'aporljavanja% Inicijativa
i2010 |e sveobuhvatna strateg|a za modernzac|u postav|an|e
svh nstrumenata posovne potke EU ko| su neophodn za
razvo| dgtane prvrede: zakonskh nstrumenata, strazvan|a
partnerstva sa ndustr|om. U svo|o| nc|atv i2010, Koms|a
stce tr prorteta potke rada:
WX
U ,ep)e(/ru "##X% podine -o(i,ija je u,vojila dou(en) oji ,e de)aljnije /avi
pi)anji(a ele)ron,e uprave - Co((uni*a)ion &ro( )9e Co((i,,ion )o )9e Coun*il! )9e
Evropean Parlia(en)! )9e Evropean E*ono(i* and So*ial Co((i))ee and )9e Co((i))ee
o& )9e Repion,! T9e Role o& e0overn(en) &or Evrope, yu)ure! C+M["##X\ 8h$ &inal%
WW
i"#o# f A Evropean In&or(a)ion So*ie)} &or pro|)9 and e(plo}(en)! Co((uni*a)ion
&ro( )9e Co((i,,ion )o )9e Coun*il! )9e Evropean Parlia(en)! )9e Evropean E*ono(i*
and So*ial Co((i))ee and )9e Co((i))ee o& )9e Repion,! C+M["##8\ ""Z &inal! do,)upno
na 9))p4evropa%eu%in)in&or(a)ion,o*ie)}e-Evropei"#o#indeen%9)(
W8
i"#"# e0overn(en) A*)ion Plan4 A**elera)inp e0overn(en) in Evrope &or )9e Bene&i)
o& All! Co((uni*a)ion &ro( )9e Co((i,,ion )o )9e Coun*il! )9e Evropean Parlia(en)! )9e
Evropean E*ono(i* and So*ial Co((i))ee and )9e Co((i))ee o& )9e Repion,!
C+M["##h\ o$X &inal%
o#Y
Stvaran|e |ednstvenog evropskog nformaconog prostora ko|
promove otvoreno konkurentno nterno trzta za
nformacono drutvo med|ske usuge u EU;
Povecan|e uagan|a EU u strazvan|e ICT za 80% kako b se
promovsao ekonomsk rast kreran|e novh radnh m|esta;
Promovsan|e sveobuhvatnog evropskog nformaconog
drutva, da b se prevazao |az zmeu ,onh ko| ma|u onh
ko| nema|u" u nformaconom drutvu kako b se unapredo
kvatet zvota evropskh graana.
Stvaranje jedinstvenog evropskog
informacionog prostora ma za c| suocavan|e sa osnovnm
zazovma kreranh procesom dgtane konvergenc|e. To su
s|edec zazov:
1) brzna - razvt brze rokopo|asne veze u okvru
reazac|e evropskh usuga kako b se mogao sporuct bogat
sadrza| kao to |e vdeo vsoke denc|e;
2) bogat sar7a| - povecat eganu ekonomsku sgurnost
kako b se stmusae nove usuge On-line sadrza|;
3) nteroperabnost - unapr|edt urea|e patforme ko|e
meusobno razgovara|u usuge ko|e su prenosve sa
patforme na patformu;
4) sigurnost - ucnt Internet sgurn|m od zouptreba,
tetnh sadrza|a tehnookh greaka kako b se povecao
pov|eren|e meu nvesttorma potroacma.
Cilj 1 je stvaranje jedinstvenog evropskog
informacionog prostora tako to e se ponuditi sigurne i
pristupane visoko povezane komunikacije, bogati i
razliiti sadraji i digitalne usluge.
Poveanje ulaganja EU u istraivanje ICT |e k|ucn eement
stava po kome |e nvestran|e u znan|e na|bo| mozda |edn
nacn da Evropa ubrza ekonomsk rast, krera nova radna m|esta,
a da stovremeno obezb|ed soc|an progres ekooku odrzvost.
Da b be usp|ene na danan|em konkurentnom trztu
kompan|e mora|u uvodt nove prozvode usuge u sve kracm
vremenskm ntervama.
Da b o|acaa strazvacku pozc|u Evrope, Koms|a |e
nedavno pokrenua dva pr|edoga Sedm okvrn strazvack
program (ra!e"or# Progra!!e $ % P$) Program za
konkurentnost novatvnost (Co!&etitiveness and Innovation
&rogra!!e-CIP). U okvru P ko| |e poceo u |anuaru 2007.
godne tra|ace do 2013. godne 1.800 mona evra b bo
nvestrano u ICT strazvan|a. C| Un|e |e da kroz ova| program
o#Z
podrz kreatvne vsoko rzcne pro|ekte kroz modatet saradn|e
prvatnog |avnog sektora (&rivate-&u'li( &artners)i&) da na ta|
nacn mobe #no"-)o", sposobnost nans|ske resurse kako
ndustr|e, tako strazvackog |avnog sektora oko stratekh
strazvackh prorteta. U okvru programa b be pokrenute
nc|atve ko|e su usm|erene na prevazazen|e k|ucnh uskh gra
(nteroperabnost, sgurnost, menadzment dentteta, prava
akoca upotrebe) ko|a zaht|eva|u tehnooka organzacona
r|een|a (2006). Evropa ce densat kompementarne m|ere
kako b podrzaa prvatne nevstc|e u ICT strazvan|a novac|e
(2006). CIP program ostvarvan|e c|eva revdovane Lsabonske
strateg|e postav|a kroz s|edece akc|e u svo|m okvrma:
Ucnt Evropu atraktvnm m|estom za rad nvestc|e;
Znan|e novac|e stavt u centar pazn|e;
Krerat potke ko|e ce omoguct posovnom sektoru da
krera nova radna m|esta.
Za reazac|u ovh c|eva CIP raspoaze budzetom od 4,2
m|arde evra ko| d|e na tr osnovna pro|ektna zadatka:
Program za novac|e preduzetntvo (2,6 m|ard evra),
Progrma podrke ICT potka (800 mona evra) Program
ntegentne energ|e za Evropu (780 mona evra).
Cilj je ostvarivanje svjetskog nivoa istraivako
razvojni! aktivnosti u "C# sektoru koji e zatvoriti
postojei jaz izme8u $vrope i njeni! kljuni! konkurenata.
Pro!ovisanje sveo'u)vatnog evro&s#og infor!a(ionog
dru*tva - bazra na cn|enc da sa rastom upotrebe ICT raste
n|hov utca| na drutvo. Program i2010 prepozna|e to na tr
nacna: kroz nasto|an|e da ICT donesu prednost svm
stanovncma; cnec |avne usuge bo|m, |eftn|m
prstupacn|m korstec ICT za unapreen|e kvateta zvota. Da
b zatvora |az zmeu onh ko| ma|u onh ko| nema|u u
nformaconom drutvu Evropska Koms|a predaze s|edece
akc|e: usva|an|e Akconog pana o e-Vad stratekog
opred|e|en|a da |avne usuge budu omogucene raposozve
upotrebom ICT (2006); pokretan|e tr akc|e usm|erene na
unapreen|e kvateta zvota to:
a) tehnoog|e za pomoc star|em stanovntvu,
b) ntegentna voza ko|a ce bt pametna, sgurn|a
ekook zdrav|a
c) kreran|e dgtanh bboteka ko|e ce mutmed|ane
mutkuturne evropske sadrza|e ucnt dostupnm svma (2007);
pokretan|e aktvnost sa c|em prevazazen|a geografskh
oo#
soc|anh dgtanh razka ko|e b be ob|edn|ene u Evropsko|
Inc|atv o e-uk|ucen|u (2008).
Cilj % je stvarenje informacionog drutva otvorenog
za sve, obezbjedjenje visokog kvaliteta javni! usluga i
promovisanje kvaliteta ivota.
U reazac| akconog pana i2010 k|ucnu uogu ma|u
s|edec akter:
1) Evropska koms|a ko|a |e nadezna da unapreu|e krera
adekvatan reguatorn okvr za eektronske komunkac|e,
nformacono drutvo med|e kako b se u potpunost skorsto
unutran|e evropsko trzte; da korcen|em svo|h nans|skh
nstrumenata podrzava nvestc|e u ICT strazvan|a kako b se
prevaza uska gra u ren|u ICT novac|a; da upotrebom potka
podrke oakava uk|ucvan|e svh Evrop|ana u nformacono
druvo uz bo| kvatet zvota.
2) Zem|e cance Un|e preko svo|h Naconanh reformskh
programa ko|e su trebae usvo|t do kra|a oktobra 2005. godne
mora|u densat prortete razvo|a nformaconog drutva u
skadu sa ntegrsanm sm|erncama za rast zaposenost ko|e
nagaava|u znaca| uvoen|a prm|ene ICT, vaznost ICT
nfrastrukture uogu ICT u zapo|avan|u obrazovan|u.
3) Od ostah aktera ko| se traba|u uk|uct u ova| proces
posebno m|esto ma ndustr|a ko|a mora povecat svo|a uagan|a
u ICT strazvan|e razvo|.
Na baz godn|h zv|eta|a zema|a canca Evropska
Koms|a ce sacn|avat godn| zv|eta| reazac|e Lsabonske
strateg|e ostvara|uc na ta| nacn montorng uocava|uc
potrebu za eventuanm ntervenc|ama korekc|ama odreenh
akc|a aktvnost.
Koms|a ce radt na podstcan|u d|aoga koordnac|e
zmeu svh aktera otvorenm metodom koordnac|e,
podrzava|uc razm|enu dobre prakse, nvestran|a u ICT
savadavan|a soc|anh ekonomskh dspartteta.
S)ra)eri prav*i oje je Evrop,a unija 'au'ela u ra'voju in&or(a*ionop
drur)va evoluirali ,u )oo( podina! u oji(a je 2a i 'na2ajno proririla ,voje
2lan,)vo! i u po)puno,)i ,u i,pra)ili pu) Unije od pro,)e eono(,e 'ajedni*e do
po)ovo-dr7ave 2iji ,e &ou, ,ve vire po(jera na ori,nie javni9 u,lupa%
Jedan od dou(ena)a 2ije je donorenje 'a*r)ao i"#o# je,)e i a*ioni plan
o ele)ron,oj upravi i ,)ra)eroj orijen)a*iji na javne u,lupe oje ,e pru7aju
ooo
pu)e( ICT% -o(i,ija je u,vojila a*ioni plan u aprilu "##h% podine% A*ioni plan
,e! pored ,)ra)erop ovira! u (nopo(e o,lanja i na do,adarnja u,pjerna i,u,)va
'e(alja-2lani*a% Tao ,e npr% navodi da ele)ron,o &a)uri,anje u 1an,oj
podirnje ur)edi pore,i( o/ve'ni*i(a o8# (iliona evra! a /i'ni,u 8# (iliona
evra% Ao /i ,e )aav ,i,)e( uveo u 2i)avoj EU! pro*jenjuje ,e da /i ur)ede (ople
da idu i do 8# (ilijardi evra% Pored ur)eda u nov*u i,)i2u ,e i ur)ede u vre(enu i
udo/no,) f u Belpiji! npr% 9ediepirani (opu da o,)vare pravo na nanadu preo
In)erne)a! 'a ,a(o neolio ,eundi do je ranije 'a )o /ilo po)re/no X ili W
,ed(i*e%
A*ioni plan je iden)i&iovao 8 o,novni9 *iljeva! a u oviru ,vaop od
nji9 po neolio ,pe*i&i2ni9 *iljeva4
o% Ni jedan gra8anin ne smije biti zapostavljen. [/o "itizen &e(t be1ind\ f do
"#o#% podine ,vi pra3ani! ulju2ujui i ,o*ijalno upro7ene ili (arpinali'ovane
prupe! )re/alo /i da po,)anu 'na2ajni ori,ni*i ele)on,e uprave! a uprave u
'e(lja(a-2lani*a(a EU /i )re/alo da pru7aju vjerodo,)ojne javne in&or(a*ije
i u,lupe oje ,u lare do,)upne i u7ivaju povjerenje pra3ana%
"% Stvarna e(ikasnost i djelotvornost f do "#o#% podine ele)ron,a uprava /i
)re/ala da doprine,e vi,oo( nivou 'adodovolj,)va ori,nia javni9 u,lupa!
ao i da 'na2ajno o,la/i ad(ini,)ra)ivne )ere)e oje )rpe pra3ani i privreda%
Tao3e! i ,a( javni ,e)or /i )re/alo da pro&i)ira ro' inova)ivnu pri(jenu
ICT - u popledu e&ia,no,)i! poveanja )ran,paren)no,)i i odpovorno,)i% -ao
(jere 'a reali'a*iju ovop onre)nop *ilja i,)i2u ,e redovna (jerenja i
ra'(jena in&or(a*ija%
X% !ru,anje kljunih usluga sa visokim uticajem [1ig1-impa"t\% -ao prva
)ava u,lupa iden)i&iovani ,u po,)up*i javni9 na/avi% 1o "#o#% podine!
)re/alo /i o(opui)i On-&ine o/avljanje o##~ javni9 na/avi u' 8#~
,)varnop orirenja )i9 po,)upaa% Tao3e! napover)avaju ,e i po,e/ni
,pora'u(i 'a drupe! ,li2ne u,lupe 'a pra3ane%
W% spostavljanje mehanizama koji omogu+avaju pristup uslugama
[enab&e!s\% To ,e po,e/no odno,i na ,red,)va 'a ele)ron,u iden)i&ia*iju
[e32$ 9 e&e"t!oni" identi(i"ation management\ u *ilju orirenja javni9
u,lupai ele)ron,u provjeru au)en)i2no,)i dou(ena)a i ele)ron,o
ar9iviranje% 1ale! po)re/no je o,ipura)i da do "#o#% podine pra3ani i privreda
(opu da i(aju ori,) od ,ipurni9 ele)ron,i9 u,lupa! i'da)i9 na ,vi(
nivoi(a f od loalnop do dr7avnop i da (opu da ,e iden)i&iuju pred
orpani(a uprave u ,vojoj i drupi( dr7ava(a EU%
8% >aanje participacije i demokratskog dono$enja odluka f do "#o#% podine
)re/alo /i u,po,)avi)i (e9ani'(e 'a djelo)orne javne ra,prave i u2ere
pra3ana u donorenju odlua% I' per,pe)ive pra3ana [ili po,lovni9 ,u/jea)a\
e-Uprava ,e ,vodi na (opuno,) da ,e odre3ene javne u,lupe do/iju On-&ine%
+vdje ,e! naravno! u po)puno,)i 'ane(aruju pro*e,i oje je po)re/no
,prove,)i da /i uprava od 5o/i2ne6 po,)ala ele)ron,a f ono r)o ,e ne vidi
,polja! ,a ral)era ili i'a erana [)'v% ba"k o((i"e\%
oo"
Po,)oje ideje i proje)i 'a a(/ijen)alnu in)elipen*iju! 'a 2ije
u,po,)avljanje ve po,)oje ,i,)e(i i )e9nolopije% Za nju )e )re/a po,)avi)i ovire i
pravila 'a pri(jenui ona je prepo'na)a od ,)rane Evrop,e unije! u oviri(a i"#o#
propra(a o,)varivanja drur)va 'a,novanop na 'nanju! oje e na,lijedi)i danarnje
in&or(a*iono drur)vo% Propra( je i'nijela u &e/ruaru "##8% podine evrop,a
povjereni*a 'a in&or(a*iono drur)vo i (edije Diviane Eeding na Mi*ro,o&) ,upu
u Prapu% U o/ra'lo7enju odale ,lovo tiu u na'ivu propra(a! i,)anu)o je da ,lovo
tiu o'na2ava in&or(a*ioni pro,)or oji na,)aje ra,pro,)iranje( /r'i9
riroopoja,ni9 ve'a% Na )o( podru2ju SA1! Japan i Ju7na -oreja prednja2e
/r'ino( )i9 ve'a i /roje( pre)pla)nia% +pro(ne ,u (opuno,)i oje ,e nude
privredi ada )r7ir)e /ude +n-line i /r'o do,)upno% Nove e (opuno,)i ,)vori)i i
)ele&onija )ree penera*ije! o,)ale /e7i2ne )e9nolopije popu) RLAN [loalne
radio(re7e\ i ,a)eli)i% Nadalje! ,lovo tiu o'na2ava inova*ije i inve,)i*ije u ICT-u% I
ovdje Evropa 'ao,)aje 'a plavni( )a(a*i(a4 ula7e )reinu i'no,a a(eri2i9 i
dvije )reine japan,i9 ulapanja% Jedno od podru2ja na oji(a Evrop,a o(i,ija
na(jerava po)anu)i i,)ra7ivanja je upravo podru2je e-Uprave% Slovo tiu )re/a
o'na2ava)i i ulju2ivanje [in"&usion\ i vali)e)niji 7ivo)% Evrop,o drur)vo "#o#%
podine )re/a /i)i o)voreno! )ran,paren)no i do,)upano drur)vo 'nanja%
z dosada$nji pre(iks "e# koji je oznaavao elektronsko okru,enje%
sve +e se vi$e pojavljivati pre(iks "i#% koji +e oznaavati inteligentno
okru,enje. Samo povezivanje nije dovoljno - potreban je i intelektualni
potencijal. mre,avanjem znanja ostvaruje se napredak% mijenja se i nain
poslovanja% u novoj privredi sa,imaju se vrijeme i prostor. Nastaju novi
odnosi% inteligencija i razvoj dovode do novih mogu+nosti upravljanja% a
umre,ena inteligencija postaje otvorena.
Propra(i oje ra'vija EU idu i dalje% Planovi idu a "#o8% podini! pa i
"#X#% podini% S)varaju ,e na*ionalni! virena*ionalni! pa i plo/alni proje)i% U
Evropi po,)oje proje)i oji ,u u )ou! u oji(a ,e 7eli doi do novi9 ,po'naja!
)ao na pri(jer! na 2elu prupe od "#-a pradova ,)oji Man*9e,)er! ao prad u
oje( ,e predvi3a pru7anje h## do Y## ra'li2i)i9 u,lupa ,)anovnir)vu% -ro' )aj je
proje) ideja one-stop-s1op [,ve na jedno(e (je,)u\ o7ivo)vorena i o,)varena u
puno( ,(i,lu% S po'i*ije pru7anja Y## ra'li2i)i9 u,lupa i odr7ivi ra'voj neop
veliop prada vire nije pro/le( u danarnji( u,lovi(a - od ,ao/raaja! preo
enerpije do ,ipurnop 7ivo)a%
ooX
X% o#% "% A-TIVN+STI ZEMALJA JU0+IST+wNE
EVR+PE NA RAZV+JU INy+RMACI+N+0
1RU.TVA
In&or(a*iono drur)vo! 2ije do(e)e i popodno,)i! ,u ve u veo(a
pood(aloj &a'i u,pjele da reali'uju i ori,)e 'e(lje ra'vijenop dijela ,vije)a!
(oplo /i da 'a (nope po,)ane nedo,)i7an *ilj% 1o,ad u i,)oriji *ivili'a*ije
ne'a/ilje7ena /r'ina ra'voja novi9! ali i /r'ina 'a,)arjevanja a)uelni9 re,ur,a
ICT! ,ve vire poveava )eroe 'e(alja u ra'voju da do,)ipnu ,)epen nji9ove
pri(jene u ra'vijeni( 'e(lja(a% Ali! jedna ara)eri,)ia ICT daje veliu i realnu
ran,u nera'vijeni( 'e(lja(a! a )o je o,o/ina da ne 'a9)jevaju do,ljedni i
po,)epeni on)inui)e) u pri(jeni! ve ,voji( 9ardver,o-,o&)ver,i( rjerenji(a
o(opuavaju prilju2a na /ilo o( nivou pri(jene! 2a i na ,a(o( vr9u%
-ori,)ei ovu o,o/inu ,oovi)o,)i u ara)eru ICT! nera'vijene 'e(lje i(aju
ran,u da ,e u rela)ivno ra)o( vre(enu! prilju2e! prven,)veno na ,vje),o
)r7ir)e oje je ve ,ada do(inan)no ele)ron,i upravljano%
Sa,vi( je i'vje,no da 'e(lje Jupoi,)o2ne Evrope! ao i o,)ale 'e(lje ,a
,li2ni( ,)epeno( pri(jene ICT u ,vije)u! ne (opu /ar ,a,vi( ,a(e da upravljaju
ovi( ran,a(a% Neop9odne ,u pravovre(ene i relevan)ne in&or(a*ije do oji9 ,e
dola'i ,aradnjo( ,a ra'vijeni( 'e(lja(a! a /e' ,aradnje u oviru evrop,i9 i
,vje),i9 propra(a! nari 'ajedni2i napori /i ,e (o7da u,(jeravali u poprerno(
prav*u! r)o /i dovelo do daljep 'ao,)ajanja i poveavanja ve po,)ojeep ja'a i na
nari( pro,)ori(a%
U okvru grupac|e ZUT, zem|e |ugostocne Evrope, kako
h |o denu zem|e Zapadnog Bakana, znaca|no zaosta|u od
sv|etskh aktvnost vezanh za zgradn|u nformaconog drutva
us|ed duge potcke nestabnost u regonu. Ima|uc u vdu da su
sve zem|e z regona |IE sa ve man|e usp|eha krenue u
proces transformac|e svo|h prvreda tranzc|e ukupnog
drutvenog sstema ka trznom modeu prvrevan|a uz
za|ednck c| potpune ntegrac|e u EU, prhvatan|e evropskh
norm standarda u domenu nformaconog drutva u znaca|no|
m|er moze podrzat podstac proces stabzac|e prdruzvan|a
ovh zema|a u evropske okvre strukture.
Iako |e nformacono drutvo ekonomska razvo|na, a ne
tehncko-tehnooka kategor|a, za usp|enu transformac|u su
potrebne odgovara|uce tehnooke osnove. Kao to se
kaptazam ne b razvo bez parne mane manskog vretena,
tako se n nformacono drutvo ne moze razvt bez
teekomunkacone nfrastrukture radne snage obucene da
korst nformatcke aate. Zbog toga se u razvo|nm
ooW
dokumentma Evropske un|e akcenat stav|a na dv|e pod|ednako
vazne obast:
1) razvo| potke sobodne konkurenc|e,
2) razvo| nfomacono - komunkaconog sektora
(infor!ation(o!!un(ation se(tor) eektronskh metoda rada
posovan|a.
Inc|atva ko|a za sada na regonanom panu okup|a
zem|e |IE u akc|ama razvo|a nformaconog drutva |e Inc|atva
eSEE +Ele(troni( Sout) East Evro&e, Pakta za stabnost
|ugostocne Evrope ko|a |e usm|erena na ren|e prhvatan|e
nformaconh tehnoog|a u zem|ama |ugostocne Evrope ko|a
ma ambc|u da sama sacn, poput EU, svo| akcon pan
razvo|a nformaconog drutva uskaen sa potrebama
karakterstkama zema|a tog d|ea Evrope.
Inc|atva eSE-Evro&e pokrenuta |e u okvru II Radnog stoa
Pakta za stabnost |ugostocne Evrope. Ovd|e |e vazno
napomenut da Pakt za stabnost predstav|a potcku dekarac|u
o sagasnost okvrn ugovor o meunarodno| saradn| u c|u
razvo|a uspostav|an|a stabnost u regonu |ugostocne Evrope
ko| |e potpsan u Kenu 1999. godne. Meu potpsncama Pakta
se osm zema|a |ugostocne Evrope naaze zem|e cance EU,
zem|e OECD-a (Grupa G-8), na|znaca|n|e meunarodne
organzac|e nans|ske nsttuc|e, kao predstavnc prvatnog
sektora. Stratek c| II radnog stoa Pakta |e vezan za
promovsan|e brzeg ekonomskog razvo|a rasta pov|eren|a u
regonu kako b se ostvara ntegrac|a ovh zema|a |ugostoka
Evrope na evropsko sv|etsko trzte. Ima|uc u vdu ova| c|,
sasvm |e ogcno da |e n|egovo ostvaren|e u savremenm
usovma gobazac|e nformatzac|e posovan|a u sv|etu
nemoguce ostvart bez Inc|atve ko|a b ba posvecena
ptan|ma razvo|a ICT eektronskh metoda rada posovan|a.
Inc|atva za ren|e prhvatan|e nformaconh tehnoog|a
u zem|ama |ugostocne Evrope e-SEE pokrenuta |e na zaht|ev
Veke Brtan|e u |eto 2000. godne, sa osnovnm c|em pruzan|a
pomoc zem|ama regona da sageda|u mogucnost ko|e pruza|u
nove ICT promovsan|a n|hove re prm|ene u regonu.
Inc|atva |e konsttusana |anuara 2001. godne, a vaznu podrku
radu Inc|atve osm Veke Brtan|e daa |e Svedska ko|a |e
preds|edavaa Inc|atvom do marta 2002. godne. Formrana |e
Radna grupa Inc|atve u ko|u su deegran predstavnc svh
zema|a z regona kao e-ambasador (eEnvo-s). Prv sastanak
oo8
Radne grupa odrzan |e u Zagrebu |anuara 2001. godne, gde su
gavn c|ev d|eovan|a densan na s|edec nacn:
1. Pomoc zem|ama |ugostocne Evrope da sageda|u
mogucnost ko|e nude nove tehnoog|e;
2. Promovsat punu prm|enu ovh tehnoog|a u regonu
spr|ect da|e produb|van|e dgtanog razvo|nog |aza
(digital divide) zmeu regona ostataka sv|eta kao u
okvru samog regona;
3. Podrzat saradn|u zmeu meunarodnh, bateranh
prvatnh donatora ko| zee da obezb|ede pomoc ovo|
grupac| zema|a;
4. U samm zem|ama regona pomoc saradn|u zmeu
|avnog prvatnog sektora cvnog drutva u
suocavan|u sa zazovma nformaconog drutva;
5. Ohrabrt saradn|u meu samm zem|ama |ugostoka
Evrope u ovom domenu kao btnom eementu vece
ekonomske saradn|e ostvarvan|a stabnost u regonu.
Na ovo| konferenc| u Zagrebu Inc|atva |e doba svo|e
novo me eSE-Evro&e od prvobtno densanog kao e-.al#ans, a
akc|e su kanasane u tr k|ucna podruc|a d|eovan|a e-Vada (e-
/overn!ent), e-Posovan|e (e-.usiness) e-Obrazovan|e +e-
Edu(ation).
Ono to posebno treba stac |este neophodnost vaznost
posto|an|a |edne ovakve Inc|atve za sve zem|e |ugostocne
Evrope ma|uc u vdu sve domnantn|u znaca|n|u uogu IT
razvo|nog faktora u sv|etsko| ekonom| drutvu z koga
|ugostok Evrope ne b smo bt sk|ucen, margnazovan.
Akc|e ove Inc|atve na|drektn|e mogu podrzat snergetske
efekte ko| posto|e zmeu procesa tranzc|e procesa preaska
ekonomskh sstema zema|a |ugostocne Evrope u drutva
zasnovana na znan|u, u cemu ostae zem|e evropskog
kontnenta ostvaru|u vec vro zapazene rezuatate. U nasto|an|u
da podrz razvo| nformaconog drutva Inc|atva eSE-Evro&e se
or|ente na upotrebu strateg|a m|era ko|e ce promovsat
regon kao c|enu, ma|uc u vdu prstup Evrope da probeme u
ovom d|eu svog kontnenta r|eava regonano. Aat ko| se u
Inc|atv korste odnose se na razm|enu na|bo|h r|een|a, razvo|
m|ernh mehanzama za pracen|e IT razvo|a za|edncku saradn|u
u IT akc|ama pro|ektma, to sve za|edno moze doprn|et da|o|
stabzac| demokratzac| |ugostcne Evrope.
U skadu sa or|entac|om Pakta za stabnost |IE da se
pokrenute Inc|atve prbze zem|ama regona uvede nsttuc|a
ooh
regonanog preds|edavan|a, februara 2002. godne SR
|ugosav|a kao tadan| ko-predesdava|uc, dob|a prku da kao
prva zem|a z regona preds|edava Inc|atvom eSE-Evro&e.
Regonana dmenz|a |e potvrena osnvan|em regonanog
eSEE centra ko| se naaz u Sara|evu, a funkcone zahva|u|uc
podrc UNDP. Centar |e zam|en kao centrana tacka
nformsan|a svh aktera centar koordnac|e akc|a ove
Inc|atve. Nova strateg|a Inc|atve prema ko|o| ona mora
znaca|n|e d|eovat u kontekstu zrade potckog okvra
zgraden|e nformaconog drutva u regonu ostvara |e svo| prv
c| u L|ub|an 4. |una 2002. godne na Evropsko| mnstarsko|
konferenc|, gd|e su mnstr z |IE (Aban|a, BH, Hrvatska,
Makedon|a, Modav|a, Crna Gora Srb|a) potpsa Psmo o
nam|erama. Ovo |e bo vazan korak ko|m su zem|e |ugostocne
Evrope zraze svo|u spremnost da uu u proces razvo|a
nformaconog drutva ko| ce bt scan onom densanom u
akconm panovma e-Evro&e 2002 2000 Evropske un|e
akconom panu e-Evro&e1 2002 zema|a kanddata za canstvo u
Un|. Istovremeno, u Psmu o nam|erama mnstr z regona su se
obaveza da do oktobra 2002. godne Radna grupa Inc|atve u
ko|u ce on deegrat svo|e vadne predstavnke zrad dokument
pod nazvom "eSEE Agenda za razvo| nformaconog drutva".
Agenda ce u potpunost s|edt mode e-Evro&e akconh panova
densat akc|e IT razvo|a u regonu ko|e ce bt uskaene sa
evropskm normama standardma, a ce stovremeno uvazavat
sve speccnost naeg regona. eSEE Agenda |e prezentovana
potpsana na oktobarsko| mnstarsko| konferenc| o
teekomunkacono| potc u Beogradu 29. oktobar 2002. godne.
Dokument su potpsa sv mnstr z regona (Aban|a, BH,
Hrvatska, SR |ugosav|a, Makedon|a, Modav|a, Crna Gora
Srb|a).
Scno panu e-Evro&e, &genda za razvoj informacionog
drutva u '"$, ima za cilj da ubrza reforme i modernizaciju
ekonomija ovi! zemalja, podri izgradnju institucija
sistema, unaprijedi ukupnu konkurentnost i pokrene
akcije koje vode izgradnji svi! segmenata informacionog
drutva, ali koje e biti uskla(ene sa speci)nim
karakteristikama zemalja u tranziciji '"$. Ono to |e posebno
vazan efekat ko| ove zem|e oceku|u od Agende |este dob|an|e
potcke podrke za ova| domen rada d|eovan|a. Potcka
podrka u samm zem|ama kanddatma, a zatm u Evrop
neophodno |e poazte za ostvarvan|e rezutata u praks
pokretan|e akc|a ko|e ce omoguct da se skorste sve prednost
ko|e nos nformacono drutvo sman| dgtan |az ko| posto|
oo$
zmeu zema|a |IE ostaog d|ea Evrope. Samo sveobuhvatne
potcke m|ere ko|e sagedava|u potenc|ae IT za napredak
ekonom|a u tranzc| otvaran|e novh mogucnost stanovncma
th zema|a mogu pokrenut radkane prom|ene posovnh
procesa u zam|ama u tranzc| |IE, prom|enu nacna rada
funkconsan|a vada prom|enu odnosa na reac| graan,
posovn sektor, drzava.
S|edec usp|ene modee akconh panova e-Evrope E-
Evrope+ u eSEE Agend se denu cetr k|ucna podruc|a
d|eovan|a:
1. *svajanje politike i strategije za informaciono drutvo -
u okvru ovog po|a d|eovan|a densane su dv|e k|ucne akc|e.
Izrada regonano koordnsanh sm|ernca za stvaran|e
Naconanh potka za nformacono drutvo zrada samh
naconanh panova strateg|e akc|a za nformacono drutvo.
. *svajanje i implemantacija pravne infrastrukture za
"nformaciono drutvo u skladu sa &c+uis Communitaire
dogovorenog u zemljama $* - navedena pravna nfrastruktura
podrazum|eva naravno donoen|e ve zakona kao to su zakon
o teekomunkac|ama, zakon o eektronskom posovan|u, zakon o
krmnau na Internetu, zakon o zatt nteektuane svo|ne,
zakon o zatt prvatnost podataka nformac|a.
%. *spostavljanje regionalne saradnje i me!anizma
implementacije na nacionalnom nivou - prv korak u ovom
skupu akc|a svakako mora krenut od mehanzma
mpementac|e na naconanom nvou razvo|a Mnstarstva za
nformacono drutvo u zem|ama regona ( scne vadne
nsttuc|e), dok uspostav|an|e regonane saradn|e
podrazum|eva meudrzavnu razm|enu prvrednh drzavnh
podataka, nterkonekc|u r|eavan|e ptan|a kao to su podrka
naconanm ICT forumma nansran|e eSEE radne grupe.
,. -romovisanje "nformacionog dutva - u okvru
promovsan|a nformaconog drutva, Agenda predva nz akc|a
kao to su: prstup |avnm nformac|ama, razm|ena nformac|a,
standard usuga, regonana berza radne snage, regonana
akademska mreza obrazovn program, reforma poreskog
carnskog sstema, ake brze osnvan|e preduzeca, scno.
Agenda za razvo| nformaconog drutva u |IE zak|ucc
Beogradske konferenc|e o teekomunkac|ama usvo|en su na
Mnstarskom sastanku SEECP-a u Beogradu pocetkom apra
2003. godne. U toku 2003. godne Radna grupa eSEE Inc|atve
pocea |e sa procesom mpementac|e eSEE Agende odrzaa 5
sastanaka to: u Skop|u u februaru, u Atn u ma|u, na Bedu u
ooY
|unu, u Tran u septembru u Brseu u decembru. U toku ovh
sastanaka poseban nagasak |e stav|en na tr vazne obaveze
ko|e su zem|e z regona preuzee cnom potpsvan|a Agrende, a
c| rok zvren|a |e utvren za kra| marta 2003. godne. To su
s|edece obaveze:
1) zrada za|ednckh sm|ernca za kreran|e naconanh strateg|a
potka razvo|a nformaconog drutva;
2) zrada |ednstvenh prncpa za kreran|e drzavnh organa (nvo
kabneta scan nvo) nadeznh za razvo| nformaconog
drutva;
3) uvoen|e procedura metodoog|e za prm|enu 'en()!ar#ing-
a (m|ernh ndkatora) u sagasnost sa evropskm standardma.
X% o#% X% PRAENJE P+-AZATELJA RAZV+JA
INy+RMACI+N+0 1RU.TVA
Evrop,a o(i,ija je 'a praenje poa'a)elja ra'voja in&or(a*ionop
drur)va u 'e(lja(a 2lani*a(a EU pri9va)ila ,)andardnu li,)u poa'a)elja% +vi
poa'a)elji o(opuavaju uvid u ,)anje ra'voja! )e daju o,novu 'a planiranje
priori)e)a i donorenje preporua%
U o)o/ru "##W% podine ,provedeno je i,)ra7ivanje! oje je o/javljeno u
(ar)u "##8! a o/u9va)ilo je ,vi9 "8 'e(alja 2lani*a EU! I,land! Norveru i
.vaj*ar,u% Mjeren je ,)epen do,)upno,)i "# javni9 u,lupa oje ,u iden)i&iovane
ao /a'i2ne% U,lupe ,u podijeljene na o" od oji9 ,u *iljna prupa pra3ani4 pore'
na do9oda! )ra7enje po,la! ,o*ijalno o,ipuranje! li2ni dou(en)i! repi,)ra*ija
au)o(o/ila! do'vola 'a pradnju! prijavljivanje poli*iji! javne /i/lio)ee! i'vod i'
(a)i2ni9 njipa ro3eni9 i vjen2ani9! upi, u ,rednju rolu! pro(jna pre/ivalir)a i
u,lupe ve'ane 'a 'drav,)venu 'ar)i)u i Y od oji9 je privreda *iljna prupa4
doprino,i 'a 'apo,lene! pore' na do/i) predu'ea! P1V! repi,)ra*ija predu'ea!
podnorenje poda)aa ,)a)i,)i2oj ,lu7/i! *arin,a delara*ija! do'vole ve'ane 'a
'ar)i)u 7ivo)ne ,redine i javne na/ave%
Za ,)epen do,)upno,)i orirena ,u dva ra'li2i)a ri)eriju(a f On-&ine
do,)upno,) javni9 u,lupa [avai&abi&it% o( pub&i" se!vi"es on&ine\ oji je po,)avio e-
Evrope "##" a*ioni plan i po)puna On-&ine do,)upno,) [(u&& on&ine avai&abi&it%\!
oju je uveo a*ioni plan e-Evrope "##8%
-ada je u pi)anju 5pro,)a6 On-&ine do,)upno,) u,lupa! napravljena je
ra'lia i'(e3u W ,)adiju(a4
o% 1o,)upne in&or(a*ije po)re/ne 'a 'apo2injanje pro*edurei
ooZ
"% Jedno,(jerna in)era*ija f (opuno,) preu'i(anja dou(en)a u ne-
ele)ron,o(! papirno( o/liui
X% 1vo,(jerna in)era*ija f pore)anje pro*edure po(ou ,lu7/enop
ele)ron,op dou(en)ai
W% Po)puna ele)ron,a o/rada pred(e)a%
Po)puna On-&ine do,)upno,) i' drupop a*ionop plana polapa ,e ,a
2e)vr)i( ,)adiju(o(% I,)ra7ivanje je poa'alo da ,e veina u,lupa oje ,u
do,)upne On-&ine u po,(a)rani( dr7ava(a nala'i i'(e3u jedno,(jerne i
dvo,(jerne in)era*ije% wa ni o8 t,)ari9u dr7ava 2lani*a EU ni,u u po)puno,)i
urle u ,)adiju( dvo,(jerne in)era*ije% Iao ,e i ICT i uprava on,)an)no u/r'ano
re&or(iru u veini evrop,i9 'e(alja! (o7e ,e rei da ,u ele)ron,a uprava i
pru7anje javni9 u,lupa On-&ine i dalje novina 'a (nope evrop,e pra3ane% U )o(
,(i,lu! 'a ele)ron,u upravu je od pre,udne va7no,)i da privu2e i 'adr7i On-&ine
ori,nie% Ti( prije r)o je ja,no da u,po,)avljanje ,i,)e(a e-Uprave pred,)avlja ne
,a(o o(pliovan! ve i ,up pro*e,! a (o7e ,e pre)po,)avi)i da ,e )i )rorovi
(opu ,a(o uveava)i uolio ,e! u,ljed nedovoljnop /roja ori,nia! paralelno
odr7avaju 5papirne6 i ele)ron,e pro*edure%
Sa )i( u ve'i! 'adovoljni ori,ni e-U,lupa ,vaao je,)e jor jedan /i)an
predu,lov 'a u,pje9% Zrelo,) On-&ine javni9 ,ervi,a u Evrop,oj uniji ,e
on,)an)no po/oljrava i ,ada je na )avo( nivou da je dvo,(jerna in)era*ija
i'(e3u pra3ana i vladini9 in,)i)u*ija po,)ala ,)andard% Soro 8#~ ,ervi,a
do'voljava pra3ani(a da o(ple)an ad(ini,)ra)ivni pro*e, o/ave po)puno On-
&ine% +vo doprino,i e&ia,nije( i e&e)ivnije( pru7anju ,ervi,a% Inde,
,o&i,)ia*ije On-&ine javni9 ,ervi,a pora,)ao je 'a h~ u "##h% podini u o8 z,)ari9z
'e(alja 2lani*a! a 2a 'a oh~ u novi9 o# 'e(alja 2lani*a EU% Au,)rija je vodea
u pru7anju e-4ove!nment ,ervi,a! a pra)e je Mal)a i E,)onija% +d "##o! prepled
ra'vijeno,)i e-4ov ,ervi,a (jeri do,)upno,) javni9 ,ervi,a pu)e( In)erne)a u
'e(lja(a 2lani*a(a EU! plu, I,land! Norvera i .vaj*ar,a% Milijarde evra
pore,i9 o/ve'nia ur)ede ,e ,vae podine ro' (oderni'a*iju ad(ini,)ra)ivni9
pro*e,a u "8 'e(alja 2lani*a EU% zIn)elipen)na do,)ava ,ervi,az je ,ljedei i'a'ov!
a7e ,e u po,ljednje( e-4ove!nment prepledu Evrop,e o(i,ije i' avpu,)a
"##h% podine%
Ra'voj in&or(a*ionop drur)va nije (opu /e' ja2anja ,vije,)i pra3ana o
(opuno,)i(a oje ono pru7a% ICT ,u ,red,)vo 2ije orir)enje o(opuava
ravnopravno u2ere ,vi(a u ra'voju in&or(a*ionop drur)va% Ra'li2i)i(
pro(o)ivni( a)ivno,)i(a )re/a ,)opa (o)ivi,a)i pra3ane 'a u2ere u njepovoj
i'pradnji% Tao3e je va7no i(a)i u vidu da ne(aju ,vi pra3ani jednau (opuno,)
pri,)upa i orir)enja ICT% In&or(a*iono drur)vo i(a po)en*ijal di,)ri/uira)i re,ur,e
'nanja po na2elu jednao,)i! reirajui jednae prilie 'a ,ve% To ulju2uje i
nadila7enje )radi*ionalni9 preprea u vidu (o/ilno,)i ili peopra&,e udaljeno,)i%
Po,e/no je va7no da a)ivnu ulopu u pro(o*iji in&or(a*ionop drur)va preu'(u i
orpani uprave! privredne orpani'a*ije i o,)ale in,)i)u*ije! univer'i)e)i! role!
udru7enja in&or(a)i2ara i drupi%
o"#
Po)re/no je ra'ni( pro(o)ivni( a*ija(a podi'a)i ,vije,) javno,)i o
(opuno,)i(a oje pru7a in&or(a*iono drur)vo! )e (o)ivi,a)i pra3ane 'a u2ere u
njepovoj i'pradnji! a javno,) in&or(i,a)i o )e9ni2i(! eono(,i( i drur)veni(
a,pe)i(a prela'a na in&or(a*iono drur)vo% Pri )o(e po,e/nu ulopu i(aju
u)i*ajni javni (ediji i o/ra'ovne in,)i)u*ije%
X% o#% W% +PASN+STI PU-E AUT+MATIZACIJE
RA1A JAVNE UPRAVE
Svaa nova )e9nolopija! pa )ao i e-Po,lovanje prola'i ro' 2e)iri &a'e
ra'voja
Wh
4
Ljudi na po2e)u ori,)e nove )e9nolopije da /i radili ono r)o ina2e rade f
,a(o /r7e i /olje!
Po,)epeno po2inju da ori,)e )e9nolopiju da rade nove ,)vari!
+ve nove ,)vari (ijenjaju na2in na oji radi(o i 7ivi(o!
Novi ,)ilovi rada i 7ivo)a (ijenjaju drur)vo! a u rajnjoj liniji i
)e9nolopiju%
-ao je )o poa'ano u )a/eli xPer,pe)ive o,)varenop u)i*aja pri(jene
in&or(a*ioni9 )e9nolopijax re'ul)a)i e-Po,lovanja ,e (opu re)a)i od (ali9
po/oljranja po,)ojeep po,lovanja na jedno( raju ,pe)ra [)e9nolore
pro(jene\! do reiranja ,a,vi( novi9 po,lova na drupo( raju [,)ra)ere
pro(jene\% +va drupa (opuno,) preva'ila'i nor(alna o2eivanja )ipi2nop
po,lovanja da ,e radi je&)inije! /r7e i /olje! jer u po)puno,)i (ijenja onuren),u
/or/u u areni po,lovni9 (opuno,)i% I' i,)e )a/ele je )ao3e vidljivo ao vr,)a
projea)a u)i2e na po,ljedi*e ra'voja! na r)a ,u &ou,irani i na r)a u)i2u% I' )a/ele
,e (o7e vidje)i da jedno,)avni IT proje)i i(aju 'a po,ljedi*u ,a(o )e9nolore
pro(jene! a da ,)ra)ere )ran,&or(a*ije i(aju 'a re'ul)a) ,)ra)ere pro(jene%
Nivo
?rsta projekta 9okus na ticaj na !osljedice
o Jedno,)avni IT proje)i Te9nolopija
IT per&or(an,e! i
vjer)ine
Te9nolore
pro(jene
Wh
Zuur(ond A%! yro( Bureau*ra*} )o In&o*ra*}4 )o|ard, (anape(en) )9rooup9)
in&or(a)ion ar*9i)e)ure% In uBe}ond BPR in Pu/li* ad(ini,)ra)ion! In,)i)u)ional
Tran,&or(a)ion in an In&or(a)ion Apex% IS+ Pre,,! A(,)erda(! "###%
o"o
"
IT BPR
[Prvi in)erni nivo\
+pera)ivna i'vr,no,)
Po,lovi vjer)ine!
orpani'a*ija rada
+pera)ivne
pro(jene
X
IT! BPR CM [1rupi
in)erni nivo\
End-)o-end ,)varanje
vrijedno,)i 'a up*a
yun*ije
(enad7(en)a!
na2in rada
+rpani'a*ione
pro(jene
W S)ra)era )ran,&or(a*ija
+rpani'a*ione
per&or(an,e
Vodea po'i*ija u
odpovarajuoj
o/la,)i
S)ra)ere
pro(jene
Per,pe)ive o,)varenop u)i*aja pri(jene in&or(a*ioni9 )e9nolopija
I,)a lopia ,e (o7e pri(ijeni)i i na pri(jenu prin*ipa ele)ron,op
po,lovanja u javnoj upravi% Tre/a li nove )e9nolopije pri(ijeni)i na rjeravanje
pro/le(a i,)i( na2ino( oji( ,(o pri(jenjivali ,)are )e9nolopijes Ili )re/a )ra7i)i
nove! inven)ivne i on*ep)ualno drupa2ije pri,)upes Veina ori,nia
in&or(a*ioni9 )e9nolopija u javnoj upravi pi)ae ,e ao (opu po/oljra)i
po,)ojeu orpani'a*iju! po,)ojee u,lu7ne! proi'vodne ili po,lovne pro*e,e
pri(jeno( novi9 )e9nolopija% +ni e ao plavni *ilj 7elje)i in&or(a)i'a*iju
po,)ojeep po,la! njepove orpani'a*ije i na2ina o/avljanja ,vi9 )ran,a*ija% Sli2no
)o(e! ao pu)nia pi)a)e r)o /i )re/alo po/oljra)i u ra'voju avion,op pro(e)a! on
e vjerova)no po7elje)i /r7i dola'a na aerodro(! /r7e ula7enje i i'la7enje i'
aviona i upodniji le)% No nee po7elje)i orir)enje )elepor)a*ionop ,i,)e(a!
po'na)op i' nau2no-&an)a,)i2ni9 &il(ova! oji( /i u ,vepa neolio ,eundi
(opao ,)ii /ilo pdje u ,ve(ir! jer je )ava po)re/a [i (opuno,)\ i'van njepovop
,9vaanja pro/le(a pu)ovanja ,a jednop (je,)a na drupo%
Na 7alo,) najvei pro*ena) inve,)i*ija u in&or(a*ione )e9nolopije ,e
oduvje )rorio prije ,vepa na au)o(a)i'a*iju [opera)ivni nivo\! do ,u )a)i2i i
,)ra)eri nivo (nopo (anje 'a,)upljeni% Nepa)ivne po,ljedi*e ovave orijen)a*ije
,u o2ipledne
W$
4
Najvei pojedina2ni upa* in&or(a*ione )e9nolopije na ,vije)u je
a(eri2a vlada [W8 (ilijardi podirnje\% 1o priva)ni ,e)or u SA1
/ilje7i 'na2ajan pora,) produ)ivno,)i na o,novu orirenja in&or(a*ioni9
)e9nolopija! )aj pora,) u javnoj upravi SA1 je #~
0lavni ra'lop 'a ovao pora'ne re'ul)a)e je u 2injeni*i da ,u
in&or(a*ione )e9nolopije orirene i,lju2ivo 'a au)o(a)i'a*iju
po,)ojei9 po,lovni9 pro*e,a
WY
! a ne i 'a nji9ovo po/oljranje%
W$
Spe*9) P% n%! T9e I(pa*) o& IT on +rpani'a)ional Per&or(a*e in )9e Pu/li* Se*)or% In
nand/oo o& Pu/li* In&or(a)ion% Mar*el 1eer In*! N! "##X%
o""
U dijelovi(a in&or(a)i2i( rupovi(a provladava (irljenje da ra2unari
prou'rouju pro(jene! pa 2a i one revolu*ionarne% I,)ina je upravo o/rnu)a%
Indu,)rija i dr7ava [dva ,e)ora oja ,u ,o*ijalno naju)i*ajnija\ pri(jenjivala ,u i9
da /i i'/jepla pro(jene i o/e'/jedile status <uo%
Mnopo po,lovni9 orpani'a*ija ili nji9ovi9 ,e)ora je u,po,)avilo
in&or(a*ione ,i,)e(e! da vire ne /i (orali da inoviraju! )j% da pronala'e nove
[/olje\ na2ine 'a o,)varenje ,voji9 *iljeva%
Ne(a ,u(nje da ra2unari o/avljaju po,ao /olje [i je&)inije\ od ,voji9
pre)9odnia% .)o je jor va7nije f ra2unari orpani'a*ija(a o(opuavaju da /olje
on)roliru po,lovne )ran,a*ije! ,voje 'apo,lene! a even)ualno i ,voje up*e% Novi
)rend je orirenje ra2unara ao 'a(jene 'a 'apo,lene%
+ve pro(jene nee 'a po,ljedi*u i(a)i inova*ije nepo on,olida*iju
'a)e2enop ,)anja f velie orpani'a*ije e radi)i i,)o r)o i prije! ali (nopo
de)aljnije! a vea pre*i'no,) o(opuava i /olju on)rolu% 1r7avna ad(ini,)ra*ija
je ,ada u ,)anju da ,pre(i i ad(ini,)rira daleo vei /roj pravni9 propi,a nepo
iada prije% S drupe ,)rane velii /i'ni, (o7e (nopo pou'danije da predvidi i
,prije2i pri(jenu )i9 'aona! ao o*ijeni da ,u 'a nji9 nepo7eljni
49
%
E&e)i on,olida*ije ,u (nopo du/lji% .)o ,u velie o(panije i javna
uprava vire 'avi,ne o in&or(a*ioni( )e9nolopija(a! )o je nji9ova (o pro(jena
(anja i ponead ,e ,vodi ,a(o na inre(en)alne 'a9va)e% 1oa' je pro/le(
"- - )e9ni2i )rivijalan! ali orpani'a*iono pra)i2no ne,avladiv%
Na o,novu ovi9 2injeni*a na IT /i ,e prije (oplo pleda)i ao na ,(e)nju
uoja niada nee dove,)i u pi)anje na2in na oji ,e ,)vari o/avljaju! nepo e 2a
poura)i da i( da opravdanje%x
Realizacija koncepta e-prave zahtjeva da se I0 ne koristi samo kao
alat za rje$avanje problema% ve+ da u istoj mjeri bude i pokretaka snaga za
reorganizaciju i obnovu.
Zalju2a je ja,an4
<iljevi uvo8enja e-prave ne smiju da budu samo pru,anje
standardnih usluga preko Interneta. 0lavni *ilj je radialna
)ran,&or(a*ija na2ina &un*ioni,anja javne uprave orirenje( velii9
po)en*ijala oje dana, nude in&or(a*ione i o(unia*ione )e9nolopije%
WY
Po,lovni pro*e, podra'u(ijeva ni' a)ivno,)i [oraa\ oji po2inju i 'avrravaju ,a
ori,nio( u,lupa! reiraju odre3ne vrijedno,)i 'a )op ori,nia u o/liu u,lupe%
WZ
1r Boj2e 1avi)rov,i! Lepal /a,i, o& )9e lo*al ,el& - povern(en) in )9e Repu/li* o&
Ma*edonia! Me3unarodni nau2ni ,up! Pravni &aul)e) So&ija! oZZY%
o"X
Uporedo ,a uvo3enje( novi9 )e9nolopija! (ora ,e pri,)upi)i i ,ur)in,oj
i'(jeni (odela dr7avne ad(ini,)ra*ije% /utomatizacija postoje+eg
modela rada samo bi mu uvrstila pozicije i produ,ila vijek. A *ilj
au)o(a)i'a*ije je upravo da i'(jeni ,ur)inu rada dr7avne ad(ini,)ra*ije!
da je u2ini jedno,)avno(! o)voreno(! e&ia,no( i orijen)i,ano( prije
,vepa pre(a pra3ani(a%
7a bi ovo bilo mogu+e% potrebno je da se paralelno sa
automatizacijom rada dr,avne administracije vr$i i njena organizaciona i
strukturna trans(ormacija. :vdje postoji uzajamna zavisnost% po$to
automatizacija name+e neke promjene% pa je otpore u promijeni naina rada
mogu+e savladati obja$njenjem Lmora se promjeniti nain rada zbog
primjene i uvo8enja I<0L.
X% oo% P+TREBA ZA 1+-UMENT+VANJEM

Radei na /ilo o( ,ep(en)u re&or(e javne uprave ili ra'voja e-Uprave
po)re/no je ,)vara)i odre3enu dou(en)a*iju oja e o/e'/je3iva)i ,(jerni*e
dono,io*i(a odlua na ,vi( nivoi(a odlu2ivanja% 1ou(en)a*ija je od vi)alnop
in)ere,a u ,vi( &a'a(a 7ivo)nop *ilu,a ra'voja% Preo dou(en)a*ije ,vi e
u2e,ni*i (oi /i)i adeva)no in&or(i,ani o ,vaoj &a'i ra'voja i )a2no e 'na)i u
ojoj &a'i ra'voja ,e )renu)no nala'e% Za do/ijanje i odr7avanje dou(en)a*ije
neop9odna ,u u,(jeravanja i on)role% Ruovodio*i i ,pe*ijali,)i 'a
dou(en)a*iju )re/aju pripre(i)i de)aljne planove oji pria'uju re'ul)a)e i'rade
dou(en)a*ije! ra,porede! odpovorno,)i! re,ur,e! o/e'/je3enje vali)e)a i
pro*edure prepledavanja% Spe*ijali,)i 'a dou(en)a*iju )re/a da /rinu o
proje)ovanju ra'li2i)i9 vr,)a dou(en)a*ija na(jenjeni9 ra'li2i)i( ori,ni*i(a%
Za ra'voj dou(en)a*ije )re/a ori,)i)i po,)ojee IS+ ,)andarde! pdje pod
je )o (opue% Sa(o ada ne po,)oje odpovarajui ,)andardi ili ,(jerni*e (o7e ,e
radi)i pre(a 'a9)jevi(a rajnjep ori,nia% Pri )o(e )re/a u,voji)i ,)andarde i
,(jerni*e 'a4
vr,)e dou(ena)a i ve'e (e3u nji(a!
,adr7aj dou(ena)a!
vali)e) dou(ena)a!
&or(a) dou(ana)a!
iden)i&ia*iju dou(ena)a%
U i'radi dou(en)a*ije )re/a ,e pridr7ava)i pro*edura oje odre3uju
redo,ljed dou(en)ovanja i )o ,u4
o"W
planiranje! - Plan i'rade dou(en)a*ije (o7e /i)i dio plo/alnop plana ili
po,e/an dou(en)% Za (ale! ne&or(alne proje)e plan (o7e i(a)i ,a(o
jednu ,)rani*u% Za vee proje)e )o (o7e /i)i o/i(an dou(en) oji
,lijedi u)vr3ene ,)andarde i oji je pred(e) pro*edure &or(alnop
prepledavanja i oda/iranja% Plan i'rade dou(en)a*ije )re/a do,)avi)i
,vi( 2lanovi(a )i(a oji rade na re&or(i i ,vi(a na oje ,e odno,i% +n
)re/a ja,no da u)vrdi odpovorno,)i ,vi9 oji ,u ulju2eni u pro*e, i'rade
dou(en)a*ije% Plan )re/a da ,adr7i odred/e o4
o plo/alnoj ,)ru)uri dou(en)a*ije!
o vr,)i i ,adr7aju dou(ena)a!
o vali)e)u i &or(a)i(a dou(ena)a!
o iden)i&ia*iji dou(ena)a!
o ,aupljanju! 2uvanju i di,)ri/u*iji dou(ena)a!
o vre(en,o( planu i'rade dou(en)a*ije%
priprema! - Mora ,e )a2no de&ini,a)i od op da)u(a po2inje pro*e, i'rade
dou(ena)a i o je 'adu7en da uradi prvi na*r) doue(en)a%
kontrola! - 1a /i ,e pra)io ra'voj! )re/a odredi)i on)rolne )a2e! da)u(e
i li*a oja )re/a da provjere do oje &a'e je 'avrrena dou(en)a*ija u
(jereni( )a2a(a%
pregled! - Prepled dou(en)a*ije )re/aju radi)i ,vi 2lanovi )i(a! a
o/ave'no )re/a anpa7ova)i i ne'avi,nop revi'ora%
odobrenja! - Mora ,e &or(ira)i )ijelo oje e prepledanu dou(en)a*iju
veri&iova)i i upu)i)i na le)ori,anje i r)a(pu%
izrada! - Pro*e, i'rade dou(en)a*ije (ora /i)i povjeren pro&e,ionalnoj
o,o/i i in,)i)u*iji da '/op lore i'rade o(ple)na dou(en)a*ija ne /ude
lora%
arhiviranje! - +dre3eni /roj dou(ena)a )re/a ar9ivira)i i )o o/ave'no na
di,lo*irani( (je,)i(a% Broj ar9ivirane dou(en)a*ije 'avi,i od o/i(a i
vr,)e dou(en)a%
obezbje8enje rezervne dokumentacije! - Pored ar9ivirane
dou(en)a*ije! ori,niu uvije )re/a i,poru2i)i i odre3eni /roj re'ervni9
opija%
distribucija i a,uriranje! - U 'avi,no,)i o avoj dou(en)a*iji ,e radi
onaj o i'ra3uje dou(en)a*iju )re/a da o/e'/jedi njepovu di,)ri/u*iju i
a7uriranje%
raspolaganje% - 1ou(en)a*ija (ora /i)i na ra,polapanju ,vi(
'ain)ere,ovani(! ,e( ao ,e propla,i da ,e radi o povjerljivi(
dou(en)i(a%
Sa(o preo dou(en)a*ije [oja (ora /i)i i u ele)ron,o( o/liu\
o/e'/jedie ,e ri)eriju(i 'a pro*jenjivanje o(ple)no,)i! u,pjerno,)i i
pode,no,)i re&or(e javne uprave i ra'voja e-Uprave%
o"8
o"h
W% ELE-TR+NS-+ P+SL+VANJE
e-Uprava

Novi ala)i! nova pravila! nova eono(ija! ,o&i,)i*iraniji ori,ni*i f ,ve )o
'a9)jeva ,a,vi( novi pri,)up u radu javne uprave% Za /olju u,lupu! 'a njeno
preo/liovanje i nu3enje On-&ine! javna uprava ,e (ora preo/liova)i i' o,nova%
Te pro(jene od javne uprave 'a9)jevaju novu po,lovnu ,)ra)epiju ,vedenu na e-
Po,lovanje% +na (ora /i)i 'a,novana na novi( )e9nolopija(a! novi( po,lovni(
pro*e,i(a i novi( 'a9)jevi(a ori,nia%
Javna uprava (ora ra'vija)i vali)e)nu in&ra,)ru)uru 'a e-Po,lovanje!
orenu)u ,)alno( unapre3enju i )ra7enju novi9 pu)eva u po,lovanju% Novi
)rendovi! novi 'a9)jevi! po,)avljanje ori,nia u,lupe u &ou,! )ra7i od
ruovodnop adra da ,e/i po,)avi ,ljedea pi)anja4
- -ao e e-Po,lovanje pro(ijeni)i ponaranje ori,nia u,lupas
- -ao ra'vi)i di'ajn po,lovanja oji e 'adovolji)i po)re/e ori,nias
- -oje ,u nove aplia*ije po)re/ne da /i au)o(a)i'ovali nove po,lovne
planoves
- -oje inve,)i*ije u ljude i )e9nolopije )re/a o,)vari)i da /i ,e op,)alo u
novo( oru7enju! a po,e/no da /i ,e u nje(u napredovalos
Javne uprave u ra'vijeno( ,vije)u! oje dana, predvode revolu*iju e-
Po,lovanja! /r'o ,e reu i e&e)no po/oljravaju ,voje u,lupe% Tradi*ionalne!
,poro pore)ne javne uprave! )ero e i9 ,)ii! a jor )e7e i9 pre,)ii%
*7I03 N31IM:SR7N: IS&R3NI !R31/ S!R31N:S0I ?/N3
>/?N3 !R/?3 N/ !R:1>3N3
1a li ruovodni adar ra'u(ije i(ple(en)a*ij,u ,)ranu ,)ra)epijes 1a li
'naju da nove )e9nolopije (opu preo/liova)i *ijelu po,lovnu pla)&or(us Mo7e li
)op ruovod,)vo ,9va)i)i ri'ie! i'a'ove i po)eroe in)epra*ije i i(ple(en)a*ije
,lo7eni9 aplia*ijas +dpovaranje na ova i ,li2na pi)anja po(oi e va( da o*r)a)e
preo/liovanje javne uprave i(ple(en)a*ijo( novi9 )e9nolopija i po,lovni9
pro*e,a%
Nei ruovodio*i u javnoj upravi jor uvije ni,u ,vje,ni da je e&ea) )i9
pro(jena velii9 ra'(jera% +/i2no ,u 'au'e)i )renu)ni( pro/le(i(a opera)ivnop
po,lovanja pa ne ra'(irljaju o /uduno,)i% Vre(ena je (alo! re,ur,a jor (anje%
Ruovodni adrovi oji vide /uduno,) i nadola'ee )e9nolore pro(jene! ili
ipnoriru nji9ovu veli2inu! )ao3e ri'iuju% Nee i(a)i vre(ena da ,jede i
,(irljaju elepan)ne ,)ra)epije oje e prove,)i ro' ni' /e,prjeorni9 odlua% Ao
,e po,ao radi na )aj na2in! onda e )o ,ipurno dove,)i do propa,)i% 1a /i ,e u,pjelo
u novo( do/u e-Po,lovanja! ,a(o po,lovanje ,e (ora ,apleda)i na novi i
drupa2iji na2in%
o"$
Sa(o odr7avanje po,)ojeep ,)anja nije odr7iva op*ija% Velii /roj javni9
uprava ra'vio je pa)olopiju ra'(irljanja! u2enja i ra'voja a novo(! ,a(o u
,voji( ,&era(a 'adovolj,)va% Tavo ra'(irljanje ,li2no je ra'(irljanju nei9
ruovodio*a ada pledaju na pred,)ojee pro(jene ao4 5-ao e i'pleda)i (oja
nova an*elarijas6 u(je,)o da ,e pi)aju4 5noe li 'prada uprave o,)a)i na ovo(
(je,)u i naon po)re,as6
Te9nolore inova*ije pro7i(aju ,ve vei /roj po,lovni9 pro*e,a pa
,)ru)uralni( )ran,&or(a*ija(a po,)aje ,ve )e7e ruova)i jer ,e pro(jene deravaju
u ,ve vei( ra'(jera(a% Pro(jene ,e ne deravaju ,a(o od opipljivi9
vrijedno,)i! ao r)o ,u proi'vodi i pro*e,i! ve i vire od neopipljivi9 ao r)o ,u
odno,i ,a ori,ni*i(a ili in)epra*ija lju2ni9 in&or(a*ioni9 re,ur,a%
Malo je javni9 uprava oje ,u ra'vile in&or(a*ij,i orjen)i,ane (odele
po,lovnop djelovanja! neop9odne 'a ,)alne pro(jene i inoviranje%
Ao ,e po,(a)ra i,)orija! (o7e ,e vidje)i da javne uprave oje ,u /ile u
naj/oljoj po'i*iji da o/liuju /uduno,)! )o rije)o i 2ine% Alvin To&&ler u ,vojoj
nji'i t.o /uduno,)iu a7e4 tNa pro(jene oje ,e deravaju oo na, uopr)e ne
odpovara(o ili odpovara(o nedovoljno /r'o%u Top ruovod,)vo 2e,)o propur)a
da predvidi pro(jene i po,)ane ,vje,no na,)upajui9 pro(jena! )e u,pjernop
norenja ,a nji(a% S)alne pro(jene 'na2e da javna uprava (ora i'pradi)i 'drav
o,jeaj neupodno,)i na ,)a)u, <uo. 0reba razviti sposobnost uoavanja
promjena br,e od drugih! dono,i)i /r7e odlue i /i)i dovoljno enerpi2an u
,)varanju novi9 (odela po,lovanja% +d ,ada e javna uprava (ora)i 7ivje)i u
,)anju )rajne )ran,&or(a*ije% S)alno e provodi)i pro(jene! unapre3iva)i
po,lovanje! po/oljrava)i u,lupu i inovira)i%
Ao je o/ra'a* po,lovanja javne upreve popreran ili i'pra3en na
'a,)arjeli( pre)po,)ava(a! ni vei /roj 'arpa nee donije)i nir)a do/ro%
Tapanje na i,)o( (je,)u i &an)a'iranje o 2aro/ni( rjerenji(a oja e ,e pojavi)i
,a(a od ,e/e! dovodi do velii9 ra'o2arenja ada ,e ona ne pojave% I,)o )ao i
)eri rad 'a,novan na 'a,)arjeli( (odeli(a po,lovanja! dovere do &ru,)ra*ija i
,)ra9a unu)ar javne uprave% Ni jedan od ova dva pri,)upa nije popodan 'a 9va)anje
u or)a* ,a pro/le(i(a i nee dove,)i do ra'voja i napre)a% -ao javna uprava
)re/a /i)i ,)ru)uirana da /i ,e (opla u9va)i)i u or)a* ,a i'a'ovi(a oje dono,e
nove )e9nolopijes
W% o% 1EyINISANJE PRIMJERENE VIZIJE
e-Po,lovanja
Prvi ora u prela,u ,a la,i2nop po,lovanja na e-Po,lovanje je
reiranje pri(jerene e-vi'ije% -ao r)o je )o do/ro pri(ije)ila (a2a u 5Ali,i u
'e(lji 2uda6! ao ne 'na)e uda ide)e ,vai pu) e /i)i dovoljno do/ar%
o"Y
1a /i vi'ija e-Po,lovanja (opla da 'a7ivi u pra,i )re/alo /i de&ini,a)i
lju2ne ara)eri,)ie i opredjeljenja u 2e)iri di(en'ije f ta *de&inire prirodu
ve'a oje /i )re/alo da /udu u,po,)avljene\# Ko *oji en)i)e)i e /i)i (e3u,o/no
pove'ani\# 4dje [de&inire (je,)o na oje( e aplia*ije e-Po,lovanja /i)i
lo*irane\! i ZaFto [de&inire oje ini*ija)ive e-Po,lovanja e do/i)i priori)e) u
popledu o2eivani9 re'ul)a)a! r)o e i(a)i u)i*aj i na pravilno di(en'ioniranje
o,)ale )ri di(en'ije\% Unu)ar ,vae di(en'ije (o7e da ,e ra'(irlja u,o! riroo i
veo(a riroo%
U na,)avu u poura)i da)i nee veo(a riroe [i oripinalnes\ odpovore
na ova pi)anja%
W% o% o% .TA4 VI.E +1 TR0+VINE
Na,upro) popularno( (irljenju! e-Po,lovanje nije ,inoni( 'a e-Trpovinu%
Ter(in e-Trpovina ,e &ou,ira i,lju2ivo na po,lovne )ran,a*ije f upovinu i
prodaju proi'voda i u,lupa! orirenje( (re7ni9 )e9nolopija da /i ,e ove
)ran,a*ije i'vele /r7e! /olje i je&)inije% S drupe ,)rane e-Po,lovanje - ,a ili /e'
pre&i,a zez f podra'u(ijeva (nopo vire od jedno,)avne upovine i prodaje%
Z/op )opa! e-Trpovina nije u ,)anju da pru7i *jelovi)u ,liu! iao je ne,porno da je
)o va7an a,pe) e-Po,lovanja% Njen dio ,lie poa'uje ao nova* prela'i i' rue
u ruu% E-Po,lovanje je poj(ovno (nopo rire i ,e( &ou,iranja ,a(o na
)ran,a*iju ono po)en*ira orirenje Mre7e u o(/ina*iji ,a o,)ali( (re7ni(
)e9nolopija(a i &or(a(a ele)ron,e o(unia*ije ,a *ilje( da o(opui /ilo
oji o/li po,lovanja%
Z/op )opa ,u )er(ini B"C [po,lovanje privredni9 ,u/jea)a-,a-up*e(\ i
B"B [po,lovanje privredni9 ,u/jea)a-,a-pprivredni( ,u/je)i(a\ oji ,e odno,e
na e-Trpovinu )ao3e oprani2eni u ,voji( de&ini*ija(a! por)o ,e &ou,iraju ,a(o
na )ran,a*iju%
spje$no poslovanje podrazumijeva mnogo vi$e od transakcije ono
komunicira% sara8uje% ui% stvara% inovira% planira% vrbuje nove poklonike...
I,)orij,i pledano e-Po,lovanje ,e ra'vijalo od e-Plaanja do e-
Proi'vodnje i di,)ri/u*ije [vidi ,ljedeu ,liu\%
o"Z
!3RI:7
oZ$#
oZY#
oZZ#
"###
/&0I?N:S0
Ele)ron,a plaanja
Ele)ron,e o(unia*ije
Ele)ron,a )rpovina
Ele)ron,a proi'vodnja i di,)ri/u*ija

Sve ,u )o va7ni po,lovni pro*e,i oji i)eao (opu da pro&i)iraju od
pri(jene )e9nolopija e-Po,lovanja%
Nadalje! (o e-Po,lovanja je )ava da (ijenja 'na2enje drupi9 )er(ina
oji ,u ,e )radi*ionalno ori,)ili da opiru ,vije) po,lovanja% Na pri(jer!
pro(ijenjen je ,(i,ao )er(ina (i!ma *pos&ovna o!ganiza"ija+% Sa pora,)o( e-
Po,lovanja! prani*e &ir(e ,u ,e ,ve vire ririle! )ao da dana, o/u9va)aju i
naj'na2ajnije do/avlja2e! up*e i o,)ale in)erne par)nere% -on*ep) ou),our*inp-a
podra'u(ijeva da po,)oje or)re prani*e i'(e3u oni9 oji ,e nala'e tunu)aru i
oni9 oji ,u tvanu &ir(e% Me3u)i(! ,a pri(jeno( E,)rane)a po,lovni par)neri
po,)aju ,a,)avni dio i e,)en'ija in)epri,anop po,lovnop ,i,)e(a%
1a li je (o'a u &un*iji zou),our*inpaz 'a pore)anje rues Radi ,e o
jednoj nepove'anoj a)ivno,)i oja ,e odvija pod on)rolo( *en)ralnop nervnop
,i,)e(a% Na ,li2an na2in e-Po,lovanje (ijenja 'na2enje )er(ina lana* na/ave%
Na/ava i vrijedno,)i ne o,)varuju ,e vire u lan*i(a% +,lo/o3eni lana*a oni
,)varaju dina(i2e (re7e u oji(a ,e )ran,a*ije o/avljaju na nelinearan i
adap)ivan na2in%
E-Po,lovanje ruri divi'ionalne! &un*ionalne i indu,)rij,e ,ilo,e%
U(je,)o la,i2ni9 anala (are)inpa i di,)ri/u*ije dana, ,e ori,)i )er(in (re7e%
Mre7a ,e ,a,)oji od en)i)e)a oji ,u 2vorovi (re7e i nji9ovi9 (e3u,o/ni9 ve'a% I'
(re7ne per,pe)ive e-Po,lovanje o(opuava da ,e pove7e 'na)no vei /roj
en)i)e)a i da ,e i'(e3u nji9 u,po,)ave ra'li2i)e one*ije oje prije nije /ilo
(opue o,)vari)i% 1va va7na ,o2iva ro' oja /i )re/alo pleda)i na e-Po,lovanje
,u4
!ovezani su entiteti! 2i(e ,e a*ena) ,)avlja na lju2ne ipra2e%
:mogu+ene su interakcije! 2i(e ,e a*ena) ,)avlja na lju2ne po,lovne
pro*e,e%
.irenje( /roja anala i o/opaivanje( nji9ovop ,adr7aja o(opuava ,e
'na2ajno po/oljranje per&or(an,i lju2ni9 po,lovni9 pro*e,a% -ao re'ul)a) )i9
napora po,lovne aplia*ije oje ,u neada /ile &un*ionalno orpani'ovane [na
pri(jer (are)inp! &inan,ije! ljud,i re,ur,i\ dana, ,e orjen)iru pre(a lju2ni(
en)i)e)i(a4
Upravljanju odno,i(a ,a up*i(a [*u,)o(er rela)ion,9ip (anape(en)
f CRM\!
oX#
Upravljanju lan*e( na/ave [,uppl} *9ain (anape(en) f SCM\!
Upravljanju odno,i(a ,a in)ere,ni( par)neri(a [par)ner rela)ion,9ip
(anape(en) f PRM\
E-Po,lovanje o(opuava da ,e po,lovanje ,a pa,ivnop dipne na (nopo
viri a)ivni nivo pove'ivanje( 2vorova oji ,u prije po,)ojali ao individualne
&un*ije% U(je,)o da radi(o ZA [po nalopu\ (nopo je e&e)ivnije ao radi(o4
Sa up*i(a!
Sa do/avlja2i(a!
Sa 'apo,leni(aa!
Sa o,)ali( in)ere,ni( par)neri(a ['ajedni*o(\%
E-Po,lovanje o(opuava o(ple)nu preorijen)a*iju po,lovanja ,a
pojedina2ni9 a)ivno,)i oje &un*ioniru ao 'a,e/ni ,ilo,i i oji ,u upravljani
od ,)rane [2e,)o (e3u,o/no po,va3ani9\ nepove'ani9 ,e)ora! na o,)varenje
odno,a ,a lju2ni( en)i)e)i(a! oji ,u u po)puno,)i in)epri,ani i upravljani ro'
prorirenu orpani'a*iju%
Sve ovo ,e (o7e u,pjerno pre,lia)i i na e-Upravu% E-Uprava je )ao3e
(e9ani'a( 'a odlu2ivanje .TA uprava )re/a da radi% U)i*aj na odlue ,e
uvo3enje( e-Uprave proriruje na (nopo vire ,u/jea)a! pro*e, po,)aje vidljiviji
i javniji! (anje podlo7an u,i( in)ere,i(a% +vaj pro*e, ulju2uje proririvanje
de(ora),op (anda)a i orijen)i,anje a lijen)-*en)ri2no( (odelu uprave!
reorpani'a*iji oja ,e 'a,niva na )a2i pledir)a ori,nia u,lupa a ne /irora)ije%
Na2in na oji ,e ove ideje (opu i(ple(en)ira)i na po,lovanje e-Uprave
pria'an je u ,ljedeoj )a/eli4
oXo
Topolopija u,lupa e-Uprave
Broj redova i olona u ovoj )a/eli ,e (o7e po volji riri)i! (ijenja)i i
nadopunjava)i%
W% o% "% -+4 VI.E +1 -+RISNI-A
Po,(a)ranje e-Po,lovanja ao (re7e oja pove'uje ,a(o dvije vr,)e
en)i)e)a f po,ao ,a ori,nio( [B"C\ i po,ao ,a po,lo( [B"B\ - je navla2enje
u,i9 nao2njaa oji na, ,prje2avaju da vidi(o /e,rajno /opa),)vo (opuno,)i
oje nova paradip(a po,lovanja nudi%
Mo'a je ao pado/ran f &un*ionire ,a(o ada je o)voren% U po2e)u
,u ,e &ir(e &ou,irale da pri(jeno( on*ep)a e-Po,lovanja po/oljraju In)erne
po,lovne pro*e,e% S vre(eno( ,u ,e po2eli pove'iva)i ,a nei( od lju2ni9
ori,nia! a a,nije i ,a o,)ali( in)ere,ni( par)neri(a ,)varajui na )aj na2in
nove o/lie po,lovni9 (re7a%
Svakodnevni
,ivot
>avna
administracija
!olitika
participacija
In(ormacione
usluge
0ransakcijske
usluge
In&or(a*ije o radu!
edua*iji! 'dravlju!
)ran,por)u! 7ivo)noj
,redini! ul)uri! i)d%
1i,u,ija o
pi)anji(a i'
,vaodnevnop
7ivo)a
Na pri(jer
re'erva*ija ara)a!
repi,)ra*ija u2e,nia
'a o/uu
&omunikacione
usluge
1ire)oriju( Javni9
u,lupa
Vodi2 'a
ad(ini,)ra)ivne
pro*edure
Javni repi,)ri i /a'e
poda)aa
e-(ail on)a) ,a
javni(
,lu7/eni*i(a
Zaoni! poli)i2i
propra(i! dou(en)i
'a oje ,u po)re/ne
on,ul)a*ije
In&or(a*ije po)re/ne
'a donorenje odlue
1i,u,ija o
oda/rani(
poli)i2i( )e(a(a
e-(ail on)a) ,a
poli)i2ari(a
Re&erendu(i
I'/ori
I,pi)ivanje javnop
(nenja
Ele)ron,o
popunjavanje
&or(ulara
I'vo3enje aplia*ija
Predaja pi,(eni9
narud7/i%
oX"
+)varanje( ne2ijep u(a 'a (opuno,)i prorirenop o/i(a e-Po,lovanja
f 2irenje( ,o2iva! ao i prorirenje( po,(a)rane per,pe)ive [pej,a7a\!
pria'ae ,e 2i)av ni' en)i)e)a oji (opu da /udu /ilo r)a r)o na( je u )o(
)renu)u po)re/no [naj2ere ,u )o ljudi! ,)vari i orpani'a*ije\% Jor jedno( u
ponovi)i da pre(a u,vojeni( o'naa(a (o7e(o da ,e ree(o al&a/e)o( od A
do Z pdje ,e na pri(jer ,a4
A o'na2avaju au)o(a)i'ovani in)elipen)ni apen)i!
B je po,ao [busssines\!
C je ori,ni ["onsume!\!
1 ,u in)elipen)ni ure3aji [inte&&igent devi"es\!
E ,u 'apo,leni *emp&o%ee\
0 je re'ervi,ano 'a dr7avnu upravu [gove!nment\
i )ao dalje%
-o(/inovanje( ra'li2i)i9 ,lova u al&a/e)u ,)vara ,e (ul)idi(en'ionalni
,vije) (e3u,o/no pove'ani9 en)i)e)a u oje( ,e odvija 2i)ava pale)a ra'li2i)i9
o/lia ra'(jene%
Veina )i9 ra'(jena je orijen)i,ana na po,lovno oru7enje u oje( /i
)re/alo da ,e o/avi )ran,a*ija% Na pri(jer B"B (o7e podra'u(ijeva)i ,aradnju
dva po,lovna en)i)e)a na ra'voju 'ajedni2op proi'voda [au)o(o/ila na pri(jer\%
-up*i (opu da in)en'ivno o(uni*iraju ,a drupi( up*i(a na o/o,)ranu ori,)
[C"C\! a da )o 'a po,ljedi*u ne(a niavu ra'(jenu nov*a%
Ele)ron,o po,lovanje je daleo od )opa da /ude analopno ,a
,ao/raaje( u jedno,(jerni( uli*a(a oje podr7ava ,a(o odno,e jedan-
napre(a-jedan i jedan-napre(a-vire% +no u pra,i ,ve vire po,)aje dvo,(jerno i
in)era)ivno% Me3u,o/ni pu)evi ,e urr)aju i prepliu i )o u (jeri oja uvelio
preva'ila'i jedno,)avne /inarne rela*ije%
U )a/eli 5Me3u,o/ni odno,i u2e,nia u po,lovanju e-Uprave6 poa'ano
je ao ,e (opu pri(ijeni)i dvo,(jerni i in)era)ivni odno,i u javnoj upravi4
-ao i u pre)9odno( pri(jeru /roj redova i olona u ovoj )a/eli ,e (o7e
po volji riri)i! (ijenja)i i nadopunjava)i%
e-prava 0ra3ani
Javni
,e)or
Seundarni
,e)or
Ter*ijarni
,e)or
0ra3ani
C"C C"0 C"B C"N
Javni ,e)or
0"C 0"0 0"B 0"N
Seundarni ,e)or
B"C B"0 B"B B"N
Ter*ijarni ,e)or
N"C N"0 N"B N"N
oXX
Me3u,o/ni odno,i u2e,nia u po,lovanju e-Uprave
W% o% X% 01JE4 PREVAZILAvENJE 0RANICA
yIRME
E-Po,lovanje o(opuava da ,e ,a laoo( preva'i3u prani*e oje ,u
)radi*ionalno de&ini,ale po,lovnu orpani'a*iju! pa 2a i do )opa da ,a( poja(
prani*e po,)ane /e,(i,len% Prvi ora*i u )o( prav*u odno,ili ,u ,e na 2vrre
pove'ivanje i rurenje /arijera 'a po,lovne par)nere% 1ana, velii /roj o(panija
daje u ou),our*inp ,voje ,o&)ver,e a)ivno,)i i prela'i na (je,e2no plaanje
u,lupa ao r)o ,u na pri(jer CRM a)ivno,)i [upravljanje odno,i(a ,a up*i(a
u' in)en'ivno orirenje in&or(a*ione )e9nolopije\! ao i odr7avanje in&or(a)i2e
opre(e i upravljanje lan*e( na/ave [supp&% "1ain management - SCM\%
1ana, ,u po,lovne orpani'a*ije ,uo2ene ,a velio( ponudo(
proi'vo3a2a ,o&)vera i )e9nolori9 pla)&or(i! pri 2e(u ,e do/i)ni*i i pu/i)ni*i na
)r7ir)u e-Po,lovanja ne (opu ,a ,ipurnoru propno'ira)i% +pro(ne )rorove
,)varaju i ,i,)e( in)epra)ori oji pouravaju da pove7u novona/avljeni ,o&)ver ,a
na,lije3eni( /a'a(a poda)aa i aplia*ija(a% +vaj po,ao nije ,a(o i'u'e)no
,up! ve je pove'an i ,a opro(ni( po,lovni( ri'io(% wa i ada ,ve pro3e u
naj/olje( redu o,)aju on,)an)ni pro/le(i opera)ivnop odr7avanja i upovine
novi9 ver'ija ,o&)vera i )o u ,i)ua*iji ada ,u ,e na )r7ir)u pojavili (nopo
povoljniji ponu3a2i% Tada /i )re/alo donije)i odluu o )o(e da li da ,e na,)avi ,a
po,)ojei( do/avlja2e(! r)o va, o,u3uje da radi)e na in&eriornoj )e9noloroj
pla)&or(i! ili da prije3e)e na novo rjerenje! r)o 'na2i da ,e *ijeli po,ao
i(ple(en)a*ije novi9 rjerenja (ora po2e)i i,po2e)a%
Svai po,lovni pro*e, oji ne pred,)avlja o,nov 'a ,)ra)eru
o(pe)en*iju 'a9valjujui e-Po,lovanju po,)aje o'/iljan andida) 'a
zoutsou!"ingz% Ra'lop je jedno,)avan f Zar)o da upuje(o *ijelu ravu! ao na(
je po)re/no ,a(o (lijeos Po,lovni pro*e,i oji ne pred,)avljaju u,o je'pro
lju2ni9 ["o!e\ pro*e,a ,e dana, udo(ljavaju i'van (a)i2ne orpani'a*ija i
prepur)aju provajderi(a u,lupa oji u na,)avu vode ra2una o ravi i redovno
i,poru2uju (lijeo%
+dlua da ,e veina ru)in,i9 po,lova povjeri provajderi(a in&or(a)i2i9
u,lupa ,)vara (opuno,) da ,e in&or(a)i2ari unu)ar po,lovne orpani'a*ije
(a,i(alno on*en)riru na one a)ivno,)i oje ,u od najveep ,)ra)erop 'na2aja!
por)o ,u de&ini)ivno o,lo/o3eni /ripe o odr7avanju (re7e i a7uriranju ver'ija
,o&)vera%
So&)ver,e aplia*ije i(aju 'a *ilj podrru e&e)ivno( i e&ia,no(
upravljanju po,lovni( pro*e,i(a% Ao ,e o(opui da ,e po,lovni( pro*e,i(a
(o7e /e' pro/le(a pri,)upa)i preo (re7e! do/avlja2i po,)aju ,)ra)eri par)neri%
oXW
U )o( on)e,)u )er(in outsou!"ing po,)aje oprani2en opi, va7nop po,lovnop
odno,a% Bolji )er(in /i /io o-sou!"ing pod 2i( ,e podra'u(ijeva ,i)ua*ija u
ojoj aplia*ije po,)aju nevidljive! prani*e po,lovne orpani'a*ije /e,(i,lene! a
e,)erni do/avlja2i ,e ,(a)raju prorirenje( lju2ni9 po,lovni9 opera*ija
orpani'a*ije%
Najve+a prednost Web-aplikacija u kontekstu e-!oslovanja je njihova
sposobnost da sru$e postoje+e granice organizacije i da omogu+e svim
poslovnim partnerima da u realnom vremenu pristupaju svim
in(ormacijama relevantnim za zajedniko poslovanje% bez obzira na hardver
i so(tver kojim uesnici trenutno raspola,u. 1ogu+nost povezivanja bez
ikakvih ogranienja dramatino smanjuje tro$kove komunikacije i
koordinacije pri obavljanju zajednikih poslovnih transakcija.
Ti(e ,e 'ao/ila'i i 2i)av ni' po,rednia u po,lu oji ,u u la,i2no(
na2inu po,lovanja vodili ra2una o )oovi(a in&or(a*ija i do/ara u lan*u na/ave%
U on)e,)u i(ple(en)a*ije e-Uprave outsou!"ing podra'u(ijeva da
javni ,e)or i' priva)nop ,e)ora na/avlja ro/u i u,lupe oje je )radi*ionalno ,a(
proi'vodio i pru7ao%
Pra,a outsou!"inga ra'liuje ,e (e3u dr7ava(a 2lani*a(a +EC1-a%
Po,)oji nai'pled opr)a ,apla,no,) da ,u u,lupe podrre! ao r)o ,u odr7avanje
pro,)ora i 2irenje! upo,)i)elj,)vo! r)a(panje i ,li2ne! odpovarajue 'a
outsou!"ing% Ze(lje oje i(aju jau )radi*iju u outsou!"ingu! po,e/no Au,)ralija!
Novi Zeland! Velia Bri)anija! SA1 i nordij,e 'e(lje renule ,u dalje od ,a(op
outsou!"inga u,lupa podrre u o/la,)i oje ,u ne )ao davno ,(a)rane la,i2ni(
dr7avni(% Pri(jer ,u va)ropa,ne ,lu7/e u SA1! 'a)vor,e ,lu7/e u Velioj
Bri)aniji! 'avodi 'a ne'apo,lene u Au,)raliji! popravni do(ovi na I,landu!
&un*ije na*ionalne ,lu7/e 'a revi'iju na Novo( Zelandu%
Ra'lo'i 'a uvo3enje outsou!"inga ,u jedno,)avni% In)erna*ionalne ,)udije
,u do,ljedno poa'ale da ,e! outsou!"ingom (opu po,)ii )rajne "#-pro*en)ne
ur)ede! u' i,)ovre(eno odr7avanje ili! 2a! po/oljranje nivoa u,lupa% Ur)ede u
)rorovi(a po,lije uvo3enja outsou!"inga ,u ra'li2i)e4 u SA1 i Velioj Bri)aniji
"#! Au,)raliji o8-"#! .ved,oj Z-"8! 1an,oj 8-X#! a na I,landu "#-"8 od,)o
[|||%|ide,%ru\
8#
%
W% o% W% ZB+0 wE0A4 VI.E +1 TR+.-+VA
.irenje( i o/opaivanje( o(unia*ioni9 anala i reiranje( en)i)e)i(a
8#
L% S)arniova! uBu,ine, Con)inu)} and au),our*inpx
oX8
orjen)i,ani9 aplia*ija e-Po,lovanje 'na2ajno po/oljrava e&e)ivno,) i e&ia,no,)
lju2ni9 po,lovni9 pro*e,a orpani'a*ije% E&ia,no,)
23
[ao da ,)vari uradi(o
/olje\ je (jera ao ,e ori,)e re,ur,i da /i ,e o,)vario po,)avljeni *ilj%
Po/oljranje e&ia,no,)i 2e,)o i(a 'a po,ljedi*u 'na2ajne ur)ede i ,(anjenje
)rorova ao je )o poa'ano u ,ljedeoj )a/eli4

0radicionalni
sistem
Internet !rocenat u$tede
Avio ar)e

Y%## o%## Y$ ~
Banar,)vo o%#Y #%oX YZ ~
Plaanje ra2una "%$8 #%Y8 $# ~
Poli,a o,ipuranja W## f $## "## f X8# 8# ~
So&)|are o8 #%X8 ZY ~
Pro*ena) ur)eda o,)vareni9 uvo3enje( e-Po,lovanja
Iao ,u ini*ija)ive 'a,novane na po/oljranju e&ia,no,)i naj2ere i
najvidljivije 'a doa'ivanje predno,)i pri(jene e-Po,lovanja! one pred,)avljaju
,a(o prvi ora u evolu*iji e-Po,lovanja% Na ,ljedee( nivou e-Po,lovanje /i
)re/alo da 'na2ajno po/oljra e(ektivnost lju2ni9 po,lovni9 pro*e,a
orpani'a*ije%
E&e)ivno,)
24
[da li radi(o prave ,)vari na naj/olji na2ins\ je (jera
pri(jereno,)i i'a/rani9 *iljeva i ,)epena nji9ovop o,)varenja% Ponovno de&ini,anje
ili rein7enjerinp pro*e,a (opu re'ul)ira)i reiranje( novi9 i'vora vrijedno,)i i
'na2ajni( poveanje( pro&i)a%
Ra'lia i'(e3u e&ia,no,)i i e&e)ivno,)i ,li2na je ra'li*i i'(e3u
la,i2nop ra9a i )ta! T!ek )rodi(en'ionalnop ra9ai ao e&ia,no,) podra'u(ijeva
da i,)u ipru odipra(o ,vai pu) ,ve /olje i /olje! e&e)ivno,) 'na2i da ,e upur)a(o
8o
E&ia,na je ona uprava oja /r'o! je&)ino i vali)e)no reali'uje ,voje *iljeve%
8"
E&e)ivna je ona uprava oja pru7a upravo onavu u,lupu avu od nje o2euju njeni
ori,ni*i
oXh
u ,a,vi( novu vr,)u ipre! do)ada neipranu% Iao rein7enjerinp po,lovni9 pro*e,a
ne (ijenja ,a,)av ipra2a u areni! on (ijenja pravila ipre! r)o 'a ona2nu po,ljedi*u
i(a )ran,&or(a*iju po,lovanja
25
%
To u pra,i (o7e 'a9)jeva)i da ,e odipra ,a,vi( nova ipra pri 2e(u e ,e
arena orenu)i naopa2e! ,)alno e ,e i'(jenjiva)i novi par)neri i propi,iva)i nova
pravila ipre% Ao ,e vodi ra2una o e&ia,no,)i! popled odo'do [zbottom &inez\ vidi
e-Po,lovanje ao 'na2ajan ala) u re,anju nepo)re/ni9 )rorova% Velii ipra2i
po,(a)raju e-Po,lovanje u ,a,vi( novo( on)e,)u f ao ztop &inez ala) 'a
pro(jenu pravila va7ee po,lovne ipre% Pioniri e-Po,lovanja ao r)o ,u 2e&& i
is"o ,u veo(a u,pjerni upravo '/op )opa r)o ,u propi,ali ,op,)vena pravila ipre i
ipraju ipru oja je ,uperiorna [,a,vi( drupa2ija\ u odno,u na onuren*iju%
U ,ljedeoj )a/eli poa'ano je ao od uvo3enja prin*ipa ele)ron,op
po,lovanja u javnu upravu i(aju ,vi predno,)i4
&orisnik !rednosti
=ra8ani
Po/oljran pri,)up in&or(a*ija(a i po/oljranje u,lupa [npr% in&or(a*ije o
pore'i(a i pri9odi(a! ,ve vr,)e do'vola! 'drav,)vene u,lupe! )r'ir)e rada!
,o*ijalni rad% 0ra3ani u7ivaju do/ro/i)i 'a9valjui dire)no( pri,)upu [,lu7/e
pri9oda! repi,)ra*ija predu'ea! i)d%\ i 'a9valjujui e&ia,niji( on)a)i(a ,a
,lu7/eni*i(a
Caposleni Po/oljranje (orala i e&ia,no,)i 'apo,leni9! lare upravljanje adrovi(a%
?ladine
slu,be
Po/oljran pri,)up in&or(a*ija(a i u,lupa(a% Poveana In)erna e&ia,no,)
na/avni9 ,lu7/i% -on,olida*ija poda)aa poveanje vali)e)a i'vjer)aja i
ele)ron,a di,)ri/u*ija pri(ao*i(a [dr7avni nivo! 'aonodavne o(i,ije\%
S(anjenje )rorova po,lovanja f up*ido/avlja2i! upravljanje 'ali9a(a!
i'vjer)aji(a%
!rivreda Povean pri,)up in&or(a*ija(a i u,lupa(a% S(anjenje )rorova
o(unia*ije%
Sveo/u9va)na ori,) od e-Po,lovanja
Sljedea )a/ela poa'uje oji pro/le(i po,)oje na rela*iji javna uprava-
pra3ani i oja rjerenja ,u pri(jerena4
!roblem !rimjereno rje$enje
S(anjenje )rorova u,lu7ivanja
pra3ana
Ele)ron,i pri,)up in&or(a*ija(a
8X
Mariu, Ra,(u,,en! E&&i*ien*} and E&&e*)ivene,,! -M1! Copen9apen! "##X%
oX$
-orirenje re,ur,a i'(e3u ,lu7/i Eea& time in&or(a*ije
+/jedinjenje in&or(a*ija On-&ine pri,)up ,vi(
in&or(a*ija(a
yoru( 'a o(unia*iju ,a
&un*ioneri(a
-reiranje in)ere,ni9 'ajedni*a i
anala 'a o(unia*iju
Po)punije ra'u(ijevanje odno,a ,a
pra3ani(a i prupa(a
In)epra*ija in&or(a*ija
-ori,) od e-Po,lovanja 'a pra3ane
U ,ljedeoj )a/eli poa'ano je oji pro/le(i po,)oje na rela*iji javna
uprava - javna uprava i oja rjerenja ,u pri(jerena%
!roblem !rimjereno rje$enje
-o(unia*ija Si,)e(i 'a eli(ini,anje i'olovani9
o,)rva o(unia*ija
Vire,)ruo unorenje i,)i9
in&or(a*ija dovodi u pi)anje
in)epri)e) javni9 do,ijea
Si,)e(a)i'a*ija in&or(a*ija ro'
upra3ene (e9ani'(e 'a
pro2iravanje i o/jedinjavanje
do,ijea
Po)re/a 'a *en)rali'ovani(
upravljanje( /ud7e),i(
,red,)vi(a radi on)role )rorova
yor(iranje /ud7e)a ro' pro*e,
,aradnje o(opuen por)al
)e9nolopijo(
Pripre(anje i'vjer)aja 'a9)jeva
o/jedinjenje in&or(a*ija i'
ra'norodni9 i'vora
Upra3ivanje ru)ina 'a
o/jedinjavanje poda)a
-ori,) od e-Po,lovanja 'a in)erne odno,e u javnoj upravi
oXY
/dministrativni slu,benici i okru,enje koje se mijenja
Ad(ini,)ra)ivni ,lu7/eni*i o/avljaju ,voje radne 'ada)e u oru7enju oje
,e veo(a /r'o (ijenja! 'a oje po,)oje oprani2ena ,red,)va! a 'a9)jevi pra3ana u
popledu /r'ine! *ijene i vali)e)a u,lupe ,ve vire ra,)u% -on)rola vali)e)a i
javno,) rada ,ve vire dola'i do i'ra7aja% U ,ladu ,a )i( 'apo,leni u javnoj upravi
,u prinu3eni da po,love o/avljaju na nov na2in! da /i (opli da o,)vare ,lo7ene
*iljeve% Re&or(a oja ,e provodi u)i*ae na )radi*ionalne vrijedno,)i i do,adarnje
,)andarde u javnoj upravi% To u,lovljava da ,e i e)i2a in&ra,)ru)ura (ora
(ijenja)i [a naro2i)o (oraju da ,e prilapo3avaju (e9ani'(i odpovorno,)i\ da /i
,e o,ipurao vi,o vali)e) po,la i da ,e i,puni o,novni 'ada)a javne uprave f
o,ipuranje do/re u,lupe njeni( ori,ni*i(a%
Uprava po prirodi ,vop po,la 'a9)jeva nee u,)upe% Suo/ i'(e3u
)radi*ionalni9 (oralni9 vrijedno,)i i vrijedno,)i oje je javna uprava preu'ela od
priva)nop ,e)ora! ao r)o ,u e&ia,no,) i e&e)ivno,)! i'a'iva od pojedini9
,lu7/enia pri)i,a i on&u'iju u ,vaodnevnoj pri(jeni (oralni9 ,)andarda%
Poli)i2o oru7enje je od ,ur)in,op 'na2aja 'a &un*ioni,anje javne uprave%
Ra'lo'i 'a /ripu ,u poli)i2a pri,)ra,no,) i poli)i2i pa)rona)%
U ,ljedeoj )a/eli poa'ano je oji pro/le(i po,)oje na rela*iji javna
uprava - 'apo,leni ,lu7/eni*i i oja rjerenja ,u pri(jerena4
!roblem !rimjereno rje$enje
Slu7/e ,u 'a)rpane poda*i(a o
adrov,i( pro(jena(a! 'a9)jevi(a i
upi)i(a
-adrov,i se&(-se!vi"e por)al
Zapo,leni ni,u o/u2eni da pru7aju
u,lupe drupi( ,lu7/a(a! privredi i
pra3ani(a
Si,)e(a)i'a*ija pro*e,a do,)upno,)
in&or(a*ija
In)epri)e) ,lu7/i ,e dovodi u pi)anje
neon'i,)en)ni( ,)andardi(a i
pro*edura(a
+/jedinjeni pri,)up /a'i poda)aa
i in&or(a*ija
-ori,) od e-Po,lovanja 'a 'apo,lene ,lu7/enie
U ,ljedeoj )a/eli poa'ano je oji pro/le(i po,)oje na rela*iji javna
uprava-privreda i oja rjerenja ,u pri(jerena
oXZ
!roblem !rimjereno rje$enje
Po/oljranje ,aradnje i'(e3u ra'li2i)i9
,lu7/i 'a i,punjenje odre3enop 'ada)a
[npr% do'vole 'a po,lovanje\
On-&ine o/rada 'a9)jeva [npr%
i'davanje do'vola! rjerenja i)d%\
E&ia,nije upravljanje pore'i(a i
pri9odi(a
On-&ine predaja pore,i9 i'java!
napla)a i upravljanje pore'i(a
Au)o(a)i'a*ija pro*e,a javni9 )endera On-&ine na/ava! ulju2ujui
li*i)a*ije
E&ia,nije i,punjenje 'a9)jeva 'a
,)a)i,)i2i( i'vjer)aji(a i poda*i(a
On-&ine pri,)up i o/rada
in&or(a*ija
Po)punije ra'u(ijevanje odno,a ,a
privredni( ,u/je)i(a i de(opra&,i(
prupa(a
In)erpra*ija in&or(a*ija 'a /olje
upravljanje odno,i(a ,a
privredi( ,u/je)i(a
-ori,) od e-Po,lovanja 'a privredu
W% "% RAZ0RA1NJA I IZ0RA1NJA LANCA
VRIJE1N+STI
Vrijedno,) ,vao( po,lu daju po)re/e oje on 'adovoljava! a ne proi'vodi
oje on nudi% Nova &ilo'o&ija ra'pradnje lan*a vrijedno,)i o(opuava javnoj
upravi da odvoji ,red,)va! ili u,lupu od *ilja ili po)re/e ori,nia u,lupa%
Ra'pradnja 'a9)jeva u)vr3ivanje! vrednovanje i njepovanje prave ,r7i po,lovanja%
+vaav pri,)up o(opuava ra'pradnju ,)ari9 ,)ru)ura! detaljno sagledavanje
osnovnih mogu+nosti uprave i utvr8ivanje novih oblika i izvora kvaliteta
usluga% Ra'lapanje pred,)avlja o,novni ala) 'a vodee javne uprave! jer i(
o(opuava odbacivanje starih paradigmi% sistema% strategija i usluga i )o u
periodu nji9ove pune vrijedno,)i% +dlua o od/a*ivanju &un*ionalnop o/ra,*a
po,lovanja )ra7i veliu 9ra/ro,) jer je ri'i2na! ali naprada 'a )o (o7e /i)i
opro(na%
Ponovno ,lapanje (ora i(a)i 'a *ilj dra,)i2no ,ni7enje )rorova ili
poveanje po'i)ivne ra'lie u odno,u na drupe uprave% Preorjen)a*ija po,lovanja
pre(a novoj vi'iji! pre(a novi( )e9nolopija(a i novi( po)re/a(a ori,nia!
oW#
*ijeli lana* vrijedno,)i 2ini jor djelo)vorniji(% Ponovno ,lapanje po(a7e ,)varanju
novop ,upa a)ivno,)i oje e o(opui)i /olje 'adovolj,)vo ori,nia% -ada ,e
,u,re)nu ,a ni'o( podrri! ,ervi,a i u,lupa orenu)i9 pre(a ,a(o( ori,niu!
ori,ni e vidje)i da ,e odno, pre(a javnoj upravi (ijenja i da e odno, po,)a)i
privla2niji pa 2a i in)eprirui%
Novo pre,lo7ena po,lovna rjerenja u (nopo(e 'avi,e od do/ro
in)epri,anop ,upa aplia*ija 'a po,lovanje javne uprave% Nove! vali)e)nije
aplia*ije pred,)avljaju novu )e9noloru o,novu ,avre(ene javne uprave i u,oro
e po,)a)i ,)andard%
-ao )o da nee javne uprave )ero (opu vidje)i o2ipledne 'naove
upo'orenjas To ,e derava '/op )opa r)o veina nji9 7eli ,)alno 5)a)i ,)aro )anje6
)j% na,)avi)i radi)i onao ao ,u radile da /i po,)ale u,pjerne% +ne ne 7ele
rar2epura)i po,)ojee u,lu7ne linije ,a oji(a ,u /ile u,pjerne podina(a%
+,lanjaju ,e na jedno,)avne &or(ule )radi*ionalnop na2ina po,lovanja! nove
)enolopije ,(a)raju dijelo( pro*e,a podrre po,lovanju! a ne nji9ovi(
pore)a2e( ili idejo( vodiljo(% winjeni*a oja ,ve vire dola'i do i'ra7aja je da
nove )e9nolopije (ijenjaju de&ini*iju vrijedno,)i%
>avna uprava mora nauiti prihvatiti prednosti koje pru,aju nove
nadolaze+e tehnologije. :ne daju% stvaraju i pru,anju novi oblik vrijednosti%
koju +e korisnici usluga sve vi$e od njih zahtjevati.
-ori,ni*i u,lupa e od javne uprave 'a9)jeva)i ,ljedee4
- !:?3G/N *RCIN SM=3% U,lupa niad ne (o7e /i)i pre/r'a% U
realni( u,lovi(a napra3uju ,e )renu)ni! /ri7ljivi i prilapodljivi od'ivi na
po)re/e ori,nia% Javne uprave oje i(aju vi'ije pri9va)aju po)re/u 'a
,)alni( pro(jena(a i ,9odno )o(e ra'la7u i ponovo o/liuju ,voje
po,lovne pro*e,e i u,lupe! a ,ve ,a jedni( *ilje( /r7ep pru7anja u,lupa%
- ?3G 7:*N:S0% -ori,ni*i *ijene udo/no,) do/ijanja u,lupe na
jedno( (je,)u preo /ilo op o(unia*ionop anala! u /ilo oje
vrije(e! i ,a /ilo op (je,)a% Malo drupa2ije re2eno! ori,ni 'a9)jeva
/olju in)epra*iju u,lu7nop lan*a% [Mo7e li 2i)ao* 'a(i,li)i da (u ,e
u,lupa ponudi /ar u )renu)u ad (u )re/a% Mo7e li 'a(i,li)i da neo
(i,li o nje(u! da 'na r)a (u )re/a [(o7e da )re/a\ i )o r)o (u )re/a da
ponudi u pravo( )renu)u [od(a9\\%
- ?/O/?/N>3 R/CMIPI0:S0I% -ori,ni*i 7ele da i9 javna uprava
)re)ira ao pojedina2nu o,o/eno,)% U /uduno,)i ,e nee nudi)i u,lupe
oje ori,ni*i(a daju (ali ili niaav i'/or% Nove )e9nolopije javnoj
upravi daju (opuno,) da ori,ni*i(a daju )a2no ono r)o 7ele i na na2in
ao )o oni 7ele%
- NIO <I>3N% Ne(a vire povora o u,lupa(a po 5pri,)upa2noj *ijeni6!
prola'e ,a(o in)epri,ane u,lupe po pri9va)ljivoj *ijeni%
oWo
Ruovodni adar ,e (ora pi)a)i ao (o7e i,ori,)i)i nove )e9nolopije da
ori,niu ponudi novu vrijedno,)% Vi'ionar,e javne uprave 'adovoljavaju nova
o2eivanja ,voji9 ori,nia unapre3ivanje( u,lupe! ,ni7avanje( nje'ine *ijene i
,)alni( po/oljranje( vali)e)a u,lupe%
Spo,o/no,) da ,e ,vije) po,(a)ra i' upla ori,nia vi'ionar,e javne
uprave! 2e,)o ,parava od predu'i(anja poprerni9 oraa i dola,a na poprerno
odredir)e% Te9nolore inova*ije ao r)o ,u Web i e-Po,lovanje! u/r'ale ,u
,)varanje novi9 vrijedno,)i od ori,nia u dijelu /r'ine u,lupe! udo/no,)i!
,pe*i&i2no,)i u pri,)upu ori,niu u *jelini! )e )ao /i)no pro(jenile uupan ,i,)e(
vrijedno,)i%
Bi)i 5naj/olji6 'na2i re,)ru)uira)i pro*e, pru7anja u,lupa u *ilju
poveanja nji9ove vali)e)e% Ne ori,)i)i nove )e9nolopije ,a(o da /i dali u,lupu%
Nji9 )re/a ori,)i)i da /i unaprijedili i ople(enili ,ve a)ivno,)i oje oru7uju
u,lupu%
A)ivno,) ori,nia u,lupa i(a vre(en,a i peopra&,a oprani2enja%
&orisnik mora oti+i u odre8eni organ uprave% na odra8enoj lokaciji i u
odre8enom vremenskom intervalu. 1e8utim% aktivnost !n-line dobijanja
usluga je su$tinski drugaija skoro u potpunosti virtualna i nezavisna od
mjesta% i kao takva ona mora postati poznata% in(ormativna i upotrebljiva.
Ve ,a( jedno( napla,io da javna uprava (ora /i)i ,po,o/na i'pradi)i
po)pun )o vrijedno,)i ao 7eli o,ipura)i /udui u,pje9% Ta on*ep*ija nije ni nova
ni radialna% 1o/ri ruovodni adrovi 'naju ao rede&ini,a)i po,lovne planove i
pro*e,e i ao )re/a i(ple(en)ira)i nove o/lie vrijedno,)i%
Javna uprava ,e/i (ora po,)avi)i pi)anje o prirodi vrijedno,)i do oje
ori,ni*i dr7e! pi)anje oje po)re,a ,a(e )e(elje uprave%
- Je li do/ijanje u,lupa On-&ine pu)e( ,a(o )renu)ni 9ir ili )rajni novi )rend
u ponaranju ori,nias Na,)ave li ori,ni*i )ra7i)i u,lupu ,ve vire On-&ine
pu)e(! oji )ip po,lovanja je po)re/an )o( pro*e,us
- Ao ori,ni*i u,lupa 7ele po,lova)i On-&ine! oji )ip aplia*ija 'a e-
Po,lovanje i ava )e9ni2a ar9i)e)ura je po)re/na da ,e )o podr7is
W% X% +SN+VNE VJE.TINE e-P+SL+VANJA
e-Po,lovanje ,e nala'i u 'a(rreno( i dina(i2o( oru7enju% +vavo
po,lovno oru7enje 'a9)jeva pronala7enje ili odpajanje adrova ,a ri)i2ni(
vjer)ina(a! neop9odni( 'a o/avljanje veo(a ,lo7eni9 po,lova% 1o,)a javni9
uprava je u,vojilo rjerenje 'a,novano na pronala7enju po)re/ni9 vjer)ina u
vanj,o( po,lovno( oru7enju% Arpu(en) i( je jedno,)avan f iskoristi ono $to
postoji% Nee (anje javne uprave ne (opu /ar ,ve po,love o/avlja)i vali)e)no%
oW"
I'(jer)anje ,ep(ena)a po,lovanja u vanj,o oru7enje i(a 'a *ilj po,)i'anje
e&ia,no,)i i ,(anjenju )rorova! pri(arno u do(eni po,lovni9 pro*e,a i &un*ija
podrre! oja nije na plavnoj liniji po,lovanja uprave%
Pora,)o( ,lo7eno,)i ra2unar,i9 (re7a! ,ve vire javni9 uprava u
ra'vijeno( ,vije)u i'(je,)ilo je upravljanje novi( )e9nolopija(a u vanj,o
oru7enje% Sada je )rend da ,e i nee o,novne &un*ije i'(jer)aju u vanj,o
oru7enje [daju priva)no( ,e)oru\! jer ,e )ra7e na2ini ,(anjenja )rorova
po,lovanja% -ao re'ul)a)! i'(jer)anje je dovelo do pro(jene odno,a i'(e3u
upovoreni9 davao*a u,lupa i i'vorni9 davao*a u,lupa% U prorlo,)i ,u )e dvije
prupe uple,ale ao ra'dvojeni par)neri! do dana, pleru o/ra' u' o/ra'x%
Zajedni2a /ripa 'a 'adovolj,)vo ori,nia o,nova ,u nji9ove ,aradnje%
Povjerenje i (e3u,o/ne o/ave'e! ri)i2ne ,u 'a u,pje9 )avi9 odno,a%
Uprava i orpani'a*ija na oju ,u prenijeli dio po,lova (oraju
ra'(jenjiva)i veo(a o,je)ljive poda)e i in&or(a*ije! pove'ane in)erni(
aplia*ija(a% -ao par)neri (oraju o,ipura)i 'ajedni2e ,ervi,e du7 *ijelop
u,lu7nop lan*a% -ad ,e ,uo2e ,a ,lo7eni( i'a'ovi(a u davanju u,lupa! javne
uprave nee ,voje kritine aktivnosti sve vi$e sele u vanjsko okru,enje% ao /i
,ra)ile i poje&)inile davanje u,lupa% U ovao ,lo7eni( i 'a9)jevni( vre(eni(a
javne uprave nee /i)i u,pjerne ao rade na na2in4 5,a( ,voj (aj,)or6%
+no r)o /i ,e u /uduno,)i )re/alo derava)i je,)e inve,)i*ij,o par)ner,)vo%
-ao ,e javne uprave /udu ,ve vire o)varale i ori,)ile In)erne)! one e ,e ,ve vire
o/raa)i predu'e)ni2o( api)alu 'a po(o u &inan,iranju nji9ovi9 On-&ine
,)ra)epija% +vaav )rend i'(jer)anja odre3eni9 po,lova na drupe ,u/je)e )j%
udru7ivanja ,a ,vr9o( i'(jer)anja odre3eni9 po,lova u vanj,o oru7enje!
po'na)o je pod *ijeli( ,pe)ro( i(ena4
- pau2ine e-Po,lovanja!
- la,)eri!
- oali*ije i ,li2no%
S)ra)epija i'(jer)anja po,lovanja ra'liuje ,e od uprave do uprave! ali i(
je *ilj ,vi(a i,)i4 poje&)ini)i i po/oljra)i vali)e) u,lupe% <ilj novih rje$enja u e-
pravi je da javna uprava stvara (leksibilne saveze sa drugim
organizacijama ne samo sa ciljem smanjenja tro$kova% ve+ i sa ciljem
odu$evljenja svojih korisnika.
W% W% INTE0RACIJA I SAM+ INTE0RACIJA
+,nova e-Po,loavanja je in)epra*ija% Ao javna uprava daje u,lupu preo
Web pri,)upni9 )a2aa [2vorova\! onda Web aplia*ije (oraju porenu)i i ,ve
drupe aplia*ije u u,lu7no( lan*u% Po)puna in)epra*ija po,lovni9 pro*e,a nije
laa ao ,e )o na prvi popled 2ini% U,pjerna in)epra*ija pro*e,a 'a9)jeva redi'ajn
oWX
aplia*ija u *ilju ra'voja in)epri,ane in&ra,)ru)ure oja pove'uje aplia*ije
u,lupa ,a aplia*ija(a unu)rarnji9 pro*e,a% 1o/ar dio javni9 uprava jor uvije
ne(a po)puno in)epri,anu in&ra,)ru)uru i 'a)o ,vapdje naila'i na nee&ia,ne
pro*e,e! urla(pavo,)ix u radu i ne&le,i/ilne aplia*ije% Nedo,)a)a in)epri,ane
aplia*ije,e [propra(,e f ,o&)ver,e\ ar9i)e)ure nije nov! ali pojavo( e-
Po,lovanja po,)aje pre,udnijo(% U )radi*ionalno( (odelu po,lovanja! ori,ni
u,lupa nije i(ao (opuno,) i'/ora! pa javna uprava nije i(ala pod,)i*aja da ,voje
po,lovanje o/avlja /olje% novoj eri e-!oslovanja novi oblici usluga%
ostavljaju korisnicima puno ve+i izbor. -ao re'ul)a) pojavie ,e )o da ori,ni*i
vire nee )oleri,a)i nee&ia,ne u,lupe oje naj2ere po)i2u od nepo,)ojanja 7elje
od nei9 orpana uprave da unaprijede vali)e) rada ,vop ,i,)e(a i po/oljraju
po,lovne pro*e,e%
!roblemi integrisane in(rastrukture (oraju /i)i priori)e) 'a
po,lovanje javne uprave% Ra,) e-Po,lovanja 'a9)jeva po)re/u rede&ini,anje
ar9i)e)ure po,lovanja% Javne uprave oje ra'(irljaju unaprijed! po2inju ,ve vire
,9va)a)i pro/le(e oji ,u pred nji(a! ao i da (oraju rijeri)i ni' pro/le(a prije
nepo /udu ,pre(ni ori,)i)i e-Po,lovanje% Top ruovod,)vo )ao3e ,9a)a da je
preo/ra'/a po,)ojee in&ra,)ru)ure puno )e7a nepo i'pradnja ,a,vi( nove od
,a(op po2e)a%
7obar dio javnih uprava dostigao je gornju granicu u automatizaciji
izolovanih (unkcionalnih procesa% $to pak postaje konica e-!oslovanje.
Javne uprave je )ero ra'liova)i po ,(anjenju )rorova! po/oljranju
vali)e)a! /r'ini djelovanja% U /uduno,)i e one (ora)i pri,)upi)i ,veo/u9va)noj
i'(jeni orpani'a*ije i di'ajna! da /i (ople po2e)i ,veo/u9va)nu in)epra*iju
po,lovni9 aplia*ija%
Nova poslovna klima nala,e da javna uprava u poslovanju sa svojim
korisnicima odi$e (leksibilno$+u% ,ustrinom i da iskazuju unutra$nju
povezanost. 1a /i ar9i)e)ura e-Po,lovanja /ila ore)na! ele(en)i od oji9 je
,apra3ena (oraju /i)i pove'ani ,a priori)e)i(a ori,nia! oji ulju2uju4
ra'li2i) i'/or!
vali)e)u!
ni,u *ijenu!
/r'u i,poruu u,lupe%
I'olovani &un*ionalni (odeli ne 'adovoljavaju ni jednu od )i9 po)re/a%
Nova in)epri,ana in&ra,)ru)ura 'a9)jeva4
in)epri,ane (odele!
orenu)o,) ori,niu i
,po,o/no,) podrre ,lo7eni( po,lovni( rjerenji(a%
oWW
Javna uprava )re/a e&ia,nija po,lovna rjerenja oja e joj dopu,)i)i da
u,voji nove ,)ra)ere i(pera)ive4 /r7e i lapodnije% Tava po,lovna rjerenja od nje
e 'a9)jeva)i da ,voje aplia*ije o/liuju )olio &le,i/ilno da o(opue ,)alne
pro(jene oje nadola'ei ,vije) e-Po,lovanja i'i,uje% 1o,)a preprea ,)oji na
pu)u javnoj upravi u ra'voju )avi9 rjerenja% Te prepree ulju2uju4
- nee&ia,ne pro*e,e!
- 'a,)arjele aplia*ije!
- nedo,)a)a vo3,)va!
- ne'ain)ere,ovane adrove
- ra,*jepane i ra'a,u)e in&or(a*ije%
Uloni)i )e prepree nije lao! ali drupop i'/ora ne(a% Modeli po,lovanja i'
prorlo,)i ne (opu ,e proda)i danarnje( ,vije)u% -ao pro/le(i )e9nolore
in)epra*ije /udu ,ve vire ,)varali rupe u po,lovni( pro*e,i(a! ruovodni adrovi
e ,ve vire ori,)i)i ,voje ideje 'a nji9ovo rpanje do i9 ,ve ne i,ori,)e i ,apore
u popravljanju onop r)o ,e ne (o7e popravi)i%
8ite u svijet e-!oslovanja% bolje je.
W% W% o% INTE0RACIJA UPRAVA

Ruovdni adrovi nei9 javni9 uprava u ra'vijeno( ,vije)u ve ,ada
lupaju plavo( o 'id jer nji9ove ar9i)e)ure e-Po,lovanja ni,u /ile prilapo3ene
/r'i( i dra,)i2ni( pro(jena(a%
+ni ,e ,ada /ore ,a pi)anji(a o )o(e ava i( je ar9i)e)ura e-
Po,lovanja! ava vi'ija! a ava ,)ra)epija%
vele da 'naju ao ,u i( pove'ani &un*ionalni pro*e,i! a ao
in)epri,ane aplia*ije%
-oja i( je in&or(a*iona in&ra,)ru)ura neop9odna 'a podrru nji9ovo(
novo( na2inu po,lovanjas
I(a ,lu2ajeva da ,e pro/le(i e-Po,lovanja pre/a*e ,a(o na ljude
'adu7ene 'a in&or(a*ione )e9nolopije! r)o nije do/ro%
:dluka da se ide u razvoj e-!oslovanja je prije svega poslovna% a tek
onda tehnika.

oW8
Javne uprave oje ne (opu ili ne 7ele u,voji)i )e9nolore inova*ije i
inova*ije po,lovni9 pro*e,a da /i pri,)upile novi( )rendovi(a oje ori,ni*i
na(eu! najvjeroja)nije e po,)a)i dio i,)orije% Reali'a*ija e-Uprave ,ada do/ija
jedno ,a,vi( novo 'na2enje i varno,)! jer ,u $anse za uspje$nu implementaciju
sada relativno mnogo ve+e.
1o/ar dio ,)ra)epija 'apada u pro/le(e ve i prije po2e)a ,voje
reali'a*ije% Zar)o je )o )aos Naj2ere '/op )opa r)o )op ruovod,)vo ne u,pijeva
ra'u(je)i ,lo7eno,) pre)varanja ,)ra)epije e-Uprave u &un*ionalnu ar9i)e))uru%
Po,)ojea in&ra,)ru)ura e-uprave pred,)avlja ,)ari i ,upi lavirin) 'a,)arjeli9
aplia*ija! (re7a i opre(e% Ta in&ra,)ru)ura (o7e unir)i)i ,)ra)ere *iljeve i
,)ra)epiju u2ini)i /e'pred(e)no(%
Ao ,e 7eli i(ple(en)ira)i ,)ra)epija e-Uprave ruovodni adrovi (oraju
po'nava)i o,novne ele(en)e e-Uprave i )o4
- ,)ru)uru 'a de&ini,anje nove ,)varno,)i! o(unia*ija ,a njo( i nje'ino
nad'iranje!
- ao preo/liova)i plavne po,lovne pro*e,e u ,vje)lu nove vi'ije
orpani'a*ije!
- ao o(opui)i in&or(a*ij,u in&ra,)ru)uru da podr7i pro(jene!
inova*ije i po,lovne *iljeve%
1o/ar dio inve,)i*ija u )e9nolopije ne u,pijeva vra)i)i ulo7ena ,red,)va jer
,u lore u,la3ene ,a duporo2ni( planovi(a! '/op lori9 ,)ra)epija i )a)ia
nji9ovop provo3enja! ili ,)opa r)o uprava jedno,)avno nije ,po'nala r)a je ,ve
po)re/no 'a o,)varivanje ,vr9e inve,)i*ije% +vaav neu,pje9 o2ipledno je pro/le(
ruovod,)va! a ne pi)anje )e9nolopije%
Spo,o/no,) /r'op planiranja oji( )re/a poi! )e in&ra,)ru)ura e-Uprave i
njena ne(ilo,rdna i'pradnja! lju2 ,u u,pje9a%
Nemilosrdna realizacija je zakon.
I'pradnja in)epri,ane i e&ia,ne in&ra,)ru)ure 'a9)jeva ni' ri)i2ni9
odlua% we,)a i'(jena ,(jera i o/i(a ,)ra)epije 2ini )o da i naj/olja ar9i)e)ura ne
u,pije% Javne uprave (oraju (ijenja)i na2in oji( pri,)upaju! planiranju i
provo3enju u e-Svije)u% Pri )o(e ve'a i'(e3u planiranja i in&ra,)ru)ure (ora /i)i
2vrra% Sada je u *en)ru pa7nje pri,)up u upravljanju aplia*ij,o(
in&ra,)ru)uro(! )aav da ,e ,)ra)epiji e-Uprave pri'na dina(i2a priroda%
U jedno( ,vo( predavanju Pe)er 1ru*er je ,)ra)epiju opi,ao ao ro/u! a
i'ved/u ao vjer)inu% Top ruovod,)vo (ora vidje)i dalje od ,vaodnevne
po,lovne vreve i u)vrdi)i ao e-Po,lovanje (ijenja ,)ru)uru *ijele javne uprave%
Pri )o(e ,e ,)vara jedna prupa in&or(a*ij,i9 po,rednia ,a do/ro i'vedeni(
po,lovni( rjerenji(a ,a oji(a ,e (o7e napravi)i ,o naprijed% Na pi)anje o je
odpovoran 'a ra'voj novi9 (opuno,)i e-Po,lovanja (o7e ,e odpovori)i4 ,vao i
oWh
nio% +vava pra'nina u popledu odpovorno,)i ,)avlja )op ruovod,)vo u po'i*iju
da odipra vodeu ulopu%
Stalno inoviranje procesa jedna je od naj/olji9 ala)i ojo( javna
uprava ra,pola7e i oja (o7e ori,ni*i(a u,lupa ponudi)i nove vrijedno,)i [novi
vali)e)\% Pro/le( (o7e /i)i u )o(e da radialne pro(jene plare nee
ruovodio*e% +ni 2e,)o i,a'uju (en)ali)e) )ipa4 tS)arop p,a je )ero nau2i)i
novi( )riovi(au%
-vali)e)no vod,)vo je po,e/no va7no ad je /uduno,) nei'vje,na%
Implementacija e-!oslovanja je najte,a stvar koju rukovodni kadrovi
moraju uraditi. Nei ruovodni adrovi ,u do/ri u planiranju ,)ra)epije i
,)ra)ero( pledanju na po,lovanje! ali ,u ,la/i u provo3enju ,)ra)epije%
Provo3enje ,)ra)epije 'a9)jeva4
- vod,)vo!
- uvjereno,) i
- 2vr,)inu%
Uvjereno,) u po)re/u pro(jene i nji9ov u,pje9 po)ovo uvije dola'i na
,a( vr9% S)ra)epija e-Uprave nee u,pje)i /e' porovi)elj,)va )op ruovod,)va%
+dpovorno,) 'a vo3enje javne uprave u pro*e,u uvo3enje e-Uprave je )i(,a i
'a,novana je na e-S)re)epiji! a naj/olje je da ,vi 2lanovi )i(a! /e' i'u'e)a! /udu u
nju uvjereni%
Inova*ija pro*e,a (ora /i)i pove'ana ,a inova*ijo( u popledu
in&ra,)ru)ure% 1o/ra pro*jena )e9nolore ,pre(no,)i naj/i)nija je 'a ,(anjenje
po,lovnop ri'ia% Pro/le( ,a ,pre(noru je u )o(e da u (alo vre(ena )re/a
uradi)i do,)a , o/'iro( na ra)a 7ivo)ni vije aplia*ija% 1o/ro ra'u(ijevanje
,vi9! na oji na2in aplia*ije (opu podr7a)i ra'voj! pre,udno je 'a /udui ra'voj
javne uprave%
!roblem za rukovodni kadar u javnoj upravi je:
kako brzo% jednostavno i e(ikasno povezati poslovne strategije%
procese i aplikacije.
e-Uprava i'i,uje &le,i/ilno po,lovanje! pa je )o i jedan od i'a'ova 'a
ruovod,)vo% Ra'u(ijevanje po,lovni9 pro*e,a i novi9 u,lu7ni9 anala po,)aje
i(pera)iv /r7ep ra'voja% To ra'u(ijevanje je ,ur)in,o 'a odpovor na ,ljedee
pi)anje4 1a li o,)a)i pri po,)ojee( na2inu po,lovanja! provodi)i pro(jene u
realno( vre(enu! ili o,)a)i u 9ao,u i nei'vje,no,)is Je li i'/or )e7as Nove
potrebe korisnika usluga% treba ugraditi u novi misaoni sklop.
Ao po,(a)ra(o o,o/u oja je prije 8 podina i(ala naj/olji popled i
odre3enu vi'iju (o7da dana, i(a rivi popled na po,lovni rajoli% Mo7da do
,ada ipa ni,(o ,apledali nir)a% Nove )e9nolopije i novi pro*e,i (ijenjaju
danarnje po,lovanje vire nepo iad% Period oji je pred na(a /ie /opa)iji
nedou(i*a(a! nepo onaj i'a na,%
oW$
W% 8% TREN1+VI U e-P+SL+VANJU
Ao ner)o i nije &un*ioni,alo u prorlo,)i! nea na, ne /rine% +olina ,e
(ijenja! pa ,e rukovodstvo mora sve vi$e okretati budu+nosti% prema novim
trendovima i strategijama. Mora ,e napu,)i)i vjerovanje da je dana,! i,)o ao i
ju2e! a da e ,u)ra i'pleda)i (anje ili vire jednao% +ni oji 7ele /i)i lideri u ovoj
o/la,)i! (oraju 'na)i odvoji)i nee vrijedne ,)vari f )rajni9 )rendova! i' po(ile
o)pada )e prola'ni9 9irova% Zna)i prepo'na)i i i'dvoji)i ono r)o e /i)i )rend je
pre,udno 'a ,)ra)epiju e-Po,lovanja% Tre/a i(a)i na u(u da ,u )rendovi plo/alni!
da i(aju )enden*iju )rajanja od 8 do o# podina! i da ,e ra'vijaju veo(a /r'o%
!oznavanje trenda poma,e da se iskoriste sve njegove prednosti% prije
nego $to se okolina promijeni. 0o su vje$tine i umjetnosti koje se mogu
nauiti. Stvari i trendovi se mijenjaju i uvijek +e se mijenjati.
Ao 7eli uradi)i e&ia,nu e-S)ra)epiju javna uprava (ora veo(a /r'o (oi
prepo'na)i r)a je )o )rend% Prepo'navanje )renda od ruovodnop adra u javnoj
upravi )ra7i da nau2e prepo'na)i i i,ori,)i)i pro(jene oje dono,i /uduno,)%
Moraju ,e 'na)i ,nai u ,a,vi( novo( oru7enju! a ,a(o oni oji u,pjerno
prepo'naju )rend (opu ra2una)i na u,pje9% Pro/le( nei9 javni9 uprava ,a,)oji
,e u )o(e da ne (opu prepo'na)i )rend% U)vr3ivanje )renda po(a7e ao ,e
anali'ira i ,in)e)i'uje ponaranje ori,nia! eli(inire nei'vje,no,)i i u)vrdi nove
(opuno,)i%
1evede,e)i9 podina naju)i*ajniji )rend je /ila pojava In)erne)a% To je /io
naj/r7e pri9vaeni (edij ,vi9 vre(ena% Za )aav prodor )ele&onu je )re/alo $#
podina! radiju W#! a )elevi'iji o8 podina% Prva &a'a In)erne)a /ila je oprani2ena
,a(o na njepovu &un*iju (re7e - prjeno,a poda)aa% Sada je )o di,)ri/u)ivni
anal oji podr7ava e-Po,lovanje i o(opuava in)epri,anje ranije i'olovani9
,ep(ena)a in&or(a*ione indu,)rije% Integracija podataka% sadr,aja mre,a%
poslovnih aplikacija i potro$akih ure8aja% ubrzava integraciju televizije%
izdava$tva% telekomunikacija i raunara. Tavo( in)epra*ijo( ,)varaju ,e
,a,vi( novi o/li*i vrijedno,)i%
e-U,lupa (ijenja anal oji( ,u ori,ni*i u,lupa i javna uprava do ,ada
o(uni*irali% E--anal davao*a u,lupa! o,ipurava pri,)up velio( /roju ori,nia
u,lupa i (opuno,) po,lovanja u' (ini(alnu in&ra,)ru)uru! )e ,(anjenje
)rorova% -ori,ni*i(a on nudi vei i'/or! popodniju u,lupu i povoljnije *ijene%
Tre/a 'na)i! /e' o/'ira na velie u,pje9e u nei( o/la,)i(a e-Po,lovanje je jor
uvije u rano( dje)inj,)vu [da ne napire( u pelena(a\% -ori,ni*i ,e ,u,reu ,a
oWY
pro/le(i(a ao r)o ,u i,padi pre)ra7iva2a i' &un*ije i 2eanje na po'iv '/op lore
(ode(,e &un*ije% 1a /i e-Po,lovanje o,)varilo ,voju po)punu &un*iju! ono
(ora ponudi)i veu nad(o! da /i ,e preva'irle (anjavo,)i )e9nolopije%
Por)o ori,ni*i u,lupa pri9va)aju nove anale puno /r7e! )op ruovod,)vo
,e (ora 'api)a)i4
- -oje ,u po,ljedi*e e-Po,lovanja na orpani'a*iju i pro*e,e u dvade,e)
prvo( vijeus
- -ao e javna uprava i've,)i pre,)ru)uiranje u upravu oja e ,e
'a,niva)i na e-Po,lovanjus Mo7e li ona )os
- Mopu li ,e i'jedna2i)i u po,lovanju la,i2na uprava ,a e-Upravo(s
Nape)o,) i'(e3u ,)are parde i novi9 )a(a*a ,ve ,e vire o,jea% Po/jeda pripada
oni(a oji nude /olje i e&ia,nije anale i vei i'/or u,lupa%
spje$na uprava +e biti one koje +e ponuditi pravu uslugu na pravom
mjestu i u pravo vrijeme% po razumnoj cijeni.
oWZ
8% VIZIJA E-UPRAVE
TREN1+VI -+JI P+-REU e-UPRAVU
Po,lovanje ,ada prela'i ,a &i'ialne ,)varno,)i! 'a,novane na a)o(i(a u
dipi)alnu ,)varno,)! oja je 'a,novana na /i)ovi(a in&or(a*ija% Prela' ,a
(a)erijalnop u in&or(a*iono daje velie (opuno,)i 'a pre,)ru)uiranje
po,lovanja! a o(ple)na ova o/la,) je jor uvije nedovoljno i,)ra7ena i nepo'na)a%
-ao /i )re/alo 'apo2e)i i,)ra7ivanja u ovoj o/la,)is Tre/a )ra7i)i na2ine 'a
predvi3anje ori,ni2i9 i )e9nolori9 )rendova i 'a(irljanje( novi9
orpani'a*ioni9 &or(i oje /i op)i(alno 'adovoljile po)re/e ori,nia u,lupa%
1o,)a )opa r)o nala'i(o ao i'nena3ujue i nepredvidivo u ,)vari je ni' dopa3aja
oji ,e po)ovo na i,)i na2in odvija u pojedini( javni( uprava(a% -ada ,e )aj
o/ra'a* ,po'na! (oi e(o ra'u(je)i i predvidje)i pro(jene% Na o,novu )opa
ra'u(ijevanja (oi e(o i'pradi)i vali)e)nu e-S)ra)epiju% +vdje ,u )ao3e
neop9odna i odpovarajua ,a'nanja o drur)veni(! eono(,i( i )e9ni2i(
)rendovi(a%
1odni hirovi se ra8aju brzo% $ire se brzo i umiru brzo. 0rendovi u e-
pravi zapoinju polako% ali se $ire poput po,ara kada korisnici zapale
baklje svojih zahtjeva% a na javnoj upravi je da prihvati izazov.
-ori,ni*i u,lupa veo(a /r'o (ijenjaju ,voju naviu )ra7enja u,lupa!
po,e/no upo)re/o( novi9 )e9nolopija% Prepo'navanje )renda nije ,a(o nova
(opuno,) e-Po,lovanja javne uprave! ve i prepo'navanje novi9 u,lupa i
po,lovni9 ideja% Taav )rend (o7e o/u9va)i)i i4
7elju 'a o,lo/a3anje( od ,)re,a!
7elju 'a /olji( 7ivo)ni( ,lado(!
vei in)ere, 'a porodi*u i oolinu i ,l%
1o/ri ,)ra)e'i ve ,ada prepo'naju 'na2aj (o/ilne o(unia*ije! prije
nepo r)o je ona 'apo,podarila ovi( pro,)ori(a% Preu,(jeravanje javne uprave na
novi ,(jer! (o7e da )raje i vire podina! ali njeni ape)ani (oraju 'na)i r)a je )o
pred nji(a da ,e ne na,u2u ao Ti)ani%
+vdje u predlo7i)i i "# plavni9 )rendova oji /i javnu upravu )re/ali
dove,)i do e-Upravi% [Vidi )a/elu4 Trendovi oji upravljaju e-Upravo(\%
Spo,o/no,) da ,e ,apledaju )i )rendovi daje /olje ran,e 'a /olje ra'u(ijevanje
(opuno,)i oje ,)oje pred javno( upravo(% Naj/i)nije je 'a ruovodne adrove
o8#
da ,apledaju4 oja je )o 'ajedni2a ni) oja ,e provla2i ro' ,ve )e plavne
)rendove%
-a)eporija )renda Trend
-ori,ni
U,lupe
o% Br7i ,ervi,i
"% Sa(ou,lu7ivanje
X% Vei i'/or u,lupa
W% In)epri,ana rjerenja
e-Sa(ou,lu7ivanje
8% In)epri,ani ,ervi,i
h% 0la)a podrra
$% yle,i/ilno i,punjavanje 'a9)jeva
Y% Poveana prepledno,) pro*e,a
+rpani'a*ija
Z% I'(jer)anje po,lova u vanj,o oru7enje
o#% U,lupa po upovoru
oo% Vir)ualna di,)ri/u*ija
Zapo,leni o"% Tra7i)i naj/olje i najpa(e)nije
oX% Zadr7avanje )alen)ovani9 adrova
Te9nolopija 'a
po,lovanje
oW% In)epri,ane aplia*ije
o8% In)epra*ija veep /roja anala
oh%
Po,redni2e aplia*ije i'(e3u ,)arop i
novop ,o&)vera i opre(e
+pr)e )e9nolopije
o$% Mo/ilne Web aplia*ije
oY%
Mo/ilni ure3aji 'a o/radu i ra'(jenu
in&or(a*ija
oZ% -onverpen*ija in&ra,)ru)ure
"#% 1avao*i aplia)ivni9 ,ervi,a
Ta/ela4 Trendovi oji upravljaju e-Upravo(
&orisniku okrenuti trendovi *r,a usluga vrijeme je novac
-ori,ni*i *ijene u,lupe oje ,u /r'e% Mopu ,e po,)ii ,(anjenje( /roja
oraa oji ,u neop9odni 'a op,lu7ivanje ori,nia% -ori,ni*i ne vole odpa3anje
u,lupa ili 2eanje u redu% -ao ,e ra,polo7ivo vrije(e ori,nia ,(anjuje! on
,ve vire po2inje da 7udi 'a /r7o( u,lupo( )ipa On-&ine% Porua je ja,na4 Javna
uprava (ora ,(anji)i pro*e,no vrije(e davanja u,lupe% -arnjenje u /ilo o(
o8o
orau )op pro*e,a je nepri9va)ljivo! a ono naj2ere na,)aje '/op lore di'ajnirani9
pro*e,a oji u ,e/i ,adr7e puno nepo)re/nop%
0rend e-!oslovanja je promjena kompletnog modela poslovanja i )o
pred,)avlja jedinu pri9va)ljivu ,)ra)epiju% Aplia*ije e-Uprave (oraju o/ave'no
,ra)i)i vrije(e 2eanja ori,nia na u,lupu% Po,lovni pro*e,i! /e' o/'ira na
aplia*ije oje i9 podr7avaju! )ao3e (oraju /i)i preorjen)i,ani na /r7e pru7anje
u,lupa ori,ni*i(a% Bi)no je ra'u(je)i i dijapno,)i&iova)i ra'lope 'ar)o je u,lupa
,pora% Anali'o(! (o7e li in)epri,ani ,i,)e( u/r'a)i u,lupu! 'a9)jeva ,)ra)epiju
pro(jene i novop di'ajna oja ,e realno (o7e i(ple(en)ira)i%
8% o% +SN+VNI -+NCEPTI e-Uprave
Je'i naue ra'liuje ,e od o/i2nop je'ia po )o(e r)o ,e ,lu7i )er(ini(a%
1a /i jedna o/i2na rije2 'a,lu7ila da ,e na'ove )er(ino(! (ora ,e prije ,vepa
uinu)i vire'na2no,)! oja joj je ina2e ,voj,)vena% +,i( )opa! 'na2enje oje
)er(in do/ija [a (o7e do/i)i jedno! ili najvire dva! od oji9 je drupo o/ave'no
dopun,o\! odre3uje ,e po(ou nau2ne de&ini*ije% 1e&ini,anje 'na2enja nije u
,ur)ini nir)a drupo nepo njepovo on,)rui,anje u )eoriji do)i2ne naue%
Po,)oji uvjerenje da u nau*i ne(a rela)ivno,)i! da ,e )u )a2no 'na r)a oji
)er(in o'na2ava% Ipa! i,)ina je drupa2ija% Sve vire je rije2i 2ije 'na2enje po,)aje
t(u)nox% To ,e po,e/no derava ada nei nau2ni )er(in prije3e i' u,o ,)ru2ne u
opr)u upo)re/u%
Pri2a o e-Upravi je ao pri2a o prupi ,lijepi9 od oji9 ,vai pipa jedan dio
,lona i pourava da opire *ijelu 7ivo)inju% U/r'o na,)aje ,va3a ao ,)varno
i'pleda ,lon! do ne nai3e 2ovje oji vidi i opire pa *ijelop% Iao je ,vao od
,lijepi9 /io djeli(i2no u pravu! ni jedan! naravno! nije popodio ao *ijela
7ivo)inja i'pleda%
1i e-pravu za sada samo naslu+ujemo kroz poku$aj sinteze pogleda
razliitih zainteresovanih strana i kroz iskustva onih koji su dalje od nas
odmakli u njenoj izgradnji. :no $to je sasvim sigurno je da je e-prava u
cjelini daleko vi$e od zbira pojedinanih programa za automatizaciju rada
javne uprave.
o8"
8% "% 1EyINICIJA e-Uprave
E-Uprava [e-4ove!nment\ ,e (o7e pro(a)ra)i od u+n-line pri,)upa
,ervi,i(ax do uala)a 'a i'pradnju i o/novu de(ora)ijex
8W
% Popled na e-Upravu
prije ,vepa 'avi,i od in)ere,a onopa oji je opi,uje% Po,lovno( 2ovjeu )o je /r'a
ele)ron,a repi,)ra*ija predu'ea! ure3en! ele)ron,i vo3en a)a,)ar ili javne
na/ave +n-line% 0ra3aninu je naj'ani(ljivija provjera i plaanje pore'a +n-line!
i'/orni ,i,)e( u o(e ne(a ra3e! re'ul)a)i upi,a u role i na &aul)e)e na
In)erne)u! o/avjer)enje o pr,anju pro)iv o(ara*a ili javni( radovi(a u
,u,jed,)vu% Novinar je prven,)veno 'ain)ere,ovan 'a neoprani2en! /r' i /e,pla)an
pri,)up javni( in&or(a*ija(a% Bor*i(a 'a ljud,a prava je 'na2ajan ,i,)e(
nad'ora rada vla,)i! i)d%
U li)era)uri ,e naila'i na ra'li2i)e de&ini*ije e-Uprave! a jedna od
,veo/u9va)niji9 [oja o/u9va)a i in)erni i e,)erni (are)inp
88
\ je4
Na2in orpani'ovanja javnop (enad7(en)a u *ilju poveanja e&ia,no,)i!
)ran,paren)no,)i! laoe pri,)upa i (opuno,)i odpovora na 'a9)jeve
pra3ana! in)en'ivni( i ,)ra)eri( orirenje( in&or(a*ioni9 i
o(unia*ioni9 )e9nolopija u unu)rarnje( (enad7(en)u javnop ,e)ora
[odno,i unu)ar i i'(e3u pojedini9 uprava\! ao i u ,vaodnevni(
odno,i(a ,a pra3ani(a i drupi( ori,ni*i(a javni9 u,lupa%
1e&ini*ija i' po,lovne per,pe)ive4
E-Uprava je uprava oja prepo'naje (opuno,)i i u)i*aj in&or(a*ioni9 i
o(unia*ioni9 )e9nolopija na upravljanje u u,lovi(a dipi)alne
eono(ije i oja i9 (a,i(alno ori,)i da po/oljra in)erne pro*e,e u *ilju
pru7anja vi,oovali)e)ni9 u,lupa i u,po,)avljanja (enad7(en)a
orijen)i,anop pre(a ori,ni*i(a%
I' per,pe)ive ori,nia de&ini*ija /i pla,ila4
E-Uprava je pri(jena ala)a i )e9nia e-Po,lovanja na po,lovanje javne
uprave ao /i ,e po/oljrao vali)e) u,lupa i ,(anjili )rorovi 'a pra3ane i
po,lovne orpani'a*ije
8h
4
'%
Pedro 0% 0onnne)4 zT9e yu)ure o& In&or(a)i*, a, S*ien)i&i* 1i,*iplinez! UP0RA1E
T9e Evropean +nline Mapa'ine &or )9e IT Pro&e,iional! [9))p4|||%upprade-*epi,%orp\!
Vol II! No%W! Aupu,) "##o%
88
Ive) Too}! Ele*)roni* 0overn(en)4 Cro,,-,e*)oral 1evelop(en) o& In&or(a)ion
Te9nolop} in Cen)ral 0overn(en) Ad(ini,)ra)ion! Bo,)on! "##"%
8h
9))p4|||%vid}ain*%*o(
o8X
E&e)ivan i e&ia,an (e)od 'a ,provo3enje po,lovni9 )ran,a*ija!
Mopuno,) da ,e po/oljra e&e)ivno,) i e&ia,no,) &un*ioni,anja javne
uprave!
Mnopo vea )ran,paren)no,) &un*ioni,anja javne uprave pre(a
pra3ani(a!
-orirenje in&or(a*ione i o(unia*ione )e9nolopije da /i ,e pra3ani(a
o(opuio jedno,)avan pri,)up do po/oljrani9 ori,niu orijen)i,ani9
,ervi,a i )o u /ilo oje vrije(e i na /ilo oje( (je,)u%
1e&ini*ija i' per,pe)ive )e9nolopije4
Poja( 6e-Uprava5 ,e odno,i na upo)re/u in&or(a*ioni9 )e9nolopija [npr%
{AN! In)erne)! (o/ilno ra2unar,)vo\ od ,)rane javne uprave! oje i(aju (o da
pro(jene odno,e ,a pra3ani(a! predu'ei(a i drupi( prana(a javne uprave
[(ini,)ar,)vi(a! apen*ija(a\% +ve )e9nolopije (opu po,lu7i)i u ni'u ra'li2i)i9
o/la,)i4
/olja i,porua vladini9 u,lupa pra3ani(a!
po/oljrana in)era*ija ,a predu'ei(a i indu,)rijo(!
ovlarivanje pra3ana ro' pri,)up in&or(a*ija(a i
e&ia,nije upravljanje vlado(%
Re'ul)ujue ori,)i (opu /i)i4 ,(anjenje orup*ije! poveana ja,no,) i
javno,)! vee olari*e - popodno,)i! pora,) pri9oda i ,(anjenje )rorova [vo3enja
javne uprave\%
+/'iro( da ,e e-Uprava naj2ere po(inje u on)e,)u loalni9 ili
prad,i9 vlada )o ,e nadalje (o7e de&ini,a)i i ao 5(opuno,) 'a loalnu upravu
da ,)avi na ra,polapanje in&or(a*ije i ,ervi,e pu)e( Web-a! preo )ou*9 ,*reen
io,a! ili na o,novu in)era)ivnop prepo'navanja pla,a% +ve u,lupe i ,ervi,i ,e
,)avljaju na ra,polapanje pra3ani(a i po,lovni( par)neri(a! a ra,polo7ivi ,u "W
,a)a dnevno Xh8 dana podirnje6
/naliziraju+i sve do sada date de(inicije% i poznavaju+i odgovaraju+u
problematiku% predlo,i+u jednu de(iniciju za koju smatram da najbolje
opisuje pojam e-prave: Qe-prava je Web bazirana tehnologija koju koristi
lokalna% kantonalna% entitetska i dr,avna uprava -javna uprava. kao
komunikacioni kanal koji je ponu8en posjetiocima% gra8anima% poslovnim
partnerima% drugim upravama i zaposlenimaaR.
Cjelinu e-Uprave dana, ne na,luuje(o ro' ona2an '/ir projea)a oji
,e (oraju i'vrri)i! ve prije ,vepa ro' njena )ri a,pe)a4
I'vor in&or(a*ija
Prorirenje polja djelovanja de(ora)ije
Po/oljranje pru7anja u,lupa
o8W
Izvor in(ormacija
E-Uprava je ,i,)e( 'a pri,)up javni( in&or(a*ija(a od ,)rane pra3ana i
pro&e,ionala*a [novinara! i,)ori2ara! ,o*iolopa! an)ropolopa! i)d%\%
+vde ,u ,adr7ane i one in&or(a*ije oje javna uprava 7eli ,a(a da
pla,ira! ali i one oje /i javna uprava (orala da u2ini do,)upni(! 2a i
ao joj )o nije u )renu)no( poli)i2o( in)ere,u%
!ro$irenje polja djelovanja demokratije
e-Uprava je )ao3e (e9ani'a( 'a odlu2ivanje .TA /i javna uprava
)re/ala da radi%
U)i*aj na odlue ,e uvo3enje( e-Uprave proriruje na (nopo vire
,u/jea)a! pro*e, po,)aje vidljiviji i javniji! (anje podlo7an u,i(
in)ere,i(a%
+vaj pro*e, ulju2uje proririvanje de(ora),op (anda)a i orijeni,anje
a lijen)-*en)ri2no( (odelu uprave! reorpani'a*iji oja ,e 'a,niva na
)a2i pledir)a lijen)a a ne /irora)ije%
!obolj$anje pru,anja usluga
Najvidljiviji a,pe) e-Uprave! ono r)o veina iden)i&iuje ,a e-Upravo(!
je po/oljranje pru7anja u,lupa lijen)i(a [dale pra3ani(a i po,lovni(
,u/je)i(a\ i i'pradnje neop9odne in&ra,)ru)ure 'a o/avljanje ovi9
po,lova%
Zada)a e-Uprave nije i ne (o7e /i)i ,a(o pro,)o priupljanje i
o/rada poda)aa! ve i ,)varanje i di,)ri/u*ija neop9odni9 in&or(a*ija i
ele(ena)a 'nanja oji ,e ori,)e u pro*e,u odlu2ivanja% Pre(a )o(e! e-Uprava
)re/a da o(opui4
jednora)no i )a2no priupljanje ,vi9 relevan)ni9 in&or(a*ija na (je,)u
nji9ova na,)anai
adeva)no 2uvanje ,vi9 priupljeni9 in&or(a*ija do )renu)a nji9ove
upo)re/ei
odpovarajuu *irula*iju in&or(a*ija oja o(opuava da ,e prava
in&or(a*ija u pravo vrije(e na3e na pravo( (je,)ui
a7urnu o/radu in&or(a*ija i a7urno i'vjer)avanjei
donorenje op)i(alni9 odlua /a'irani9 na )a2ni( poda*i(ai
orir)enje poda)aa po unaprijed odre3eni( pro*edura(a i pravi(a
pri,)upa%
Ter(in o/rada poda)aa je )er(in oji ,e ori,)i da opire ,ve pro(jene
oje ,u ,e de,ile ,a poda*i(a u ,vr9e do/ivanja ori,ni9 in&or(a*ija i ,a
odre3eno( na(jeno(% Na ,li*i o% pria'ano je ao ,e poda*i onver)uju u
o88
in&or(a*ije% -ao r)o ,e (o7e vidje)i onver'ija 'a9)jeva jednu ili vire opera*ija
o/rade poda)aa%
















0lavni ora*i i &un*ije o/rade poda)aa
F
u
n
k
c
i
j
e

G
l
a
v
n
i

k
o
r
a
c
i

Transformacija
podataka
[Tran,a*ija\
I'la' in&or(a*ija
[I'vjer)aj\
- Zapi,ivanje
- -odiranje
- Po9ranjivanje
- +da/ir
- I'ra2unavanje
- Su(iranje
- -la,i&i*iranje
- Pre'en)iranje
- Reprodu*iranje
- Prenorenje
e-Uprava e ,ve )e 'ada)e (oi i,puni)i ,a(o onda ao je on*ipirana
i reali'ovana ao jedin,)veni ,i,)e(% 1oda)ni 'a9)jevi na rjerenja! oja /i
)re/ao da ponudi idejni projea) [oji o/ave'no )re/a uradi)i\ je da ,i,)e( /ude4
ra*ionalan! &un*ionalan i u,la3en ,a oolino(!
da je ra'vijen na realno( pri,)upu [e)apno! (odularno\!
da ori,)i naj,avre(enije )e9nolopije!
da o(opui in)epra*iju in&or(a*ioni9 i e,per)ni9 ,i,)e(a )e /a'a
'nanja!
da o(opui prilapo3enje ra2unar,e )e9nolopije u,lovi(a rada%
8% X% +BRASCI e-Uprave
1o/ar dio javni9 uprava ,e pi)a po oji( (odeli(a )re/a po,lova)i da /i
,e /ilo u )rendu! da /i ,e /ilo na vr9u! ali )u i o,)alo% -ao 'a2e)i )aj novi (odel
oji e o,ipura)i u,pje9s .)a )re/a radi)is -oji ,u prvi ora*i pre(a ,)varanju i
i(pel(en)a*iji (odela e-Uprave oji e 'adovolji)i /udue po)re/e upraves
Prvi ora pre(a ,)varanju dipi)alne ,)ra)epije [e-S)ra)epije\ (o7e po2e)i
odpovoro( na ,ljedea pi)anja4
o8h
- -oji (odeli po,lovanja prevladavaju u javnoj upravis Vidi(o li ja,ne
pro(jene u (odelu po,lovanja javne uprave i'a prividnop 9ao,as
- -oji ,up ,)ra)eri9 po)e'a (o7e onre)nu javnu upravu dove,)i u
naj/olju po'i*iju% 1a li je onre)na uprava ,po,o/na da ,e prilapodi
neop9odni( pro(jena(a u (odelu po,lovanjas
+vdje u ,a(o djeli(i2no ra'(o)ri)i nee od nadola'ei9 o/ra,a*a e-
Po,lovanja4 e--anale! (jerovi)e ,)ru)ure! e-Por)ale! pradi)elje e-U,lupa i o/ra,*e
2i,)op e-Po,lovanja% Tre/a ra'(i,li)i o ,vao( od )i9 o/ra'a*a i ulopi)i ,e u ono
r)o je naj/olje 'a upravu%
8% W% P+STATI 1I0ITALNIM
e-Uprava je veo(a o(ple,an i ,up na2in po,lovanja% Prvi ora u
iden)i&ovanju predvodnia u e-Upravi je )ra7enje uprave ili upravne orpani'a*ije
oja ,e/i po,)avlja inova)ivna pi)anja i oja preo/liuje pravila davanja u,lupa%
-ad javna uprava odpovori na ,)ra)era pi)anja oja ,e/i )re/a da po,)avi! 'a
re'ul)a) e do/i)i revolu*iju u po,lovanju% Mijenjajui pi)anja inova)ori (ijenjaju
pravila ipra 'a ,ve u2e,nie%
Inovativne uprave nastoje preoblikovati smijer kretanja dosada$njeg
poslovanja koriste+i se prednostima novih tehnolo$kih mogu+nosti.
1o/ro 'a(irljena i provedena dipi)ali'a*ija po,lovni9 pro*e,a (o7e
pro(ijeni)i odno, i'(e3u davao*a i ori,nia u,lupa%
Po,)avljanje novi9 pi)anja ne ,a(o da proi'vodi nove odpovore! ve
ponovo o/liuje o(ple)an lana* u,lupa% Pi)anje tpo,)a)i dipi)alni(u nije lu,u'
nepo na,urna po)re/a% To nije na2in o,ipuranja &inop po(aa prani*e opera)ivnop
djelovanja! nepo u2enje ao po,)a)i dipi)alni(! a i,)ovre(eno o,ipura)i vi,o
nivo vali)e)e%
Prvi ora u preo/liovanju je anali'a oru7enja! ,apledavanje ,)anja
i,pod povrrine njene a)ivno,)i! )e )ra7enje nadola'ei9 o/ra'a*a e-Uprave!
(odela i rjerenja na oji(a e javna uprava /i)i pra3ena% Ta/ela4 t1ipi)ali'a*ija
po,lovanjau poa'uje ra'liu i'(e3u o/ra'a*a e-Uprave! njeni9 (odela i
po,lovni9 rjerenja% Ta )ri o/ra,*a po,)avljaju pravila ipre%
:brasci e-prave
S)ru)uirani )e(elji
po,)avljaju nova
-oje ,u nove (opuno,)i 'a po,lovanje , o/'iro(
na )rendove u popledu ori,nia i u,lupes
.)a ,ve upravlja )avi( pro(jena(as
o8$
pravila ipre
-oje e dipi)alne )e9nolopije po,)a)i do(inan)ne u
onre)noj upravis
1odeli e-prave
S)ra)eri ovir
o(opuava onre)noj
uprvi
naj/olji i'/or
-oji (odeli ,e /olje prilapo3avaju novi(
po,lovni( (opuno,)i(as
-oji ,e po,lovni pro*e,i (oraju (ijenja)is
-ao e)e od ,adarnjep (odela prijei na (odel e-
Uprave , o/'iro( na orpani'a*ij,u ,pre(no,)s
Sa oji( i'a'ovi(a ,e )re/a ,u,re,)i pri uvo3enju
novop (odela po,lovanjas
7izajn e-prave
Spe*i&i2ne ,)ra)epije 'a
ono r)o 7eli)i po,)ii na
polju davanja u,lupa
-o ,u *iljni ori,ni*is
.)a 2ini ponudu vrijedno(s
-avo je &inan,iranjes 1a li ,e u,lupa dire)no
naplaujes
-ao 'adr7ava)e vali)e)ni adars

Ta/ela4 1ipi)ali'a*ija po,lovanjau
Po)re/no je! prije ,vepa4
- iden)i&iova)i o/ra,*e!
- u)vrdi)i oje )e9nolopije i'a'ivaju pro/le(e!
- u)vrdi)i (anjavo,)i po,)ojei9 (odela%
U)vrdi)i oje )e9nolopije i'a'ivaju pro/le(e je veo(a ,lo7en 'ada)a%
Vi,oe )e9nolopije reu ,e od i,)in,i ori,ni9 [pre)ra7iva2i i {e/\! preo
po)en*ijalno do/ri9 ao r)o ,u /e7i2ni {e/ i dipi)alne u,lupe! do ,vje)lo,ni9
od/lje,aa vi,oi9 )e9nolopija%
Jedno( ad je o/ra'a* ,9vaen! vrije(e je da ,e u/uri du/ljex% Model e-
Uprave odre3uje ao do,)ii rajnji *ilj% +n po(a7e da ,e &ou,ira na ori,nia
u,lupe! in)erne do/avlja2e i a*ije oje o,ipuravaju vali)e)no! a je&)ino
po,lovanje%
8% W% o% TEnN+L+.-A +SN+VA e-Uprave
o8Y
E-Uprava je Web /a'irana )e9nolopija oju ori,)i javna uprava ao
o(unia*ioni anal oji je ponu3en po,je)io*i(a! pra3ani(a! po,lovni(
par)neri(a! loalnoj ,a(upravi! vladini( i nevladini( in,)i)u*ija(a i
'apo,leni(aa% Ao ,e po,jeduje odpovarajua in&ra,)ru)ura! ao pra3ani i(aju
povjerenje u in&or(a*iono-o(unia*ione )e9nolopije [vjeruju u priva)no,) i
'ar)i)u ,voji9 poda)aa\! ao po,)oje de&ini,ani odno,i i'(e3u 'ain)ere,ovani9
par)nera [loalne ,a(ouprave! vlade! privrede! pra3ana\ onda (o7e(o ,apradi)i
,)a/ilnu pra3evinu e-Uprave%
+,novni ele(en)i ovave xpra3evinex /ili /i 'a,novani na in&or(a*iono-
o(unia*ioni( )e9nolopija(a od oji9 ,u naj'na2ajniji on*ep)i In)erne)a!
In)rane)a i E,)rane)a! ao r)o je )o poa'ano na ,ljedeoj ,li*i%
In)erne)! In)rane) i E,)rane) u &un*iji javne uprave
Neolio &a)ora odre3uju I- )e9nolopije oje ,e (opu upo)rije/i)i radi
pru7anja o(unia*ione podrre odre3eni( orpani'a*ija(a ili prupa(a ori,nia
od ,)rane javne uprave% 0lavni ,u ,ljedei4
esnici - Broj ljudi oji ralju ili pri(aju in&or(a*ije ree ,e od dvoje
do (nopo 9iljada%
?rste izvora i destinacije - I'vori i odredir)e in&or(a*ija (opu
ulju2iva)i ljude! da)o)ee! ,en'ore i )ao dalje%
Mokacija - Poriljala* i pri(ala* (opu /i)i u i,)oj ,o/i! u ra'li2i)i(
,o/a(a na i,)oj loa*iji! ili na ra'li2i)i( loa*ija(a%
?rijeme - Porue ,e (opu ,la)i u odre3eno vrije(e i pri(a)i ,oro
i,)ovre(eno% U )avo( ,lu2aju a7e(o da je o(unia*ija ,in9rona%
Tele&oni! )eleon&eren*ije! ,a,)an*i li*e(-u-li*e ,u pri(jeri ,in9rone
o(unia*ije [u realno( vre(enu\% A,in9rona o(unia*ija! ,a drupe
,)rane! odno,i ,e na o(unia*iju ada pri(ala* pri(a poruu (alo
a,nije nepo je po,lana%
Pri,)up pra3ana in&or(a*ija(a
On-&ine ,ervi,i 'a pra3ane%
1ipi)alna de(ora)ija
E,)rane) In)rane) In)erne)
Pri,)up 'apo,leni9 u
Javnoj upravi
in&or(a*ija(a%
On-&ine ,ervi,i 'a
'apo,lene
Sna/djevanje! Javne
na/ave
in&or(a*ije i ,ervi,i
o8Z
1ediji - -o(unia*ija (o7e da ulju2i jedan ili vire (edija% 1anarnji
ra2unari (opu da o/ra3uju neolio vr,)a (edija popu) )e,)a! pla,a!
pra&ie! ,lie i ani(a*ije% -ada ,e ori,)e ra'li2i)i (ediji 'a
o(unia*iju! (o7e ,e povea)i e&ia,no,) porue! u/r'a u2enje! uveaju
(opuno,)i rjeravanja pro/le(a% Me3u)i(! rad ,a vire,)rui( (ediji(a
(o7e ,(anji)i e&ia,no,) i produ)ivno,) ,i,)e(a [/r'inu! apa*i)e)!
vali)e)\ i (o7e 'na)no povea)i )rorove%
-ao r)o je apora /ila u pr2o( poli,u (je,)o ,u,re)a i i'(jene
in&or(a*ija! 'nanja i i,u,)ava! )ao je dana, In)rane) apora po,lovne
orpani'a*ije% In)rane) je neo2eivani ora ,upro)an In)erne)u% U ,ur)ini )o je
(ini-In)erne) oji ,u ra'vile pojedine orpani'a*ije ili prupe orpani'a*ija% -ori,)ei
po,)ojea i,u,)va na In)erne)u 'apo2e)a ,u i,)ra7ivanja o )o(e r)a ,e ,ve od
In)erne)a (o7e preu'e)i! a r)a doda)no napravi)i da /i ,e na i,)o( prin*ipu
napravio ,o&)ver! oji /i /io dovoljno pou'dan i 'ar)ien 'a po,lovne pri(jene%
-ada ori,ni*i In)rane)a po2nu da ,e o,eaju ao dio %be!spa"e-a
(nope po,lovne o(unia*ije po,)aju lare i prirodnije% +vladavanje
)e9nia(a In)rane)-a i nji9ovo orirenje u ,vaodnevno( po,lu dovodi do
p,i9olori e&ia,nije o(unia*ije (e3u ljudi(a%
In)rane) 'a ,ada nije )olio ra,pro,)ranjen ao In)erne)! ali ,e o2euje da
e on u po,lovni( pri(jena(a 'au'i(a)i ,ve va7nija (je,)a% Vjerova)no e u
neo( dopledno( vre(enu veina (re7ni9 )ran,a*ija /i)i reali'ovana preo
odpovarajuep WWW lijen)a%
Por)o ,e (o7e predvidje)i da e ,vije) In)rane)-a propre,ivno ra,)i u
du7e( vre(en,o( periodu! vjerova)no e i ,vaodnevna po,lovna o(uni-
a*ija i'(e3u ori,nia po2e)i da do/ija 'na)no drupa2ije i ra'novr,nije o/lie%
-ao ,e on*ep) In)rane)a riri! a 9ardver i ,o&)ver podrre ,e ,)andardi'uju
lopi2no je pre)po,)avi)i da e pa i javna uprava in)en'ivno ori,)i)i 'a in)ernu
o(unia*iju%
In&ra,)ru)ura In)rane)a je ,pu)ana prani*a(a ,a(e &ir(e! ali ne i
peopra&,i(i In)rane) ,e )ao3e (o7e upo)rije/i)i 'a pove'ivanje an*elarija i,)e
&ir(e na ra'li2i)i( loa*ija(a%
E,)rane) [enpl% E)rane)\ je o/li pove'ivanja ra2unar,i9 (re7a dva ili
vire 'a,e/ni9 po,lovni9 ,i,)e(a oji 2ine odre3enu po,lovnu a,o*ija*iju% Pri(jer
)avi9 ,i,)e(a ,u 9oldinp o(panije! oje ,e ,a,)oje i' veep /roja orpani'a*ija
2iji je vla,ni 'ajedni2i! pa i( je 'ajedni2a i uprava [najviri (enad7(en)\% Iao
,u 2lani*e 9oldinpa orpani'a*ije oje u7ivaju vi,o ,)epen ,a(o,)alno,)i u radu! a
2e,)o ,e /ave i ,a,vi( ra'li2i)i( djela)no,)i(a! u in)ere,u je 'ajedni2op vla,nia
da one u,o ,ara3uju i da! po (opuno,)i! (e3u,o/no ne onuriru na )r7ir)u%
Sipurno je da po,lovna lopia nala7e da ,e nji9ove priva)ne ra2unar,e
(re7e pove7u pre(a ,)andardi(a In)erne)a% Na )aj na2in na,)aje E,)rane) oji ,e
,a,)oji od vire ne'avi,ni9 priva)ni9 (re7a%
oh#
No! u pro*e,i(a plo/ali'a*ije i u' podrru ,avre(eni9 (re7ni9
)e9nolopija E,)rane)e (opu pradi)i i orpani'a*ije oje ne pripadaju i,)oj
&or(alnoj orpani'a*iji [na pri(jer! 9oldinpu\! ve ,e pove'uju po po)re/i! ad 9o*!
ao /i o,)varile nei po,lovni in)ere,% To e naj2ere /i)i ,lu2aj onda ada je
jedna orpani'a*ija ,)alni do/avlja2 one drupe! ili ao jedna drupoj prodaju
,op,)vene proi'vode u vei( oli2ina(a i u duporo2niji(! (o7da i povlareni(
aran7(ani(a%
Va7no je napo(enu)i ao E,)rane) o(opuava ra'(jenu poda)aa
(e3u po,lovni( par)neri(a u' /i)no ni7e )rorove od oni9 oje /i i'a'ivala
i'pradnja 'ajedni2e priva)ne i od In)erne)a po)puno i'olovane (re7e! oja!
uo,)alo(! (o7e naon neop vre(ena po,)a)i ,uvirno( [ao ,e preinu po,lovni
odno,i\%
-oordinirani( a)ivno,)i(a u E,)rane)u (opue je u,po,)avi)i i
'ajedni2i {e/ ,ervi, veep /roja ,a(o,)alni9 orpani'a*ija oje i(aju in)ere,a da
'ajedno na,)upaju na )r7ir)u% To dovodi do unapre3enja 'ajedni2i9 (are)inri9
a)ivno,)i! ao r)o ,u4
,)varanje 'ajedni2e )r7irne ,lie!
dopovaranje 'ajedni2e ,)ra)epije na,)upa na )r7ir)u!
oordinirano javno oplaravanje!
u,aplaravanje odno,a ,a po)rora2i(a i ,l%
U )avi( ,e u,lovi(a i na,)ojanji(a E,)rane) dana, ,(a)ra naj/olji(
(opui( i najprivla2niji( rjerenje(% -on*ep) ele)ron,op )rpovanja (e3u
orpani'a*ija(a [B"B\! ,a njepovi( /li,)avi( per,pe)iva(a! jor vire po)en*ira
va7no,) E,)rane)a%
U javnoj upravi ,e E,)rane) naj2ere ori,)i u (e3u,o/noj o(unia*iji
ra'ni9 (ini,)ar,)ava [(odel 0"0\ i 'a javne na/ave [(odel 0"B\% + )o(e e
vire rije2i /i)i u na,)avu%
8% 8% MET+1+L+.-I +-VIR e-Uprave
Reali'a*ija vi'ije e-Uprave je veo(a ,lo7en pro*e,! oji 'a9)jeva
planiranje i i'vo3enje (nopo/rojni9 a)ivno,)i% 1a /i ,e ,avladala ova ,lo7eno,)!
,ljedei (e)odolori ovir iden)i&iuje lju2ne o(ponen)e e-Uprave i na )aj
na2in o(opuava /olju orpani'a*iju ra'voja e-Uprave%
oho
Slia4 Me)odolori ovir e-Uprave
Po)re/no je ra'vi)i elektronske javne usluge oje (oraju /i)i
ra*ionali'ovane! orpani'ovane pre(a po)re/a(a ori,nia! au)o(a)i'ovane i
do,)upne dipi)alni( pu)e(% Tre/a ra'vi)i ,ljedeu prupu u,lupa orijen)i,ani9
pre(a ori,ni*i(a4
!ortal ?lade ,a ,vi( va7ni( in&or(a*ija(a o javnoj upravi i ve'a(a a
pod-por)ali(a%
sluge upravagra8ani -G$C. - jedno,)avne 'a nala7enje! jedno,)avne 'a
orirenje i do,)upne u jedno( orau ao /i ,e pra3ani(a olarao pri,)up
ad(ini,)ra)ivni( u,lupa(a oje pru7a javna uprava%
S

T

A

N

1

A

R

1

I
B

E

Z

B

J

E

1

N

+

S

T
>/?N3 SM=3
P+RTAL JAVNE UPRAVE
0"CC 0"B
0"0
CC
0"EC
C
]1MINISTRATIVNI PR+CESI
a]VNI P+1ACI
[CENTRALNI RE0ISTRI\
TELE-+M+NI-ACI+NA
INyRASTRU-TURA
e-Plaanje
PRAVNA I INSTITUCI+NALNA INyRASTRU-TURA
oh"
sluge upravaposlovni subjekti -G$B. - ,(anjuju ad(ini,)ra)ivno
op)ereivanje po,lovni9 ,u/jea)a pojedno,)avljenje( ad(ini,)ra)ivni9
pro*edura! eli(ini,anje( priupljanja ,uvirni9 poda)aa i /oljo(
o(unia*ijo( orirenje( odpovarajui9 )e9nolopija e-Po,lovanja%
sluge upravauprava -G$G. - o(opuavaju repu/li2i( orpani(a uprave!
an)onalni( upraa(a i jedini*a(a loalne ,a(ouprave da ao punopravni
par)neri u2e,)vuju u pru7anju javni9 u,lupa pra3ani(a%
&omunikacija unutar uprave -=;3. - au)o(a)i'a*ijo( in)erni9
ad(ini,)ra)ivni9 pro*edura i o(opuavanje( pri,)upa 'ajedni2i( /a'a(a
poda)aa i *en)ralni( repi,)ri(a! unu)ar-dr7avne u,lupe! a pred,)avljaju
o,novu 'a ,ve drupe dipi)alne javne u,lupe%
0elekomunikaciona in(rastruktura - (oderna i li/erali'ovana dipi)alna
)eleo(unia*iona in&ra,)ru)ura o(opuava pra3ani(a! privredni(
,u/je)i(a i orpani(a uprave /r' i je&)in pri,)up dipi)alni( javni( u,lupa(a
i pred,)avlja o(unia*ionu o,novu 'a e-Upravu% Pri(jena ove in&ra,)ru)ure
je! pre(a )o(e! va7na 'a *iljeve e-Uprave! po,e/no u udaljeni( i
nera'vijeni( o/la,)i(a Bin%
3-!la+anje - ele)ron,e [dipi)alne\ javne u,lupe 'a9)jevaju ele)ron,i
[dipi)alni\ (e)od plaanja% +vave (e)ode plaanja (oraju ,e de&ini,a)i i
unaprijedi)i! a u prela'no( peridou )re/a 'adr7a)i i )radi*ionalni (e)od
plaanja da /i ,e o(opuila po,)epena )ran'i*ija i ,prije2ila dipi)alna podjela
(e3u pra3ani(a%
*ezbjednost - /e'/jedno,) )ran,a*ija i 'ar)i)a in&or(a*ija i(aju 'na2ajnu
ulopu u u,pjernoj reali'a*iji e-Uprave% Po,)oji neolio a,pea)a
/e'/jedno,)i! ali je po,e/no 'na2ajno u,po,)avi)i u'aja(no povjerenje da /i
,e podr7alo riroo orirenje ele)ron,i9 in)era*ija! ao i'(e3u ori,nia
i uprave )ao i unu)ar ,a(e uprave! )ao r)o e ,e ori,)i)i 'ajedni2a rjerenja
'a u,po,)avljanje tiden)i)e)au u2e,nia u dipi)alni( )ran,a*ija(a%
Standardi - i'u'e)no ,u va7ni 'a u,pjeran ra'voj i in)epra*iju javni9 u,lupa i
in&or(a*ija% S)andardi i(aju dvo,)ruu na(jenu4
o da o/e'/jede 'ajedni2o &un*ioni,anje i'(e3u 9e)eropeni9 ICT
rjerenja pri(jenjeni( u ra'li2i)i( o/la,)i(a e-Uprave i
o da o(opue oordina*iju ra'voja a)ivno,)i e-Uprave%
Cakonska in(rastruktura - e-Uprava 'a9)jeva novi 'aon,i ovir oji /i
adeva)no repuli,ao riroo orirenje ele)ron,i9 javni9 u,lupa i ICT u
javnoj upravi i u odno,i(a uprave ,a ,)anovnir)vo( i privredni( ,u/je)i(a%
Prvi ora*i pre(a de&ini,anju 'aon,i9 ovira ,u napravljeni u,vajanje(
Zaona o ele)ron,o( po)pi,u! ali 'aon,i ovir (ora ,e ra'vi)i (nopo
du/lje da /i o/u9va)io ,ve a,pe)e e-Uprave [e-Po,lovanja\%
ohX
Institucionalna in(rastruktura - u,pjeran ra'voj e-Uprave 'a9)jeva e&ia,nu
upravlja2u ,)ru)uru oja e planira)i! oordinira)i! i'vrrava)i i vrednova)i
pri9vaenu ,)ra)epiju e-Uprave%
8% h% IZAZ+VI e-Uprave
I'a'ovi e-Uprave [e-4ove!nment-a+ ,u /rojni! i ovdje u i9 ra,poredi)i u
neolio prupa4
!rva grupa pokriva sigurnost i privatnost podataka o gra8anima:
'/op velie o,je)ljivo,)i poda)aa o pra3ani(a oji(a ,e upravlja! nji9ova
ra'(jena i o/rada u oru7enju oje nije do raja ,ipurno,no rijereno! (o7e
dove,)i u pi)anje reali'a*iju! ali i ,vr9u e-Upravne )ran,&or(a*ije% 1o ,e ,a jedne
,)rane pra3ani(a nudi javna ori,) u vidu poveanja e&ia,no,)i i
e&e)ivno,)i! ao i (opuno,)i nji9ove o'/iljnije par)i*ipa*ije u javni(
pi)anji(a! ,a drupe ,)rane i9 ,e dovodi u ne'a(i,live ri'ie ne'aoni)op i
nede(ora),op 'adiranja u priva)no,)% Sa )i( u ve'i je i pravo pri,)upa javni(
in&or(a*ija(a! oje je po)re/no 'a e&ia,nu ,aradnju ra'li2i)i9 )ijela u dijeljenju
priva)ni9 poda)aa pra3ana%
7ruga grupa izazova predstavlja nesrazmjer u kori$tenju I<0-a:
ICT )ran,&or(a*ija /i (opla dove,)i do produ/ljenja dipi)alnop ja'a uolio ,e
ne /i vodilo ra2una o oni( pra3ani(a oji ni,u u ,)anju da ori,)e nove
)e9nolopije% Parado,alno je r)o ,e dipi)alne u,lupe javne uprave ne pru7aju
li*i(a oje i9 najvire po)ra7uju4 ,iro(arni! nedovoljno o/ra'ovani! li*a ,a
po,e/no o,je)ljivi( oprani2enji(a i drupi( po,e/ni( po)re/a(a! i)d% Upravo
,u )o prupe oje i(aju po)eroa u pri,)upu ICT ure3aji(a i dipi)alni(
u,lupa(a%
0re+i izazov odnosi se na e(iksano upravljanje znanjem u *ilju
donorenja /olji9 odlua i i,porue vali)e)niji9 javni9 u,lupa! )ao3e je velii
i'a'ov! oji ,e 'a,niva na (opuno,)i ra'li2i)i9 ,i,)e(a da ,ara3uju i dijele
poda)e%
Petvrti izazov odnosi se na planiranje i (inanciranje e-Government
projekata% +vaj ,e i'a'ov ,apledava u neprilapo3eno,)i pro*edura planiranja i
&inan*iranja projea)a 'a javnu upravu%
1ipi)alne javne u,lupe ,u one javne u,lupe oje ,e (opu u po)puno,)i! ili
djelo(i2no i,poru2i)i pra3ani(a pu)e( In)erne)a! ili avop drupop (odernop
anala o(unia*ije! odno,no o(unia*ione pla)&or(e%
U prupi u,lupa oje ,e vei( dijelo( ili u *ijelo,)i (opu i,poru2i)i On-
&ine ,padaju ad(ini,)ra)ivne u,lupe [po,lovi\! odno,no u,lupe oje ,e pru7aju
pra3ani(a da eono(i2no i /r'o o,)vare nea prava ili i,pune o/ave'e! ro'
ohW
upravni! odno,no ,ud,i po,)upa% Na pri(jer! pra3anin (o7e preo In)erne)a
'a)ra7i)i povra) pore'a! ili i'vod i' Ma)i2ne njipe ro3eni9%
Evrop,a o(i,ija je ro' propra( e-Ev!ope iden)i&iovala (ini(alan
/roj u,lupa oje nea 'e(lja [2lan\ )re/a da i,poru2iva)i On-&ine uolio 7eli
/i)i po'i)ivno o*ijenjena u )o( podru2ju% Navedene u,lupe [,ervi,e\ ,a(
de)aljnije o/radio u poplavlju 5Praenje poa'a)elja ra'voja in&or(a*ionop
drur)va6
8% $% PRE1USL+VI ZA RAZV+J e-Uprave
+pr)e je (irljenje da je javna uprava ,upa! nee&ia,na! nedovoljno
,)ru2na! ,a ni,i( )e9nolori( nivoo(! /irora)i'ovana! nepo)re/no
o(pliovana! previre orenu)a ,e/i i uplavno( djeluje ,a po'i*ije vla,)i% Tava
je vire u,(jerena na ,a( pro*e, nepo na re'ul)a)e rada i nedovoljno odpovara
javno,)i pa ne odpovara ni ,avre(eni( ,)andardi(a i )enden*ija(a% Po,)oji
9roni2ni de&i*i) &inan,ij,i9 i ljud,i9 re,ur,a 'a i(ple(en)a*iju re&or(e%
Slu7/eni*i ,(a)raju da ,u lore plaeni! r)o je re'ul)a) ni,op ,)epena
(o)iva*ije i! pre(a )o(e! ni,op ,)epena en)u'ija'(a ve'anop 'a pro(jene%
Po,)oji 9roni2ni de&i*i) &inan,ij,i9 i ljud,i9 re,ur,a 'a i(ple(en)a*iju
re&or(e% I,u,)va i' drupi9 'e(alja ua'uju da je re&or(a u (nopi( 'e(lja(a u
)ran'i*iji /ila ,pora '/op o'/iljni9 nedo,)a)aa re,ur,a i o,o/lja%
oh8
Predu,lovi oji ,e po,)avljaju pred ele)ron,u upravu da /i ona e&ia,no
&un*ioni,ala! )j pru7ala po)pune i o(ple)ne ele)ron,e ,ervi,e pra3ani(a!
po,lovni( ,i,)e(i(a i drupi( ,u/je)i(a! ,u ,ljedei4
pri,)up In)erne)u! adeva)na o(unia*iona i in&or(a)i2a in&ra,)ru)ura
upravei
/a'e poda)aa u ele)ron,o( o/liui
aplia*ije 'a o/radu! pri,)up i ra'(jenu poda)aai
pri,)upne )a2e 'a i'vrrenje ,ervi,a [PC preo In)erne)a! ra'ne vr,)e )er(inala
oji ,u do,)upni na javni( (je,)i(a! (o/ilni ure3aji i ,l%\i
,i,)e( ,ipurno,)i oji ,e opleda u pri,)upu ,ervi,u pu)e( odpovarajui9
,ipurno,ni9 (e9ani'a(a [,(ar) ar)i*a u o/liu li2ne ar)e! 4)$ ar)i*a!
'3/ i ';K odovi i ,l%\%
I,punjenje navedeni9 predu,lova je! u,)vari! ,pi,a a)ivno,)i oje je
po)re/no i'vrri)i da /i ,e o(opuilo u,po,)avljanje i &un*ioni,anje e-Uprave%
7a bi se realizovao koncept e-prave% potrebno je pokrenuti
aktivnosti u dva pravca: pove+anje in(ormatike pismenosti gra8ana i
izgradnja odgovaraju+e in(ormacione in(rastrukture.
+ve dvije a)ivno,)i ,u pove'ane jedna ,a drupo(! ali je u o,novi
po)re/no ,)vori)i u,love oji /i doveli do poveanja /roja ori,nia In)erne)a
pu)e( poveanja /roja pri,)upni9 )a2aa i /roja lijena)a na plo/alnoj (re7i%
Paralelno! po)re/no je radi)i na o,ipuranju in&ra,)ru)ure i ,ipurno,ni9
(e9ani'a(a oji o(opuavaju ,ipuran pri,)up eServi,i(a i oji vode a
u,po,)avljanju (e3uopera)ivno,)i! ao u do(ai( oviri(a )ao i na
(e3unarodno( nivou%
Sadarnje ,)anje u ovoj o/la,)i nije 'adovoljavajue upravo i' ra'lopa r)o
nije po,)ojao ,i,)e(,i pri,)up na planu u,po,)avljanja e-Uprave% Re'ul)a)i ,u
,i(/oli2ni i ,vode ,e na )o da ,e odre3eni o/ra,*i (opu do/i)i pu)e( In)erne)a ,a
pojedini9 ,aj)ova na ra'li2i)i( nivoi(a uprave% Ali ,vr9a e-Uprave nije ,a(o da
daju in&or(a*ije pra3ani(a ili da pra3ani do3u do o/ra'a*a oji ,e popunjavaju i
dalje ori,)e na la,i2an na2in% Svr9a e-Uprave je da ori,ni do/ije u,lupu!
odno,no /ude 5,ervi,iran6 na o,novu 'a9)jeva i pri,)upa upravi ui' uex
odno,no ,a radnop (je,)a% Cilj a)ivno,)i javne uprave u ovo( ,ep(en)u je da ,e
o(opui pra3ani(a! po,lovni( i drupi( ,u/je)i(a! da ,voje o/ave'e ili
'a9)jeve pre(a upravi o/avljaju na r)o e&ia,niji na2in! u' (ini(alne )rorove i
r)o (anji /roj &i'i2i9 on)aa)a ,a orpani(a uprave! i )o pu)e( vire ra'li2i)i9
ele)ron,i /a'irani9 anala 'a i,poruu ,ervi,a [WEB! (o/ilni )ele&on! dipi)alna
)elevi'ija i)d%\%
Bi)ni predu,lovi 'a e-Upravu ,u4
- Ele)ron,i repi,)ar pra3ana!
ohh
- Ele)ron,i repi,)ar po,lovni9 ,u/jea)a!
- Po,redni2i ,o&)ver 'a i,)ovre(eni pri,)up ra'norodni( /a'a(a poda)aa!
- Si,)e( 'a ad(ini,)ra)ivno po,lovanje!
- Ele)ron,i a)a,)ar nepore)no,)i!
- Ele)ron,i repi,)ar pro,)orni9 jedini*a!
- Ele)ron,i ,i,)e( 'a pru7anje ,o*ijalne 'ar)i)e!
- Ele)ron,i ,i,)e( 'a pru7anje invalid,o f /ora2e 'ar)i)e!
- Ele)ron,i ,i,)e( 'a /ripu o dje*i i porodi*i!
- S)a)i,)i2i in&or(a*ioni ,i,)e(!
- Ele)ron,i repi,)ar (a)i2ni9 njipa ro3eni9! vjen2ani9 i u(rli9!
- Ele)ron,i /ira2i ,pi,a!
- In&or(a*ioni ,i,)e( pravo,udni9 orpana!
- Ele)ron,i ,i,)e( dr7avnop )re'ora!
- Cen)ralni repi,)ar ,er)i&ia*ioni9 )ijela 'a i'davanje ele)ron,i9 po)pi,a!
- +pr)in,i ,i,)e(i po,lovanja [ra'li2i)i ,i,)e(i u vee( /roju opr)ina\!
- Ele)ron,i repi,)ar nevladini9 orpani'a*ija! udru7enja pra3ana i &onda*ija!
- Zajedni*a (re7na in&ra,)ru)ura repu/li2i9 orpana!
- Si,)e( 'ar)i)e 'ajedni2e (re7e repu/li2i9 orpana%
8% Y% 1+MENI e-Uprave
&orisnici e-prave se mogu svrstati u sljede+e kategorije:
0 - 4ove!nment - Javna uprava
E - Emp&o%ee - Zapo,leni
B - Business - Po,lovni par)neri
C - itizen - 0ra3ani
Ao u,voji(o pore navedene ori,nie e-Uprave onda i'(e3u u2e,nia
(o7e(o po,)avi)i ,ljedee odno,e
8$
4
=;= - -o(unia*ioni pod,i,)e( javne uprave 'a,novan na on*ep)u
In)rane)a% +(opuavaju unapre3enje ,aradnje orpana ra'ni9 nivoa
dr7avne uprave i ,)varanje punop par)ner,)va i'(e3u nji9! u pru7anju
,ervi,a pra3ani(a i drupi( ,u/je)i(a%
8$
C9idulara M% e) al% e-0overn(en) Be,) Pra*)i*e,4 an I(ple(en)a)ion Manual! Paper /}
S(i)9 S*9ool o& Bu,ine,,! Univer,i)} o& Mar}lend! "##"%
oh$
=;3 - -o(unia*ioni pod,i,)e( 'apo,leni9 u javnoj upravi 'a,novan
na on*ep)u In)rane)a% +,novne o(ponen)e ,u u*9a) roo(x opla,na
)a/la! u2enje! - ,ervi,i oji ,u in)erni [unu)rarnji\ ,ervi,i javne uprave
oji! pri(jeno( novi9 IT! ,(anjuju )rorove &un*ioni,anja! a
poveavaju e&ia,no,)! pou'dano,)! ,ipurno,) i vali)e) rada uupne
ad(ini,)ra*ije%
=;* - -o(unia*ioni pod,i,)e( 'a o(unia*iju javne uprave ,a
po,lovni( ,u/je)i(a 'a,novan na on*ep)u In)erne)a i E,)rane)a%
+,novne o(ponen)e ,u ,na/djevanje! in&or(a*ije! ,ervi,i! - olaravaju
rad po,lovni( ,u/je)i(a! nudei i( veri&iovane poda)e i eli(inirui
redundan)no ,aupljanje poda)aa! ao i ,)varajui o(unia*ione i
drupe o,nove 'a o,)varivanje e - po,lovanja i'(e3u nji9%
*;= - -o(unia*ioni pod,i,)e( 'a o(unia*iju po,lovni9 par)nera ,a
javno( upravo( 'a,novan na on*ep)u In)erne)a i E,)rane)a%
-o(unia*ija javne uprave ,a po,lovni( par)neri(a - pove'ivanje i
udru7ivanje dr7avni9 in,)i)u*ija i predu'ea ,a *ilje( ra'(jene po)re/ni9
in&or(a*ija%
=;< - -o(unia*ioni pod,i,)e( 'a o(unia*iju javne uprave ,a
pra3ani(a 'a,novan na on*ep)u In)erne)a% +,novne o(ponen)e ,u
po,je)io*i! in&or(a*ije! +n-line ,ervi,i! dipi)alna de(ora)ija%
<;= - -o(unia*ioni pod,i,)e( 'a o(unia*iju pra3ana ,a javno(
upravo( 'a,novan na on*ep)u In)erne)a% U ,vojoj naprednoj varijan)i
(odeli C"0 i 0"C prela'e u on*ep) 0-CRM [javna uprava orijen)i,ana
pre(a pra3ani(a\! o oje( e vire /i)i rije2i u o,(o( poplavlju
[Pri(jena (enad7(en)a orijen)i,anop pre(a ori,ni*i(a 'a 0"C
(odel\%
U opr)e( o/liu e-Uprava ulju2uje ,ljedee ,ervi,e4
e-Ad(ini,)ra*iju!
e-0ra3anina!
e-Zar)i)u i udru7enje
e-Servi,e
ohY
%omen e-Administraci&a'
po/oljranje pro*e,a upravljanja pu)e( reduovanja )rorova!
po/oljranje upravljanja per&or(an,a(a ,i,)e(a! pu)e( ,)ra)epij,e ve'e
,a vlado( i di,)ri/u*ijo( ovlarenja%
%omen e-Gra(ani i e-)ervisi'
o(unia*ija pra3ana ,a vlado( pu)e( ra'povora ,a nji(a i poveanje
nji9ove odpovorno,)i!
o,lurivanje pra3ana i po(apanje de(ora),i9 pro*e,a i
po/oljranje javni9 ,ervi,a%
%omen e-*dru"ivan&e'
i'pradnja in)era*ije i'(e3u javne uprave i ,na/djeva2a!
po/oljranje o(unia*ije ,a privredo( ro' ,)varanje par)ner,op
odno,a!
,)varanje *ivilnop drur)va%
1o(eni e-Uprave
Po/oljranje pro*e,a
e- Ad(ini,)ra*ije
Spoljna in)era*ija
e-)o"iet%
U(re7eni pra3ani
e-itizens G e-)e!vi"es
ohZ
8% Z% PRIMJERI 1+BRE PRA-SE e-Uprave U
SVIJETU
Re&or(,i 'ada*i Bo,ne i ner*epovine u (nopo(e ,u olarani a,ni(
ula,o( u )ran'i*ione pro*e,e u odno,u na 'e(lje i,)o2ne i jupoi,)o2ne Evrope%
Ne ,a(o da je pred na(a dvade,e)opodirnje i,u,)vo ra'vijeni9 'e(alja! ve ,e
(o7e(o ori,)i)i i de,e)opodirnji( i,u,)vo( 'e(alja ,li2niji9 na(a i u2i)i na
nji9ovi( prera(a% Anali'a! navedena u na,)avu! i(a 'a *ilj da ,e pro*ijeni
pra)i2na ,)rana ovi9 re&or(i da /i ,e o/e'/jedila o,nova 'a pro*jenu na2ina i
(jera 'a pri(jenu novi9 (enad7(en) ,i,)e(a u javnoj upravi Bo,ne i
ner*epovine%
U,pjerne pri2e i' ,vije)a povore na( da ,u4
In&or(a*ione )e9nolopije doprinijele ra,)u a(eri2e eono(ije od X#~ u
oZZ#% podinii
Ir,a je po,)ala najvei i'vo'ni ,o&)vera na ,vije)ui
Indij,e ,o&)ver,e ue vodile ,poljni on,al)inp 'a oY8 od 8##
u,pjerni9 a(eri2i9 o(panijai
o$#
0ana *en)ar 'a o/radu poda)aa 'a Ame!i"an E0p!ess i Aetna-ui
yilipini ,u po(oni *en)ar /r% o 'a AO. Time Wa!ne!i
Au,)ralij,a javna uprava je /ila po)puno On-&ine jor raje( "##o%
podine%
S drupe ,)rane po,)oji i 2i)av ni' pri(jera u oji(a ,u ulo7ena opro(na
,red,)va i napori! a proje)i i(ple(en)a*ije e-Uprave ,u ,e a)a,)ro&alno 'avrrili%
-anada je )ri pu)a pourala da o,)vari propra( e-Uprave [4ove!nment-On-&ine\%
U,pjela je )e ada ,u pred,jedni vlade i ,vi (ini,)ri na ,vao( ,upu! u ,vao(
povoru! u ,vao( in)revju! /e' o/'ira na )e(u ili pi)anje uvije i ,)alno podvla2ili
da je )o najvei dr7avni priori)e)% E&ea) ovopa na dr7avne 2inovnie! (edije!
privredu i aade(iju je /io i'u'e)an f nio nije vire u )o ,u(njao i ,ve r)o je
i(alo ve'e ,a ovi( proje)o( do/ilo je ,vupdje ap,olu)ni i neprio,noveni
priori)e)%
E94ove!nment pru7a i (opuno,) da ,e ,vi o/ra,*i! &or(ulari! podne,*i!
upi)i! 'a9)jevi popune i podne,u preo In)erne)a% Sli2an ,i,)e( je ve po,)ao
uo/i2ajen u ra'vijeni( 'e(lja(a% E-Uprava i dr7avni Web por)ali ,u u 1an,oj!
Novo( Zelandu ili Sinpapuru uo/i2ajen na2in o(unia*ije pra3ana ,a
ad(ini,)ra*ijo(%
Tao! na pri(er! u Velioj Bri)aniji preo ,aj)a 2i!e"tgov pra3ani (opu
,a'na)i ,ve r)o i( )re/a 'a on)a) ,a dr7avno( ad(ini,)ra*ijo( i (nope o/ave'e
o/avi)i dire)no preo In)erne)a% +vo je ,a(o jedna od /rojni9 Web adre,a preo
oji9 ,)anovni*i /ri)an,i9 o,)rva (opu da o(uni*iraju ,a ,vojo( vlado( i
njeni( ,lu7/a(a%
Ir,a je ,voji( in&o-/u(o( po,)ala ,vje),o 2udo% Ir,a e-Uprava je
naj/olja u Evropi! a pro*jenjuje ,e da u,oro nijedan njen prada3in nee vire
(ora)i da ide na ral)er! ve e ,ve &or(alno,)i (oi o/avi)i ,a unop ra2unara%
1o/ar je pri(er Bra'ila i Vije)na(a! por)o ove 'e(lje i(aju odli2an
,i,)e( ele)ron,i9 javni9 na/avi po oje( ,e dio ele)ron,i9 javni9 na/avi
prepur)a (ali( i ,rednji( predu'ei(a%
Na ,li*i 5Pora,) 'relo,)i e-Uprave u ra'ni( dr7ava(a6 pria'an je pora,)
'relo,)i e-Uprave u ra'ni( dr7ava(a ,vije)a% -anada je ve )ri podine vodea
'e(lja u ra'voju e-Uprave% Norvera! oja je /ila na W (je,)u do7ivjela je najvei
pad i)d%
Pre(a popa'a)elju na o( nivou 'relo,)i e-Uprave ,e onre)na dr7ava
nala'i njeno poli)i2o ruovod,)vo ,e (o7e ,vr,)a)i u ,ljedee a)eporije4
*orci za in(rastrukturu - Ze(lje oje ,u u reali'a*iji propra(a e-
Uprave o,)varile (anje od X#~ 'a*r)ani9 *iljeva%
Izvrsni izvo8ai - Ze(lje oje ,u u reali'a*iji propra(a e-Uprave
o,)varile vire od X#~ i (anje od W#~ 'a*r)ani9 *iljeva%
o$o
?izionari - Ze(lje oje ,u u reali'a*iji propra(a e-Uprave o,)varile vire
od W#~ i (anje od 8#~ 'a*r)ani9 *iljeva%
Inovativni lideri - Ze(lje oje ,u u reali'a*iji propra(a e-Uprave
o,)varile vire od 8#~ 'a*r)ani9 *iljeva%
Pora,) 'relo,)i e-Uprave u ra'ni( dr7ava(a
U i,)ra7ivanju 'relo,)i i(ple(en)a*ije on*ep)a e-Uprave i'vrrena je
pro*jena {e/ ,aj)ova javne uprave u "X i'a/rane dr7ave da /i ,e uporedio vali)e)
i 'relo,) u,lupa! i nivo na oje( ,e po,lovi (opu o/avlja)i ele)ron,i( pu)e(%
Anali'irano je uupno ohZ ra'li2i)i9 ponu3eni9 u,lupa u oviru o,a( o,novni9
,e)ora u,lupa4
U,lupe pra3ani(a!
Pravni po,lovi javna /e'/jedno,)!
Plaanja!
+d/rana!
&anada
Sinpapur! SA1! 1an,a yin,a!
nonp -onp! U-! Belpija!
Nje(a2a! Ir,a! yran*u,a
nolandija! .panija! Japan!
Norvera! I)alija! Mala'ija
Me,io! Por)upal! Bra'il! Ju7na
A&ria
?rijeme
Tran,&or(a*ija u,lupa
Zrele u,lupe
Ra,polo7ive u,lupe
+,novne ,po,o/no,)i
On-&ine pri,u,)vo
o$"
Edua*ija!
Tran,por) Mo)orni ,ao/raaj!
Propi,i 1e(ora)ija!
Javne na/ave%
Za (jerenje 'relo,)i e-Uprave orirena ,u dva va7na para(e)ra4
nivo 'relo,)i u,lupe i
odno,i ,a ori,ni*i(a u,lupa%
Na o,novu )opa i'vrrena je pro*jena uupne 'relo,)i e-Po,lovanja
pojedini9 javni9 uprava% Inova)ivni lideri [-anada! Sinpapur i SA1\ po,jeduju pe)
lju2ni9 ara)eri,)ia4
Vi'ija i i(ple(en)a*ija!
Po)puna orenu)o,) pre(a ori,ni*i(a!
Uvo3enje on*ep)a (enad7(en)a orijen)i,anop pre(a up*i(a
[Cu,)o(er Rela)ion,9ip Menad7(en)-CRM\!
-apa*i)e) i o(ple,no,)!
Por)ali - ra'voj jedin,)veni9 )a2aa pri,)upa%
U -anadi! oja je daleo naje&ia,nija u uvo3enju e-Uprave! ,o u
/r'ini o,)varenja proje)a e-Uprave je po,)ipnu) od oZZY ada je ,vao( (ini,)ru!
'a(jeniu! po(oniu i ,ere)aru (ini,)ar,)va upi,ana u opi, radnop (je,)a
odpovorno,) 'a o,)varivanje ,)ra)epije e-Uprave% Svaa )ri (e,e*a 2inovni*i piru
i'vjer)aj (ini,)ru! (ini,)ar Vladi! a Vlada parla(en)u u o(e! pored o,)alop!
(oraju da odpovore na pi)anje4 u.)a ,)e u pre)9odno( var)alu uradili na
o,)varivanju poli)ie i ,)ra)epije e-Upravesx Na oji( ,ep(en)i(a ,)rapije ,e
najvire in,i,)iralo veo(a prepledno ,e (o7e vidje)i na ,ljedeoj ,li*i%
o$X
In)en'ivno ulaganje u nove tehnologije je ara)eri,)i2no 'a ,ve
ra'vijene 'e(lje% Tao je! na pri(jer! E,)onija "###% podine ulo7ila X!"o~
na*ionalnop do9o)a u in&or(a)i2i ra'voj! wera "!$W~! Ma3ar,a "!8#~!
Slovenija o!hW~! do ,u 'e(lje Evrop,e Unije ulo7ile u pro,jeu po "!$o~
na*ionalnop do9o)a% Slovenija je "###% podine ulo7ila o"X EUR-a po ,)anovniu
u nove )e9nolopije! wera ooZ! Ma3ar,a Z#! E,)onija Y"! 2lani*e Evrop,e unije
po 8oW EUR-a po ,)anovniu% Slovenija je i(ala ooo ra2unara prilju2eni9 na
In)erne) na o#### ,)anovnia! wera oW#! Ma3ar,a o"o! yin,a o#"W! a 2lani*e
Evrop,e Unije u pro,jeu po """ [EIT+ "##o\%
Cemlja Rang Rang
&ori$+enje
Internet-a
Indikator
vizije
Stepen zrelosti

"##W "##X ~
Po2e)na
podinar
Sour*e4 |||%a**en)ure%*o(
-anada o o 8Y~ oZZZ Inova)ivni lideri
Sinpapur " " 8$~ "##o Inova)ivni lideri
SA1 X X hh~ oZZX Inova)ivni lideri
Au,)ralija W 8 8Y~ "### Vi'ionari
1an,a 8 Wh~ oZZZ Vi'ionari
Velia
Bri)anija h Y W#~ oZZY Vi'ionari
o$W
yin,a $ h 8h~ oZZY Vi'ionari
nonponp Y o# XZ~ oZZY#o Vi'ionari
Nje(a2a Z o8 "8~ "### Vi'ionari
Ir,a o# oX Xo~ "### Vi'ionari
Ni'o'e(,a oo $ W8~ "### Vi'ionari
yran*u,a o" o" "#~ oZZY Vi'ionari
Norvera oX W 8$~ "### Vi'ionari
Novi Zeland oW Z W#~ "##o I'vr,ni i'vo3a2i
.panija o8 oo "o~ oZZZ I'vr,ni i'vo3a2i
Belpija oh oh "Z~ oZZ$ I'vr,ni i'vo3a2i
Japan o$ o$ Xo~ oZZZ I'vr,ni i'vo3a2i
Por)upal oY oW Y~ oZZh Bor*i 'a in&ra,)ru)uru
Bra'il oZ oY $~ oZZZ Bor*i 'a in&ra,)ru)uru
Male'ija "# oZ Y~ oZZ$ Bor*i 'a in&ra,)ru)uru
I)alija "o "o "o~ "### Bor*i 'a in&ra,)ru)uru
Ju7na
A&ria "" "# 8~ "### Bor*i 'a in&ra,)ru)uru
Zrelo,) poli)i2op ruovod,)va ['a "##X i "##W%\
Velia Bri)anija
Projea) z4ata-e%z oji je reali'ovan u Velioj Bri)aniji je jedano od
naj'ani(ljivij9 rjerenja e-Uprave oji je do ,ada reali'ovan u ,vije)u
8Y
% +vaj
projea) je reali'ovan ao dio in*ija)ive nji9ove vlade 'a *jeloupnu On-&ine
o(unia*iju i u po)puno,)i je reali'ovan u $i"!oso(t )e9nolopija(a% -ori,ni*i(a
u,lupa Uprave javni9 pri9oda! Carine i Mini,)ar,)va 'a pra3evinar,)vo
o(opueno je da preo In)erne)a popunjavaju i podno,e ele)ron,e &or(ulare
preo Web ,)rani*a%
Sve &ir(e oje ori,)e ovaj ,o&)ver ,u u (opuno,)i da dire)no i
/e'/jedno ra'(jenjuju in&or(a*ije ,a vladini( in,)i)u*ija(a pu)e( In)erne)a% Cilj
ovop proje)a je da ,e do "##8% podine o(opui po)puna )ran,a*ija ,a Vlado(
Bri)anije
8Z
On-&ine%
.vaj*ar,a
8Y
Ton} B}rne! Loval 0overn(en) in Bri)ain! London! oZZZ%
8Z
|||%e-envo}%pov%uepovern(en)iap*,)ra)ep}%9)(
o$8
-ori,)ei ,ve predno,)i novi9 )e9nolopija .vaj*ar,i 'avod 'a ,)a)i,)iu
u,pio je da o/radi re'ul)a)e popi,a ,)anovnir)va i do/ara 'a (anje od podinu dana%
Po prvi pu) popi, je i'vrren preo In)erne)a )ao da ,u ,vi pra3ani popunjavali
o/ra,*e 'a popi, On-&ine% -ori,)ei ,e (opuno,)i(a novi9 )e9nolopija napravili
,u ,ipurnu i ,)a/ilnu Web ,)rani*u oju ,u u i,)o vrije(e (opli da po,je)e "X###
ori,nia! pri )o(e ne o,je)ivri niavu ne,)a/ilno,)! lor vali)e) ili /r'inu od'iva%
E,)onija
E,)onija je 'e(lja ,a oo o!h (ilina ,)anovnia% Prije o# podina /ila je
Z#~ 'avi,na od Ru,ije! a ,ad je )a 'avi,no,) ,pala ,a(o na Y~% Pri )o(e ,u
'a/ilje7ili najvei uupni ra,) i odli2ne re'ul)a)e u eono(iji%
Po )vr3enju nji9ovop (ini,)ra [Ta!mo .udus\ i' Mini,)ar,)va unu)rarnji9
po,lova najva7niji poli)i2i priori)e)i E,)onije
h#
,u4
- &ou, na pra3ane [ori,nie u,lupa\!
- inova*ija i ,)andardi'a*ija javni9 ,ervi,a!
- ,ve in&or(a*ije (oraju /i)i do,)upne preo In)erne)a!
- r)o (anja! a e&ia,nija javna ad(ini,)ra*ija orenu)a priva)no( ,e)oru!
- u,po,)avljanje nor(i 'a /or/u pro)iv e-Birora)ije!
- ,vai pra3anin (ora da i(a ra2unar,u do'volu [ompute! 2!iving
.i"en"e\ ao r)o i(a i vo'a2u do'volu!
- *en)rali'ovana oordina*ija ra'voja%
Veo(a je in)ere,an)no da je E,)onija (e3u prvi( 'e(lja(a oje ,u uvele
da ,e pripre(a i vo3enje ,jedni*a Vlade i Parla(en)a o/avljaju preo ra2unara
[Projea) f Vlada /e' papira\%
Ne (opu ,e 'ao/ii i i,u,)va SA1-a! ao jednop od pionira u ovoj
o/la,)i% I,)ra7ivanje pod na,lovo( zT1e !ise o( t1e e-"itizenA Ho- peop&e use
gove!nment agen"iesI Web sitesz [na ---.pe-3nte!net.o!g \! provedeno "##"%
podine poa'uje da a(eri2i pra3ani ori,)e aplia*ije dr7avne uprave ada4
f )re/aju )uri,)i2e i rerea*ij,e in&or(a*ije!
f rade i,)ra7ivanja 'a rolu ili po,ao [,)a)i,)i2i poda*i i poda*i o
'aoni(a\!
f ori,)e ra'li2i)e o/ra,*e [do|nload &or(i\%
f pronala7enje oje u,lupe javna uprava pru7a!
f )ra7enje 'drav,)veni9 ,avje)a!
f do/ijanje in&or(a*ija o &inan,ij,oj po(oi i ,)ipendija(a!
f do/ijanje in&or(a*ija o novi( po,lovi(a u javnoj upravi!
f do/ijanje in&or(a*ija o i'/ori(a [pdje pla,a)i i ,l%\
f popunjavanje o/ra'a*a 'a pore'e!
f repi,)ra*iju au)o(o/ila ili produ7enje vo'a2e do'vole!
h#
In&or(a)ion Te*9nolop} in Pu/li* Ad(ini,)ra)ion o& E,)onia% Ed% I% +dra),! E,)onian
In&or(a)i*, Cen)re! "##"! ISBN ZZY8-YoZ-#Y-.
o$h
f do/ijanje do'vola 'a lov i ri/olov i ,l%
-ori,ni*i u,lupa ,u podjednao i (urop i 7en,op pola! ,)ariji od oY
podina [WZ~ ,u i'(e3u X#-WZ podina! ,a naj(anje ,rednjorol,i(
o/ra'ovanje(\%
Uplavno( ,e po,jeuju [dva pu)a vire\ &ederalne Web ,)rani*e u odno,u
na one na loalno( nivou uprave i )o neolio pu)a podirnje%
1va ,u o,novna ra'lopa po,jeivanja Web site-ova dr7avni9 in,)i)u*ija%
Jedna je pot!aga za pot!ebnim in(o!ma"ijama 'a oje /i i( ina2e )re/ali ,a)i da i9
do/iju [(a)erijali o radu pojedini9 apen*ija! 2injeni*e oje po,)oje u dr7avni(
/a'a(a poda)aa! dou(en)i! )e i,)ra7ivanja o po,lovnoj li(i i predno,)i(a
ulapanja u pojedine o/la,)i i repione\%
1rupi ra'lop po,je)e Web ,i)eovi(a javne uprave je,)e izv!Favanje
t!ansak"ija i po)re/a 'a neo( u,lupo( oju )e u,)anove pru7aju% Naj2ere je
rije2 o pru7anju 'drav,)veni9 ,avje)a i preporua! ,o*ijalno( o,ipuranju! plaanju
pore'a! repi,)ra*iji au)o(o/ila i do/ijanju vo'a2e do'vole! do/ijanje /ene&i*ija
od dr7ave! upu),)ava o pla,anju i ,l%
U ,vo( i'lapanju podine ["##X%\ u Sije)lu! 2lanovi(a vlade i parla(en)a!
o e-Upravi! Bi& 4ates je napla,io da nove )e9nolopije o(opuavaju
najjedno,)avniju i naj/r7u o(unia*iju i'(e3u ad(ini,)ra)ivni9 ,lu7/enia
vlade i pra3ana%
I)alija je "##8% podine donijela Zaon o e-Upravi oji o/ave'uje upravu
na pri9va)anje ele)ron,op plaanja od o% januara "##h% podine! )e na upo)re/u
ele)ron,e inden)i&ia*ione ar)e u orirenju On-&ine u,lupa javne uprave od o%
januara "##$% podine% Propi,uje ,)varanje zuprave /e' papirau i uvo3enje (re7e
ra'li2i)i9 loalni9! repionalni9 i *en)ralni9 (re7a ao i (re7e 8W# an*elarija
Vlade I)alije u ino,)ran,)vu%
Ala)i 'a o,)varivanje prava po Zaonu o e-Upravi I)alije ,u4
- ,er)i&iovana e-por)a! dipi)alni po)pi,!
- ele)ron,i dou(en)i [Zaon o/ave'uje ,ve orpane uprave da ,)varaju
ele)ron,e dou(en)e ,lu7ei ,e ele)ron,i( pro)oolo( i
ele)ron,i( popunjavanje(\!
- Web site [u)vr3uju ,e pre*i'ne ara)eri,)ie i ,adr7aj\!
- ele)ron,e ar)e - ele)ron,a iden)i&ia*iona ar)a i na*ionalna u,lu7na
ar)a%
+rpani uprave poda)e priupljaju po ,lu7/enoj du7no,)i% Pod ,lu7/eno(
eviden*ijo( podra'u(ijeva ,e priupljanje! la,i&ia*ija i o/rada poda)aa
u)vr3eni9 'aono( i drupi( propi,i(a% +/ave'a je4
- )a2no u)vrdi)i iden)i)e) o,o/e i i'vrri)i po'i)ivnu iden)i&ia*iju [o)i,a
pr,)iju! peo(e)rija rae i ,eniranje 'jeni*e! ili odre3ene po,e/no,)i
ponaranja i dr7anja! ruopi,! pla,! ,r2ani ri)a(\
o$$
- z,(ar) *ardz ili! ao ,e jor a7e! iden)i&ia*ioni 2ip ao novi dou(en)
iden)i&iovanja [u I)aliji li2na ar)a! odno,no (iro2ip ,e do/ija po
ro3enju od oZZZ% podine% Sadr7i dipi)ali'ovanu ,liu i veo(a )ero
unir)ivu pla,)iu! ,(a)ra ,e da je &al,i&iovanje ove ar)e veo(a )ero\%
Au,)rija je "##W% podine donijela Zaon o e-Upravi oji o/ave'uje
orpane uprave u Au,)riji da u po)puno,)i pre3u na ele)ron,e )ran,a*ije i
ele)ron,o pru7anje u,lupa do o% januara "##Y%podine%
Ve )ri podine 'a redo( UNPAN o/javljuje i,)ra7ivanja o ,pre(no,)i 'a
u,po,)avljanje ,i,)e(a ele)ron,e uprave 'e(alja 2lani*a Ujedinjeni9 na*ija%
I,)ra7ivanje ori,)i ,)a)i,)i2i (odel 'a (jerenje dipi)ali'ovani9 u,lupa! odno,no
pro*jenjuje ini*ija)ive 'a u,po,)avljanje ele)ron,e uprave ori,)ei inde, e-
,pre(no,)i oji ,e 'a,niva na evalua*iji Web-,aj)ova! )eleo(unia*ione
in&ra,)ru)ure i doprino,u ljud,i9 re,ur,a% Na ovaj na2in ,e (jere apa*i)e)i i
,pre(no,) dr7ava da ori,)e ICT u ,vo( ra'voju%
Pre(a i,)ra7ivanju 'a "##8! vode Sjedinjene A(eri2e 1r7ave! a ,lijede
i9 1an,a! .ved,a i Velia Bri)anija% Po,(a)rajui on)inen)e! na prvo( (je,)u
je Sjeverna A(eria! a na drupo(! ao r)o ,e da i pre)po,)avi)i! Evropa% Me3u
'e(lja(a u ra'voju vodi -oreja! a pra)e je Sinpapur! E,)onija! Mal)a i wile%
Tao3e! i'vjer)aj opi,uje i nee od pri(jera do/re pra,e riro( ,vije)a
iden)i&iovane u "##8% podini% In)ere,an)ni ,u pri(jeri Indije i Me,ia%
U Indiji je Vlada! ao (jeru javne poli)ie! u,vojila prin*ip upo)re/e ICT
u *ilju reiranja 5jedno,)avne! (oralne! odpovorne! o,je)ljive i )ran,paren)ne
uprave6 [)imp&e# $o!a&# A""ountab&e# Eesponsive# and T!anspa!ent 4ove!nment\%
+,(irljeno je neolio aplia*ija pu)e( oji9 ,e pru7aju On-&ine u,lupe
pra3ani(a! priva)no( ,e)oru i javni( ,lu7/eni*i(a% AE2 [ompute! Aided
Eegist!ation o( 2eeds\ je pojedno,)avljeni i de*en)rali'ovani dipi)alni ,i,)e( 'a
vo3enje repi,)ara i(ovine preo "## deon*en)ri,ani9 an*elarija riro( dr7ave%
Si,)e( pojedno,)avljuje i u/r'ava pro*e, repi,)ra*ije i i'davanje po)vrda! )e
po(a7e pro*e, u)vr3ivanja )r7irne vrijedno,)i i(ovine% Si,)e( je repi,)rovao
,oro 8!$ (iliona dou(ena)a! a )oo( W podine je i'da)o X!h (iliona po)vrda%
Si,)e( E-)eva o(opuava On-&ine upla)e! i'davanje do'vola i po)vrda od ,)rane
ra'li2i)i9 apen*ija na *en)ralno(! repionalno( i opr)in,o( nivou pod "##
repionalni9 *en)ara% Too( "##W% podine o/ra3ivano je po X (iliona )ran,a*ija
(je,e2no% ?A)T je ,i,)e( 'a On-&ine produ7avanje vo'a2i9 do'vola i repi,)ra*iju
(o)orni9 vo'ila% )$AET4ov je Cen)ralni ,ere)arija) u 2ije( radu ,e vire ne
ori,)e papirni dou(en)i%
Me,i2a vlada repi,)rovala je preo 8## dr7avni9 do(ena% +vi ,aj)ovi
,ada pru7aju in&or(a*ije o u,lupa(a oje pru7a dr7avna uprava f npr%
in&or(a*ije o onuren)ni( javni( na/ava(a XX jedini*e loalne ,a(ouprave!
pu)e( omp!anet ,lu7/e% Privredni*i(a je o(opueno da pre)ra7uju in&or(a*ije
o ,voji( upovori(a i upla)a(a% 0ra3ani (opu da pri,)upe poda*i(a u javni(
repi,)ri(a f npr% do/iju opije i'voda i' (a)i2ni9 njipa ili a)a,)ra i vrre upla)e
redi)ni( ar)i*a(a%
o$Y
-orej,i ,o&)verari ,u napravili ni' &an)a,)i2ni9 aplia*ija oje ,e ori,)e
preo riroopoja,nop In)erne)a i 'a oje nio niada nije (opao da ,anja da e
(oi uopr)e da po,)oje i da ,e ori,)e preo (re7e% I' )opa ,e ra'vila *ijela jedna
nova indu,)rija% +ni ,u u )o(e daleo i,pred ,vi9! pa i i,pred A(eriana*a%
Za9valjujui (a,ovno( pri,)upu riroopoja,no( In)erne)u ra'vijen je ,o&)ver 'a
vir)uelne pri2aoni*e ["1at !oom\ pdje ,e ,vai u2e,ni pria'uje
)rodi(en'ionalni( vir)uelni( /ie( oje (o7e da /ude onavo ao ori,ni
7eli - /ijelo! *rno! de/elo! (rravo i ,li2no% wi)ava nova indu,)rija ,e ra'vila! novo
/opa),)vo ,e ,)vorilo i )o ,ve na o,novu nove eono(ije 'nanja! a orej,a dr7ava
je /ila dovoljno pa(e)na da ulo7i opro(ne pare da ,e i'pradi riroopoja,na
in&ra,)ru)ura In)erne)a do,)upna ,vi(a% Predu,lov 'a in&or(a*iono drur)vo je,)e
prven,)veno pri,)up In)erne)u% U Ju7noj -oreji Z#~ ,)anovnia i(a riroopoja,ni
pri,)up In)erne)u% In)erne) je do,)upan ,vao(e! a njepova *ijena je oo "# dolara
(je,e2no 'a o#-(epa/i)nu ve'u%
Ele)roni'a*ijo( javni9 na/avi i po,)epeni( pre/a*ivanje( rada u
i,lju2ivo ele)ron,i &or(a) po,)i7e ,e vea e&ia,no,) rada! vea onuren*ija i
)i(e /olja *ijena! ulju2ivanje veep /roja po,lovni9 ,u/jea)a u po,)upa i vea
)ran,paren)no,) rada dr7avne uprave%
Svje),a /ana je ,)avila velio )e7ir)e na ovu o/la,) i o/e'/jedila por)al
preo opa 'e(lje 2lani*e (opu /e,pla)no da oplaravaju ,voje )endere% Por)o ,e
,)ave 'a,nivaju na jedin,)venoj no(enla)uri Evrop,e unije od oo Y###
ar)iala! a po,)upa onuri,anja na ,)andardi'ovanoj pro*eduri Svje),e /ane!
onur, nije po)re/no prevodi)i f on i,)ovre(eno po,)oji na ,vi( je'i*i(a
'e(alja oje ,u ovaj po,)upa pri9va)ile% Na onur, ,e (opu javi)i &ir(e i'
najudaljeniji9 rajeva ,vije)a oje u nor(alnoj ,i)ua*iji o/javljivanja onur,a u
loalni(! ili 2a ,vje),i po'na)i( novina(a ne /i ni 'nale 'a njepa! 2i(e ,e
/i)no o/ara *ijena ponuda% +,i( ur)ede u )rorovi(a! ovi( ,e i /i)no ,rauje
vrije(e uvo3enja ele)roni'a*ije u ovaj ,ep(en) rada javne uprave%
Na in)ene)u! 5On-&ine6! ,e na ovaj ili onaj na2in )renu)no nala'i o$Z
'e(alja ,vije)a ili ZW~%
+d o$Z 'e(alja oje ,u pre(a I'vjer)aju UN 'a "##8% podinu%
i(ple(en)irale nee ,ep(en)e e-Uprve najviri ,)epen i(ple(en)a*ije po,)iple ,u
SA1! 1an,a! .ved,a i Velia Bri)anija%
Pre(a )o( i'vjer)aju Slovenija 'au'i(a "h (je,)o! nrva),a W$ (je,)o! a
Sr/ija je na o8h (je,)u%
.rava
/jesto na svjetskoj rang listi
prema indeksu e0
spremnosti
"ndeks e-
Spremnos
ti za 112.
11% 11, 112
3osna i
4ercegovina
115 93 84 0.4019
o$Z
4rvatska 39 48 47 0.5480
/akedonija 96 97 69 0.4633
Srbija 89 87 156 0.1960
Tabea: e-Spremnost na Zapadnom Bakanu u 2005.
U 'e(lje oje ni,u 5na In)erne)u6 ,padaju Cen)ralna A&ri2a Repu/lia%
1e(ora),a Narodna Repu/lia -oreja! 1e(ora),a Repu/lia -onpo!
Eva)orijalna 0vineja! 0vineja-Bi,ao! nai)i! -ri/a)i! Li/erija! Li/ij,a Arap,a
17a(a9irija! So(alija! Tur(eni,)an i Za(/ija%
Pre(a UNPAN-ovo( i,)ra7ivanju 'e(lje Balana jor uvije ne poa'uju
dovoljan ,)epen ,pre(no,)i 'a e-Upravu% Sa i'u)e)o( Slovenije i nrva),e! ove
'e(lje nala'e ,e na dnu evrop,e lje,)vi*e%
Ipa je 'a/ilje7en ra,) u inde,u ,pre(no,)i f najvidljiviji u ,lu2aju
Maedonije! oja je u pro)eli9 podinu dana ,o2ila 'a hZ (je,)a%
U,lupe ,u ponu3ene i orpani'ovane u neolio o/lia! r)o je ra'li2i)o u
,vaoj po,(a)ranoj 'e(lji% Naj2ere 'a,)upljene u,lupe ,u4 do(eni pra3ana!
'drav,)veni ra2uni! nji7ni*e! (re7a pra3ana! zuradi ,a(z ,ervi,i! i u,lupe
podu'e)nir)vu%
8% Z% o% IS-USTVA REPUBLI-E SL+VENIJE
Repu/lia Slovenija provela je oZZX% p odine u/r'avanje 'aonodavnop
po,)upa i )ran,&or(i,anje pro*edura%
Re&or(a ,loven,e javne uprave vo3ena je ,i,)e(a),i od oZZh% podine i
u,(jerena na nadopradnju po,)ojeep ,i,)e(a% Sur)ina re&or(,i9 pro*e,a je
po/oljranje rada javne uprave u ,(i,lu vee ,)ru2no,)i! poli)ie neu)ralno,)i!
)ran,paren)no,)i! u,pjerno,)i i u,(jerena je a ori,ni*i(a javni9 u,lupa% Jedan
od /i)ni9 ele(ena)a re&or(e javne uprave je re&or(a adrov,e poli)ie! u ,(i,lu
,avje,nop! planiranop! ,i,)e(a),op i ra*ionalnop orir)enja adrova u radu javne
uprave%
Repu/lia Slovenija ,e u pri(jeni on*ep)a e-Uprave (o7e (jeri)i ,a
najra'vijeniji( 'e(lja(a ,vije)a%
Po,red,)vo( e-Por)ala pra3ani i po,lovni ,u/je)i (opu ori,)i)i
ele)ron,e &or(ulare [e-U,lupe\! )ao r)o ,u4 ,vi &or(ulari na jedno( (je,)u
[por)al e-sluga\! ,vaa javna in,)i)u*ija (o7e da ulju2i ,voje &or(ulare! i(a
oY#
vire &or(a)a &or(ulara4 '2?# 2O# WEB &or(e! pove'ani ,u javno do,)upni
repi,)ri i ri&arni*i! ori,)i ,e dipi)alni po)pi, [,er)i&ia)i\! ele)ron,o plaanje
'a9)jeva [)a,e! &or(ulari\! ele)ron,a i,porua dou(ena)a [ele)ron,o
rjerenje je po,la)o u ele)ron,i pre)ina*4 predu'ea! pra3ana\! (opuno,)
praenja ,)a)u,a 'a9)jeva%
-ori,)i ,e vire (e)oda ele)ron,op plaanja4 (o/ilni )ele&on! eBaninp
[ele)ron,a upla)ni*a\! redi)ne i de/i)ne ar)i*e! a ovaj ,ervi, (opu upo)rije/i)i
,ve dr7avne in,)i)u*ije%
Ra'vijen je ,i,)e( 'a an*elarij,o po,lovanje [464# 46E i 46\ oji
o(opuava upravljanje dou(en)i(a! a 2ini pa4 ,eniranje! au)ori'a*ija!
pre)ra7ivanje dou(ena)a! [radni po,)up*i i pro*edure\! /e'/jedno ar9iviranje e-
1ou(ena)a! e-Po)pi, [ele)ron,i po)pi,\! (opuno,) pove'ivanja ,a o,)ali(
,i,)e(i(a [(ini,)ar,)va! dr7avne apen*ije! loalna uprava! -a/ine) pred,jednia
vlade! -a/ine) pred,jednia repu/lie\! Pove'ano,) ,a o,)ali( IT rjerenji(a i ,a
e-4ove!nment ,ervi,i(a%
Ra'vijen je i ,i)e( ele)ron,i9 javni9 na/avi! preo ele)ron,i9
&or(ulara 'a javne na/ave% Rjerenje upo)re/ljava o" &or(ulara EU! a in)erpi,ano
je ,a EU ,i,)e(i(a i ,a uSlu7/eni( li,)o(x Slovenije% Si,)e( ,adr7i au)o(a),o
o/avjer)avanje u o/a ,(jera! )e in&or(a*ije o novi( )enderi(a%
Ti(e je Repu/lia Slovenija o,)varila ,ljedee *iljeve4
(anje on)aa)a ,a individualni( o,o/a(a!
redu*ija papirolopije!
u/r'anje javne ad(ini,)ra*ije!
)a2ni i a7urni poda*i u ,vi( odjeljenji(a javne uprave!
/r7i! e&ia,niji i pra3ani(a )ran,paren)niji po,)up*i!
,pre2avanje 'loupo)re/e [li2ni9\ poda)a!
je&)inije ad(ini,)ra)ivne pro*edure i po,)up*i!
,ipurni i ,)a/ilni ,i,)e(i! )e9nolopija i javno do,)upni ,ervi,i!
'na)na ur)eda nov*a i vre(ena pra3ana!
'adovoljni ori,ni*i [pra3ani i po,lovni ,u/je)i\!
'adovoljni 'apo,leni u javnoj upravi%
Po,)ipnu)i ,u i 'na2ajni e&e)i4
Za prijavu pore'a je ,(anjena oli2ina papirni9 &or(ulara4 oh%8## [o#~\
ele)ron,i9 delara*ija u "##W% podini i "X%o## [o8~\ ele)ron,i9
delara*ija u "##8% podini%
U opr)ina(a [46\ je ,(anjena oli2ina papirni9 &or(ulara ""%### ["#~\
(anje 'a9)jeva 'a i'davanje dou(ena)a [ro3enje! vjen2anje i ,(r)\! o8~
,(anjenje papirni9 &or(ulara podirnje ,a ur)edo( od "##%### evra u radno(
oYo
vre(enu 'apo,leni9 u opr)ina(a! 'a9valjujui 464 ele)ron,o( ,ervi,u
i'(e3u opr)ine i Zavoda 'a pen'ij,o i invalid,o o,ipuranje Slovenije
U Mini,)ar,)vu 'a rad! porodi*u i ,o*ijalna pi)anja [464\4 rad je eono(i2niji
i /r7i! a pro*edure )ran,paren)nije% S(anjena je papirolopija i on)a)i ,a
,)rana(a% Sa(o '/op pove'ivanja ,a *en)ralni( repi,)ro( ,)anovnir)va
o,)varuje ,e ur)eda od o (ilion evra podirnje! a '/op pove'ivanja ,a pore,i(
repi,)ro( " (ilion evra podirnje% Pri )o(e je dorlo do ,(anjenja neop9odni9
ljud,i9 re,ur,a 'a W#~%
ho
Repu/lia Slovenija je "##"% podine donijela Zaon o javni(
,lu7/eni*i(a [Sl% l% RS! /r% 8h#"\% +vi( 'aono( je propi,ano4
doda)no o/ra'ovanje f pravo javnop ,lu7/enia do andidovanja na in)erno(
onur,u! pre(a in)ere,u dr7avnop orpana uprave! a u oviru njepovi9
&inan,ij,i9 (opuno,)i!
o,po,o/ljavanje i u,avrravanje ,lu7/enia! ao pravo i du7no,) javnop
,lu7/enia ve'ano na radno (je,)o! a u ,ladu ,a propra(o( ,)ru2nop
o,po,o/ljavanja! pdje )rorove ,no,i dr7avni orpan!
,)ru2ni i,pi)i 'a rad u dr7avnoj upravi! ao o/ave'ni i,pi)i 'a ,)i*anje 'vanja i
'a vrrenje po,lova u dr7avno( orpanu%
U januaru oZZ$% podine je o,novana Upravna aade(ija! oja i(a "h
'apo,leni9 i preo "8# ,aradnia oji rade na o,po,o/ljavanju javni9 ,lu7/enia%
+,novna &un*ija Upravne aade(ije je doda)no per(anen)no i
&un*ionalno o,po,o/ljavanje i u,avrravanje javni9 ,lu7/enia u)vr3ivanje(
po)re/a 'a o,po,o/ljavanje( i u,avrravanje(! ra'voje( novi9 propra(a i
nji9ovo( reali'a*ijo(! evalua*ijo( u,pjerno,)i i'vo3enja propra(a doda)nop
o,po,o/ljavanja i u,avrravanja! )e orpani'a*ijo( i i'vo3enje( ,)ru2ni9 i,pi)a%
+vaj na2in u,avrravanja je dopuna &or(alnop o/ra'ovanja ,a a*en)o( na
podi'anju nivoa vali)e)a rada u upravi%
0odine "##"% podine u,po,)avljen je por)al i preo njepa o,)varena
o(unia*ija ,a pra3ani(a! a "##X% podine ele)ron,e o(unia*ije ,a
po,lovni( ,u/je)i(a i vladini( apen*ija(a%
8% Z% "% IS-USTVA REPUBLI-E nRVATS-E
Repu/lia nrva),a je "##"% podine donijela S)ra)epiju in&or(a*ionop
drur)va! a "##X% podine u,)anovljeno je )ijelo pri vladi 'a ra'voj ele)ron,e
uprave% Ulju2ivanje nrva),e u ,vje),e )oove i po,)i'anje onuren)no,)i
ho
1a(ir Barali4 IS1+1! Zla)i/or! o)o/ar! "##h%
oY"
o,novni ,u *iljevi proje)a! a (opue i9 je po,)ii ro' do,)upno,) in&or(a*ija
,vi( pra3ani(a! pove'ivanje 9rva),e privrede u jedin,)veni in&or(a*ioni ,i,)e(!
ra'(jenu in&or(a*ija i i,u,)va u po,lovno( ,vije)u i predu'e)nir)vu )e
opre(anje dr7ave ao /i po,)ala )ran,paren)an! /r' i e&ia,an ,ervi, pra3ana% U
pouraju da ,e 9rva),o drur)vo )ran,&or(ire u drur)vo 'a,novano na 'nanju i
in&or(a*iono drur)vo! Vlada Repu/lie nrva),e pred,)avila je neolio proje)a
oji ,e 'a,nivaju na preporua(a a*ionop plana e-Evrope "##84
o% Propra( enrva),a "##$% e o(opui)i4
- In&or(a)i'a*iju o/ra'ovnop ,i,)e(a i i'pradnju ,i,)e(a o/ra'ovni9 propra(a 'a
rolovanje pu)e( In)erne)a [e-.ea!ning\i
- tOn-&ineu pri,)up in&or(a*ija(a o 'drav,)veni( u,lupa(a i pru7anje
vali)e)nije (edi*in,e po(oi [e-Hea&t1\i
- I'pradnju i opre(anje nau2no - po,lovni9 parova riro( 'e(lje u oji(a e po
'avrre)u ,)udija (ladi predu'e)ni*i pod povoljniji( u,lovi(a do/i)i pro,)or i
opre(u 'a pore)anje ,a(o,)alnop po,la u podru2ju in&or(a)iei
- U,po,)avljanje i u(re7avanje ,i,)e(a oji e ,vao( pra3aninu o(opui)i da
pu)e( In)erne)a ori,)i u,lupe u javnoj upravi! 'drav,)vu! rol,)vu i pravo,u3u%
0ra3anin e do/i)i (opuno,) da pu)e( In)erne)a o(uni*ira ,a javno(
upravo(! )ra7i)i i pri(a)i ra'ne dou(en)e! po)vrde i rjerenja )e in&or(a*ije o
djelovanju vla,)i *e-4ove!nment+%
"% Proje) tOne stop s1opu [O))\ - oji je dio propra(a e-nrva),a "##$%!
a u ,ladu ,a propra(i(a e-Evrope i e-Evrope "##8! odno,i ,e na podi'anje
vali)e)e i e&ia,no,)i dr7avne uprave! )e pru7anje u,lupa ori,ni*i(a na jedno(
(je,)u ao i nji9ovu o(unia*iju ,a dr7avno( upravo( ra'li2i)i( o/li*i(a i
,red,)vi(a4 li2no( o(unia*ijo( na ral)eru! )ele&ono(! &a,i(ilo(!
In)erne)o(! ele)ron,o( por)o( i ,li2no
h"
% Ra'voj in&or(a*ionop drur)va u
nrva),oj! a njepov dio je i proje) O))! 'a,niva ,e! i'(e3u o,)alop! i na
uvo3enju e1r7avne uprave oja /i )re/ala o,ipura)i in)eropera/ilno,)
in&or(a*ionop ,i,)e(a dr7avne uprave oji e o,ipura)i ne,(e)an pro)o
in&or(a*ija na ,vi( nivoi(a upo)re/e [i'(e3u njeni9 )ijela! javni9 u,)anova!
predu'ea i pra3ana\%
X% zBe'papirno,)z na ,jedni*a(a vlade - je projea) oji je reali'ovan
"##8% podine%
W% 1ipi)ali'a*ija 'e(ljirni9 njipa - je projea) oji je reali'ovan "##h%
podine! a poda*i ,u pu)e( In)erne)a do,)upni ,vi( pra3ani(a%
h"
S)ra)epija propra(a +ne S)op S9opi Sredirnji dr7avni ured 'a e-nrva),u! yinan,ij,a
apen*ijai Zapre/! de*e(/ar "##W%i p%h% 1o,)upno na4
9))p4|||%vlada%9r1o|nload"##Wo"ohS)ra)epijaP+SSV"%pd& o$%#Y%"##$%
oYX
8% Z% X% PRIPREME ZA UV+ENJE e-Uprave u Bin
Pla)&or(a 'a uvo3enje IT u po,love uprave u Bin u)vr3ena je ro' ni'
,)ra)eri9 dou(ena)a%
Prvi ora je /ila )t!ategija za smanjenje si!omaFtva *'E)' - 'ove!t%
Eedu"tion )t!ateg% 'ape!+! oju je u,vojio Savje) (ini,)ara Bin i podr7ale vlade
o/a en)i)e)a u aprilu "##W% podine% +vaj dou(en) ,voj 'na2ajan dio po,veuje
ori,)i(a oje i(a(o od ICT% Priori)e)i oji ,u u nje(u po,)avljeni i(aju 'a *ilj
ao po/oljranje opr)e IT a)(o,&ere [vei vali)e) ,)ru2nop IT u,avrravanja!
,)i(uli,anje veep orir)enja In)erne)a! /olju in&ra,)ru)uru i)d%\! )ao i
pro(ovi,anje orir)enja IT u upravi [po,)avljanje por)ala i pri,)upni9 )a2aa na
javni( (je,)i(a! &or(iranje Apen*ije 'a in&or(a*iono drur)vo\% +va S)ra)epija je
na do(ae( )erenu u2vr,)ila opredjeljenje ve da)o na (e3unarodnoj ,*eni
pri9va)anje( 6776 e-)EE Agenda [Plan Jupoi,)o2ne Evrope 'a "##"% podinu\!
oji 'a9)jeva onre)an plan 'a e-Upravu! i'ra3en ao dio opr)e ,)ra)epije 'a
ra'voj Bin ao zin&or(a*ionop drur)vaz%
Na o,novu ovi9 dou(ena)a! Savje) (ini,)ara Bin je u junu "##W%
podine! u,vojio S)ra)epiju 'a,novanu na 'o&iti"i za !azvoj in(o!ma"iono-
komunika"ioni1 te1no&ogija u BiH *'o&i"% (o! 2eve&opment o( 3n(o!mation i
ommuni"ation Te"1no&og% in BiH+ oja je na,)ala pod porovi)elj,)vo( ;/2'-
a
hX
% U' S)ra)epiju je u,vojen i A*ioni plan 'a 2e)iri najva7nija ,)u/a4 e-
+/ra'ovanje! e-In&ra,)ru)uru! e-Zaonodav,)vo i e-Upravu% Sa po,e/ni(
o,vr)o( na ovaj po,ljednji ,)u/! ovaj dou(en) je porio plan,i period od "##W%
do "##$% podine! i dao ,)ra)ere ,(jerni*e 'a a)ivno,)i oje ,e odno,e i na
opr)in,i nivo! ,a po,e/ni( napla,o( na4
rein7injerinp uprave!
)e9noloru i ra'vojnu o,novu!
IT in&ra,)ru)uru!
IT ,ipurno,)!
in)eropera/ilno,) orpani'a*ioni9 jedini*a!
au)o(a)i'a*iju 'ajedni2i9 upravni9 &un*ija!
9ar(oni'a*iju i au)o(a)i'a*iju o,novni9 eviden*ija!
au)o(a)i'a*iju pojedina2ni9 ,pe*ijali'ovani9 &un*ija!
pru7anje e-U,lupa javno,)i! por)ali(a i pri,)upni( )a2a(a na javni(
(je,)i(a!
e-de(ora)iju%
hX
Sva )ri dou(en)a [Poli)ia! S)ra)epija i A*ioni plan ra'voja in&or(a*ionop drur)va u
Bin\ (opu ,e pronai na |||%undp%/a [In&or(a*iono drur)vo u Bin\
oYW
Evrop,a o(i,ija je provela Si,)e(,i prepled javne uprave u Bin
hW
oji
ua'uje na po)re/u u)vr3ivanja priori)e)a (e3u predlo7eni( IT proje)i(a 5na
o,novu realnop prepleda po)re/a! u2inaa! ra,polo7ive poli)i2e podrre!
ra,polo7ivi9 ,red,)ava! )e9ni2i9 apa*i)e)a! odr7ivi9 (odela u ve'i )rorova
projea)a! i)d% Tao3e! ;/2' je u )ou "##W% podine porenuo projea) reiranja
zele)ron,op 'aonodav,)vaz u Bin! a podr7ao pa je Savje) (ini,)ara Bin%
Proje) je porenu) radi repuli,anja o/la,)i ele)ron,op po,lovanja i
o(opuavanja ra,)a )rpovine ele)ron,i( pu)e(! )j% radi donorenja lju2ni9
'aona i' )e o/la,)i! ao r)o ,u 'aon o ele)ron,o( po)pi,u! ele)ron,o(
po,lovanju i *er)i&ia*ionoj apen*iji Bin%
8% Z% W% P+ZITIVNA IS-USTVA u Bin
Iao je u Bo,ni i ner*epovini opr)e ,)anje ne'adovoljavajue! po,)oje
pri(jeri pri(jene naj,avre(eniji9 )e9nolopija i on*epa)a% Po,)oji ni' po'i)ivni9
pri(jera do/re pra,e u javnoj upravi% Ti pri(jeri ,u ilu,)ra*ija )e'e da je pro*e,
in&or(a)i'a*ije ne(inovan! ,a(o je pi)anje ao )aj pro*e, u2ini)i (a,i(alno
e&e)ivni(% Pri(jera i(a (nopo4 in&or(a)i'a*ija po,lovni9 pro*e,a u nei(
opr)ina(a o)irla je do,)a daleo [Sarajevo Cen)ar! Tu'la! Banja Lua! La)ari!
.a(a*! Prijedor i drupe\% U ni'u opr)ina u &un*iji je aplia*ija 'a au)o(a)i'a*iju
po,lova (a)i2ni9 ,lu7/i ra3ena na o,novu ,)rani9 dona*ija% U 0rad,oj upravi
Banjalue proje)ovana je i reali'ovana loalna 0ipa/i),a (re7a! oja e /i)i u
(opuno,)i da pri9va)i po)re/e /udui9 aplia*ija% U' po(o ;)A32-a
reali'ovan je aplia)ivni ,i,)e( 'a po)re/e pore,op ,i,)e(a [ao yedera*ije
Bin! )ao i Repu/lie Srp,e\! i)d%
U ra'voju Bin i'u'e)no je va7no 'ajedni2o ,)varanje prepo'na)ljive
vi'ije (oderne uprave! na o,novu nari9 vla,)i)i9 i,)orij,i9! virena*ionalni9 i
ul)urni9 do,)ipnua% Tre/a ,)vori)i duporo2ne )e(elje jedne nove ul)ure rada!
oja e ,na7no podr7a)i i pri9va)i)i i,u,)va uprave u ra'vijeno( ,vije)u% Unu)ar
,avre(eni9 e)i2i9 ,i,)e(a vrijedno,)i! 'nanje i pri(jena ICT je lju2na o,nova
ra'voja uprave%
Mini,)ar,)vo o(unia*ija i ,ao/raaja je u ,aradnji ,a ;/2'-o(
pripre(ilo i u i(e Bo,ne i ner*epovine predlo7ilo dou(en)! 2ija je ,)ru)ura
dou(en)a u,la3ena ,a propra(,i( dou(en)o( Evrop,e unije ui "#o# f
Evrop,o in&or(a*iono drur)vo 'a ra,) i 'aporljavanjex%
hW
5Si,)e(,i prepled javne uprave u Bin f Zavrrni i'vjer)aj6! Ured oordina)ora javne
uprave! (ar) "##8% [do,)upno na ,aj)u 1elepa*ije Evrop,e -o(i,ije u Bin
[|||%del/i9%*e*%eu%in)\! ,)r% "Z8
oY8
Plan i(ple(en)a*ije Proje)a ele)ron,e vlade 'a Savje) (ini,)ara Bin
"##h%-"##Z% o/u9va)a4 Projea) ele)ron,e vlade u Savje)u (ini,)ara Bin u
i'no,u od o!h (iliona evra i ,adr7ava ,lijedee o(ponen)e4
in)epralnu (re7u Savje)a (ini,)ara Bin!
in)epri,ani ,i,)e( ,ipurno,)i!
in)epralan e-$ai& ,i,)e(!
in)epralnu ra'(jenu dou(ena)a i ar9iviranje!
in)erni ,i,)e( 'a ola/ora*iju i 'ajedni2i rad!
jedin,)veni Web por)al Savje)a (ini,)ara Bin!
a)ivno In)erne) pri,u,)vo i jedin,)ven ,i,)e( 'a a7uriranje Web ,)rani*a.
1rupa &a'a Proje)a u i'no,u od o (ilion evra e o/u9va)i)i4
napredni ,i,)e( 'a upravljanje i ar9iviranje dou(ena)a!
dipi)alno ar9iviranje!
dvo,(jerne Web por)ale 'a ra'li2i)e in,)i)u*ije Savje)a (ini,)ara Bin!
,i,)e( 'a podrru odlu2ivanju 'a ,jedni*e Savje)a (ini,)ara Bin!
)e video "on(e!en"e *en)re u Banja Lu*i! Mo,)aru i Sarajevu!
In)epralni ,i,)e( ele)ron,e vlade pod na'ivo( MiMIS 'a opr)ine u
Bin! oji podra'u(ijeva (e3u,o/no uve'ivanje ,vi9 opr)in,i9 repi,)ara
i pove'ivanje ,a CIPS /a'o(!
In)epri,anje pripre(e i pro*e,a u,vajanja 'aona ao dire)na podrra
9ar(oni'a*iji lepi,la)ive u on)e,)u EU in)epra*ija! )e
Ja2anje distan"e-&ea!ning o(ponen)e u *en)ri(a 'a )renininp ,udija i
)u7ila*a yBin i RS! i'rada preo,)ali9 eZaona! i'rada in)epralnop Web
por)ala 'a ,ve pravo,udne in,)i)u*ije u Bin%
Vlada yBin je "#%#W%"##h% podine podr7ala je projea) uVlada /e'
papirau i donijela 'alju2a oji( je 'adu7ila yederalni 'avod 'a propra(iranje
ra'voja da 'a Vladu pripre(i in&or(a*iju o eono(,oj opravdano,)i proje)a%
U oviru S)ra)epije 'a ,(anjenje ,iro(ar)va [PRSP - 'ove!t% Eedu"tion
)t!ateg% 'ape!\! u,vojene od ,)rane Savje)a (ini,)ara Bin i podr7ane od vlada
o/a en)i)e)a u aprilu "##W% podine! o/ra3eno je i podru2je ICT% Jedan od ICT
priori)e)a je o,avre(enjivanje rada javne uprave na ,vi( nivoi(a u ,vr9u4
+/e'/je3enja vali)e)nijep ,ervi,a pra3ani(a i po,lovni( ,u/je)i(ai
+(opuavanja e&ia,ne upo)re/e javni9 in&or(a*ioni9 re,ur,ai
Ra*ionalnijep i e&ia,nijep rada%
I'pradnja e-4ove!nmenta je ,)alan po,ao u oji e ,e ulju2i)i ,vi
&ederalni orpani% Vlada yedera*ije Bin e ro' ra'voj i orir)enje in&or(a*ioni9
oYh
)e9nolopija on)inuirano poveava)i ,voju produ)ivno,) i evoluira)i u (oderniju i
e&ia,niju in,)i)u*iju javne uprave%
Projea) uVlada /e' papirau odno,no tSjedni*e /e' papirau o/u9va)a4
In&or(a)i2u o/radu (a)erijala 'a ,jedni*e Vladei
Cen)rali'ovano o(ple)iranje (a)erijala 'a ,jedni*e [na ,erveru\i
Preno, (a)erijala 'a ,jedni*e ,a *en)rali'ivanop (je,)a [,ervera\ na
lap)ope 2lanova Vladei
Prepled pripre(a 'a ,jedni*u i' (ini,)ar,)avai
Individualni upi, o(en)ara na (a)erijalu 'a ,jedni*ui
-orir)enje lap)opa na ,jedni*i u' (opuno,) pro(jene dnevnop reda!
u/a*ivanja novi9 (a)erijala i ,l%i
I'rada 'api,nia ,a ,jedni*ei
Ar9iviranje (a)erijala ,a odr7ane ,jedni*ei
Ar9iviranje 'api,niai
Pre)ra7ivanje po (a)erijalu ,a pre)9odni9 ,jedni*a
I'rada i'vjer)aja%
Reali'a*ijo( prve &a'e proje)a uSjedni*e /e' papirau do/ija ,e4
Sraenje vre(ena pripre(e (a)erijala!
I'vjer)aji o radu vlade!
-la,i&ia*ija (a)erijala po )ajno,)i!
Au)o(a)i'a*ija dijela pro*e,a o/jave dou(ena)a ['a javno,)\!
Br7a do,)ava (a)erijala 2lanovi(a Vlade!
Br7e i'(jene i dopune po,lanop (a)erijala!
S(anjenje )rorova papira i r)a(pe!
Ar9ivirani (a)erijal je uvije na ra,polapanju i popodan 'a pre)ra7ivanje!
-vali)e)niji pro*e, donorenja odlua [ra,polo7ive in&or(a*ije i'
dou(en)a \%
8% Z% 8% INyRASTRU-TURA EVR+PS-E UNIJE ZA
INy+RMACI+N+ 1RU.TV+
oY$
Evrop,a Unija pro(ovire oru7enje oje e o,ipura)i da njeni pra3ani!
privreda i ad(ini,)ri*aja u,po,)ave eono(iju /a'iranu na 'nanju i
in&or(a*ija(a% S)ra)ere odredni*e ,u joj4
,)i(uli,anje i,)ra7ivanja oja e o(opui)i ra'voj i upo)re/u novi9
in&or(a*ioni9 i o(unia*ioni9 )e9nolopija!
,)varanje novi9 i a7uriranje po,)ojei9 repula)ivni9 ovira i ,)andarda 'a
podrru i ra'voj onuren*ije!
,)i(uli,anje ra'voja aplia*ija i ,adr7aja paralelno ,a podrro( i
ini*ija)iva(a oje po,pjeruju i o(opuavaju ,vi( pra3ani(a EU
orir)enje /ene&i*ija! ao i o,)varivanje ,veo/u9va)ne ulope pra3ana u
,)varanju in&or(a*ionop drur)va%
0rupa 0Y uradila je i u,vojila A*ioni plan 'a ,(anjenje dipi)alni9
ra'lia i'(e3u ra'vijeni9 'e(alja i 'e(alja u ra'voju% Planirano je &or(iranje
(e3unarodne (re7e re,ur,a 'a e-Ra'voj% Ze(lja(a u ra'voju e ,e pru7i)i po(o
u ja2anju In)erne)a%
Evrop,a Unija je "###% podine u,vojila a*ioni plan e-Evrope "##"%
Plan ,adr7i ,up *iljeva i po,)upaa oje )re/a predu'e)i da /i ,e 'adr7ao )rend
ra'voja in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija i da Evropa 'adr7i lider,u
po'i*iju u ovoj o/la,)i% U )ou je u,vajanje novop dou(en)a e-Evrope "##8% oji
poor)rava 'a9)jeve i' pre)9odnop plana da /i ,e 'adr7ao do,)ipnu)i )e(po
pro(jena i da Evropa 'adr7i po'i*iju oja e joj o(opui)i daljnja o,vajanja
)r7ir)a i ja2anje vla,)i)e eono(ije%
Poli)ia EU 'a In&or(a*iono drur)vo o,lanja ,e na ,ljedee o(ponen)e4
poli)ia ,e)ora o(unia*ija! 2ija ,e pravna o,nova nala'i u dou(en)u
3nte!nationa& $a!ket Homonisation!
podrra )e9noloro( ra'voju i in&or(a*ioni( i o(unia*ioni(
)e9nolopija(a!
pro(o*ija )ran,evrop,e (re7e [TEN f T!ansEv!open /et-o!k\%
Ra'voj u ,e)oru )eleo(unia*ija pred,)avlja 'na2ajan ele(en) propre,a
a in&or(a*iono( drur)vu% Poli)ia ,e)ora )eleo(unia*ija orjen)i,ana je na
u,po,)avljanju Me3unarodnop )r7ir)a i li/eri'a*iju ,ervi,a i in&ra,)ru)ure%
Too( pro*e,a prorirenja Unije i'ra3en je propra( pridru7ivanja i
9ar(oni'a*ije oji je do,)avljen po)en*ijalni( /udui( 2lani*a(a% Zna2ajno
(je,)o u )o( propra(u 'au'i(a i vi'ija e-Ev!open A"tion '&an! prilapo3en
novo( oru7enju pod ,)ru2ni( na'ivo( e-Ev!ope%
I,)orija) ra'voja e-Uprave u 'e(lja(a Evrop,e Unije
oYY
Cemlja
!rva aktivnost vlade
na razvoju
in(ormacionog
dru$tva
!rva strategija
razvoja e-prave
!oslednja revizija
strategije e-
prave
Intranet organa
uprave
!rvi javni servis
/ustrija
Jul oZZ8%
Ini*ija)iva Au,)rij,i
pu) u in&or(a*iono
drur)vo
1e*e(/ar oZZh%
I'vjer)aj o
In&or(a*iono(
drur)vu
"#% jul "##8%
Pravilni o
reiranju i
upo)re/i Adre,nop
repi,)ra
Corpora)e
Ne)|or Au,)ria
[CNA\
1e*e(/ar oZZ$%
nELP por)al [i'vodi
i' (a)i2ni9 njipa\
*elgija
"Y% nove(/ar oZZ$%
Pred,)avljen vladin
In)rane)
"Y jul oZZZ%
Pu) u "o% vije

"% (aj "##8%
+viri e-Uprave
na na*ionalno( i
evrop,o( nivou
BEL0Iy
"Y% nove(/ar
oZZ$%
yedene)
""% nove(/ar "###%
Ele)ron,a
iden)i&ia*iona
ar)i*a 'a javne
,ervi,e
&ipar
oZYZ %
Plan o
o(pju)eri'a*iji vlade
oZYZ%
Plan o
o(pju)eri'a*iji
vlade
"##W%
Na*ionalna
,)ra)epija 'a ra'voj
in&or(a*ionop
drur)va

0overn(en)
In)erne)
In)rane)
E)rane) [0IN\
Jun "##o%
Vladin por)al
Pe$ka
o$% jun oZZh%
U,po,)avljena
-an*elarija 'a
in&or(a*ioni ,i,)e(
dr7avni9 orpana
Xo% (aj oZZZ%
Pu) a
in&or(a*iono(
drur)vu
oZ% o)o/ar "##8%
Na*ionalna
,)ra)epija
in&or(a*ionop
drur)va

Pu/li*
Ad(ini,)ra)%
In)rane) [IVS\i
i'pradnja u )ou
+)o/ar "##X%
Por)al javne
ad(ini,)ra*ije
7anska
oZ8Z%
U,po,)avljena
dr7avna IT o(panija
1a)a*en)ralen
oZYX%
Propra(
(oderni'a*ije
h% o)o/ar "##8%
Revi'ija e-Uprave

Ne(a
oZ$#%
Cen)ralni ,i,)e( 'a
prijavu pore'a
3stonija
oZ% jul oZZh%
1ou(en) o 'ar)i)i
li2ni9 poda)aa
April oZZY%
Prin*ipi
in&or(a*ione
poli)ie
Jun "##8%

Plan 'a "##h%
podinu
oZZY

EEBone
+)o/ar "###%

Por)al pore,e ,lu7/e
9inska
Maj oZZW%

S)ra)epija
(enad7(en)a
in&or(a*ija u vladi
oY%januar oZZ8%
Vladin dou(en) o
prin*ipi(a ra'voja
yin,e ao
in&or(a*ionop
drur)va
o"% o)o/ar "##8%

Projea) ja2anja
,aradnje opr)ina
oZZY

Senaa))ori
1e*e(/ar oZZZ%

Ele)ron,a ar)i*a
'a iden)i&ia*iju
oYZ
9inska
Maj oZZW%

S)ra)epija
(enad7(en)a
in&or(a*ija u vladi
oY%januar oZZ8%
Vladin dou(en) o
prin*ipi(a ra'voja
yin,e ao
in&or(a*ionop
drur)va
o"% o)o/ar "##8%

Projea) ja2anja
,aradnje opr)ina
oZZY

Senaa))ori
1e*e(/ar oZZZ%

Ele)ron,a ar)i*a
'a iden)i&ia*iju
9rancuska
"o% (ar) oZ$W%
1ou(en) o
pove'ivanju li2ni9
dou(ena)a
jedin,)veno(
iden)i&ia*ijo(
"h% jul oZZ8%

S)ra)eri prin*ipi
dr7avne re&or(e
"o% jul "##8%

Poli)ia
ele)ron,op
po)pi,a [PRIS\
"###

AdERi /a'iran
na VPN%
April oZZY%

Ele)ron,a
'drav,)vena
lepi)i(a*ija [Vi)ale
*ard\
Nje(a2a
ye/ruar oZZh%
A*ioni plan vlade
In&o"###4 Nje(a2i
pu) a In&or(a*iono(
drur)vu
ye/ruar oZZh%
A*ioni plan vlade
In&o"###4
Nje(a2i pu) a
In&or(a*iono(
drur)vu
oZ% ,ep)e(/ar
"##8%

S)andardi i
ar9i)e)ura u e-
Upravi
oZZ#%


Berlin-Bonn
In&or(a)ion
Ne)|or - IVBB
Mar) "##o%


Por)al Bund%de
[,ervi,i ,ave'ne
ad(ini,)ra*ije\
0r2a
oZZW%
-li,)9eni,4 propra(
(oderni'a*ije javne
ad(ini,)ra*ije 'a
period oZZZ-"##W
oZZ8%
0r2a ,)ra)epija 'a
in&or(a*iono
drur)vo4 ,red,)vo
'a 'aporljavanje!
ra'voj i vali)e)
7ivo)a
o"% jul "##8%

1ipi)alna ,)ra)epija
"##h-"#oX


Na)ional Pu/li*
Ad(ini,)ra)%
Ne)|or -
SZEyIS%
Prolee "##"%

Servi,ni *en)ri
[in)epri,ane
ad(ini,)ra)ivne
pro*edure\
Ma3ar,a
8% jul oZZo%
+,novan
Ma3udepar)(an,i
o(i)e) 'a
in&or(a)iu
Z% o)o/ar oZZ8%

In&or(a)i2a
,)ra)epija oZZ8 -
oZZ$%
o% nove(/ar "##8%


Pravila o javnoj
upravi i ,ervi,i(a
oY% nove(/ar
"##W%
Ele)roniu,
-or(n}'a)i
0erin*9l-'a)
[E-0\
1e*e(/ar "##o%


Prvi por)al e-Uprave
e-or(an}'a)%9u
Ir,a
oZZW%
Ini*ija)iva 'a
po/oljranje ,lu7/i
uprave na ,vi(
nivoi(a S)ra)epi*
Manape(en)
Ini)ia)ive [SMI\
oZZW%
Ini*ija)iva 'a
po/oljranje ,lu7/i
uprave na ,vi(
nivoi(a S)ra)epi*
Manape(en)
Ini)ia)ive [SMI\
oo% o)o/ar "##8%

IT proje)i u
javno( ,e)oru


Iri,9
0overn(en),
Vir)ual Priva)e
Ne)|or
[0VPN\
April "##o%

Por)al e-Uprave
+ASIS
I)alija
oZZX%
yor(irano )ijelo 'a
in&or(a*ione
)e9nolopije u javni(
,lu7/a(a
oZZ8%

Plan o ra'voju
In&or(a*ionop
drur)va
oY% o)o/ar "##8%

S(jerni*e o
vali)e)u javni9
,ervi,a
RUPA [Re)e
uni)aria della
Pu//li*a
A((ini,)ra-
'ione\
o% jun "##"%

Por)al 3ta&ia.gov.it
Le)onija
oZZY% Projea)
In)epri,ani vladin
in&or(a*ioni ,i,)e(
X#% (ar) oZZZ%
Na*ionalni
propra(
zIn&or(a)iaz
"Z% ,ep)e(/ar
"##8%
Propra( e-Uprave
od "##8% do "##Z%
podine
S)a)e-Sipni&i*an)
1a)a
Tran,(i,,ion
/et-o!k
[VN1PT\
"##"%


Vladin por)al
.Don&ine.&v
oZ#
Li)vanija
"###%
+dpovorno,) 'a
in&or(a*ionu poli)iu
dodjeljena
Mini,)ar,)vu
unu)rarnji9 po,lova
""% de*e(/ar "##o%

1r7avna IT
,)ra)epija i plan
reali'a*ije
Y% jun "##8%


S)ra)epija ra'voja
in&or(a*ionop
drur)va



VI-T - )e"u!e
ompute!
/et-o!k o( t1e
)tate 3nstitutions
"o% januar "##W%


Por)al e-Uprave
Lu,e(/urp
oZZ8%
yor(iran o(i)e) 'a
ra'voj In&or(a*ionop
drur)va
o% &e/ruar "##o%

Plan eLue(/ourp
oX% jun "##8%

Plan 'a u/r'anje
ra'voja e-Uprave


RACINE
"Z% nove(/ar "##W%

Bu,ine,, Por)al
Mal)a
Nove(/ar oZZY%
U,vojen )ropodirnji
plan in&or(a)i'a*ije
javni9 ,ervi,a [ISSP\
Nove(/ar oZZY%

Tropodirnji plan
in&or(a)i'a*ije
javni9 ,ervi,a
[ISSP\
Mar) "##8%
Propra(
+ru7enje 'a
poli)ie
upravljanja
poda*i(a
X% april "##X%

MA0NET
o$% (aj "##"%

Vladin por)al
|||%pov%()
nolandija
oZZW%
U,vojen Na*ionalni
propra( o
ele)ron,i(
au)opu)evi(a
1e*e(/ar oZZY%

A*ioni propra(
ele)ron,e vlade
oW% juni "##W%

Poli)i2a
delara*ija a
ele)ron,oj vladi
R
[Rij,over-
9eid,in)ra-
ne)\i T9e napue
Rinp [opera)ivan
do raja "##h%\
"W% (ar) "##X%

Por)al e-Uprave
Ove!1eid.n&
Polj,a
"Y% nove(/ar "###%
1ou(en) Ciljevi i
prav*i ra'voja
in&or(a*ionop
drur)va u Polj,oj
oW% Juni "##"%

Mani&e,) Polj,a e-
Uprava
"h% +)o/ar "##8%

A*ioni plan e-
Uprave 'a "##8-
"##h


U ra'voju
"o% de*e(/ar "##"%

Polj,a In)erne)
/i/lio)ea
Por)upalija
oZZo%
INy+CI1 f
(e3udepar)(an,i
in&or(a*ioni ,i,)e(
'a pra3an,)vo
oZZh%

Na*ionalna
ini*ija)iva 'a
in&or(a*iono
drur)vo
X#% jul "##8%

.iga!'o!tugal -
novi propra(
in&or(a*ionop
drur)va


Bilo je
predvi3eno da ,e
'arri "##8% Jor je
u ra'voju
oZZo%
INy+CI1 -
(e3udepar)(an,i
in&or(a*ioni ,i,)e(
'a pra3an,)vo
Slova2a
oW% nove(/ar oZZ8%

A) o ra'voju
in&or(a*ionop
,i,)e(a javni9 orpana
oY% avpu,) oZZZ%

S)ra)epija re&or(e
javne ad(in,)ra*ije
"o% januar "##W%
S)ra)epija i a*ioni
plan 'a ra'voj
in&or(a*ionop
drur)va


4ov/et ['apo2e)
oZZ#)i9\i ra'voj
o/u,)avljen
""% april "##X%

Na*ionalni por)al
javne ad(in,i)ra*ije
+/*an%,
Slovenija
Januar oZZX%

+,nivanje Vladinop
*en)ra 'a in&or(a)iu
$% &e/ruar "##o%
1ou(en)
S)ra)epija
eTrpovine u javnoj
ad(ini,)ra*iji 'a
period "##o-"##W
o% januar "##h%

Propra( (era 'a
uprorenje
ad(ini,)ra*ije


n-+M [ya,)
Co((uni-
*a)ion, Ne)|or\
Mar) "##o%

Por)al e-Uprave
oZo
.panija
ye/ruar oZZh%
1ere) o upo)re/i
ele)ron,i9 )e9nia u
javnoj ad(ini,)ra*iji
"X% de*e(/ar oZZZ%
Ini*ija)iva 'a
ra'voj
in&or(a*ionop
drr)va
W% nove(/ar "##8%
Plan 'a ra'voj
in&or(a*ionop
drur)va AVANZA
"##"
4ove!nment
3nt!anet
W% ,ep)e(/ar "##o%
Por)al e-Uprave
Administ!a"ion.es
.ved,a
oZZ$%
-on*ep) i ,)andard 'a
,ipurnu ra'(jenu
in&or(a*iaj i'(e3u
vladini9 ,lu7/i i ,a
ori,ni*i(a
oZZY%
Ad(ini,)ra*ija
dr7avne vlade u
,lu7/i pra3ana
X#% jun "##8%
Nova ICT poli)ia
Pripre(e u )ou Sep)e(/ar "##X%
Por)al e-Uprave "W$
Apen*} {e/,i)e
Velia
Bri)anija
oZ8$%
U,po,)avljena vladina
,lu7/a 'a evalua*iju i
,avje)odavnu
djela)no,) 'a ra2unare
Nove(/ar oZZh%
+viri
&un*ioni,anja e-
Uprave
[4ove!nment
2i!e"t 4!een
'ape!+
"% nove(/ar "##8%
Tran,&or(a*iona
vlada podr7ana
)e9nolopijo(
"o% april oZZY%
4ove!nment
)e"u!e 3nt!anet
[0SI\
W% de*e(/ar "###%
Por)al e-Uprave
U-online%pov%u

Zaon,i oviri 'a e-Upravu u 'e(lja(a EU
Cemlja
Cakonska oblast
e-prava Sloboda in(ormisanja Ca$titaSprivatnost
podataka
/ustrija
"$% &e/ruar "##W
Zaon o e-Upravi
o8% (aj oZY$
U,)avni 'aon o pri,)upu
in&or(a*ija(a
oZZZ%
Zaon o 'ar)i)i
poda)aa "###
*elgija
Ne po,)oji po,e/na
'aon,a repula)iva
oZZW
Zaon o pravu pri,)upa
ad(ini,)ra)ivni(
dou(en)i(a
Y% de*e(/ar oZZ"
Zaon o 'ar)i)i
li2nop 7ivo)a
&ipar
Ne po,)oji po,e/na
'aon,a repula)iva
Ne po,)oji po,e/na
'aon,a repula)iva
Nove(/ar "##o
Zaon o o/radi
li2ni9 poda)aa
['ar)i)a pojedina*a\
Pe$ka
oW% ,ep)e(/ar "###
Zaon o in&or(a*ioni(
,i,)e(i(a javne
ad(ini,)ra*ije
oo% (aj oZZZ%
Zaon o ,lo/odno(
pri,)upu in&or(a*ija(a
W% april "###%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
7anska
Ne po,)oji po,e/na
'aon,a repula)iva
oZ% de*e(/ar oZY8%
Zaon o pri,)upu
ad(ini,)ra)ivni(
eviden*ija(a
oX% (aj "###%
Zaon o o/radi
li2ni9 poda)aa
oZ"
3stonija
Ne po,)oji po,e/na
'aon,a repula)iva
Nove(/ar "##%
Zaon o javni(
in&or(a*ija(a
oZ% jul oZZh%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
9inska
o% &e/ruar "##X%
Zaon o ele)ron,i(
,ervi,i(a i o(unia*iji
u javno( ,e)oru
oZZZ%
Zaon o javno,)i vladini9
a)ivno,)i
oZZZ%
Zaon o li2ni(
poda*i(a
9rancuska

Ne po,)oji po)puna
'aon,a repula)iva
o$% jul oZ$Y%
Zaon o pri,)upu
ad(ini,)ra)ivni(
dou(en)i(a
h% januar oZ$Y%
Zaon o in&or(a)i*i i
,lo/odi
Njemaka
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva
o% januar "##h%
Zaon o ,lo/odno(
in&or(i,anju
oZZ#i avpu,) "##"%
Save'ni 'aon o
'ar)i)i poda)aa
=rka
Ne po,)oji 'aon,a
repula)iva 'a ovu o/la,)
Ne po,)oji 'aon,a
repula)iva 'a ovu o/la,)%
+pr)a prava repuli,ana
U,)avo(%
April oZZ$%
Zaon o 'ar)i)i
pojedina*a u odno,u
na o/radu li2ni9
poda)aa
1a8arska
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva
oZZ"%i Jul "##8%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa i o/elodanjivanju
poda)aa od javnop
in)ere,ai Zaon o ,lo/odi
in&or(i,anja ele)ron,i(
,red,)vi(a
oZZ"%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa i
o/elodanjivanju
poda)aa od javnop
in)ere,a
Irska

Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva
oZZ$%
Zaon o ,lo/odi
in&or(i,anja
oZYYi "##X%
Zaon o 'ar)i)i
poda)aa
Italija
$% (ar) "##8%
Propi, o dipi)alnoj
ad(ini,)ra*iji
oZZ#%
Zaon o ad(ini,)ra)ivnoj
pro*eduri i pri,)upu
ad(ini,)ra)ivni(
dou(en)i(a
X#% jun "##X%
Propi, o 'ar)i)i
poda)aa
Metonija
Maj "##"%
Zaon o dr7avni(
in&or(a*ioni( ,i,)e(i(a
+)o/ar oZZYi "##X%
Zaon o ,lo/odi
in&or(i,anja
"X% (ar) "###%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
Mitvanija
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva% 1eo
,e repulire Zaono( o
dr7avni( repi,)ri(a%
oZZhi"###%
Zaon o o/e'/e3enju
in&or(a*ija javno,)ii Zaon
o pravu do/ijanja
in&or(a*ija od in,)i)u*ija
dr7avne i loalne uprave
oZZhi "##X%
Zaon o lepalnoj
'ar)i)i li2ni9 poda)aa
oZX
Muksemburg
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
Ne po,)oji ,pe*i&i2na
'aon,a repula)iva%
"% avpu,) "##"%
Zaon o 'ar)i)i
poda)aa
1alta
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
oW% de*e(/ar "##o%
Zaon o 'ar)i)i
poda)aa
Holandija
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
Xo% o)o/ar oZZo%
Zaon o [javno( pri)upu\
vladini( in&or(a*ija(a
Jul "###%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
!oljska
o$% &e/ruar "##8%
Zaon o o(pju)eri'a*iji
po,lova en)i)e)a oji
o/avljaju javne 'ada)e
h% ,ep)e(/ar "##o%
Zaon o pri,)upu javni(
in&or(a*ija(a
oZZ$%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
!ortugalija
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
oZZXi oZZ8i oZZZ%
Zaon o pri,)upu
ad(ini,)ra)ivni(
dou(en)i(a
"h% o)o/ar oZZY%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
Slovaka
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
Nei a,pe)i ,u repuli,ani
Zaono( /r%
"hooZZ8 o dr7avni(
in&or(a*ioni( ,i,)e(i(a
o$% (aj "###%
Zaon,i a) o ,lo/odi
in&or(i,anja /r% "oo"###
o ,lo/odno( pri,)upu
javni( in&or(a*ija(a
X% jul "##"%
Zaon,i a) o
'ar)i)ipriva)no,)i
poda)aa /r%
W"Y"##" o 'ar)i)i
li2ni9 poda)aa
Slovenija
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
ye/ruar "##X%
Zaon o pri,)upu
in&or(a*ija(a javnop
ara)era
Jul "##W%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
Npanija
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
Nei a,pe)i ,u repuli,ani
-raljev,i( dere)i(a
"hXoZZh i 8YZ"##8
Nove(/ar oZZ"%
Zaon o pravili(a 'a
javnu ad(ini,)ra*iju
1e*e(/ar oZZZ%
Zaon o 'ar)i)i li2ni9
poda)aa
Nvedska
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
oZWZi oZZY%
Zaon o ,lo/odi r)a(pe
+)o/ar oZZY%
Zaon o li2ni(
poda*i(a
?elika
*ritanija
Ne po,)oji jedin,)vena
'aon,a repula)iva%
Nove(/ar "###%
Zaon o ,lo/odni(
in&or(a*ija(a "###
Jul oZZY%
Zaon o 'ar)i)i
poda)aa
Iskustva razvijenih
oZW
Anali'iraju li ,e re&or(e javnop ,e)ora Velie Bri)anije ao realnop
pred,)avnia novop javnop (enad7(en)a! proi'ila'i da ,u o,novni ele(en)i ovop
(odela opirani i pri(ijenjeni i u drupi( 'e(lja(a% Novi Zeland je! u' )o! ove
re&or(e ,proveo ,a vire odurevljenja nepo Velia Bri)anija%
Mnope dr7ave-2lani*e +EC1-a ,u u,vojile ele(en)e ovop (odela
re&or(i! po,e/no priva)i'a*iju! zupovaranez! i'vrrne apen*ije i re&or(e 'a
po/oljranje e&ia,no,)i i vali)e)a% U (e3uvre(enu! poli)i2i i /irora),i lideri
eono(ija u ra'voju i )ran'i*iji )ra7e rjerenja 'a pro/le(e preop)ereene! ,upe!
nee&ia,ne i ravnodurne dr7ave! )ao da ne i'nena3uje nji9ovo po,e'anje 'a
ini*ija)iva(a ve opro/ani( u ra'vijeni( eono(ija(a%
Me3u)i(! javljaju ,e dva o,novna pro/le(a% Prije ,vepa! )ran,&er javne
poli)ie je ,lo7en i o(pliovan pro*e,! u o(e pro3e do,)a vre(ena do ,e ne
vide prvi re'ul)a)i% Na*ionalne ad(ini,)ra)ivne ul)ure ,u jedin,)vene i ,pe*i&i2ne
i na ra'li2i)e na2ine o)porne na pri(jenu znaj/oljep (odelaz ili opije% +vo ,e
odno,i i na ra'vijene 'e(lje% Zani(ljiv je pri(jer yran*u,e% +na je! ao i drupe
'e(lje +EC1-a! pri)i,nu)a &i,alni(! eono(,i( i /irora),i( ri'a(a!
pourala da re&or(ire i (oderni'uje upravu! uplavno( priva)i'a*ijo(!
de*en)rali'a*ijo( i veo( upo)re/o( upovora%
Pouraj opr)e re&or(e nairao je na o)por oor)ali9 in)ere,a i
*en)rali'ovanop ,)anja &ran*u,e poli)i2e i ad(ini,)ra)ivne ul)ure! pa ,u
oZ8
na(jere poli)i2ara re&or(a)ora uplavno( ,prije2ene% U(je,)o da rijeri /irora),e
pro/le(e! re&or(a i9 je uveala! ,)varajui zdvo/r'in,uz javnu ,lu7/u! u nei(
dijelovi(a (oderni'ovanu! u drupi( )radi*ionalnu%
1rupa2iji pro/le( ul)urnop )ran,&era i(ala je -ina! pdje je on*ep)
/irora)ije 'a,novan na ,pe*i&i2ni( zine,i( ara)eri,)ia(az% -on)radi)orne
vrijedno,)i od,liavaju ,e u on)radi)orni( i &luidni( odno,i(a u vladi i
ad(ini,)ra*iji% U pro*e,u par*ijalne re&or(e oep'i,)iraju i )a(i2e ,e! plan,a
privreda i )r7ir)e! par)ij,a dr7ava i pra3an,o drur)vo u na,)anu%
I' ovi9 pri(jera ja,no je da ,e /e' &le,i/ilne adap)a*ije loalni(
u,lovi(a re&or(e nee uorijeni)i! po,)ae pra'ne! z&a,adnez re&or(e! oje nee
/i)i e&ia,ne i nee u2ini)i nir)a vire ,e( ,)varanja novi9 /irora),i9 ,lojeva% Na
7alo,)! re&or(e na o,novu i,u,)va ra'vijeni9 'e(alja i dalje ,e pri9va)aju upro,
pou'dani( doa'i(a da 2e,)o ne &un*ioniru%
Anali'e propra(a re&or(i u ra'vijeni( 'e(lja(a dovele ,u do ra'li2i)i9
pro*jena% Na Novo( Zelandu ,e ,(a)ra da je (enad7(en) dana, /olji% Me3u)i(!
iao ,e pri'naje radialna i )ran,&or(a)ivna priroda re&or(i [o/i( javni9 u,lupa
,(anjen je na h# od,)o\! do,)a je i ri)ia% Pra,a i )eorija (enad7(en)a ,u
)ran,&or(i,ane! ali vje2na pi)anja javne ad(ini,)ra*ije o,)aju i'a'ov oji ne (o7e
da ,e rijeri po prin*ipu odvajanja ulopa ili pre/a*ivanje( pro/le(a na )r7ir)e%
1rupi ope) pro*jenjuju da je Novo'eland,i (odel i'pleda i'pu/io i' vida veinu
&a)ora oji o/e'/je3uju o'/iljan ,)ra)eri ra'voj javne poli)ie%
Ra'lie i'(e3u eli)ni9 re&or(a)ora i li*a i' *iljni9 prupa pri,u)ne ,u i u
pro*jeni anad,i9 re&or(i% 0ra3ani i 'apo,leni u javni( u,)anova(a ,(a)raju
)ave vire,)rue pro(jene! u naj(anju ruu! '/unjujui(% -ri)iuje ,e neu,pje9
anad,e javne uprave da na odpovarajui na2in ,aopr)i &inan,ij,e! adrov,e i
drupe )rorove re,)ru)uriranja%
I,u,)va u ,vije)u poa'uju da po)ovo ,ve 'e(lje i(aju reiranu
,)ra)epiju ra'voja e-Uprave! a nee ,u u )o( pro*e,u daleo od(ale% Tao! na
pri(jer! Velia Bri)anija je /ila planirala da do "##8% podine ,ve javne u,lupe
/udu On-&ine [|||%u+n-line%pov%u\! a Ir,a! SA1! Japan! 'e(lje EU! i(ale ,u
,li2ne roove! do ,u -anada i Sinpapur )o uradile u "##W% podini% E,)onija je ve
'avrrila ,a reali'a*ijo( proje)a 5Vlada /e' papira
h8
6%
!ouke zemalja u razvoju
Novi javni (enad7(en) ,e rela)ivno rije)o ,u,ree u 'e(lja(a u ra'voju!
pa je pro*jena njepovop u)i*aja jor (anja% Su(irajui 'alju2e pe)opodirnjep
prepleda zpro(jene ulopa javne uprave u prilapo3avanju eono(ijez
hh
u Ju7noj
h8
A% -alja% T9e -Road Proje*)% A Proje*) )o Moderni'e E,)onia, Na)ional 1a)a/a,e,%
Bal)i* ITT Revie|! No o["W\ ! "##"%
((
SAITIS f Sou)9 A&ri*a IT Indu,)r} S)ra)ep} Proje*)! "##X.
oZh
A'iji! ,u/,a9ar,oj A&ri*i i Ju7noj A(eri*i! vidi ,e da je u)i*aj re&or(i u,(jeren
a uvo3enju novop javnop (enad7(en)a ra'li2i) i da ,u one! u naj/olje( ,lu2aju!
dovele do unapre3enja u e&ia,no,)i%
S drupe ,)rane! pri(jeuje ,e da ,u )rorovi )ran,a*ije radialni9 re&or(i
'a o,a(o,)aljivanje apen*ija 'a pru7anje u,lupa preva'ila'e do/i)i! i da re&or(e
oje )e7e da ra'dvoje po)rora2e od ,na/djeva2a! nead ,(anjuju odpovorno,)%
Po,)oje ra'na o/jarnjenja 'ar)o je novi javni (enad7(en) pru7io
'e(lja(a u ra'voju (anje nepo r)o je )re/alo% Sur)ina je da ,)ara upravna pra,a!
ulju2ujui i ul)uru javni9 ,lu7/i! na,)avlja da 7ivi u eri novop javnop
(enad7(en)a%
1rupo o/jarnjenje 'a o2ipledno lore re'ul)a)e u 'e(lja(a u ra'voju ,vodi
,e u najrae( na ,)av da je u)i*aj ovi9 re&or(i (arpinalan pod /ilo oji(
u,lovi(a% wa i na Novo( Zelandu )ero je )a2no poa'a)i r)a ,e popravilo ao
re'ul)a) ,i,)e(a),i9 pro(jena% Podjednao neja,ni re'ul)a)i ,u 'a/ilje7eni u
Velioj Bri)aniji% Jedno,)avno pro*jena e&ea)a! ao je i u2injena! nije /ila u
(opuno,)i da pru7i ja,ne doa'e u prilop novop on*ep)a% To ,vaao ne 'na2i
da ori,)i nije /ilo! ali je prave! van)i)a)ivne pro(jene u veini ,lu2ajeva )ero!
ao je uopr)e i (opue! odredi)i%
Po,)ojei o(en)ari o re&or(i javnop (enad7(en)a u 'e(lja(a u ra'voju
2e,)o ne pru7aju prave doa'e da po,)oji ,vije,) o pro/le(a)i2no,)i prirode
(odela novop javnop (enad7(en)a% I'pleda da ,e ipnorire ri)i2a li)era)ura o
pra,i u eono(ija(a u ra'voju! po,e/no u popledu po)re/e 'a )ije,no(
in)epra*ijo( priva)i'a*ije ,a opr)i( ,)ra)epija(a )ran,&or(a*ije%
Me3u)i(! i' )en'ija oje ,e po ovo( pi)anju javljaju! (opu ,e i'vui
,ljedee preporue4
ao ,e napur)aju ja,ni ,)andardi nadle7no,)i u ori,) &le,i/ilni9 odno,a
po upovoru! (ora ,e o/e'/jedi)i 'aon,a 'ar)i)a pra3ana u i,)oj (jeri
ao r)o je )o /ilo u )radi*ionalnoj orpani'a*iji javne ad(ini,)ra*ije!
ao on)rola na o,novu e&e)ivno,)i i e&ia,no,)i 'a(jenjuje
de(ora),u on)rolu! on)rolni in,)ru(en)i (oraju da /udu
)ran,paren)ni!
ada ,e u o/la,)i (enad7(en)a dono,e poli)i2i va7ne odlue! poli)ia
ne ,(ije /i)i i,lju2ena!
rira di,re*ija na polju (enad7(en)a (ora da ,e i'/alan,ira
paran)ovanje( jednao,)i 'a 7al/e na javne u,lupe%
+dale po2e)is
ya'a pripre(e 'a uvo3enje e-Uprave )re/ala /i da ,e odvija ro' ,ljedee
a)ivno,)i4
oZ$
!rikupljanje in(ormacija4 Po)re/no je prije ,vepa do/ro prou2i)i ,ve r)o
je do ,ada ura3eno u ovo( do(enu i vidje)i ava ,u i,u,)va drupi9 oji ,u ve
radili na )o(e%
/nketiranje i intervjui4 e-Uprave je o(ple,an i ,veo/u9va)an po,ao i
onre)ne prijedlope 'a ra'voj ovop rjerenja )re/a )ra7i)i u' ,apla,no,) ori,nia%
Ane)iranje( pred,)avnia 'ajedni*e i ra'povoro( ,a po,lovni( par)neri(a )re/a
vidje)i 'a oje On-&ine aplia*ije ,u oni 'ain)ere,ovani%
+vo je po)re/no prije ,vepa 'a)o r)o e pra3ani i par)neri /i)i ori,ni*i
,vepa ovopa%
-ada ,e jedno( done,e odlua o uvo3enju nove )e9nolopije i Web
aplia*ija )re/a 2vr,)o i,)raja)i na njoj%
U opr)ini! pradu! an)onu ili en)i)e)u pdje ,e uvodi e-Uprava )re/a odredi)i
o,o/u oja e dava)i ,(jerni*e i u,(jerenja )e /i)i ruovodila* po,la%
Tre/a odredi)i o,o/u oja je 'adu7ena 'a i(ple(en)a*iju e-Uprave%
Za u,pjeran ,)ar) po)re/no je4
o/u2i)i i 'apo,lene oji e radi)i na )i( po,lovi(a!
upo'na)i i9 ,a /udui( po,lovi(a i
o/ja,ni)i i( per,pe)ive daljep ra'voja%
Steena iskustva iz svjetske prakse
Za u,pjerno uvo3enje i upravljanje e-Upravo( po)re/no je o&or(i)i )i(!
orpani'a*ionu jedini*u oja e vodi)i i upravlja)i ,vi( a)ivno,)i(a na ovo(
proje)u% To je naje&ia,nije uradi)i )ao da je )i( ne'avi,)an od /ilo oje
orpani'a*ione ,)ru)ure u javnoj upravi% Ni jedna orpani'a*iona jedini*a u
orpani(a uprave nije )ao ,veo/u9va)na ao r)o je ,lu2aj ,a )i(o(
[orpani'a*iono( jedini*o(\ oji ra'vija i uvodi e-Upravu% Ti( ili orpani'a*iona
jedini*a (ora /i)i i'van /ilo oje orpani'a*ione ,)ru)ure da ,e ne /i de,ilo da ,e
&or,iraju po,lovi )e orpani'a*ione ,)ru)ure% U *ijeli pro*e, )re/a ulju2i)i ,ve
'ain)ere,ovane ,)rane jer4 ,)ru2nja*i oji ,e /ave I- )e9nolopija(a 'naju ,voj
po,ao ali ne(aju i,u,)va ,a pra3ani(a! ,lu7/eni*i i' ad(ini,)ra*ije i(aju (alo
i,u,)va ,a I- )e9nolopijo( ali 'a)o 'naju ao on)a)ira)i ,a ori,ni*i(a u,lupa
i)d%
Niao ne /i ,(jelo doi do (ijeranja nadle7no,)i u )i(u jer one niada
ne doprino,i u,pjerno,)i po,la% Z/op )opa je po)re/no &or(ira)i )i( ,avje)nia oji
po'naju po,ao i oji i(aju 'ada)a da rjeravaju pro/le(e ra'voja i in)epra*ije
,i,)e(a ,a o,)ali( ,lu7/a(a u javnoj upravi%
Ruovodila* )i(a )re/a da provjeri da li je loalna [an)onalna i
en)i)e),a\ uprava ra,polo7ena da ulo7i doda)ne napore i ,red,)va da ,e do3e do
po)re/nop rjerenja% 1a li javna uprava 7eli da ra'vije Web /a'irane ,ervi,e ili 7eli
oZY
da o&or(i novu orpani'a*ionu jedini*u [&i'i2a loa*ija\ preo oje /i pra3ani
(opli do/i)i po)re/ne in&or(a*ije% Ruovodila* )i(a )re/a da 'na ada ,e jedno(
,ve i(ple(en)ira da li je uprava voljna i da li i(a (opuno,)i da 'adr7i )aav
na2in rada%
Ti( oji ,e &or(ira (ora da do/ije podrru od ,vi9 ,)ru)ura i '/op )opa
je veo(a /i)no da u nje(u /udu o(pe)en)ni i vali)e)ni ljudi oji u7ivaju
odre3eno povjerenje i i(aju odpovarajua 'nanja i vali&ia*ije%
U upravi ili upravnoj orpani'a*iji pdje ,e uvodi e-Uprava )re/a odredi)i
o,o/u oja e dava)i ,(jerni*e i /i)i ruovodila* pro*e,a uvo3enja! a )ao3e )re/a
odredi)i i o,o/u oja je 'adu7ena 'a i(ple(en)a*iju e-Uprave%
1a /i ,e pri9va)ila reali'a*ija e-Uprave po)re/no je na ,vi( nivoi(a
o/e'/jedi)i ,apla,no,) 'e pri9va)anje po)re/e 'a pro(ena(a% Pored pri9va)anja
po)re/e 'a pro(jena(a po)re/no je donorenje odlue da ,e pri,)upi ra'voju
rjerenja e-Uprave%
-ada ,e &or(ira )i( i do/iju ,ve po)re/ne! ali ne delara)ivne ,apla,no,)i
(o7e ,e prei na &a'u u ojoj ,e prela'i na novu orpani'a*iju! i ada ,e po2inju
ori,)i)i novi ala)i 'a ra'voj! de&iniru novi pro*e,i i po,)avljaju novi *iljevi%
1a /i ,e )o (oplo o,)vari)i uprava (ora o,po,o/i)i! ro' adeva)nu
o/uu! odre3eni /roj adrova! a pri )o(e (ora da
h$
4
de&inire po)re/nu o,po,o/ljeno,) o,o/lja! oje o/avlja po,love oji u)i2u
na vali)e) u,lupa!
o/e'/jedi o/uu ili predu'(e drupe (jere da ,e 'adovolje ove po)re/e!
o*jenjuje e&e)ivno,) predu'e)i9 (jera!
o,ipura da 'apo,leni /udu ,vje,ni relevan)no,)i i va7no,)i ,voji9
a)ivno,)i i na2ina na oji oni doprino,e o,)varenju *iljeva vali)e)a
u,lupa!
odr7ava odpovarajue 'api,e o o/ra'ovanju! o/u*i! 'nanju i i,u,)vu%
Pri ra'voju e-Uprave prije ,vepa )re/a i(a)i na u(u da je )o ,)var od
riroop drur)venop 'na2aja i da e u rajnjoj in,)an*i )o jednopa dana /i)i dio
dr7avne *jeline na In)erne)u% Por)o ,u do dana, uplavno( loalne uprave ao one
oje ,u naj/li7e pra3ani(a! ,)avljale ,ervi,e i u,lupe na ra,polapanje preo
In)erne)a na nji(a je da i dalje /udu no,io*i o(unia*ije i dopovora ao /i ,e
o,)vario (ini(u( ,)andardi'a*ije e-Uprave% Loalna vla,) (ora da o(uni*ira
ao ,a loalni( orpani'a*ioni( pod,i,)e(i(a
hY
! )ao i ,a viri( orpani'a*ioni(
jedini*a(a u *ilju priupljanja poda)aa i in&or(a*ija%
h$
IS+ Z##o f "##o Si,)e(i (enad7(en)o( vali)e)a! +,po,o/ljeno,) i o/ua!
hY
ITC yoru(! UN1P! In&ro(a*ione i o(unia*ione )e9nolopije 'a in&ro(a*iono
drur)vo! Sarajevo "##X%
oZZ
Standardizacija% S)andardi(a ,e r)i)e inve,)i*ije i o(opuava
o(pa)i/ilno,) i'(e3u pojedini9 o(ponen)i rjerenja! /e' o/'ira na proi'vo3a2a!
'/op 2epa ,e rjerenja (oraju 'a,niva)i na o)voreni( ,)andardi(a% ne)eropeno,)
rjerenja po,)ojei9 IT aplia*ija penerira pro/le( (e3uopera)ivno,)i pojedini9
orpana Uprave% Uvo3enje ,)andarda u javnu upravu ,e /a'ira na ,ljedei(
prin*ipi(a4
S)andardi ,u od vi)alnop 'na2aja 'a de&ini,anje ,vi9 in&or(a*ioni9 i
o(unia*ioni9 ele(ena)a e-Uprave%
Po)re/no je o,ipura)i (e3uopera)ivno,) i por)a/ilno,) (e3u aplia*ija(a
e-Uprave i podrru po,)ojei( pro*edura(a%
S)andardi o(opuavaju ,)varanje )e9ni2i9 priru2nia 'a ra'voj aplia*ija
e-Uprave% Re'ul)a)i ,u4 o)voreno,)! ,ala/ilno,)! pojedno,)avljeno
upravljanje ,i,)e(o(! ne'avi,no,) od &i,ni9 radni9 (je,)a i neu)ralno,)
od opera)ivni9 ,i,)e(a%
IT ,)andardi i ar9i)e)ure ne )re/aju /i)i ,)a)i2ni! ve ,e (oraju
on)inuirano anali'ira)i i a7urira)i u ,ladu ,a ra'voje( )e9nolopija%
1e8uoperativnost organizacionih jedinica uprave. 1a /i ,e reali'ujeli
vali)e)ni ,ervi,i javne uprave! u,(jereni na 'adovoljavanje po)re/a pra3ana i
po,lovni9 ,i,)e(a! neop9odno je o,ipura)i ne,(e)an )o in&or(a*ija ro' javnu
upravu% Za reali'a*iju )op 'a9)jeva po)re/no je de&ini,a)i )e9ni2e ,pe*i&ia*ije i
rjerenja ,a *ilje( o,)varivanja (e3uopera)ivno,)i i o9eren)no,)i in&or(a*ioni9
,i,)e(a u javno( ,e)oru! oji ,e (oraju po,(a)ra)i ao )e(elji *jeloupne
,)ra)epije ra'voja e-Uprave% Pored )opa! po)re/no je o,ipura)i uni&or(an na2in
o(unia*ije i'(e3u aplia*ija e-Uprave i e,)erni9! prije ,vepa po,lovni9
,i,)e(a u oviru Bo,ne i ner*epovine ao i in)erna*ionalno%
1e&ini,anje )e9ni2op ovira 'a ra'(jenu poda)aa i i(ple(en)a*ija
u,vojeni9 ,pe*i&ia*ija u aplia*ija(a o(opuili /i e&ia,nu ra'(jenu poda)aa
i'(e3u /ilo oji9 aplia*ija oje podr7avaju da)e ,pe*i&ia*ije dire)no! i /e'
po)re/e /ilo ojep ,pe*i&i2nop prilapo3enja aplia*ija% Ti(e /i ,e po,)ipao *ilj f
ne,(e)an pro)o in&or(a*ija ro' *ijeli ,i,)e( e-Uprave! r)o /i e&e)ivno
'na2ajno povealo vrijedno,) in,)alirani9 aplia*ija% +vavo rjerenje (ora
)ao3er vodi)i ra2una o ,ipurno,)i poda)aa prilio( ra'(jene! )j% poda)e ne
,(ije do/i)i neo o ne(a ovlar)enja 'a nji9! ni)i ,(ije po,)oja)i (opuno,)
nepri(ijeene pro(jene poda)aa 'a vrije(e nji9ovop )ran,por)a ro' ,i,)e(%
Sada$nje stanje na ovo( lju2no( ele(en)u in)epra*ije e-Uprave u
Bo,ni i ner*epovini je )avo da ne po,)oji o,(irljen! ra'ra3en i de&ini,an )e9ni2i
ovir ili ,)andard 'a ra'(jenu poda)aa%
"##
8% Z% 8% o% yUN1AMENTALNI RE0ISTRI
U pro*e,u i'pradnje e-Uprave! jedan od priori)e)a je 9ar(oni'a*ija i
pove'ivanje iili in)epra*ija &unda(en)alni9 /a'a poda)aa ,a *ilje( o,ipuranja
nji9ovop in)epri)e)a i e&ia,nop orir)enja od ,)rane ,vi9 ,u/jea)a oji i(aju
odpovarajua ovlar)enja% yunda(en)alni repi,)ri ,adr7e poda)e oji ,u od
po,e/nop 'na2aja 'a &un*ioni,anje Bo,ne i ner*epovine ao *jeline! 2ije je
orir)enje (a,ovno! 2e,)o! i ne(a loalnu ara)eri,)iu% Ali! pored
&unda(en)alni9 poda)aa! ,ur)in,i je 'na2ajno pove'ivanje ,vi9 ,i,)e(a i /a'a
poda)aa! ao je )o ve i naplareno u ,ep(en)u o (e3uopera)ivno,)i%
Repi,)ri oji ,u u nadle7no,)i ra'li2i)i9 nivoa uprave [dr7avni! en)i)e),i i
loalni\ (opu ,e podijeli)i na4 *ivilne! ,ipurno,ne i privredne repi,)re% I(ajui u
vidu ra'li2i)e nivoe uprave [dr7avni! en)i)e),idi,)ri)! an)onalni i loalni\!
&or(irae ,e ili ve po,)oje repi,)ri na odre3eni( nivoi(a uprave% winjeni*a da
poda)e peneri,ane i ra,polo7ive u neoj orpani'a*ionoj jedini*i uprave ori,)e i
)re/aju i orpani'a*ione jedini*e na drupi(! 9ori'on)alni( i ver)ialni( nivoi(a!
na(ee vire pi)anja! npr%4 )e9ni2i na2in avi'i*ije! ,(jer)anja! ra'(jene i
orir)enja )i9 poda)aa! 'a)i( pi)anje nadle7no,)i i vla,nir)va nad poda*i(a!
odpovorno,)i 'a )a2no,)! ra,polo7ivo,) i ,ipurno,)! &inan,iranje i)d% S jedne ,)rane!
o/rada poda)aa na ni7i( nivoi(a ja,nije ra'prani2ava odpovorno,) i nadle7no,)i
i daje (opuno,) ini*ija)ive ni7i( nivoi(a! do ,a drupe ,)rane o)e7ava
ra,polo7ivo,) poda)aa [popo)ovo ad pro/le( (e3uopera)ivno,)i nije adeva)no
rijeren\! )ao da in)epralno,) i o(ple)no,) poda)aa 'avi,i od ini*ija)ive! volje i
(opuno,)i ni7i9 nivoa% Z/op )opa je po)re/no da ,e prilio( odlu2ivanja o
&or(iranju i na2inu o/rade ovi9 repi,)ara por)uju ri)eriji4 &un*ionalno,)i!
eono(i2no,)i i! (ada je )o ponead u on&li)u! 'aon,e nadle7no,)i%
9unkcionalnost podra'u(ijeva da /udu 'adovoljene ,ve po)re/e u
,(i,lu vr,)e poda)aa! /r'ine od'iva! ra,polo7ivo,)i i ,li2no! u' 'adovoljenje
)e9ni2i9 ri)eriju(a de&ini,ani9 'a odno,nu o/la,)%
3konominost podra'u(ijeva i'nala7enje op)i(alnop /alan,a i'(e3u
)e9ni2i9 u,lova i op*ija! )e ra,polo7ivo,)i i *ijene (a)erijalni9 ,red,)ava i
ljud,i9 po)en*ijala u da)o( oviru 'aon,i9 rjerenja%
Zaono( propi,ane nadle7no,)i u ,ur)ini odre3uju i de&ini,anje na2ina i
nivoa uprave na oje( ,e vode repi,)ri%
drugim zemljama ,e najvei /roj &unda(en)alni9 repi,)ara vodi
*en)ralno% U Sloveniji ,u )o repi,)ri4 pra3ana! a)a,)ar! po,lovni9 ,u/jea)a
o(panija! pore,i repi,)ar! repi,)ar ele)ron,i9 ,ervi,a i pro*edura! oji ,)oje na
ra,polapanju pra3ani(a i)d% U nrva),oj ,)ra)epiji 'a ra'voj u podru2ju
"#o
in&or(a*ioni9 i o(unia*ioni9 )e9nolopija ,)oji
()
opredjeljenje 'a i'pradnju
jedin,)venop ,u,)ava dr7avni9 repi,)ara i eviden*ija u' po)punu pri(jenu na2ela
'ar)i)e o,o/ni9 poda)aa i javno,)i! i'u'ev ,adr7aja a)eporije dr7avne ili
po,lovne )ajne% U )u ,vr9u je po)re/no donije)i 'aon o dr7avni( repi,)ri(a! )e
'aon o 'ar)i)i li2ni9 poda)aa% U Nje(a2oj ,e )ao3e na ,ave'no(
[&ederalno(\ nivou vodi eviden*ija jednop /roja &unda(en)alni9 repi,)ara! ao
npr% *en)ralni repi,)ar i(ovine! *en)ralni repi,)ar pro,)orni9 poda)aa! *en)ralni
ri(inalni repi,)ar! repi,)ar (o)orni9 vo'ila i)d%
U Bin )re/a i'vrri)i 9ar(oni'a*iju i pove'ivanjein)epra*iju
&unda(en)alni9 /a'a poda)aa )e i'pradi i odr7ava)i a7urni( ,i,)e( *en)ralni9
&unda(en)alni9 repi,)ara! u ,ladu ,a 'aono(! )e o,ipura)i nji9ovo orir)enje od
,)rane ,u/jea)a i' javnop i priva)nop ,e)ora i pra3ana na na2in oji ,e (ora
propi,a)i 'aono(%
8% Z% h% IS-USTVA U P+JE1INIM P+1RUwJIMA
I' i,u,)ava 'e(alja u ra'voju! (opu ,e i'vui ,ljedei 'alju2*i 'a
pojedina podru2ja pri(jene e-Uprave4
&atastar zemlji$ta i nekretnina - vlasni$tva nad nekretninama
Uprava )re/a da i(a ja,no! do,ljedno o/ra'lo7enje i plan 'a i'/or
odre3ene onre)ne aplia*ije e-Upravei
Po)re/no je pro*ijeni)i da li po,)oji ja,na (o)iva*ija i ra'u(ijevanje
ori,)i oje ,e pojavljuju orirenje( ITi
Neop9odno je e&ia,no upravljanje pro(jena(ai
Ap,olu)no je neop9odna odpovarajua &i'i2a )eleo(unia*iona
in&ra,)ru)ura 'a pri(jenu IT rjerenja ali ona nije i dovoljan u,lov 'a
po,)i'anje u,pjerne re&or(e pu)e( e-Upravei
I'/or ,o&)vera i )e9nolopije je 2e,)o ,eundaran u odno,u na o,)ale &a)ore
ao r)o je odpovarajue upravljanje pro(jena(ai
U,pjerno prela7enje ,a priru2nia na ele)ron,e pro*e,e 'a9)jeva
pro(jenu u ,(i,lu u,po,)avljanja odre3enop /roja radni9 po,)upaa
[pro*edura\i
()
Sveu2ilir)e u Zapre/u! yaul)e) ele)ro)e9nie i ra2unar,)va! S)udija4 S)ra)epija ra'voja
)eleo(unia*ija i In)erne)a od "##X% do "##8% podine! Zapre/! rujan "##X.
"#"
Po)re/no je pa7ljivo prou2i)i ve'u i'(e3u pore,i9 pri9oda i pri(jene e-
Upravei
I,pi)a)i ava je per,pe)iva napla)e pra3ani(a 'a ove i'(ijenjene
u,lupe%
Carina
U,pjerni ,lu2ajevi i(ple(en)a*ije e-Carine /ili ,u djeli(i2no re'ul)a)
orirenja ,)andardnop i i,pro/anop ,o&)vera% Pae)i [,o&)ver,i\ ,u o/e'/je3ivali
'na2ajno pojedno,)avljenje pro*e,a oji ,u doveli do rein7enjerinpa pro*e,a% -ao
najva7niji doprino, u,pje9u ovavi9 projea)a navodi ,e orirenje ne'avi,ne
apen*ije 'a na/avu 9ardvera% -orirenje propra(a udata -a!e1ousex 'a anali'u
i pove'ivanje odjeljenja 'a pri9ode ,a (ini,)ar,)vo( &inan,ija dovelo je do
po/oljranja *arin,e poli)ie% To je pred,)avljalo doda)nu vrijedno,) ,a(op
proje)a% Me3u)i(! po,)ipnu)i re'ul)a)i oji ,u o(opuili i'vla2enje (a,i(alne
vrijedno,)i i' inve,)i*ija u ,i,)e(e i,porue u,lupa (opu /i)i upro7eni
nedo,)a)o( )rajnop /ud7e),op &inan,iranja%
>avne nabavke
Sprovo3enje javni9 )ran,a*ija ele)ron,i( pu)e( preo por)ala ulanja
po)re/u 'a &i'i2i( pri,u,)vo( [2eanje u redu! odla7enje u vei /roj an*elarija\%
Sur)ina je da ,e pu/liovanje( vladini9 )ran,a*ija +n-line o(opuava pri,)up
,vi(a i u ,vao do/a% +vi( ,e ,(anjuju (opuno,)i ,a(ovoljnop orirenja
javni9 &ondova! poveava ,e nepri,)ra,no,) i *jelovi)o,) )avi9 opera*ija% Pored
)opa ele)ron,i 'api, o )ran,a*ija(a ,(anjuje (opuno,)i 'a orup)ivnu pra,u
i poveava odpovorno,) javni9 ,lu7/enia%
+/i2no ,e rade po,e/ni por)ali 'a pra3ane a po,e/ni 'a /i'ni,% Sljedee
,lie poa'uju /roj por)ala 'a pra3ane i 'a /i'ni, u I)aliji
$#
% Sli2an odno, i'(e3u
por)ala! "oo& *en)ara i io,a je i u o,)ali( 'e(lja(a Evrop,e unije%
$#
I'vor - T9e I)alian e-0overn(en) propra((e! Ri(! "##X%
"#X
Por)ali 'a pra3ane
Por)al 'a /i'ni,
-ara)eri,)i2an je ,i,)e( ele)ron,e na/ave na yilipini(a
$o
a ,a,)oji ,e od4
$o
|||%pov%p9
"#W
opla,ne )a/le o javni( )enderi(a preo oji9 ,e o(opuava pri,)up
in&or(a*ija(a i ra,pore3uju pae)i 'a do,)avljanje ponudai
ele)ron,op a)alopa 'a podrru na/ava(a ro/a i u,lupa od ,)rane
apen*ija javnop ,e)orai
repi,)ra do/avlja2a [i,poru2ila*a\ oji( ,e repi,)ruju ,vi i,poru2io*i oji
7ele da po,luju ,a vladini( apen*ija(a%
Naj,ipurnji pri,)up 'a u,vajanje nove )e9nolopije ,a /r'i( u2enje( i
adap)a*ijo( je predu'i(anje (ali9 oraa ,a a)ivno,)i(a oje ,u upravljive u
oviru rela)ivno ra)op vre(en,op perioda% Radi privla2enja lijena)a i
predlapa2a! i'u'ev novop ele)ron,op ,i,)e(a nir)a drupo u pro*e,u na/ave
nije (ijenjano% Lider,)vo! pre(a i,u,)vu EPS! (ora po)i*a)i ,a najvirep nivoa
orpani'a*ije%
U pra,i Svje),e /ane e-Uprava ,e najvire pri(jenjuje u ,e)ori(a
'drav,)va! pore,e ad(ini,)ra*ije i ,ao/raaja4
Cdravstvo
Pojava )ele(edi*ine (o7e donije)i neolio po/oljranja ,uvire
op)ereeni( ,i,)e(i(a javnop 'drav,)va u 'e(lja(a u ra'voju% Na pri(jer!
)ele(edi*ina o(opuava jedini*a(a )er*ijarne 'drav,)vene ,lu7/e da pri,)upe
,upoj opre(i i ,avje)i(a ,)ru2njaa i' *en)ralne loa*ije! )e na )aj na2in poprave
dijapno'e i ,(anje nepo)re/na upuivanja ve pre)rpani( ,pe*ijali,)i2i(
/olni*a(a% Pa*ijen)i )ao3e i(aju ori,) i'/jepavanje( )rorova i napora dupi9
pu)ovanja%
!oreska administracija
-lju2na pi)anja4 Na oji na2in IT (o7e /i)i ele(en) po/oljranja reiranja
i e&e)ivno,)i pore,e poli)ies Na oji na2in IT po(a7e ra'(jeni poda)aa
i'(e3u apen*ija! pra,i upravljanja i pro*edura(a provjere%
Saobra+aj
-ao pri(jeri orirenja e-Uprave u ,e)oru ,ao/raaja navode ,e
au)o(a),i ,i,)e(i i'davanja i napla)e ara)a! ,i,)e(i napla)e pariranja%
8% Z% $% +P.TA IS-USTVA U PRIMJENI e-Uprave
U ZEMLJAMA U RAZV+JU
U ,vi( podru2ji(a pri(jene e-Uprave u ,vije)u! eviden)irane ,u ,ljedee
'ajedni2e )eroe! nedo,)a*i! pro/le(i i upo'orenja4
"#8
Napla)e pre(a pra3ani(a - u lore i'vrreni( /e,pla)ni( u,lupa(a po,)oje
,riveni )rorovi!
S(anjenje )rorova '/op ur)eda u radnoj ,na'i i po/oljranoj
produ)ivno,)i - po)re/an je i'vje,)an vre(en,i period da /i oni po,)ali
'na2ajni!
Uveani pri9odi od pore'a ,lijede i' poveane eono(,e a)ivno,)i i
/olje u,aplareno,)i - ovo naro2i)o va7i 'a 'e(lje u ra'voju!
Pri9odi od doda)ni9 u,lupa - 'a9)jeva ,e inova*ija!
Ra,podjela )rorova ra'voja i opera)ivni9 )rorova ,a par)neri(a
priva)nop ,e)ora! u 'a(jenu 'a pravi2no,) i ra,podjelu pro&i)a - ,uverene
paran*ije ,u /i)ne 'a proje)e in&ra,)ru)ure%
Ipa! najvire u'ne(irava ri)ia [/a'irana na i,)ra7ivanju +EC1-a\ da ,e
upro, ra'lia(a (e3u dr7ava(a! javlja ,ve vea ,apla,no,) i /ripa da ,u
&unda(en)alne vrijedno,)i u orpani'a*iji javni9 u,)anova po)i,nu)e ovi(
re&or(a(a% To ,e (o7e ,u(ira)i na ,ljedei na2in4
Rad ,a ,ve oprani2eniji( ,red,)vi(a (o7e da de(oralire (enad7ere!
yrap(en)a*ija i'a'iva /ripu 'a pou'dano,) i odpovorno,)!
+ru7enje (enad7(en)a ,a prene,eni( ovlarenji(a i di,re*ioni(
pravi(a (o7e da napri'e e)iu u pru7anju (nopi9 u,lupa!
Menad7er,a di,re*ija oja je u pora,)u (o7e da pod,)ane preu'i(anje
ri'ia i i'a'ove vire preraa i e)i2i9 dile(a!
Prorireni javno-priva)ni in)er&ej, (o7e da i'a'ove )ave odno,e ,a
predu'e)ni*i(a oji e )o dove,)i do ero'ije e)i2i9 ,)andarda%
Tre/a preva,9odno uradi)i Poli)iu! S)ra)epiju i A*ioni plan ra'voja e-
Uprave! )e predlo7i)i odpovarajui /roj projea)a i idejni9 rjerenja%
U A*iono( planu )re/a ponudi)i od(a9 ,ve aplia*ije [(a,i(alan /roj\
ao /i ,e od(a9 ,apledala veli2ina po,la i pro(jene po,lovanja oji )re/a da ,e
o,)vari u periodu ra'voja i e,ploa)a*ije e-Uprave% Tao3e )re/a po,e/no napla,i)i
olie i ave ur)ede ,u (opue u per,pe)ivi ada ,e po,ao dovede do raja%
Sve po,love )re/a ra'vija)i u ,aradnji ,a loalno(! an)onalno(! en)i)e),( i
dr7avno( upravo( ao i drupi( 'e(lja(a! naro2i)o i' /li7ep oru7enja! oji
)ao3e rade i,)e ili ,li2ne proje)e% Tre/a ra'(jenjiva)i ,voja i,u,)va ,a ,vi(a i
provjerava)i ,voju ,)ra)epiju na i,u,)vi(a drupi9%
I,)ra7ivanja poa'uju da ,e prilio( rada na in&or(a)i2i( proje)i(a
javljaju ra'li2i)i pro/le(i od oji9 je naji'ra7eniji pro/le( orpani'a*ione
,)ru)ure
$"
% -od na, i(a i drupi9 (anje ili vire 'na2ajni9 pro/le(a [naj2ere
ve'ani9 u' &inan,ije ili poli)iu\%
$"
T9e 1ani,9 e-0overn(en) S)ra)ep}! Copen9apen! "##W%
"#h
Pro/le(i dipi)alni9 projea)a
Bo,na i ner*epovina ne(a ure3enu S)ra)epiju i A*ioni plan ra'voja
in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija% UN1P u je u )ou "##X i "##W% podine
porenuo in*ija)ivu i &ina,irao i'radu S)ra)epija A*ionop plna ra'voja
in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija do raja "#o#% podine [Bio ,a(
oordina)or dijela proje)a [,)ra)epije\ ve'an 'a e-Upravu\% S)ra)epija e-Uprave
,adrri ,ljedea poplavlja4
o% +pr)i prepled%
Uvod!
+/la,) e-Uprave!
Trendovi%
"% Po,)ojee ,)anje%
Na*ionalni on)e,)!
Po,)ojee ini*ija)ive!
Po,)ojee ,)anje ra'voja e-Uprave
X% Ciljevi i vi'ija novop ,)anja%
Znanje i pri(jena in&or(a*iono-o(unia*ioni9 )e9nolopija!
Re&or(a i reorpani'a*ija!
Servi,i pra3ani(a%
"#$
W% S)ra)eri prav*i%
Prav*i djelovanja!
-ri)i2ni &a)ori%
8% A*ioni plan%
A*ioni plan ,adr7i 8Z prijedlopa projea)a oje /i )re/alo reali'ova)i do
raja "#o#% podine da /i Bo,na i ner*epovina (opla ,)ei do/re o,nove 'a
ona2nu i(ple(en)a*iju e-Uprave% Prije i'rade S)ra)epije ura3ena je Poli)ia
ra'voja in&or(a*ionop drur)va% Z/op ,lo7ene orpani'a*ije rada i naj2erep
nepo'navanja *iljeva u Bin je veo(a )ero donije)i vali)e)ne ,)ra)ere odlue pa
u ovdje predlo7i)i 5+vira 'a u,vajanje6 oji /i )re/alo pri(ijeni)i u Bin%
+vir 'a u,vajanje poli)ie i ,)ra)epije u Bin
Po,e/no )re/a o/ra)i)i pa7nju na )o da e jednopa dana /i)i po)re/no da ,e
poda*i u orpani(a uprave i' Bin pove'uju u jedin,)venu *jelinu [ao unu)ar
Bin )ao i ,a o,)ali( 'e(lja(a ,vije)a\ i da e /i)i pro/le(a ,a ra'novr,ni(
poda*i(a i pla)&or(a(a na oji(a ,u ra'vijane i vo3ene do,adarnje o/rade
poda)aa%
Identi(ikovanje prioriteta
Nor(alno da je ne(opue ,ve radi)i odjedno(4
"#Y
Po)reno je prije ,vepa de&ini,a)i priori)e)ne po,love i priori)e)ne
aplia*ije!
Por)o ,u po2e)ne inve,)i*ije u )e9ni2u in&ra,)ru)uru velie po)re/no je
iden)i&iova)i naj'na2ajnije ,ervi,e ao /i ,e oni priori)e)no radili i
,)avili na ra,polapanje ori,ni*i(a%
1e&ini,anje priori)e)a ulju2uje vrednovanje riroi9 (opuno,)i i
,ele)ovanje *iljeva oji najvire o/eavaju%
Ja,no de&ini,ani priori)e)i o(opuavaju da ,e nji(a dodijele re,ur,i i
op)i(ali'uju pune orpani'a*ione (opuno,)i%
I'dvoji)i najva7nije ,ervi,e oje je (opue reali'ova)i na Web-u%
Radi)i )ao da ,e prvo ra'vijaju ,ervi,i oji e o(opui)i da pra3ani /udu
'adovoljni i da odno, vre(ena ra'voja i *ijene /ude pri9va)ljiv%
Ve u po2e)u (ora ,e 'na)i ao (jeri)i u,pje9! ao pra)i)i
napredovanje u ra'voju )e oji ,u ri)i2ni pro*e,i i ao i9 rjerava)i% Z/op )opa je
po)re/no uradi)i4
!rocjena izvodljivosti :
da li ,u ori,ni*i u,lupa javne uprave 'a9)jevali /ar )aj ,ervi,!
da li ,u predvi3ena odjeljenja [,e)ori\ ,pre(na po )e9nolopiji i
apa*i)e)i(a da podr7e projea)!
da li je *ijena or)anja proje)a i re&or(e pri9va)ljiva!
!rocjena kritinosti:
da li je predlo7eni ,ervi, popodan 'a prela'a na e-Upravu!
da li reiranje ,ervi,a po(a7e /olje( i po'i)ivnije( i(id7u vlade od
pra3ana! 'apo,leni9 u javnoj upravi i po,lovnop ,vije)a!
da li uvo3enje novop ,ervi,a preo In)erne)a dono,i ur)ede pri radu!
da li novi ,ervi, 'a9)jeva doda)ne &inan,ij,a ulapanja%
Sve ovo ,u pi)anja na oja )re/a odpovori)i prije nepo r)o ,e 'apo2ne ,a
rado( na ra'voju e-Uprave! a (opu i(a)i a,nije 'na2ajne po,ljedi*e ao ,e na
/ilo oje od nji9 'a/oravi ili ao ,e ono 'ane(ari%
Pa7ljivo oda/rana ini*ija)iva u ra'voju i i(ple(en)a*iji dono,i 'na)ne
predno,)i! a r)o je najva7nije i'/jepavaju ,e prere oje ni,u nio(e po)re/ne! a
naj2ere or)aju (nopo%
Tao3e )re/a na raju anali'e uradi)i li,)u priori)e)a i' oje )re/a reira)i
)er(in,i plan 'a ra'voj e-Uprave%
+*jenjivanje u,pjerno,)i ili neu,pjerno,)i (opue je ,a(o ao ,e na
po2e)u od(a9 de&iniru ri)eriju(i 'a (jerenje re'ul)a)a
$X
% 1a /i ,e poa'alo
$X
1r Mile 1(i2i! U2ere pra3ana u donorenju odlua i u upravljanju na loalno(
nivou! wa,opi, Loalna ,a(ouprava! ,ep)e(/ar "##X! Sarajevo%
"#Z
olio vrijedi po,lovanje preo In)erne)a! po)re/no je napravi)i ri)eriju(e i (jere
pre(a oji(a e ,e pro*jenjiva)i para(e)ri ao r)o ,u 'adovolj,)vo ori,nia!
vali)e) u,lupa! ur)eda! vrije(e od'iva ,i,)e( i ,l% +vo je po)re/no prove,)i '/op
)opa da ,e do/ije ,apla,no,) 'a na,)ava rada! 'a po/oljranje vali)e)a aplia*ija i
ra'voj novi9%
Po)re/no je da)i ,)i(ulan,e ori,ni*i(a 'a orir)enje novi9 In)erne)
,ervi,a% Sve )o )re/a uradi)i veo(a pa7ljivo! jer pro(araji oji ,e naprave u
po2e)u (opu i(a)i daleo,e7ne po,ljedi*e 'a o(ple)an daljnji ra'voj%
Po,e/no )re/a napla,i)i po,love oji ,u ri)i2ni po /ilo o( re,ur,u ili po
/ilo oji( drupi( para(e)ri(a ao /i ,e a*ena) pre/a*io na nji9ovo rjeravanje
ili ra'voj%
Po,/no ,e velia pa7nja (ora po,ve)i)i 'ar)i)i poda)aa! (re7a i
aplia*ija% Ao /i ,e de,ilo da ,e u ranoj &a'i ra'voja i'pu/e poda*i! padnu (re7e
ili aplia*ije )o e ,ipurno dove,)i do veliop ra'o2arenja ao 'apo,leni9 u
javnoj upravi )ao i ori,nia nji9ovi9 u,lupa%
8% o#% M+1ERNIZACIJA RA1A +R0ANA UPRAVE
Moderni'a*ija javne uprave pred,)avlja orjeni)u pro(jenu
)radi*ionalnop na2ina na oji ,e o/avljaju ad(ini,)ra)ivni pro*e,i u oviru dr7ave%
Ta pro(jena 'na2i da pra3ani ne (oraju vire da /udu &i'i2i pri,u)ni i da idu od
jednop do drupop orpana uprave! ao r)o ,e )o o/i2no dana, radi! )e da pu/e ,voje
vrije(e i nova* priupljajui po)re/na dou(en)a da /i podnijeli nei 'a9)jev%
U(je,)o )opa! 'a9valjujui novi( )e9nolopija(a o(opuava ,e po)puna
in&or(a)i'a*ija ad(ini,)ra)ivni9 pro*edura i in)epra*ija peopra&,i di,)ri/uirani9
orpana! )ao da pra3ani (opu 'adovolji)i ,voje po)re/e podno,ei ,voje 'a9)jeve
,a jednop (je,)a [npr% In)erne) por)al e-Uprave\! /e' o/'ira na /roj ra'li2i)i9
orpana oji u2e,)vuju u po,)upu o/rade 'a9)jeva% +,i( )opa pra3ani (opu u
,vao( )renu)u da do/iju in&or(a*iju o )renu)noj &a'i u ojoj ,e nala'e nji9ovi
'a9)jevi% Na )aj na2in! e-Uprava o/e'/je3uje e&ia,nije! )ran,paren)nije i
odpovornije orpane uprave oji ,u prilapo3eni po)re/a(a pra3ana i privrede%
Nove )e9nolopije 2ine podlopu na ojoj ,e /a'ira ra'voj ,avre(ene
uprave ao i drur)va u *jelini% +ne o)varaju nove (opuno,)i rjeravanja pro/le(a
u pru7anju u,lupa! pa na )aj na2in dire)no u)i2u na orpani'a*iju! odvijanje
po,lovni9 pro*e,a i nji9ov rein7enjerinp! )e opera)ivno i ,)ra)ero planiranje u
upravi% I'(e3u o,)alop! nove )e9nolopije o(opuavaju4
"o#
au)o(a)i'a*iju po,lovni9 pro*e,a u upravi! 2i(e ,e olarava rad! a poveava
e&ia,no,) i vali)e) u,lupai
pru7anje ,ervi,a ro' nove anale di,)ri/u*ije [In)erne)! dipi)alna )elevi'ija!
(o/ilna )ele&onija\! 2i(e ,e rure pro,)orne /arijerei
po/oljranje o(unia*ije u oviru ad(ini,)ra*ije i ad(ini,)ra*ije ,a
e,)erni( ,u/je)i(ai
ja2anje de(ora)ije ro' nove i popodnije (opuno,)i i'ra7avanja ,)avova i
(irljenja pra3ana i)d%
Jedan od na2ina da ,e pod,)ane a)ivno u2ere u o,)varivanju prava
pra3ana je da ,e po/oljra pri,)up in&or(a*ija(a i u,lupa(a! a )o je jedan od
o,novni9 *iljeva e-Uprave%
Cilj (oderni'a*ije javne uprave je unapre3enje njeni9 &un*ija i uvo3enje
novi9 )e9nolori9 rjerenja /a'irani9 na ICT oje ,u ,pre(ne [)e9nolori 'rele\ 'a
pri(jenu u javnoj upravi%
Model e-Uprave (ora ,e ra'vi)i u *ilju po/oljranja vali)e)e rada orpana
uprave i jedini*a loalne ,a(ouprave! )e radi o(opuavanja veep u2era pra3ana
u loalni( pi)anji(a i privredno( ra'voju loalne 'ajedni*e% +)varanje loalne
,a(ouprave pre(a pra3ani(a pu)e( (odela e-Uprave% Model e-Uprave
'a(irljen je ao ,veo/u9va)ni In)rane)-In)erne) ,i,)e( ,a )ri o,novne &un*ije4
o\ Prva &un*ija odno,i ,e na sveobuhvatno obavljanje internih poslova
[ori,)ei In)rane) ,i,)e(\! oji ,e odvijaju unu)ar orpana uprave i u jedini*a(a
loalne ,a(ouprave% Taj (odel pru7a o,novu 'a u/r'anje ,vi9 unu)rarnji9
po,lovni9 pro*e,a ao i op)i(i'iranje rada uprave%
"\ 1rupa &un*ija odno,i ,e na interaktivno pru,anje usluga
gra8anima una daljinux! pu)e( In)erne)a% Svao radno (je,)o po,jeduje
in)era)ivni o(unia*ioni anal oji( ,e u,po,)avlja i'ravna ve'a ,a vanj,i(
ori,ni*i(apra3ani(a i o,ipurava ra'(jena dou(en)a*ije! de)aljan opi,
po,lova! u,lupa i odpovorno,)i! 'apri(anje o/ra'a*a! re&eren*i! odpovora na 2e,)o
po,)avljana pi)anja! i)d%
1rupa &un*ija ,i,)e(a ulju2uje i (opuno,) JOne-)top-)1opaK!
odno,no vodi2a 'a pore)anje po,lovne djela)no,)i% +rpani uprave i jedini*a
loalne ,a(ouprave oji ori,)e ,i,)e( e-Uprave (opu pode,i)i )e9ni2e o,o/ine
(odela )ao da on pru7a i,*rpan vodi2 vanj,i( ori,ni*i(a o na2inu porea)anja
po,lovne djela)no,)i% Za )o je nu7na do/ra volja orpana uprave i jedini*a loalne
,a(ouprave ao /i ,e o,ipurala oordina*ija ra'li2i)i9 an*elarija i o,)ali9
ulju2eni9 po,lovni9 i loalni9 in,)i)u*ija i drupi9 u2e,nia u pro*e,u%
X\ Trea je &un*ija u,(jerena na poticanje ue$+a gra8ana u lokalnom
upravljanju% Pu)e( odr7avanja ele)ron,i9 on&eren*ija i &oru(a pra3ani(a
o)vara ,e (opuno,) u2era u pro*e,u donorenja odlua i on)role nad )rorenje(
/ud7e),i9 ,red,)ava% Ti(e ,e o,ipurava evalua*ija po,lova i' djelorupa rada
orpana uprave i jedini*a loalne ,a(ouprave! r)o dovodi do )ran,paren)nijep
"oo
upravljanja! o,)varivanja de(ora)ije i u2era pra3ana u odlu2ivanju% Model e-
Uprave e /i)i u punoj &un*iji pri(jeno( ele)ron,op po)pi,a u Repu/li*i
Srp,oj%
E-Uprava je novi pri,)up unapre3enju o(unia*ije unu)ar orpana uprave
i jedini*a loalne ,a(ouprave! )e i'(e3u pra3ana i loalne ,a(ouprave% Podr7ava
pa ,o&)ver,i In)rane) i In)erne) ,i,)e( oji o(opuava unapre3enje e&ia,no,)i
javne uprave! /r7e o/avljanje po,lova i radni9 'ada)aa )e! r)o je najva7nije!
pru7anje u,lupa pra3ani(a pu)e( In)erne)a%
Pri(jena (odela do/re uprave! oji podra'u(ijeva ori,ni2u
orijen)a*iju! poveanje e&e)ivno,)i! e&ia,no,)i! )ran,paren)no,)i i u2era pra3ana!
u danarnje vrije(e ,e ne (o7e ni 'a(i,li)i /e' orir)enja ICT% Sve vea upo)re/a
ovi9 )e9nolopija i napreda In)erne)a ,)avili ,u veo(a (one ala)e na
ra,polapanje pra3ani(a! po,lovni( ,u/je)i(a! ali i jedini*a(a loalne
,a(ouprave% Pu)e( orirenja ICT! javna uprava 'ai,)a (o7e da po/oljra u,lupe!
2inei i9 /r7i(! daleo do,)upniji( i e&ia,niji(! ao i da ,voje po,lovanje
pri/li7i pra3ani(a! predu'ei(a i drupi( 'ain)ere,ovani( ,)rana(a% S)opa je ovo
i'a'ov 'a javnu upravu! da ,e prilapodi i uvede inova)ivne na2ine rada!
ulju2ujui i par)ner,)vo ,a priva)ni( ,e)oro(% Prela'a rada javne uprave ,a
)radi*ionalnop na ele)ron,o po,lovanje ,e! i,)o )ao! ne (o7e 'a(i,li)i /e'
pri(jene prin*ipa do/re uprave! jer uvo3enje novi9 )e9nolopija podra'u(ijeva i
rupne pro(jene (en)alni9 o/ra'a*a i unu)rarnji9 pro*edura rada ad(ini,)ra*ije%
Ele)roni'a*iju rada javne uprave )re/a ,9va)i)i ao dio *jeloupne )ran'i*ije a
do/roj upravi! a ne ao )e9ni2o-)e9nolori podu9va)% Tavo uvo3enje
zele)ron,e upravez (o7e ,e , pravo( ,(a)ra)i evolu*ioni( pro*e,o( u o(e
,e ,(jenjuju periodi /r'i9 pro(jena ,a periodi(a 'a,)oja oji ,u po)re/ni da /i ,e
na,)ale pro(jene ra'u(jele i provele%
E-Uprava pri/li7ava ad(ini,)ra*iju pra3ani(a i po,lovni( ,u/je)i(a
pu)e( orir)enja In)erne)a% E-Uprava (o7e i )re/a da)i odlu2ujui doprino,
u/r'anju pro*e,a )ran'i*ije a eono(iji /a'iranoj na 'nanju! ro' ,)i(uli,anje
pri,)upa i orir)enja On-&ine ele)ron,i9 ,ervi,a%
$W
0ra3ani(a ,e pru7a
(opuno,) pri,)upa in&or(a*ija(a oje (opu da doprine,u unapre3enju
nji9ovop! pro&e,ionalnop i priva)nop 7ivo)ai (opu da jedno,)avnije rjeravaju
,voje po)re/e i o/ave'e! npr% do/ijanje dou(ena)a! do'vola! prijava pore'a i dr%
In)erne) je ,vaao naj(oniji (e9ani'a( 'a o/avljanje ovi9 'ada)aa!
ali ,e ,li2an e&ea) (o7e po,)ii i orirenje( drupi9 5ele)ron,i96 po(apala
ao r)o ,u o/i2na )ele&on,a linija ["a&& *en)ri! au)o(a),e ,ere)ari*e! &a,%%%\!
(o/ilna i SMS )e9nolopija! *en)ri 'a pru7anje u,lupa ili o(/ina*ijo( ICT i
o/i2ni9 upravni9 pro*edura [npr% naru2ivanje i'voda i' (a)i2ne njipe ro3eni9
pu)e( SMS-a i do,)avljanje por)o( na unu adre,u\% +va napo(ena po,e/no je
'na2ajna 'a 'e(lje u oji(a je on*ep) e-Uprave u ,a(o( 'a2e)u% Ne (o7e ,e
o2eiva)i da pru7anje ,vi9 u,lupa i ,ve in&or(a*ije preo noi 5pre3u6 na
In)erne)% Pro*e, je dupo)rajan! o(pliovan i ,up%
$W
I'vor4 PbOLAHPPbOLAHP Ini)ia)ive do*u(en),%
"o"
E&ia,na i (oderna javna uprava [dr7avna uprava i loalna ,a(ouprava\!
'a,novana na 'nanju! po)re/na je prven,)veno njeni( pra3ani(a i privredi! ali i
podjednao va7na podrra daljnje( eono(,o( ra'voju Repu/lie Srp,e i
Bo,ne i ner*epovine% Uprava pred,)avlja i'u'e)no va7an &a)or u uupnoj
e&ia,no,)i privrede i unapre3enju onuren)no,)i do(ai9 proi'voda i u,lupa%
Svaa nee&ia,no,) u radu javne uprave opleda ,e u poveanju )rorova! pa
re'ul)a) lore u,lupe pada na )ere) njeni9 ori,nia [pra3ana\%
I,u,)vo poa'uje da r)o je 'e(lja ra'vijenija po)re/e njeni9 pra3ana ,u
vee i ra'novr,nije! a ,i,)e( javne uprave ,lo7eniji% Svuda je pri,u)na in)en*ija
poje&)injenja u' poveanje /r'ine i vali)e)e u,lupe%
Mnope 'e(lje porenule ,u re&or(u javne uprave ,a napla,o( na ulopu
dr7avne uprave u *jelini! priva)i'a*iji! derepula*iji! i (jerenju e&ea)a i vali)e)a
njenop rada% Zapo2ele ,u pro*e, ,)varanja novop odno,a pre(a pra3ani(a
[ori,ni*i(a u,lupa\%
8% o#% o% I1ENTIyI-+VANJE PRI+RITETA
Anali'irajui pre)9odno opi,ano ,)anje i prou2avajui li)era)uru (o7e ,e
'alju2i)i da je ra'voj e-Uprave dupo)rajan i velii po,ao% +n 'a9)jeva velia
ulapanja u in&ra,)ru)uru i u 9ardver ,a jedne ,)rane! a ,a drupe u aplia*ije%
Ra'voj ,)opa )re/a da ,e odvija po pre)9odno u)vr3eni( priori)e)i(a% Prvo je
po)re/no u)vrdi)i naj'na2ajnije ,ervi,e i nji9 reali'ova)i! da /i ,e a,nije ra'vijali i
,ervi,i ,a ni7i( priori)e)o(%
7e(inisanje prioriteta ukljuuje vrednovanje $irokih mogu+nosti i
selektovanje ciljeva koji najvi$e obe+avaju. >asno de(inisani prioriteti
omogu+avaju da se njima dodijele resursi i optimizuju pune organizacione
mogu+nosti. 0ako8e omogu+avaju da se postigne brzina i razvoja servisa% da
gra8ani budu zadovoljni a da odnos vremena razvoja i cijene bude
prihvatljiv.
Veo(a je va7no da ,e iden)i&iuju najva7niji ,ervi,i oje je (opue
reali'ova)i na WEB-u% Svi o,)ali *iljevi oji ,u po neo( ri)eriju(u ri)i2ni
o,)aju 'a neu od a,niji9 &a'a%
Li,)a priori)e)a ,e ,a2injava ada ,e u)vrdi4
Pro*jena i'vodljivo,)i4 da li ,u ori,ni*i 'a9)jevali ,ervi,! da li ,u
orpani uprave ,pre(ni po )e9nolopiji i apa*i)e)i(a da podr7e
projea)! da li ,u o/e'/je3ena ,red,)va 'a reali'a*iju! da li je
"oX
aplia*ija ,pre(na 'a preu'i(anje poda)aa oji ,u ve u
ele)ron,o( o/liu!
+rpani'a*iono )e9ni2a pripre(ljeno,) da ,e ,ervi,i podr7e!
-ori,no,) aplia*ija 'a pra3ane! privredne ,u/je)e i o,)ale orpane
uprave!
Cijena or)anja aplia*ija!
Po)en*ijalne ur)ede oje e ,e o,)vari)i%
Sve ovo )re/a anali'ira)i prije nepo r)o ,e 'apo2ne ,a rado( jer (o7e
a,nije i(a)i 'na2ajne po,ljedi*e% Pa7ljivo oda/rana ini*ija)iva dono,i 'na)ne
predno,)i a r)o je najva7nije i'/jepavaju ,e prere i ,ervi,i oji ni,u nio(e
po)re/ni a (nopo or)aju% +vo( anali'o( do/ijena li,)a priori)e)a daje )er(in,i
plan 'a ra'voj aplia*ija 'a e-Upravu%
1a /i ,e na pravi na2in a,nije o*ijenila u,pjerno,) proje)a po)re/no je
na ,a(o( po2e)u nai i u,voji)i ri)eriju(e 'a (jerenje re'ul)a)a% Nei od nji9
,u 'adovolj,)vo ori,nia! vali)e) u,lupa! ur)eda vre(ena i nov*a i pra3ana i
,a(e uprave%
Nei repu/li2i orpani uprave jor ,e nala'e na ra'li2i)i( loa*ija ili i(aju
orpani'a*ione jedini*e oje ,u ,(jer)ene van ,jedir)a orpana% Predu,lov 'a
pravilno &un*ioni,anje e-Uprave je o/jedinjavanje poda)aa ,a oji(a ra,pola7u
repu/li2i orpani uprave! pa i nei9 poda)aa oji(a ra,pola7u jedini*e lolane
,a(ouprave% Za po)re/e &un*ioni,anja e-Uprave po)re/no je i(a)i jedin,)veni
in&or(a*ioni ,i,)e( ,a jedin,)veno( /a'o( poda)aa%
U po2e)u ra'voja In)erne) orijen)i,ani9 aplia*ija! aplia*ije ,u /ile
ura3ene ,a (ini(alni( ,red,)vi(a! a 'a u,peran rad uprave i uvo3enje e-Uprave
po)re/no je o&or(i)i )i( ljudi [orpani'a*ionu jedini*u\ oja upravlja i vodi ,ve
a)ivno,)i ve'ane 'a reali'a*iju ovao ,lo7enop! o/i(nop i nada,ve odpovornop
'ada)a%
Zada*i oje )aj )i( )re/a da radi ,u4
-oordina*ija i in)epra*ija o(unia*ioni9 anala!
Iden)i&ia*ija i ,ele)ovanje po,lova 'a uvo3enje e-Uprave!
-on,)an)no unapre3ivanje po,lova i ,adr7aja ao /i ,e po/oljravali ,ervi,i
ori,nia!
yor(ali'ovanje pro*edura 'a periodi2no a7uriranje ,adr7aja {e/ ,aj)a i
in&or(a*ija u nje(u!
U,)anovljavanje pro*e,a! dodavanje! praenje i vo3enje ,adr7aja!
-reiranje (e9ani'a(a na o,novu oji9 ,e (o7e ,apleda)i orirenje
in&or(a*ija i aplia*ija!
1e&ini,anje ,adr7aja pre(a 'a9)jevi(a ori,nia%
"oW
8% o#% "% SAM+USLUvIVANJE f +SNAvENI
-+RISNICI

Sve vei /roj ori,nia u,lupa ,ada vire ne u'i(a lju2eve od au)o(o/ila
da /i o)irli po u,lupu! nepo ,ve vire u'i(aju )a,)a)uru da /i )o o,)varili% -ori,ni*i
)ra7e rjerenja oja i( (o7e ponudi)i ,a(ou,lu7ivanje! oje i( nee ur)edi)i ,a(o
vrije(e! nepo i( da)i i odre3ena ovlar)enja% Ao )ra7e in&or(a*iju ili u,lupu /e'
po(oi ad(ini,)ra)ivnop o,o/lja! nji9 'ani(aju rjerenja na /a'i ,a(ou,lu7ivanja
oja ,u do,)upna "W ,a)a! $ dana u nedelji i ,vi9 Xh8 dana%
+vaav )rend ,e riri% -ori,ni*i 7ele do/ija)i u,lupu u ,vao vrije(e i na
,vao( (je,)u! a )o (opu i do/i)i ao javna uprava i(a ra'vijene )ave ,ervi,e i
ao ori,ni i(a /ilo aav na2in pri,)upa In)erne)u%
Le*ija oju ,u re&or(,e javne uprave ra'vijenop ,vije)a nau2ile! a oje
,u o(opuile ,a(u,lu7ivanje ,voji( ori,ni*i(a ,u4 e-prava se mora
usredsrediti na korisnika a ne na tehnologiju. Javne uprave oje ,u ,)ra)epiju e-
Uprave u,red,redile na )e9nolopiju u(je,)o na ori,nia i(aju Web pri,)upne
)a2e )ao '/rane da ori,ni*i ne (opu popodi)i ao doi do On-&ine u,lupe%
1a /i &ou,iralo ,voju pa7nju na po)re/u ori,nia! )op ruovod,)vo (ora o/ra)i)i
pa7nju na t*jeloupne a)ivno,)iu% To ,e (o7e o,)vari)i ao ,e4
- da napla,a na jedno,)avno,)! pridru7ujui ,vao( 'a9)jevu ,a(o jedan
*ilj u' ulanjanje o(e)ajui9 &a)ora!
- ulone {e/ ,)rani*e oje ,e ,poro u2i)avaju!
- ulone porue o prera(a )oo( pro*e,a do/ijanja u,lupe%
+,)vari)i )rend ,a(ou,lu7ivanja 'na2i o,)vari)i ,)ra)epiju e-Uprave% E&e)i
od 'e(alja oje ,u )o u,vojile [-anada! Sinpapur! SA1! E,)onija!%%%\ ,u
provjereno do/ri% 1a /i ,e ovo (oplo o,)vari)i javna uprava (ora i'pradi)i novu
in&ra,)ru)uru i di'ajnira)i nove pro)oole oji e (oderni'ova)i pro*e,
,a(ou,lu7ivanja% In)epra*ija po,lovni9 pro*e,a na nivou uprave ili upravne
orpani'a*ije je pre,udna 'a vali)e)no u,lu7ivanje ori,nia% Pojava
,(ou,lu7ivanja ao lju2nop 'a9)jeva ori,nia 'na2i da javna uprava! da /i )o
o(opuila! (ora /r'o radi)i da /i integrisala postoje+e aplikacije% procese i
opremu% Mora ,e ipa napla,i)i da je )o veo(a ,lo7en i )e7a 'ada)a%
8% o#% X% VEI IZB+R USLU0A f VEA
PERS+NALIZACIJA

"o8
Javna uprava (ora da povea /roj u,lupa oje e nudi)i On-&ine i (ora i9
prilapodi)i po)re/a(a ori,nia% On-&ine davao*i u,lupa odno,e po/jedu nad
la,i2no( upravo( po,e/no u ,ep(en)u i'/ora u,lupa% -ori,ni*i u,lupa vole
(je,)a na oji(a i( ,e ,ve nudi pod jedni( rovo(% To paran)uje rjerenja oja
nude velie (opuno,)i i'/ora u,lupa na jedno,)avan na2in% Naju,pjerniji On-
&ine por)ali priupljaju velii /roj poda)aa i in&or(a*ija o u,lupa(a i 2ine i9
do,)upni( ori,ni*i(a ad pod i( one 'a)re/aju% -ad riroopoja,ni pri,)up
In)erne)u /ude ,vapdje dovoljno rariren! video ,adr7aji e po,)a)i do,)upni 'a vei
/roj u,lupa! vi'uelno e ,e riri)i )rend r)o /olje in&or(i,ano,)i u )renu)u
do/ijanja u,lupe%
Na,upro) )radi*ionalnoj upravi! uprava oja /ude po,lovala po na2elu e-
U,lupe na raju e doi u po'i*iju da per,onali'uje a)ivno,)i davanja u,lupa
,vao( pojedino( ori,niu% Pod,)i2ui ori,nie da o,)avljaju in&or(a*ije o
,vo( pro&ilu! praenje( )rapa nji9ovop lianja po Web ,)rani*a(a i
,ep(en)iranje( nji9ovi9 in)er,ovanja! On-&ine uprava e do/ija)i pri,)up 'na)no
vee( /roju poda)aa u odno,u na )radi*ionalne davao*e u,lupa% Ti poda*i ,e
(opu i,ori,)i)i 'a per,onali'ovanje a)ivno,)i ,vaop ori,nia u,lupa! popu)
,lanja upo'orenja pu)e( e-Por)e o novi( u,lupa(a oje /i pa (ople 'ani(a)i! ili
po,e/no reirani( por)ali(a u,lupa po uu,u i 7elji pojedina2nop ori,nia%
Integrisana rje$enja da usitnjene usluge ne
"oh
+vo je vrije(e po(aa pre(a in)epri,ani( rjerenji(a% -ori,ni*i u,lupa
,e veo(a /r'o oreu od pojedina2ni9 rjerenja pre(a in)epri,ani( rjerenji(a%
+ni ,ve vire 'a9)jevaju rjerenja na jedno( (je,)u i tpod jedni( rovo(u%
Uprave ra'vijeni9 'e(alja u ovavo( (odelu i(aju vei /roj u,lupa po
)ran,a*iji! upodniju i je&)iniju u,lupu% 1a /i rijerili pro/le( ti'/orau! ori,ni*i
)ra7e in)epri,ana rjerenja jer i( pro*e, odlu2ivanja 2ine lari(%
8% o#% W% INTE0RISANA USLU0A I SERVISI
Svr9a i(ple(en)a*ije novi9 )e9nolopija je 'adovolj,)vo ori,nia i
poje&)injenje u,lupe% Pored novi9 )e9nolopija po)re/no je ra'vi)i i nove
orpani'a*ione (odele oji e doda)no ,u'i)i provaliju i'(e3u davao*a i ori,nia
u,lupe% U /udue( vre(enu u,lupa (ora pre)9odi)i u,lu7no( pro*e,u i (ora /i)i
dio ,vae in)era*ije i'(e3u ,)varni9 i po)en*ijalni9 ori,nia i javne uprave%
Provo3enje pro*e,a pru7anja u,lupa ori,ni*i(a (ora ,e u2ini)i lai( i
orijen)i,ani( na rjeravanje pro/le(a! a )o je ujedno i najva7niji )rend u
danarnje( po,lovanju% U novoj eri ori,ni*i(a orijen)i,ani9 u,lupa! (ora ,e
,9va)ai)i da e ori,ni*i u,lupa! ao ,ve vire /udu *ijenili ,voje vrije(e! ,ve
(anje )oleri,a)i propu,)e u popledu nji9ovop o,)varenja% -ao /r'ina pru7anja
u,lupa ra,)e! ra,)e i o2eivanje u popledu nji9ovop vali)e)a% Javne uprave na
ovi( pro,)ori(a! oje ,u i'pradile pro*e,e ro' oje ori,ni*i(a pru7aju u,lupe!
ne rade )o na jedno,)avan i prija)elj,i na2in ve i9 tpurajuu od jedne ,lu7/e do
drupe! )ao da 'a ,vau u,lupu (oraju re)a)i od po2e)a%
Pru7anje u,lupa u danarnje vrije(e nije ,a(o ,)var odno,a jednop
ori,nia pre(a jednoj upravi% Z/op i'(jer)anja pojedini9 &un*ija po,lovanja u
vanj,o oru7enje! (nopi po'ivni ,ervi,i 'a9)jevaju oordinirano djelovanje dvije
ili vire uprave ili orpani'a*ije% 1a /i o,ipurale ,ervi,e oji e paran)ova)i
'adovolj,)vo ori,nia javne uprave (oraju /olje oordinira)i ,voje po,lovne
par)nere% U ,)vari i9 sve treba smatrati jednom pro$irenom upravom ,ve i'
ra'lopa vali)e)nijep pru7anja u,lupa ori,niu% To e po(oi i u priupljanju
veep /roja in&or(a*ija i poda)aa o ori,ni*i(a! r)o e /i)i od vi)alnop 'na2aja
'a i'/or nove ,)ra)epije rada%
Mora ,e on,)an)no pra)i)i pro*e, pru7anja u,lupa i prei,pi)iva)i
jedno,)avno,) nji9ovop orir)enja% Su)rarnji ori,ni*i e (oi najavi)i ,voju
po)re/u /ilo o( dijelu javne uprave i do/i)i neop9odnu u,lupu veo(a /r'o%
"o$
7a bi ostvarila svoje poslovne ciljeve% javna uprava mora usvojiti
integrisane aplikacije za pru,anje usluga svojim korisnicima.
Implementacija integrisanih aplikacija i praksa poslovanja koje one
podr,avaju% bi+e u sve ve+oj mjeri presudne za osiguranje kvalitetnih
procesa. 0o se ne mo,e ostvarivati samo u domeni same javne uprave% ve+ i u
domeni njenih odnosa i sa ostalim poslovnim partnerima i korisnicima.
Rezultat bi trebao biti integracija javne uprave sa svim neophodnim
okru,enjem.
8% o#% 8% SERVISI e-Uprave
Svi orpani uprave /i )re/ali da po,)ipnu ini*ijalni nivo ra'voja e-Uprave! a
)o je do,)upno,) in&or(a*ija na In)erne)u% +,)ali nivoi u ra'voju ,e po,)epeno
,)varaju u ,ladu ,a de&ini,ani( i u,vojeni( plo/alni( i loalni( planovi(a
ra'voja e-Uprave i u,po,)avljanje tdo/re pra,eu 'a dalji ra'voj%
Planovi ra'voja e-Uprave /i ao priori)e) )re/ali i(a)i ,ljedei9 "# ,ervi,a
[o" 'a pra3ane i Y 'a privredu\ de&ini,ani9 od ,)rane Evrop,e unije4
Servisi upravagra8ani:
o% Pore' na pro(e) [pore,a prijava! o/avjer)enje o pro*jeni\!
"% Servi,i )ra7enja 'apo,lenja od Zavoda 'a 'aporljavanje!
X% So*ijalno o,ipuranje!
W% Li2na dou(en)a [pa,or! li2na ar)a i vo'a2a do'vola\!
8% Repi,)ra*ija au)o(o/ila [novi9! orireni9 i uve'eni9\!
h% 1o/ijanje pra3evin,e do'vole!
$% Prijava poli*iji [npr% u ,lu2aju ra3e\!
Y% Javne /i/lio)ee [do,)upno,) a)alopa i ala)a 'a pre)rapu pu/lia*ija\!
Z% I'vodi i' (a)i2ni9 njipa [ro3enje! vjen2anje! ,(r)\!
o#% Prijava na onur, 'a vire o/ra'ovanje&aul)e)!
oo% +/avjer)enje o pre,eljenju [pro(jena adre,e\
o"% U,lupe u ve'i 'a 'drav,)vo( [in)era)ivni ,avje)i u ve'i ,a do,)upnoru
u,lupa u ra'li2i)i( /olni*a(ai 'aa'ivanje prepleda u /olni*a(a\%
Servisi upravaprivreda:
o% So*ijalni doprino,i 'a 'apo,lene!
"% Pore' na do/i) predu'ea4 pore,a prijava! o/avjer)enje!
X% Pore' na doda)u vrijedno,) [P1V\4 pore,a prijava! o/avjer)enje!
"oY
W% Repi,)ra*ija novop predu'ea!
8% Podnorenje poda)aa an*elarija(a oje ,e /ave ,)a)i,)io(!
h% Carin,e delara*ije!
$% 1o'vole u ve'i ,a 7ivo)no( ,redino( [ulju2ujui i i'vjer)avanje\!
Y% Javne na/ave%
Servisi e-prave za slu,benike
Ba'e poda)aa po)re/ne javni( ,lu7/eni*i(a!
In&or(a*ije po)re/ne javni( ,lu7/eni*i(a!
+/ra'ovanje javni9 ,lu7/enia [e-U2enje\!
1at !oom#
+pla,na )a/la%
+vi ,ervi,i ,u riroo pri9vaeni ao najva7niji i ori,)e ,e u Evrop,oj
uniji da /i ,e (jerio napreda u odre3eni( 'e(lja(a u o/la,)i e-Uprave%
8% o#% h% P+VEANJE PRE0LE1N+STI PR+CESA
Prepledno,) pro*e,a 'na2i da ori,ni (o7e u ,vao( )renu)u 'na)i
,)a)u, njepovop 'a9)jeva [ada je 'a9)jev da) u rad! od op re&eren)a je u radu!
ada e /i)i 'avrren\% Prepledno,) pro*e,a /i)no je po,lovno o/ilje7je javne
uprave% -ao ori,ni*i(a orijen)i,ane javne uprave /udu na,)ojale i'pradi)i
in)erne aplia*ije i pro*e,e oji e o)vori)i *rnu u)iju i in)erne opera*ije u2ini)i
)ran,paren)ni(! one e /olje op,lu7iva)i ,voje ori,nie% Zar)o ori,ni*i ne /i
uvije )a2no (opli 'na)i r)a ,e derava ,a nji9ovi( 'a9)jevo( [pred(e)o(\s
Pri,)up )avi( in&or(a*ija(a o(opuio /i ori,ni*i(a /olje planiranje ,vop
7ivo)a! a ujedno /i poveao i ole)ivnu odpovorno,)%
Novo po,lovanje )ra7i od javne uprave da odire &le,i/ilnoru ao 7eli
op,)a)i% Tava &le,i/ilno,) opleda ,e u odlu*i uprave da dio ,voji9 po,lovni9
pro*e,a i'(je,)i vanj,i( par)neri(a% I'(jer)anje po,lovni9 pro*e,a je
prepur)anje jednop ili vire po,lovni9 pro*e,a vanj,o( par)neru ,a *ilje(
unapre3enja i poje&)injenja *jeloupnop po,lovanja% Novi po,redni*i ili ao ,e
popularno jor na'ivaju tvir)ualni di,)ri/u)eriu po/oljrae e&ia,no,) i e&e)ivno,)
rada javne uprave% -o(/ina*ijo( in&or(a*ija ,a (e9ani'i(i(a )ran,a*ije i
di,)ri/u*ije! orir)enje( {e/-a ,)vorie ,e e&ia,an u,lu7ni pro,)or! ne ,a(o
pove'ujui ori,nie ,a davao*i(a u,lupa ve i 'nanje ,a )e9nolopijo(%
"oZ
8% o#% $% TREN1 U ZAP+.LJAVANJU
Vodi2 ro' e-Po,lovanje je4 vi'ija! planiranje! i(ple(en)a*ija% Ao ,e 7eli
,lijedi)i ovaj vodi2 po)re/ni ,u (o)ivi,ani 'apo,leni% Sada je veo(a )ero na
)r7ir)u rada pronai 'apo,lene opredjeljene 'a e-Upravu [e-Po,lovanje\%
1a /i ,e (oplo odpovori)i )i( 'a9)jevi(a (ora ,e (oi odpovori)i na
,ljedee pi)anja4
- 0dje pronai prave adrove i ao i9 (o)ivi,a)is
- -ao o/liova)i odpovarajue po)i*ajes
- -ao o,po,o/i)i upravu da ,)alno inovira i u2is
Javne uprave u ,vije)u! oje ,u du/oo od(ale u ra'voju e-Uprave!
,)alno ,e 7ale da je prije( i 'adr7avanje vli)e)nop adra po)ovo ne(opue
prove,)i% +/i2no )aav adar odla'i na rad od (e3unarodni9 orpani'a*ija! u
vi,oo pro&i)ne &ir(e ili /ane%
Zadr7avanje vali)e)nop adra 'avi,i od4
- *oljeg podsticanja u nagra8ivanju f pla)e i o,)ala pri(anja (oraju /i)i
ve'ana u' ,)alno unapre3enje e&ia,no,)i%
- napre8enja f Unapre3enja (oraju /i)i 'a,novana na 'nanju i
doa'anoj ,po,o/no,)i vo3enja% Ao 'apo,leni 'naju da ,e (opu penja)i
pre(a vr9u! o,)aju du7e i rade vire%
- *olje motivacije f Zapo,leni(a ,e (oraju da)i ,)varna o/eanja! oni
(oraju /i)i (o)ivi,ani 'a ,)alno unapre3enje po,lovni9 pro*e,a i ,a(i9
,e/e%
Podrra i pod,)i*aj a po,)i'anju u,pje9a i ,)alnop inoviranja po,lovanja
nije ,a(o 'a9)jev! ve i pre)po,)ava e-Po,lovanje%
8% o#% Y% INTE0RACIJA APLI-ACIJA f
P+VEZIVNJE SVIn SE0MENATA JAVNE UPRAVE

Javna uprava veo(a 2e,)o ra'dvaja ,voje po,lovne pro*e,e [aplia*ije\!
,)varajui ,pe*ijali'ovana &un*ionalna podru2ja [ra2unovod,)vo! &inan,ije!
u,lu7ni ,ervi,i!%%%\% +vo pripada ,)ra)epiji tpodijeli pa vladaju% Ao ,e po,ao
(o7e de&ini,a)i dovoljno ,pe*i&i2no! ,pe*ijali'ovane aplia*ije (opu op)i(i'ira)i
&un*ije u )o( ,pe*i&i2no( podru2ju% Ao ,u ,ve &un*ionalne ve'e u upravi
op)i(i'irane i uprava ao *jelina e &un*ioni,a)i op)i(alno%s U po,ljednje
vrije(e )eore)i2ari po,lovanja po,)avili ,u odpovarajui i'a'ov )oj naj/oljoj
,)ra)epiji% +ni ,u ,9va)ili da! ao ,e lana* pro*e,a odvija na vi,oo( nivou! onda
""#
pojedina2ne po,lovne &un*ije i aplia*ije oje i9 podr7avaju (oraju /i)i 2vr,)o
pove'ane ,a drupi( pro*e,i(a oji i9 oru7uju% Po)puna in)epra*ija je veo(a
,lo7ena i )era! ali i neop9odna%
>avna uprava koje ima optimizirane poslovne procese% zasnovala ga je na
dobro integrisanom aplikativnom so(tveru.
Aplia*ije 'a podrru po,lovanju! oje nude proi'vo3a2i on&e*ij,op
,o&)vera po(a7u upravi da o,ipura vei pri,)up in&or(a*ija(a i /olje pove'ivanje
'apo,leni9 ,a ori,ni*i(a u,lupa i po,lovni( par)neri(a%
-on&e*ij,i ,o&)ver podprijava i di,u,iju o )o(e da li pa )re/a upi)i ili
pradi)i vla,)i)i( ,napa(a% -upnja on&e*ij,op ,o&)vera (o7e ,e)or [,lu7/u\ 'a
in&or(a*ione )e9nolopije o,lo/odi)i vre(en,e ,)i,e u popledu reali'a*ije
,o&)vera% Pri )o(e ,e uvije (ora ra'(irlja)i o )o(e da li )aav ,o&)ver,i pae)
(o7e 'adovolji)i po)re/e ,vae uprave% Pojedine javne uprave )aj pro/le( na,)oje
rijeri)i prerajanje( ,o&)vera pre(a ,voji( po)re/a(a% Na )aj na2in do/ije(o
nei (i, upnje i i'pradnje% Pi)anje upovine na,upro) i'pradnji ne(a jedin,)ven
odpovor% U)vr3ivanje ori,)i i nedo,)a)aa pri,)upu ra'voju ,o&)vera ili njepovoj
upovini! 2ini odluu veo(a o(pliovano(% Javna uprava oja upuje
on&e*ij,i ,o&)ver (ora /i)i veo(a pa7ljiva i pra)i)i ra'liu i'(e3u
on&e*ij,i9 aplia*ija i ,)varni9 po)re/a% So&)ver,a aplia*ija (ora podr7a)i
po,lovni pro*e, upave! a ne u po)puno,)i preu'e)i nad'or nad odvijanje(
po,lovanja%
Ne'avi,no od )opa da li ,e pradi ili upuje ,o&)ver! uprava (ora najprije
de&ini,a)i! ra'vi)i i dou(en)ova)i pro*e,e oje 7eli au)o(a)i'ova)i! ne'avi,no o
,o&)veru oji e /i)i ra'vijan ili i'a/ran% To ,u pro*edure ne'avi,ne od ,o&)vera!
ali po(a7u ,apledavanje )renda4 ao uprava 7eli o/avlja)i ,voje po,love%
-an*elarija opre(ljena ,a(o na(jer)aje(! /ila je dupo vre(ena jedini
u,lu7ni anal do,)upan ori,niu pri o/avljanju po,lova% Sada ,e ori,)e )ele&oni!
Web! /e7i2ne o(unia*ije i ,li2no% Suo2eni ,a vei( /roje( anala! ori,ni*i
'a9)jevaju vireanalne ,ervi,e% In)epra*ijo( ,vi9 ,ervi,a o(opuava ,e
ori,ni*i(a vei i'/or ,ervi,ni9 anala% -ori,ni*i o2euju po)punu u,lupu /e'
o/'ira oji anal ori,)ili%
Inegracija vi$ekanalnih servisa nije tehniko pitanje
ve+ pitanje upravljanja.
Ruovod,)vo uprave (ora da vrjednuje po)puni o/u9va) ,ervi,ni9 anala%
Svai ,ep(en) anala (ora /i)i do/ro u,la3en ,a ,i,)e(o( ao *jelino(% Ao ,e
)o ne odradi )ao! (o7e ,e de,i)i da ,vai anal i,porue /ude u,pjeran ,a( 'a
,e/e! a da ,i,)e( i,porue ao *jelina ne /ude )aav%
""o
Za ,)varanje in)epri,ani9 ,ervi,a po)re/na ,u velia 'nanja i 'na)na
)e9ni2a ulapalanja% Vireanalna in)epra*ija je duporo2an )rend! ,ipurno vrijedan
napora! ali ,e (ora i(a)i na u(u da )o 'a9)jeva puno vire rada i napora nepo r)o
,e u po2e)u (i,li% +vava in)epra*ija o(opuava uvid u ,ve )ran,a*ije i
in&or(a*ije! )e o,ipurava pri,)up do nji9 ,vao( ori,niu! /ilo pdje i u /ilo oje
vrije(e% To je lju2 e-Uprave% 1a /i po,)ale i,)in,i orjen)i,ana na ori,nie!
javna uprava (ora in)epri,a)i ,ve po,)ojee aplia*ije! da /i o,ipurala po)punu
in)epra*iju pro*e,a%
Za in)epra*iju po,lovanja i )e9nolopije ,ada ,e ,ve vire ori,)i novi )ip
)e9nolopije )'v% tpo,redni2i ,o&)veru [midd&e-a!e\% +vava in)epra*ija na
po,redni2o( ,o&)veru je rela)ivno je&)ina pa i(a &inan,ij,o opravdanje%
I,poru2io*i ovavop ,o&)vera )vrde da ,e radi o ,ur)in,o( ljepilu! oji ,lo7eno(
po,lovno( ,o&)veru o(opuava e&ia,no i pou'dano djelovanje% Pove'ivanje
po(ou po,redni2op ,o&vera je neop9odno da /i ,e ,avladao 9ao, nepove'ani9
aplia*ija% +n o(opuava o(unia*ij,o pove'ivanje ,ervera! lijena)a ,a
In)erne) oru7enje(% Iao je ova )e9nolopija jor uvije po)puno nera'vijena!
(ora ,e ori,)i)i jer o(opuava neop9odnu in)epra*iju u ,)varanju ori,niu
orenu)i9! di,)ri/uirani9 i vir)ualni9 uprava%
8% o#% Z% M+BILN+ P+SL+VANJE U UPRAVI
-ada ,e povori o ele)ron,o( po,lovanju javne uprave i pru7anja
,ervi,a preo In)erne)a 'a pra3ane (i,li ,e na orirenje ,ervi,a pu)e(
,)andardni9 ' ra2unara i pu)e( one*ije na In)erne)% Pored ovop na2ina
pri,)upa (opue je )ao3e u,lupe pru7i)i i preo in&oio,a! preo )ele&ona! a u
/uduno,)i i preo (o/ilnop In)erne)a orirenje( WA' pro)oola i novop
(odela - (o/ilnop po,lovanja%
Pru7anje ,ervi,a iden)i2nop ao preo In)erne)a po(ou ,i,)e(a (enija i
prepo'navanja pla,a ,ipurno pred,)avlja do/ar po2e)ni ora 'a riroo pri9va)anje
novop na2ina po,lovanja i novi9 (opuno,)i oje ,u na ra,polapanju pra3ani(a%
0ra3ani(a ,e po'ivo( na odre3eni /roj javlja (arina oja i9 upuuje i pri(a
'a9)jeve oji ,u pra3ani(a po)re/ni%
Mo/ilno po,lovanje pred,)avlja novi na2in pri,)upa i orirenja ,ervi,a 'a
po,lovanje u ,vije)u% Podra'u(ijeva orirenje (o/ilnop apara)a i WA' pro)oola
'a preno, poda)aa% +vaj na2in po,lovanja je )renu)no u u,ponu u ra'vijeni(
'e(lja(a ,vije)a jer ori,ni nije ve'an ni 'a (je,)o ni 'a vrije(e [,ervi,i
do,)upni "W 2a,a na /ilo o( (je,)u\% WA' ,e (o7e ori,)i)i 'a ,ve (opue
)ran,a*ije! a u,lupe ,e (opu naplaiva)i preo npr% )ele&on,op ra2una%
U ,oroj /uduno,)i po,lovanje e /i)i pore)no [(o/ilno\ in)epri,ano i
orenu)o pojedin*u [li2no\% Br'o rirenje i upo)re/a /e7i2ne in&ra,)ru)ure e
"""
dove,)i do vee pri(jene /e7i2ni9 aplia*ija% Sljedei )rendovi u)iru pu) (-
Po,lovanju [(o/ilno( po,lovanju\%
1o dio 2ovje2an,)va ovladava orirenje( In)erne)a! ve ,e pojavljuje
/e7i2na )e9nolopija oja! 'a ra'liu od onven*ionalnop pri,)upa In)erne)u ,a
de,)opa! ori,ni*i(a pru7a priliu da uvije i(aju in&or(a*ije /uvalno u ra*i!
/e' o/'ira pdje ,e nala'e% WA' [Wi!e&ess Ap&i"ation '!oto"o&\ i(a 'ada)a da
pove7e (o/ilni ,vije) i In)erne) /e7i2ni( pu)e(! ,a dlana u(je,)o ,a de,)opa!
o(opuavajui an%time 9 ani-1e!e o(unia*iju%
I'vje,no je da -i!e&ess nee /i)i ,a(o (inija)urna varijan)a {{{
,vije)a% Cen)ralno pi)anje 'a (o/ilni po,lovni ,vije) je4 ao e ,e /e7i2na
)e9nolopija odra'i)i na ono r)o i(a(o u vidu ada dana, a7e(o po,lovanje%
Po)re/no je o'/iljno praenje i prou2avanje )ran,&or(a*ije ljud,i9 po)re/a i
)r7ir)a pod u)i*aje( /e7i2ne )e9nolopije! oja o,vaja ,ve ,&ere 7ivo)a i rada% Ljudi
i(aju po)re/e 'a drupa2ijo( vr,)o( in&or(a*ija ada ,e ori,)e )e9nolopijo(
preo (o/ilni9 ure3aja% Najuo2ljivija ra'lia je )o r)o je (o/ilni In)erne)
u,(jeren na do/ijanje in&or(a*ija oje ,u )renu)no pri(jenjive [pdje je naj/li7i
9o)el! (jenja2ni*a nov*a\% In&or(a*ije (oraju /i)i pre*i'ne! de)aljne i od(a9
upo)re/ljive% WA' ,e (o7e ori,)i)i 'a pri,)up e-$ai&u! o/avljanje ra'li2i)i9
&inan,ij,i9 i upoprodajni9 )ran,a*ija i ,li2no% Nei ,adr7aji oji ,e preu'i(aju
,a In)erne)a! [narud7/e i )ran,a*ije\ (opu ,e naplaiva)i pu)e( )ele&on,op
ra2una%
yi,ni In)erne) je ,)vorio vir)uelni ,vije) u 2ije( &ou,u ,u /ile plo/alne
in&ora(*ije! do Wi!e&ess In)erne) po,lovna deravanja vraa i' vir)uelnop u &i'i2i
,vije) i realno vrije(e! o7ivljavajui prin*ip4
1isli globalno djeluj lokalno.
Be7i2ni pri,)up In)erne)u pred,)avlja ,ljedei prava* ra'voja In)erne)a%
+vaj )rend nei porede ,a pojavo( In)erne)a po2e)o( devede,e)i9 podina%
Teleo(unia*iona indu,)rija oja pred,)avlja jednu od najpro&i)a/ilniji9
indu,)rij,i9 prana! ula7e opro(an nova* u ra'voj /e7i2ne in&ra,)ru)ure i
/e7i2ni9 aplia*ija% +,novni ra'lop 'a )o je enor(ni ra,) prodaje (o/ilni9
ure3aja! jer ,u pro*jene da je /roj pre(ario *i&ru od o!X (ilijarde%
Prva penera*ija m-omme!" aplia*ija /ila je pra)i2no )e,)ulno
/a'irana% Sa napre)o( )e9nolopije dana, i(a(o ,ve a)ra)ivnije aplia*ije ,a
upo)re/o( (ul)i(edije% -ori,ni*i (opu ori,)i)i (nope ,ervi,e ao r)o ,u4 preno,
porua i'(e3u ori,nia! povorna por)a! In)erne) e-$ai&! "1at! in&or(a*ioni
,ervi,i! /anovne u,lupe i)d% Tao ,u (o/ilni ure3aji upo)punili nee nedo,)a)e
ra2unara! ao na pri(jer4
- Mo/ilni ure3aji 'adovoljavaju po)re/u 'a !ea&-time in&or(a*ija(a i
o(unia*ijo( na na2in oji ra2unar '/op ,voje 'avi,no,)i od
ori,niove loa*ije niad nee /i)i u ,)anju%
""X
- U ,vije)u e-omme!"a ljudi ,u 'avi,ni od vre(ena i (je,)a! do u m-
omme!" ,vije)u ljudi ne (oraju da ,jede 'a ,voji( ra2unaro( da /i
po,lali mai&! o/avili upovinu ili pledali naj,vje7ije ,por),e re'ul)a)e%
- -ori,ni*i (opu da ,a2uvaju ,voju priva)no,) oprani2avajui o ,ve (o7e
da i( pri,)upi i u oje vrije(e%
- Za9valjujui 0PS [4&oba& 'ostioning )%stem\ ili TOA [Time o( A!!iva&\
,i,)e(i(a 'a po'i*ioniranje ori,ni*i (opu do/ija)i in&or(a*ije oje
'avi,e od vre(ena i (je,)a u oje( ,e nala'e%
- Wi!e&ess ,vije) pru7a &ir(a(a ,jajne ran,e da i'vrre per,onali'a*iju - do
ra2unare ori,)i vire ori,nia (o/ilne ure3aje ,oro uvije ori,)i ,a(o
jedan ori,ni% +vo &ir(a(a pru7a opro(ne (opuno,)i 'a
i(ple(en)a*iju o-o ,ervi,a%
- Aplia*ija po'i*ioniranja ve'ana je ,a)eli),i( ,i,)e(o( 'a
po'i*ioniranje oji poa'uje ljudi(a pdje ,e )op )renu)a nala'e! a preo
WA' )u ,voju po'i*iju (opu da pro,ljede i drupi(a oje )o in)ere,uje%
Javljaju ,e novi )ele&oni i proi'vodi oji ori,ni*i(a o(opuavaju
i,)ovre(eno )ele&oniranje i pre)ra7ivanje In)erne)a! nove aplia*ije (opu ,ve )o da
podr7e i jor o(opue /r7i pri,)up%
Novi in)epri,ani ure3aji [ru2ni ra2unari\ nude )e,)ualnu o(unia*iju!
pri(anje porua! e-Por)u! orpani'a*iju li2ni9 poda)aa i o/ave'a! Web
pre)ra7iva2e i ,li2no% Sve je )o u jedno( in)epri,ano( ure3aju i ,ve na jedno(
(je,)u% Be7i2ne priva)ne (re7e o(opuavaju ra'li2i)i( ure3aji(a (e3u,o/nu
o(unia*iju i ,lanje porua /e' a/lova! r)o rad ,a ra2unari(a u pore)u 2ini
,a,vi( realni(%
Po,)ojee ra2unar,e (re7e ,ve vire ,e 'apuruju u pro(e)u poda*i(a! )e
,e ,ve 2ere ori,)i op)i2o u(re7avanje! pdje ,e dipi)alni ,ipnal onver)uje u
op)i2i poda)a i ao )aav na,)avlja pu)ovanje (re7o(% +vo e o(opui)i /r7i i
je&)iniji preno, ,vi9 in&or(a*ija i poda)aa% Jedin,)vene (re7e oje e preno,
pla,a i poda)aa o(opui)i i,)o( linijo( 'a9)jevae i ni' novi9 ,ervi,a!
'a,novani9 na (o/ilni( ure3aji(a i ru2ni( ra2unari(a%
-ao )e9nolopije napreduju ori,ni*i e /i)i u prili*i da ori,)e u,lupe
a/lov,i9 ure3eja ili Web TV! r)o e i( o(opui)i o(unia*ione (opuno,)i
ada ,u na pu)u! od(oru ili u ,vojoj an*elariji% S(anjenje *ijene i veli2ine! )e
poveanje (e(orije! pou'dano,)i i &un*ionalno,)i ovi9 ure3aja po)i2u )rend
nji9ove ,ve vee pri(jene%
Velia va7no,) In)erne)a dovela je do )opa da ori,ni 7eli pri,)up
t,vapdje i u ,vao vrije(eu%
!oslovni ljudi ,ele mobilni pristup neophodnim podacima i
in(ormacija da bi mogli donositi pravovremene i kvalitetne odluke na osnovu
pouzdanih podataka i in(ormacija.
""W
8% o#% o#% (-Po,lovanjei (-Upravai (-U,lupa
U ,oroj /uduno,)i po,lovanje e /i)i pore)no [(o/ilno\ in)epri,ano i
orenu)o pojedin*u [li2no\% Br'o rirenje i upo)re/a /e7i2ne in&ra,)ru)ure!
dovere do vee pri(jene /e7i2ni9 aplia*ija% Sljedei )rendovi u)iru pu) (-
Po,lovanju [(o/ilno( po,lovanju\%
- ?e+i broj aplikacija i br,i pristup. Javljaju ,e novi proi'vodi [3-mode
)ele&oni\ oji ori,ni*i(a o(opuavaju i,)ovre(eno )ele&oniranje i pre)ra7ivanje
In)erne)a% Javljaju ,e nove aplia*ije oje ,ve )o (opu da podr7e%
- Integrisani ure8aji. Novi ure3aji [ru2ni ra2unari\ nude )e,)ualnu
o(unia*iju! pri(anje porua! e-Por)u! orpani'a*iju li2ni9 poda)aa i o/ave'a!
Web pre)ra7iva2e i ,li2no! ,ve u jedno( in)epri,ano( ure3aju i ,ve na jedno(
(je,)u%
- *e,ine privatne mre,e. +(opuavaju ra'li2i)i( ure3aji(a (e3u,o/nu
o(unia*iju i ,lanje porua /e' a/lova! r)o rad ,a ra2unari(a u pore)u 2ini
,a,vi( realni(%
- :ptiko umre,avanje. Po,)ojee ra2unar,e (re7e ,ve vire ,e 'apuruju u
pro(e)u poda*i(a% Novi )rend pdje pro(e) po2inje ao dipi)alni ,ipnal! ali ,e
a,nije onver)uje u op)i2i poda)a i ao )aav na,)avlja pu)ovanje! o(opuie
/r7i i je&)iniji preno, ,vi9 in&or(a*ija i poda)aa%
- :siguranje kvaliteta usluge. Sve vire ,e poveavaju 'a9)jevi 'a vali)e) i
pou'dano,) u,lupe% To je jedan novi ali re'ul)irajui )rend%
- Integrisani servisi. Jedin,)vene (re7e oje e pla, i poda)e preno,i)i
i,)o( linijo( 'a9)jevae i ni' novi9 ,ervi,a! 'a,novani9 na (o/ilni( ure3aji(a i
ru2ni( ra2unari(a%
- &u+ni% kancelarijski kontakti. -ao )e9nolopije napreduju! ori,ni*i e
/i)i u prili*i da ori,)e u,lupe a/lov,i9 ure3eja ili WebTV%
- Cahtjevi za mobilnim dru$tvom. -ori,ni*i 'a9)jevaju i,)u produ)ivno,)
i o(unia*ij,e (opuno,)i ada ,u na pu)u! od(oru ili ,vojoj an*elariji%
S(anjenje *ijene i veli2ine (o/ilni9 ure3aja! )e poveanje (e(orije! pou'dano,)i
i &un*ionalno,)i ovi9 ure3aja pod,)i2u )rend nji9ove ,ve vee pri(jene%
- !otreba za mobilnim pristupom Internetu. Velia va7no,) In)erne)a
dovela je do )opa da ori,ni 7eli pri,)up t,vapdje i u ,vao vrije(eu% Po,lovni
ljudi 7ele (o/ilni pri,)up neop9odni( poda*i(a i in&or(a*ija da /i (opli
dono,i)i vali)e)ne odlue na o,novu pou'dani9 poda)aa i in&or(a*ija%
1a /i ,e uo2io ,ljedei )rend (opuno,)i u re)anju pre(a (o/ilno(
po,lovanju! javna uprava (ora ,lura)i! pleda)i i /r'o djelova)i% Praenje i
""8
i,punjavanje 'a9)jeva 'a in)era)ivni( u,lupa(a preo (o/ilni9 ure3aja! /ie
jedan od /i)ni9 'ada)aa javne uprave%
svijetu e-!oslovanja inovacija znai prihvatiti novi trend i prvi
iskoristiti njegove mogu+nosti% iskoristiti znanja i tehnologije za stvaranje
novih vrijednosti.
1a /i pru7ile /r7u i vali)e)niju u,lupu! uprava (ora ori,)i)i u(ijee
predvi3anja )rendova da /i o/liovala nove po,lovne pro*e,e i ,)ru)ure! pa 2a
reirale i nove po,love i po,lovna rjerenja%
Trendovi i(aju ,ljedee ara)eri,)ie4
o% dobnost. U)i2e na ,a(u,lu7ivanje ori,nia i jedno,)avno,) orir)enja%
"% 3(ikasnost% U)i2u na odno, i'(e3u javne uprave! njeni9 ori,nia i
oru7enja!
X% 3(ektivnost. Novi )rendovi u)i2u na in)ernu ,)ru)uru i opera)ivne
a)ivno,)i javne uprave%
W% Integracija% Novi )rendovi u)i2u na on,olida*iju po,lovanja i u,lupa u
,(i,lu reali'a*ije ,vi9 po)re/a na jedno( (je,)u%
Cilj javne uprave (ora /i)i e&ia,no,) po,lovanja i 'adovolj,)vo ori,nia
u,lupa i '/op )opa )re/a uo2i)i ra'liu i'(e3u (odni9 9irova i ,)varni9 )rendova%
Novi )rendovi o,jeaju ,e u )e9nolori( inova*ija(a! pojavi novi9 proi'voda!
pro(jene u 'a9)jevi(a ori,nia! rirenje ,)andarda! ,(anjenju *ijene! i ,li2no%
spjeh u rada javne uprave zavisi od sposobnosti inoviranja i integracije
novih tehnologija u ponudu svojih usluga.
Novi )rend u radu javne uprave ulju2uje do(ina*iju in&or(a*ija! ,)alno
pro(jenljive 'a9)jeve ori,nia ao i in)epra*iju *jeloupni9 po,lovni9 pro*e,a%
-ao ori,ni*i ,ve vire /udu ori,)ili ,a(ou,lu7ivanje i ,voje 'a9)jeve 'a
u,lupo( uno,ili dipi)alno! )ao e i nji9ova o2eivanja u popledu vali)e)a u,lupe
ra,)i% 1a /i i9 'adovoljila! javna uprava (ora ,ra)i)i vrije(e od 'a9)jeva do
reali'a*ije u,lupe! a pri )o(e ona (ora /i)i jedno,)avna i upodna%
8% o#% oo% e--anal
e--anal pradi ni' odno,a i'(e3u javne uprave i ori,nia u,lupa! )e
i'(e3u javne uprave i njeni9 do/avlja2a% Ti anali 2ine (e3u'avi,ne orpani'a*ije
""h
pove'ane ,a jedni( *ilje( f i,porua vali)e)ni9 u,lupa% Novi na2in pove'ivanja
davao*a i ori,nia u,lupa (ijenja dina(iu upravljanja anali(a% U,lupa oja je
udaljena ,a(o 'a li (ire(! daje ori,ni*i(a vee (opuno,)i i'/ora nepo iad
prije% Novo )e9noloro oru7enje daje upravi (opuno,) unapre3enja njenop
po,lovanja na na2in o o(e je ,a(o prije de,e) podina (opla da ,anja%
-oja ,)ra)epija u popledu anala e-Uprave pred,)avlja pravi i'/or oji /i
)re/alo u,voji)is +dpovor 'avi,i o )o(e oji (odel po,lovanja odpovara da)o(
po,lu% e--anali ori,)e ,ljedee (odele po,lovanja4
- napre8enje transakcija. +vaj pri,)up 'a,niva ,e na drupa2ije(
orir)enju ve po,)ojei9 anala! dajui i( prorirenu &un*ionalno,) oju
o(opuavaju )e9nolopije%
- Sa,imanje e-&anala. +vaj pri,)up )e9nolopiju ori,)i 'a ,(anjenje /roja
aria u lan*u oji 2ini anal! ,(anjenje( /roja po,redni2i9 aria%
- Nirenje e-&anala. +vaj prin*ip produ/ljuje anal dodavanje(
&un*ionalno,)i u pro*e, davanja u,lupa%
- Inoviranje e-&anala% +vaj pri,)up ori,)i )e9nolopiju 'a ra'voj novi9
anala oji e 'adovolji)i do )ada ne'adovoljene po)re/e upa*a%
8% o#% o"% UNAPREENJE TRANSA-CIJA
Najjedno,)avniji vid unapre3enja )ran,a*ije je,)e! pru7anje in&or(a*ija
prije ,a(e u,lupe% To 'na2i da davao*i u,lupa [javne uprave\ o,ipuravaju dipi)alni
pri,)up in&or(a*ija(a% Pri,u)no,) na Web-u ori,)i ,e jedino 'a ra'(jenu
in&or(a*ija%
1rupi vid unapre3enja )ran,a*ija podra'u(ijeva da ,e )ran,a*ije i'vode
On-&ine pu)e(% Mo7e ,e po,(a)ra)i Web 2vor [pri,)upna )a2a\ ao ,a(o
in&or(a)ivan! pru7ajui in&or(a*ije )ipa 5,a( ,voj (aj,)or6! oji o(opuava
ori,niu da najlare prona3e tnaj/li7uu javnu upravu%
Unapre3enje )ran,a*ija proriruje ili 'a(jenjuje ,)aru (e)odu )ran,a*ija!
ali u veini ,lu2ajeva (ijenja drupe a,pe)e pro*e,a% U nei( ,lu2ajevi(a!
)e9ni2i opre(ljenija javna uprava (o7e preu'i(a)i po,love od drupi9 uprava!
(ijenjajui )ao iden)i)e) tipra2au u ,lopu anala% 1a /i na,)avili analopiju
tlan*au! pri,)upne )a2e (oraju /i)i preo/liovane! ili 2a 'a(jenjene! ali i,)i /roj
nji9 o,)aje i dalje% -ori,ni*i (opu )ele&on,e po'ive 'a in&or(a*ije 'a(ijeni)i ,a
{e/ prepledni*i(a% -anali javne uprave ,e ni,u pro(jenili! o,i( r)o je
o(opuena On-&ine )ran,a*ija% [Vidi ,liu4 Unapre3enje )ran,a*ija%\
""$
-ori,ni*i
u,lupa
1avao*i
u,lupa
1ipi)alne )ran,a*ije%
Slia4Unapre3enje )ran,a*ija
Sa,imanje e-&anala
Po,)upa ,a7i(anja e--anala ori,)i ,e 'a ulanjanje ,uvirni9 oraa i'
njepa% -ada je vrijedno,) oju anal daje (anja od )rorova njepovop
&un*ioni,anja! ore)no /i /ilo prove,)i ,)ra)epiju ,a7i(anja% Sraivanje(
po,)ojeep anala ulanjanje( ,uvirni9 po,rednia re'ul)ira dire)niji( odno,o(
i'(e3u ori,nia i davao*a u,lupa% [Vidi ,liu4 1ipi)alne )ran,a*ije /e'
po,rednia%\
Slia4 1ipi)alne )ran,a*ije /e' po,rednia
Po,)upa ,a7i(anja anala je ,)ra)epija oja ,e ori,)i veo(a 2e,)o%
Po,)avljanje ra'(jene in&or(a*ija i pro*e,iranja )ran,a*ija na Web o/i2no
o(opuava i'/a*ivanje po,rednia%
Nirenje e-&anala
Pro*e, rirenja e--anala naj2ere proriruje po,)ojei 'a,)arjeli anal%
+vaav pri,)up je (opu '/op u,lu7ne nee&ia,no,)i% U velio( 9ao,u na polju
u,lupa! ori,ni 7eli velii /roj odvojeni9 ili nepove'ani9 u,lupa% In&or(a*ij,i
po,redni*i upadaju u po,)ojee u,lu7ne lan*e i )ao produ7uju lana*% Po,redni*i
2a niad ne (oraju i nee dava)i u,lupu oju ori,ni )re/a! ve oni )o 2ine
po,redno! o(opuavajui pri,)up do nji9% [Vidi ,liu4 .irenje e--anala\%
1ipi)alne )ran,a*ije

Slia4 .irenje e--anala
Inoviranje kanala
Inoviranje anala na,)aje ad javna uprava u,pjerno privu2e ori,nia
,)varanje( novi9 anala pu)e( oji9 'adovoljava ori,nia i ujedno predvi3a
""Y
-ori,ni*i
u,lupa
1avao*i
u,lupa
-ori,ni*i
u,lupa
1avao*i
u,lupa
ao ,(anji)i njepovo ne'adovolj,)vo ili o,)vari)i po)en*ijalne 7elje% Javna uprava
)re/a ,voji( ori,ni*i(a olara)i po,lovanje! u2ini)i pa upodniji(! )e o(opui)i
puno vei i'/or% Ra'lia u uu,u i po)re/a(a ori,nia dovela je do velii9
pro(jena u popledu (je,)a! vre(ena i na2ina na oji ori,ni*i )ra7e i do/ijaju
u,lupu% Javna uprava oja (o7e na(e)nu)i ,voja rjerenja ao preovladavajua!
odnijee ,a ,o/o( upled i pri(a)%
8% o#% oX% -+MBIN+VANJE STARE I N+VE
STRU-TURE JAVNE UPRAVE
Naji'pledniji )rend u davanju u,lupa o/liovae ,e oo o/ra,*a (jerovi)e
,)ru)ure! (jeravine i'(e3u On-&ine i o((-&ine (odela po,lovanja% :n +e u
narednom periodu sadr,avati u sebi praksu (izikog i !n-line poslovanja.
+vaj o/r'a* e o(opui)i javnoj upravi oja po,luje na la,i2ni na2in!
preorjen)a*iju na On-&ine po,lovanje u' 'adr7avanje odre3enop dijela la,i2nop
po,lovanja% To e o(opui)i /r' odpovor na ,ve vee pro9)jeve ori,nia u,lupa%
-ori,)ei (a,i(u(e i' o/a anala )re/a o(opui)i ori,niu da do/ije
u,lupu u ,vao vrije(e! po(ou /ilo op anala i pdje pod /io% +va ,)ra)epija
ori,nia po,)avlja u ,redir)e pro*e,a u,lu7ivanja% Moi e 'a9)jev 'a u,lupo(
po,la)i od ,voje ue i )ra7enu u,lupu do/i)i u odpovarajuoj &or(i u ,vojoj ui%
+vava ,)ra)epija i'pra3ena je na ,ljedei( lju2ni( po,)ava(a4
- Tradi*ionalna javna uprava (o7e da ponudi u,lupu u dire)no( on)a)u
oja ,e ne (o7e (jeri)i ni ,a avo( u,lupo( na Web-u% U o(/ina*iji
la,i2nop i po,lovanju pu)e( Web-a u,lupa /i ,e )re/ala (oi do/i)i i
o(/inovano! da ,e naru2i Web-o( a do/ije la,i2no ili o/rnu)o f do/ije
Web-o(! a )ra7i la,i2no%
- Javna uprava (o7e i ,a(a preu,(jeri)i dio ,voji9 u,lupa ,a la,i2no na
dipi)alni na2in u' ,apla,no,) ori,nia% I,)o )o vrijedi i 'a ori,nia%
+,novu u,pjerne reali'a*ije ,)ra)epije ,)are i nove ,)ru)ure je u 'a(a9u
pore)anja On-&ine opera*ija% -o(/inovane ,)ra)epije ni,u jedno,)avne jer
'a9)jevaju &le,i/ilno,)! re,ur,e i vjer)ine oji(a e *ijeli podu9va) u2ini)i
u,pjerni(% U)a)i e-U,lupu u po,)ojee u,lupe 'a9)jeva (nopo vire napora nepo
ra'vija)i novu u,lupu oja e ,e i,lju2ivo i,poru2iva)i pu)e( Web-a%
8% o#% oW% +BRAZAC e-Por)ala
""Z
Pod por)ali(a podra'u(ijeva(o )ao'vane 5u/oji)e6 aplia*ije e-
Po,lovanja% +n u po,lovno( ,vije)u i(a do,)a 'na2enja% +/i2no ,e portal
de(ini$e kao posrednik koji nudi zaokru,eni skup servisa za speci(inu% dobro
de(inisanu grupe korisnika. Por)ali na,)aju ada ,e novi ipra2i [po,redni*i\
u,piju po'i*ionira)i i'(e3u ori,nia i davao*a u,lupe [javne uprave\% we,)o ,e )i
novi ipra2i! e,)re(no u,red,rede ,a(o na ori,nia! ula'ei u lana* ao /i
ra'rijerili ,pe*i&i2no ne'adovolj,)vo ori,nia )renu)ni( na2ino( o/avljanja
u,lupa% Novi por)ali ili nude ,ervi,e oji u,lu7ni( anali(a dodaju novu
vrijedno,) ili ,(anjuju )rorove po,lovni9 )ran,a*ija oje proi'ila'e i' odno,a
ori,nidavala*% Por)ali djeluju ro' neolio (odela po,lovanja4 ,auplja2i
,vepa i ,va2epa! au*ionari i (epa)ran,a*ij,i por)ali%
8% o#% o8% INyRASTRU-TURNI SERVISI ZA
ISP+RU-U 1I0ITALNIn SA1RvAJA
Por)o ,e orir)enje dipi)alni9 (edija ,ve vire riri! )ao nara,)a i po)re/a 'a
in&ra,)ru)urni( ,ervi,i(a oji e podr7a)i /r7u di,)ri/u*iju ,adr7aja% Spo,o/no,)
Web pri,)upne )a2e da privu2e ori,nia do,)a 'avi,i od /opa),)va njepovi9
,adr7aja% Vla,ni*i Web pri,)upni9 )a2aa 7ele proriri)i ,adr7aj dodajui (u
pra&iu! &o)opra&ije! (u'iu! pla,! ani(a*ije i ,li2no%
1a /i ,e rijerili pro/le(i u,i9 prla pri,)upa! u,(jeravanja! 'ar2enja i
di,)ri/u*ije! pojavljuju ,e novi in&ra,)ru)urni ,ervi,i i )o4
- Servisi za isporuku sadr,aja. +vi ,ervi,i po(a7u {e/ pri,)upni(
)a2a(a 'ar)i)u od pro(e)ni9 rpi*a! o,ipuravaju op)i(alnu /r'inu
i,porue i o(opuavaju odpovarajui i'/or i' /opa)op ,adr7aja%
- Servisi za brzu isporuku spremljenih sadr,aja. +ni o(opuavaju
i,poruu ,adr7aja ori,ni*i(a ,a /r'i9 (e(orij,i9 pro,)ora f er
(e(orija% To (o7e /i)i ,o&)ver,o ao i 9ardver,o rjerenje%
- Servisi za izmje$tanje sadr,aja. Servi,i 'a i'(jer)anje o(opuavaju
Web pri,)upni( )a2a(a [2vorovi(\ poveanje nji9ovi9 apa*i)e)a
orir)enje( u,lupa ,poljni9 ori,nia ,voji9 ,evi,a% I'(jer)anje Web
,ervera od ,poljni9 ori,nia naj2ere ,e provodi '/op poveanja
pou'dano,)i% Pro/le( u ovo( ,lu2aju (o7e da na,)ane ,a(o u pu)ovanju
poda)aa od ,ervera ,poljnjep ori,nia do ,)varnop ori,nia%
1ipi)alni ,adr7aji 'a9)jevaju nove ,ervi,e 'a i,poruu! oji (opu
podnije)i poveani pro(e) poda)aa! pra&ie! video i audio ,adr7aja% Ti ,ervi,i
"X#
(oraju i,poru2i)i )a2ne! a7urne i 'ar)iene poda)e! i )o ,ve /e' arnjenja% +vi
,ervi,i (oraju *ijeno( /i)i pri9va)ljivi i 'a javnu upravu i 'a ori,nia%
8% o#% oh% e-UPRAVA f VI.E +1 TEnN+L+0IJE

Po,)oje )ri do(inan)na &a)ora oji predvode novu eono(,o-)e9noloru
revolu*iju4 po(a u,lu7nop lan*a na lana* i,porue po 'a9)jevu! pojava Web-a i
(o/ilni9 u,lupa! )e ne'a(i,livo /r' )e9nolori ra'voj% +vo ,u ,a(o nei od
ra'lopa '/op oji9 ,e do,adarnji uo/i2ajeni na2in po,lovanja 'auvije i'(ijenijo%
1a /i ,e u,pjelo u )o( dina(i2o( oru7enju! javna uprava (ora ,vje,no ui u
,ljedeu &a'u ra'voja4 ra'do/lje )rajni9 pro(jena po,lovni9 rjerenja 'a e-Upravu%
U novo( do/u vire nije pri(arno )a(i2enje u,lupe ,a u,lupo(! nepo
)e9nolopije ,a )e9nolopijo(% I,)in,o )a(i2enje ,a,)oji ,e u /ri'i 'a
pre7ivljavanje( )radi*ionalni9 po,lovni9 rjerenja u po,lovno( oru7enju ,a
ra,)uo( do(ina*ijo( e-Uprave%
I'a'ov ,a oji( ,e ,uo2avaju danarnje javne uprave je u ,)varanju!
i'ved/i i )rajnoj provjeri u,pjerni9 po,lovni9 rjerenja 'a e-Upravu% -ao
o/liova)i po,lovna rjerenja 'a e-Upravus -ao preo/liova)i )radi*ionalna
po,lovna rjerenja u rjerenja 'a e-Upravu%
e-Uprava (o7e /i)i /lapo,lov ili prole),)vo u 'avi,no,)i i' op upla ,e
po,(a)ra% 1o/ar dio orpana uprave nije dovoljno a)ivan i daleovid u donorenju
do/ri9 odlua u )o(e na r)a )re/aju u,(jeri)i ,voju pa7nju%
.)a ao uprava i'a/ere poprernu ideju vodilju ili ,)ra)eri pu)s U
oru7enju oje ,e veo(a /r'o (ijenja! ,vaa u2injena prera ,e u(no7ava! a
veo(a (ali /roj i9 do/ija drupu priliu%
U,pje9 e-Uprave 'avi,i od )opa olio do/ro javna uprava dono,i odlue
do ,)a'u e-Uprave u)iru vla,)i)i( ,)opa(a! a ne pa'ei )u3i(% 1o r2i ,voj
,(jer! uprava (ora o/ra)i)i pa7nju na )ri (e3u,o/no pove'ana ,loja [nivoa\4
di'ajn rjerenja 'a e-Upravu! aplia*ij,u ,)ru)uru e-Uprave i in&or(a*ij,u
,)ru)uru e-Uprava% [Vidi ,liu4 Slojevi e-Uprave\%
"Xo
Slia4 Slojevi e-Uprave
U dipi)alno( po,lovanju po,lovna rjerenja 'a e-Upravu pred,)avljaju
,)re)ero oru3e prvop nivoa% Po,lovna rjerenja vire ni,u neo/ave'ni dio ,)ra)epije
javne uprave! nepo nje'in naj/i)niji dio% 1a /i ,e ,)vorila inova)ivna po,lovna
rjerenja 'a e-Upravu! prvo ,e (ora odpovori)i na ,ljedea pi)anja4
- -oja po,lovna rjerenja (opu pridonije)i da ,e u,lu7ivanje u2ini
neponovljivi( i ne'a/oravni(s Iao )o nije lao! da /i ,e /ilo vodei
(ora ,e ori,ni*i(a ponudi)i novo 'adovolj,)vo i /olja u,lupa% ?r$e+i
procjenu svog poslovnog procesa treba se pitati% zadovoljavaju li oni
prioritetne potrebe korisnika% ne samo danas% ve+ i u bli,oj i daljoj
budu+nosti.
- -oje ,po,o/no,)i i vjer)ine ra3aju nove a)ivno,)i ori,nias +vo pi)anje
po(a7e da ,e de&iniru ,po,o/no,)i neop9odne 'a 'adovoljenje priori)e)a
"X"
1i'ajn e-Uprave
Ponuda! priori)e)i!
orpani'a*ija
Aplia*ije e-Uprave
Po,lovna in)epra*ija!
upravljanje u,lu7ni(
lan*e(! e-U,lupa
In&or(a*ij,a in&ra,)ru)ura
{e/ ,ervi,i! /a'e poda)aa!
po,redni2i i aplia)ivni ,o&)veri
ori,nia% Ta odlua odre3uje r)a ori,ni vidi i ,a 2i(e ,e ,u,)ee )oo(
in)era*ije ,a rjerenji(a e-Uprave%
- -ao ,)ru)uira)i upravu da /i po,)ali e&ia,nijis U ojoj (jeri javna
uprava ,a(a daje u,lupe! a u ojoj (jeri u,lupu i'(jer)a da /i reduovala
u,lu7ni *ilu,s -ao i,poru2uje)e ,voju u,lupus
+vaj ele(en) di'ajna e-Uprave (ora /i)i u,(jeren na )o da javna uprava
/ude /olja u pru7anju )a2no onopa r)o ori,ni*i 7ele do/i)i% -ada ,u )a rjerenja
jedno( po,)avljena! ,pre(ni ,)e prijei na ,ljedei nivo4 reiranje aplia)ivne
,)ru)ure%
/plikativna in(rastruktura e-prave podr7ava rjerenja 'a e-
Po,lovanje! o,ipuravajui &un*ionalno,) ,o&)vera! po)re/nop da /i po,lovna
rjerenja radila u,pjerno% U rano do/a revolu*ije e-Po,lovanja (nope ,u ,e javne
uprave u)rivale oje e prije na Web! ,a(o da /i o)rila da i(a {e/ adre,u r)o
au)o(a),i ne 'na2i u,pje)i% Ao ,e 7eli u,pje)i u po,lovanju ,a e--ori,ni*i(a!
/e' do/ri9 aplia*ija 'a e-Po,lovanje i in)epri,ani9 ,i,)e(a u,pjee)e ,a(o u
od/ijanju ori,nia od u,lupe% 1a /i o,ipurala u,pje9 u e-Upravi! javna uprava
(ora ,)vori)i ,na7nu o,novu 'a aplia)ivnu in&ra,)ru)uru! na ojoj e onda
po,)avi)i ,voje aplia*ije 'a e-Po,lovanje%
In(ormacijska struktura e-prave o,ipurava odpovarajuu o,novu
'a podrru ,loju aplia*ija% I'pradnja pou'dane in&ra,)ru)ure o,ipurava da
aplia*ije rade i da ,u On-&ine opera*ije do,)upne i ra,polo7ive% 1o/ro
i'pra3ena in&ra,)ru)ura e-Uprave pred,)avlja /alan, i'(e3u 2vr,)e i &le,i/ilne
,)ru)ure% +(opuava! r)i)i! upravlja i dopur)a orir)enje in&or(a*ija na na2in
oji je /r'! ,ipuran i jedno,)avan% +na o/u9va)a )e9nolopiju! po(one ala)e i
,ervi,e! po)re/ne da o(opue nepreinu) pro*e, u,lu7ivanja%
8% oo% N+VA P+SL+VNA RJE.ENJA ZA e-Upravu
I'/or poprerne ,)ra)epije (o7e u'roova)i velie )rorove! lor vali)e)
u,lupe! ne'adovolj,)vo ori,nia i pi)anja e&ia,no,)i u,lu7nop lan*a% +vo ,u
o'/iljni pro/le(i oje niavo pr)ljanje nee rijeri)i% Ra'vijeni ,vije) na( pru7a
velii /roj pri(jera javni9 uprava oje ,u ,a velii( u,pje9o( i'pradili nove
,)ra)epije% Zar)o ,e 2ini da ,u nee javne uprave uvije na pravo( (je,)u u
pravo vrije(e i da i(aju pravu ,)ra)epijus 5Velie6 javne uprave i(aju
,po,o/no,) da ,e )ran,&or(iru orir)enje( prvora'redni9 pro*e,a i' ri'ni*e e-
Po,lovanja%
Inovativne javne uprave dobro rade sljede+e tri stvari:
@. Rede(ini$u pojam vrijednosti do kojih korisnik dr,i.
"XX
;. Izgra8uju sna,na poslovna rje$enja za e-!oslovanje kojim
nadma$uju manje prilagodljive uprave.
D. Razumiju prioritete korisnika i dosljedno podi,u njihova
oekivanja na nove visine.
1rupi( rije2i(a! )e javne uprave ,voji( novi( po,lovni( rjerenji(a
(ijenjaju pravila ipre% +ni po,lovna rjerenja ori,)e 'a ,)i*anje povoljnijep
polo7aja u ,lopu nadola'ei9 )rendova prije nepo ,e o,)ale uprave 'a nji9
'aa2e%
Preo/liovanje po,lovanja u danarnje vrije(e nije vire oprani2eno na
unapre3ivanje po,lovni9 pro*e,a% Unapre3enje i'olovanop po,lovnop pro*e,a
u novo( po,lovno( oru7enju! oje ao (ini(u( 'a9)jeva pro(jene na
nivou *ijele uprave! dono,i ,a(o djeli(i2an u,pje9% Ini*ija)iva je ,ada na
redi'ajnu po,lovanja% Inova*ije u di'ajnu ,ve vire do/ijaju na 'na2enju
po,e/no ra,)o( e-Po,lovanja%
.)a je naj/olja (opuno,) oju javna uprava )re/a pri9va)i)is Po,lovni
u,pje9 ovi,i o /r'ini ojo( javna uprava u,pijeva &or(uli,a)i nova po,lovna
rjerenja i prilapodi)i i9 ,vo( po,lovanju% Unapre3ivanje pro*e,a (ali(
ora*i(a nee &un*ioni,a)i% Ao ,)e u vre(en,oj ,)i,*i! a )re/a)e o)pu)ova)i
i' jednop prada u drupi! 9oe)e li u'e)i o2iju ao va( je pri ru*i au)o(o/il! ili
jor /olje! avions 1anarnje po,lovno oru7enje vodi 'aore)u pre(a po,lovni(
rjerenji(a 'a e-Po,lovanje! oja ne ,a(o r)o 'a9)jevaju pro(jene na nivou *ijele
javne uprave! ve )ao3e i po)punu )ran,&or(a*iju u,lu7nop lan*a%
&orak @: !rovedite samodijagnozu
Pri reiranju po,lovni9 rjerenja 'a e-Upravu! prvo (ora)e u)vrdi)i u)i*aj
novi9 )rendova u popledu ori,nia! po,lovanja i )e9nolopije na upravu!
po,)avljajui ,i ,ljedea pi)anja4
1a li nove )e9nolopije reiraju nove na2ine po,lovanja i priori)e)e u
popledu reorpani'a*ije unu)ar upraves
+dpovara li javna uprava na pro(jene i o2eivanja ori,nias Je li
ona ,vje,na di(en'ija vrijedno,)i do oji9 ori,ni*i dr7es
1a li je javna uprava ,pre(na pro(ijeni)i va7ee po,lovne pre)po,)ave
ao /i ,)ela predno,) oju daju nove (opuno,)i! u' i,)odo/no o2uvanje
po,)ojei9 ulapanja u ljude! aplia*ije i poda)es
Je li javna uprava u,pjerna u ,ni7avanju )rorova i pradi li ,lo7ene
po,lovne aplia*ije! dovoljno privla2ne 'a o2eivane pro(jenes
Ao ,u ,vi odpovori po)vrdni! javna uprava je u a)eporiji inova)ivni9
lidera% Ao je veina odpovora ja,na! javna uprava je u a)eporiji vi'ionara u
,adarnje( po,lovno( oru7enju% Tava javna uprava je (e3u prvi(a oje
"XW
ori,)e nove )e9nolore inova*ije da /i po,)iple predno,) pred o,)ali(
uprava(a%
Ao je (e3u odpovori(a na pred9odna pi)anja /ilo (alo po)vrdni9!
javna uprava ,pada u a)eporiju ru)ljive veine%
Tre/a vidje)i pdje ,e javna uprava nala'i! i ao joj ,e )o (je,)o ne ,vi3a!
(ora predu'e)i orae da do3e )a(o pdje /i 9)jela /i)i% To 'a9)jeva da ,e /olje
,9va)e pro(jene u popledu po)re/a ori,nia! i pri9va)e nji9ovi priori)e)i ao
rjerenja 'a e-Po,lovanje% Ao ,e /ude ,ljedio )aj pu)! (o7e ,e vidje)i da e (odel
e-Uprave pred,)avlja)i po)puni o/r) lan*a vrijedno,)i%
&orak ;: :brnite lanac vrijednosti
Najvei i'a'ov e-Uprave je pove'ivanje nadola'ee )e9nolopije ,a novi(
di'ajno( po,lovanja% -ada /i )o ,a(o /ila ,)var pove'ivanja nadola'ei9
)e9nolopija ,a po,)ojei( u,lupa(a ili o/ra)no! i'a'ov /i /io rela)ivno la%
Ali! do ,e (ijenja ne ,a(o )e9nolopija! ve i ,i,)e( u,lupa! pove'ivanje
po,)aje delia)an pro*e,% Svoji( pojavljivanje(! nove )e9nolopije u)i2u na
po)re/e ori,nia! podi7ui nivo o,)varivi9 o2eivanja i po)re/e ori,nia% Nova
po,lovna rjerenja! jedno( i(ple(en)irana! (ijenjaju na2in odvijanja
po,lovni9 pro*e,a% -ao re'ul)a)! (ijenjaju ,e i 'a9)jevi u popledu pro*e,a! r)o
'a)i( djeluje na novu penera*iju )e9nolopije%
Sa(o )e9nolopija ne (o7e di'ajn po,lovanja u2ini)i dina(i2ni(! ali
dina(i2no( di'ajnu ona (o7e po,lu7i)i ao pravi (o)or% Pojava novi9
)e9nolopija i novi9 po)re/a ori,nia! ua'uju da je reiranje novi9 po,lovni9
rjerenja veo(a )ero! i' dva ra'lopa% Prvo! veina orpana uprave je
u,red,re3ena na unapre3ivanje u,lupa% 1rupo! u ,vije)u e-Po,lovanja ra'lia
u'(e3u ponude i u,lupa 2e,)o je 'a(apljena% Pre(a )o(e! u,pje9 'avi,i o
,)varanju nove tponude u,lupeu u ojoj e ori,ni vidje)i doda)nu
vrijedno,)%
1i'ajniranje e-Uprave nera,idivo je ve'ano ,a upravljanje( pro(jena(a%
Pro(jena 'apo2inje ad javna uprava po2ne ra'(irlja)i na drupi na2in oji ,e
a,nije preo/liuje u novi o/li ponaranja% 1aao! pro(jena nije nu7no
neon)roli,ana a)ivno,)% 0rani*e pro(jene i u,lovi u,pjernop upravljanja
njo(e odre3eni ,u i'/oro( ,pe*i&i2nop 7arir)a po,lovanja u oje( ,e 7eli
/riljira)i%
&orak D: Izaberite ,ari$te djelovanja
Nove )e9nolopije (opu o(opui)i javnoj upravi da /riljira% +ne )ao3e
(opu o,la/i)i javnu upravu oja ,e ne on*en)rire na njeno naj/olje orir)enje%
1a /i ,u'ile rup ,voji9 nadle7no,)i! u,pjerni orpani uprave /iraju
jedan od ,ljedei9 )ipova i'vr,no,)i4
"X8
Izvrsnost u servisu4 Pru7anje u,lupe oju ori,ni 7eli! /e' pu7ve i
2eanja%
Izvrsnost u operativnom djelovanju: I,poru2ivanje vali)e)ni9
u,lupu! /e' preraa! i u' pri9va)ljivu *ijenu%
Izvrsnost u stalnim inovacijama: I,poru2ivanje u,lupa i ,ervi,a oji
po(i2u prani*e u u,lu'i i odurevljavaju ori,nia%
Cilj je ja,an% 1a /i javna uprava u,pjela! di'ajn njenop e-Po,lovanja
(ora /i)i ja,no odre3en% -ada je )o 7arir)e jedno( i'a/rano! )re/a o/e'/jedi)i
re,ur,e oji ,u po)re/ni 'a njepovu i(ple(en)a*iju%
IC?RSN:S0 S3R?IS - ulju2uje i'/or neolio u,i9 ,ep(ena)a vi,oi9
vrijedno,)i 'a ori,nia i udru7eni napor da i( ,e udovolji% Tre/a u,(jeri)i
pa7nju na i'vr,no,) u ,ervi,u! )ao da /i o'/ijedili o,)varenje 7elje ori,nia%
[Vidi ,liu4 Po(a o2eivanja ori,nia u popledu ,ervi,a\% +va ,)ra)epija
'a9)jeva povjerenje u upravljanju odno,a ,a ori,ni*i(a% S)ra)epija
upravljanja odno,a ,a ori,ni*i(a podra'u(ijeva i dijeljenje ,a nji(
relevan)ni9 in&or(a*ija! oji(a ,e o,ipurava e,pedi)ivno ,a(ou,lu7ivanje! ao
je )o ono r)o ori,ni o2euje%

Slia4 Po(a o2eivanja ori,nia u popledu ,ervi,a
+pera)ivna na2ela i'vr,no,)i u ,ervi,u ,u ,ljedea%
Javna uprava (ora /i)i o,po,o/ljena 'a nepredvidivo,)%
Priuplja)i i odr7ava)i )a2ne i a7urne po,lovne in&or(a*ije oje (opu
)re/a)i! /ilo ada i /ilo pdje%
Tre/a ori,)i)i upravljanje on)a)i(a ,a ori,ni*i(a%
"Xh
Laoa orir)enja
Pou'dano,)
yun*ionalno,)
I'vr,na podrra
-vali)e)na u,lupa
+rijen)a*ija na
,ervi,e
Sa(ou,lu7ivanje
1o/ra in&or(i,ano,)
Vrijedno,) 'a ori,nia
Prorlo,)
Sadarnjo,)
Buduno,)
Ra'vi)i ,veo/u9va)nu &ilo'o&iju u popledu ,ervi,iranja ori,nia%
IC?RSN:S0 :!3R/0I?N:1 7>3M:?/N> - 'na2i o,ipuravanje u,lupa u'
naj(anje (opue )rorove i ,)alno 'alapanje 'a olaravanje( po,lovanja
ori,ni*i(a% Po,lovanje! u,(jereno na i'vr,no,) u opera)ivno( djelovanju!
nala'i da je rad ,a ori,ni*i(a i po,lovni( par)neri(a do,)a ,li2an radu ,a
,lu7/a(a [,e)ori(a\ u vla,)i)oj javnoj upravi% 1o/ro po'navanje ori,nia i
/li,a ,aradnja ,a nji9ovi( po,lovni( par)neri(a! daje )avi( orpani(a
uprave ja,nu predno,) u danarnje( po,lovno( ,vije)u% [Vidi ,liu4 +2eivanja
ori,nia u popledu opera)ivnop djelovanja javne uprave\%
U,pje9 i'vr,no,)i u opera)ivno( po,lovanju 'avi,i od ,ljedei9 lju2ni9 na2ela4
E&ia,no( ra,pore3ivanju i orir)enju i(ovine%
E&ia,no( upravljanju )ran,a*ija(a%
Upravljanju po,lovi(a praenja u,lupe%
Po,veeno,) ,i,)e(u (jerenja%
Upravljanju o2eivanji(a ori,nia%

Slia4 +2eivanja ori,nia u popledu opera)ivnop djelovanja javne uprave
IC?RSN:S0 S0/MNI1 IN:?/<I>/1/. Uvodi)e pro(jene ili e va, )o
,)aja)i t7ivo)au% S)alna inova*ija 'a9)jeva predano,) ne ,a(o u o,ipuravanju
naj/olji9 (opui9 u,lupa! ve i )o da vare( ori,niu o(opui)e 'adovolj,)vo i
udo/no,)% [Vidi ,liu4 Napreda u o2eivanju ori,nia u popledu inova*ija\
"X$
Ni,a *ijena
Mini(alni vali)e)
yun*ionalno,)
I,porua
Vi,o vali)e)
Cijena
-ori,niu prilapo3ena rjerenja
I'(jer)anje po,lovanja
Po)puna e&ia,no,)
Prorlo,)
Sadarnjo,)
Buduno,)

Slia4 Napreda u o2eivanju ori,nia u popledu inova*ija
Zar)o je ,)alna inova*ija pre,udnas U,lupa je dina(i2no ipralir)e% S)alna
inova*ija re'ul)ira vod,)vo( u popledu u,lupa%
Trajna inova*ija 'a,niva ,e na ,ljedei( na2eli(a4
Ri'i2no( ,)ilu upravljanja%
Ra,)u ,)alni9 ,pajanja i preu'i(anja%
S)ilu reiranja u,lupe%
Pod,)i*anju inova*ija%
&orak 2: !oslovne operacije izvodite besprijekorno
-ada ,e jedno( done,u )ere odlue po)re/ne 'a oordiniranje
po,lovni9 pro*e,a! (ora ,e do/ro ra'(i,li)i ao javnu upravu pro(ijeni)i i
ao o,)vari)i odlue oje ,)e donijeli% &ako od mjesta gdje ste danas% do+i do
mjesta na kojem ,elite biti sutra' &ako integrisati i prekrojiti va$u
zastarjelu in(rastrukturu da bi udovoljili novim zahtjevima u pogledu e-
prave'
Tre/a prvo i(ple(en)ira)i proje)e oji podr7avaju *iljeve di'ajna e-
Uprave% Re,ur,i )i9 projea)a oji ni,u od pre,udne va7no,)i! (opu ,e
"XY
Vla,)i)a i,)ra7ivanja
S)alna unapre3enja
I'/jepavanje ri'ia
U,vajanje novi9 ideja
Pro(jena pravila ipre
Pri9va)anje ri'ia
-ul)ura inova*ija
-reiranje u,lupe
-on,)an)no
odurevljenje ori,nia
Prorlo,)
Sadarnjo,)
Buduno,)
preu,(jeri)i na pru7anje podrre napori(a u ,)varanju po,lovni9 rjerenja od
pre,udne va7no,)i 'a javnu upravu% Iao je ri,an)no odu,)a)i od ,)ari9
po,lovni9 podu9va)a u oja ,u ulo7ena odpovarajua ,red,)va i /e'/roj ,a)i
rada i napora! vrije(e 'a &or(uli,anje novi9 planova nepovra)no i,)i2e%
1a /i ,e javna uprava (opla na)je*a)i na u,lu7no( )r7ir)u! )re/a i(a)i
u,lu7ni lana* oji je &le,i/ilan i e&ia,an i' ,ljedei9 ra'lopa4
-ada u,lupa po,)ane neonuren)a! javna uprava (ora /i)i dovoljno
/r'a da ,e pre/a*i na novu liniju u,lupa oje ,u provodive ,a
po,)ojei( &inan,ij,i( i ljud,i( re,ur,i(a%
-ao pri(anja ori,nia ra,)u! )ao oni 'a9)jevaju vei i'/or i
/olji vali)e) u,lupe%
-ao uvodi)i nove (odeles Pro(jena ,e (ora provodi)i /r'o!
pre/a*ujui po po)re/i u,lupu na priva)ni ,e)or ili na novu ,lu7/u%
-ad ori,ni*i po7ele /r'u i,poruu i po po)re/i pla)i)i viru *ijenu! (ora
,e u,lu7ni lana* prilapodi)i )avoj (opuno,)i%
-lju2ni ele(en) i'vr,no,)i u opera)ivno( po,lovanju javne uprave je u
njenoj e&ia,noj pri(jeni u,lu7nop lan*a%
U (odelu u,lupa pre(a 'a9)jevu! ve'a ,a ori,nio( je od pre,udne
va7no,)i%
1odel poslovnog rje$enja za postizanje izvrsnosti u operativnom
uslu,ivanju% sa svrhom osiguranja najve+eg zadovoljstva korisnika% tra,i
izgra8enu in(rastrukturu sa etiri bitna elementa: lako+a kori$tenja%
per(ektna (unkcionalnost% pouzdanost i isporuka integrisane usluge.
Te ara)eri,)ie u,lovljavaju po)re/u 'a i'vr,no,)i u popledu u,lu7nop lan*a u
predvi3anju pro(jena 'a9)jeva ori,nia i odpovaranju na nji9%
8% oo% o% +PERATIVNA IZVRSN+ST I
APLI-ATIVNA INyRASTRU-TURA
-ada javna uprava i(ple(en)ira (odel po,lovanja 'a,novan na {e/u! (ora
i'vrri)i in)epra*iju ,vi9 ,voji9 opera*ija na In)erne)u%
"XZ
Too( prve &a'e ra'voja 2vora! ori,ni*i(a )re/a prezentovati jed-
nostavne opise usluga i nji9ove *ijene! ner)o popu) in)era)ivnop a)alopa%
U drupoj &a'i! ori,ni*i )re/a da (opu iskoristiti prednosti
so(isticiranijih servisa! ao r)o je (opuno,) unorenja 'a9)jeva 'a po)re/no(
u,lupo(% U ovoj &a'i ori,ni*i (oraju )a2no 'na)i u ojoj &a'i o/rade ,u nji9ovi
'a9)jevi! od )renu)a predaje 'a9)jeva! do )renu)a i,porue u,lupe%
U )reoj &a'i ori,ni*i )re/a da (opu do/ija)i u,lupu preo 'a nji9
,rojeni9 ,)rani*a! )ao da biraju uslugu i direktno i9 ,la7u u tu,lu7nu orpuu%
-ada je 'a9)jev jedno( o(ple)iran! ori,ni (ora da pa dipi)alno po)pire! a
,a(u u,lupu da do/ije na nje(u najpri9va)ljiviji na2in%
Nova javna uprava (ora /i)i 'a,novana na )rajni( inova*ija(a% Trajna
inova*ija 'na2i da ,e javna uprava (ora4
0radi)i na pro(jena(a! a ne na ,)a/ilno,)i
+rpani'a*iju i(a)i na prin*ipu (re7e! a ne na 2vr,)oj 9ijerar9iji
Svoje po,lovne opera*ije 'a,niva)i na )e9nolori( predno,)i(a! a ne
na ,)aro(odno( la,i2no( na2inu%
Iskustva iz dizajna e-!oslovanja e-prave
Za de,e) podina (e3u u,pjerni( javni( uprava(a nee /i)i oni9 oje
danarnje /i)e /iju ,a ju2erarnji( )a)ia(a i oru3i(a% Cilj nije /ori)i ,e ,a
pro/le(i(a! *ilj (ora /i)i da ,e pro/le(i ve jedno( po/jede% +no r)o danarnji
u,lu7ni predvodni*i ,)varno do/ro rade je4 pronala7enje novi9 o/lia 'ado-
volj,)va ,voji9 ori,nia% E&ia,an di'ajn po,lovni9 rjerenja i nji9ova
reali'a*ija 'avi,i od )opa ao javna uprava ori,)i novu )e9nolopiju 'a /r7u i
je&)iniju i,poruu vali)e)niji9 u,lupa% Te9nolopije ,u )e oje (opu pridonije)i
da ,e4
Po,lovne pro*e,e )ran,&or(ire u dipi)alni o/li%
you, ,a pro*e,a prene,e na &ou, a ori,niu%
S)varanje vrijedno,)i o/liuje ao )rajni pro*e,%
+,novna po,)avaa e-Uprave je u 2injeni*i da ,ve in&or(a*ije (oraju /i)i
do,)upne u dipi)alno( o/liu% 1rupi( rije2i(a! nir)a ne (o7e /i)i do,)upno na
papiru r)o )ao3er nije do,)upno i dipi)alno% To (o7e 'vu2a)i o2ipledno! ali je
,vaao ,ur)in,a on*ep*ija% 1ipi)alne in&or(a*ije (opu ,e e&ia,nije reira)i i
odr7ava)i% U(je,)o vire,)ruop unorenja jedni9 )e i,)i9 in&or(a*ija! ,vaa
in&or(a*ija i ,vai poda)a ,e uno,i ,a(o jedno(% .)a je jor veo(a 'na2ajnos
Rijei i brojke na papiru mrtvi su podaci% sa njima ne mo,ete ni$ta
raditi. digitalnom obliku in(ormacije postaju ,ive. :ne se mogu
kreativno analizirati% brzo pretra,ivati% lako a,urirati i na$iroko dijeliti.
"W#
Velie javne uprave u ,vije)u! veo(a 2e,)o i(aju pro/le( upravljanja i
oordina*ije veep /roja 'a,e/ni9! )e lore pove'ani9 dijelova [,lu7/i! o(ponen)i\%
Pro/le( naj2ere na,)aje oo upravljanja oje nije pove'ano ,a po,lovni(
pro*e,i(a% Ao di'ajnira)e po,lovanje i )e9nolopije oo )oa in&or(a*ija! )ada
o/ave'no )re/a ori,)i)i de*en)rali'ovno upravljanje! ,a *en)rali'ovano(
oordina*ijo(%
Bi)ni *iljevi aplia)ivne ar9i)e)ure e-Uprave ,u poveanje 'adovolj,)va
ori,nia i ,(anjenje )rorova opera)ivnop po,lovanja% In)epra*ija pro*e,a
inova)ori(a dopur)a po,)i'anje opera)ivne e&ia,no,)i! unapre3enje )oa
in&or(a*ija i'(e3u ra'li2i)i9 odjela! i o,ipurava predvidivo,) i ponovljivo,)
nji9ovi9 po,lovni9 pro*e,a%
Prilio( uvo3enja e-Uprave )re/alo /i ,e pridr7ava)i ,ljedei9 na2ela4
Tre/a poeti sa malim promjenama. I'a/eri)e proje) oji ,e (o7e
i've,)i u (anje od W (je,e*a! ali i(a po)en*ijalno velii u2ina na po,lovanje%
Na pri(jer! reiraj)e {e/ ,)rani*u [/olje por)al\ i u2ini)e je do,)upno( vari(
ori,ni*i(a! ao /i (opli pri,)upa)i vari( lju2ni( po,lovni( in&or(a*ija(a!
ao r)o ,u npr% pro*edure i neop9odna dou(en)a%
=radite implementaciju strategije na postignutom uspjehu.
Izgradite% pustite u eksploataciju% pratite i uite. Budi)e ,pre(ni
od/a*i)i i'pra3eni ,i,)e(% Nir)a nije )rajno% I'a/eri)e jedno,)avne ini*ijalne
proje)e oji ,e (opu prove,)i /r'o! u' (ini(alna ulapanja i ,a /r'i(
povra)o(! i )ave oji ,e po po)re/i (opu lare 'a(jeni)i drupi(%
-reiranje di'ajna e-Uprave ,a(o je prvi ora% Naj)e7i dio pu)ovanja
pre(a e-Upravi doi e a,nije4 u o/liovanju reali'a*ije po,lovni9 rjerenja 'a e-
Upravu%
Reali'a*ija di'ajna e-Uprave lju2na je ,)var% Te9nolopija e-Po,lovanja
(ora /i)i upra3ena u e&ia,an di'ajn po,lovni9 rjerenja%
Sa e-Po,lovanje( urli ,(o u novu &a'u u i,)oriji po,lovanja4 do/a di'ajna
e-Uprave% I'a'ov ,a oji( ,e ,uo2avaju danarnje javne uprave ,u reiranje i real-
i'a*ija e&ia,nop di'ajna e-Uprave%
Javna uprava (o7e i'a/ra)i ,a(o jednu od )ri di,*ipline di'ajna
po,lovanja u ojoj e ,e ,pe*ijali'ova)i4
i'vr,no,) u pru7anju ,ervi,a!
i'vr,no,) u opera)ivno( po,lovanju! ili
i'vr,no,) u on)inuirano( inoviranju%
I'u'e)no! javna uprava (o7e /i)i do/ra u ,ve )ri di,*ipline! ali na7alo,)!
veina i9 ,e ne ,pe*ijali'ira ni u jednoj od nji9! pa je pre(a )o(e u ,vaoj
"Wo
adra po,)ii ,a,vi( pro,je2ne re'ul)a)e% Tave javne uprave ni na oji na2in
,e ne (opu ,(a)ra)i u,lu7ni( predvodni*a(a! ni)i e one )o iada /i)i% U
danarnje( po,lovno( oru7enju! ara)eri,)i2no( po ,ve veoj onuren*iji!
po)re/a 'a po,lovno( ra'lio(! vea je nepo iada prije% +d/ijanje reiranja
i i(ple(en)iranja novop di'ajna po,lovanja! nee dove,)i do e&ia,nijep i
e&e)ivnijep rada%
8% oo% "% PLANIRANJE I IZ0RA1NJA RESURSA
JAVNE UPRAVE
Ao ori,ni do/ije u,lupu na Web 2voru [pri,)upnoj )a2i\! u ,a(oj
upravi! ili po'ivno( *en)ru! )o ,e au)o(a),i preno,i u ,ve aplia*ije 'a podrru
u,lu'i! ra2unovod,)vu! planiranju )e lopi,)i*i% Pojedno,)avljeno re2eno! e-Uprava je
e,)erni! a planiranje re,ur,a! in)erni ,ep(en) rada javne uprave% Aplia*ije 'a
planiranje re,ur,a preo/liuju ,)ru)uru in)ernop ,ep(en)a javne uprave jer ,e one
/ave pro/le(i(a in&or(a*ioni9 )e9nolopija4 ,avladavanje( in)epra*ij,i9 i'a'ova
oje po,)avljaju o(ponen)e ,i,)e(a oje ,adr7e nepove'ane! neoordini,ane
aplia*ije 'a in)erni rad javne uprave%
U,vajanje aplia*ija 'a planiranje re,ur,a od ,)rane po,lovni9 ,u/jea)a
/io je jedan od najva7niji9 po,lovni9 i )e9nolori9 )rendova oZZ#-)i9 podina u
'e(lja(a ra'vijenop ,vije)a% Sa ra,)o( o/i(a e-Po,lovanja! planiranje re,ur,a u
,vo( danarnje( o/liu ide raju ,voje vladavine u ,ep(en)u po,lovni9 aplia*ija%
Sada )op ruovod,)vo (ora pro*ijeni)i r)o )a pro(jena 'a nji9 'na2i! anali'irajui
,ljedea pi)anja4
-oja je ulopa aplia*ija 'a planiranje re,ur,a u novo( ,vije)u vir)ualni9
u,lupas
-ao i,ori,)i)i inve,)i*ije oje ,u ve ulo7ene u planiranje re,ur,as
.)a i(aju 'ajedni2o e&ia,ne uprave re'vijenop ,vije)as 0i uslu,ni
predvodnici proveli su rein,injering svoga poslovanja kako bi mogli
poslovati velikom brzinom% implementiraju+i transakcijsku kimu svoje
uprave% poznatu kao "planiranje resursa javne uprave#.
Zar)o je )e9nolopija planiranje re,ur,a javne uprave po,)ala )ao
popularnas
U vrije(e! ada ,u ori,ni*i o2eivali i,punjenje ,voji9 'a9)jeva naon
vire dana! ,)ari ,i,)e(i ,u radili do/ro% 1ana,! u vrije(e ada ,e u,lupa 7eli
od(a9! a /r'ine In)erne)a (jerene djelii(a ,eundi! o2eivanja ori,nia ,u ,e
"W"
pro(ijenila% Top ruovod,)vo ,ve vire ,9va)a da de(odirana )e9nolora
in&ra,)ru)ura nji9ovi9 uprava ne (o7e 'adovolji)i 'a9)jeve nove eono(ije i
/r'o (ora /i)i 'a(jenjena%
In)epri,ana aplia)ivna rjerenja 'a planiranje re,ur,a pru7aju ovir 'a
au)o(a)i'ovanje &inan,ij,i9! u,lu7ni9! di,)ri/u*ij,i9 i ljud,i9 re,ur,a! ao i
ad(ini,)ra)ivni9 &un*ija% Planiranje re,ur,a ujedinjuje plavne po,lovne pro*e,e4
u,lupu!
pro*e,iranje 'a9)jeva!
upravljanje ,ladir)i(a poda)aa i /a'a(a poda)aa%
S)ra)epija planiranja re,ur,a [)ran,a*ij,e i2(e\ javnoj upravi
o(opuava da unaprijedi )oove poda)aa! ao /i po,)ala e&ia,nija% U javnoj
upravi planiranje re,ur,a4
u/r'ava o(unia*ije - uni&i*irajui lju2ne pro*e,e!
po/oljrava u,lupu i anali'u in&or(a*ija!
o(opuava ra'(jenu poda)aa i'(e3u ,vi9 djelova uprave%
yeno(en planiranje re,ur,a nije oprani2en ,a(o na velie javne
uprave% U ,vije)u uprava oje planiraju po,lovanje ,a o,lon*e( na In)erne)!
upravljanje odno,i(a ,a ori,nio( pred,)avlja lju2 u,pje9a% Ne o,ipura li
uprava ,ervi,e ave ori,ni o2euje! on e u,lupu )ra7i)i na drupo( (je,)u% U
ra'vijeno( po,lovno( oru7enju planiranje re,ur,a [)ran,a*ij,e i2(e\
ori,ni*i(a nudi e&ia,an i vali)e)an nivo ,ervi,a! ulju2ujui (opuno,)
naru2ivanja u,lupa On-&ine na2ino(%
In)epra*iju *jelovi)op ,i,)e(a po)ovo je ne(opue po,)ii /e' rjerenja
'a planiranje re,ur,a% Ao opera*ije in)ernop i e,)ernop ,i,)e(a po,lovanja
ni,u in)epri,ane! javne uprave nee (oi i,puni)i preu'e)e o/ave'e i da)i
vali)e)nu u,lupu% -ao ,e e-Po,lovanje /ude ra'vijalo! rjerenja ve'ana 'a
planiranje re,ur,a na,)avie &un*ioni,a)i ao )e9nolora i2(a uprave%
Te9nolore pla)&or(e oje /i ,e (ople no,i)i ,a velii( pora,)o( po,lova!
(oraju podr7a)i poveani o/i( opera*ija! i prilapodi)i ,e ,)alni( pro(jena(a u
po,lovanju i po)re/a(a ori,nia%
Nta zajedniko imaju javne uprave koje su inovativni lideri u ovoj
oblasti'
:ne su kupile ve+ integrisane so(tverske okvire za planiranje resursa
-transakcijsku kimu.% kako bi uspostavile kontrolu nad neuskla8enim i
nepovezanim aplikacijama za podr$ku radu svojih osnovnih poslovnih
aplikacija.
"WX
8% oo% X% +SN+VE PLANIRANJA RESURSA
Planiranje re,ur,a je drupa &a'a u ra,)uoj in)epra*iji oja ne o/u9va)a
,a(o )e9nolopiju! ve )ao3e i unu)rarnje i vanj,e ,ep(en)e javne uprave%
Planiranje re,ur,a je u )o(e pro*e,u! pria'ano na ,li*i4 5Evolu*ija planiranja
re,ur,a6%
Slia4 Evolu*ija planiranja re,ur,a [)ran,a*ij,e i2(e\
Mnor)vo aplia*ija od oji9 ,e ,i,)e( 'a planiranje re,ur,a ,a,)oji je
i'pra3en od (anji9 ,o&)ver,i9 (odula oji i'vrravaju ,pe*i&i2ne po,lovne
pro*e,e unu)ar da)op &un*ionalnop podru2ja% Na pri(jer! aplia*ija 'a
upravljanje u,lupa(a nor(alno ulju2uje (odule oji o(opuavaju praenje
u,lupe! predvi3anje po)re/e 'a u,lupa(a! )e planiranje u,lupa% In)epra*ija
ra'li2i)i9 (odula ruovodno( adru o(opuava da 'na r)a ,e dopa3a na
najudaljeniji( dijelovi(a uprave%
1anarnje aplia*ije oje ori,)i uprava - lideri u ovoj o/la,)i ,a ,voje
,)rane evoluiraju u ,o&i,)i*irane por)ale% Ta nova penera*ija por)ala laa je 'a
orir)enje i e&ia,na u pru7anju in)epri,anop pri,)upa po)re/ni( poda*i(a!
aplia*ija(a i pro*e,i(a%
Zar)o por)ali na nivou javne upraves
Me)a&ora por)ala oponara na2in na oji ljudi rade% 1anarnje aplia*ije
previre ,u ,lo7ene i 'a9)jevaju (nor)vo odvojeni9 a*ija% 1a /i o/avili po,love!
'apo,leni (oraju ,udjelova)i u in)era*iji ,a (nor)vo( aplia*ija! prepledava)i
(nope i'vore poda)aa i ru2no vadi)i in&or(a*ije i' (nor)va i'vora%
"WW



















Au)o(a)i'a*ija pojedini9 pro*e,a
In)epri,anje po,lova javne uprave
In)epri,anja oo ori,nia u *en)ru
In)epri,anje ,vi9 javni9 uprava
we)vr)a &a'a
Trea &a'a
1rupa &a'a
Prva &a'a
-ao je in)epra*ija aplia*ija )ela ro' pojedine &a'e (o7e ,e vidje)i i'
,ljedeep dijela )e,)a4
9aza jedan - /utomatizacija pojedinih procesa
Too( oZY#-)i9 pojavili ,u ,e ,o&)veri ,a po,e/ni( napla,o( na
u,lu7ne pro*e,e% -a,nije ,u ,e proririli i na drupe po,lovne &un*ije!
ulju2ujui pro*e,iranje 'a9)jeva! u,lupu i njenu di,)ri/u*iju% -ad je doprino,
au)o(a)i'a*ije po,)ao prepo'na)ljiv! ruovodni adrovi ,u na,)ojali ,li2ne e&e)e
o,)vari)i in)epri,anje( drupi9 &un*ija javne uprave! ulju2ujui &inan,ije!
ljud,e re,ur,e i upravljanje proje)i(a% In)epra)ivne ,po,o/no,)i ,o&)vera
poa'ale ,u po,lovnoj 'ajedni*i ao nove )e9nolopije (opu pla)o pove'a)i
nai'pled ra'li2i)e po,lovne &un*ije%
9aza dva - Integrisanje poslova javne uprave
-lju2ni pore)a2i po,lovanja! oji ,u &or,irali ,)ru)uralnu (ipra*iju od
au)o(a)i'a*ije po,lovni9 pro*e,a do in)epra*ije! ulju2ivali ,u 'a(jenu 'a,)arjeli9
,i,)e(a! po,)i'anje vee on)role! upravljanje plo/ali'a*ijo(! ruovanje
'aon,i( pro(jena(a i unapre3ivanje in)epra*ije po,lovni9 &un*ija u ,vao(
orpanu uprave% Ti pore)a2i varirali ,u in)en'i)e)o( od uprave do uprave! ali
nji9ov 'ajedni2i u2ina na)jerao je one oji odlu2uju da ponovo prevrednuju
(opuno,)i ,o&)ver,i9 aplia*ija%
Camjena islu,enih% zastarjelih sistema. Suvire velii /roj pre(alo
in)epri,ani9 ,i,)e(a 2inio je loru po,lovnu ,)ra)epiju% Javna uprava ,a velii(
/roje( 'a,)arjeli9 ,o&)ver,i9 aplia*ija )rori 'na2ajna ,red,)va na nji9ovo
odr7avanje! ali od nji9 ipa i(a (ini(alnu ori,)! u u,pored/i ,a
predno,)i(a oje ,e (opu o,)vari)i! oje ,u ,e (ople po,)ii orir)enje(
novi9 )e9nolopija% 1o ,ada orir)ene aplia*ije u najvee( /roju ,lu2ajeva
)re/a 'a(jeni)i novi(a%
!ostizanje ve+e kontrole. Previre )rorova i previre ad(ini,)ra)ivni9
plavo/olja4 Top ruovod,)vo 7eli 'na)i olio ,u nji9ovi ,lu7/eni*i rijerili
pred(e)a u rou! olio je pojedini ,lu7/eni rijerio pred(e)a! olio pojedina
,lu7/a! ,e)or ili uprva u *jelini! olio je ori,ni 'adovoljan u,lupo(% Veina
'a,)arjeli9 aplia*ija )ave in&or(a*ije ni,u (ople pru7i)i%
pravljanje globalnim operacijama. Previre nepo)re/ni9 opera*ija!
nedovoljna on)rola4 1a /i javna uprava (opla upravlja)i ,voji( loalni(
a)ivno,)i(a i oordinira)i ,voje opera*ije! njen )e9nolori ,i,)e( ,e (ora
pro(ijeni)i% Tri ra'lopa di)iraju )u po)re/u 'a pro(jeno(4
,)ijernjeni u,lovi po,lovanja!
poja2ano naplareni u,lu7ni anali!
pri)i,*i 'a plo/alni( upravljanje( i in)en'ivni 'a9)jevi 'a
,ervi,i(a od ,)rane ori,nia%
"W8
U (e3uvre(enu! ra,pon! do,ep i ,lo7eno,) )i9 plo/alni9 ,i,)e(,i9
i(ple(en)a*ija ra,)e ,vaodnevno% 0lo/ali'a*ija po,lovanja poveala je pri)i,a
'a e&ia,no,) javne uprave! jer ori,ni*i in,i,)iraju da uprava daje vali)e)nije
u,lupe! ,a rai( vre(eno( i,porue i ni7i( *ijena(a% 1a /i 'adovoljila )e
po)re/e! javna uprava (ora i(a)i )a2an i vre(en,i ore)an in&or(a*ioni
pro*e,%
napre8enje integrisanja odluka u javnoj upravi. Planiranje re,ur,a
pove'uje i'olovane aplia*ije 'a ruovanje in&or(a*ija(a% Mnopi orpani
uprave i(aju veo(a ra'novr,ne! de*en)rali'ovane ,i,)e(e! oji ra'li2i)i(
&un*ionalni( jedini*a(a one(opuuju jedno,)avno o(uni*iranje% yinan,ij,e
aplia*ije ne o(uni*iraju ,a ,i,)e(o( u,lupa! oji ope) ne o(uni*ira ,a
na/avo( i ,l% 1o ra'voja planiranja re,ur,a /ilo je )ero po,)ii i,)in,u
in)epra*iju ,i,)e(a% Z/op )opa ,u ,e (nope velie uprave 'a)ele ao ,e pa)e
,a '/ro( vrlo ra'novr,ni9! nepove'ani9 aplia*ija! oje ,u ,)varale odre3ene
,(u)nje! nera'u(ijevanja! poprere i oprani2eno orir)enje in&or(a*ioni9
re,ur,a% Model planiranja re,ur,a 7eli (ini(i'ira)i pro/le(e u,la3ivanja
in&or(a*ija! reirajui in)epri,anu je'pru ad(ini,)ra)ivni9 i &inan,ij,i9
aplia*ija oje ,lu7e ao 7arirna )a2a 'a ,ve aplia*ije javne uprave%
Prvi ora a o,)varenju )i9 *iljeva je ovladavanje in)epri,ani( pople-
do( na po,lovne opera*ije% Ideja oja ,)oji u po'adini in)epra*ije prili2no je
jedno,)avna4 -ori,)i)i )e9nolopiju 'a ra'voj pro*e,a ,)andardi'a*ije u ,vi(
po,lovni( jedini*a(a! u *ilju peneri,anja /olje u,lupe i vali)e)nijep rada%
9aza tri - Integrisanja oko korisnika u centru
Suo2i(o ,e ,a 2injeni*o(% Prvo ,u po,)ojale la,i2ne javne uprave! a
po,lije ,u dorle nove f 'a,novane na novi( )e9nolopija(a% Sadarnji i'a'ov le7i u
nji9ovoj in)epra*iji% Mnor)vo ,o&)ver,i9 ua oje prodaju ,o&)verulju2ujui
SAP! PeopleSo&)! Inven,v, i ,li2ne! narlo ,e u )eroa(a ada ,u nji9ova )r7ir)a
po,)ala 'a,iena i ada ,u po,)ali ,na7ni 'a9)jevi 'a pla)&or(a(a na /a'i Web-a%
Te ue ponovo ,u ,e pojavile na )r7ir)u ao do/avlja2i ,i,)e(a 'a planiranje
re,ur,a u (odelu po,lovanja orenu)o( ori,niu%
Sve javne uprave u)ruju ,e u pronala7enju prave o(/ina*ije ,)arop i
novop na2ina po,lovanja%
e-Uprava )jera da ,e pojedina2ne! vla,)i)o ra'vijene aplia*ije 'a
,pe*i&i2ne na(jene! 'a(jene novi( in)epri,ani( aplia*ija(a oo ori,nia%
Zar)os Jer )radi*ionalne on&ipura*ije 'a po)re/e e-Uprave ori,)e plo(a'ni i
)eri po,redni2i ,o&)ver *midd&e-a!e+ u na,)ojanju da aplia*ije na Web-u
pove7u ,a ,i,)e(i(a in)ernop po,lovanja javne uprave% Ta ,)ra)epija ,adr7i
,ljedee nedo,)a)e4
Supa je i vre(en,i 'a9)jevna%
Po,lovna pravila i poda*i javne uprave 2e,)o ,u ra'/a*ani i'(e3u
(nor)va aplia*ija%
"Wh
-ao je u i(ple(en)a*iju ulju2eno puno do/avlja2a aplia*ija 'a
Web! do/avlja2a po,redni2op ,o&)vera i ,o&)vera 'a rad in)ernop dijela javne
uprave! pi)anja odpovorno,)i e ,e po,)avi)i ada do3e do on&li)a po,lovni9
pravila ili )e9ni2i9 pro/le(a%
1rupi ra'lop 'a uvo3enje in)epri,anja oo ori,nia u *en)ru! na,)aje ada
javna uprava pro(ijeni ,voj (odel po,lovanja! od (odela ,a napla,o( na u,lupu
na (odel ,a napla,o( na ori,nia% +vaj drupi )ip (odela ori,ni*i(a daje vire
i'/ora u vrije(e ada ,u oni vire nepo iad ,ipurni da e do/i)i ono r)o 7ele!
ada )o 7ele i po *ijeni po ojoj 7ele% Tradi*ionalna rjerenja lore ,u o,po,o/ljena
'a 'adovoljavanje po,lovni9 'a9)jeva po,lovanja oja ,e 'a,nivaju na u,lupa(a
po 'a9)jevu%
E&ia,na u,lupa i ,ervi,i u ,vije)u po,lovanja na na2elu uslu"i-po-
+a,t&evu# 'a9)jeva planiranje ,a ori,nio( u ,redir)u pa7nje i pove'anu
oolinu 'a i'ved/u )ran,a*ija u ,)varno( vre(enu% S)ra)epije in)epri,anja oo
ori,nia u,lupa u *en)ru! pre)po,)avljaju da javna uprava (ora plani ra)i
on)inuirano! r)o ,e o,i ,a pre)po,)avo( la,i2nop na2ina! o dupo)rajni(
*ilu,i(a planiranja%
9aza etiri Integracija svih javnih uprava
Veina javni9 uprava je i' ,voji9 opera*ija i,)i,nula po)ovo ,ve ,ep(en)e
nee&ia,no,)i! ali je do/ar dio nji9 i dalje nee&ia,an% .)o ,e dopa3as +dpovor
le7i u in)epra*iji u,lu7nop lan*a% Taj 2e)vr)i val ra'voja planiranja re,ur,a! po'na)
je ao tpro$ireno planiranje resursau [LE' - e0tended !esou!"e p&anning\!
proriruje orpani'a*ione o,nove i2(e planiranja re,ur,a i'van 2e)iri 'ida javne
uprave! do njeni9 ori,nia! do/avlja2a i drupi9 javni9 uprava% <ilj
implementacije integrisanja svih javnih uprava je da se osigura bolja
sinhronizacija sa ostalim upravama% da bi se kroz uslu,ni lanac pobolj$ala
usluga% unaprijedili vremenski ciklusi i pove+alo zadovoljstvo korisnika.
Trenu)ni ,i,)e(i 'a planiranje re,ur,a [)ran,a*ij,e i2(e\ nude veo(a
(alo% Upravljanje re,ur,i(a ,e u,avrravalo u upravljanju )ran,a*ija(a!
upravljanja ad(ini,)ra)ivni( a)ivno,)i(a ve'ani( 'a ljud,e re,ur,e!
&inan,ij,e pro*e,e! )e pro*e,e upravljanja 'a9)jevi(a i u,lupa(a%
Spo,o/no,) novop ,i,)e(a 'a in)epra*iju ,vi9 javni9 uprava 'a,niva ,e na
on)inuirano( planiranju! a o/e'/je3uje pro&injen i po/oljran plan u ,)varno(
vre(enu! oripujui pa ao /i prije i'vrrenja u njepa /ile upra3ene i pro(jene
na,)ale u 'adnje( )renu)u% Pouraji ,)varanja op)i(alnop plana orir)enje(
,a(o ,i,)e(a planiranja re,ur,a pore3eni ,u ,a vo7njo( po 'apurenoj au)o*e,)i
pledajui u 'adnje opledalo [ne(oj)e pro/a)i! a (o7e /i)i ,a,vi( 'ani(ljivo\%
Si,)e(i 'a,novani na in)epra*iji ,vi9 javni9 uprava nude (opuno,)i
podrre 'a in)elipen)no odlu2ivanje% +vaav ,i,)e( di'ajniran je )ao da porije
po,)ojee ,i,)e(e! i'vla2ei poda)e i' ,vaop oraa u,lu7nop lan*a i nudei
ja,nu! plo/alnu ,liu re)anja ,vae pojadine javne uprave% Planovi peneri,ani
"W$
in)epra*ijo( ,vi9 orpana uprave o(opuavaju /r'u pro*jenu e&e)a njeni9
a*ija du7 *ijelop u,lu7nop lan*a! ulju2ujui i u)i*aj na 'a9)jeve ori,nia%
Pri prela'u ,a (odela oji ,e o,lanja na planiranje re,ur,a! na (odel
oji ,e o,lanja na in)epra*iji ,vi9 javni9 uprava! ne ,(ije ,e 'ao/ii
in&or(a*ij,a prani*a javne uprave! u *ilju ra'u(ijevanja i pove'ivanja ,a
in&or(a*ija(a i ,i,)e(i(a ori,nia na ,(i,len na2in% Popu) do/re ,)ra)epije e-
Uprave! do/ar plan je ori,)an! ali ,a(o ao pa (o7e)e reali'ova)i%
Ini*ija)ive 'a in)epra*iju ,vi9 javni9 uprava (ora podr7a)i pra,a
&un*ioni,anja u,lu7nop lan*a! jer )e &un*ije pria'uju vanj,u ,liu uprave%

&ako se javna uprava budu kretale prema uslu,nom lancu koji +e
(unkcionisati u stvarnom vremenu% integracija spoljnih i unutra$njih
poslovnih aktivnosti posta+e veoma va,na. 3(ikasna strategija integracije
svih javnih uprava zavisi o povezanosti dono$enja odluka i njihovog
izvr$avanja. !oruka je jasna i glasna: sara8ujete ili nestajete.
Javna uprava u 'e(lja(a ra'vijenop ,vije)a upuje pae)e aplia*ija 'a
upravljanje re,ur,i(a ao /i 'adovoljile ,voju pre,udnu po,lovnu po)re/u 'a
/olji( upravljanje( poda*i(a i do,)upni( ,ervi,i(a% Po)re/e 'a 'ajedni2i(
po,lovni( ,ervi,i(a o/u9va)aju4
Po)re/u 'a reiranje( aplia)ivnop ovira 'a unapre3enje pro*e,iranja
ori,niovi9 'a9)jeva% Veina javni9 uprava oje ,u podina(a ipnori,ale
,i,)e(e vanj,op po,lovanja u po)ra'i ,u 'a rjerenji(a oja e i9 i'/avi)i
od u2injeni9 propu,)a%
Po)re/a 'a on,olida*ijo( i uni&i*iranje( relevan)ni9 po,lovni9 &un*ija%
Po)re/a 'a in)epri,anje( riroop ,pe)ra vrlo ra'novr,ni9 )e9nolopija!
'ajedno ,a po,lovni( pro*e,i(a oje one podr7avaju! u ,)andardne pro-
*e,e i ,)andardnu - zajedniku tehnolo$ku plat(ormu.
Po)re/a 'a ,)varanje( novi9 )e9nolori9 o,nova 'a podrru ,ljedeoj pen-
era*iji aplia*ija 'a e-Upravu%
8% oo% W% PLANIRANJE ARnITE-TURE JAVNE
UPRAVE
Pre(a Ji(u Prevu! tI(ple(en)a*ija planiranja re,ur,a [)ran,a*ij,e
i2(e\ 'a javnu upravu je ono r)o /i 'a 2ovjea /ila )ran,plan)a*ija (o'pa%
Pri i'/a*ivanju po,)ojei9 aplia*ija i prela,a na nove aplia*ije! ri'i je /io
"WY
idanje po,lovanja! jer ao ,e planiranje re,ur,a ne ori,)i ao valja! ,voju
upravu (o7e)e paran)ovano u/i)i%u
1a /i u,)anovili ulapaju li ,e aplia*ije 'a planiranje re,ur,a u
'a9)jeve po,lovanja nji9ovi9 uprava! ruovodni adrovi ,e (oraju 'api)a)i4
Kakav tip javne up!ave mi Me&imo bitiN# u(je,)o da ,e pi)aju4 Koja svojstva ima
svaka ap&ika"ijaN
Po,)avlja ,e pi)anje 'ar)o javna uprava i dalje na,)avljaju inve,)ira)i u
,o&)ver 'a planiranje re,ur,a! iao je )o )ao )ero i nei'vje,nos
+dpovor je jedno,)avan% Ao je i(ple(en)iran ao valja! ,o&)ver 'a
planiranje re,ur,a radi% +n unapre3uje po,lovne pro*e,e! o(opuava /olju
oordina*iju unu)ar javne uprave! unapre3uje ,ervi,e 'a po)re/e ori,nia! i
openi)o riri i u2vrruje o,novne ovire po,lovanja uprave%
Pro/le( 2e,)o ne le7i u on*ep*iji ,o&)vera 'a planiranje re,ur,a! ve
u 'a9)jevi(a ruovodnop adra 'a /r'i( uo2avanje( i ulanjanje(
odpovarajui9 ,)ru)uralni9 pro/le(a! oje je ne(opue /r'o uo2i)i i uloni)i%
Sup ala)a 'a planiranje re,ur,a ne (opu rijeri)i )ave pro/le(e i javna uprava
oje )o ne ,9va)i nee u,pje)i u nji9ovoj i(ple(en)a*iji% 1aao! javna uprava
oja ,u oprani2enja prepo'nala! o,)varila je 'na2ajne opera)ivne e&e)e od
planiranja re,ur,a%
0reba znati da planiranje resursa ini osnovu poslovanja. Izbor i
instalacija novog rje$enja za planiranje resursa jedan je od najva,nijih i
najskupljih poduhvata koje +e svaka javna uprava ikada preduzeti.
To je )ao3e po,lovna ini*ija)iva oja najlare (o7e poi po 'lu%
Neu,la3eno,) i'(e3u aplia*ija 'a planiranje re,ur,a i njeni9 po,lovni9 pro*e,a
i *iljeva e-Uprave! (o7e ,renu)i ,a olo,ijea i javne uprave oje naj/olje
po,luju%
-ao /i ruovodni adovi )re/ali odpovori)is
+ni (oraju /i)i adri pro*ijeni)i )e9nolore! orpani'a*ione i pro/le(e u
popledu po,lovni9 pro*e,a! pove'ane ,a ,pe*i&i2ni( ,o&)vero(% Na7alo,)! veina
i9 ne 7eli ra'u(je)i nir)a o,i( o,novni9 &un*ija aplia*ije% +ni od/a*uju odpo-
vorno,) 'a pro*jenu po)en*ijalni9 u)i*aja rjerenja! pre/a*ujui )o na odjeljenje
[,e)or\ 'a in&or(a*ione )e9nolopije! i dajui (u 'ada)a tda prona3e ,i,)e( 'a
planiranje re,ur,a oji e rijeri)i ,ve nare pro/le(e%u Taav pri,)up 2e,)o re'ul)ira
neop)i(alni( rjerenje(%
Ne pod*jenjuj)e po)eroe prela'a ,a ,)ari9 ,i,)e(a na nove i ne
pre*jenjuj)e /r'inu ojo( ,e pro(jene (opu provodi)i% U,pjerna pro(jena orpa-
ni'a*ije ,)epena,) je pro*e,% Ini*ija)ive 'a novi( aplia*ija(a na nivou
odre3ene javne uprave 'a9)jevaju pre/a*ivanje priupljanop 'nanja i in&or(a*ija
na novu )e9noloru pla)&or(u%
"WZ
Svi ruovodni adrovi (oraju i(a)i na u(u da ,a(a )e9nolopija nije
jedini i'a'ov u o,)varivanju )ran,&or(a*ije% U na,)ojanji(a da /udu u vr9u
)e9nolori9 re)anja ruovodio*i ne ,(iju pu/i)i i' vida ,voje ori,nie% +ni ,e
(oraju upi)a)i4 Oe &i to neFto Fto e nji1ovi ko!isn"i p!epoznati kao v!ijednoN Hoe
&i to sk!atiti v!ijeme izmePu zap!imanja za1tjeva i ispo!uke us&ugeN Hoe &i taj
sistem unap!ijediti naFu us&ugu i naFe pos&ovanjeN
I(ple(en)a*ija ,o&)vera 'a planiranja re,ur,a i(a u)i*aja puno dalje nepo
r)o 2ini u)i*aj ,a(op ,o&)vera% U,vajanje planiranja re,ur,a 'na2ajno u)i2e na
po,lovnu ul)uru javne uprave! njenu orpani'a*ionu ,)ru)uru! njene po,lovne
pro*e,e! 'apo,lene i ,vaodnevne po,lovne pro*edure% U' odno, i'(e3u nove
)e9nolopije i povra)a ulapanja od inve,)iranja u nju! i'vrrni ruovodio*i )u
)e9ni2u /a'u (oraju ,9va)i)i ao o,novu pro(jene po,lovanja i &un*ionalno,)i
e-Uprave%
U ne )ao davnoj prorlo,)i javne uprave ra'vijenop ,vije)a ,u i(ale
dvije (opuno,)i i'/ora ar9i)e)ure 'a planiranje re,ur,a4
Mople ,u ,e odlu2i)i 'a vi,oo,lo7enu aplia*iju vla,)i)e i'rade oja je
)re/ala 'adovolji)i ,pe*i&i2ne 'a9)jeve! o/liovane u )radi*ionalno(
oru7enju%
1rupi i'/or /ila je on&e*ij,a aplia*ija! lao prilapodljiva na
pro(jene u oru7enju! oja ,e (opla i(ple(en)ira)i /r7e i u' (anji
)rora
Iao vla,)i)o i'pra3ene aplia*ije pru7aju 7eljeni nivo &un*ionalno,)i!
nji9ova veli2ina i ,lo7eno,) 'a9)jevaju dupo)rajne napore u popledu di'ajna!
ra'voja i i(ple(en)a*ije%
+/e al)erna)ive 'a9)jevaju 'na2ajne re,ur,e 'a odr7avanja aplia*ija i
vrlo 2e,)o po(o ,poljni9 on,ul)ana)a oji po'naju )e9nolopiju% Aplia*ije
vla,)i)e i'rade i(aju oprani2enu &le,i/ilno,) u popledu podrre ra'li2i)i( i
pro(jenjivi( opera*ija(a! odno,no /r'op odpovora na evoluirajue po,lovne
'a9)jeve i )e9nolopije%
1a /i ,u'/ile oprani2enja vla,)i)o ra'vijeni9 aplia*ija! ra'vijene ,u on-
&e*ij,e aplia*ije% +ne nude veu &un*ionalno,)! /olju in)epra*iju ,a 'a,)ar-
jeli( ,i,)e(i(a! veu &le,i/ilno,) u popledu pro(jena i dopradnje! i ni7u
uupnu *ijenu%
Veina javni9 uprava u ,vije)u (a,ovno u,vaja upravo )u vr,)u ala)a%
SAP! PeopleSo&)! J% 1% Ed|ard,! +ra*le! La|,on! A1 i SSA! nude daleo
najpopularnije on&e*ij,e pae)e 'a upravljanje re,ur,i(a oji ,u dana,
do,)upni%
1o,)a javni9 uprava u ra'vijeno( ,vije)u radije ,e odlu2uje na
upnju! nepo na i'pradnju ili i'naj(ljivanje o(er*ijalnop on&e*ij,op
,o&)vera [OT) - "omme!"ia& o((-t1e-s1e&(\! i' vire ra'lopa4
"8#
Sa(o ,e organizacije sa dubokim d,epovima mogu uspje$no nositi sa
visokim ukupnim tro$kovima vla,nir)va i o(ple,no,)i! pove'ani9 ,a
ra'voje( i odr7avanje( vla,)i)o i'pra3eni9 aplia*ija%
1noge trenutane aplikacije tehniki su zastarjele! i redi'ajn
po,lovni9 pro*e,a oji je u )ou 2ini po,)ojei ,o&)ver &un*ionalno
/e,pred(e)ni( i po)en*ijalno oprani2avajui( &a)oro( po,lovanja%
-on&e*ij,a rjerenja in)epriru naj/olju po,lovnu pra,u (nor)va
javni9 uprava% Mopuno,) uvo3enja )e naj/olje pra,e po,lovanja
u po,lovne opera*ije javne uprave odra7ava ,e na unapre3enje njenop
/a'i2nop po,lovanja%
Javne uprave ,9va)aju da ra'voj vla,)i)op ,o&)vera ne (ora 'na2i)i i
o,ipuranje o(para)ivni9 predno,)i u po,lovanju% Pro*jenjuje ,e da vire od
$# po,)o in)erni9 ,o&)ver,i9 projea)a propada% 1a /i (ini(i'irale ri'i!
javne uprave a)ivno,)i ra'voja ,o&)vera ,ve vire i'(jer)aju u vanj,o
oru7enje%
Ti )rendovi 'ajedno 2ine da e proi'vo3a2i OT) aplia*ija /ilje7i)i velii
ra,) u podina(a oje dola'e%
1aao! OT) rjerenja i(aju ,voju *ijenu% Javne uprave (oraju
redi'ajnira)i ,voju u,)aljenu po,lovnu pra,u i ulopi)i je u oprani2enja
,o&)ver,e aplia*ijei ili! aplia*ije ,e (oraju preroji)i! orir)enje( ,upop!
radno in)en'ivnop propra(iranja! da /i udovoljile po)re/a(a javne uprave% Ta
oprani2enja re'ul)iraju po2e)ni( viri( )rorovi(a! (e3u oji(a ,u najviri
)rorovi on,al)inpa i propra(iranja! po)re/nop da ,o&)ver proradi% Trorovi po
o,novi ,pe*i&i2ni9 'a9)jeva pred javne uprave ,a oprani2eni( re,ur,i(a
po,)avljaju o'/iljan i'a'ov%
-ao i veina )e9nolopija! rjerenja oja nudi OT) ne o,ipuravaju
onuren),u predno,) 'auvije! jer ,vau )e9nolopiju oja ,e upi dana,! ve
,u)ra (opu upi)i i drupe javne uprave% Svaa javna uprava na rjerenja oja
daje OT) (ora pleda)i u ,lopu ,voje po)pune po,lovne ,)ra)epije%
-oji po,lovni pro*e,i na( daju nar iden)i)e) i predno,) nad drupi(
javni( uprava(as -ao (o7e(o o,ipura)i da e i9 OT) rjerenja unaprijedi)i i
povea)is -ao OT) rjerenji(a (o7e(o podr7a)i nare ini*ija)ive u popledu e-
Upraves
Prela' na ,o&)ver 'a planiranje re,ur,a 'a veinu javni9 uprava u
ra'vijeno( ,vije)u poa'ao ,e ao do/ra inve,)i*ija% Ruovodni adrovi ,u
do/ili /olje ala)e 'a donorenje pravovre(eni9 odlua% -on,olidiranje ,vi9
&un*ija o(opuilo je ruovod,)vu pravovre(eni pri,)up )a2ni( po,lovni(
in&or(a*ija(a%
Bi)no je napo(enu)i da ,vai aplia)ivni pae) 'a planiranje re,ur,a i(a
,voju vla,)i)u ar9i)e)uru! ,red,)va 'a prilapo3avanje ,pe*i&i2ni( 'a9)jevi(a!
in,)ala*ij,e pro*edure i nivo ,lo7eno,)i% Niada ,e in,)aliranju ,vi9 ,o&)ver,i9
"8o
pae)a 'a planiranje re,ur,a ne (o7e pri,)upi)i na i,)i na2in% U'(i(o 'a
pri(jer pru/e ideje in,)ala*ije jednop ovavop ,o&)vera [na pri(jer )A'-a\4
Pri,)up Qkorak po korakJ# podra'u(ijeva in,)aliranje jednop (odula!
on ,e )e,)ira i in)eprire ,a drupi( ,i,)e(i(a [(oduli(a\! 'a)i( ,e
in,)alira drupi (odul! i)d%
Pri,)up [)e9nia\ Qvelikog praskaJ# podra'u(ijeva da ,e u jedno(
)renu po(e)e ,ve ,)are ,i,)e(e i 'a(jeni i9 novi(%
1odi(ikovani pristup -velikog praskaJ# podra'u(ijeva i(ple(en)a*iju
ra'li2i)i9 (odula u i,)o vrije(e u jedno( ,ep(en)u javne uprave% Moduli ,e
)e,)iraju! ,ve ,e do de)alja provjeri i i,pro/a! pa ,e 'a)i( riri na *ijelu upravu%
Veina javni9 uprava u ra'vijeno( ,vije)u! oje ,u in,)alirale planiranje re,ur,a
[)ran,a*ij,u i2(u\ ori,)ile ,u ovu (e)odu%
8% oo% 8% BRZA IMPLEMENTACIJA
S)ara ine,a po,lovi*a a7e4 tI'(e3u (je,)a pdje ,)e ,ada i o/eane
'e(lje (o7e le7a)i u7arena pu,)inja%u +vao ner)o ,e upravo (o7e de,i)i pri
prela,u ,a ,)ari9 na nova po,lovna rjerenja% Veina javni9 uprava vjeruje da e
,a(a au)o(a)i'a*ija unaprijedi)i *jeloupno po,lovanje i dove,)i do ra,)a
e&ia,no,)i% Au)o(a)i'a*ija ,lo7eni9 pro*e,a ili oni9 oji ne daju novu
vrijedno,) 'a ori,nia! nee povea)i produ)ivno,) ni o,ipura)i (jerljiva
po/oljranja po,lovanja% Be' pojedno,)avljenja! au)o(a)i'a*ija nee&ia,ne
pro*e,e ,a(o odr7ava na 7ivo)u% 1rupi( rije2i(a! lore i(ple(en)irani ,o&)ver
'a upravljanje planiranje( re,ur,a je popu) ,lo(ljenop or(ila na r,)aree(
/rodu% Sve je lijepo i ,upo! ali je navipa*ija /rodo( ne(opua%
1a /i i(ple(en)a*ija ,o&)vera 'a planiranja re,ur,a [)ran,a*ij,e i2(e\
/ila e&ia,na! )re/a ,e provodi)i ro' ,ljedee &a'e4
9aza pripreme projekta - orpani'uje ,e ,ve r)o je po)re/no 'a njepov
po2e)a i ,pe*i&i*iraju ,e ,vi 'ada*i proje)nop )i(a% Ta &a'a )ao3e ulju2uje
pro*jenu proje)ni9 re,ur,a! )rorova i )rajanje ,vae a)ivno,)i%
Razvojna (aza - on,ul)an)i dou(en)uju 'a9)jeve javne uprave i
di'ajn njepovi9 po,lovni9 pro*e,a! ulju2ujui in)ervjui,anje po)en*ijalni9
ori,nia%
!robna (aza - on&ipurire ,e ,o&)ver! ,a *ilje( u,la3ivanja ,)ru)ure
javne uprave ,a 7eljeni( po,lovni( pro*e,i(a% Te9ni2i )i( planira
pove'ivanja i in)epra*iju in&ra,)ru)ure novop ,i,)e(a%
Cavr$na (aza - on,oliduje ,e po,ao pre)9odni9 &a'a! ,a *ilje(
pripre(e ,i,)e(a 'a ona2no pri9va)anje% Ta &a'a poriva 'avrrno )e,)iranje
"8"
,i,)e(a i 'avrrni prela' poda)aa u novi ,i,)e(% Veri&iuju ,e ,vi propra(i 'a
onver'iju poda)aa i ori,ni2a pove'ivanja! ao i ,ala/ilno,) ,i,)e(a% Na
raju ,e provode )e,)ovi pri9va)ljivo,)i 'a ori,nie%
9aza procjene - prepledava ,e ,i,)e( u popledu i,punjenja ,vi9 'a9)jeva
po,lovanja% To ulju2uje provjeru po,lovni9 pro*e,a i )e9ni2e ar9i)e)ure! ao i
provjeru o2eivanja ori,nia! oja ,e provodi 'ajedno ,a nji(a% Na raju!
(jere ,e po,lovni e&e)i novop ,i,)e(a! r)o upravi o(opuava odre3ivanje
rajnjep da)u(a povra)a ulapanja%
1o/ar po'navala* i(ple(en)a*ije ,o&)vera e rei4 i ra)o i neja,no%
Tre/a ,a(o napla,i)i da 'a onre)nu i(ple(en)a*iju ,vai od ovi9 oraa (ora
i(a)i /ar po ,)o)inu ,)rana pi,anop upu),)va% 0dje i9 ovdje ulopi)is
&ori$tenje ove ili neke dokazane metodologije smanjuje rizik i
osigurava konzistentnost cijelog projekta. Implementacija so(tvera za
planiranje resursa tek je poetak. 7aleko najva,niji izazovi sa kojima se
javna uprava suoava je: razvoj novih vje$tina vo8enja i upravljanja
promjenama.
8% oo% h% N+V NAwIN V+ENJA I
RAZMI.LJANJA
&ako javne uprave pronalaze nove naine implementacije
promjena% tako stil upravljanja koji se sastojao od izdavanja naredbi% prelazi
u stil koji se bavi koordinacijom. E&ia,no upravljanje oordina*ijo( o/u9va)a
o(/ina*iju ,ljedei9 ,po,o/no,)i4
Strate$ko razmi$ljanje. -olio ,e do/ro ,)ra)epija i'/ora! i(ple(en)a*ije
i evolu*ije ,o&)vera 'a planiranje re,ur,a! polapa ,a po,lovno( ,)ra)epijo(N 1a /i
,e odpovorilo na )o pi)anje! prvo ,e (ora odpovori)i na ,ljedee4 ta Me&imo
uRinitiN Ne(a laop ni po)punop odpovora% Najvea prera oju ori,ni*i 2ine je
9va)anje u or)a* ,> novo( )e9nolopijo( /e' ja,nop ,)ava o )o(e r)a ,)varno
7ele unaprijedi)i u ,vo(e po,lovanju%
Rein,enjering poslovnih procesa. Niad ne )re/a po)*jenjiva)i
nedo,)a)a volje 'a pro(jeno( pro*e,a% Jedna le*ija oju (nopi ruovodni
adrovi u2e ope) i ope)! je! da velie aplia)ivne ,i,)e(e nije (opue
i(ple(en)ira)i /e' pre)9odnop (ijenjanja pro*e,a% Rein7enjerinp pro*e,a /i)niji
je 'a po,)i'anje veine e&ea)a od ,a(op ,o&)vera% +n 'a9)jeva pravila i
pro*edure! i nji9ovo pre,liavanje na lopi2an na2in u ,o&)ver% Si,)e( 'a
planiranje re,ur,a [)ran,a*ij,e i2(e\ u ,)vari je ,up po,lovni9 pravila i
pro*edura ['vani9 i najbo&jom pos&ovnom p!aksom+.Prilio( i(ple(en)a*ije
,i,)e(a 'a planiranje re,ur,a jedan ,up pravila i pro*edura 'a(jenjuje ,e drupi(%
"8X
1a /i )aj prela' &un*ioni,ao ao valja! neop9odno je po)puno u,pore3ivanje i
uparivanje o/a ,upa odlua o )o(e oja e pravila i pro*edure /i)i 'adr7ani! a
oji )re/aju /i)i (odi&iovani%
pravljanje implementacijom. Slo7eno,) i(ple(en)a*ije velii9
aplia)ivni9 ,i,)e(a dovodi do par)ner,op ,*enarija )ipa volje)i(r'i)i! t,a )i(
ne (opu 7ivje)iu! odno,no tne (opu 7ivje)i /e' )opau% Proje)i oji ,u pre(arili
/ud7e) ili 'adani ro javljaju ,e u ,)ra9ovi)o velio( /roju! ao i ,lu2ajevi da
,e po)rore (ilioni dolara na ,i,)e( i ori,)e ,a(o (ali po,)o)a njepovi9
(opuno,)i% Veina )i9 pro/le(a dola'i '/op nedo,)a)a /avljenja
par)ner,i( odno,i(a% Veina javni9 uprava ,voje i(ple(en)a*ije i'(jer)a u
vanj,o oru7enje! )ao da je e&ia,an nad'or odno,a ,a vanj,i( oru7enje(
pre,udan%
pravljanje prelazom. +)por 'apo,leni9 (o7e /i)i veo(a ri)i2an
&a)or 'a u,pjeran 'avrre)a proje)a% I(ple(en)a*ija (o7e propa,)i 2a i
naon e&ia,nop 'avrre)a pro*e,a rein7enjerinpa%
-o je rivs
Veino( ,e rivnja 'a neu,pje9 in,)ala*ija ,valjuje na on,ul)an)e
oji ,u po(apali u i(ple(en)a*iji! naon oji9 na red dola'e i,poru2io*i
,o&)vera% I,poru2io*i ,e 2e,)o ri)iuju 'a pre*jenjivanja e&ea)a oje /i )re/ali
donije)i nji9ovi novi ,i,)e(i i po)*jenjivanje o/i(a po,la oji je po)re/an da ,e
,vi prera,ni ala)i o,po,o/e 'a rad% -on,ul)an)e ,e orivljuje 'a o)e'anje
in,)ala*ij,op pro*e,a! ao /i ,aupili r)o veu ,a)ni*u oja i( ,e (ora pla)i)i%
-rivi 2e,)o ni,u ni on,ul)an)! ni i,poru2io*i ,o&)vera! ve prije ,vi9 ori,ni%
Za )o po,)oji lopi2no o/jarnjenje4 po)*ijenjeni o)por pro(jena(a% Ruovodni
adrovi 2e,)o pod*jenjuju ,napu /oli oju pra)i i(ple(en)a*ija novi9 rjerenja
u velii( ra'(jera(a% Naj2ere ,e on,ul)an) neopravdano proplarava
7r)veni( jar*e( 'a '/ru oju je i(ple(en)a*ija o)rila%
Tre/a pronai na2ine oji e ori,ni*i(a po(oi da ra'u(iju vi'iju oja
,)oji pred nji(a! a ve'ana je 'a pro(jene% Tre/a i9 prido/i)i da ,udjeluju u
i(ple(en)a*iji! a dijelove novop ,i,)e(a i( )re/a r)o prije pre'en)ova)i )ao da
i(aju vre(ena nadvlada)i ,voj ,)ra9%
8% o"% UPRAVLJANJE USLUvNIM LANCEM
e-ISP+RU-A
Pore)anje e-Uprave )ra7i ideje! api)al i pra)i2na )e9ni2a 'nanja%
1aao! upravljanje )avi( po,lovanje( )ra7i vjer)inu upravljanja u,lu7ni(
lan*e(% U,pjerna ,)ra)epija upravljanja u,lu7ni( lan*e( 'a,niva ,e na pa7ljivo(
pro*e,iranju 'a9jeva! upravljanju o/rado( na na2in da ona /ude t/e' 'a,)ojau i
"8W
pravovre(ena% Ra,)ua va7no,) upravljanja u,lu7ni( lan*e( (o7e da ,e ilu,)ruje
ao ala) oji je prije de,e) podina /io ,a(o )eorij,i pro*e,! a dana, u ra'vijeno(
,vije)u po,)ao naj(odernije oru7je javne uprave%
U danarnje( ,vije)u vi,oi9 o2eivanja ori,nia! pdje po2inje da vlada
parola tvi (ora)e da (i da)e u,lupu oju ja )ra7i(! i )o od(a9u! u,lupa vire nije
ono r)o je nead /ila% Javne uprave u ,vije)u ,e u)ruju u )ra7enju prave
o(/ina*ije la,i2ni9 i ,avre(eni9 u,lu7ni9 lana*a! r)o je ra'lop 'ar)o (ora)e
ra'u(je)i da upravljanje u,lu7ni( lan*e( nije pi)anje )e9nolopije! ve prije
po,lovna ,)ra)epija oja ,)vara nove i 'ani(ljive (opuno,)i% Prije i(ple(en)a*ije
o(ponen)e upravljanja u,lu7ni( lan*e( ao dijela vare ,)ra)epije e-Uprave!
uvjeri)e ,e da ,)e adeva)no inve,)irali u )e9nolopiju i o,na7ili ,i,)e( u,lupa%
Tao3e provjeri)e da li je pro*e, pro*e,iranja 'a9)jeva 2vr,)o in)epri,an ,a
opera*ija(a davanja u,lupa%
U ovo( poplavlju u de&ini,a)i upravljanje u,lu7ni( lan*e( i po,)avi)i
,ljedea pi)anja4 -ao e u,lu7ni lana* i'pleda)i u podina(a oje dola'es Zna)e li
ao e)e dijapno,)iova)i pro/le(e uprave u popledu u,lu7nop lan*a! i uloni)i
uo2ene pro/le(es 1a li je uprava ,pre(na 'a di'ajn i i(ple(en)a*iju nove
u,lupes
!oku$a+u ?am u nardno dijelu pomo+i da oblikujete vlastiti uslu,ni
lanac.
Inova)ivne javne uprave u ra'vijeni( 'e(lja(a ,vije)a i(aju
najinova)ivnije u,lu7ne lan*e i od o,)ali9 od(i2u velio( /r'ino(%
Pri)i,a na (oderne u,lupe ,ada dola'i od 'a9)jeva da ori,ni do/ije
neu vrijedno,)! ono r)o 7eli! ada i pdje )o 7eli! i ,ve )o u' najni7u (opuu
*ijenu% [Vidi ,liu4 Po)re/a 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e(%\ 1a /i podr7ale )u
novu ponudu vrijedno,)i! uprave )re/aju /r'u! e&ia,nu i e&e)ivnu orpani-
'a*iju%










!onuda
vrijedno,)i ori,niu
e-Uprava

-ori,niu da)i ono r)o
7eli! ada i ao )o 7eli
1igracija
e-Po,lovanja

Br'o i,punjenje
'a9)jeva
USLUvNI LANAC
Slia4 Po)re/a 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e(
Pojavo( e-Uprave 7arir)e dopa3anja ,e po(jerilo i'van 2e)iri 'ida
javne uprave% Rein7enjerinp pro*e,a! unapre3enje vali)e)e i drupi )rendovi!
"88
u)i2u na in)ernu e&ia,no,) i &un*ioni,anje uprave% 1ola'i do ,pajanja in)erni9
,i,)e(a ,vae javne uprave ,a ,i,)e(i(a nje'ini9 do/avlja2a! drupi9 uprava i
ori,nia% To ,pajanje )jera uprave na /olju in)epra*iju pro*e,a u *ilju
unapre3enja e&ia,no,)i u,lu7ivanja i di,)ri/u*ije u,lupa%
-oji( redo,ljedo( i(ple(en)ira)i u,lu7ni lana*s
Prvo )re/a ini*ira)i i prove,)i o/uu 'a po)re/e u,lu7nop lan*a! 'a)i(
prove,)i planiranje! i'ved/u i (jerenje%
8% o"% o% +SN+VE UPRAVLJANJA USLUvNIM
LANCEM
-ao e u,lu7ni lana* i'pleda)i ,ljedeep (je,e*as Sljedee podines
Naon de,e) podinas
Pojedno,)avljeno re2eno u,lu7ni lana* je tpro*e,ni iro/ranu i,pod
ojepa ,e u,lupe ,)varaju i i,poru2uju ori,niu% Sa ,)ru)urne )a2e pledir)a!
u,lu7ni lana* pred,)avlja ,lo7enu (re7u odno,a oje javna uprava odr7ava ,a
ori,ni*i(a u,lupa da /i i( dali u,lupu i 'adovoljili nji9ove po)re/e%





Javna uprava
-ori,ni*i u,lupa
Planiranje u,lu7nop lan*a
Reali'a*ija u,lu7nop lan*a
Toovi u,lupa
Slia4 Toovi u,lupa
"8h
Na ,li*i4 tToovi u,lupau! pria'ano je planiranje i reali'a*ija u,lu7nop
lan*a% U,lu7ni lana* pred,)avlja ,i,)e( u oje( ,e 'a9)jevi 'a u,lupo(
pri9va)aju! o/ra3uju i i,poru2uju ori,niu% U idealno( ,lu2aju! u,lu7ni lana*
,e ,a,)oji od ,vi9 javni9 uprava oje &un*ioniru jednao e&ia,no ao i ,a(o
jedna uprava! u' punu vidljivo,) in&or(a*ija i odpovorno,)i%
Upravljanje u,lu7ni( lan*e(! (o7e(o rei! da pred,)avlja oordina*iju
)oova 'a9)jeva! in&or(a*ija i &inan,ija i'(e3u ori,nia i uprave i (e3u ,vi(
javni( uprava(a oje ,udjeluju u davanju u,lupa%
!rotok zahtjeva ulju2uje olanje 'a9)jeva oji ,e du7 lan*a reu od
ori,nia do javne uprave! ali i o/ra)no! r)o ulju2uje povra) u,lupe! ,ervi,i-
ranje i njeno od/a*ivanje%
!rotok in(ormacija ulju2uje pro*jene 'a9)jeva! )ran,(i,iju 'a9)jeva i
i'vjer)avanja o ,)a)u,u 'a9)jeva%
9inansijski tokovi ulju2uju in&or(a*ije o u,lovi(a plaanja! roovi(a
i planovi(a plaanja! a(a)a(a i ,l%
In)epra*ija ra'li2i)i9 javni9 uprava plavno je 7arir)e in)ere,a upravljanja
u,lu7ni( lan*e(% -a,ni9 oZZ#-)i9 javne uprave u ra'vijeni( 'e(lja(a ,vije)a
,u ,e &ou,irale na rein7injerinp in)erni9 pro*e,a! ao /i unaprijedile
e&ia,no,)% U,pjevri u )o(e! (nope od nji9 ,ada )ra7e nove na2ine 'a ,)i*anje
predno,)i! popu) u/r'anop pla,iranja u,lupa! ,(anjenja )rorova! )e i,porue
pravi9 u,lupa na pravo (je,)o! u pravo vrije(e! i po pravoj *ijeni%
Nepredvidivi zahtjevi% uestalija i kra+a vremena od zahtjeva
do isporuke% te pove+ani zahtjevi korisnika% danas su osnove upravljanja
uslu,nim lancem.
Sada javne uprave ra'(irljaju i prei,pi)uju ,voje odno,e ,a ori,ni*i(a i
do/avlja2i(a% Inova)ivni predvodni*i 'naju da e nji9ova predno,) pred
onuren*ijo( /i)i vea r)o e&ia,niji /udu nji9ovi odno,i ,a ori,ni*i(a%
-ao /ude ra,la e&ia,no,) par)ner,i9 odno,a! oni e ,ve vire 'avi,i)i o
pro)ou in&or(a*ija% -ao u ,vao( odno,u! r)o je u nje(u vire o(unia*ije!
)o je (e3u'avi,no,) ,)rana oje u nje(u ,udjeluju vea% Ta (e3u'avi,no,)
u,lovljava daleo,e7ne pro(jene u do(enu u,lu7nop nad(e)anja% Sa po(ao(
7arir)a in)ere,a ,a unapre3enja in)erni9! na unapre3ivanje ,poljni9 pro*e,a!
onuren*ija i'(e3u javni9 uprava prela'i u onuren*iju i'(e3u nji9ovi9
u,lu7ni9 lana*a% Ta pro(jena javnu upravu )jera da u2vr,)i odno,e ,a ,voji(
ori,ni*i(a ao /i u /uduno,)i o,)ala onuren)na%
U per,pe)ivi! u,lu7ni lan*i e )ran,&or(i,a)i prupu ad-1o" i 2e,)o
&rap(en)irani9 pro*e,a! u o9e'ivne ,i,)e(e! ,po,o/ne i,poru2iva)i vrijedno,)
ori,nia% Tava in)epra*ija 'a9)jeva op)i(i'a*iju pro*e,a! (ini(i'iranje uupni9
)rorova od 'a9)jeva do i,porue u,lupe% Tradi*ionalna rjerenja op)i(i'a*ije
po,lovni9 pro*e,a u,pjela ,u (ini(i'ira)i pojedina2ni )rora! ali ,e ni,u (opla
no,i)i ,a (e3u'avi,no,)i(a oje po,lovne ,i)ua*ije u ,)varno( 7ivo)u 2e,)o
"8$
reiraju% Tao3e! po,lovne aplia*ije 'a po)re/e ori,nia u u,lu7no( lan*u!
di'ajnirane ,u da on)roliru )rorove pro*e,a pod dire)no( on)rolo(
uprave! a ne pro(a)raju )rorove oji na,)aju )oo( opera*ija du7 *ijelop
u,lu7nop lan*a%
1o ,ada nio nije i(ao po)pun uvid u in&or(a*ije oje ,u po)re/ne 'a
,in9roni'ovanje *ijelop u,lu7nop lan*a% Nove aplia*ije 'a upravljanje u,lu7ni(
lan*e( )avu vidljivo,) pro*e,a 2ine (opuo(% Ni' )e9nolori9 inova*ija i
inova*ija u popledu pro*e,a po)pao je pod on)rolu upravljanja u,lu7ni( lan*e(%
Planiranje i op)i(i'a*ija u,lu7nop lan*a u ra'vijeni( 'e(lja(a ,ada
do7ivljava pro*va)% Nova penera*ija ala)a 'a op)i(i'a*iju u,lu7nop lan*a!
ulju2ujui 56 E1vt1m i )A'-ov pae) Advan"ed '&anning and Optimization!
nude in)epri,ani pri,)up ro' oji ,e o/liuje pro*jena 'a9)jeva! ,ladir)enje
poda)aa i in&or(a*ija! )e odlue u popledu i,porue u,lupe% Aplia*ije )e nove
penera*ije ,o&)ver,i9 ala)a upravljaju 'ada*i(a u,lu7nop lan*a! daju vee e&e)e!
op)i(i'iraju ,ervi,! vali)e)u i vre(en,e &a)ore oji (opu ,na7no u)i*a)i na
'adovolj,)vo ori,nia%
Upravljanje u,lu7ni( lan*e( )re/a da o,ipura po)pun ,ervi, oji e
'adovolji)i 2a i naji'/irljivijep ori,nia% Inova)ivne javne uprave daju u,lupe
ori,niu oje 7eli i ada i9 7eli% Iao je do,)a javni9 uprava u ,vije)u ve
u,vojilo upravljanja u,lu7ni( lan*e(! on ,e i dalje (o7e unapre3iva)i! jer
njepove (opuno,)i jor ni,u tdaleu ,ve%
e-Uprava je dovela do )opa da javna uprava /ude in)ere,an)na 'a
ori,nie% To je )jera da ,(anji ,voje )rorove po,lovanja! ,ra)i vrije(e od
prije(a 'a9)jeva do njepove o/rade i i,porue% Re'ul)a) )opa je da ,u davao*i
u,lupa pod pri)i,o( da /olje upravljaju u,lu7ni( lan*e(! unaprijede u,lupe i
e&ia,no,) po,lovanja% [Vidi ,liu4 Podru2ja ulapanja u upravljanje u,lu7ni(
lan*e(%\











S)ra)eri *iljevi upravljanja
u,lu7ni( lan*e(
-ordina*ija u,lupa i
po,lovni9 pro*e,a
i'(e3u javni9
uprava
E&ia,na
di,)ri/u*ija i
par)ner,)vo
+dpovorno,)
pre(a ori,niu!
pou'dano,)
Slia4 Podru2ja ulapanja u upravljanje u,lu7ni( lan*e(
"8Y
Nove )e9nolopije o(opuavaju da ,e )aj pri)i,a ,(anji% Aplia*ije 'a
upravljanje u,lu7ni( lan*e( ,u i'pra3ene na novoj )e9noloroj pla)&or(i! a
proririle ,u (opuno,)i javnoj upravi da ,voje pro*e,e in)epriru ro' oopera)ivnu
ra'(jenu in&or(a*ija i planiranje% Te inova*ije ulju2uju poplavu Web 2vorova!
uvo3enje ure3aja 'a pri9va) 'a9)jeva na u,lu7no( (je,)u! ra,) /roja ala)a 'a
(anipuli,anje poda*i(a 'a po)re/e op)i(i'a*ije velii9 oli2ina poda)aa i ra,)
(opuno,)i 'a rirenje poda)aa%
Mopuno,)i u,lu7nop lan*a /r'o ,e rire na upravljanje vanj,i(
davao*i(a u,lupa oje javna uprava ne (ora 2a niad vidje)i ni po,jedova)i% Malo
je vjeroja)no da e uprave oje ,u vjer)e u upravljanju in&or(a*ija(a! dava)i ,ve
u,lupe u ,voji( pro,)ori(a% Javne uprave oje ne ra'u(iju ao i( )aj )rend
o(opuava ,(anjenje )rorova! ,ipurno e )oo( vre(ena ne,)a)i% -onuren*ija
e ,e pre(je,)i)i ,a (odela onuren*ije i'(e3u javni9 uprava! na (odel
onuren*ije i'(e3u nji9ovi9 u,lu7ni9 lana*a% I(a)i 'nanja o )o(e ao
i,ori,)i)i )renu)ni )rend uve'ivanja u,lu7ni9 lana*a vjer)i( e javni( uprava(a
o,ipura)i veu predno,) pred (anje vjer)i(%
S)ra)epije i ,)ru)ure upravljanja u,lu7ni( lan*e( variraju od jedne javne
uprave do drupe! ali *iljevi o,)aju i,)i% Upravljanja u,lu7ni( lan*e( e /i)i u
7arir)u ,)ra)epije po,lovanja javni9 uprava ,ipurno /ar ,ljedei9 de,e) podina%
Velie (opuno,)i i'/ora u,lupa! u' upo)re/u u,lu7ni9 lana*a! na)jerae
ruovodne adrove u javnoj upravi da unaprijede in&ra,)ru)uru ,voji9
u,lu7ni9 lana*a%
8% o"% "% INTE0RACIJA JAVNIn UPRAVA
In)epra*ija ra'li2i)i9 javni9 uprava i ori,nia o,novni je *ilj upravljanja
u,lu7ni( lan*e(% -ao r)o pria'uje Slia4 tS)ra)epije u popledu u,lu7nop lan*a -
o% &ou, na upravu! "% &ou, na ori,niau! (o7e ,e po,(a)ra)i ra'voj od (odela
u o( je javna uprava u &ou,u do (odela u o( je ori,ni u &ou,u%
"8Z












"%






-ori,ni
Javna
uprava o
Javna
uprava "

Javna
uprava n

1avao*
u,lupe
o% Trenu)no

-ori,ni
1avao*
u,lupe
Zajedni2i
poda*i
{e/
Buduno,)
Slia4 tS)ra)epije u popledu u,lu7nop lan*a f
o% &ou, na upravu! "% &ou, na ori,nia
Najvei dio ,)ra)epije oja ,)oji u po'adini in)epra*ije jani9 uprava
&ou,ira ,e na ,(anjivanje )rorova! /olju u,lupu i jedno,)avniju di,)ri/u*iju%
U,lu7ni lan*i! oji &un*ioniru na prin*ipu uslu,i-po-zahtjevu! i(aju
(api2ne e&e)e! 'a9valjujui 2udi(a in)epra*ije% Za u,pjerno o/liovanje
e&ia,ni9 u,lu7ni9 lana*a! /r'o i'pra3eni9! do/ro prije(ljivi9 i prilapodljivi9! u
oje e u,)o /i)i upra3ena po,lovna in)elipen*ija javne uprave! po)re/ni ,u
i,u,ni i vjer)i ruovodni adrovi% Po,)oje )ri )ipa u,lu7ni9 lana*a i )o4
!rijemljivi uslu,ni lanci /r'o i pa7ljivo odpovaraju na po)re/e
ori,nia% +/eano-i,punjeno jedna je od va7ni9 ara)eri,)ia ovop )ipa
u,lu7ni9 lana*a% U ,redir)u *ijelop po,lovanja je ori,ni% Tavi ,i,)e(i
provode po)punu provjeru du7 *ijelop u,lu7nop lan*a u realno( vre(enu%
!rilagodljivi uslu,ni lanci (opu ,e /r'o reon&ipuri,a)i ao /i ,e
prilapodili pro(jenjivi( 'a9)jevi(a ori,nia% +ni javni( uprava(a po(a7u u
u,lu7no( nad(e)anju! poveavajui nji9ovu ,po,o/no,) da uo2e pro(ijenjene
u,love po,lovanja i pro(jene u 'a9)jevi(a ori,nia! )e da na nji9 odpovore%
Inteligentni opskrbni lanci ,u dina(i2i! a ne ,)a)i2i! i ,)alno ,e &ino
poderavaju ao /i /olje &un*ioni,ali% +ni ,e /r'o o/liuju ad javne uprave
na,)oje o,)vari)i 2a i (ini(alnu predno,) u &un*ioni,anju nad drupi(
"h#
u,lu7ni( lan*i(a% Prilapo3avanje i(pli*ira da ,e lan*i o/liuju i preo/liuju u
na,)ojanji(a ,na7enja ,la/i9 aria u lan*u%
Unaprije3eni ,ervi,i po o,novi in)epra*ije upravljanja u,lu7ni( lan*e(
o(opuavaju vee predno,)i u onuren),o( nad(e)anju% Javne uprave oje ,u
pod velii( pri)i,o( da po vali)e)i ili *ijeni nadvladaju ,voje )r7irne )a(a*e!
,ada )u predno,) pouravaju prido/i)i i,puru2ujui prave ,)vari! u pravoj oli2ini i
na pravo( (je,)u%
Nedo,)a)a in)epra*ije i'(e3u planiranja i &un*ioni,anja u,lu7nop
lan*a! i,a'uje ,e na ,ljedee na2ine4
Nepredvidiv nivo ,ervi,a 'a ori,nia!
Nepo,)ojanje vi'ije /udui9 'a9)jeva i nji9ovop u)i*aja na u,lupu!
Previre 'aore)a u u,lu7ivanju%
Lore in)epri,ana in&ra,)ru)ura u,lu7nop lan*a javne uprave ,)vara i,)e
pro/le(e ao i njena in)erna e&ia,no,)% Lora in)epra*ija ,i,)e(a 'na2i ,(anjenu
&le,i/ilno,) i ,(anjenu on)rolu )rorova% -rajnji u,pje9 uprave 'avi,i o njenoj
,po,o/no,)i priupljanja! orpani'ovanja i anali'iranja poda)aa! i nji9ovop rirenja
du7 u,lu7nop lan*a na odpovarajui na2in%
1a /i ,e o,ipurala in)epra*ija i'(e3u ,udionia u u,lu7no( lan*u!
par)ner,e uprave (oraju uve,)i aplia*ije 'a podrru *jeloupno( po,lovanju!
ao /i 'adovoljile po)re/e planiranja i rada u,lu7nop lan*a%
8% o"% X% PLANIRANJE USLUvN+0 LANCA
Upravljanje u,lu7ni( lan*e( je veo(a va7no 'a u,pjernu ,)ra)epiju e-
Uprave% Tavo ,e po,lovno oru7enje ,a,)oji od (nor)va aplia*ija! oje ,e
(opu podijeli)i u dvije prupe4 aplia*ije 'a planiranje u,lu7nop lan*a i
aplia*ije 'a davanje u,lupa u u,lu7no( lan*u%
/plikacije za planiranje uslu,nog lanca in)epriru &un*ije planiranja!
predvi3anja 'a9)jeva! ,i(uliranja! di,)ri/u*iju% -vali)e)an ,o&)ver 'a
planiranje unapre3uje )a2no,) predvi3anja! op)i(i'ira )er(iniranje
davanja u,lupa! ,(anjuje )rorove! ,(anjuje vrije(e *ilu,a prije(a
'a9)jeva i davanja u,lupe! unapre3uje ,ervi, 'a ori,nia%
/plikacije za davanje usluga u uslu,nom lancu in)epriru &un*ije
davanja u,lupe )e di,)ri/uiraju u,lupu du7 lan*a vrijedno,)i% Aplia*ije
'a podrru radu u,lu7nop lan*a upravljaju )oo( u,lupe ro'
di,)ri/u)ivne *en)re i po(a7u da ,e o,ipura i,porua u,lupe na pravu
loa*iju! ori,)ei naj/olje do,)upne o(unia*ione (edije%
"ho
Moduli ,o&)vera 'a upravljanja u,lu7ni( lan*e( (opu ,e prupi,a)i u
,ljedee a)eporije4
Sistem za potvrde zahtjeva f ori,ni*i(a o(opuava )a2no odre3ivanje
da)u(a i vre(ena i,porue! o,ipuravajui de)aljan uvid u *jeloupni *ilu,
i,punjavanja 'a9)jeva i )o u realno( vre(enu%
1oduli za napredno terminiranje usluge - o,ipuravaju de)aljnu oor-
dina*iju ,vi9 u,lu7ni9 napora! 'a,novani9 na individualni( 'a9)jevi(a
ori,nia% Ter(iniranje ,e 'a,niva na anali'i pro(jena oprani2enja )oo(
pro*e,a! u ra,ponu od 'a,)arjele opre(e do preida u,lupe! i ,ve )o u realno(
vre(enu% Ter(iniranje je orijen)i,ano na i'ved/u i 'adaje )er(ine o/avljanja
po,lova! ao 'a po)re/e upravljanja u,lupo(! )ao i 'a lopi,)i2e po)re/e
ori,nia%
1oduli za planiranje zahtjeva - peneriru i on,oliduju predvi3anja
'a9)jeva oji dola'e od ,vi9 po,lovni9 jedini*a% +ni )ao3e podr7avaju *ijeli ni'
,)a)i,)i2i9 ala)a i )e9nia 'a predvi3anje po,lovanja%
9unkcije planiranja distribucije - reiraju opera)ivne planove 'a
lopi,)iu uprave% Planiranje di,)ri/u*ije in)epri,ano je ,a (oduli(a 'a planiranje
'a9)jeva! 2i(e ,e do/ija po)pun (odel u,lu7nop lan*a i opera)ivni plan 'a
i,punjavanje 'a9)jeva% Ti (oduli )ao3e rjeravaju ,pe*i&i2ne 'a9)jeve ori,nia%
Moduli 'a planiranje u,lu7nop lan*a po(a7u uprava(a da dono,e /olje
opera)ivne odlue% Javne uprave ,e no,e ,a velii( /roje( 'a9)jeva ori,nia!
pa (oraju o/e'/jedi)i odre3enu &le,i/ilno,) du7 u,lu7nop lan*a! oju (o7e
o,ipura)i ,a(o 2vr,)o in)epri,ana o(/ina*ija (odula 'a planiranje%
Aplia*ije 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e( o(opuavaju dijeljenje
in&or(a*ija! )ao da ,vi u2e,ni*i ra,pola7u i,)i( in&or(a*ija(a% To dijeljenje
je veo(a va7no! jer (nopi( javni( uprava(a nedo,)aje 'ajedni2i i'vor
in&or(a*ija%
yun*ionalno,) u,lu7nop lan*a! pro*e, i,punjenja ,pe*i&i2ni9 po)re/a
ori,nia 'a u,lupa(a i ,ervi,i(a na pravovre(en! e&ia,an i &inan,ij,i
pri9va)ljiv na2in! lju2ni je &a)or po o(e ,e ra'liuju pojedine javne uprave%
1a /i javne uprave ori,nie u2inile ,re)ni(! po,lovale la,i2ni( ili On-
&ine na2ino(! (oraju i,poru2i)i u,lupu ao o/eaju% Trenu)ni )rendovi poa'uju
da javne uprave )re/aju /olji pri,)up de)aljni( in&or(a*ija(a u popledu
i'vrrenja 'a9)jeva! ao /i oordinirale 'ada)e i' do(ena u,lu7nop lan*a% Ao
7ele upravlja)i pro*e,i(a ve'ani( 'a i'(jer)anje po,lovanja u vanj,o
oru7enje! javne uprave ,e (oraju opredjeli)i 'a aplia*ije oje daju podrru
radu u,lu7nop lan*a%
8% o"% W% PPR+BLEMI USLUvN+0 LANCA
"h"
Prije o/liovanja ar9i)e)ure e-U,lu7nop lan*a javna uprava prvo (ora
dijapno,)i*ira)i pro/le(e oji one(opuavaju pove'ivanje i 'ajedni2i rad%
Po,(a)raj(o jedan a,io(! tAo pro/le( ne (o7e)e ra'u(je)i! )ero e)e pa
rijeri)iu! vrijedi i ovdje% Rjeravanje /ilo ojep po,lovnop pro/le(a 'a9)jeva
ra'liovanje pripadajui9 ,)ru)uralni9 pro/le(a od nji9ovi9 ,i(p)o(a% Tipi2ni
pro/le(i u,lu7nop lan*a ,u4
Nedostatak znanja o (unkciji planiranja potpunog zahtjeva. To 2e,)o
re'ul)ira ne,)a/ilno( oli2ino( 'a9)jeva oji ,e u vre(en,o( )er(iniranju
u,lupa 2e,)o (ijenjaju! a (opu dove,)i do u/r'ani9 )ran,&era i i,porua%
Nekonzistentni ili zastarjeli podaci% oji ,u re'ul)a) nedo,)a)a
in)epra*ije pojedini9 aplia*ija javne uprave% To (o7e re'ul)ira)i pre/r'i(
odlua(a! 'a,novani( na neadeva)ni( in&or(a*ija(a ili lori( ala)i(a 'a
podrru odlu2ivanju%
Nedostatak integracije procesa izme8u partnera% Zapo,leni
'a9)jevaju ,o&i,)i*iranije ala)e 'a podrru u,lu7ivanju! oji /i i( po(opli u
e&ia,nije( radu i /oljoj di,)ri/u*iji u,lupa%
Novi ,o&)veri 'a upravlanje u,lu7ni( lan*e( oji ,e pri(jenjuju u
ra'vijeni( 'e(lja(a [-anada! SA1! .ved,a! %%%%\ (opu pri9va)i)i velii /roj
)ran,a*ija i ,a nji(a ruova)i% I(aju vi,o ,)epen pou'dano,)i! (opu /r'o
'a9va)a)i i anali'ira)i poda)e! i (opu di,)ri/uira)i in&or(a*ije do peopra&,i
udaljeni9 dijelova uprave i ori,nia% Ta rjerenja podr7avaju ,pe*ijali'ovane
'a9)jeve plo/alnop po,lovanja! ao r)o je planiranje u,lupe ili po)puna podrra e-
U,lupa(a%
1a /i ,e (oplo o,)vari)i planiranje i podrra e-Upravi (ora doi do
,pajanje u,lu7nop lan*a! a )o ulju2uje ,ljedee orae4
Razmjenu in(ormacija f ovaj ora 'a9)jeva 2vr,) pro*e, (e3u,o/ne
o(unia*ije% Sve vire davao*a u,lupa provode rein7injerinp po,)ojei9 opera*ija!
)ao da ori,ni*i (opu ,a jednop Web 2vora e&ia,no o(uni*ira)i ,a *jelo(
javno( upravo(% 1ono,io*i odlua (oraju i(a)i 'ajedni2u /a'u uvije
ra,polo7ivi9 in&or(a*ija o u,lupa(a! a 'apo,leni (opuno,) /r7ep odpovaranja
na 'a9)jeve ori,nia%
Izgradnju zajednikog sistema mjerenja e(ikasnosti i procesa zajedni-
kog planiranja. -lju2ni i'a'ov ulju2uje o/liovanje ,i,)e(a (jerenja
e&ia,no,)i i ra'voj ja,nop ra'u(ijevanja )rorova i do/i)i od in)epra*ije
u,lu7nop lan*a% Moraju ,e u,po,)avi)i pro*edure 'a dopovaranje o ri'i*i(a i
o/jedinjeno in&or(i,anje%
"hX
Izmjena naina rada i bliska saradnja sa korisnicima i drugim
upravama% 1rupi( rije2i(a! 5ono r)o je do ,ada radila vara uprava ,ada radi
(oja! ono o 2e(u ,)e nead vi odlu2ivali ,ada odlu2uje (oja uprava6%
!rovedite rein,injering usluga i procese tako da rad postane lak$i i
e(ikasniji. Najvei i'a'ov pred,)avlja ulju2ivanje *ijelop u,lu7nop lan*a u
rein7injerinp pro*e,a na nivou javne uprave i ,vi9 njeni9 par)nera%
1o/ar dio javni9 uprava ,a(o ,e /ave ra'(jeno( in&or(a*ija
u,po,)avljajui 'ajedni2e re,ur,e! r)o odra7ava najviri nivo e-Uprave u danarnje
vrije(e% Ipa (nope inova)ivne javne uprave u ,vije)u ve ori,)e novije
)e9nolopije 'a (e3u,o/no pove'ivanje% -ad jedno( /udu ra'u(jele o(ponen)e
u,lu7nop lan*a! one e )e )e9nolopije i,ori,)i)i 'a u,po,)avljanje vrlo /li,i9
odno,a! a u i,)o vrije(e u2i)i ao ,)vara)i! ori,)i)i i od/a*iva)i la/ave
(e3u,o/ne odno,e%
-oordina*ija i in)epra*ija )oova in&or(a*ija i rada! unu)ar i i'(e3u
javni9 uprava! pred,)avlja a)ali'a)or (odernop po,lovanja% Upravljanje )i(
)oovi(a ,lo7en je po,ao! jer ulju2uje oordina*iju i'(e3u veliop /roja
,e)ora unu)ar jedne javne uprave ili veliop /roja javni9 uprava% 1o/i)i od
u,pjernop oordiniranja i in)epri,anja )oova in&or(a*ija i )oa rada u 'adnji9
,u neolio podina privule in)ere, (nopi9 ruovodni9 adrova! on,ul)ana)a i
i,)ra7iva2a u aade(,i( rupovi(a i uprava(a%
8% o"% 8% UPRAVLJANJE e-USLUvNIM LANCEM
Ra'u(ijevanje i'a'ova oje na(ee upravljanje u,lu7ni( lan*e( od
,)rane po,lovnop ,vije)a jor uvije je prili2no pri(i)ivno% 0lavni on*ep)
orir)enja upravljanja u,lu7ni( lan*e( 'a upravljanje i in)epri,anje )oa u,lupa
,ada po2inje 'aouplja)i dvorane 'a ,a,)ane javni9 uprava%
Ra'u(iju li vari ruovodni adrovi e&e)e od upravljanja u,lu7ni( lan*e(
i pi)anja oja on po,)avljas
Tre/a i(a)i na u(u da odlua po pi)anju upravljanja u,lu7ni( lan*e( u
,)vari je odlua po pi)anju di'ajna po,lovanja! ,a /ripo( o 'adovolj,)vu
ori,nia oo vra)a% Upravljanje u,lu7ni( lan*e( ,ve vire e po,)aja)i pi)anje
upravljanja! a ne )e9ni2o! &un*ionalno ili pi)anje u,lupe% To e od adrova oji
upravljaju )ra7i)i donorenje ,lo7eni9 ,)ra)eri9 odlua 'a po)re/e reiranja
in)epri,ani9 rjerenja upravljanja u,lu7ni( lan*e(%
+dale po2e)is
"hW
1a /i ,e i'pradio e&ia,an di'ajn u,lu7nop lan*a! (oraju ,e ra'(o)ri)i
,ljedea 2e)iri &unda(en)alna podru2ja4
@. tvrditi odgovaraju+u strukturu e-slu,nog lanca. Javne
uprave (oraju ori,)i)i planiranje u,lu7nop lan*a ao /i predvi3ale pro(jene i
ore)no djelovale! a ne odpovarale na djelovanje% Ra'li2i)i ,)ra)eri *iljevi
(o)iviru javne uprave 'a u,vajanje ra'li2i)i9 ,)ru)ura u,lu7nop lan*a%
-on&ipuri,anje u,lu7nop lan*a ne ,(ije /i)i &ou,irano ,a(o na )rora% Je&)ina
di,)ri/u)ivna (re7a (o7e ,e puno ra'liova)i od one oja je di'ajnirana 'a
pravovre(eno reapovanje%
1o anali'ira)e ,)ra)epije! /udi)e ,ipurni da *ijeli )i( ra'u(ije i ,la7e ,e
u popledu na2ina ruovanja 'a9)jevi(a i planiranju apa*i)e)a! ,)ra)ero(
planiranju i (jerenju e&ia,no,)i%
Cilj ,vaop di'ajna u,lu7nop lan*a je 'adovolj,)vo ori,nia i ,(anjenje
)rorova rada% we,)o ,e pu/i i' vida 2injeni*a da u,lu7ni lana* po,)oji ,a(o ao
podrra ,i,)e(u po/oljranja e&ia,no,)i u,lupa%
;. :sigurati e(ikasne komparativne prednosti. Veina vali)e)ni9
,)ra)epija i'pra3ena je oo o(para)ivni9 predno,)i u popledu onuren)no,)i!
oje ori,ni*i(a nude ner)o jedin,)veno r)o onuren*ija ne(a% Ali veina
javni9 uprava! u na,)ojanju da ,e ra'liuje od drupi9! ,voju enerpiju &ou,ira
na ,voje u,lupe i ,ervi,e% S)ra)epije u popledu u,lu7nop lan*a javni(
uprva(a nude jor jednu (opuno,) di&eren*iranja od drupi9%
Modeli po,lovanja po 'a9)jevu ori,)e ,e 'a ponudu vrijedno,)i u
,(i,lu (a,ovnop prilapo3avanja u,lupa 'a9)jevi(a ori,nia% Cilj je i'pradi)i
(odel )opa )ipa oji e *ijeli *ilu, zahtjevaj-tra,i-uslu,i-isporui porenu)i
,a(o od odre3enop ori,nia% Po,)oje ve ,ada ,o&)veri [BT+\ oji uprava(a
nudi (nor)vo (opuno,)i 'a di&eren*ija*iju! &ini( upa3anje( ,pe*i&i2ni9
pro*e,ni9 varija/li%
1i&eren*ija*ija u,lu7nop lan*a i(a jor vire ,(i,la ada u o/'ir u'(e)e
2injeni*u da veina javni9 uprava ne(a ,a(o jedan u,lu7ni lana*! ve vire nji9
oji rade onuren)no% U )avi( oolno,)i(a! ra'li2i)e po,lovne poli)ie oje
,)andarde e&ia,no,)i u,la3uju ,a ,)varni( )rorovi(a i vre(en,i( *ilu,i(a
ra'li2i)i9 u,lupa! nude jedan od naje&ia,niji9 na2ina poveanja e&ia,no,)i%
D. :siguranje e(ikasnih mogu+nosti izvr$avanja zahtjeva.
Pa7ljivo i'vrravanje 'a9)jeva pred,)avlja i'a'ov i nudi velie (opuno,)i 'a
,(anjenje )rorova i i,)ovre(eno po/oljranje nivoa u,lupa ori,ni*i(a%
Ra'li2i)e &un*ionalne prupe oje ,u ulju2ene u predvi3anje i(aju ra'li2i)e
po,lovne priori)e)e i (opu i(a)i (e3u,o/no ,upro),)avljene *iljeve% Sve do ,e
)i on&li)i ne ra'rijere! u,lu7ni lana* (o7e /i)i ra'ape) i'(e3u dva e,)re(a!
r)o re'ul)ira poveani( )rorovi(a i lori( ,ervi,o( ori,nia%
E&ia,no i'vrrenje 'a9)jeva je o/eanje i'vrrenja! oje javni( uprava(a
o,)avlja (opuno,) ovirne na'nae ,a)a i'vrrenja 'a9)jeva% Cilj je o,ipura)i
de)aljan uvid u *jeloupan *ilu, i'vrrenja! od do,)upno,)i ,i,)e(a do ,)a)u,a
u,lupe i pravila odre3ivanja priori)e)a% U(je,)o pro*jene oja je /ila o,nova u
"h8
pre)9odnoj pra,i! javne uprave )re/aju pove'ivanje ,a (oduli(a 'a planiranje
oji nude (nopo veu )a2no,) u odre3ivanju o/eanop ,a)a i,porue u,lupe%
S(anjujui (opuno,) na,)ana preraa javne uprave (opu ur)edi)i drapo*jeno
vrije(e i nova*%
wvr,)o in)epri,ani lana* pre,udan je 'a u,pjerno i'vrrenje 'a9)jeva%
U,lu7ni lan*i oji do/ro rade i'pra3eni ,u na po,)av*i da ,u predvi3anja 'a9)jeva
'apravo planovi! planovi oji e u ,)varno,)i /i)i poprerni% E&ia,ni u,lu7ni
lan*i on&ipuri,ani ,u )ao da odpovaraju na 'a9)jeve% Planiranje u,po,)avlja nivo
neop9odni9 re,ur,a4 u,lu7ni apa*i)e)! e&e)ivan rad! po)rorni (a)erijali
[an*elarij,i f ra2unar,i (a)erijali\ po)re/ni 'a 'ada)i vre(en,i period%
E&e)ivno po,)avljanje )i9 re,ur,a na,)upa ada lana* odpovara velio( /roju
,)varni9 'a9)jeva! a ne pri)i,u plana%
2. tvr8ivanje dobrih in(rastrukturnih karakteristika. -reiranje
in&ra,)ru)ure upravljanja u,lu7ni( lan*e( oji ore)no &un*ionire u realno(
vre(enu! 'a,)rarujue je i uvije a)uelno pi)anje! i ujedno 2e,)a )a2a neu,pje9a!
ponajprije '/op ra'li2i)i9 ra'lopa% 0lavni ra'lop je da planiranje! ,ele*ija i i(ple-
(en)a*ija rjerenja 'a upravljanja u,lu7ni( lan*e( po,)aju ,lo7enija ao ,e
ri)a( )e9nolori9 pro(jena u/r'ava i /roj par)nera javne uprave ra,)e% Ulapanja
u upravljanja u,lu7ni( lan*e( (oraju ,e i'vodi)i )a)i2no! i(ajui )ao3e na
u(u i po,)ojeu in&ra,)ru)uru i na,lije3ene aplia*ije%
Aplia*ije 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e( u ,)anju ,u ,)alni9 pro(jena%
Nove )e9nolopije u ,vo( ra'voju i' o,nova (ijenjaju ,9va)anje onopa r)o je
)e9nolori (opue%
Tr7ir)e rjerenja upravljanja u,lu7ni( lan*e( jor je u ,voji( povoji(a% Z#-
)i9 ,o&)ver po,veen upravljanju u,lu7ni( lan*e( jedva da je i po,)ojao% 1ana,!
ada ,e upravljanju u,lu7ni( lan*e( pri'naje lju2na ulopa u ,)i*anju predno,)i!
indu,)rija ala)a 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e( je u e,pan'iji% -ao ,ve vei
/roj javni9 uprava u ra'vijeno( ,vije)u na,)oji unaprijedi)i in)erni i e,)erni
u,lu7ni lana*! o2euje ,e da e )a indu,)rija u naredni( podina(a do,)ii
enor(ne ra'(jere% 1aao! u )o( ra'do/lju /u(a! odvajanje po(odar,)va od
i,)in,i9 (opuno,)i (o7e /i)i )ero% Ruovodni adrovi )o (oraju 'na)i
pro*ijeni)i%
Upravljanje u,lu7ni( lan*e( je ,lo7ena ,)var oja ulju2uje pro)o
poda)aa i in&or(a*ija od ori,nia do javne uprave i na'ad do ori,nia%
Upravljanje u,lu7ni( lan*e( ulju2uje (nope di,*ipline! od upravljanja
'a9)jevi(a do nji9ove i,porue i praenja% In)epra*ija )opa nije laai ni)i ,e
(o7e /r'o prove,)i%
Na kraju ovog poglavlja da+u neka pitanja koja bi trebalo raz-
motriti i korake presudne za pretvaranje obe+anja za sutra u stvarnost za
danas:
-ao de&ini,a)i pro/le( u,lu7nop lan*a 'a po)re/e odre3ene uprave i par)nera
,a oji(a ,e ,ara3ujes
"hh
.)a pred,)avlja u,lu7ni lana* onre)ne javne uprave! pdje je preinu) i ao pa
popravi)i [t'avari)iu\s
-ao o/liova)i po,lovnu ,)ra)epiju 'a po)re/e rein7enjerinpa pro*e,a oji
pove'uju javne uprave i ori,nie! oji ni,u u ni2ije( vla,nir)vu i oje nio u
po)puno,)i ne ra'u(ijes
Tre/a li 'apo2e)i /e'prijeorni( pri,)upo( od ,a(op po2e)a ili po,)upni(
unapre3enji(as
Tre/a li ,o&)ver 'a u,lu7ni lana* i'pradi)i ili upi)is
-oje )e9nolopije /i )re/alo ra'(o)ri)is
Tre/a(o li /ira)i naj/olje aplia*ije u ,voji( la,a(a ili jedin,)venop
do/avlja2a in)epri,anop rjerenjas
-aav e&ea) e ,vai i'/or i(a)i na po,)ojee ,i,)e(es
-ao (o7e(o 'ao/ii redundan,u i vi,o ,)epen od,)upanja '/op nedo,)a)a
in)epri,ano,)i po,)ojei9 ,i,)e(a du7 u,lu7nop lan*as
Na r)o ,e &ou,ira upravljanje u,lu7ni( lan*e( u onre)noj javnoj upravis
-olii napori ,u po)re/ni 'a i'pradnju jedin,)venop e-U,lu7nop lan*a%

@. Razjasnite ciljeve va$eg uslu,nog lanca. Svoje ,)ra)epije upravljanja
u,lu7ni( lan*e( javne uprave (oraju ,9va)i)i ao ,ur)in,e ele(en)e
*jeloupnop di'ajna ,vop po,lovanja% +ne (oraju ,9va)i)i prani*e do oji9 ,e
,po,o/no,)i nji9ovi9 u,lupa (opu po/oljra)i da /i dale ,uperiornu vrijedno,) 'a
ori,nia i o,ipurale njepovo 'adovolj,)vo% Ao vrijedno,) oju javna uprava
(o7e pru7i)i le7i u u,lu7ivanju! ona ,e (o7e odlu2i)i ra'vi)i u,lu7ni lana*
&ou,iran na opera)ivno po,lovanje% Ao vrijedno,) oju ona (o7e pru7i)i le7i u
neo( drupo( podru2ju! (o7da /i joj vire odpovarao (odel u,lu7nop lan*a
oji ,e &ou,ira na prepo'na)ljivo,)! odno,no (odel oji u,lupu i'(jer)a u
vanj,o oru7enje%
;. !rovedite slu,beno ispitivanje spremnosti za razvoj uslu,nog
lanca% Provo3enje dijapno,)iovanja ,pre(no,)i prvi je lopi2an ora a
i(ple(en)a*iji rjerenja 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e(% Svr9a )e pro*jene je
o,ipuranje ,pe*i&i2nop vodi2a 'a ra'voj u,lu7nop lan*a% U nje(u ,e (ora
odpovori)i na ,ljedea pi)anja4 -olio ,)e ,pre(ni odpovori)i 'a9)jevi(a
ori,nia! plo/ali'a*iji i pro*e,i(a ,pajanja i preu'i(anjas .)a radi)e na
pro(o*iji u,lu7nop lan*a unu)ar ,voje uprave i njeni9 ,poljni9 par)neras Je,u
li vare (e)rie 'a (jerenje e&ia,no,)i a7urnes -ao ,e u,pore3uje)e ,a drupi(
javni( uprava(as
D. radite pilot projekt. +/i2no ruovodni adrovi ne vjeruju da e in)epri,ani
u,lu7ni lana* po/oljra)i po,lovanje% Ra'voj pilo) proje)a in)epra*ije u,lu7nop
lan*a )re/a da /ude vi,oi priori)e) ruovodnop adra% +n ,e (ora i'pradi)i na
,)ra)ero( i pra)i2no( nivou! o(/inujui ja,an o,jeaj pravop ,(jera ,a
"h$
de)aljni( pri(jeri(a e&ea)a u popledu ,ervi,a i )rorova oji ,e (opu pojavi)i
po)puno( in)epra*ijo(%
2. spostaviti jedinicu za koordinaciju uslu,nog lanca% yor(ira)i (ali
ali ,na7an )i( oji e ,e /avi)i upravljanje( u,lu7ni( lan*e(% Njepov po,ao nea
/udu vodea ulopa u anali'i! di'ajnu i i(ple(en)a*iji ,ervi,a i e&ia,ni9 rjerenja
na vire( nivou od po,)ojeep! preo ,vi9 javni9 uprava i ori,nia% Ti( )re/a
da &un*ionire ao ,upina ,poljni9 on,ul)ana)a% wlanovi )i(a (oraju /i)i
i,u,ni u ,vi( a,pe)i(a upravljanja u,lu7ni( lan*e(! (oraju po'nava)i i
ori,)i)i najnovije ala)e 'a podrru odlu2ivanjui (oraju po'nava)i naj/olje
na2ine 'a u,po,)avljanje o/o,)rano ori,ni9 odno,a ,a ,vi( par)neri(a%
A. Integraciju zaponite sa drugom upravom% U,lu7ni lana* nije do/ar
ao ,)e vi jedini u nje(u% I(pera)iv je da uvjeri)e! dovede)e! pa 2a i 'aplari)e
vare do/avlja2e! ori,nie da rade 'ajedno ,a va(a% Uvjeri)e vare vanj,e
par)nere da od(a9 po2nu pravi)i planove 'a u,lu7ni lana* ,a o,lon*e( na
In)erne)% Vi (o7e)e po(i,li)i da uprava jor nije ,pre(na 'a )o% Ao je )ao!
vi ,)e ili propu,)ili lju2ne ini*ija)ive po o,novi oji9 ,u vari onuren)i ve
,)eli predno,)! ili je pred va(a velia prilia da po,)ane)e prvi u ,vo( polju
po,lovanja% Je,)e li ra'povarali ,a 2lanovi(a varep u,lu7nop lan*a ao /i
u)vrdili ao 'a9)jevi pu)e( In)erne)a (opu po(oi e&ia,no,)i di,)ri/u*ijes
F. Razvijte sistem mjerenja uinka. Ne )re/a 7uri)i ,a
i(ple(en)a*ijo( /e' ra'u(ijevanja (jera e&ia,no,)i u,lu7nop lan*a% Radi)e
,a i'a/rani( do/avlja2i(a ao /i,)e po,)ipli 'ajedni2o ra'u(ijevanje u
popledu onopa r)o /i (jere e&ia,no,)i u,lu7nop lan*a )re/ale da)i% -oje
po)i*aje i a'ne )re/a i(ple(en)ira)is U,po,)avi)e o,je)ljivu ravno)e7u i'(e3u
(e)ria! )a)ia i ,)rar)epije u,lu7nop lan*a%
I. ite% poduavajte% i samo poduavajte. Sada ula'i)e u podu2avanje i
preorijen)a*iju vari9 'apo,leni9! do/avlja2a i drupi9 ,udionia u,lu7nop lan*a!
'a po)re/e pra,e oja e re'ul)ira)i op)i(i'a*ijo( po,lovni9 pro*e,a%
Znanja niad do,)a% +,ipuraj)e ,po'naju o neop9odno,)i ,)varanja i
upravljanja ,lo7enijo( orpani'a*ijo(! adro(! no,i)e ,e ,a plo/alni( pro/le-
(i(a po,lovanja% +rpani'a*ije (oraju ulapa)i u ,i,)e(e )rajnop o/ra'ovanja!
praenja! )e priupljanja povra)ni9 in&or(a*ija! ao /i ,voje ljude odr7ale u
)ou ,a najnovijo( i naj/oljo( (opuo( po,lovno( pra,o(%
J. Nauite upravljati neuspjehom% Pre(a 'aonu velii9 /rojeva!
(nopi u,lu7ni lan*i o,u3eni ,u na propa,) u naredno( periodu% Za neu,pje9
(nopi9 projea)a orivljuje ,e ne,udjelovanje ori,nia i la7na o/eanja
do/avlja2a! oji ,u o/eali vire nepo (opu i,poru2i)i% Be' o/'ira na ra'lop!
ruovodni adrovi (oraju /i)i ,pre(ni na uo2avanje pro/le(a prije nepo oni u
ri'i dovedu *ijeli proje)% Prvi ora pre(a rjeravanju /ilo op pro/le(a je
pri9vaanje 2injeni*e da proje) (o7e 'apa,)i u )eroe% To je uvije jedno-
,)avno u )eoriji! ali )ero u pra,i! jer ,u ulo'i 2e,)o ne2iji epo! pono, ili arijera%
Ali ,e ,a 2injeni*a(a (ora ,uo2i)i% U oru7enju i,preple)enop po,lovanja vire
uprava! upravljanje neu,pje9o( (o7e /i)i e,)re(no ,lo7eno%
"hY
8% o"% h% REZIME - UPRAVLJANJE USLUvNIM
LANCEM
Upravljanje u,lu7ni( lan*e( je vire od po,ljednje ludo,)ii )o je novi
na2in vo3enja po,lovanja% I'vr,no,) u popledu u,lu7nop lan*a 'a9)jeva e&ia,nu
,)ra)epiju! )rajnu predano,) ruovodnop adra i pro(jene u ideja(a javne
uprave! po,lovnoj ul)uri i orpani'a*ionoj ,)ru)uri% Te a*ije (oraju /i)i
provo3ene i,)ovre(eno! 2inei i(ple(en)a*iju u,lu7nop lan*a jor )e7o(%
Prilio( pro*e,a i(ple(en)a*ije ,vi u2e,ni*i (oraju i(a)i na u(u 2injeni*u da
je ,po,o/no,) in)epri,anja upravljanja u,lu7ni( lan*e( i njepovop pur)anja u
rad pre,udna 'a odr7anje do/rop i(id7a i po'i*ije%
Br'i )e(po )e9nolori9 pro(jena '/unjuje veinu ruovodnop adra!
'adr7avajui ini*ija)ive 'a in)epra*iju u,lu7nop lan*a% Z/op )opa proi'vo3a2i
,o&)vera! nji9ovi di,)ri/u)eri! javne uprave i ori,ni*i! (a pdje /ili! )ra7e ,voje
(je,)o u u,lu7no( lan*u i ra'(irljaju r)a /i )e pro(jene 'a nji9 (ople
'na2i)i% Te9nolopija nije jedina pro(jenljiva u *ijelo( pro*e,u% Pri)i,*i
onuren*ije! 'aon,a repula)iva! i /or/a 'a /oljo( u,lupo(! ao i ,porni
&a)ori! u ra,ponu od porijela 'a9)jeva do oprani2enja u,lu7nop anala!
pridono,e dina(i2o( oru7enju oo u,lu7nop lan*a%
Sada pleda(o ,a(o vr9 ledenop /rijepa u)i*aja novi9 )e9nolopija i
drupi9 varija/li na ,)ru)uru po,lovnop pro*e,a u,lu7nop lan*a% Tradi*ionalni
u,lu7ni lan*i prorli ,u u ra'vijeni( 'e(lja(a napore pre(a po/oljranju ,voje
onuren),e po'i*ije! ,(anjujui )rorove i po/oljravajui vali)e) u,lupe%
1o,)a javni9 uprava je ve re,)ru)uriralo ,voje u,lupe i odno,e ,a ori,ni*i(a%
-ao )e pro(jene na,)upaju! ,)ara paradip(a t)a(i2enjau i'(e3u javni9
uprava po,)aje (anje 'na2ajna! a u,pje9 ,e (jeri u vali)e)i odno,a i'(e3u
u,lu7ni9 lana*a%
Napori javne uprave na unapre3ivanju u,lu7nop lana*a u,lovljeni ,u ,a
neolio )rendova4 ,)alno unapre3ivanje e-Uprave! plo/ali'a*ija eono(ije!
u/r'ano i'(jer)anje pojedini9 ,ep(ena)a po,lovanja u vanj,o oru7enje!
,)andardi'a*ija opre(e i ,o&)vera i)d%
Novi )rendovi u'rouju velii /roj pro(jena u ,)ru)uri u,lu7nop lan*a!
od oji9 ,u naj'na2ajnije4
pravljanje korisnicima uslugom! por)o ,e )e7ir)e rada pre(jer)a
,a (odela davanja u,lupe na (odel privla2enja ori,nia% Te ,)ra)epije )ra7e
puno /r7e reapovanje! a )o upravljanje u,lu7ni( lan*e( o(opuava%
Smanjivanje broja davalaca usluga i u,po,)avljanje( par)ner,i9
odno,a ,a (anji( /roje( ,)ra)eri9 do/avlja2a! u/r'alo /i on,olida*iju ,vi9
,ep(ena)a u,lu7nop lan*a%
"hZ
-ao javne uprave /udu radile na unapre3ivanju ,voji9 onuren),i9
po'i*ija! ,ve e vire riri)i raspon servisa oje e nudi)i% Servi,i e ,e nudi)i na
ra'li2i)i( )a2a(a u,lu7nop lan*a% Iao )o prelapanje ponude ,ervi,a ,)vara
po)en*ijalne )en'ije i'(e3u ,ep(ena)a u,lu7nop lan*a! oni )ao3e ,)varaju
(opuno,)i 'a ni' in)ere,an)ni9 par)ner,)ava u do(enu pojedini9 njepovi9
anala! odno,no o(opuie ,pajanja javni9 uprava u ,ljedee( periodu%
7inamika trans(era in(ormacija i'(e3u par)nera oji (e3u,o/no
po,luju nepovra)no e ,e pro(ijeni)i% Javne uprave (oraju poloni)i du7nu
pa7nju ,vije)u ra2unar,i9 )e9nolopija 'a pove'ivanje u jedin,)ven ,i,)e(!
ori,)ei nove ,)andarde ao r)o je ML! oji e ,)vori)i nove o,nove /oljep
po,lovanja%
3(ikasnost uslu,nog lanca )oo( neolio ,ljedei9 podina /ie jedna
od o,nova (nopi9 javni9 uprava u privla2enju ori,nia u,lupa%
=lavni izazovi u poslovnom okru,enju ve+ su na putu% kvalitetni
rukovodni kadrovi moraju pripremiti pobjednike strategije za uslu,ne
lance na ulazu u dvadeset prvo stolje+e.
8% oX% MET+1+L+0IJE IMPLEMENTACIJE
e-Uprave
"'ostupak imp&ementa"ije p!in"ipa e&ekt!onskog pos&ovanja u javoj up!avi nije
!avan i jednostavan 1odnik# po kojem neometano i zadovo&jno putujemo# ve je to &avi!int
pun p!o&aza# mePu kojima# izgub&jeni i zbunjeni# mo!amo nai svoj put# Resto se gubei u
s&ijepim u&i"ama.
A&i uvijek# ako vje!ujemo u sebe# otvo!ie nam se neka v!ata# moMda ne baF ona
na koja smo sami pomis&i&i# ve ona koja e se na k!aju pokazati kao p!ava."
Meeli, A)onen!
Mini,)er o& )9e E*ono(i* A&&air, and
Co((uni*a)ion,! E,)onija
$8
! "##W%
Po,)upa i(ple(en)a*ije prin*ipa ele)ron,op po,lovanja u javnoj
upravi ,li2an je pro/le(u o(/inovanja ni'a djelia opro(ne ,lapali*e u ,ladnu
*jelinu% +,novna ,)var prije re)anja u /ilo avu o'/iljniju a*iju ,u u,aplarena
pravila ipre% Me3u)i(! 2i( )i9 pravila ne(a u ja,noj pi,anoj &or(i! onda ,e ona
poderavaju pre(a vla,)i)i( po)re/a(a [ili pre(a zdopovoruz! o/i2no
$8
I'vod i' po'dravnop povora u2e,ni*i(a e-0overn(en) A*ade(}! Talin! (aj "##W%
|||%ee,)i%ee
"$#
,provedeni( od ,)rane ,vop oru7enja\% wa je i od,u,)vo pravila /olje od pojave
(ijenjanja pravila u )ou ,a(e ipre%
Najvea vrijedno,) nau2nop (e)oda je u )o(e r)o je on prin*ipijelan jer
propi,uje vi,oo di,*iplinovanu vr,)u ponaranja% Z/op )opa je jedna od najvire
*ijenjeni9 vjer)ina on)roli,ano z)reniranje ,)ropoez4
Ne po,)oji vea ,a/o)a7a u in&or(a*iono( [pa i u /ilo oje( drupo(\
,i,)e(u od od,u,)va /ilo avop ,i,)e(a - po'na)a ,)var u ,vao( prou2avanju
)eorije ,i,)e(a je,)e da je /ilo aav ,i,)e( /olji nepo ada pa ne(a% Uvije je
anar9ija daleo naj,uplja i najopa,nija jer unir)ava ,vau per,pe)ivu%
Uvodi)i prin*ipe ele)ron,op po,lovanja u javnu upravu! po,e/no ao ,e
radi o ,lo7eni( proje)i(a! oji 'a9)jevaju )i(,i rad! i,)o je ao ipranje ara)a ili
nee drupe ipre /e' unaprijed dopovoreni9 pravila% Ao pravila po,)oje! a ne
por)uju ,e! onda ao da i9 i ne(a% Za)o ,vi po,)up*i! pravila i &unda(en)alne
a)ivno,)i (oraju /i)i ja,no ,pe*i&i*irani i da)i u pi,(enoj i o'aonjenoj &or(i
u,vojene (e)odolopije%
U,vajanje (e)odolopije ,a(o je pola po,la% Be' ,)alne on)role njenop
,provo3enja i /r'e i e&ia,ne povra)ne ve'e ope) je ,ve ao i prije! /e' pravnop
o,nova4 nevali)e)no! nedore2eno i /e' /ilo avop ,(i,la% Tada i ore)no i do
raja provedena (e)odolopija na jedno( ,ep(en)u ne(a ap,olu)no niavop
,(i,la u 'ajedni2oj *jelini%
Na o,novu ovavi9 'alju2aa )re/alo /i pleda)i i ,ve o,)ale preporue u
dalje( )e,)u4 nji9ova prava vrijedno,) dola'i do i'ra7aja ,a(o ao ,u dio
,provedenop i on)roli,anop ode,a%
8% oX% o% IZ0RA1NJA ARnITE-TURE e-UPRAVE
U po2e)au revolu*ije e-Po,lovanja (nopi ,u ,e po,lovni ,u/je)i
u)rivali o e prije do,pje)i na Web! ,a(o da /i o)rili! 2e,)o na prili2no /olan
na2in! da pri,u)no,) na Web-u ne 'na2i au)o(a),i i u,pje9%
Ao ,e 7eli u,pje)i u po,lovanju ,a e--ori,ni*i(a! /e' vali)e)ne
aplia*ij,e ar9i)e)ure u,pjee)e ,a(o u od/ijanju ori,nia od ,e/e% Ja,no je
da po,lovna lopia i 'nanje! ,adr7ano u ,o&)ver,i( aplia*ija(a 'a po,lovanje
javne uprave! pru7aju o,nove na oji(a vodee uprave i'pra3uju ,voja po,lovna
rjerenja 'a e-Upravu%
1i'ajn e-Uprave! i'pra3ene na aplia*ij,oj ar9i)e)uri! ,ve vire po,)aje
,redirnjo( )e(o(! ao ,ve vire javna uprava in)eprire ,voje aplia*ije! 7elei ,voje
po,lovne opera*ije (oderni'ova)i i na)je*a)i ,e u areni e-U,lupa% Me3u)i(!
neu,la3ene aplia*ije ,u popu) ra'/a*ani9 *ipli! )re/a i9 ,i,)e(,i po,lo7i)i 'ajedno
"$o
da /i ,e i'pradila e-Uprava% +vdje u poa'a)i r)a je )o in)epra*ija aplia*ija! 'ar)o
je va7na i oji po,lovni i )e9nolori )rendovi njo(e upravljaju%
Tre/a i(a)i novu penera*iju aplia*ija 'a vo3enje po,lovanja javne
uprave! oje e i9 u2ini)i onuren)ni( i /r'o da)i re'ul)a)e! )ao da i(
po,lovanje po,)ane e&ia,no ve dana,! a ne u naredno( periodu%
Naj/r7i na2in o,ipuranja e&ia,no,)i 'a po,lovanje le7i u pre(orivanju
ponora oji dijeli ori,nia! aplia*ije oje o(opuavaju unu)rarnji e&ia,niji
na2in rada u,lu7ivanja% Se)or 'a nove )e9nolopije u javnoj upravi (ora ra'vi)i
ar9i)e)uru e-Po,lovanja! r)o 'na2i preo/liova)i na2in rada i au)o(a)i'ova)i
pove'ane pro*e,e% Ar9i)e)ura e-Po,lovanja ulju2uje4
reiranje ja,ne ,)ra)epije 'a /ar dvije ,ljedee podine!
peneri,anje &un*ionalne aplia)ivne ,)ra)epije! oja ori,ni*i(a nee
pru7a)i priliu da ,e 7ale!
priupljanje! a7uriranje i in)erpre)iranje neop9odni9 in&or(a*ija
1i'ajn aplia*ija i di'ajn po,lovanja dana, ,u nera,idivo pove'ani%
Pre(a Bi&&u 4atesu! tSo&)veri 'a javnu upravu ,u on&e*ij,i proi'vodi oje ,e
ne ra'liuju ni po 2e(u o,i( po na2inu ao upravljaju in&or(a*i ja(a% Na2in
na oji upravlja)e in&or(a*ija(a odre3uje 9oe)e li po/ijedi)i ili i'pu/i)i% Na2in
na oji ori,)i)e in&or(a*ije (o7e /i)i jedan od &a)ora oji odre3uje neu,pje9 ili
u,pje9! ili neo2eivano /r'i u,pje9%u
+vo na, ope) dovodi do pi)anja4 -ao javna uprava upravlja ,voji(
in&or(a*ija(as +dpovor /i (opao /i)i da )o 2ini ori,)ei ,voje po,lovne
aplia*ije4 'a ruovanje 'a9)jevi(a! &inan,ija(a i pru7anje u,lupa ori,ni*i(a%
Pove'ivanje i'olovani9 aplia*ija u &un*ionalnu ar9i)e)uru! naj/i)niji je 'ada)a
i(ple(en)a*ije e-Uprave%
1oderne poslovne aplikacije izgra8ene su od dobro integrisanih
modula: za vo8enje poslovanja javne uprave% upravljanje odnosima sa
korisnicima i upravljanje uslu,nim lancem.
Aplia*ije 'a vo3enje po,lovanja u javnoj upravi ,u i2(a (oderne
uprave% Iao je u 'adnje vrije(e Web (o7da pripra/io najveu pa7nju (edija!
ra'voj aplia*ija 'a vo3enje po,lovanja jedno je od najvei9 do,)ipnua po,lovnop
orir)enja novi9 )e9nolopija%
Velii dio aplia*ija 'a podrru e-Uprave odno,i ,e na )o ao in)epri,a)i
'a(rreni ,up aplia*ija )ao da one rade 'ajedno! popu) do/ro pod(a'anop
,)roja! oji upravlja in&or(a*ija(a! orpani'ira i9! u,(jerava i preo/liuje% Vi'iju
nije lao o,)vari)i i neu,pje,i ,u (nopo 2eri od u,pje9a% Ze(lje oje ,u u ovoj
o/la,)i o)irle puno dalje od na, [-anada! Sinpapur! SA1! E,)onija! .ved,a! %%%\!
pro*jenjuju da jedan od )ri proje)a e-Uprave ne u,pijeva i da vire od pola nji9
preora2i predvi3ena ,red,)va%
"$"
.)o je javna uprava vea! vei ,u i pro/le(i% Velie javne uprave pa)e od
projea)a oji ,u previre velii i oji i(aju ,uvire (nopo 'a9)jeva oji(a )re/a
udovolji)i u 'ada)o( vre(enu%
+/liovanje i ra'voj velii9 aplia*ija nije la po,ao% Ra'lop je
jedno,)avan% -ao ,)epen pro(jena ra,)e! ra,)e i ,lo7eno,) pro/le(a% .)o
,u pro/le(i ,lo7eniji! nji9ovo rjeravanje )ra7i vire vre(ena% .)o je ,)epen
pro(jena vei! i r)o ,e i ,a(i pro/le(i /r7e (ijenjaju! )o je i 7ivo)ni vije
pro/le(a rai% Pre(a )o(e! u vrije(e ad neo prona3e rjerenja 'a (nope
pro/le(e ,a oji(a ,e ,uo2io! pro/le(i ,u ,e ve pro(ijenili u )olioj (jeri da
rjerenja vire ni,u e&ia,na% 1rupi( rije2i(a! (nopa rjerenja u(iru ro3enje(%
Re'ul)a) )opa je da ,e javne uprave oje podu'i(aju proje)e ra'voja
aplia*ija u u,lovi(a /r'i9 pro(jena na )r7ir)u u,lupa! uopavaju u jor du/lju
ja(u%
S)varna *ijena reiranja i ra'voja velii9 aplia*ija! (nopo je vea nepo
r)o velii /roj javni9 uprava (o7e i 'a(i,li)i% 1onorenje odlua o &inan*iranju
ra'voja ,veo/u9va)ni9 aplia*ija (ora /i)i priori)e) ruovodni9 ljudi u javnoj
upravi% -ao javne uprave pri(jenjuju )e9nolopiju da /i i,ori,)ila nove
(opuno,)i! ,pona i'(e3u di'ajna po,lovni9 rjerenja i aplia*ij,e ar9i)e)ure
nei'/je7no po,)aje ,ve ja2o(% Pi)anje ao or(ilari)i )o( ve'o(! po,)aje ,ve
nei'vje,nije% -ao do/ro upravlja)e in&or(a*ija(a i ao i9 do/ro ori,)i)e!
'avi,i o di'ajnu e-Uprave i ra'(irljanju ruovodnop adra%
Ruovodni adar (ora ipra)i ulopu ar9i)e)a i pradi)elja u javnoj upravi %
Mora o/liova)i aplia)ivnu in&ra,)ru)uru )ao da ona (o7e 'adovolji)i
'a9)jeve ori,nia! )e po,)a)i )rajno( vrijednoru! na,)alo( pove'ivanje(
po,lovne ,)ra)epije ,a opera)ivno( ,)varnoru% Taj 'ada)a,e ne (o7e
prepu,)i)i ra'vojno( )i(u ili ruovodno( adru ni7ep ranpa oji ne(aju uvid
u *jelovi)u ,liu% I'a'ov je o2i)4 U,lupu i,poru2i)i ori,niu ro' in)epri,ane
po,lovne aplia*ije%
+vo na, dovodi do pi)anja4
-oji e lju2ni )rendovi upravlja)i inve,)i*ija(a u nove aplia*ije 'a e-
Upravu u ,ljedei9 8 podinas
-ava je ,)varna aplia*ij,a ar9i)e)ura e-Uprave po)re/na da /i ,e
i,punili po,lovni i )e9ni2i *iljevis
noe li po,lovni 'a9)jevi! ao r)o je (o/ilna u,lupa! 'na2ajnije pro(ijeni)i
priori)e)e ad ,pe*i&ia*ije /udu ve po)oves
-ava je ulopa on&e*ij,i9 aplia*ija u reiranju ar9i)e)ures 1a
li je 7arir)e na *jelovi)oj in&ra,)ru)uri ili pojedina2ni( rjerenji(as
-ava je ,)ru)ura ruovodnop adra oji e uve,)i po,lovne
aplia*ije i nji(a upravlja)i! ne'avi,no od ,)alnop ra,)a ,lo7eno,)i i
la/ilno,)is
Pojedina2ne a)ivno,)i ori,nia! 'a,novane na in)epri,ani( po,lovni(
aplia*ija(a! po,)aju a)ali'a)oro( pro(jena u javnoj upravi%
"$X
0rendovi koji upravljaju arhitekturom e-!oslovanja u upravi
Tri po,lovna )renda upravljaju odlua(a u popledu ar9i)e)ure e-
Uprave i )o4
*rzina poslovanja% Br'ina davanja u,lupe i njena vali)e)a ,ur)in,a je
'a i,orir)avanje po,lovni9 (opuno,)i%
=ranice javne uprave% Nova paradip(a po,lovanja a7e da
tne'apo,leni(aa ula' nije 'a/ranjenu! jer oni ipa on)roliru pri,)up
in)erni( ,i,)e(i(a%
:ekivanja od rje$enja oja dono,i )e9nolopija% -ori,ni*i! 'apo,leni!
ruovodni adar i po,lovni par)neri! o2euju vire u rae( vre(enu%
U i,)o vrije(e u podru2ju in&or(a*ione )e9nolopije odvijaju ,e i drupa
dopa3anja4 in)epri,anje aplia*ija! pre/a*ivanje aplia*ija na In)erne)!
pre/a*ivanje ,)ari9 na,lije3eni9 aplia*ija na nove pla)&or(e! a7uriranje (re7ne
in&ra,)ru)ure 'a po)re/e riroopoja,nop pro(e)a poda*i(a! i'pradnja
in)epri,anop (odela poda)aa%
Na7alo,)! /r'a rjerenja ne po,)oje% Ar9i)e)ura aplia*ija i pripadajua
in&or(a*iona in&ra,)ru)ura prili2no ,u ,lo7ene! i(a li ,e u vidu 'a9)jev e-Uprave
'a in)epra*ijo( o(ple)nop ,i,)e(a%
8% oX% "% N+VI CILJEVI BRI0E ZA -+RISNI-A
In)epri,ana aplia)ivna ar9i)e)ura je lju2 'a jedno,)avno ,ervi,iranje
ori,nia%
I'a'ov oji je o2ipledno pred velii( javni( uprava(a je,)e4 ao
in)epri,a)i aplia*ije uprave oje e o,ipura)i /r'u i jedno,)avnu o/radu 'a9)jeva
aavu )ra7i e--ori,ni u ,vo( e-Za9)jevu%
-ao ori,ni*i po,)aju /li,iji ,a In)erne)o(! ne,)aje nji9ova )oleran*ija
'/op i'pu/ljenop vre(ena i nedo,)a)a in)epri,ani9 pro*e,a% 1a /i pre7ivjele!
javne uprave (oraju u,avrri)i ,voje po,lovne pro*e,e ao 7ele dava)i /r'u!
vali)e)nu! a je&)inu u,lupu%
1a /i op,)ale ao do/ri ipra2i! javni( uprava(a je naj/olje da po2nu
ra'(irlja)i o na2ini(a 2vr,)op i e&ia,nop pove'ivanja ra'li2i)i9 aplia*ija%
1anarnja javna uprava (ora au)o(a)i'ova)i (nopo riri pro*e,! pori)i vei
o(ad orpani'a*ije i na jedno (je,)o priupi)i vire in&or(a*ija ,a ra'li2i)i9
(je,)a nepo iada prije% Pod tvei( o(ado( orpani'a*ijeu podra'u(ijeva(o
"$W
popre2no &un*ionalne po,lovne pro*e,e! ao r)o je upravljanje ori,ni*i(a!
oji ,e 2e,)o pro)e7u ro' (nope ,e)ore i oji ,u po do,epu vei od /ilo oje
po,)ojee aplia*ije%
8% oW% N+VE INTE0RISANIJE APLI-ACIJE
U,pje9 ,)ra)epija e-Uprave 'avi,i o vjer)ini ruovodnop adra u
popledu reiranja ,ljedee penera*ije ,ervi,a 'a,novani9 na ,o&)veru%
Pravovre(eno i,poru2ivanje ,ervi,a (ora u prin*ipu /i)i ru)ina! 'ar nes Nije /ar
)ao% Za veinu ruovodnop adra ra'voj ,o&)vera je jor uvje nali na
2aro/njar)vo% 1aju ,e 'a9)jevi u popledu proi'voda! dopodi ,e 2arolija i ,o&)ver je
proi'veden% Taj )ip ra'(irljanja (ora ,e pro(ijeni)i da /i di'ajn e-Uprave! oji
je prven,)veno i'pra3en na ,o&)veru! iada upledao ,vje)lo dana%
.)o ra'liuje (anjinu javni9 uprava! u,pjerni9 u e-Po,lovanju! od o,)ali9
upravas
Sve uspje$ne javne uprava nauile su se nositi sa tehnikim i
uslu,nim neizvjesnostima. :ne su nauile kako usvajanjem aplikacijskih
okvira prevladati haos u svojim procesima pri razvoju e-sluga.
+2ipledno je da ,(o urli u eru ,lo7eni9! popre2no &un*ionalni9 in)epri -
,ani9 aplia*ija! 'vani9 taplia)ivni( oviri(au! oji pred,)avljaju o,novu e-
Uprave% U ,r*u )op ,)varnop napre)a je (odularno,) aplia*ija4 i'pradnja
,lo7eni9 pro*e,a od (anji9 pod,i,)e(a! oji ,e (opu di'ajnira)i ne'av,no i ipa
'ajedno &un*ioni,a)i ao *jelina% 1a /i ra'u(jeli ao ,(o do )opa dorli!
va7no je ra'u(je)i evolu*iju po,lovni9 aplia*ija% To je /io ni' oraa! ao r)o je
pria'ano na Sli*i4 Evolu*ija aplia*ija 'a po,lovanje javne uprave%
"$8
-ora o4
Aplia*ije
orjen)i,ane na
po,lovne 'ada)e
-ora X4
In)epri,ane
&un*ionalene
aplia*ije
[Bripa o ori,niu\
-ora "4
yun*ionalne
aplia*ije
[lopi,)ia\








M+vE.
1+BITI
USLU0U
1AJEM TI
USLU0U
NU1IM TI
USLU0U
Slia4 Evolu*ija aplia*ija 'a po,lovanje javne uprave
&orak @% - po,lovne aplikacije su bile usko usmjerene i orijentisane
na pojedine po,love ['ada)e\! pojedno,)avljujui )ao nee pro*e,e ao na
pri(jer - prije( i o/radu 'a9)jeva%
&orak ;% - podra'u(ijevao je rein,injering i trans(ormaciju. U ovo(
periodu aplia*ije po,)aju orenu)e &un*ionalno( in)epri,anju% Na ,reu! nove
)e9nolopije o(opuavaju rein)epra*iju 'ada)aa u pove'ane pro*e,e% U ,)varno,)i
danarnje plo/alne eono(ije! &un*ionalna ,pe*ijali'a*ija (o7e /i)i r)e)na% +no
r)o je po)re/no je,)e ,po,o/no,) pru7anja rjerenja! r)o 'a9)jeva da ,vao i(a
prepled nad *jelovi)o( ,lio( i o,)ane &le,i/ilan u ,uo2avanju ,a novi( ili
,lo7eni( ,i)ua*ija(a% Taj 'a9)jev ,)vorio je po)re/u 'a in)epra*ijo( popre2no
&un*ionalni9 aplia*ija%
Period od oZZ#% do oZZ8% o/ilje7io je rein7enjerinp po,lovni9 pro*e,a! i
orpani'a*ije ,u ,e po2ele /a'ira)i na upravljanju i op)i(i'a*iji popre2no
&un*ionalni9 po,lovni9 pro*e,a%
Pro*e, )ran,&or(a*ije djeli(i2ni9 &un*ionalni9 a)ivno,)i prevodi ,e u
,i,)e( oji je orpani'ovan! ponovljiv u ,vo( djelovanju i pou'dan% Prela'i ,e ,a
orpani'a*ije orijen)i,ane na 'ada)e! na orpani'a*iju orijen)i,anu na pro*e,e! r)o
je velia pro(jena rada i ra'(irljanja% Trend u po,lovanju ide pre(a ,o&)ver,oj
podrr*i pro*e,a! r)o ,e po,)i7e ra'voje( po,lovni9 aplia*ija oje velii /roj
&un*ija ,pajaju u ole*iju do/ro o(ponovani9 ovira%
Zar)o je )o ,pajanje neu,la3eni9 aplia*ija neop9odnos Pro*e,e )re/a
u2ini)i e&ia,ni( i e&e)ivni( )e i9 in)epri,a)i u ,i,)e( oji e /i)i orijen)i,an na
pru7anje o(ple)ni9 rjerenja i u,lupa orenu)i9 a ori,niu%
"$h
&orak D! - je )rend po)pune popre2no (unkcionalne integracije i
po)pune prilapodljivo,)i% Veina a)ivno,)i u orpani'a*iji ne ,lijedi &un*ionalni
(odel% -ao pro(jene po,)aju )rajne! popre2no &un*ionalni pro*e,i po,)aju
plavni( ,red,)vo( oordiniranja a)ivno,)i ra,prreni9 oo ra'li2i)i9 &un*ija%
To je dovelo do pojave aplia)ivni9 ovira! naplaravajui oordina*iju i'(e3u
ra'li2i)i9 ,lu7/i javne uprave% Aplia)ivni oviri ra'li2i)i9 ,u )ipova! od oji9 ,vai
pred,)avlja ,up pove'ani9 ,ep(ena)a &un*ionalno,)i% I(ple(en)a*ija
aplia)ivni9 ovira pred,)avlja peneralni re(on) ,vi9 ,i,)e(a javne uprave% Ti
aplia)ivni oviri di'ajnirani ,u da in)epriru4
+dno,e ,a ori,ni*i(a!
Re,ur,e javne uprave!
U,lu7ni lana*!
e-Na/avu!
Sve aplia*ije javne uprave!
Po,lovnu in)elipen*iju! upravljanje 'nanje( i podrru odlu2ivanju!
>avna uprava treba da kupi i pusti u rad kon(ekcijske aplikacije%
razvijene od strane vrhunskih svjetskih dobavljaa. Lopia oja le7i u
po'adini upovanja on&e*ij,i9 aplia*ija pojedno,)avljeno u uporedi)i ,a
upnjo( au)a% Ao na( je *ilj ii i' )a2e A au)o(o/ilo( do )a2e B! onda na(
je /olje upi)i au)o nepo pa pravi)i% Bolje je pa7nju u,(jeri)i na vo7nju nepo na
pradnju au)o(o/ila% I,)a lopia vrijedi i 'a ra'voj veliop /roja in)epri,ani9
aplia*ija% Javna uprava /i ,e )re/ala /a'ira)i na upovinu aplia*ija! u(je,)o da
velia ,red,)va )rore na ra'voj ,lo7eni9 aplia*ija%
-on&e*ij,e aplia*ije ,u nei( javni( uprava(a ra'vijenop ,vije)a
po(ople da ,e 'na2ajno prilapode pro(ijenjeni( u,lovi(a rada! )e poveaju
,voju vali)e)u u,lupa%
8% oW% o% APLI-ACIJE ZA UPRAVLJANJE
+1N+SIMA SA -+RISNICIMA
Javne uprave na ovi( pro,)ori(a naj2ere ne ra,pola7u ,a dovoljno
in&or(a*ija da /i (ople pru7i)i /r'u i vali)e)nu u,lupu ,voji( ori,ni*i(a%
Po,)ojei ,i,)e(i porivaju (ali /roj po,lovni9 pro*e,a! nee&ia,ni ,u i /ilo /i i9
pre,upo in)epri,a)i% Z/op )opa /i )re/alo 'apo2e)i i,*rljujui pro*e,
rein7injerinpa po,lovni9 pro*e,a i uvo3enja in)epri,ani9 rjerenja 'a,novani9 na
po,lovni( pro*e,i(a% Tre/alo /i u,lu7ne ,ervi,e prilapodi)i po)re/a(a
ori,nia! a ne po)re/a(a ruovodnop adra%
"$$
1a /i 'adovoljile po)re/e ,voji9 ori,nia! javna uprava (ora (e3u,o/no
pove'a)i ,ve ,voje orpani'a*ione jedini*e 'adu7ene 'a u,lupe i ,ervi,iranje
ori,nia! ,a ,vi( o,)ali( in)erni( ,ep(en)i(a% -lju2 i(ple(en)a*ije )ave
ini*ija)ive je nova in&or(a)i2a in&ra,)ru)ura oja )re/a da o/u9va)i ,ve poda)e
o ori,ni*i(a! nji9ovi( po)re/a(a i ponaranju% Pro/le( je r)o velii /roj javni9
uprava na,)oji /olje in)epri,a)i ,voje unu)rarnje pro*e,e! ne vodei dovoljno
ra2una o po)ra/a(a ,a(i9 ori,nia%
In)epra*ija aplia*ija 'a upravljanje odno,i(a ,a ori,ni*i(a [vidi ,liu4
In)epra*ija aplia*ija ,a ori,nio( u *en)ru\ je od pre,udnop 'na2aja%
Ca ve+inu javnih uprava bolji je i ekonominiji izbor kupnja
aplikacija za upravljanje odnosa sa korisnicima od izgradnje vlastitog
sistema alatima niskog nivoa.
+ne vire ne (oraju 2ea)i da pro3u ro' dupo)rajne ra'vojne *ilu,e da
/i o,)varile do/ro/i)i od aplia*ija 'a upravljanje odno,i(a ,a ori,ni*i(a%
Slia4 In)epra*ija aplia*ija ,a ori,nio( u *en)ru
8% oW% "% APLI-ACIJE ZA PLANIRANJE RESURSA
JAVNE UPRAVE
Po)puni prela' na e-Upravu (ora 'a re'ul)a) i(a)i ,)andardi'ovane
po,lovne pro*e,e% Ne ,(ije ,e do'voli)i da ,vaa orpani'a*iona jedini*a unu)ar
javne uprave! a 'a)i( i ,ve javne uprave vode ,voje po,love pre(a pravili(a oja
,e ne ulapaju u jedin,)veni ,i,)e(% Neuve'ani i i'olovani ,i,)e( je veo(a ,up i
nee&ia,an%
"$Y
U,lupa
Servi,
Pro(o*ija
Upravljanje
odno,a ,a
ori,ni*i(a
!otpuna optimizacija poslovnih procesa du, cijelog uslu,nog lanca%
zajedno sa potpunim povezivanjem svih dijelova jedne javne uprave sa svim
drugim javnim upravama% cilj je koji se mora ostvariti da bi korisnik mogao
dobiti brzu i kvalitetnu uslugu. 0o se mo,e posti+i izborom integrisanih
aplikacija. :ne moraju ubrzati protok in(ormacija i standardizovati
poslovno izvje$tavanje za potrebe korisnika i rukovodnog kadra.
Za unapre3enje ,i,)e(a o/rade 'a9)jeva! on)rolu pred(e)a! /olju
ra'(jenu poda)aa i in&or(a*ija i ,li2no! javne uprave (oraju i(a)i in)epri,ane
aplia*ije 'a planiranje re,ur,a [vidi ,liu4 In)epra*ija aplia*ija 'a planiranje
re,ur,a\% -lju2 u,pje9a je4
op)i(i'irani ,ervi,!
po)puna in)epra*ija!
po/oljranje (opuno,)i i,punjavanja roova davanja u,lupe!
rae vrije(e i'(e3u 'a9)jeva i u,lupe!
)e po(a od u,lupa orjen)i,ani9 na 'a9)jev pre(a nu3enju u,lupa%
Slia4 In)epra*ija aplia*ija 'a planiranje re,ur,a
"$Z
.al)er "
Prije(
'a9)jeva
1i,)ri/u*ija
u,lupa
Ra2unovod,)vo
&inan,ije
Planiranje
re,ur,a
javne uprave
Za9)jevi
8% oW% X% APLI-ACIJE ZA UPRAVLJANJE
USLUvNIM LANCEM
-ao ,e javne uprave u ,ve veoj (jeri reu pre(a )renu)ni(
'a9)jevi(a i rea*ija(a veliop /roja ori,nia! )ao i aplia*ije 'a jedin,)veno
upravljanje u,lu7nop lan*a po,)aju na2ino( 7ivo)a veliop /roja uprava%
Aplia*ije 'a upravljanje u,lu7ni( lan*e( di'ajnirane ,u da unaprijede
vre(en,o planiranje u,lupa! ,)anje pojedini9 pred(e)a! prona3u u,a prla i
/r'o i,pune 'a9)jeve [vidi ,liu4 In)epra*ija aplia*ija 'a po)re/e u,lu7nop
lan*a\%
1o/ro proje)ovan i i(ple(en)iran ,o&)ver )re/a da ulanja lopi,)i2e
/arijere! reirajui jedno,)avan pro)o 'a9)jeva i u,lupa! ali ,e (ora 'na)i da
je )e9ni2i i'a'ov in)epri,anja u,lu7nop lan*a 'a,)rarujui%
Slia4 In)epra*ija aplia*ija 'a po)re/e u,lu7nop lan*a
Upravljanje u,lu7ni( lan*e( privla2i veliu pa7nju e-Uprave% Zar)os
Po,)ojei u,lu7ni lan*i u eri e-Po,lovanja! u ojoj ,e )rorovi (oraju ,(anjiva)i
na ,vao( orau! a u,lupe po/oljrava)i! o/i2no ,u 'a,)arjeli% 1a /i u,pjele u
danarnje( oru7enju oji( upravljaju 7elje i po)re/e ori,nia! javne uprave
(oraju unaprijedi)i pro*e,e ,voje (e3u,o/ne oopera*ije! na na2in na oji )o
"Y#
Za9)jevi
+prani2enja
Ra,podjela
re,ur,a
Upravljanje
u,lu7ni(
lan*e(
2ine i ,a pro*e,i(a unu)ar ,voji9 prani*a% Rein7enjerinpo( u,lu7nop lan*a *ijele
,upine pove'ani9 javni9 uprava! prani*e i'(e3u nji9 po,)aju /e'na2ajne%
Re'ul)a) je4 velia ori,) 'a ,ve u2e,nie u u,lu7no( lan*u%
8% oW% W% APLI-ACIJE ZA UPRAVLJANJE
SISTEM+M e-Na/ave
Aplia*ije oje 'apo,lene pove'uju ,a po,lovni( ,i,)e(o( [0"E
-gove!nment-to-emp&o%ee\ do7ivjele ,u u neolio 'adnji9 podina pravu
e,plo'iju! po,e/no u 'e(lja(a ,a ra'vijeno( de(ora)ijo(%
Javne uprave /i )re/ale pove'iva)i na In)erne) ,ve ,voje 'apo,lene%
Pove'ano,) je ,red,)vo oje uprava(a o(opuava ,a(oople(enjivanje ljud,i9
re,ur,a! upravljanje e&e)i(a i &un*ija(a na/ave%
Po,(a)raj(o e-Na/avu% Na/avu do/ara ili u,lupa oje ,u neop9odne 'a
o/avljanje po,lovanja 2ine na/ave od an*elarij,i9 (a)erijala i api)alne
opre(e! do ,ervi,a! pu)ovanja i 'a/ave% Slia tIn)epri,ane aplia*ije 'a po)re/e
na/aveu pria'uje ra'li2i)e a)eporije na/ave oje ,padaju u )u la,u
in)epri,ani9 aplia*ija%
"Yo
Na/ava
an*elarij,e
opre(ere
+,ipuranje
,ervi,a [urir!
eono(! %%%\
Na/ave 'a po)re/e
po,lovnop
pu)ovanja
Ra2unar,a
opre(a ,o&)ver
Aplia*ije
e-Na/ave
Slia4 In)epri,ane aplia*ije 'a po)re/e na/ave
U vei( javni( uprava(a na/ava je jedan od naj(anje
au)o(a)i'ovani9 pro*e,a% Cilj aplia*ija 'a e-Na/avu je o,na7i)i ,voje
'apo,lene! au)o(a)i'irajui pro*e, na/ave i )ao ,ni7avajui )rorove upovanja%
Au)ori'a*ijo( pro*e,a na/ave! uprave ,e nadaju da e ,(anji)i re7ij,e
)rorove i do 8# po,)o% Aplia*ije 'a e-Na/avu o(opuavaju da ,e ,rede
in&or(a*ije o po)re/a(a i do/avlja2i(a! a da ,e ,a do/avlja2i(a ,lapaju
povoljniji upovori% Tave aplia*ije o(opuavaju da ,e )rorovi pra)e po
a)eporija(a4 npr% 'apo,leni! odjel! (je,e*! i)d% e-Na/ava pred,)avlja novi )rend
,a(ou,lu7ni9 aplia*ija 'a 'apo,lene%
8% oW% 8% APLI-ACIJE ZA INTE0RISANJE
APLI-ACIJA JAVNE UPRAVE
Nove aplia*ije! na'vane pove'iva2i [in)epra)ori\! pred,)avljaju
aplia*ije 'a in)epra*iju aplia*ija 'a po,lovanje predu'ea [uprava\! oje
pove'uju aplia*ije in)ernop po,lovanja ,a aplia*ija(a 'a upravljanje
odno,i(a ,a ori,ni*i(a! )e aplia*ija(a 'a planiranje re,ur,a javne uprave
[vidi ,liu4 In)epri,ane aplia*ije\%
Zar)o ,u aplia*ije 'a in)epra*iju od ,ur)in,e va7no,)is Te aplia*ije
po,)aju va7ne uprava(a 2ije in)erne i e,)erne aplia*ije po)i2u od ra'li2i)i9
do/avlja2a%
-ao po,)ii da neu,la3ene in)erne i e,)erne aplia*ije javne uprave
rade 'ajedno jednao do/ro ao i 'a,e/nos 1rupi( rije2i(a! ao na)jera)i
vare ne'avi,ne aplia*ije da ,ara3uju ao jedin,)vena! u,la3ena *jelinas To
pi)anje je vrlo /i)no 'a pojavu ovira aplia*ija 'a in)epri,anje aplia*ija%
"Y"
In)erne
aplia*ije
Servi, ori,nia
Prije( 'a9)jeva
E,)erne
aplia*ije
1i,)ri/u*ije! U,lupe
Planiranje
yinan,ije
In)epra*ija
aplia*ija
Slia4 In)epri,ane aplia*ije
U ,i)ua*iji ad uprave i(aju vire do/avlja2a ,o&)vera! )ave aplia*ije ,u
od pre,udne va7no,)i% Veina velii9 javni9 uprava ori,)i velii /roj ra'li2i)i9
aplia*ija oje ni,u di'ajnirane 'a o(unia*iju ,a drupi( ,i,)e(i(a%
So&)ver 'a in)epra*iju aplia*ija! 'a in)epri,anje ,vi9 ,ep(ana)a javne
uprave pre(oruje )aj ponor! o)idajui in&or(a*ije od aplia*ija! 2e,)o
po9ranjeni9 u ru)i( ,i,)e(i(a 'a planiranje re,ur,a javne uprave! i raljui i9
,erveri(a oji poda)e tpro,lje3ujuu ao poruu oju pri(ala* (o7e
ra'u(je)i%
Na pri(jer! 'a9)jev pu)e( Web-a ,)i7e u ,i,)e(% In&or(a*ije do/ijene u
pro*e,u )ra7enja ralju ,e po,redniu! aplia*iji 'a in)epra*iju! novo( pro*e,u!
o)voreno( 'a novop ori,nia! oji poda)e o nje(u ralje (nor)vu in)erni9
i e,)erni9 aplia*ija )e /a'a(a poda)aa% -ad je 'a9)jev jedno( provjeren i
po)vr3en ,vai de)alj ,e po,redovanje( propra(a ralje (odulu 'a i,punjavanje
'a9)jeva! ili 'a9)jeve jedno,)avno pro,lje3uje dalje% Pro*e, i,punjavanja 'a9)jeva
vraa in&or(a*ije o njepovo( ,)a)u,u i poda)e o i,poru*i propra(u! oji i9
'a)i( pro,lje3uje ,i,)e(u 'a pri9va) 'a9)jeva u oviru Web 2vora! pu)e(
ojepa ori,ni (o7e do/i)i in&or(a*ije o nerijereni( 'a9)jevi(a%
Aplia*ije 'a in)epra*iju aplia*ija4
Unapre3uju pro*e,iranje 'a9)jeva! o(opuavajui javnoj upravi /r'u
i,poruu u,lupa%
Unapre3uju a)ivno,)i ori,nia! po(a7ui javni( uprava(a da /udu
in)ere,an)nije i po7eljnije 'a 'a9)jeve ori,nia%
8% o8% P+SL+VNA INTELI0ENCIJA
[APLI-ACIJE ZA UPRAVLJANJE ZNANJEM\
Po'na)a i'rea a7e4 znanje je mo+! ali ,e (ora 'na)i da nedi&eren*irana
(a,a in&or(a*ija nije 'nanje% Ao ,e po,(a)ra in)elipen*ija! onda (o7e(o rei da
ona na,)aje ad javna uprava ori,)i ,voje in)ele)ualne re,ur,e i ,po,o/no,)i ao /i
unijela ja,nou i ,(i,ao u veliu oli2inu in&or(a*ija i poda)aa! priupljeni9 u'
po(o danarnje )e9nolopije% Na,)ojanje da ,e priupi 'nanje /e' ra,polapanja
neop9odni( anali)i2i( ala)i(a! javna uprava (o7e po,)a)i i ,la/ija nepo r)o
je,)e% -ao javne uprave ,ve vire /udu u,vajale odpovarajue 'nanje! upravljale
dopa3aji(a i (odeli(a po,lovanja! one e (ora)i inve,)ira)i u nove ,i,)e(e 'a
"YX
ruovanje 'nanji(a! oji e i( po(oi odpovori)i na pro(jenjive u,love na )r7ir)u
u,lupa i pro(jenjive po)re/e ori,nia%
+,nova po,(a)ranja le7i u na2inu na oji e ,e velie oli2ine vrijedni9
poda)aa! 'alju2ane u aplia*ija(a! pla)&or(a(a 'a po9ranu poda)aa i /a'a(a
poda)aa javne uprave! pre)vori)i u ner)o novo f veliu predno,)% Pre)varanje
poda)aa u 'nanje! po,ao je po'na) pod i(eno( po,lovna in)elipen*ija [B3
business inte&&igen"e\%
Po,lovna in)elipen*ija pred,)avlja jednu novu prupu aplia*ija oje ,ve
vire po2inju da o,vajaju ,vije)! a di'ajnirane ,u da ,vi( orpani(a! orpani'a*ija(a
i in,)i)u*ija(a orpani'uju i pre,)ru)uriraju )ran,a*ij,e poda)e! )ao da i9 ,e
(o7e anali'ira)i i ori,)i)i 'a podrre odlu2ivanju%
U ovo( poplavlju u ra'(a)ra)i (opuno,)i oje po,lovna in)elipen*ija
[BI\ nudi rajenje( ori,niu% Anali'irau in&or(a*ione ,adr7aje javne uprave!
pria' in&or(a*ija i in)era*ije ,a nji(a pre(a po)re/a(a ,vi9 ori,nia% Poa'au
ao ori,ni*i(a po,lovne in)elipen*ije! ro' ni' ra'li2i)i9 anala! ao r)o ,u e-
(ail! &a,ovi SMS i Web ,)rani*e! ponudi)i ,pe*i&i2ne i po li2ni( po)re/a(a
,rojene in&or(a*ije%
+,novni ele(en)i od oji9 je po,lovna in)elipen*ija pra3ena ,u4
per,onali'a*ija! anali'a i ,ep(en)a*ija! )e i'vjer)avanje% Anali'a )ipa r)o-ao 2ine
o,nove aplia*ija po,lovne in)elipen*ije%
Mo7e ,e po,(a)ra)i neolio podru2ja u oji(a ,e po,lovna in)elipen*ija
ori,)i4 upravljanje povla,)i*a(a 'apo,leni9! upravljanje odno,i(a ,a ori,ni*i(a
i pre)ra7ivanje in&or(a*ija%
1ora se znati da u poslovanju% znanje nije ni proizvod ni poslovna
mogu+nost. :no je prije kritini okvir u cijelosti razvijene ekonomije
in(ormacija.
Prva penera*ija aplia*ija 'a e-Po,lovanje &ou,irala ,e na upovinu i
prodaju ro/a i u,lupa pu)e( Web-a! drupa penera*ija &ou,ira ,e na do/ijanje
popleda na po,lovanje po(ou poda)aa priupljeni9 od ,vae )ran,a*ije% Te
aplia*ije e&ia,nije anali'iraju poda)e! ,a *ilje( ra'vijanja privr7eno,)i
ori,niu i poveanja e&ia,no,)i u,lu7ivanja! anali'irajui po,lovne )ran,a*ije
ori,nia u,lupa i po(a7ui op)i(i'ira)i odno,e javne uprave ,a nji(a% 1rupa
penera*ija aplia*ija 'a e-Po,lovanje po(a7e ao u in)erpre)iranju onopa
r)o ,e dopodilo u prorli( )ran,a*ija(a! )ao i u orir)enju 'nanja 'a po)re/e
podrre odlu2ivanju o ,(jeru u oje( javnu upravu )re/a vodi)i%
8% o8% o% RAZV+J APLI-ACIJA ZA UPRAVLJANJE
ZNANJEM [-M\
"YW
Ao ,e ra,pola7e opera)ivni( poda*i(a! )ran,a*ij,i( poda*i(a i
velio( oli2ino( poda)aa oji po)i2u od e-U,lupe! javne uprave )re/a da
)ra7e aplia)ivna rjerenja oja e i( po(oi pronai ,(i,ao priupljeni9
in&or(a*ija% Javne uprave 7ele 'na)i4
-ao e&ia,no ori,)i)i ,irove poda)es
-ao ,irove poda)e pre)vori)i u 'nanjes
Javnoj upravi je po)re/no vire od puop pri,)upa poda*i(a% +na 7eli
pro*e,irane i pro/rane in&or(a*ije oje e joj po(oi u donorenju e&ia,ni9
odlua%
+,nova ,vaop (odela ruovanja 'nanji(a je4
,or)iranje in&or(a*ija!
nji9ovo pre)ra7ivanje!
paovanje i
,lanje%
Sada ,e ,ve vire ori,)e (e9ani'(i 'a po,)avljanje upi)a i ala)i 'a
i'vjer)avanje! ao /i ,e i'vule ori,ne in&or(a*ije i' ,ladir)a poda)aa% Rea-
)ivni! poda*i(a orenu)i ,vije) danarnji*e! polapano ,e (ijenja u proa)ivni!
upi)i(a vo3eni ,vije) 'nanja ,u)rarnji*e% Slia4 5Evolu*ija aplia*ija 'a
upravljanje 'nanje(6 pria'uje ao ,e upravljanje 'nanje( ra'vijalo )oo(
pro)elop perioda% Ta evolu*ija odvijala ,e u pe) &a'a! od oji9 ,u po,ljednje
dvije u ra'vijeni( 'e(lja(a ,vije)a jor uvije u )ou% -ao )o i'pleda na
nari( pro,)ori(a i u ojoj ,(o (i &a'i o,)aviu 2i)ao*i(a ,a(i da odrede%
!rva (aza - sistemi grupnog pam+enja
1o/ar dio javni9 uprava rei e va( da ,u dva nji9ova najvea
/opa),)va ljudi i 'nanja oja oni po,jeduju% U najrire( ,(i,lu! prupno
pa(enje pred,)avlja (opuno,) 'ajedni2op orir)enja in&or(a*ija u *ijeloj
upravi% Si,)e(i prupnop pa(enja ulju2ivali ,u di,u,ione panele! i orpora-
)ivne in)erne (re7e% Ta )e9nolopija je 'apo,leni(aa u javnoj upravi pru7ala
)renu)ni pri,)up poda*i(a i in&or(a*ija(a i' ra'ni9 i'vjer)aja 'a oje je prije
)re/alo vire dana pa i (je,e*i%
Na pri(jer! aplia*ije &ir(e In)ra,pe*)! ori,)i 'a in)epri,anje!
orpani'a*iju! pre)ra7ivanje i pre)pla)u na in&or(a*ije! na jedin,)venoj loa*iji oja
,e 'ove prupni( pa(enje( [0M\% 1oprino, i pre)pla)a na in&or(a*ije i'
ri'ni*e prupnop pa(enja lapani ,u '/op do/re in)epra*ije ,i,)e(a ,a
aplia*ija(a 'a ruovanje e-Por)o( i an*elarij,i( aplia*ija(a% Ala)i 'a
pre)ra7ivanje po(a7u lo*ira)i i ponovno ori,)i)i in&or(a*ije i' ri'ni*e prupnop
pa(enja! Web ,ervera i po,)ojei9 /a'a poda)aa javne uprave%
Aplia*ije .otus /otes o(panije Lo)u, i In)ra,pe*)ove aplia*ije 2ine
je'pro ,i,)e(a prupnop pa(enja% 0lavni *ilj prupnop pa(enja je pri/li7i)i
javnoj upravi nji9ove vla,)i)e poda)e u *ilju pronala7enja naj/olje po,lovne
pra,e% I' ovi9 poda)aa (opu ,e priuplja)i po,redno i'ra7ena 'nanja i i,u,)va
"Y8
pojedina*a! )e la,i&i*ira)i vjer)ine i ,)ru2no,) 'apo,leni9% 0rupno pa(enje
po(a7e javnoj upravi da /r7e i odlu2nije reapuje na pro/le(e! ao i na po)e'e
onuren*ije% Me)ode i o(/ina*ije proi'voda! po)re/ni9 'a i(ple(en)a*iju
aplia*ija prupnop pa(enja! variraju u riroo( ra,ponu%



















Si,)e(i prupnop pa(enja
In)rane) i
por)ali 'a podrru odlu2ivanju
E,)rane) i
por)ali 'a pove'ivanje
e-Uprava i anali'a )oa
Web ,)rani*e
we)vr)a &a'a
Trea &a'a
1rupa &a'a
Prva &a'a
Po,lovna in)elipen*ija
Pe)a &a'a
Slia4 Evolu*ija aplia*ija 'a upravljanje 'nanje(
0rupno pa(enje je /ila rila)i*a Z#-)i9! ali nije u,pjela o,)vari)i ,voja
o/eanja! ,)varajui velie )rorove i dajui (ale re'ul)a)e% Javne uprave ,u
olijevale pri9va)i)i )e )e9nolopije i' ,ljedei9 ra'lopa4
1alo je onih koji je mogu de(inisati. I,poru2io*i ,i,)e(a 'a
upravljanje dou(en)i(a! aplia*ija i' do(ena ,ladir)a poda)aa i
)e9nolopije nu)anja ori,niu! )vrde da pru7aju ala)e 'a prupno pa(enje!
r)o ,e u &a'i e,ploa)a*ije naj2ere poa'ivalo ao ne)a2no%
Isporuioci so(tvera distanciraju se od grupnog pam+enja kao
so(tverskog proizvoda. Tvrdilo ,e da ,e radi o (odno( 9i)u oji ,u ,(i,lili
on,ul)an)i i i,poru2io*i ,o&)vera! ao /i ,)vorili po)ra7nju 'a ,voji(
proi'vodi(a i u,lupa(a%
Supa na,)ojanja u popledu prupnop pa(enja ni,u davala o2eivani povra)
ulapanja%
7ruga (aza - &orporativni Intraneti i portali za podr$ku odluivanju
-ori,)ei orpora)ivne In)rane)e i por)ale 'a podrru odlu2ivanju! javne
uprave i predu'ea na,)oje o,)vari)i po)punije i ujedna2enije pove'ivanje i'vora
poda)aa ra'/a*ani9 po *ijeloj orpani'a*iji% Te9nolopija oja )aj ra'voj
"Yh
o(opuava je orpora)ivni In)rane)% -reui ,e od rjerenja 'a pojedina
odjeljenja oji(a ,u poda*i i i'vjer)aji ra'vijani 'a (ale! ,pe*ijali'ovane
'ajedni*e ori,nia! orpora)ivni In)rane)i poda)ae javne uprave o)varaju riroj
/a'i ori,nia! ori,)ei 'a )o pre)ra7iva2 i ,)andardno oru7enje%
Mora ,e ipa i(a)i na u(u da 'a)rpavanje an*elarij,i9 ,)olova
'apo,leni9 t/rdi(au in&or(a*ija nije e&ia,no% -lju2ne in&or(a*ije )re/ale /i /i)i
,ervirane )a2no u vrije(e ada ,u ori,niu po)re/ne%
-orpora)ivni In)rane)i ,a(i ne ,)varaju 'nanje! a jor (anje nji(e
upravljaju% 1a /i 'nanje /ilo ,)voreno! priupljanje poda)aa (ora pra)i)i
nji9ova anali'a% Jedan )rend je provo3enje anali'e poda)aa orir)enje( por)ala
'a podrru odlu2ivanju% U ,i)ua*iji ad /a'e poda)aa ,vai( dano( /ivaju ,ve
vee! a ra,polo7ivo vrije(e 'a du/ou anali'u po,lovanja ,ve rae!
au)o(a)i'a*ija predvidivi9 o(ponen)i ,vaodnevne ru)ine dono,io*a odlua
i(a ,(i,la! naravno )a(o pdje je ona (opua% Por)ale 'a podrru odlu2ivanju
ruovodni adrovi ori,)e 'a provo3enje rudarenja poda)aa! )j% pro*e, anali'e
velii9 oli2ina poda)aa ao /i ,e o)rili odno,i i o/ra,*i 'a podrru /olje(
odlu2ivanju%
Por)ali 'a podrru odlu2ivanju i'pra3eni ,u na orpora)ivni( In)rane)i(a
i pred,)avljaju predu,lov 'a ,)varanje e&ia,nop (odela po,lovanja% Aplia*ije 'a
podrru odlu2ivanju unapre3uju pro*e, pre)varanja odlue u a*iju%
Cilj pri(jene aplia*ije je ori,ni*i(a po(oi rjerava)i ri)i2na
pi)anja oja ,e )i2u nji9ovi9 po,lova! odpovarajui na 'a pojedine uprave
,pe*i&i2na pi)anja upravljanja%
+/eanje aplia*ija 'a podrru odlu2ivanju! 'a,novani9 na In)rane)i(a!
je da dono,io*u odlua nude (opuno,)i po,)avljanja pre,udni9 pi)anja o
nji9ovi( po,lovni( ,u/je)i(a i do/ijanja odpovora na nji9! ori,)ei u
najveoj (opuoj (jeri priupljene! a ne anali'irane! )ran,a*ij,e poda)e%
9aza tri - 3kstranet i portali za povezivanje
-ao javne uprave /udu po2injale i(ple(en)ira)i ,)ar)epije 'a djelovanje
u,lu7nop lan*a! one e i'a/rane dijelove ,voje in&or(a*ione in&ra,)ru)ure
i'(jer)a)i i'van ,vop ra2unar,op ,i,)e(a! )ao da i( (opu pri,)upa)i i nji9ovi
do/avlja2i i po,lovni par)neri% Te ,poljne (re7e ara)erire /r'i pri,)up in&or(a-
*ija(a! poda*i prilapo3eni pojedini( )ipovi(a ori,nia i pri(jereni nji9ovi(
'a9)jevi(a i po)re/a(a%
Pove'ivanje po,lovni9 ,u/jea)a pu)e( ,poljni9 (re7a na(ee nove
'a9)jeve4 (opuno,) ruovanja velio( oli2ina(a poda)aa! porivanje
riroop ,pe)ra poda)aa! podrru ra'li2i)i( ra2unar,i( pla)&or(a(a! veliu
od'ivnu /r'inu i riro ,pe)ar i'/ora on)a)a%
Cilj ,)ra)epije upravljanja 'nanje(! 'a,novane na vanj,i( (re7a(a! je
da)i povlar)eni u,lu7ni )re)(an! ro' de)aljne in&or(a*ije o 'a9)jevi(a i
u,lupa(a! oje e o,ipura)i veu pou'dano,) i prepledno,) u'du7 i poprijeo
u,lu7nop lana*a%
"Y$
Petvrta (aza: e-prava i analiza toka - Web stranice
U,pjerne in)era*ije ,a ori,ni*i(a On-&ine na2ino( ne dopa3aju ,e
,lu2ajno% Pora,) e-U,lupe po(opao je pojavi novi9 o/lia upravljanja 'nanje(!
ao r)o ,u anali'a ori,niova re)anja In)erne)o( [anali'a )oa lianja (ire(\!
upravljanje e-Por)o( i vireanalni por)ali 'nanja i ,l%
/naliza toka korisnikovog klikanja mi$em - pred,)avlja ele)ron,e
)rapove oji poa'uju uda ,e ljudi [ori,ni*i\ po Web-u reu! r)a )ra7e!
pledaju ili upuju )e pdje ,e vraaju% +no r)o upravi )re/a je (opuno,) da
uvije /ude upo'na)a ,a ,vao( ori,niovo( a)ivnoru! ao i da /ude u
,)anju anali'ira)i i ra'u(je)i nji9ove po)re/e i ,lono,)i )e predvi3a)i pro(jene
u nji9ovi( o2eivanji(a%
Priupljanje i anali'iranje ,vi9 liova (ire( po)en*ijalni9 i ,)varni9
ori,nia u,lupe javne uprave nona je (ora 'a uprave oje ,u lore
pripre(ljene 'a ruovanje )olio( oli2ino( in&or(a*ija% -ao ,e javne
uprave (opu pripre(i)is Poda*i o ori,niovo( lianju (ire( na nei( ,e
Web 2vorovi(a au(uliraju )ao /r'o da )o dovodi do i'a'ova rajnji9
(opuno,)i onven*ionalni9 pri,)upa upravljanju /a'a(a poda)aa% Po,ljedi*a
)opa je ra'voj nove penera*ije /r'o ra,)ui9 /a'a poda)aa! ranpa 8! o# ili o8
)era/aj)a! oje u,lovljavaju ,)varanje novi9 pu)eva di'ajna! po9ranjivanja!
,)varanja re'ervni9 opija i ar9iviranja /a'a poda)aa%
pravljanje e-!o$tom je drupo podru2je upravljanja 'nanje( ili in)eli-
pen)no upravljanje e-Por)o(% Najpo'na)ije ,o&)ver,e o(panije u ,vije)u oje
nude )ave aplia*ije ,u4 e-4ain# Kana ommuni"ations i )iebe&%
+dno,i javne uprave ,a njeni( ori,ni*i(a i po,lovni( par)neri(a u
pro)elo( periodu ,u ,e o,lanjali na li2ne! )ele&on,e ili pi,ane on)a)e% 1a /i
o(uni*irale e&ia,no! javne uprave ,u ulo7ile 'na2ajne re,ur,e u po'ivne
*en)re% Tipi2ni po'ivni *en)ri /ili ,u orijen)i,ani na ori,nia! 2e,)o ,u ori,)ili
,upu )e9nolopiju i ni,u /ili prilapodljivi ra,)u /roja ori,nia% 1ola,o(
novi9 anala o(unia*ije i rirenje( e-Por)e! po,lovna o(unia*ija ,a
ori,ni*i(a i drupi( po,lovni( par)neri(a /i)no ,e pro(ijenila%
In(rastruktura% zasnovana na upravljanju znanjem% javnoj upravi
i njenim partnerima% omogu+ava interakciju u svakom trenutku% koriste+i
za to cijeli niz komunikacijskih kanala% kao $to su Web% e-!o$ta% tele(on%
S1S te neposredni kontakt. In(rastruktura za upravljanje znanjem e-
pravama pru,a mogu+nost pra+enja milijuna mjesenih interakcija i
kao odgovor na njih dopu$ta im analiziranje% izvje$tavanje i pokretanje
inicijativa skrojenih prema speci(inim potrebama. In(rastruktura za
upravljanje znanjem kombinuje automatizaciju% poslovna pravila%
umjetnu inteligenciju% tok rada% analitiku i napredne tehnologije za
"YY
analiziranje poruka% da bi se e-pravama omogu+ila brza i tana
isporuka in(ormacija i pru,e ili odgovori na korisnikove zahtjeve.
!ortali znanja - Vireanalni ,o&)ver 'a rad por)ala 'nanja
ori,ni*i(a o(opuava pre)ra7ivanje! pro*e,iranje i pre'en)ovanje poda)aa u
oru7enju In)rane)a javne uprave! ori,)ei 'a )o ,)andardni pre)ra7iva2 Web-a%
Po'na)i i,poru2io*i por)ala ,u o(panije B!io# Business Obje"ts# ognos#
2ata1anne&# '&umt!ee# 'o!te!a i Diado!.
-ao rade por)ali 'nanjas Por)ali 'nanja ,e ori,)e 'a praenje produ-
)ivno,)i od pru7anja u,lupa ori,ni*i(a% Ruovodni adrovi (opu preo
por)ala 'nanja pra)i)i a)ivno,)i u,lu7nop i po'ivnop *en)ra! 'a de)aljno
ra'u(ijevanje na2ina na oji ra'li2i)e a)ivno,)i 'apo,leni9 u)i2u na e&ia,no,)
u,lupe )e (jeri)i e&ia,no,) njepovi9 ra'li2i)i9 pou,ni9 ini*ija)iva% Uvid do/ijen
anali'o( por)ala 'nanja o(opuava da ,e ra'u(iju i,)orij,i )rendovi u
popledu ,ervi,a ori,nia i navie ori,nia u orir)enju ,ervi,a! )e /r'o
iden)i&iuju pro/le(a)i2na podru2ja i /i)no povea /roj 'adr7ani9 ori,nia%
!eta (aza - !oslovna inteligencija
Te9nolopijo( 'a predvi3anje )e anali)ia poda)aa! pred,)avljaju o,nov
proa)ivne po,lovne in)elipen*ije4 u ,vao do/a! ,vapdje i na ,vao( (je,)u%
-ao javne uprave priupljaju in&or(a*ije o ,voji( vla,)i)i( a)ivno,)i(a! one
)e in&or(a*ije )re/aju de)aljno anali'ira)i i even)ualno di,)ri/uira)i nei( ['a
,ada oda/rani(\ ori,ni*i(a%
Po,lovna in)elipen*ija! 'a,novana na per,onalni( in&or(a*ija!
proa)ivna je i vo3ena poda*i(a% Per,onali'a*ija pred,)avlja orir)enje
)e9nolopije 'a proa)ivno priupljanje! orpani'a*iju i i,poruu in&or(a*ija
pojedin*i(a% Po,lovna in)elipen*ija au)o(a)i'uje i,poruu in&or(a*ija
ori,ni*i(a ori,)ei u,love 'a upravljenje i'u'e*i(a! )e odre3ene dopa3aje ao
oida2e 'a u,po,)avljanje o(unia*ije%
-la,i2ni ,i,)e(i 'a podrru odlu2ivanju in&or(a*ije ne per,onali'iraju%
+ne ,e '/op )opa (oraju (ijenja)i ao /i ulju2ile i nove (opuno,)i
per,onali'a*ije i di,)ri/u*ije in&o(a*ija% Pri(jer )opa )renda ve ,e (o7e
na'rije)i u aplia*iji 2)) B!oad"aste! o(panije $i"!o)t!ategv! po(ono(
ala)u 'a ruovanje /a'a(a poda)aa! oji ori,)i )e9nolopiju nu)anja
ori,niu% +va aplia*ija o(opuava da ,e vei( i 2eri( ori,ni*i(a ralju
in&or(a*ije pre(a unaprijed 'adani( para(e)ri(a%
:snovnih pet komponenti poslovne inteligencije su:
@. in(ormacije%
;. analiza%
D. personalizacija%
2. vi$ekanalna isporuka in(ormacija i
A. transakcije
Ao ,e ovi9 pe) o(ponen)i ,lo7e na odpovarajui na2in! do/ije ,e
ro/u,na! ,ala/ilna i &le,i/ilna pla)&or(a po,lovne in)elipen*ije% Te nove
"YZ
aplia*ije oreu naplava2e )radi*ionalnu paradip(u podrre odlu2ivanju! )ipa
pitanje-i-odgovor. Nova penera*ija )i9 aplia*ija do)i2nu lopiu oree u
,upro)no( ,(jeru4 .)a ao ,i,)e( ne 2ea da rajnji ori,ni po,)avi pi)anjes
.)a ao u(je,)o njepa ,i,)e( ,a( po,)avi pi)anje i poralje (u odpovors
I,)in,a per,onali'a*ija 'a9)jeva da ,e ,vaa ori,niova a)ivno,)
,roji pre(a )ipu o(unia*ij,op ure3aja% -orir)enje( ,na7nop (e9ani'(a 'a
per,onali'a*iju! javne uprave jedno( )e i,)o( ori,niu (opu ponudi)i ra'li2i)e
a)ivno,)i pu)e( ra'li2i)i9 o(unia*ij,i9 ure3aja% Aplia*ije 'a po,lovnu
in)elipen*iju pre)po,)avljaju da ori,ni*i ne vole /i)i pre)rpani in&or(a*ija(a! i
da e! pru7i li i( ,e prilia! i,a'a)i oje( )ipu in&or(a*ija oje pri(aju daju
predno,)! oja u2e,)alo,) o(unia*ije i oji o(unia*ij,i (edij i( najvire
odpovara%
Sljedea penera*ija aplia*ija 'a po,lovnu in)elipen*iju ori,)ie
)e9nolopiju e-U,lupe da /i ,vije) ,ladir)a poda)aa o)vorila ru2ni( o(u-
nia*ij,i( ure3aji(a [(-U,lupa(a - (o/ilni( u,lupa(a\% Raniji (odeli
o,lanjali ,u ,e ,a(o na ,)a)i2ne in&or(a*ije o ori,niovi( )ran,a*ija(a%
Po,lovna in)elipen*ija pre)po,)avlja da e vee javne uprave ,voja priori)e)na
api)alna ulapanja prenije)i na ulapanja u in&ra,)ru)uru 'a podrru odlu2ivanju
na na2in Losjeti i odgovoriL% ao /i /olje op,lu7ivale ,voje ori,nie% Te
aplia*ije e o(opuava)i ne ,a(o priupljanje poda)aa! ve i nji9ovu anali'u!
,a ,vr9o( i'pradnje /olji9 odno,a ,a ori,ni*i(a%
1a /i! na in&or(a*ija(a 'a,novani! (odeli po,lovne in)elipen*ije
&un*ioni,ali ao valja! in)epra*ij,i ovir (ora u,o pove'a)i ra'li2i)e
aplia*ije 'a ruovanje 'nanje(% Be' )opa in)epra*ij,op ovira! javna uprava
(o7e i ne o,)vari)i e&e)e oje o2euju od ulapanja u ,voje ,i,)e(e 'a ruovanja
'nanje(%
8% o8% "% ELEMENTI APLI-ACIJA
ZA P+SL+VNU INTELI0ENCIJU
Po,lovno 'nanje ne na,)aje ,a(o po ,e/i% Neolio lju2ni9 ele(ena)a
upravljanja 'nanje( (ora /i)i pri,u)no prije nepo ,e d7unpla poda)aa pre)vori
u vrijedno,) oja dono,i 'adovolj,)vo% +,novni ele(en)i upravljanja 'nanje(
,u4
+rpani'a*ija i priupljanje poda)aa,adr7aja
Anali'a i ,ep(en)a*ija
Per,onali'a*ija u realno( vre(enu
Spajanje! pre)ra7ivanje i in)era*ija
"Z#
Praenje e&ia,no,)i i (jerenje
:rganizacija i prikupljanje podataka. Po,lovna in)elipen*ija
'a9)jeva vidljivo,) ,vi9 a)ivno,)i javne uprave! 'ajedno ,a nji9ovi( vanj,i( i
unu)rarnji( pradivni( ele(en)i(a% Poda*i o ori,ni*i(a u,lupa i
do/avlja2i(a u ,adarnje vrije(e priupljaju ,e i po9ranjuju na (nor)vu
loa*ija u *ijeloj javnoj upravi% Po)re/ni ,u in)epri,ani popledi oji e javnoj
upravi o(opui)i da prepo'na ori,nia i u,lu7i pa! /e' o/'ira na )o da li u,lupu
)ra7i pu)e( )ele&ona ili Web 2vora% Po,lovna in)elipen*ija )ao3e po(a7e
oordinira)i )o in&or(a*ija i'(e3u la,i2ni9 u,lupa i nji9ovi9 On-&ine i'ved/i%
Ini*ija)ive u popledu po,lovne in)elipen*ije 'avi,e o in)epri,ani( poda*i(a i'
(nor)va i'vora in&or(a*ija4
Web 2vorova!
po'ivni9 *en)ara!
pro&ila ori,nia i i,)orije nji9ovi9 )ran,a*ija!
)ran,a*ij,i9 ,i,)e(a!
opera)ivni9 /a'a poda)aa!
,i,)e(a 'a planiranje re,ur,a javne uprave i
poda)aa i' )rei9 i'vora%
In)epra*ija poda)aa 'avi,i od4
Skalabilnosti. Nee javne uprave pod*jenjuju napor i o/i( poda)aa
oji ,e )ra7e 'a ra'voj po)punop uvida u nji9ove )ran,a*ije! ori,nie i
po,je)io*e% +ne (oraju 'na)i da e i( )re/a)i velie oli2ine poda)aa reda
)era/aj)a da (opu pravilno i pravovre(eno da reapuju na 'a9)jev ori,nia%
Sa(o poda*i do/ijeni praenje( lianja (ira (opu dnevno 'au'e)i neolio
pipa/aj)a! a ao )o(e doda(o )ran,a*ij,e i poda)aa i' )rei9 i'vora! )aj e
,e o/i( ,a(o e,ponen*ijalno povea)i%
9leksibilnosti. Ini*ija)ive u popledu po,lovne in)elipen*ije (oraju
u,voji)i ra'li2i)e (odele i ar9i)e)ure poda)aa i o(opui)i in)epra*iju ,a
drupi( in&or(a*ioni( ,i,)e(i(a javne uprave% .)o vire poda)aa o ori,niu
/ude priupljeno! )o e njepova ,lia /i)i /opa)ija% Be' )e &le,i/ilno,)i ini*ija)iva
u popledu po,lovne in)elipen*ije )oo( vre(ena e i'/lijedi)i%
3(ikasnosti. +dpovori na upi)e u novo( ,i,)e(u (oraju /i)i o,)vareni
u rou od neolio (inu)a! a ne ,a)i ili dana% Br' i )a2an pri,)up poda*i(a o
ori,ni*i(a i nji9ovi( )ran,a*ija(a o,ipurae dijalop ,a ori,nio( u
,vaoj )a2i dodira ,a nji(! r)o e od ori,nia ,)vori)i predu'e)nu ,liu
javne uprave% Spo,o/no,) priupljanja in&or(a*ija na ra'li2i)i( nivoi(a
ap,)ra*ije! ao r)o je nivo )ran,a*ija! o,novni9 poda)aa o ori,niu!
o(opuava prepo'na)i o/ra,*e ponaranja ori,nia%
Iao orpani'a*ija poda)aa (o7e /i)i )era! do/i)i oji ,e (opu
o,)vari)i ,ipurno e /i)i vrijedne )ruda% U ,oroj /uduno,)i! javne uprave
oje i(aju nepo)pun uvid u poda)e o ,voji( ori,ni*i(a i(ae )ere
"Zo
po,ljedi*e% Suo2avajui ori,nie ,a neodpovarajui( ponuda(a! dovere do
)opa da e oni ii da )ra7e u,lupu na drupo( (je,)u%
/naliza i segmentacija. Aplia*ije 'a anali'u i ,ep(en)a*iju nude ala)e
'a anali'u velie oli2ina poda)aa - rudarenje poda)aa% Cilj rudarenja
poda)aa je unapre3enje u,lu7ne poli)ie! du7e 'adr7avanje ori,nia i
pronala7enje novi9 anala 'a davanje u,lupa%
1o/ar dio javni9 uprava ra'vijenop ,vije)a oje po,luju pu)e( In)erne)a
ni,u u (opuno,)i ra'u(je)i ponaranje ,voji9 ori,nia na ,voji( Web
2vorovi(a% +ne ,vaodnevno priupljaju pipa/aj)e poda)aa o )ou lianja
ori,nia (ire(! ali ne(aju aplia*ije oje /i odpovorile 2a i na najo,novnije
pi)anje! popu) onopa o naje&ia,niji( re&eren)ni( 2vorovi(a oji ori,nia dovode
na Web 2vor ,a(e javne uprave% U oje vrije(e i(a(o najvei pri,)up
ori,ni*i(as
U )a/eli4 5Anali)i2e aplia*ije u do(eni u,lupa6 pria'ano je ao
anali)i2e aplia*ije i,orir)avaju predno,)i uni&i*iranop ,upa poda)aa ao /i
po,)avljale pi)anja o 2e,)o ponavljani( o/ra,*i(a ponaranja ori,nia i 2e(u oni
u u,lu7no( lan*u daju predno,)% Ja,no je da 'alju2*i )ave vr,)e (opu podii
e&ia,no,) o/liovanja ,vae u,lupe%
!itanja /ktivnosti analiza i
segmentacije
0ehnika aplikacija
-o ,u naj2eri po,je)io*i
nari9 javni9 upravas
Pre*i'no u)vr3ivanje
,ep(ena)a ori,nia%
Po,)avljanje( upi)a u
/a'u u)vrdi)i "#~
naj2eri9 ori,nia%
.)a je 'ajedni2o 2e,)i(
po,je)io*i(as
+/ilje7ja 2e,)i9
po,je)ila*a
-ori,)ei ala)e 'a
rudarenje poda)aa
u)vrdi)i )rendove 2e,)i9
po,je)ila*a
-ao u)vrdi)i u,lupe oje
daju 'adovolj,)vos
Pove'a)i 'a9)jeve ,a
u,lupo( 'adovoljnop
po,je)io*a
U,po,)avi)i odno,
i'(e3u o/ilje7ja
ori,nia ,a o,)vareni(
'adovolj,)vo(%
Ta/ela4 Anali)i2e aplia*ije u do(eni u,lupa
Javne uprave ori,)e aplia*ije 'a anali'u i ,ep(en)a*iju da /i poveale
'adovolj,)vo onre)nop ori,nia u,lupo(% Be' anali)i2i9 ala)a velie oli2ine
poda)aa o ori,ni*i(a po,)aju /e,ori,ne% Anali'iranje in&or(a*ija o
ori,ni*i(a u,lupa nije jedno,)avno% In&or(a*ije na,)aju po vrlo ra'li2i)i(
&un*ionalni( podru2ji(a javne uprave i po9ranjuju ,e pre(a pravili(a )op
&un*ionalnop podru2ja% wa i ad je ole*ija poda)aa o ori,ni*i(a
"Z"
*en)rali'ovana! i'a'ov je )e in&or(a*ije preo/liova)i u api)al 'nanja! oji e ,e
ori,)i)i 'a i'pradnju pro&i)a/ilni9 i )rajni9 odno,a ,a ori,ni*i(a%
!ersonalizacija u realnom vremenu. Per,onali'a*ija poda)aa o
ori,ni*i(a (opua je '/op onverpen*ije e-Uprave i upravljanja odno,i(a ,a
ori,ni*i(a u realno( vre(enu% Mopuno,)i per,onali'a*ije javni( uprava(a
po(a7u /olje ra'u(jevanje po)re/e ori,nia! nji9ovo ponaranje i na(jere! i na
)e po)re/e /olje odpovara)i! o,ipuravajui da ori,ni do/ije )a2no ono r)o (u
je po)re/no! i ada (u je po)re/no%
-ori,ni*i 7ele in)era*iju ,a javno( upravo( 2ije u,lupe 'adovoljavaju
nji9ove po)re/e% +ni ne 7ele /i)i )re)irani ao dio rda ili (a,e% Po,ljednja
i,)ra7ivanja u -anadi poa'uju da XZ od,)o On-&ine ori,nia ni,u do raja
uradili ono r)o ,u 'apo2eli%
Aplia*ije 'a per,onali'a*iju roje u,lupe pre(a individualni( 7elja(a
ori,nia% Veina javni9 uprava u ra'vijeni( 'e(lja(a ,vije)a nudi
per,onali'ovanu pa7nju pre(a (aloj prupi ,voji9 naj/olji9 lijena)a%
Per,onali'a*ija ulju2uje in&or(a*ione &il)re de&ini,ane od ,)rane ori,nia
i ,pe*i&i*iranje dopa3aja ao oida2a 'a i,poruu in&or(a*ija% Slia 5-ora*i
per,onali'a*ije6 poa'uje o,novna 2e)iri oraa u )o( pro*e,u%
"ZX


























Poa7i)e ori,ni*i(a r)a i( (o7e)e ponudi)i
Pi)aj)e ori,nie r)a oni 7ele
1aj)e ori,ni*i(a ono r)o 7ele
Sadr7aj prilapodi)e po)re/a(a ori,nia
1opu,)e ori,ni*i(a da ,a(i ,e/e op,lu7uju
Po,lovanje ,a va(a u2ini)e i( lapani(
Tra7i)e i pra)i)e povra)ne in&or(a*ije
Mjeri)e e&ia,no,) i 'adovolj,)vo
PR+yILIRANJA
U1+V+LJAVANJE
+BAVLJANJE P+SL+VA
+SLU.-IVANJE
o
"
X
W
Vre(en,i o,je)ljive in&or(a*ije (opu ,e per,onali'ova)i na ra'li2i)e
na2ine% +/a )ipa aplia*ija! 'a po,lovnu in)elipen*iju i upravljanje 'nanje(!
podr7avaju (nor)vo i'la'ni9 ure3aja4 e-Por)u! Web ,)rani*u! &a,! (o/ilni )ele&on!
u' ,pe*i&i2no prilapo3avanje ure3aja! )ao da ,e poda*i (opu ,la)i ,pe*i&i2ni(
rajnji( ori,ni*i(a! u 'avi,no,)i od nji9ovi9 po)re/a% Per,onali'a*ija )ao3e
ulju2uje i,poruu in&or(a*ija orir)enje( re2eni*a prirodnop je'ia! u(je,)o
)radi*ionalni9 &or(a)a i'vjer)aja%
Aplia*ije 'a per,onali'a*iju o(opuavaju da4
Svao( ori,niu ponudi)e per,onali'iranu Web ,)rani*u! por)al! oji
e (u o(opui)i in)era*iju ,a javno( upravo(%
Pria7e)e ,a(o one in&or(a*ije 'a oje 7eli)e da i9 individualni
ori,ni vidi%
"ZW
Proa)ivno o/avjer)ava)e ori,nia o unapre3enji(a i novi(
ver'ija(a u,lupa%
-roji)e in&or(a*ije i preporue pre(a re&eren*a(a individualni9
ori,nia%
I,poru2uje)e per,onalno relevan)ne in&or(a*ije ve'ane 'a u,lupe oje
ori,ni ve do/ija%
-lju2na o(ponen)a ,ljedeep )ala,a e-Uprave je per,onali'a*ija% Per-
,onali'a*ija poveava e&ia,no,) i ori,niov en)u'ija'a( )oo( njepove in)er-
a*ije ,a javno( upravo(%
Spajanje% pretra,ivanje i interakcija. Ta in&ra,)ru)ura proa)ivno
i,poru2uje in&or(a*ije na (ediju po i'/oru ori,nia%
Iao ,e orir)enje Web-a ,ve vire i vire riri! i na ra,polapanju je "W ,a)a na
dan! $ dana u ,ed(i*i! (ali je /roj ori,nia oji ,u )oo( *ijelop dana
prilju2eni na Web% Nji9 ,e (o7e i (ora do/i)i pu)e( drupi9 o(unia*ij,i9
anala! 2iji /roj ,e ,ve vire poveava% U,pjerna ,)ra)epija upravljanja 'nanje(
'a9)jeva (e9ani'a( oji e (oi pri,)upa)i velio( /roju ori,nia! (a pdje
oni /ili i preo ra'li2i)i9 o(unia*ioni9 (edija% Sala/ilna in&ra,)ru)ura!
i'pra3ena na o)vorenoj ar9i)e)uri i podr7ana od ,)rane ,vi9 o(unia*ij,i9
ure3aja! o(opuava )aj nivo in)era*ije ,a ori,ni*i(a%
U )u e ,e pla)&or(u (oi in)epri,a)i preure3eni! upljeni i ,a(o,)alno
ra'vijeni ,o&)ver! oji e o,ipura)i ,ervi,e 'a ori,nie% +,na7ene )avo(
o(unia*ij,o( in&ra,)ru)uro(! javne uprave (opu on)inuirano ,)vara)i
vrijedno,) 'a ori,nie! /r'ino( ojo( &un*ionire In)erne)! au)o(a)i'irajui
'a9)jeve ko# Fta# kada# gdje i kako%
!ra+enje i mjerenje e(ikasnosti. Aplia*ije 'a praenje i (jerenje
e&ia,no,)i pru7aju in&or(a*ije oje )op ruovod,)o )re/a 'a unapre3enje
opera*ija i ,)ra)epije% -orir)enje( lju2ni9 india)ora e&ia,no,)i! pove'ani9
,a po,lovni( re'ul)a)i(a! javne uprave (opu on)inuirano pra)i)i e&ia,no,)
pro*e,a , o/'iro( na po,)avljene ,)ra)ere *iljeve% E&ia,an ,i,)e( praenja
naj/olji je na2in pre)varanja ,)ra)epije u a*iju%
Na pri(jer! in)era)ivni i i'vjer)ajni in&or(a*ioni ,i,)e( IRIS
*3nte!a"tive and Eepo!ting 3n(o!mation )vstem+ B!itis1 Te&e"om *BT+
o(opuava praenje vire od o#### ra'vojni9 projea)a oji ,u u )ou% +vaj
,i,)e( pru7a do u (inu)u a7urne in&or(a*ije o ,vao( proje)u! po(a7ui
(enad7eri(a da dono,e vali)e)ne odlue u popledu )rorenja ,red,)ava i
upravljanja proje)i(a% Si,)e( IRIS BT-u o(opuava provo3enje ,)ra)epije
upravljanja propra(i(a oji 'ajedno oupljaju proje)e na 'ajedni2u
po,lovnu )e(u% 1aao! IRIS 'a9)jeva novi ovir po,lovanja oji ulju2uje
,o&i,)i*iranije (opuno,)i anali'e i i'vjer)avanja! ulju2ujui ,)andardi'ovane
i'vjer)aje! anali'u poda)aa! (odeliranje! predvi3anje! ao i drupe o/lie
&un*ionalno,)i orijen)i,ane na 'nanje%
"Z8
B!itis1 Te&e"om je i'a/rao SAP-ov pae) )t!ategi" Ente!p!ise
$anagement *)E$ ,)ra)ero upravljanje predu'ee(\! ,up aplia*ija oje
(enad7(en)u o(opuavaju donorenje odlua 'a,novani9 na )a2ni(
in&or(a*ija(a% $anagement o"kpit! je'pra ,i,)e(a SEM! lju2ne para(e)re
praenja e&ia,no,)i pra)i pra&i2i! pria'ujui i9 na velii( erani(a u /oji!
,li2no ra)ni( r)a/ovi(a u oji(a ,e velie oli2ine in&or(a*ija o /ojno( polju
pro*e,iraju u *ilju donorenja odlua% SEM penerire in&or(a*ije oje ,u
neop9odne 'a donorenje /r'i9 i vali)e)ni9 odlua%
7a li i jedna javna uprava na ovim prostorima uop$te i razmi$lja o
rje$enjima za pra+enje i mjerenje e(ikasnosti sa osloncem na 4eb'
8% o8% X% APLI-ACIJE P+SL+VNE INTELI0ENCIJE
Svaka javna uprava raspola,e sa velikom koliinom podataka.
!itanje je kako te gomile podataka trans(ormisati u kapital znanja za
kvalitetniju uslugu.
Aplia*ije 'a ruovanje 'nanje( po(a7u orpani'a*ija(a ra'u(je)i
ori,niove 7elje! iden)i&iova)i (opuno,)i /olji9 u,lupa i unaprijedi)i
*jeloupno odlu2ivanje% U,pjerno upravljanje 'nanje( poveava e&ia,no,) u
,ljedei( ,ep(en)i(a po,lovanja4
Servisiranje korisnika. Servi,na &un*ija javne uprave o/u9va)a
lju2ne )a2e dodira ,a ori,nio(! neop9odni( 'a provo3enje u,pjernop
po,lovanja% Pri(jeri ,u 'a9)jevi i upi)i ori,nia! davanje u,lupa i rjeravanje
pro/le(a%
!oslovno planiranje. yun*ija po,lovnop planiranja ra'(a)ra opera-
*ije! ulju2ujui ,ervi, ori,nia! ao /i u)vrdila oje opera*ije )re/a
unaprijedi)i da /i ,e do,)ipao viri nivo 'adovolj,)va ori,nia%
!oslovne operacije. +pera*ije oje ,e provode u javnoj upravi na,)oje i
,poljni( i unu)rarnji( ori,ni*i(a o,ipura)i e&ia,no,) i vali)e)% S)ra)epije
po,lovni9 opera*ija ra'liuju ,e od jedne uprave do drupe%
8% o8% 8% TEnNIw-I ELEMENTI
SISTEMA P+SL+VNE INTELI0ENCIJE
"Zh
Po(alo ,la7e( po)punu ,liu po,lovne in)elipen*ije oja e ,e no,i)i ,a
,ve vei( 'a9)jevi(a u po,lovanju% 1a /i o,)varile i'a'ov ,)varanja e&ia,nop
,i,)e(a po,lovne in)elipen*ije! javne uprave (oraju in)epri,a)i *ijeli ni'
aplia*ija% Ar9i)e)ura po,lovne in)elipen*ije i'pra3ena je na )ro,lojnoj pla)&or(i
[vidi Sliu4 5Ar9i)e)ura rjerenja 'a po,lovnu in)elipen*iju6\! a 2ine je4
Rje$enja za poslovnu inteligenciju% oja ulju2uju ,po,o/no,) ,)va-
ranja i pru7anja ra'li2i)i9 popleda na in&or(a*ije! upi)a! i'vjer)aje i apa*i)e)e
'a po)re/e (odeliranja oji preva'ila'e po,)ojeu ponudu%
!omo+ne tehnologije% ao r)o ,u rudarenje poda)aa! pro*e,iranje upi)a
i )e9nolopija 'a di,)ri/uiranje re'ul)a)a! oje ulju2uju (opuno,)i po9rane
poda)aa u &or(a)u viredi(en'ionalne o*e 'a po)re/e anali)i2op pro*e,i-
ranja! po'na)op i ao +LAP! 'a po)re/e /r'e aprepa*ije poda)aa i nji9ove
du/in,e anali'e%
:snovne tehnologije% ao r)o ,u ,ladir)a poda)aa i )r7ni*e poda)aa!
oje ulju2uju (opuno,)i e,)ra*ije! pro2iravanja i orupnjavanja poda)aa
i' (nor)va opera)ivni9 ,i,)e(a u 'a,e/nu )r7ni*u ili ,ladir)e poda)aa%
Slapanje ,vi9 pore ,po(enu)i9 dijelova 'ajedno nije )ero i(ple(e-
n)ira)i ao r)o je nead /ilo% U' ranije ra'(a)rana rjerenja oje po,lovna
in)elipen*ija (o7e pru7i)i! va7no je ra'u(je)i ao po(one i o,novne )e9nolo-
pije rade%















Je'prene )e9nolopije4
U(re7avanje!
Sala/ilno,)!
Sladir)a poda)aa
Te9nolopije 'a
po,lovanje4

+LAP! nTLM!
Sipurno,)! Ra'(jena
porua
Rjerenja4
Upravljanje odno,i(a!

Pla)ni ,i,)e(i
Rudarenje poda)aa!

Per,onali'a*ija
Upravljanje 'nanje(!
Mjerenje e&ia,no,)i
Slia4 Ar9i)e)ura rjerenja 'a po,lovnu in)elipen*iju
!omo+ne tehnologije: !n-line analitiko procesiranje -:M/!.
"Z$
On-&ine anali)i2o pro*e,iranje je lju2na o(ponen)a po,lovne in)elipen*ije%
Sve vire ,e ori,)i 'a unapre3enje po,lovne anali'e% 0ledano ro' i,)oriju!
+LAP je /io o/ilje7en ,upi( ala)i(a! )ero( i(ple(en)a*ijo( i
ne&le,i/ilno( e,ploa)a*ijo(% Sada! u' nove inova*ije! +LAP je do7ivio
rirenje i orir)enje u *ijelo( ,pe)ru aplia*ija! od aplia*ija 'a po)re/e
orpora)ivnop i upravni9 i'vjer)avanja do napredne podrre odlu2ivanju%
Rjerenja oja pru7a +LAP nude ra'li2i)e na2ine anali'e ,lo7eni9
poda)aa! ao r)o je anali'a u,lupe po ori,niu! )e o(opuava )e9ni2i (anje
,o&i,)i*irani( ori,ni*i(a provo3enje vla,)i)i9 anali'a% Rjerenja oja on nudi
o(opuavaju ,lo7ena i'ra2unavanja! ulju2ujui anali'u vre(en,i9 ni'ova i
priru2nu! in)era)ivnu anali'u poda)aa%
!n-line analitiko procesiranje -+LAP\ je rovni poja( 'a *ijeli
ra,pon ra'li2i)i9 pri,)upa [vidi Ta/elu4 Tipovi i )er(inolopija +LAP-a\% Mo7e(o pa
po,(a)ra)i ao4 priru2ni ili ,)olni +LAP! rela*ij,i +LAP! viredi(en'ionalni
+LAP i 9i/ridni +LAP% Pro*e,i oji ,e i'vode u je'pra(a ,vi9 )i9 aplia*ija u
,ur)ini ,u i,)i%
7e(inicija !roizvo8ai !rimjena !rimjena
+LAP na radno( ,)olu%
Proi'vod oji poda)e ,a
,ervera priuplja na ra2unar
lijen)a% Najvire pro*e,iranja
,e o/avlja loalno% Pove'an
je ,a ala)i(a 'a po,)avljanje
upi)a oji reiraju
odpovarajae poplede u vee
,upine poda)aa%
Business
Obje"ts# B!io#
ognos
1u/in,a anali'a
poda)aa i ,)varanje
popleda na poda)e
'a po)re/e i'vjer)aja
rajnje( ori,niu%
Za (ale
,pe*i&i2ne
,upine
poda)aa%
-orir)enje
i'van (re7e na
li2ni(
ra2unari(a%
Rela*ini +LAP [R+LAP\4
Napla,a na pro*e,iranje
upi)a u rela*ionu /a'u
poda)aa% Njepovi (e9ani-
'(i pru7aju vi,oo ,pe*i-
jali'ovane i)era)ivne upi)e
u BP i ruuje i,poruo(
in&or(a*ija ori,niu
$i"!o)t!ateg%
2)) '!odu"ts
)e!ve!#
3n(o!mation
Adventage#
'&atinium
Te"1no&og%
Anali'e u,lupa!
pro*e,iranje
in&or(a*ija%
Trpovanje
in&or(a*ija(a na
{e/-u
Anali'a
,ladir)a
poda)aa!
)ran,a*ij,i9
,lopova%
Viredi(en'ionalni +LAP
[M+LAP\% Spe*ijali'ovana
/a'a poda)aa na ,erveru!
u'i(a rela*ione poda)e i'
)ran,a*ij,op ,i,)e(a i
&i'i2i i9 ,pre(a u
jedin,)veno( &or(a)u da /i
,e po/oljrao pri,)up
upi)i(a u /a'u%
A!bo!
Essbase#
O!a"&e
E0p!ess#
)eagate i )as
yinan,ij,o
/ud7e)iranje i
predvi3anje
Br' od'iv na
on,olidovani(
,upovi(a
poda)aa!
anali'a i
a7uriranje
poda)aa
Mjerovi)i +LAP% Cen)ar 'a
"ZY
-o(/inuje pre)9odna dva
,i,)e(a% 1aje podrru na
,)rani lijen)a i ,ervera!
odno,no pro*e,iranje u
,)andardno( ili
,pe*ijalno( &or(a)u
poda)aa
3B$ 2B6
O.A' )e!ve!#
$i"!oso(t
'&ato
Vei /roj
pri(jena
+LAP-a i
M+LAP-a
poda)e ili
(re7no
pro*e,iranje
opera)ivni9
,ladir)a
poda)aa%
Ta/ela4 Tipovi i )er(inolopija +LAP-a
Poda*i oji ,e uno,e u ,i,)e( /a'e poda)aa pre/a*uju ,e u ,i,)e(
+LAP-a! ponovo &or(a)iraju! naon 2epa i( ,e pri,)upa na ,pe*ijalne na2ine
oji(a ,e proriruje pro*e,iranje ,lo7eni9 upi)a oji le7e i'van (opuno,)i
,)andardne /a'e poda)aa%
8% o8% 8% S-LA1I.TENJE P+1ATA-A
Manji dio najvei9 javni9 uprava u ra'vijeno( ,vije)u i najvei /roj
predu'ea i' ,upa od "### naju,pjerniji9! ra'vilo je ili ra'vija ,ladir)e
poda)aa 'a po)re/e u(re7eni9 on*en)ra)ora poda)aa! u *ilju op)i(i'a*ije
,voji9 po,lovni9 opera*ija% Sladir)a poda)aa ,u repo'i)oriji '/irni9 i,)orij,i9
poda)aa! 2e,)o i'dvojeni i' ra'li2i)i9 /a'a poda)aa% Ideja koja stoji iza
skladi$tenja podataka je u dr,anju svih podataka javne uprave na jednom
mjestu% kako bi se osigurala ve+a vidljivost procesa% vi$e nauilo i
unaprijedila organizacija.
Poda*i i' ,ladir)a poda)aa po(a7u pro*e, odlu2ivanja% Taj pro*e, je
,u/je)ivno orijen)i,an! in)epri,an! vre(en,i pro(jenjiv i ,)a/ilan% Jedno,)avno
re2eno! )o 'na2i da je ,ladir)e poda)aa &ou,irano na po,lovne &un*ije! ao
r)o je u,lupa! a ne na po,lovne pro*e,e! ao r)o je i'davanje dou(ena)a! i
,adr7i ,ve neop9odne in&or(a*ije o u,lu'i! priupljene i' veliop /roja
,i,)e(a 'a o/radu poda)aa% Te in&or(a*ije priupljaju ,e i pria'uju u
odre3eni( vre(en,i( ra'(a*i(a i ni,u podlo7ne napli( pro(jena(a%
U ,oroj /uduno,)i veli2ina ,ladir)a poda)aa u javnoj upravi /ie
pre,udna 'a vali)e)no po,lovanje%
Velii /roj )ran,a*ija u oviru danarnjep ra2unar,op oru7enja i
,lo7eno,) ,vaodnevni9 opera*ija! ,)are ,i,)e(e ,u u2inile po)ovo /e,ori,ni(a%
Ala)i 'a pri,)up poda*i(a! oji ,u pra)ili )e ,)arije /a'e poda)aa /ili ,u ili
,uvire pri(i)ivni 'a po)re/e de)aljne anali'e poda)aa! ili ,uvire )eri da /i i9
pro,je2ni ori,ni (opao ori,)i)i% Ti ,)ari ,i,)e(i )ao3e ,u ra'dvajali
opera)ivne poda)e i upi)e u /a'u poda)aa javne uprave od nji9ovi9 u,lu7ni9
/a'a poda)aa%
"ZZ
Sladir)enje poda)aa ori,ni*i(a po(a7e iden)i&iova)i )rendove u
po,lovanju! pronala'i)i odpovore na po,lovna pi)anja! i' opera)ivni9 poda)aa
i'vla2i)i ,(i,lene 'alju2e! r)o ,ve 'ajedno unapre3uje podrru odlu2ivanju na
nivou javne uprave% U novi( ,i,)e(i(a ori,ni*i (opu pre)ra7iva)i!
orupnjava)i i (anipuli,a)i poda*i(a ao pod 7ele%
&ako rade skladi$ta podataka' Sladir)a poda)aa u'i(aju po,lovne
poda)e! ao r)o ,u )ran,a*ije ori,nia! ure3uju i9 i orpani'uju! )e ,la7u na
odpovarajue (je,)o! )ao da i9 ori,ni (o7e pre)ra7iva)i! anali'ira)i i na
o,novi nji9 dono,i)i odlue% Taj pro*e, o/i2no ulju2uje *en)rali'a*iju veep
/roja i'vora poda)aa ili prorirenje vrijedno,)i *en)ralnop repo'i)orija! )ao da ,e
,a po,)ojei( poda*i(a (o7e u2ini)i vire ,)vari! ao r)o ,u rudarenje poda)aa!
nji9ovo )ran,&or(i,anje ili anali'iranje! )e vi'ualno pred,)avljanje% Re'ul)a) je
pra)i2ni pri,)up pre,udno va7ni( poda*i(a i podrra odlu2ivanju%
U ,ladir)u poda)aa poda)*i ,e ,pre(aju u &or(a)u oji je op)i(i'iran
'a anali'u i oji ,e ori,)i 'ajedno ,a ala)i(a 'a po,)avljanje upi)a i
i'vjer)avanje! na(ijenjeni( po,)avljanju unaprijed de&ini,ani9 upi)a i
jedno,)avni( /ud7e)i(a% Ala)i 'a po,)avljanje upi)a i i'vjer)avanje naj2ere ni,u
di'ajnirani 'a provo3enje anali'e vre(en,i9 ,erija! ao r)o je npr% ra2unanje
,ed(i2ne pro(jene u,lu7nop udjela po (je,)i(a i ,l%
Ala)i oji i'vode )ave 'ada)e 2e,)o 'a9)jevaju da ori,ni*i ra'u(iju
)e9ni2e a,pe)e ,pre(anja i ,)ru)ura poda)aa% Po,ljedi*a )opa je da je
orir)enje ala)a 'a po,)avljanje upi)a i i'vjer)avanje 2e,)o oprani2eno na do/ro
i'vje7/ane )e9ni2e ori,nie%
&omponente skladi$ta podataka ulju2uju4
0ransakcijske aplikacije oje o,ipuravaju ,pre(anje poda)aa u
,vao( po)re/no( &or(a)u 'api,a! u ra,ponu od (oderni9 rela*ioni9 /a'a
poda)aa do )radi*ionalni9 i'vora%
/late za ekstrakciju i trans(ormaciju oji 2i)aju poda)e i'
)an,a*ij,i9 ,i,)e(a! poda)e 2ine on'i,)en)ni(a i upi,uju i9 u
(e3uda)o)eu%
/late za bru$enje podataka oji(a ,e ,irovi poda*i doda)no
pre2iravaju%
/late za premje$tanje podataka i' (e3uda)o)ea u ,ladir)e poda)aa!
u' au)o(a),o ruovanje ,vi( poda*i(a i pi)anji(a u,la3ivanja i'(e3u
ra'li2i)i9 ra2unar,i9 pla)&or(i%
/late za odr,avanje metapodataka! in&or(a*ija o poda*i(a u
,ladir)u poda)aa i nad'or nad )ran,a*ij,i( aplia*i ja(a! )ao da ala)i 'a
e,)ra9ovanje i )ran,&or(i,anje poda)aa a7uriraju ,vau pro(jenu ,lopova%
/late za pristup podacima% na ori,niovo( radno( ,)olu! oji(a ,e
poda*i pre)ra7uju! prepledavaju! (anipulire ,a nji(a! anali'iraju i pre'en)uju%
/late za isporuku podataka oji(a ,e o,ipurava )rajni pri,)up
poda*i(a od ,)rane ori,nia! ulju2ujui )renu)nu ra'(jenu porua i'(e3u
X##
ure3aja ,vi9 vr,)a! pre)ra7iva2a Web-a! e-Por)e! &a, ure3aja! 'a&m 'i&ot
ure3aja! ra2unara oji ori,)e opera)ivni ,i,)e( Windo-s E i /e7i2ni9 ure3aja!
ne'avi,no o o(unia*iono( (ediju%
U ovo( dijelu ,(o vidjeli ao doi do poda)aa i in&or(a*ija% Pi)anje je
ao doi do 'nanja%
Javna uprava (o7e koristiti sljede+e korake da do8e do sistema
zasnovanog na znanju:
tvrdite ciljeve projekta poslovne inteligencije. -ad je *ilj
u)vr3en! )re/a o,ipura)i da on /ude do,)i7an i da po,lovanje o,ipura orir)enje
'nanja%
tvrdite gdje u okviru javne uprave le,i znanje. 1io ra'lopa '/op
oji9 je on*ep*iju po,lovne in)elipen*ije )ero u,voji)i i i(ple(en)ira)i u pra,u!
je u )o(e da ,e 'nanje nala'i ,vuda% +no ,e (o7e nala'i)i u velio( /roju /a'a
poda)aa! r)o je 2injeni*a oja ilu,)ruje 'ar)o je ,ladir)enje poda)aa dana,
,ur)in,a o(ponen)a po,lovanja% Nea 'nanja oja po,)oje unu)ar javne uprave
)ero je lo*ira)i jer ,u 2e,)o ,rivena ili ,u u plava(a 'apo,leni9%
tvrdite koje in(ormacije va$a javna uprava treba prikupljati.
Be' o/'ira r)o ,)e o )o(e (o7da 2i)ali! 'nanje ne 'na2i ,a(o z'nanje onopa
r)o 'na)ez% Va7nije je nau2i)i r)a /i )re/ali 'na)i% Po(o'i)e 'apo,leni(aa
priuplja)i in&or(a*ije 'aporljavanje( anali)i2ara oji po'naju ili i(aju i,u,)va
,a po,lovni( opera*ija(a! oji e po(oi u)vrdi)i oje in&or(a*ije )re/a
priuplja)i i ao ve priupljeno 'nanje pri(ijeni)i 'a unapre3ivanje ,pe*i&i2ni9
po,lovni9 pro*e,a%
!rikupljajte% prei$+avajte i pripremajte podatke. Priupi)e
neop9odne poda)e i' unu)rarnji9 i ,poljni9 i'vora javne uprave% I,pi)aj)e i
ra'rijeri)e on&li)e (e3u poda*i(a! neuo/i2ajene vrijedno,)i poda)aa ili one
oji pred,)avljaju i'ni(e! nedo,)ajue poda)e i ,vao prelapanje (e3u
poda*i(a% -ori,)i)e prevo3enje! o(/inuj)e poda)aa i po(ou nji9
o/liuj)e nove poda)e% Te a*ije 'a9)jevaju 'na2ajan napor! 2e,)o i vire od $#
~ ,vi9 napora oji ,e ulo7e u i(ple(en)a*iju po,lovne in)elipen*ije% Ao
,ladir)e poda)aa ve i(a)e! )avo da ,adr7i de)aljne )ran,a*ij,e poda)e!
(o7e)e po2e)i ,a ,or)iranje( poda)aa! nji9ovo( in)epra*ijo( i pro*e,o(
pro2iravanja%
ravnote,ite podatke iz spoljnih i unutra$njih izvora. I,)orij,i
pledano! javne uprave ,u ,e pri(arno /avile in&or(a*ija(a ve'ani( 'a ,voje
in)erne opera*ije% -ao danarnje )r7ir)e po,)aje ,ve dina(i2nije! )a per,pe)iva
po,)aje (anje odr7iva% Pe)er 1ru*er 2e,)o je ruovodne adrove preora-
vao r)o ne pledaju i'van 2e)iri 'ida ,voji9 uprave% +n je naplaravao da je najvei
pojedina2ni i'a'ov 'a javnu upravu zorpani'ova)i vanj,e poda)e! jer i'a'ov
dola'i i' vanaz% Njepovo predvi3anje je da e oni oji ,u op,jednu)i
in&or(a*ija(a o ,voji( in)erni( opera*ija(a po,)epeno propada)i i odu(ira)i%
X#o
Razvijte nove naine kategorizacije in(ormacija. Javne uprave
ra'vijaju ,red,)va 'a a)epori'a*ije in&or(a*ija oje olaju ,vi( nji9ovi(
o,novni( aplia*ija(a! ulju2ujui i ,i,)e(e 'a planiranje re,ur,a% -lju2ni &a)or
u,pje9a u popledu a)epori'a*ije in&or(a*ija je ra'voj re(e a)epori'a*ije oja
e /i)i relevan)na 'a po,lovanje%
Izgradite model podataka. -ora ra'voja (odela poda)aa ulju2uje
i'/or odpovarajui9 ala)a 'a rudarenje poda)aa! nji9ovu )ran,&or(a*iju! )e
peneri,anje opledni9 poda)aa 'a po)re/e )reniranja! )e,)iranja i provjeru (odela%
-lju2na a)ivno,) 'a provjeru (odela poda)aa je )e,)iranje )a2no,)i (odela%
Model ,e prvo )e,)ira orir)enje( ne'avi,nop ,upa poda)aa! ra'li2i)op od
onopa oji je orir)en 'a reiranje (odela% Za)i( pro*ijeni)e o,je)ljivo,) (odela
i pro/no pa )e,)iraj)e! ao /i ,e uvjerili u njepovu i,ori,)ivo,)%
!ostavite model u (unkciju. Predi)ivne (odele ori,)i)e 'a
predvi3anje re'ul)a)a novi9 ,lu2ajevai 'a)i( )e re'ul)a)e ori,)i)e 'a pro(jenu
ponaranja javne uprave% Po,)avljanje (odela (o7e )ra7i)i i'pradnju
ra2unaro( podr7ani9 ,i,)e(a! po)re/ni9 'a priupljanje neop9odni9 poda)aa
i peneri,anje predvi3anja u realno( vre(enu! )ao da ,e dono,ila* odlua
(o7e o,loni)i na )o predvi3anje%
!ratite model. -ao ,e (ijenja oru7enje! )ao ,e (oraju (ijenja)i i
poda*i u (odelu poda)aa oji ,e anali'iraju% Modeli po,lovne in)elipen*ije
oje javna uprava ori,)i 'a ,voje po)re/e ruovanja 'nanje(! (oraju u'i(a)i u
o/'ir pro(jene u eono(,o(! u,lu7no( i )r7irno( oru7enju u oje(
javna uprava djeluje% Svaa od )i9 ,o*ioeono(,i9 ,ilni*a (o7e pro(ijeni)i
ponaranje ori,nia! 2inei (odel dana, e&ia,ni(! a ,u)ra /e,ori,ni(%
1jerite povrat ulaganja. Mjerenje povra)a ulapanja po o,novi
po,lovne in)elipen*ije je )ero% Iao neolio novi9 ,o&)ver,i9 ua nudi ,o&)ver
'a po(o u (jerenju povra)a ulapanja u po,lovnu in)elipen*iju! re,ur,i(a
'nanja javne uprave uvije e /i)i )ero u)vrdi)i )a2nu vrijedno,)% Javne uprave
oje ne u,pjevaju i,ori,)i)i api)al 'nanja oje po,jeduju 2e,)o ,voje odlue
dono,e 9a'ardni( na2ino(! u(je,)o ,i,)e(,i i u' orir)enje pa7ljivo
orpani'ovanop pri,)upa%
svom najosnovnijem obliku poslovna inteligencija predstavlja
strategiju% a ne odre8eni so(tver. 0okom rada javne uprave akumuliraju
veliku koliinu transakcijskih podataka. Nakon te poplave in(ormacija%
aplikacije za upravljanje resursima javne uprave i odnosima sa korisnicima
proizvele su jo$ vi$e in(ormacija o javnoj upravi i njenim odnosima sa
korisnicima. ?e+ina tih in(ormacija ostaje neaktivna% ostaju+i u
nekori$tenim bazama podataka. /plikacije poslovne inteligencije tu pasivnu
imovinu pretvaraju u vrijedan resurs.
!rednost poslovne inteligencije le,i u njenoj sposobnosti analiziranja
velikih koliina podataka% utvr8ivanju linih zahtjeva korisnika% njihovim
X#"
kontaktiranjem i nu8enjem za njih relevantnih in(ormacija% ma gdje se oni
nalazili.
Sljedea penera*ija aplia*ija po,lovne in)elipen*ije o,lo/a3a pre(alo
orir)eno /opa),)vo poda)aa! 2inei pa do,)upni( velio( /roju ori,nia i
'apo,leni9%
Ca$to su potrebne aplikacije poslovne inteligencije' Prvo! da /i javne
uprave u danarnjoj u7ur/anoj eono(iji! (ople da /r'o iden)i&iuju ,)alno nove
u,love na )r7ir)u i po)re/e ori,nia! )e na nji9 i,)o )ao /r'o odpovore% Javne
uprave e (ora)i da po,luju "W ,a)a dnevno! a )o dovodi do ,)varanja novi9
po)re/a 'a aplia*ija(a i' do(ena po,lovne in)elipen*ije! oje rade /e'
pre,)ana i priupljaju nepreplednu rijeu in&or(a*ija i poda)aa% 1a /i
i,ori,)ila po)re/e oje )e in&or(a*ije pru7aju! )e9nolopija (ora (oi priuplja)i
velie oli2ine poda)aa! orpani'ova)i i9! )e i( pri,)upa)i /r'o%
X#X