1

8AHCTJ AH8ELMJ
AECHJEPJ8COPJ CAHTUAEJEH8J8
CUE DEU8 HOMO
]CommendatIo operIs ad Urbanum Papam JJ[
QuamvIs post apostoIos sanctI patres et doctores nostrI
muItI tot et tanta de IIdeI nostrae ratIone dIcant ad
conIutandum InsIpIentIam et Iranendum durItIam
InIIdeIIum, et ad pascendum eos guI Iam corde IIde mundato
eIusdem IIdeI ratIone, guam post eIus certItudInem debemus
esurIre, deIectantur, ut nec nostrIs nec IuturIs temporIbus
uIIum IIIIs parem In verItatIs contempIatIone speremus.
nuIIum tamen repreLendendum arbItror, sI IIde stabIIItus In
ratIonIs eIus IndaIne se voIuerIt eercere. Ham et IIII, guIa
breves dIes LomInIs sunt non omnIa guae possent, sI
dIutIus vIIssent, dIcere potuerunt, et verItatIs ratIo tam
ampIa tamgue proIunda est, ut a mortaIIbus negueat
eLaurIrI, et domInus In eccIesIa sua, cum gua se esse
usgue ad consummatIonem saecuII promIttIt, ratIae suae
dona non desInIt ImpertIrI. Et ut aIIa taceam guIbus sacra
paIna nos ad InvestIandam ratIonem InvItat. ubI dIcIt.
nIsI credIderItIs, non InteIIIetIs, aperte nos monet
IntentIonem ad InteIIectum etendere, cum docet guaIIter ad
IIIum debeamus proIIcere. DenIgue guonIam Inter IIdem et
specIem InteIIectum guem In Lac vIta capImus esse medIum
<
InteIIIo. guanto aIIguIs ad IIIum proIIcIt, tanto eum
propInguare specIeI, ad guam omnes anLeIamus, eIstImo.
Hac IItur eo consIderatIone, IIcet sIm Lomo parvae
nImIs scIentIae, conIortatus, ad eorum guae credImus
ratIonem Intuendam, guantum superna ratIa mILI dare
dInatur, aIIguantum conor assurere, et cum aIIguId guod
prIus non vIdebam reperIo, Id aIIIs IIbenter aperIo, guatenus
guId secure tenere debeam, aIIeno dIscam IudIcIo.
Quapropter, mI pater et domIne, CLrIstIanIs omnIbus
cum reverentIa amande et cum amore reverende, papa
UEEAHE, guem deI provIdentIa In sua eccIesIa summum
constItuIt pontIIIcem. guonIam nuIII rectIus possum, vestrae
sanctItatIs praesento conspectuI subdItum opuscuIum, ut
eIus auctorItate guae IbI suscIpIenda sunt approbentur, et
guae corrIenda sunt emendentur.
CAPJTULA LJEEJ PEJMJ
J. QuaestIo de gua totum opus pendet.
JJ. Quomodo accIpIenda sInt guae dIcenda sunt.
JJJ. ObIectIones InIIdeIIum et responsIones IIdeIIum.
JV. Quod Lae responsIones vIdeantur InIIdeIIbus sIne
necessItate et guasI guaedam pIcturae.
V. Quod redemptIo LomInIs non potuIt IIerI per aIIam
guam per deI personam.
VJ. QuaIIter repreLendant InIIdeIes guod dIcImus deum
morte sua nos redemIsse et sIc dIIectIonem suam era nos
ostendIsse et pro nobIs epunare dIaboIum venIsse.
VJJ. Quod nuIIam dIaboIus Labebat IustItIam ad versus
LomInem, et guare vIdeatur LabuIsse cur deus Loc modo
LomInem IIberaret.
VJJJ. Quomodo IIcet LumIIIa guae dIcImus de CLrIsto, non
pertIneant ad dIvInItatem, tamen InconvenIens vIdeatur
InIIdeIIbus ea de IIIo dIcI secundum LomInem, et unde IIIIs
vIdeatur Idem Lomo non sponte mortuus esse.
JX. Quod sponte mortuus sIt, et guId sIt. Iactus est
oboedIens usgue ad mortem, et. propter guod et deus IIIum
eaItavIt, et. non venI voIuntatem meam Iacere, et.
8
proprIo IIIIo suo non pepercIt deus, et. non sIcut eo voIo,
sed sIcut tu.
X. Jtem de eIsdem, guomodo aIIter recte InteIIII possunt.
XJ. QuId sIt peccare et pro peccato satIsIacere.
XJJ. Utrum soIa mIserIcordIa sIne omnI debItI soIutIone
deceat deum peccatum dImIttere.
XJJJ. Quod nILII mInus sIt toIerandum In rerum ordIne,
guam ut creatura creatorI debItum Lonorem auIerat et non
soIvat guod auIert.
XJV. CuIusmodI Lonor deI sIt poena peccantIs.
XV. 8I deus veI ad modIcum patIatur Lonorem suum
vIoIarI.
XVJ. EatIo guod numerus aneIorum guI cecIderunt
restItuendus sIt de LomInIbus.
XVJJ. Quod aIII aneII pro IIIIs non possInt restItuI.
XVJJJ. Utrum pIures IuturI sInt sanctI LomInes guam
sInt maII aneII.
XJX. Quod Lomo non possIt saIvarI sIne peccatI
satIsIactIone.
XX. Quod secundum mensuram peccatI oporteat esse
satIsIactIonem, nec Lomo eam per se Iacere possIt.
XXJ. QuantI ponderIs sIt peccatum.
XXJJ. Quam contumeIIam IecIt Lomo deo, cum se
permIsIt vIncI a dIaboIo, pro gua satIsIacere non potest.
XXJJJ. QuId abstuIIt deo cum peccavIt, guod reddere
neguIt.
XXJV. Quod guamdIu non reddIt deo guod debet, non
possIt esse beatus nec ecusetur ImpotentIa.
XXV. Quod e necessItate per CLrIstum saIvetur Lomo.
CAPJTULA LJEEJ 8ECUHDJ
J. HomInem Iactum esse Iustum ut beatus esset.
JJ. Quod non moreretur, sI non peccasset.
JJJ. Quod cum corpore, In guo vIvIt In Lac vIta, resurat.
JV. Quod de Lumana natura perIIcIet deus guod IncepIt.
4
V. Quod guamvIs Loc necesse sIt IIerI, tamen non Loc
IacIet coente necessItate, et guod sIt necessItas guae auIert
ratIam aut mInuIt, et sIt necessItas guae auet.
VJ. Quod satIsIactIonem per guam saIvatur Lomo, non
possIt Iacere nIsI deus-Lomo.
VJJ. Quod necesse sIt eundem Ipsum esse perIectum
deum et perIectum LomInem.
VJJJ. Quod e enere ADAE et de vIrIne-IemIna deum
oporteat assumere LomInem.
JX. Quod necesse sIt verbum soIum et LomInem In unam
convenIre personam.
X. Quod Idem Lomo non e debIto morIatur, et guomodo
possIt veI non possIt peccare, et cur dIe veI aneIus de sua
IustItIa Iaudandus sIt, cum peccare non possInt.
XJ. Quod morIatur e sua potestate, et guod mortaIItas
non pertIneat ad puram LomInIs naturam.
XJJ. Quod guamvIs Incommodorum nostrorum partIceps
sIt, mIser tamen non sIt.
XJJJ. Quod cum aIIIs InIIrmItatIbus nostrIs InorantIam
non Labeat.
XJV. Quomodo mors eIus praevaIeat numero et
manItudInI peccatorum omnIum.
XV. Quomodo deIeat mors eadem etIam peccata eum
perImentIum.
XVJ. QuaIIter deus de massa peccatrIce assumpsIt
LomInem sIne peccato, et de saIvatIone ADAE et EVAE.
XVJJ. Quod In deo non sIt necessItas veI ImpossIbIIItas, et
guod sIt necessItas coens et necessItas non coens.
XVJJJ. Quomodo vIta CLrIstI soIvatur deo pro peccatIs
LomInum, et guomodo debuIt CLrIstus et non debuIt patI.
XJX. Quanta ratIone de morte eIus seguatur Lumana
saIvatIo.
XX. Quam mana et guam Iusta sIt mIserIcordIa deI.
XXJ. Quod ImpossIbIIe sIt dIaboIum reconcIIIarI.
XXJJ. Quod In IIs guae dIcta sunt, veterIs et novI
testamentI verItas probata sIt.
5
CUE DEU8 HOMO
LJEEE PEJMU8
CapItuIum J
QuaestIo de gua totum opus pendet.
8aepe et studIosIssIme a muItIs roatus sum et verbIs et
IItterIs, guatenus cuIusdam de IIde nostra guaestIonIs
ratIones, guas soIeo respondere guaerentIbus, memorIae
scrIbendo commendem. DIcunt enIm eas sIbI pIacere et
arbItrantur satIsIacere. Quod petunt, non ut per ratIonem ad
IIdem accedant, sed ut eorum guae credunt InteIIectu et
contempIatIone deIectentur, et ut sInt, guantum possunt,
paratI semper ad satIsIactIonem omnI poscentI se
ratIonem de ea guae In nobIs est spe. Quam guaestIonem
soIent et InIIdeIes nobIs sImpIIcItatem CLrIstIanam guasI
Iatuam derIdentes obIcere, et IIdeIes muItI In corde versare.
gua scIIIcet ratIone veI necessItate deus Lomo Iactus sIt, et
morte sua, sIcut credImus et conIItemur, mundo vItam
reddIderIt, cum Loc aut per aIIam personam, sIve aneIIcam
sIve Lumanam, aut soIa voIuntate Iacere potuerIt. De gua
guaestIone non soIum IItteratI sed etIam IIIItteratI muItI
guaerunt et ratIonem eIus desIderant. QuonIam ero de Lac
muItI tractarI postuIant, et IIcet In guaerendo vaIde vIdeatur
dIIIIcIIIs, In soIvendo tamen omnIbus est InteIIIIbIIIs et
propter utIIItatem et ratIonIs puIcLrItudInem amabIIIs.
guamvIs a sanctIs patrIbus Inde guod suIIIcere debeat
dIctum sIt, tamen de IIIa curabo guod deus mILI dInabItur
aperIre, petentIbus ostendere. Et guonIam ea guae per
InterroatIonem et responsIonem InvestIantur, muItIs et
6
maIme tardIorIbus InenIIs maIs patent et Ideo pIus
pIacent, unum e IIIIs guI Loc IIaItant, guI Inter aIIos
InstantIus ad Loc me soIIIcItat, accIpIam mecum
dIsputantem, ut EO8O guaerat et AH8ELMU8 respondeat Loc
modo.
EO8O. 8Icut rectus ordo eIIt ut proIunda CLrIstIanae
IIdeI prIus credamus, guam ea praesumamus ratIone
dIscutere, Ita neIIentIa mILI vIdetur, sI, postguam
conIIrmatI sumus In IIde, non studemus guod credImus
InteIIIere. Quapropter guonIam ratIa deI praevenIente
IIdem nostrae redemptIonIs sIc puto me tenere, ut etIam sI
nuIIa possum guod credo ratIone compreLendere, nILII
tamen sIt guod ab eIus IIrmItate me vaIeat eveIIere, a te peto
mILI aperIrI guod, ut scIs, pIures mecum petunt. gua
necessItate scIIIcet et ratIone deus, cum sIt omnIpotens,
LumIIItatem et InIIrmItatem Lumanae naturae pro eIus
restauratIone assumpserIt.
AH8ELMU8. Quod guaerIs a me supra me est, et IdcIrco
aItIora me tractare tImeo, ne Iorte cum putaverIt aut etIam
vIderIt aIIguIs me non sIbI satIsIacere, pIus eIstImet reI
verItatem mILI deIIcere, guam InteIIectum meum ad eam
capIendam non suIIIcere.
E. Hon Loc tantum tImere debes guantum et remInIscI
guIa saepe contInIt In coIIoguendo de aIIgua guaestIone, ut
deus aperIat guod prIus Iatebat, et sperare de ratIa deI guIa,
sI ea guae ratIs accepIstI IIbenter ImpertIrIs, aItIora ad guae
nondum attIIstI mereberIs accIpere.
A. Est et aIIud propter guod vIdeo aut vI aut nuIIatenus
posse ad pIenum Inter nos de Lac re nunc tractarI, guonIam
ad Loc est necessarIa notItIa potestatIs et necessItatIs et
voIuntatIs et guarundam aIIarum rerum, guae sIc se Labent,
ut earum nuIIa possIt pIene sIne aIIIs consIderarI. Et Ideo
tractatus earum opus suum postuIat, non muItum, ut puto,
IacIIe nec omnIno InutIIe, nam earum InorantIa guaedam
IacIt dIIIIcIIIa, guae per earum notItIam IIunt IacIIIa.
E. 8Ic brevIter de LIs suIs IocIs dIcere poterIs, ut et guod
suIIIcIat ad praesens opus Labeamus, et guod pIus dIcendum
est In aIIud tempus dIIIeramus.
7
A. Hoc guogue muItum me retraLIt a petItIone tua, guIa
materIa non a soIum pretIosa, sed, sIcut est de specIoso
Iorma prae IIIIIs LomInum, sIc etIam est specIosa ratIone
super InteIIectus LomInum. Unde tImeo, ne, guemadmodum
eo soIeo IndInarI pravIs pIctorIbus, cum Ipsum domInum
InIormI IIura pInI vIdeo, Ita mILI contInat, sI tam
decoram materIam Incompto et contemptIbIII dIctamIne
earare praesumo.
E. Hec Loc te debet retraLere guIa, sIcut tu permIttIs, ut
guI potest meIIus dIcat, sIc nuIII praestItuIs, ut cuI dIctamen
tuum non pIacet, puIcLrIus non scrIbat. Verum ut omnes
ecusatIones tuas ecIudam. guod postuIo non IacIes doctIs,
sed mILI et Loc Ipsum mecum petentIbus.
CapItuIum JJ
Quomodo accIpIenda sInt guae dIcenda sunt.
A. QuonIam vIdeo ImportunItatem tuam et IIIorum guI
Loc tecum e carItate et reIIIoso studIo petunt, tentabo pro
mea possIbIIItate, deo adIuvante et vestrIs oratIonIbus, guas
Loc postuIantes saepe mILI petentI ad Loc Ipsum
promIsIstIs, guod guaerItIs non tam ostendere guam tecum
guaerere, sed eo pacto guo omnIa guae dIco voIo accIpI.
VIdeIIcet ut, sI guId dIero guod maIor non conIIrmet
auctorItas, guamvIs IIIud ratIone probare vIdear, non aIIa
certItudIne accIpIatur, nIsI guIa InterIm Ita mILI vIdetur,
donec deus mILI meIIus aIIguo modo reveIet. Quod sI
aIIguatenus guaestIonI tuae satIsIacere potero, certum esse
debebIt guIa et sapIentIor me pIenIus Loc Iacere poterIt.
Jmmo scIendum est, guIdguId Inde Lomo dIcere possIt,
aItIores tantae reI adLuc Iatere ratIones.
CapItuIum JJJ
ObIectIones InIIdeIIum et responsIones IIdeIIum.
E. Patere IItur ut verbIs utar InIIdeIIum. Aeguum enIm
est ut, cum nostrae IIdeI ratIonem studemus InguIrere,
8
ponam eorum obIectIones, guI nuIIatenus ad IIdem eandem
sIne ratIone voIunt accedere. QuamvIs enIm IIII Ideo
ratIonem guaerant, guIa non credunt, nos vero, guIa
credImus. unum Idemgue tamen est guod guaerImus. Et sI
guId responderIs cuI auctorItas obsIstere sacra vIdeatur,
IIceat IIIam mILI obtendere, guatenus guomodo non obsIstat
aperIas.
A. DIe guod tIbI vIdetur.
E. ObIcIunt nobIs derIdentes sImpIIcItatem nostram
InIIdeIes guIa deo IacImus InIurIam et contumeIIam, cum
eum asserImus In uterum muIIerIs descendIsse, natum esse
de IemIna, Iacte et aIImentIs LumanIs nutrItum crevIsse, et
ut muIta aIIa taceam guae deo non vIdentur convenIre
IassItudInem, Iamem, sItIm, verbera et Inter Iatrones crucem
mortemgue sustInuIsse.
A. Hos non IacImus deo InIurIam uIIam aut contumeIIam,
sed toto corde ratIas aentes Iaudamus et praedIcamus
IneIIabIIem aItItudInem mIserIcordIae IIIIus, guIa guanto nos
mIrabIIIus et praeter opInIonem de tantIs et tam debItIs
maIIs In guIbus eramus, ad tanta et tam IndebIta bona guae
perdIderamus, restItuIt, tanto maIorem dIIectIonem era nos
et pIetatem monstravIt. 8I enIm dIIIenter consIderarent
guam convenIenter Loc modo procurata sIt Lumana
restauratIo, non derIderent nostram sImpIIcItatem, sed deI
nobIscum Iaudarent sapIentem benInItatem. Oportebat
namgue ut, sIcut per LomInIs InoboedIentIam mors In
Lumanum enus Intraverat, Ita per LomInIs oboedIentIam
vIta restItueretur. Et guemadmodum peccatum guod IuIt
causa nostrae damnatIonIs, InItIum LabuIt a IemIna, sIc
nostrae IustItIae et saIutIs auctor nasceretur de IemIna. Et
ut dIaboIus, guI per ustum IInI guem persuasIt LomInem
vIcerat, per passIonem IInI guam IntuIIt ab LomIne
vInceretur. 8unt guogue muIta aIIa guae studIose
consIderata, InenarrabIIem guandam nostrae redemptIonIs
Loc modo procuratae puIcLrItudInem ostendunt.
9
CapItuIum JV
Quod Lae responsIones vIdeantur InIIdeIIbus sIne necessItate
et guasI guaedam pIcturae.
E. OmnIa Laec puIcLra et guasI guaedam pIcturae
suscIpIenda sunt. 8ed sI non est aIIguId soIIdum super guod
sedeant, non vIdentur InIIdeIIbus suIIIcere, cur deum ea
guae dIcImus patI voIuIsse credere debeamus. Ham guI
pIcturam vuIt Iacere, eIIIt aIIguId soIIdum super guod
pInat, ut maneat guod pInIt. Hemo enIm pInIt In agua veI
In aere, guIa nuIIa IbI manent pIcturae vestIIa. Quapropter
cum Las convenIentIas guas dIcIs InIIdeIIbus guasI guasdam
pIcturas reI estae obtendImus, guonIam non rem estam,
sed IImentum arbItrantur esse guod credImus, guasI super
nubem pInere nos eIstImant. Monstranda ero prIus est
verItatIs soIIdItas ratIonabIIIs, Id est necessItas guae probet
deum ad ea guae praedIcamus debuIsse aut potuIsse
LumIIIarI, deInde ut Ipsum guasI corpus verItatIs pIus
nIteat, Istae convenIentIae guasI pIcturae corporIs sunt
eponendae.
A. Honne satIs necessarIa ratIo vIdetur, cur deus ea guae
dIcImus Iacere debuerIt. guIa enus Lumanum, tam scIIIcet
pretIosum opus eIus, ornnIno perIerat, nec decebat ut, guod
deus de LomIne proposuerat, penItus annILIIaretur, nec
Idem eIus proposItum ad eIIectum ducI poterat, nIsI enus
LomInum ab Ipso creatore suo IIberaretur?
CapItuIum V
Quod redemptIo LomInIs non potuIt IIerI per aIIam guam per
deI personam.
E. Haec Ipsa IIberatIo sI per aIIam guam per deI
personam, sIve per aneIum sIve per LomInem, esse Iacta
guoIIbet modo dIceretur, mens Loc Lumana muIto
toIerabIIIus accIperet. PotuIt enIm deus LomInem aIIguem
Iacere sIne peccato, non de massa peccatrIce, nec de aIIo
10
LomIne, sed sIcut IecIt ADAM, per guem Loc Ipsum opus
IIerI potuIsse vIdetur.
A. An non InteIIIIs guIa, guaecumgue aIIa persona
LomInem a morte aeterna redImeret, eIus servus Idem Lomo
recte IudIcaretur? Quod sI esset, nuIIatenus restauratus
esset In IIIam dInItatem, guam LabIturus erat, sI non
pecasset. cum Ipse, guI non nIsI deI servus et aeguaIIs
aneIIs bonIs per omnIa Iuturus erat, servus esset eIus, guI
deus non esset et cuIus aneII servI non essent.
CapItuIum VJ
QuaIIter repreLendant InIIdeIes guod dIcImus deum morte
sua nos redemIsse et sIc dIIectIonem suam era nos
ostendIsse et pro nobIs epunare dIaboIum venIsse.
E. Hoc est guod vaIde mIrantur, guIa IIberatIonem Lanc
redemptIonem vocamus. Jn gua namgue, aIunt nobIs,
captIone, aut In guo carcere aut In cuIus potestate
tenebamInI, unde vos deus non potuIt IIberare, nIsI vos tot
IaborIbus et ad uItImum sanuIne suo redImeret? QuIbus
cum dIcImus. redemIt nos a peccatIs et ab Ira sua et de
InIerno et de potestate dIaboII, guem, guIa nos non
poteramus, Ipse pro nobIs venIt epunare, et redemIt nobIs
renum caeIorum, et guIa Laec omnIa Loc modo IecIt,
ostendIt guantum nos dIIIeret, respondent. 8I dIcItIs guIa
Iacere deus Laec omnIa non potuIt soIo Iussu, guem cuncta
creasse Iubendo dIcItIs, repunatIs vobIsmet IpsIs, guIa
Impotentem IIIum IacItIs. Aut sI IatemInI guIa potuIt, sed
non voIuIt nIsI Loc modo. guomodo sapIentem IIIum potestIs
ostendere, guem sIne uIIa ratIone tam IndecentIa veIIe patI
asserItIs? OmnIa enIm Laec guae obtendItIs, In eIus
voIuntate consIstunt. Jra namgue deI non est aIIud guam
voIuntas punIendI. 8I ero non vuIt punIre peccata
LomInum, IIber est Lomo a peccatIs et ab Ira deI et ab
InIerno et a potestate dIaboII, guae omnIa propter peccata
patItur, et recIpIt ea guIbus propter eadem peccata prIvatur.
Ham In cuIus potestate est InIernus aut dIaboIus, aut cuIus
11
est renum caeIorum, nIsI eIus guI IecIt omnIa? Quaecumgue
Itague tImetIs aut desIderatIs, eIus voIuntatI subIacent, cuI
nILII potest resIstere. Quapropter sI Lumanum enus saIvare
noIuIt, nIsI guo modo dIcItIs, cum soIa voIuntate potuIt. ut
mItIus dIcam, vIdete guomodo eIus sapIentIae repunatIs.
Ham sI Lomo guod IacIIe posset, cum ravI Iabore sIne
ratIone Iaceret, non utIgue sapIens ab uIIo IudIcaretur.
QuIppe guod dIcItIs deum taIIter ostendIsse guantum vos
dIIIeret, nuIIa ratIone deIendItur, sI nuIIatenus aIIter
LomInem potuIsse saIvare non monstratur. Ham sI aIIter
non potuIsset, tunc IorsItan necesse esset, ut Loc modo
dIIectIonem suam ostenderet. Hunc vero cum aIIter posset
saIvare LomInem. guae ratIo est, ut propter ostendendam
dIIectIonem suam ea guae dIcItIs IacIat et sustIneat? An enIm
non ostendIt bonIs aneIIs guantum eos dIIIat, pro guIbus
taIIa non sustInet? Quod vero dIcItIs cum venIsse epunare
pro vobIs dIaboIum. guo sensu audetIs proIerre? Honne deI
omnIpotentIa renat ubIgue? Quomodo ero IndIebat deus,
ut ad
vIncendum dIaboIum de caeIo descenderet? Haec nobIs
InIIdeIes obIcere posse vIdentur.
CapItuIum VJJ
Quod nuIIam dIaboIus Labebat IustItIam adversus LomInem,
et guare vIdeatur LabuIsse cur deus Loc modo LomInem
IIberaret.
8ed et IIIud guod dIcere soIemus, deum scIIIcet debuIsse
prIus per IustItIam contra dIaboIum aere, ut IIberaret
LomInem, guam per IortItudInem, ut cum dIaboIus eum, In
guo nuIIa mortIs erat causa et guI deus erat, occIderet, Iuste
potestatem guam super peccatores Labebat amItteret,
aIIoguIn InIustam vIoIentIam IecIsset IIII, guonIam Iuste
possIdebat LomInem, guem non Ipse vIoIenter attraerat,
sed Idem Lomo ad IIIum se sponte contuIerat. non vIdeo
guam vIm Labeat. Hamgue sI dIaboIus aut Lomo suus esset
aut aIterIus guam deI, aut In aIIa guam In deI potestate
1<
maneret, IorsItan Loc recte dIceretur. Cum autem dIaboIus
aut Lomo non sIt nIsI deI et neuter etra potestatem deI
consIstat. guam causam debuIt aere deus cum suo, de suo,
In suo, nIsI ut servum suum punIret, guI suo conservo
communem domInum deserere et ad se transIre
persuasIsset, ac tradItor IuItIvum, Iur Iurem cum Iurto
domInI suI suscepIsset? Utergue namgue Iur erat, cum aIter
aItero persuadente se Ipsum domIno suo Iurabatur. QuId
enIm IustIus IIerI posset, sI Loc deus Iaceret? Aut sI Iude
omnIum deus LomInem sIc possessum, de potestate tam
InIuste possIdentIs veI ad punIendum IIIum aIIter guam per
dIaboIum veI ad parcendum IIII erIperet. guae Laec InIustItIa
esset? QuamvIs enIm Lomo Iuste a dIaboIo torgueretur, Ipse
tamen IIIum InIuste torguebat. Homo namgue meruerat ut
punIretur, nec ab uIIo convenIentIus guam ab IIIo, cuI
consenserat ut peccaret. DIaboII vero merItum nuIIum erat
ut punIret, Immo tanto Loc IacIebat InIustIus, guanto non ad
Loc amore IustItIae traLebatur, sed InstInctu maIItIae
ImpeIIebatur. Ham non Loc IacIebat deo Iubente, sed
IncompreLensIbIII sapIentIa sua, gua etIam maIa bene
ordInat, permIttente.
Et puto IIIos, guI dIaboIum aIIguam opInantur Labere In
possIdendo LomInem IustItIam, ad Loc Inde adducI, guIa
vIdent LomInem dIaboII veatIonI Iuste subIacere et deum
Loc Iuste permIttere, et IdcIrco putant dIaboIum IIIam Iuste
InIerre. ContInIt enIm Idem aIIguId dIversIs
consIderatIonIbus esse Iustum et InIustum, et ob Loc a non
dIIIenter IntuentIbus totum Iustum aut InIustum IudIcarI.
EvenIt enIm ut aIIguIs Innocentem InIuste percutIat, unde
Ipse Iuste percutI mereatur. 8I tamen percussus vIndIcare se
non debet et percutIt percutIentem se, InIuste Loc IacIt. Haec
IItur percussIo e parte percutIentIs est InIusta guIa non
debuIt se vIndIcare, e parte vero percussI Iusta, guIa InIuste
percutIens Iuste percutI meruIt. DIverso IItur IntuItu Iusta
et InIusta est eadem actIo, guam contInere potest ab aIIo
IudIcarI Iustam tantum, ab aIIo InIustam. Hoc Itague modo
dIaboIus dIcItur Iuste veare LomInem, guIa deus Loc Iuste
permIttIt et Lomo Iuste patItur. 8ed et Loc guod Lomo Iuste
18
dIcItur patI, non sua IustItIa patI Iuste dIcItur, sed guIa Iusto
IudIcIo deI punItur.
At sI obtendItur cLIrorapLum IIIud decretI, guod
adversum nos dIcIt apostoIus IuIsse et per mortem CLrIstI
deIetum esse, et putat aIIguIs per IIIud sInIIIcarI, guIa
dIaboIus guasI sub cuIusdam pactI cLIrorapLo ab LomIne
Iuste ante CLrIstI passIonem peccatum, veIut usuram prImI
peccatI guod persuasIt LomInI et poenam peccatI eIeret, ut
per Loc IustItIam suam super LomInem probare vIdeatur.
neguaguam Ita InteIIIendum puto. QuIppe cLIrorapLum
IIIud non est dIaboII, guIa dIcItur cLIrorapLum decretI.
Decretum enIm IIIud non erat dIaboII, sed deI. Justo namgue
deI IudIcIo decretum erat et guasI cLIrorapLo conIIrmatum,
ut Lomo guI sponte peccaverat, nec peccatum nec poenam
peccatI vItare per se posset. Est enIm spIrItus vadens et non
redIens, et guI IacIt peccatum, servus est peccatI, nec guI
peccat ImpunItus debet dImIttI, nIsI mIserIcordIa peccatorI
parcat et eum IIberet ac reducat. Quamobrem per Loc
cLIrorapLum nuIIam InvenIrI posse dIaboII IustItIam In
LomInIs veatIone credere debemus. DenIgue sIcut In bono
aneIo nuIIa omnIno est InIustItIa, Ita In maIo nuIIa penItus
est IustItIa. HILII IItur erat In dIaboIo, cur deus contra
IIIum ad IIberandum LomInem sua utI IortItudIne non
deberet.
CapItuIum VJJJ
Quomodo IIcet LumIIIa guae dIcImus de CLrIsto, non
pertIneant ad dIvInItatem, tamen InconvenIens vIdeatur
InIIdeIIbus ea de IIIo dIcI secundum LomInem, et unde IIIIs
vIdeatur Idem Lomo non sponte mortuus esse.
A. 8uIIIcere nobIs debet ad ratIonem voIuntas deI cum
aIIguId IacIt, IIcet non vIdeamus cur veIIt. VoIuntas namgue
deI numguam est IrratIonabIIIs.
E. Verum est, sI constat deum Id veIIe unde aItur.
Heguaguam enIm acguIescunt muItI deum aIIguId veIIe, sI
ratIo repunare vIdetur.
14
A. QuId tIbI vIdetur repunare ratIonI, cum deum ea
voIuIsse Iatemur guae de eIus IncarnatIone credImus?
E. Ut brevIter dIcam. aItIssImum ad tam LumIIIa
IncIInarI, omnIpotentem aIIguId Iacere cum tanto Iabore.
A. QuI Loc dIcunt, non InteIIIunt guod credImus.
DIvInam enIm naturam absgue dubIo asserImus
ImpassIbIIem, nec uIIatenus posse a sua ceIsItudIne
LumIIIarI, nec In eo guod Iacere vuIt Iaborare. 8ed domInum
CLrIstum JE8UM dIcImus verum deum et verum LomInem,
unam personam In duabus naturIs et duas naturas In una
persona. Quapropter cum dIcImus deum aIIguId LumIIe aut
InIIrmum patI, non Loc InteIIIImus secundum subIImItatem
ImpassIbIIIs naturae, sed secundum InIIrmItatem Lumanae
substantIae guam erebat, et sIc nostrae IIdeI nuIIa ratIo
obvIare conoscItur. 8Ic enIm nuIIam dIvInae substantIae
sInIIIcamus LumIIItatem, sed unam deI et LomInIs
monstramus esse personam. Hon ero In IncarnatIone deI
uIIa eIus LumIIItas InteIIIItur Iacta, sed natura LomInIs
credItur eaItata.
E. Jta sIt, nILII Imputetur dIvInae naturae, guod
secundum InIIrmItatem LomInIs de CLrIsto dIcItur. Verum
guomodo Iustum aut ratIonabIIe probarI poterIt, guIa deus
LomInem IIIum, guem pater IIIIum suum dIIectum In guo
sIbI bene compIacuIt, vocavIt et guem IIIIus se Ipsum IecIt,
sIc tractavIt aut tractarI permIsIt? Quae autem IustItIa est
LomInem omnIum IustIssImum mortI tradere pro peccatore?
QuIs Lomo, sI Innocentem damnaret ut nocentem IIberaret,
damnandus non IudIcaretur? Ad Idem enIm res deducI
vIdetur InconvenIens, guod supra dIctum est. Ham sI aIIter
peccatores saIvare non potuIt guam Iustum damnando. ubI
est eIus omnIpotentIa? 8I vero potuIt sed non voIuIt.
guomodo deIendemus sapIentIam eIus atgue IustItIam?
A. Deus pater non, guemadmodum vIderIs InteIIIere,
LomInem IIIum tractavIt aut Innocentem pro nocente mortI
tradIdIt. Hon enIm eum InvItum ad mortem IIIe coeIt aut
occIdI permIsIt, sed Idem Ipse sponte sua mortem sustInuIt,
ut LomInes saIvaret.
15
E. EtIam sI non InvItum, guonIam voIuntatI patrIs
consensIt, guodam tamen modo IIIum coeIsse vIdetur
praecIpIendo. DIcItur enIm guIa CLrIstus LumIIIavIt se
Ipsum, Iactus oboedIens patrI usgue ad mortem, mortem
autem crucIs, propter guod et deus IIIum eaItavIt, et guIa
dIdIcIt oboedIentIam e IIs guae passus est, et guIa
proprIo IIIIo non pepercIt pater, sed pro nobIs omnIbus
tradIdIt IIIum. Et Idem IIIIus dIcIt. Hon venI voIuntatem
meam Iacere, sed voIuntatem eIus guI mIsIt me. Et Iturus
ad passIonem dIcIt. 8Icut mandatum dedIt mILI pater, sIc
IacIo. Jtem. CaIIcem guem dedIt mILI pater, non bIbam
IIIum? Et aIIbI. Pater, sI possIbIIe est, transeat a me caII
Iste, verumtamen non sIcut eo voIo, sed sIcut tu. Et.
Pater, sI non potest LIc caII transIre, nIsI bIbam IIIum, IIat
voIuntas tua. Jn LIs omnIbus pIus vIdetur CLrIstus
oboedIentIa coente guam spontanea voIuntate dIsponente
mortem sustInuIsse.
CapItuIum JX
Quod sponte mortuus sIt, et guId sIt. Iactus est oboedIens
usgue ad mortem, et. propter guod et deus IIIum
eaItavIt, et. non venI voIuntatem meam Iacere, et.
proprIo IIIIo suo non pepercIt deus, et. non sIcut eo voIo,
sed sIcut tu.
A Ut mILI vIdetur, non bene dIscernIs Inter Loc guod IecIt
eIente oboedIentIa, et guod sIbI Iactum, guIa servavIt
oboedIentIam, sustInuIt non eIente oboedIentIa.
E. Hecesse Labeo ut Loc apertIus eponas.
A. Cur persecutI sunt eum JudaeI usgue ad mortem?
E. Hon ob aIIud, nIsI guIa verItatem et IustItIam vIvendo
et Ioguendo IndecIInabIIIter tenebat.
A. Hoc puto guIa deus ab omnI ratIonaII creatura eIIt,
et Loc IIIa per oboedIentIam deo debet.
E. 8Ic IaterI nos oportet.
A. Hanc IItur oboedIentIam debebat Lomo IIIe deo patrI,
et LumanItas dIvInItatI, et Lanc ab IIIo eIebat pater.
16
E. Hoc nuIII dubIum.
A. Ecce Labes guId IecIt eIente oboedIentIa.
E. Verum est, et Iam vIdeo guId sIbI IIIatum, guIa
oboedIendo perseveravIt, sustInuIt. Ham IIIata est IIII mors,
guIa perstItIt In oboedIentIa, et Lanc sustInuIt. 8ed guomodo
Loc oboedIentIa non eIat, non InteIIIo.
A. 8I Lomo numguam peccasset. deberet patI mortem, aut
deus deberet Loc ab IIIo eIere?
E. Quemadmodum credImus, nec Lomo moreretur nec
Loc ab IIIo eIeretur, sed LuIus reI a te audIre voIo
ratIonem.
A. EatIonaIem creaturam Iustam Iactam esse et ad Loc, ut
deo Iruendo beata esset, non neas.
E. Hon.
A. Deo autem neguaguam eIstImabIs convenIre, ut guam
IecIt Iustam ad beatItudInem, mIseram esse sIne cuIpa coat.
HomInem enIm InvItum morI mIserum est.
E. Patet guIa, sI non peccasset Lomo, non deberet ab eo
deus mortem eIere.
A. Hon ero coeIt deus CLrIstum morI, In guo nuIIum
IuIt peccatum, sed Ipse sponte sustInuIt mortem, non per
oboedIentIam deserendI vItam, sed propter oboedIentIam
servandI IustItIam, In gua tam IortIter perseveravIt, ut Inde
mortem Incurreret.
Potest etIam dIcI guIa praecepIt IIII pater morI, cum Loc
praecepIt unde IncurrIt mortem. Jta ero, sIcut mandatum
dedIt IIII pater, sIc IecIt, et caIIcem, guem dedIt, bIbIt, et
Iactus est oboedIens patrI usgue ad mortem, et sIc
dIdIcIt e IIs guae passus est oboedIentIam, Id est,
guousgue servarI debeat oboedIentIa. Verbum autem guod
posItum est, dIdIcIt, duobus modIs InteIIII potest. Aut
enIm dIdIcIt dIctum est pro. aIIos IecIt dIscere, aut guIa
guod per scIentIam non Inorabat, eperImento dIdIcIt. Quod
autem apostoIus, cum dIIsset. LumIIIavIt semetIpsum,
Iactus oboedIens usgue ad mortem, mortem autem crucIs,
subdIdIt. propter guod et deus IIIum eaItavIt et donavIt IIII
nomen, guod est super omne nomen cuI sImIIe est guod
DAVJD dIIt. de torrente In vIa bIbIt, propterea eaItavIt
17
caput non Ita dIctum est, guasI nuIIatenus potuIsset
pervenIre ad Lanc eaItatIonem nIsI per Lanc mortIs
oboedIentIam, et Laec eaItatIo non nIsI In retrIbutIonem
LuIus oboedIentIae coIIata sIt prIus enIm guam pateretur,
Ipse dIIt omnIa sIbI esse tradIta a patre, et omnIa
patrIs esse sua sed guonIam Ipse cum patre sanctogue
spIrItu dIsposuerat se non aIIter guam per mortem
ceIsItudInem omnIpotentIae suae mundo ostensurum.
QuIppe guod non nIsI per IIIam mortem IIerI dIsposItum est.
cum per IIIam IIt, non Inconrue dIcItur propter IIIam IIerI.
8I enIm IntendImus Iacere aIIguId, sed proponImus nos
aIIud prIus Iacturos, per guod IIIud IIat. cum Iam Iactum est
guod voIumus praecedere, sI IIt guod IntendImus, recte
dIcItur propterea IIerI, guonIam Iactum est propter guod
dIIIerebatur, guIa non nIsI per IIIud IIerI dIsposItum erat.
Ham sI IIuvIum guem eguo et navI transIre possum, propono
me non nIsI navI transIturum et IdcIrco dIIIero transmeare,
guIa navIs abest. cum Iam praesto est navIs, sI transeo, recte
de me dIcItur. navIs parata IuIt, propterea transIvIt. Et non
soIum Ita IoguImur, guando per IIIud guod praecedere
voIumus, sed etIam guando non per IIIud, sed tantummodo
post IIIud Iacere aIIud aIIguId statuImus. 8I guIs enIm dIIIert
cIbum sumere propterea, guIa nondum ea dIe mIssae
ceIebratIonI aIIuIt. peracto guod prIus Iacere voIebat, non
Inconrue IIII dIcItur. Iam sume cIbum, propterea guIa Iam
IecIstI propter guod sumere dIIIerebas. MuIto IItur mInus
InusItata est IocutIo, cum CLrIstus dIcItur eaItatus
propterea, guIa mortem sustInuIt, per guam et post guam
IIIam eaItatIonem Iacere decrevIt. Potest Loc et eo modo
InteIIII guo Idem domInus IeItur proIecIsse sapIentIa et
ratIa apud deum, non guIa Ita erat, sed Is guIa IIIe sIc se
Labebat, ac sI Ita esset. Ham sIc post mortem eaItatus est,
guasI propter IIIam Loc IIeret.
Quod autem Ipse aIt. non venI voIuntatem meam Iacere,
sed eIus guI mIsIt me, taIe est guaIe est et IIIud. mea
doctrIna non est mea. Ham guod guIs non Labet a se, sed a
deo, Loc non tam suum guam deI dIcere debet. HuIIus vero
Lomo a se Labet verItatem guam docet, aut Iustam
18
voIuntatem, sed a deo. Hon ero venIt CLrIstus voIuntatem
suam Iacere sed patrIs, guIa Iusta voIuntas guam Labebat,
non erat e LumanItate, sed e dIvInItate. ProprIo vero
IIIIo suo non pepercIt deus, sed pro nobIs tradIdIt IIIum,
non est aIIud guam. non IIberavIt eum. Ham muIta In sacra
scrIptura LuIusmodI InvenIuntur. UbI autem dIcIt. pater, sI
possIbIIe est, transeat a me caII Iste, verumtamen non sIcut
eo voIo, sed sIcut tu, et. sI non potest LIc caII transIre,
nIsI bIbam IIIum, IIat voIuntas tua. naturaIem saIutIs per
voIuntatem suam sInIIIcat appetItum, guo Lumana caro
doIorem mortIs IuIebat. VoIuntatem vero patrIs dIcIt, non
guonIam maIuerIt pater IIIII mortem guam vItam, sed guIa
Lumanum enus restaurarI noIebat pater, nIsI Iaceret Lomo
aIIguId tam manum, sIcut erat mors IIIa, guIa non poscebat
ratIo guod aIIus Iacere non poterat, IdcIrco dIcIt IIIIus IIIum
veIIe mortem suam, guam Ipse mavuIt patI, guam ut enus
Lumanum non saIvetur. Ac sI dIceret. QuonIam non vIs
aIIter reconcIIIatIonem mundI IIerI, dIco te Loc modo veIIe
mortem meam. FIat IItur Laec voIuntas tua, Id est IIat mors
mea, ut mundus tIbI reconcIIIetur. Ham saepe aIIguem veIIe
dIcImus aIIguId, guIa non vuIt aIIud, guod sI veIIet, non
IIeret IIIud guod dIcItur veIIe, ut cum dIcImus IIIum veIIe
Iucernam etInuere, guI non vuIt cIaudere Ienestram, per
guam ventus Intrat, guI Iucernam etInuIt. 8Ic IItur voIuIt
pater mortem IIIII. guIa non aIIter voIuIt mundum saIvarI,
nIsI Lomo tam manum aIIguId Iaceret, ut dII. Quod IIIIo
voIentI saIutem LomInum tantundem vaIuIt guonIam
aIIus Loc Iacere non vaIebat guantum sI IIII morI
praecIperet. Unde IIIe sIcut mandatum dedIt IIII pater,
sIc IecIt, et caIIcem guem dedIt eI pater, bIbIt oboedIens
usgue ad mortem.
CapItuIum X
Jtem de eIsdem, guomodo aIIter recte InteIIII possunt.
Potest etIam recte InteIIII, guIa per IIIam pIam
voIuntatem, gua voIuIt IIIIus pro saIute mundI morI, dedIt
19
IIII pater, non tamen coendo, mandatum et caIIcem
passIonIs, et non pepercIt IIII, sed pro nobIs tradIdIt
IIIum et mortem IIIIus voIuIt, et guIa Ipse IIIIus oboedIens
IuIt usgue ad mortem, et dIdIcIt e IIs guae passus est
oboedIentIam. Quemadmodum enIm secundum
LumanItatem non Labebat a se voIuntatem Iuste vIvendI, sed
a patre, Ita et voIuntatem IIIam gua, ut tantum bonum
Iaceret, morI voIuIt, non potuIt Labere nIsI a patre
IumInum, a guo est omne datum optImum et omne donum
perIectum. Et sIcut pater traLere dando voIuntatem dIcItur,
Ita non Inconrue IIt, sI ImpeIIere asserItur. 8Icut enIm IIIIus
dIcIt de patre. nemo venIt ad me, nIsI pater traerIt eum,
Ita dIcere potuIt. nIsI ImpuIerIt eum. 8ImIIIter guogue
proIerre potuIt. nemo currIt ad mortem propter nomen
meum, nIsI pater ImpuIerIt aut traerIt eum. QuonIam
namgue voIuntate guIsgue ad Id guod IndecIInabIIIter vuIt,
traLItur veI ImpeIIItur, non InconvenIenter traLere aut
ImpeIIere deus, cum taIem dat voIuntatem, aIIIrmatur. Jn
guo tractu veI ImpuIsu nuIIa InteIIIItur vIoIentIae
necessItas, sed acceptae bonae voIuntatIs spontanea et amata
tenacItas. 8I ero Loc modo nearI neguIt patrem voIuntatem
IIIam dando ad mortem IIIIum traIsse veI ImpuIIsse. guIs
non vIdeat eadem ratIone mandatum IIII ut mortem sponte
sustIneret, et caIIcem guem non InvItus bIberet, dedIsse?
Et sI IIIIus sIbI non pepercIsse, sed pro nobIs spontanea
voIuntate se Ipsum tradIdIsse recte dIcItur. guIs neet recte
dIcI guIa pater, a guo taIem voIuntatem LabuIt, IIII non
pepercIt, sed pro nobIs tradIdIt IIIum et mortem eIus voIuIt?
Hoc etIam modo IndecIInabIIIter et sponte servando
acceptam a patre voIuntatem IIIIus Iactus est IIII
oboedIens usgue ad mortem, et dIdIcIt e IIs guae passus
est oboedIentIam, Id est guam mana res IacIenda sIt per
oboedIentIam. Ham tunc est sImpIe et vera oboedIentIa, a
cum ratIonaIIs natura non necessItate, sed sponte servat
voIuntatem a deo acceptam.
AIIIs guogue modIs recte possumus patrem voIuIsse IIIII
mortem InteIIIere, guamvIs IstI possInt suIIIcere. Ham sIcut
veIIe dIcImus eum, guI IacIt ut aIIus veIIt, Ita dIcImus etIam
<0
IIIum veIIe, guI non IacIt ut aIIus veIIt, sed approbat guIa
vuIt. Ut cum vIdemus aIIguem IortIter patI veIIe moIestIam,
ut perIIcIat guod bene vuIt. guamvIs Iateamur nos veIIe ut
IIIam poenam sustIneat, non tamen voIumus aut amamus
poenam eIus, sed voIuntatem. JIIum guogue guI proLIbere
potest et non proLIbet, soIemus dIcere guIa vuIt guod non
proLIbet. QuonIam ero patrI IIIII voIuntas pIacuIt, nec
proLIbuIt eum veIIe aut ImpIere guod voIebat. recte voIuIsse
ut IIIIus mortem tam pIe, tam utIIIter sustIneret, guamvIs
poenam eIus non amaret, aIIIrmatur. Hon autem potuIsse
caIIcem transIre, nIsI bIberet IIIum, dIIt, non guIa non
posset mortem vItare sI veIIet, sed guonIam, sIcut dIctum
est, mundum erat aIIter ImpossIbIIe saIvarI, et Ipse
IndecIInabIIIter voIebat potIus mortem patI, guam ut
mundus non saIvaretur. JdcIrco autem IIIa verba dIIt, ut
doceret Lumanum enus aIIter saIvarI non potuIsse guam
per mortem suam, non ut ostenderet se mortem neguaguam
vaIuIsse vItare. Ham guaecumgue de IIIo dIcuntur IIs guae
dIcta sunt sImIIIa, sIc sunt eponenda, ut nuIIa necessItate,
sed IIbera voIuntate mortuus credatur. Erat namgue
omnIpotens, et de IIIo IeItur guIa obIatus est, guonIam Ipse
voIuIt. Et Ipse dIcIt. Eo pono anImam meam, ut Iterum
sumam eam. Hemo toIIIt eam a me, sed eo pono eam a me
Ipso. Potestatem Labeo ponendI eam et potestatem Labeo
Iterum sumendI eam. Quod ero Idem Ipse sua potestate et
sua voIuntate IacIt, nuIIatenus ad Loc coI recte dIcItur.
E. Hoc soIum, guIa permIttIt deus IIIum sIc tractarI
guamvIs voIentem, non vIdetur taII patrI de taII IIIIo
convenIre.
A. Jmmo maIme decet taIem patrem taII IIIIo consentIre,
sI guId vuIt IaudabIIIter ad Lonorem deI et utIIIter ad
saIutem LomInum, guae aIIter IIerI non potuIt.
E. Jn Loc adLuc versamur, guaIIter mors IIIa ratIonabIIIs
et necessarIa monstrarI possIt. AIIter namgue nec Ipse IIIIus
eam veIIe, nec pater coere aut permIttere debuIsse vIdetur.
QuaerItur enIm cur deus aIIter LomInem saIvare non potuIt,
aut sI potuIt, cur Loc modo voIuIt. Ham et InconvenIens
vIdetur esse deo LomInem Loc modo saIvasse, nec apparet
<1
guId mors Ista vaIeat ad saIvandum LomInem. MIrum enIm
est, sI deus sIc deIectatur aut eet sanuIne InnocentIs, ut
non nIsI eo InterIecto parcere veIIt aut possIt nocentI.
A. QuonIam accIpIs In Lac guaestIone personam eorum,
guI credere nILII voIunt nIsI praemonstrata ratIone, voIo
tecum pacIscI, ut nuIIum veI mInImum InconvenIens In deo
a nobIs accIpIatur, et nuIIa veI mInIma ratIo, sI maIor non
repunat, reIcIatur. 8Icut enIm In deo guamIIbet parvum
InconvenIens seguItur ImpossIbIIItas, Ita guamIIbet parvam
ratIonem, sI maIorI non vIncItur, comItatur necessItas.
E. HILII In Lac re accIpIo IIbentIus, guam ut Loc pactum
Inter nos communIter servetur.
A. De IncarnatIone tantum deI et de IIs guae de IIIo
assumpto LomIne credImus, guaestIo est.
E. Jta est.
A. Ponamus ero deI IncarnatIonem et guae de IIIo
dIcImus LomIne numguam IuIsse, et constet Inter nos
LomInem esse Iactum ad beatItudInem, guae In Lac vIta
LaberI non potest, nec ad IIIam posse pervenIre guemguam
nIsI dImIssIs peccatIs, nec uIIum LomInem Lanc vItam
transIre sIne peccato, et aIIa guorum IIdes ad saIutem
aeternam necessarIa est.
E. Jta IIat, guIa nILII In LIs ImpossIbIIe aut InconvenIens
deo vIdetur.
A. HecessarIa est IItur LomInI peccatorum remIssIo, ut
ad beatItudInem pervenIat.
E. 8Ic omnes tenemus.
CapItuIum XJ
QuId sIt peccare et pro peccato satIsIacere.
A. Quaerendum ero est gua ratIone deus dImIttat peccata
LomInIbus. Et ut Loc IacIamus apertIus, prIus vIdeamus
guId sIt peccare et guId pro peccato satIsIacere.
E. Tuum est ostendere, et meum Intendere.
A. 8I aneIus et Lomo semper redderet deo guod debet,
numguam peccaret.
<<
E. Hegueo contradIcere.
A. Hon est Itague aIIud peccare guam non reddere deo
debItum.
E. Quod est debItum guod deo debemus?
A. OmnIs voIuntas ratIonaIIs creaturae subIecta debet
esse voIuntatI deI.
E. HILII verIus.
A. Hoc est debItum guod debet aneIus et Lomo deo, guod
soIvendo nuIIus peccat, et guod omnIs guI non soIvIt peccat.
Haec est IustItIa sIve rectItudo voIuntatIs, guae Iustos IacIt
sIve rectos corde, Id est voIuntate. HIc est soIus et totus
Lonor, guem debemus deo et a nobIs eIIt deus. 8oIa
namgue taIIs voIuntas opera IacIt pIacIta deo, cum potest
operarI, et cum non potest, Ipsa soIa per se pIacet, guIa
nuIIum opus sIne IIIa pIacet. Hunc Lonorem debItum guI deo
non reddIt, auIert deo guod suum est, et deum eLonorat, et
Loc est peccare. QuamdIu autem non soIvIt guod rapuIt,
manet In cuIpa. Hec suIIIcIt soIummodo reddere guod
abIatum est, sed pro contumeIIa IIIata pIus debet reddere
guam abstuIIt. 8Icut enIm guI IaedIt saIutem aIterIus, non
suIIIcIt sI saIutem restItuIt, nIsI pro IIIata doIorIs InIurIa
recompenset aIIguId. Ita guI Lonorem aIIcuIus vIoIat non
suIIIcIt Lonorem reddere, sI non secundum eLonoratIonIs
Iactam moIestIam aIIguId, guod pIaceat IIII guem
eLonoravIt, restItuIt. Hoc guogue attendendum guIa, cum
aIIguIs guod InIuste abstuIIt soIvIt, Loc debet dare, guod ab
IIIo non posset eII, sI aIIenum non rapuIsset. 8Ic ero debet
omnIs guI peccat, Lonorem deo guem rapuIt soIvere, et Laec
est satIsIactIo, guam omnIs peccator deo debet Iacere.
E. Jn LIs omnIbus, guonIam ratIonem seguI proposuImus,
guamvIs aIIguantuIum me terreas, nILII Labeo guod dIcere
possIm contra.
<8
CapItuIum XJJ
Utrum soIa mIserIcordIa sIne omnI debItI soIutIone deceat
deum peccatum dImIttere.
A. Eedeamus et vIdeamus utrum soIa mIserIcordIa, sIne
omnI soIutIone abIatI sIbI LonorIs deceat deum peccatum
dImIttere.
E. Hon vIdeo cur non deceat.
A. 8Ic dImIttere peccatum non est aIIud guam non punIre.
Et guonIam recte ordInare peccatum sIne satIsIactIone non
est nIsI punIre. sI non punItur, InordInatum dImIttItur.
E. EatIonabIIe est guod dIcIs.
A. Deum vero non decet aIIguId InordInatum In suo reno
dImIttere.
E. 8I aIIud voIo dIcere, tImeo peccare.
A. Hon ero decet deum peccatum sIc ImpunItum
dImIttere.
E. Jta seguItur.
A. Est et aIIud guod seguItur, sI peccatum sIc ImpunItum
dImIttItur. guIa sImIIIter erIt apud deum peccantI et non
peccantI, guod deo non convenIt.
E. Hon possum neare.
A. VIde et Loc. JustItIam LomInum nemo nescIt esse sub
Iee, ut secundum eIus guantItatem mensura retrIbutIonIs a
deo recompensetur.
E. Jta credImus.
A. 8I autem peccatum nec soIvItur nec punItur, nuIII IeI
subIacet.
E. Hon possum aIIter InteIIIere.
A. LIberIor IItur est InIustItIa, sI soIa mIserIcordIa
dImIttItur, guam IustItIa, guod vaIde InconvenIens vIdetur.
Ad Loc etIam etendItur Laec InconvenIentIa, ut InIustItIam
deo sImIIem IacIat, guIa sIcut deus nuIIIus IeI a subIacet, Ita
et InIustItIa.
E. EesIstere negueo ratIonI tuae. 8ed cum deus nobIs
praecIpIat omnIno dImIttere peccantIbus In nos, vIdetur
<4
repunare, ut Loc nobIs praecIpIat guod Ipsum Iacere non
decet.
A. HuIIa In Loc est repunantIa, guIa deus Loc nobIs
praecIpIt, ut non praesumamus guod soIIus deI est. Ad
nuIIum enIm pertInet vIndIctam Iacere, nIsI ad IIIum guI
domInus est omnIum. Ham cum terrenae potestates Loc
recte IacIunt, Ipse IacIt, a guo ad Loc Ipsum sunt ordInatae.
E. EemovIstI repunantIam guam putabam Inesse, sed est
aIIud ad guod tuum Labere voIo responsum. Ham cum deus
sIc sIt IIber ut nuIII IeI, nuIIIus subIaceat IudIcIo, et Ita sIt
benInus, ut nILII benInIus coItarI gueat, et nILII sIt
rectum aut decens nIsI guod Ipse vuIt. mIrum vIdetur sI
dIcImus guIa nuIIatenus vuIt aut non eI IIcet suam InIurIam
dImIttere, a guo etIam de IIs guas aIIIs IacImus soIemus
InduIentIam petere.
A. Verum est guod dIcIs de IIbertate et voIuntate et
benInItate IIIIus, sed sIc eas debemus ratIonabIIIter
InteIIIere, ut dInItatI eIus non vIdeamur repunare.
LIbertas enIm non est nIsI ad Loc guod epedIt aut guod
decet, nec benInItas dIcenda est guae aIIguId deo Indecens
operatur. Quod autem dIcItur guIa guod vuIt Iustum est, et
guod non vuIt non est Iustum, non Ita InteIIIendum est ut,
sI deus veIIt guodIIbet InconvenIens, Iustum sIt, guIa Ipse
vuIt. Hon enIm seguItur. sI deus vuIt mentIrI, Iustum esse
mentIrI, sed potIus deum IIIum non esse. Ham neguaguam
potest veIIe mentIrI voIuntas, nIsI In gua corrupta est
verItas, Immo guae deserendo verItatem corrupta est. Cum
ero dIcItur. sI deus vuIt mentIrI, non est aIIud guam. sI
deus est taIIs natura guae veIIt mentIrI, et IdcIrco non
seguItur Iustum esse mendacIum. HIsI Ita InteIIIatur, sIcut
cum de duobus ImpossIbIIIbus dIcImus. sI Loc est, IIIud est,
guIa nec Loc nec IIIud est. Ut sI guIs dIcat. sI agua est sIcca,
et InIs est LumIdus, neutrum enIm verum est. Jtague de
IIIIs tantum verum est dIcere. sI deus Loc vuIt, Iustum est,
guae deum veIIe non est InconvenIens. 8I enIm deus vuIt ut
pIuat, Iustum est ut pIuat, et sI vuIt ut Lomo aIIguIs
occIdatur, Iustum est ut occIdatur. Quapropter sI non decet
deum aIIguId InIuste aut InordInate Iacere, non pertInet ad
<5
eIus IIbertatem aut benInItatem aut voIuntatem, peccantem
guI non soIvIt deo guod abstuIIt ImpunItum dImIttere.
E. OmnIa mILI auIers guae putabam tIbI obIcI posse.
A. VIde adLuc cur deum Loc Iacere non deceat.
E. LIbenter auscuIto guIdguId dIcIs.
CapItuIum XJJJ
Quod nILII mInus sIt toIerandum In rerum ordIne, guam ut
creatura creatorI debItum Lonorem auIerat et non soIvat
guod auIert.
A. HILII mInus toIerandum In rerum ordIne, guam ut
creatura creatorI debItum Lonorem auIerat et non soIvat
guod auIert.
E. Hoc nILII cIarIus.
A. HILII autem InIustIus toIeratur, guam guo nILII est
mInus toIerandum.
E. Hec Loc est obscurum.
A. Puto ero guIa non dIces deum debere toIerare guo
nILII toIeratur InIustIus, ut creatura non reddat deo guod
auIert.
E. Jmmo penItus neandum esse vIdeo.
A. Jtem. 8I deo nILII maIus aut meIIus, nILII IustIus guam
Lonorem IIIIus servat In rerum dIsposItIone summa IustItIa,
guae non est aIIud guam Ipse deus.
E. Hoc guogue nII apertIus.
A. HILII ero servat deus IustIus guam suae dInItatIs
Lonorem.
E. Concedere me oportet.
A. VIdetur tIbI guod eum Intere servet, sI sIc auIerrI sIbI
permIttIt, ut nec soIvatur nec Ipse auIerentem punIat?
E. Hon audeo dIcere.
A. Hecesse est ero, ut aut abIatus Lonor soIvatur aut
poena seguatur. AIIoguIn aut sIbI deus IpsI Iustus non erIt
aut ad utrumgue Impotens erIt, guod neIas est veI coItare.
<6
CapItuIum XJV
CuIusmodI Lonor deI sIt poena peccantIs.
E. HILII ratIonabIIIus dIcI posse InteIIIo. 8ed voIo a te
audIre, sI poena peccantIs sIt IIII Lonor, aut cuIusmodI
Lonor sIt. 8I enIm poena peccantIs non est eIus Lonor, cum
peccator non soIvIt guod abstuIIt, sed punItur, sIc perdIt
deus Lonorem suum ut non recuperet, guod IIs guae dIcta
sunt repunare vIdetur.
A. Deum ImpossIbIIe est Lonorem suum perdere. Aut
enIm peccator sponte soIvIt guod debet, aut deus ab InvIto
accIpIt. Ham aut Lomo debItam subIectIonem deo sIve non
peccando sIve guod peccat soIvendo, voIuntate spontanea
eLIbet, aut deus eum InvItum sIbI torguendo subIcIt et sIc
se domInum eIus esse ostendIt, guod Ipse Lomo voIuntate
IaterI recusat. Jn guo consIderandum guIa, sIcut Lomo
peccando rapIt guod deI est, Ita deus punIendo auIert guod
LomInIs est. QuIppe non soIum Id suum aIIcuIus esse dIcItur
guod Iam possIdet, sed guod In eIus potestate est ut Labeat.
QuonIam ero Lomo Ita Iactus est, ut beatItudInem Labere
posset, sI non peccaret. cum propter peccatum beatItudIne et
omnI bono prIvatur, de suo guamvIs InvItus soIvIt guod
rapuIt, guIa IIcet deus Loc ad usum suI commodI non
transIerat guod auIert, sIcut Lomo pecunIam guam aIII
auIert In suam convertIt utIIItatem, Loc tamen guod auIert
utItur ad suum Lonorem, per Loc guIa auIert. AuIerendo
enIm peccatorem et guae IIIIus sunt, sIbI subIecta esse
probat.
CapItuIum XV
8I deus veI ad modIcum patIatur Lonorem suum vIoIarI.
E. PIacet guod dIcIs. 8ed est et aIIud ad guod tuam
responsIonem postuIo. Ham sI deus Ita sIcut probas suum
debet Lonorem servare. cur veI ad modIcum patItur IIIum
<7
vIoIarI? Quod enIm aIIguo modo IaedI sInItur, non Intere
nec perIecte custodItur.
A. DeI LonorI neguIt aIIguId, guantum ad IIIum pertInet,
addI veI mInuI. Jdem namgue Ipse sIbI est Lonor
IncorruptIbIIIs et nuIIo modo mutabIIIs. Verum guando
unaguaegue creatura suum et guasI sIbI praeceptum
ordInem sIve naturaIIter sIve ratIonabIIIter servat, deo
oboedIre et eum Lonorare dIcItur, et Loc maIme ratIonaIIs
natura, cuI datum est InteIIIere guId debeat. Quae cum vuIt
guod debet, deum Lonorat, non guIa IIII aIIguId conIert, sed
guIa sponte se eIus voIuntatI et dIsposItIonI subdIt, et In
rerum unIversItate ordInem suum et eIusdem unIversItatIs
puIcLrItudInem, guantum In Ipsa est, servat. Cum vero non
vuIt guod debet, deum, guantum ad IIIam pertInet,
InLonorat, guonIam non se sponte subdIt IIIIus dIsposItIonI,
et unIversItatIs ordInem et puIcLrItudInem, guantum In se
est, perturbat, IIcet potestatem aut dInItatem deI nuIIatenus
Iaedat aut decoIoret.
8I enIm ea guae caeII ambItu contInentur, veIIent non
esse sub caeIo aut eIonarI a caeIo, nuIIatenus possent nIsI
sub caeIo esse nec Iuere caeIum nIsI appropInguando caeIo.
Ham et unde et guo et gua Irent, sub caeIo essent, et guanto
maIs a guaIIbet caeII parte eIonarentur, tanto maIs
opposItae partI propInguarent. Jta guamvIs Lomo veI maIus
aneIus dIvInae voIuntatI et ordInatIonI subIacere noIIt, non
tamen eam Iuere vaIet, guIa sI vuIt Iuere de sub voIuntate
Iubente, currIt sub voIuntatem punIentem, et sI guaerIs gua
transIt. non nIsI sub voIuntate permIttente, et Loc Ipsum
guod perverse vuIt aut aIt, In unIversItatIs praeIatae
ordInem et puIcLrItudInem summa sapIentIa convertIt. Jpsa
namgue perversItatIs spontanea satIsIactIo veI a non
satIsIacIente poenae eactIo, ecepto Loc guIa deus de maIIs
muItIs modIs bona IacIt, In eadem unIversItate suum tenent
Iocum et ordInIs puIcLrItudInem. Quas sI dIvIna sapIentIa,
ubI perversItas rectum ordInem perturbare nItItur, non
adderet, IIeret In Ipsa unIversItate guam deus debet
ordInare, guaedam e vIoIata ordInIs puIcLrItudIne
deIormItas, et deus In sua dIsposItIone vIderetur deIIcere.
<8
Quae duo guonIam sIcut sunt InconvenIentIa, Ita sunt
ImpossIbIIIa, necesse est ut omne peccatum satIsIactIo aut
poena seguatur.
E. 8atIsIecIstI obIectIonI meae.
A. PaIam IItur est guIa deum, guantum In Ipso est,
nuIIus potest Lonorare veI eLonorare, sed guantum In se
est, Loc aIIguIs Iacere vIdetur, cum voIuntatem suam
voIuntatI eIus subIcIt aut subtraLIt.
E. HescIo guId contra gueam dIcere.
CapItuIum XVJ
EatIo guod numerus aneIorum guI cecIderunt restItuendus
sIt de LomInIbus.
A. AdLuc addam aIIguId.
E. TamdIu dIe, donec me taedeat audIre.
A. Dum constat proposuIsse, ut de Lumana natura guam
IecIt sIne peccato, numerum aneIorum guI cecIderant
restItueret.
E. Hoc credImus, sed veIIem aIIguam LuIus reI ratIonem
Labere.
A. FaIIIs me. Hon enIm proposuImus tractare nIsI de soIa
IncarnatIone deI, et tu mILI InterserIs aIIas guaestIones.
E. He IrascarIs, LIIarem datorem dIIIIt deus. Ham
nemo maIs probat se LIIarIter dare guod promIttIt, guam
guI pIus dat guam promIttIt. DIe ero IIbenter guod guaero.
A. EatIonaIem naturam, guae deI contempIatIone beata
veI est veI Iutura est, In guodam ratIonabIII et perIecto
numero praescItam esse a deo, Ita ut nec maIorem nec
mInorem IIIum esse deceat, non est dubItandum. Aut enIm
nescIt deus In guo numero meIIus eam deceat constItuI,
guod IaIsum est, aut sI scIt, In eo IIIam constItuet, guem ad
Loc decentIorem InteIIIet. Quapropter aut aneII IIII guI
cecIderunt, IactI erant ad Loc ut essent Intra IIIum
numerum, aut guIa etra IIIum permanere non potuerunt,
e necessItate cecIderunt, guod absurdum est opInarI.
E. VerItas est aperta guod dIcIs.
<9
A. QuonIam ero de IIIo numero esse debuerunt. aut
restaurandus est e necessItate numerus eorum, aut In
ImperIecto remanebIt numero ratIonaIIs natura, guae In
numero perIecto praescIta est, guod esse non potest.
E. EestaurandI procuI dubIo sunt.
A. Hecesse est ero eos de Lumana, guonIam non est aIIa
de gua possInt, natura restaurarI.
CapItuIum XVJJ
Quod aIII aneII pro IIIIs non possInt restItuI.
E. Cur non aut IpsI aut aIII aneII pro IIIIs possunt
restItuI?
A. Cum vIdebIs nostrae restauratIonIs dIIIIcuItatem,
InteIIIes eorum reconcIIIatIonIs ImpossIbIIItatem. AIII autem
aneII pro IIIIs restItuI non possunt Ideo ut taceam guomodo
Loc repunare vIdeatur prImae creatIonIs perIectIonI, guIa
non debent, nIsI taIes esse possInt, guaIes IIII IuIssent, sI
non peccassent, cum IIII nuIIa vIsa vIndIcta peccatI
perseverassent, guod post IIIorum casum aIIIs, guI pro IIIIs
restItuerentur, esset ImpossIbIIe. Hon enIm parIter
IaudabIIes sunt, sI stant In verItate. et guI nuIIam novIt
peccatI poenam, et guI eam semper aspIcIt aeternam. Ham
neguaguam putandum est bonos aneIos esse conIIrmatos
casu maIorum, sed suo merIto. 8Icut namgue, sI bonI cum
maIIs peccassent, sImuI damnatI essent, Ita InIustI, sI cum
IustIs stetIssent, parIter conIIrmatI essent. QuIppe sI aIIguI
eorum non nIsI aIIorum casu conIIrmandI erant, aut nuIIus
umguam conIIrmaretur, aut necesse erat aIIguem casurum,
guI ad aIIos conIIrmandos punIretur, guae utrague absurda
sunt. JIIo Itague modo conIIrmatI sunt IIII guI steterunt, guo
parIter conIIrmatI essent omnes, sI stetIssent. Quem modum
ostendI, sIcut potuI, ubI tractavI cur deus dIaboIo
perseverantIam non dedIt.
E. ProbastI maIos aneIos de Lumana natura
restaurandos, et patet e Lac ratIone guIa non In mInorI
80
numero erunt LomInes eIectI, guam sunt aneII reprobI. 8ed
utrum pIures IuturI sInt, sI potes ostende.
CapItuIum XVJJJ
Utrum pIures IuturI sInt sanctI LomInes guam sInt maII
aneII.
A. 8I aneII, anteguam guIdam IIIorum caderent, erant In
IIIo perIecto de guo dIImus numero, non sunt LomInes IactI
nIsI pro restauratIone aneIorum perdItorum, et paIam est
guIa non erunt pIures IIIIs. 8I autem IIIe numerus non erat
In IIIIs omnIbus aneIIs, compIendum est de LomInIbus et
guod perIIt et guod prIus deerat, et erunt eIectI LomInes
pIures reprobIs aneIIs, et sIc dIcemus guIa non Iuerunt
LomInes IactI tantum ad restaurandum numerum
ImmInutum, sed etIam ad perIIcIendum nondum perIectum.
E. QuId potIus tenendum est. an aneII prIus IactI sInt In
numero perIecto, an non?
A. Quod mILI vIdetur dIcam.
E. Hon possum a te pIus eIere.
A. 8I Lomo Iactus est post casum maIorum aneIorum,
sIcut guIdam InteIIIunt In GenesI, non vIdeo posse me per
Loc probare aIterum Lorum determInate. Potest enIm, ut
puto, esse guod aneII prIus IuerInt In numero perIecto, et
postea Iactus sIt Lomo propter restaurandum ImmInutum
eorum numerum, et potest esse guod non IuerInt In numero
perIecto, guIa dIIIerebat deus, sIcut adLuc dIIIert, IIIum
ImpIere numerum, Iacturus Lumanam naturam suo
tempore, unde aut soIummodo numerum nondum Interum
perIIceret, aut etIam, sI mInueretur, restItueret. 8I autem
tota creatura sImuI Iacta est, et dIes IIII In guIbus MOY8E8
Istum mundum non sImuI esse Iactum vIdetur dIcere, aIIter
sunt InteIIIendI, guam sIcut vIdemus Istos dIes In guIbus
vIvImus. InteIIIere negueo guomodo ,IactI sInt aneII In IIIo
Intero numero. QuIppe sI Ita esset, vIdetur mILI guIa e
necessItate aut aIIguI aneII veI LomInes casurI erant, aut
pIures essent In IIIa caeIestI cIvItate, guam IIIa perIectI
81
numerI convenIentIa eIeret. 8I ero omnIa sImuI Iacta
sunt, sIc vIdentur aneII et duo prImI LomInes In numero
ImperIecto IuIsse, ut de LomInIbus, sI nuIIus aneIus
caderet, guod deerat soIum perIIceretur, et sI aIIguIs perIret,
Loc guogue guod caderet restItueretur, et LomInIs natura,
guae InIIrmIor erat, guasI deum ecusaret atgue dIaboIum
conIunderet, sI IIIe casum suum InIIrmItatI suae Imputaret,
cum Ipsa InIIrmIor staret, ac sI et eadem Ipsa caderet, muIto
maIs deum deIenderet contra dIaboIum et contra se Ipsam,
cum Ipsa Iacta vaIde InIIrmIor et mortaIIs In eIectIs de tanta
InIIrmItate tanto aItIus ascenderet, guam unde dIaboIus
cecIdIsset, guanto bonI aneII, guorum aeguaIItas eI debetur,
proIecerunt post ruInam maIorum, guIa perseveraverunt.
E IIs ratIonIbus potIus mILI vIdetur guIa In aneIIs non
IuIt IIIe perIectus numerus, guo cIvItas IIIa superna
perIIcIetur, guonIam sI Lomo sImuI cum aneIIs Iactus non
est, sIc possIbIIe est esse, et sI sImuI IactI sunt guod maIs
putant muItI, guonIam IeItur. guI vIvIt In aeternum,
creavIt omnIa sImuI vIdetur necesse esse. 8ed et sI
perIectIo mundanae creaturae non tantum est InteIIIenda
In numero IndIvIduorum guantum In numero naturarum,
necesse est Lumanam naturam aut ad compIementum
eIusdem perIectIonIs esse Iactam, aut IIII superabundare,
guod de mInImI vermIcuII natura dIcere non audemus.
Quare pro se Ipsa IbI Iacta est, et non soIum pro
restaurandIs IndIvIduIs aIterIus naturae. Unde paIam est
guIa, etIam sI aneIus nuIIus perIsset, LomInes tamen In
caeIestI cIvItate suum Iocum LabuIssent. 8eguItur Itague
guIa In aneIIs, anteguam guIdam IIIorum caderent, non
erat IIIe perIec.tus numerus. AIIoguIn necesse erat, ut aut
LomInes aut aneII aIIguI caderent, guonIam etra
numerum perIectum IbI nuIIus manere poterat.
E. Hon nILII eIIecIstI.
A. Est et aIIa ratIo, ut mILI vIdetur, guae non parum
suIIraatur IIII sententIae, guae aneIos non esse Iactos In
perIecto numero eIstImat.
E. DIc IIIam.
8<
A. 8I aneII In IIIo numero perIecto IactI sunt, et
nuIIatenus IactI sunt LomInes nIsI pro restauratIone
perdItorum aneIorum. paIam est guIa, nIsI aneII ab IIIa
beatItudIne cecIdIssent, LomInes ad IIIam non ascenderent.
E. Hoc constat.
A. 8I guIs ero dIerIt guIa tantum Iaetabuntur eIectI
LomInes de aneIorum perdItIone, guantum audebunt de
sua assumptIone, guonIam absgue dubIo Laec non esset, nIsI
IIIa IuIsset. guomodo poterunt ab Lac perversa ratuIatIone
deIendI? Aut guomodo dIcemus aneIos guI cecIderunt In
LomInIbus restauratos, sI IIII sIne Loc vItIo permansurI
erant, sI non cecIdIssent, Id est sIne ratuIatIone de casu
aIIorum, IstI vero sIne IIIo esse non poterunt? Jmmo guaIIter
cum Loc vItIo beatI esse debebunt? DeInde gua audacIa
dIcemus deum non veIIe aut non posse Lanc restauratIonem
sIne Loc vItIo Iacere?
E. Honne sImIIIter est In entIbus guae ad IIdem vocatae
sunt, guIa IIIam JudaeI reppuIerunt?
A. Hon. Ham sI JudaeI omnes credIdIssent, entes tamen
vocarentur, guIa In omnI ente guI tImet deum et operatur
IustItIam, acceptus est IIII. 8ed guonIam JudaeI apostoIos
contempserunt, ea tunc IuIt occasIo, ut ad entes IIII
converterentur.
E. HuIIo modo vIdeo guId contra Laec dIcere possIm.
A. Unde tIbI vIdetur accIdere sInuIIs IIIa IaetItIa de aIIeno
casu?
E. Unde, nIsI guIa certus erIt unusguIsgue guonIam, ubI
erIt nuIIatenus esset, nIsI aIIus Inde cecIdIsset?
A. 8I ero nuIIus Lanc certItudInem Laberet, non esset
unde uIIus de aIIeno damno auderet.
E. Jta vIdetur.
A. Putasne IIIorum aIIguem LabIturum Lanc
certItudInem, sI muIto pIures erunt guam guI cecIderunt?
E. Heguaguam possum opInarI guod eam Labeat aut
Labere debeat. Quomodo namgue poterIt guIs scIre, utrum
pro restaurando guod ImmInutum erat, aut pro compIendo
guod nondum perIectum erat de IIIo numero constItuendae
88
cIvItatIs, sIt Iactus? 8ed omnes certI erunt se Iactos esse ad
perIIcIendam IIIam cIvItatem.
A. Ero sI pIures erunt guam reprobI aneII, nuIIus
poterIt aut debebIt scIre se non esse IbI assumptum nIsI pro
aIIeno casu.
E. Verum est.
A. Hon IItur LabebIt aIIguIs cur audere debeat de
aIterIus perdItIone.
E. Jta seguItur.
A. Cum Itague vIdeamus guIa, sI pIures erunt LomInes
eIectI guam sInt reprobI aneII, IIIa non seguatur
InconvenIentIa, guam seguI est necesse, sI pIures non erunt,
et cum ImpossIbIIe sIt uIIum In IIIa cIvItate Iuturum
InconvenIens. vIdetur necesse esse, ut aneII non sInt IactI
In IIIo perIecto numero, et pIures IuturI sInt beatI LomInes,
guam sInt mIserI aneII.
E. Hon vIdeo gua ratIone Loc nearI gueat.
A. AIIam adLuc eIusdem sententIae posse dIcI puto
ratIonem.
E. Hanc guogue proIerre debes.
A. CredImus Lanc mundI moIem corpoream In meIIus
renovandam, nec Loc Iuturum esse, donec ImpIeatur
numerus eIectorum LomInum et IIIa beata a perIIcIatur
cIvItas, nec post eIus perIectIonem dIIIerendum. Unde coIIII
potest deum ab InItIo proposuIsse, ut utrumgue sImuI
perIIceret. guatenus et mInor guae deum non sentIret
natura ante maIorem guae deo IruI deberet, neguaguam
perIIceretur, et In maIorIs perIectIone mutata In meIIus suo
guodam modo guasI conratuIaretur, Immo omnIs creatura
de tam IorIosa et tam admIrabIII suI consummatIone IpsI
creatorI et sIbI et InvIcem guaegue suo modo aeterne
conaudendo Iucundaretur. Quatenus guod voIuntas In
ratIonaII natura sponte IacIt, Loc etIam InsensIbIIIs creatura
per deI dIsposItIonem naturaIIter eLIberet. 8oIemus
namgue In maIorum nostrorum eaItatIone conaudere, ut
cum In nataIIcIIs sanctorum IestIva euItatIone Iucundamur,
de IorIa IIIorum Iaetantes. Quam sententIam IIIud adIuvare
vIdetur guIa. sI ADAM non peccasset, dIIIerret tamen deus
84
IIIam cIvItatem perIIcere, donec compIeto e LomInIbus
guem epectabat numero, IpsI guogue LomInes In corporum
ut Ita dIcam ImmortaIem ImmortaIItatem
transmutarentur. Habebant enIm In paradIso guandam
ImmortaIItatem, Id est potestatem non morIendI, sed non
erat ImmortaIIs Laec potestas, guIa poterat morI, ut scIIIcet
IpsI non possent non morI.
Quod sI Ita est, ut vIdeIIcet ratIonaIem IIIam et beatam
cIvItatem et Lanc mundanam InsensIbIIemgue naturam deus
ab InItIo proposuerIt sImuI perIIcere, vIdetur guIa aut IIIa
cIvItas non erat compIeta In numero aneIorum ante
maIorum ruInam, sed epectabat deus ut eam de LomInIbus
compIeret, guando corpoream mundI naturam In meIIus
mutaret, aut sI perIecta erat In numero, non erat perIecta In
conIIrmatIone, et dIIIerenda erat eIus conIIrmatIo, etIam sI
nuIIus In ea peccasset, usgue ad eandem mundI guam
epectamus renovatIonem, aut sI non dIutIus IIIa
conIIrmatIo dIIIerenda erat, acceIeranda erat mundana
renovatIo, ut cum eadem conIIrmatIone IIeret. 8ed guod
mundum novIter Iactum statIm deus renovare, et eas res
guae post renovatIonem IIIam non erunt, In Ipso InItIo,
anteguam appareret cur Iactae essent destruere InstItuerIt,
omnI caret ratIone. 8eguItur IItur guIa aneII non Ita
Iuerunt In numero perIecto, ut eorum conIIrmatIo dIu non
dIIIerretur, propterea guIa mundI novI renovatIonem mo
oporteret IIerI, guod non convenIt. Quod autem eandem
conIIrmatIonem usgue ad mundI Iuturam renovatIonem
dIIIerre deus voIuerIt InconvenIens vIdetur, praesertIm cum
IIIam In aIIguIbus tam cIto perIecerIt, et cum InteIIII possIt
guIa In prImIs LomInIbus, guando peccaverunt, IIIam
IecIsset, sI non peccassent, sIcut IecIt In perseverantIbus
aneIIs. QuamvIs enIm nondum proveLerentur ad IIIam
aeguaIItatem aneIorum, ad guam perventurI erant
LomInes, cum perIectus esset numerus de IIIIs assumendus.
In IIIa tamen IustItIa In gua erant vIdetur guIa, sI vIcIssent,
ut tentatI non peccarent, Ita conIIrmarentur cum omnI
propaIne sua, ut uItra peccare non possent,
guemadmodum, guIa vIctI peccaverunt, sIc InIIrmatI sunt, ut
85
guantum In IpsIs est, sIne peccato esse non possInt. QuIs
enIm audeat dIcere pIus vaIere InIustItIam ad aIIIandum In
servItute LomInem In prIma suasIone sIbI consentIentem,
guam vaIeret IustItIa ad conIIrmandum eum In IIbertate sIbI
In eadem prIma tentatIone adLaerentem? Ham
guemadmodum, guonIam Lumana natura tota erat In prImIs
parentIbus, tota In IIIIs vIcta est ut peccaret ecepto IIIo soIo
LomIne, guem deus sIcut sIne semIne vIrI de vIrIne Iacere,
sIc scIvIt a peccato ADAE secernere Ita In eIsdem tota
vIcIsset, sI non peccassent. Eestat ero ut non
compIeta In IIIo prImo aneIorum numero superna
cIvItas, sed de LomInIbus compIenda IuIsse dIcatur. Quae sI
rata sunt, pIures erunt eIectI LomInes, guam sInt aneII
reprobI.
E. EatIonabIIIa mILI vaIde vIdentur guae dIcIs.
8ed guId dIcemus guIa IeItur de deo. constItuIt
termInos popuIorum Iuta numerum IIIIorum J8EAEL?
Quod guIdam, guIa pro IIIIorum J8EAEL InvenItur
aneIorum deI, sIc eponunt, ut secundum numerum
bonorum aneIorum assumendus InteIIIatur numerus
LomInum eIectorum.
A. Hoc non repunat praedIctae sententIae, sI certum non
est guod totIdem aneII cecIdIssent guot remanserunt. Ham
sI pIures sunt eIectI aneII guam reprobI. et necesse est ut
reprobos eIectI LomInes restaurent, et potest IIerI ut
beatorum numero coaeguentur, et sIc pIures erunt LomInes
IustI guam aneII InIustI. 8ed memento guo pacto IncepI
respondere guaestIonI tuae. vIdeIIcet ut sI guId dIero guod
maIor non conIIrmet auctorItas, guamvIs IIIud ratIone
probare vIdear, non aIIa certItudIne accIpIatur, nIsI guIa
InterIm Ita mILI vIdetur, donec deus mILI meIIus aIIguo
modo reveIet. Certus enIm sum, sI guId dIco guod sacrae
scrIpturae absgue dubIo contradIcat, guIa IaIsum est, nec
IIIud tenere voIo sI conovero. 8ed sI In IIIIs rebus de guIbus
dIversa sentIrI possunt sIne perIcuIo, sIcutI est Istud unde
nunc aImus, sI enIm nescImus utrum pIures LomInes
eIIendI sInt guam sInt aneII perdItI an non, et aIterum
Lorum maIs aestImamus guam aIterum, nuIIum puto esse
86
anImae perIcuIum sI, Inguam, In LuIusmodI rebus sIc
eponImus dIvIna dIcta, ut dIversIs sententIIs Iavere
vIdeantur, nec aIIcubI InvenItur ubI guId IndubItanter
tenendum sIt determInent, non arbItror repreLendI debere.
JIIud autem guod dIIstI. constItuIt termInos
popuIorum seu entIum Iuta numerum aneIorum deI,
guod In aIIa transIatIone IeItur. Iuta numerum IIIIorum
J8EAEL. guonIam ambae transIatIones aut Idem sInIIIcant
aut dIversa sIne repunantIa, Ita InteIIIendum est, ut et per
aneIos deI et per IIIIos J8EAEL sInIIIcentur aneII bonI
tantummodo, aut soII LomInes eIectI, aut sImuI aneII et
LomInes eIectI, tota scIIIcet IIIa cIvItas superna, aut per
aneIos deI sanctI aneII tantum et per IIIIos J8EAEL soII
IustI LomInes, aut soII aneII per IIIIos J8EAEL et IustI
LomInes per aneIos deI. 8I bonI aneII tantum desInantur
per utrumgue, Idem est guod sI soIum per aneIos deI, sI
vero tota caeIestIs cIvItas, LIc est sensus guIa tam dIu
assumentur popuII, Id est muItItudInes eIectorum LomInum,
aut tam dIu erunt In Loc saecuIo popuII, donec de LomInIbus
praedestInatus numerus IIIIus cIvItatIs nondum perIectus
compIeatur.
8ed non vIdeo nunc, guomodo soII aneII aut sImuI et
aneII et LomInes sanctI per IIIIos J8EAEL InteIIIantur.
8anctos autem LomInes IIIIos J8EAEL sIcut IIIIos
AEEAHAE vocarI non est aIIenum. QuI aneII guogue deI
per Loc recte possunt vocarI, guIa vItam aneIIcam
ImItantur atgue sImIIItudo et aeguaIItas IIIIs aneIorum
promIttItur In caeIo, et guIa omnes Iuste vIventes aneII sunt
deI, unde IpsI conIessores aut martyres dIcuntur. QuI
enIm conIItetur et testatur verItatem deI, nuntIus, Id est
aneIus eIus est. Et sI maIus Lomo dIcItur dIaboIus, sIcut de
JUDA dIcIt domInus, propter sImIIItudInem maIItIae. cur
non et bonus Lomo dIcetur aneIus propter ImItatIonem
IustItIae? Quare possumus, ut puto, dIcere deum constItuIsse
termInos popuIorum Iuta numerum eIectorum LomInum,
guIa tam dIu erunt popuII et erIt LomInum In Loc mundo
procreatIo, donec numerus eorundem eIectorum compIeatur,
87
et eo compIeto cessabIt esse LomInum eneratIo, guae IIt In
Lac vIta.
At sI per aneIos deI InteIIIImus sanctos aneIos tantum,
et per IIIIos J8EAEL soIummodo Iustos LomInes, duobus
modIs InteIIII potest guIa constItuIt deus termInos
popuIorum Iuta numerum aneIorum deI. aut guIa tantus
popuIus, Id est tot LomInes assumentur guot sunt sanctI
aneII deI, aut guIa tam dIu erunt popuII, donec numerus
aneIorum deI compIeatur e LomInIbus, et uno soIo modo
eponI posse vIdeo constItuIt termInos popuIorum Iuta
numerum IIIIorum J8EAEL, Id est guIa, sIcut supra dIctum
est, tam dIu erunt popuII In Loc saecuIo, donec numerus
LomInum sanctorum assumatur, et coIIIetur e utrague
transIatIone, guIa tot assumentur LomInes guot
remanserunt aneII. Unde tamen non seguetur, guamvIs
perdItI aneII e LomInIbus restaurandI sInt, tot aneIos
cecIdIsse guot perseveraverunt. Quod tamen sI dIcItur,
InvenIendum erIt guomodo ratae non sInt supra posItae
ratIones, guae vIdentur ostendere non IuIsse In aneIIs,
prIusguam guIdam IIIorum caderent, IIIum perIectum
numerum, guem supra dII, et pIures LomInes eIectos
Iuturos guam sInt aneII maII.
E. Hon me paenItet guIa coeI te, ut de aneIIs Laec
dIceres. Ham non Irustra Iactum est. Hunc redI ad Id unde
dIressI sumus.
CapItuIum XJX
Quod Lomo non possIt saIvarI sIne peccatI satIsIactIone.
A. Constat deum proposuIsse, ut de LomInIbus aneIos
guI cecIderant restauraret.
E. Certum est.
A. TaIes ero oportet esse LomInes In IIIa cIvItate superna
guI pro aneIIs In IIIam assumentur, guaIes IbI IuturI erant
IIII pro guIbus IbIdem erunt, Id est guaIes nunc sunt bonI
aneII. AIIoguIn non erunt restauratI guI cecIderunt, et
seguetur guIa deus aut non poterIt perIIcere bonum guod
88
IncepIt, aut paenItebIt eum tantum bonum IncepIsse, guae
duo absurda sunt.
E. Vere oportet ut aeguaIes sInt LomInes bonIs aneIIs.
A. AneII bonI umguamne peccaverunt?
E. Hon.
A. Potesne coItare guod Lomo, guI aIIguando peccavIt
nec umguam deo pro peccato satIsIecIt, sed tantum
ImpunItus dImIttItur, aeguaIIs sIt aneIo guI numguam
peccavIt?
E. Verba Ista coItare et dIcere possum, sed sensum
eorum Ita coItare negueo, sIcut IaIsItatem non possum
InteIIIere verItatem esse.
A. Hon ero decet deum LomInem peccantem sIne
satIsIactIone ad restauratIonem aneIorum assumere
perdItorum, guonIam verItas non patItur eum IevarI ad
aeguaIItatem beatorum.
E. 8Ic ostendIt ratIo.
A. ConsIdera etIam In soIo LomIne, sIne Loc guIa debet
aneIIs aeguarI, utrum eum taIIter deus ad beatItudInem
uIIam, veI taIem guaIem Labebat, anteguam peccaret, debeat
proveLere.
E. DIc tu guod coItas, et eo consIderabo prout potero.
A. Ponamus dIvItem aIIguem In manu tenere mararItam
pretIosam, guam nuIIa umguam poIIutIo tetIIt, et guam
nuIIus possIt aIIus amovere de manu eIus nIsI Ipso
permIttente, et eam dIsponat recondere In tLesaurum suum,
ubI sInt carIssIma et pretIosIssIma guae possIdet.
E. CoIto Loc, veIut ante nos sIt.
A. QuId sI Ipse permIttat eandem mararItam ab aIIguo
InvIdo ecutI de manu sua In caenum, cum proLIbere possIt,
ac postea eam de caeno sumens poIIutam et non Iotam In
aIIguem suum mundum et carum Iocum, deInceps IIIam sIc
servaturus, recondat? PutabIsne IIIum sapIentem?
E. Quomodo Loc possum? Ham nonne meIIus esset satIs,
ut mararItam suam mundam teneret et servaret guam
poIIutam?
A Honne sImIIIter Iaceret deus, guI LomInem aneIIs
socIandum sIne peccato guasI In manu sua tenebat In
89
paradIso et permIsIt, ut accensus InvIdIa dIaboIus eum In
Iutum peccatI guamvIs consentIentem deIceret sI enIm
proLIbere veIIet dIaboIum, non posset tentare LomInem,
nonne, Inguam, sImIIIter Iaceret, sI LomInem peccatI sorde
macuIatum sIne omnI IavatIone, Id est absgue omnI
satIsIactIone, taIem semper mansurum saItem In paradIsum,
de guo eIectus Iuerat, reduceret?
E. 8ImIIItudInem sI deus Loc Iaceret, neare non audeo,
et IdcIrco eum Loc Iacere posse non annuo. VIderetur enIm
aut guod proposuerat peraere non potuIsse, aut bonI
proposItI eum paenItuIsse, guae In deum cadere negueunt.
A. Tene IItur certIssIme guIa sIne satIsIactIone, Id est
sIne debItI soIutIone spontanea, nec deus potest peccatum
ImpunItum dImIttere, nec peccator ad beatItudInem, veI
taIem guaIem Labebat, anteguam peccaret, pervenIre. Hon
enIm Loc modo repararetur Lomo, veI taIIs guaIIs Iuerat
ante peccatum.
E. EatIonIbus tuIs omnIno contradIcere non possum.
8ed guId est guod dIcImus deo. dImItte nobIs debIta
nostra, et omnIs ens orat deum guem credIt, ut dImIttat
sIbI peccata? 8I enIm soIvImus guod debemus. cur oramus ut
dImIttat? HumguId deus InIustus est, ut Iterum eIat guod
soIutum est? 8I autem non soIvImus. cur Irustra oramus ut
IacIat, guod, guIa non convenIt, Iacere non potest?
A. QuI non soIvIt, Irustra dIcIt. dImItte. QuI autem
soIvIt, suppIIcat, guonIam Loc Ipsum pertInet ad soIutIonem
ut suppIIcet. Ham deus nuIII guIcguam debet, sed omnIs
creatura IIII debet, et Ideo non epedIt LomInI ut aat cum
deo, guemadmodum par cum parI. 8ed de Loc non opus est
tIbI nunc respondere. Cum enIm conosces cur CLrIstus est
mortuus, IorsItan per te vIdebIs guod guaerIs.
E. 8uIIIcIt ero nunc mILI guod de Lac guaestIone
respondes. Quod autem nuIIus Lomo ad beatItudInem
pervenIre gueat cum peccato aut soIvI a peccato, nIsI soIvat
guod rapuIt peccando, sIc aperte monstrastI ut, etIam sI
veIIm, non possIm dubItare.
40
CapItuIum XX
Quod secundum mensuram peccatI oporteat esse
satIsIactIonem, nec Lomo eam per se Iacere possIt.
A. Hoc guogue non dubItabIs, ut puto, guIa secundum
mensuram peccatI oportet satIsIactIonem esse.
E. AIIter aIIguatenus InordInatum maneret peccatum,
guod esse non potest, sI deus nILII reIInguIt InordInatum In
reno suo. 8ed Loc est praestItutum guIa guamIIbet parvum
InconvenIens ImpossIbIIe est In deo.
A. DIe ero. guId soIves deo pro peccato tuo?
E. PaenItentIam, cor contrItum et LumIIIatum,
abstInentIas et muItImodos Iabores corporIs, et
mIserIcordIam dandI et dImIttendI, et oboedIentIam.
A. QuId In omnIbus LIs das deo?
E. An non Lonoro deum, guando propter tImorem eIus et
amorem In cordIs contrItIone IaetItIam temporaIem abIcIo, In
abstInentIIs et IaborIbus deIectatIones et guIetem LuIus vItae
caIco, In dando et dImIttendo guae mea sunt IarIor, In
oboedIentIa me Ipsum IIII subIcIo?
A. Cum reddIs aIIguId guod debes deo, etIam sI non
peccastI, non debes Loc computare pro debIto guod debes
pro peccato. OmnIa autem Ista debes deo guae dIcIs. Tantus
namgue debet esse In Lac mortaII vIta amor, et ad guod
pertInet oratIo desIderIum pervenIendI ad Id ad guod
Iactus es, et doIor guIa nondum IbI es, et tImor ne non
pervenIas, ut nuIIam IaetItIam sentIre debeas, nIsI de IIs
guae tIbI aut auIIIum aut spem dant pervenIendI. Hon enIm
mererIs Labere guod non, secundum guod est, amas, et
desIderas, et de guo, guIa nondum Labes et adLuc utrum
LabIturus sIs an non In tanto es perIcuIo, non doIes. Ad
guod etIam pertInet guIetem et deIectatIones mundanas,
guae anImum ab IIIa vera guIete et deIectatIone revocant,
Iuere, nIsI guantum ad IntentIonem IIIuc pervenIendI
conoscIs suIIIcere. DatIonem vero Ita consIderare debes te
Iacere e debIto, sIcut InteIIIIs guIa guod das non a te
41
Labes, sed ab IIIo, cuIus servus es tu et IIIe cuI das. Et natura
te docet, ut conservo tuo, Id est Lomo LomInI, IacIas, guod
tIbI ab IIIo vIs IIerI, et guIa guI non vuIt dare guod Labet,
non debet accIpere guod non Labet. De dImIssIone vero
brevIter dIco guIa nuIIatenus pertInet ad te vIndIcta, sIcut
supra dIImus, guonIam nec tu tuus es, nec IIIe tuus aut
suus guI tIbI IecIt InIurIam, sed unIus domInI servI IactI ab
IIIo de nILIIo estIs, et sI de conservo tuo te vIndIcas,
IudIcIum guod proprIum domInI et IudIcIs omnIum est,
super IIIum superbe praesumIs. Jn oboedIentIa vero guId das
deo guod non debes, cuI IubentI totum guod es et guod Labes
et guod potes debes?
E. HILII Iam audeo In omnIbus LIs dIcere me dare deo
guod non debeo.
A. QuId ero soIves deo pro peccato tuo?
E. 8I me Ipsum et guIdguId possum, etIam guando non
pecco, IIII debeo ne peccem, nILII Labeo guod pro peccato
reddam.
A. QuId ero erIt de te? Quomodo poterIs saIvus esse?
E. 8I ratIones tuas consIdero, non vIdeo guomodo. 8I
autem ad IIdem meam recurro. In IIde CLrIstIana, guae per
dIIectIonem operatur, spero me posse saIvarI, et guIa
IeImus. sI InIustus conversus IuerIt ab InIustItIa et IecerIt
IustItIam, omnes InIustItIas eIus tradI obIIvIonI.
A. Hoc non dIcItur nIsI IIIIs, guI aut epectaverunt
CLrIstum anteguam venIret, aut credunt In eum postguam
venIt. 8ed CLrIstum et CLrIstIanam IIdem guasI numguam
IuIsset posuImus, guando soIa ratIone, utrum adventus eIus
ad saIvatIonem LomInum esset necessarIus, guaerere
proposuImus.
E. Jta IecImus.
A. 8oIa IItur ratIone procedamus.
E. QuamvIs me In anustIas guasdam ducas, desIdero
tamen muItum ut, sIcut IncepIstI, proredIarIs.
4<
CapItuIum XXJ
QuantI ponderIs sIt peccatum.
A. Ponamus omnIa IIIa guae modo posuIstI te pro peccato
posse soIvere, te non debere, et vIdeamus utrum possInt
suIIIcere ad satIsIactIonem unIus tam parvI peccatI, sIcutI est
unus aspectus contra voIuntatem deI.
E. HIsI guIa audIo te Loc ponere In guaestIonem, putarem
me Loc peccatum una soIa compunctIone deIere.
A. Hondum consIderastI, guantI ponderIs sIt peccatum.
E. Hunc ostende mILI.
A. 8I vIderes te In conspectu deI, et aIIguIs tIbI dIceret.
aspIce IIIuc, et deus econtra. nuIIatenus voIo ut aspIcIas.
guaere tu Ipse In corde tuo guId sIt In omnIbus guae sunt,
pro guo contra voIuntatem deI deberes IIIum aspectum
Iacere.
E. HILII InvenIo propter guod Loc debeam, nIsI Iorte sIm
In ea necessItate posItus, ut sIt necesse me aut Loc aut
maIus Iacere peccatum.
A. Eemove Lanc necessItatem et de soIo Loc peccato
consIdera, sI possIs IIIud Iacere pro te Ipso redImendo.
E. Aperte vIdeo guIa non possum.
A. He te dIutIus protraLam. guId sI necesse esset aut
totum mundum et guIdguId deus non est perIre et In
nILIIum redII, aut te Iacere tam parvam rem contra
voIuntatem deI?
E. Cum consIdero actIonem Ipsam, IevIssImum guIddam
vIdeo esse, sed cum Intueor guId sIt contra voIuntatem deI,
ravIssImum guIddam et nuIII damno comparabIIe InteIIIo.
8ed soIemus aIIguando Iacere contra voIuntatem aIIcuIus
non repreLensIbIIIter, ut res eIus serventur, guod postea IIII
pIacet contra cuIus voIuntatem IacImus.
A. Hoc IIt LomInI guI aIIguando non InteIIIIt guId sIbI sIt
utIIe, aut non potest guod perdIt restaurare, sed deus nuIIo
IndIet et omnIa sI perIrent posset, sIcut ea IecIt, restItuere.
48
E. FaterI me necesse est guIa pro conservanda tota
creatura nILII deberem Iacere contra voIuntatem deI.
A. QuId sI pIures essent mundI pIenI creaturIs, sIcut Iste
est?
E. 8I InIInIto numero muItIpIIcarentur et sImIIIter mILI
obtenderentur, Id Ipsum responderem.
A. HILII rectIus potes.
8ed consIdera etIam, sI contIneret, ut contra voIuntatem
deI IIIum aspectum Iaceres, guId posses pro Loc peccato
soIvere.
E. Hon Labeo aIIguId maIus guam guod supra dII,
A. 8Ic ravIter peccamus, guotIenscumgue scIenter
aIIguId guamIIbet parvum contra voIuntatem deI IacImus,
guonIam semper sumus In conspectu eIus, et semper Ipse
praecIpIt nobIs ne peccemus.
E. Ut audIo, nImIs perIcuIose vIvImus.
A. Patet guIa secundum guantItatem peccatI eIIt deus
satIsIactIonem.
E. Hon possum neare.
A. Hon ero satIsIacIs, sI non reddIs aIIguId maIus, guam
sIt Id pro guo peccatum Iacere non debueras.
E. Et ratIonem vIdeo sIc eIere, et omnIno esse
ImpossIbIIe.
A. Hec deus uIIum obIIatum aIIguatenus debIto peccatI
assumere potest ad beatItudInem, guIa non debet.
E. HImIs est ravIs Laec sententIa.
CapItuIum XXJJ
Quam contumeIIam IecIt Lomo deo, cum se permIsIt vIncI a
dIaboIo, pro gua satIsIacere non potest.
A. AudI adLuc aIIud, cur non mInus sIt dIIIIcIIe LomInem
reconcIIIarI deo.
E. HIsI IIdes me consoIaretur, Loc soIum me coeret
desperare.
A. AudI tamen.
E. DIc.
44
A. Homo In paradIso sIne peccato Iactus guasI posItus est
pro deo Inter deum et dIaboIum, ut vInceret dIaboIum non
consentIendo suadentI peccatum, ad ecusatIonem et
Lonorem deI et ad conIusIonem dIaboII, cum IIIe InIIrmIor In
terra non peccaret eodem dIaboIo suadente, guI IortIor
peccavIt In caeIo nuIIo suadente. Et cum Loc IacIIe posset
eIIIcere, nuIIa vI coactus soIa se suasIone sponte vIncI
permIsIt ad voIuntatem dIaboII et contra voIuntatem et
Lonorem deI.
E. Ad guId vIs tendere?
A. JudIca tu Ipse, sI non est contra Lonorem deI, ut Lomo
reconcIIIetur IIII cum caIumnIa LuIus contumeIIae deo
Irroatae, nIsI prIus LonoraverIt deum vIncendo dIaboIum,
sIcut IIIum InLonoravIt vIctus a dIaboIo. VIctorIa vero taIIs
debet esse, ut sIcut IortIs ac potestate ImmortaIIs consensIt
IacIIe dIaboIo ut peccaret, unde Iuste IncurrIt poenam
mortaIItatIs, Ita. InIIrmus et mortaIIs, guaIem Ipse se IecIt,
per mortIs dIIIIcuItatem vIncat dIaboIum ut nuIIo modo
peccet. Quod Iacere non potest, guamdIu e vuInere prImI
peccatI concIpItur et nascItur In peccato.
E. Jterum dIco guIa et ratIo probat guod dIcIs, et
ImpossIbIIe est.
CapItuIum XXJJJ
QuId abstuIIt deo cum peccavIt, guod reddere neguIt.
A. AdLuc accIpe unum sIne guo Iuste non reconcIIIatur
Lomo, nec mInus ImpossIbIIe.
E. Tot Iam proposuIstI nobIs guae Iacere debemus, ut
guIdguId superaddas non me maIs terrere possIt.
A. AudI tamen.
E. AudIo.
A. QuId abstuIIt Lomo deo, cum vIncI se permIsIt a
dIaboIo?
E. DIc tu, ut IncepIstI, guIa eo nescIo guId super Laec
maIa guae ostendIstI potuIt addere.
45
A. Honne abstuIIt deo, guIdguId de Lumana natura Iacere
proposuerat?
E. Hon potest nearI.
A. Jntende In dIstrIctam IustItIam, et IudIca secundum
IIIam, utrum ad aeguaIItatem peccatI Lomo satIsIacIat deo,
nIsI Id Ipsum guod permIttendo se vIncI a dIaboIo deo
abstuIIt, dIaboIum vIncendo restItuat, ut guemadmodum per
Loc guod vIctus est, rapuIt dIaboIus guod deI erat et deus
perdIdIt, Ita per Loc guod vIncat, perdat dIaboIus et deus
recuperet.
E. Hec dIstrIctIus nec IustIus potest aIIguId coItarI.
A. Putasne summam IustItIam Lanc IustItIam posse
vIoIare?
E. Hon audeo coItare.
A. HuIIatenus ero debet aut potest accIpere Lomo a deo
guod deus IIII dare proposuIt, sI non reddIt deo totum guod
IIII abstuIIt, ut sIcut per IIIum deus perdIdIt, Ita per IIIum
recuperet. Quod non aIIter IIerI vaIet nIsI ut, guemadmodum
per vIctum tota Lumana corrupta et guasI Iermentata est
peccato, cum guo nuIIum deus assumIt ad perIIcIendam
IIIam cIvItatem caeIestem, Ita per vIncentem IustIIIcentur a
peccato tot LomInes guot IIIum numerum compIeturI erant,
ad guem compIendum Iactus est Lomo. 8ed Loc Iacere
nuIIatenus potest peccator Lomo, guIa peccator peccatorem
IustIIIcare neguIt.
E. Et nILII IustIus et nILII ImpossIbIIIus. 8ed e LIs
omnIbus vIdetur mIserIcordIa deI et spes LomInIs perIre,
guantum ad beatItudInem spectat, ad guam Iactus est Lomo.
CapItuIum XXJV
Quod guamdIu non reddIt deo guod debet, non possIt esse
beatus nec ecusetur ImpotentIa.
A. Epecta adLuc parum.
E. QuId Labes ampIIus?
46
A. 8I Lomo dIcItur InIustus, guI LomInI non reddIt guod
debet. muIto maIs InIustus est, guI deo guod debet non
reddIt.
E. 8I potest et non reddIt, vere InIustus est. 8I vero non
potest. guomodo InIustus est?
A. ForsItan sI nuIIa est In IIIo causa ImpotentIae,
aIIguatenus ecusarI potest. 8ed sI In Ipsa ImpotentIa cuIpa
est. sIcut non IevIat peccatum, Ita non ecusat non
reddentem debItum. Ham sI guIs InIunat opus aIIguod
servo suo, et praecIpIat IIII ne se deIcIat In Ioveam guam IIII
monstrat, unde nuIIatenus eIre possIt, et servus IIIe
contemnens mandatum et monItIonem domInI suI sponte se
In monstratam mIttat Ioveam, ut nuIIatenus possIt opus
InIunctum eIIIcere. putasne IIII aIIguatenus ImpotentIam
Istam ad ecusatIonem vaIere, cur opus InIunctum non
IacIat?
E. HuIIo modo, sed potIus ad aumentum cuIpae,
guonIam Ipse ImpotentIam IIIam sIbI IecIt. DupIIcIter
namgue peccavIt, guIa et guod Iussus est Iacere non IecIt, et
guod praeceptum est ne Iaceret IecIt.
A. Jta Lomo, guI se sponte obIIavIt IIIo debIto guod
soIvere non potest, et sua cuIpa deIecIt se In Lanc
ImpotentIam, ut nec IIIud possIt soIvere guod debebat ante
peccatum, Id est ne peccaret, nec Loc guod debet, guIa
peccavIt, InecusabIIIs est. Jpsa namgue ImpotentIa cuIpa
est, guIa non debet eam Labere, Immo debet eam non
Labere. Ham sIcut cuIpa est non Labere guod Labere debet,
Ita cuIpa est Labere guod debet non Labere. 8Icut IItur
cuIpa est LomInI non Labere potestatem IIIam, guam accepIt
ut posset cavere peccatum, sIc cuIpa est IIII Labere
ImpotentIam, gua nec IustItIam tenere et peccatum cavere,
nec guod pro peccato debet reddere potest. 8ponte namgue
IecIt, unde perdIdIt IIIam potestatem et devenIt In Lanc
ImpotentIam. Jdem enIm est non Labere potestatem guam
debet Labere, et Labere ImpotentIam guam debet non
Labere. Quapropter ImpotentIa reddendI deo guod debet,
guae IacIt ut non reddat, non ecusat LomInem, sI non
47
reddIt, guonIam eIIectum peccatI non ecusat peccatum
guod IacIt.
E. Et rave nImIs est, et Ita esse necesse est.
A. JnIustus ero est Lomo, guI non reddIt deo guod debet.
E. HImIs est verum. Ham InIustus est, guIa non reddIt, et
InIustus est, guIa reddere neguIt.
A. HuIIus autem InIustus admIttetur ad beatItudInem,
guonIam guemadmodum beatItudo est suIIIcIentIa In gua
nuIIa est IndIentIa, sIc nuIII convenIt, nIsI In guo Ita pura
est IustItIa, ut nuIIa In eo sIt InIustItIa.
E. Hon audeo aIIter credere.
A. QuI ero non soIvIt deo guod debet, non poterIt esse
beatus.
E. Hec Loc conseguI neare possum.
A. Quod sI vIs dIcere. mIserIcors deus dImIttIt suppIIcantI
guod debet, IdcIrco guIa reddere neguIt. non potest dIcI
dImIttere, nIsI aut Loc guod Lomo sponte reddere debet nec
potest, Id est guod recompensarI possIt peccato, guod IIerI
non deberet pro conservatIone omnIs reI guae deus non est,
aut Loc guod punIendo abIaturus erat InvIto, sIcut supra
dII, Id est beatItudInem. 8ed sI dImIttIt guod sponte reddere
debet Lomo, Ideo guIa reddere non potest, guId est aIIud
guam. dImIttIt deus guod Labere non potest? 8ed derIsIo est,
ut taIIs mIserIcordIa deo attrIbuatur. At sI dImIttIt guod
InvIto erat abIaturus, propter ImpotentIam reddendI guod
sponte reddere debet. reIaat deus poenam et IacIt beatum
LomInem propter peccatum, guIa Labet guod debet non
Labere. Ham Ipsam ImpotentIam debet non Labere, et
IdcIrco, guamdIu IIIam Labet sIne satIsIactIone, peccatum est
IIII. Verum LuIusmodI mIserIcordIa deI nImIs est contrarIa
IustItIae IIIIus, guae non nIsI poenam permIttIt reddI propter
peccatum. Quapropter guemadmodum deum sIbI esse
contrarIum, Ita Loc modo IIIum esse mIserIcordem
ImpossIbIIe est.
E. AIIam mIserIcordIam deI vIdeo esse guaerendam guam
Istam.
A. Verum esto. dImIttIt deus eI, guI non soIvIt guod debet,
IdcIrco, guonIam non potest.
48
E. Jta veIIem.
A. At guamdIu non reddet, aut voIet reddere aut non
voIet. 8ed sI voIet guod non poterIt, IndIens erIt. 8I vero
non voIet, InIustus erIt.
E. Hoc nILII cIarIus.
A. 8Ive autem IndIens sIve InIustus sIt, beatus non erIt.
E. Et Loc apertum.
A. QuamdIu ero non reddet, beatus esse non poterIt.
E. 8I ratIonem seguItur deus IustItIae, non est gua evadat
mIser LomuncIo, et mIserIcordIa deI perIre vIdetur.
A. EatIonem postuIastI, ratIonem accIpe. MIserIcordem
deum esse non neo guI LomInes et Iumenta saIvat,
guemadmodum muItIpIIcavIt mIserIcordIam suam. Hos
autem IoguImur de IIIa uItIma mIserIcordIa, gua post Lanc
vItam beatum IacIt LomInem. Hanc beatItudInem nuIII darI
debere nIsI IIII, cuI penItus dImIssa sunt peccata, nec Lanc
dImIssIonem IIerI nIsI debIto reddIto, guod debetur pro
peccato secundum manItudInem peccatI, supra posItIs
ratIonIbus puto me suIIIcIenter ostendIsse. QuIbus sI guId
tIbI vIdetur posse ratIonIbus obIcI, dIcere debes.
E. Eo utIgue nuIIam tuarum ratIonum aIIguatenus
InIIrmarI posse vIdeo.
A. Hegue eo, sI bene consIderentur, eIstImo.
Verumtamen, sI veI una de omnIbus guas posuI
InepunabIII verItate roboratur, suIIIcere debet. 8Ive
namgue uno sIve pIurIbus arumentIs verItas
InepunabIIIter monstretur, aeguaIIter ab omnI dubItatIone
deIendItur.
E. Ecce Ita est.
CapItuIum XXV
Quod e necessItate per CLrIstum saIvetur Lomo.
Quomodo ero saIvus erIt Lomo, sI Ipse nec soIvIt guod
debet, nec saIvarI, sI non soIvIt, debet? Aut gua Ironte
asseremus deum In mIserIcordIa dIvItem supra InteIIectum
Lumanum, Lanc mIserIcordIam Iacere non posse?
49
A. Hoc debes ab IIIIs nunc eIere, guI CLrIstum non esse
credunt necessarIum ad IIIam saIutem LomInIs, guorum vIce
IoguerIs, ut dIcant guaIIter Lomo saIvarI possIt sIne CLrIsto.
Quod sI non possunt uIIo modo, desInant nos IrrIdere, et
accedant et Iunant se nobIs, guI non dubItamus LomInem
per CLrIstum posse saIvarI, aut desperent Loc uIIo modo
IIerI posse. Quod sI Lorrent, credant nobIscum In CLrIstum,
ut possInt saIvarI.
E. A te guaeram, sIcut IncepI, ut ostendas mILI gua
ratIone saIvetur Lomo per CLrIstum.
A. Honne suIIIcIenter probatur per CLrIstum LomInem
posse saIvarI, cum etIam InIIdeIes non neent LomInem uIIo
modo IIerI posse beatum, et satIs ostensum sIt guIa, sI
ponImus CLrIstum non esse, nuIIo modo potest InvenIrI
saIus LomInIs? Aut enIm per CLrIstum, aut aIIo aIIguo, aut
nuIIo modo poterIt Lomo saIvus esse. Quapropter sI IaIsum
est guIa nuIIo aut aIIo aIIguo modo potest Loc esse, necesse
est IIerI per CLrIstum.
E. 8I guIs vIdens ratIonem, guIa aIIo modo non potest
esse, et non InteIIIens gua ratIone per CLrIstum esse vaIeat,
asserere veIIt guIa nec per CLrIstum nec uIIo modo gueat
Loc esse. guId LuIc respondebImus?
A. QuId respondendum est IIII, guI IdcIrco astruIt esse
ImpossIbIIe guod necesse est esse, guIa nescIt guomodo sIt?
E. QuIa InsIpIens est.
A. Ero contemnendum est guod dIcIt.
E. Verum est. 8ed Loc Ipsum est IIII ostendendum, gua
ratIone sIt guod putat ImpossIbIIe.
A. An non InteIIIIs e IIs guae supra dIImus, guIa
necesse est aIIguos LomInes ad beatItudInem pervenIre?
Ham sI deo InconvenIens est LomInem cum aIIgua macuIa
perducere ad Loc, ad guod IIIum sIne omnI macuIa IecIt, ne
aut bonI InceptI paenItere aut proposItum ImpIere non posse
vIdeatur. muIto maIs propter eandem InconvenIentIam
ImpossIbIIe est nuIIum LomInem ad Loc proveLI ad guod
Iactus est. Quapropter aut etra IIdem CLrIstIanam
InvenIenda est peccatI satIsIactIo, guaIem supra esse debere
ostendImus guod ratIo nuIIa potest ostendere , aut
50
IndubItanter In IIIa esse credenda est. Quod enIm necessarIa
ratIone veracIter esse coIIIItur, Id In nuIIam deducI debet
dubItatIonem, etIam sI ratIo guomodo sIt non percIpItur.
E. Verum est guod dIcIs.
A. QuId ero guaerIs ampIIus?
E. Hon ad Loc venI ut auIeras mILI IIdeI dubItatIonem,
sed ut ostendas mILI certItudInIs meae ratIonem.
Quapropter sIcut me ratIonabIIIter deduIstI ad Loc, ut
vIdeam peccatorem LomInem Loc debere deo pro peccato
guod et reddere neguIt, et nIsI reddIderIt saIvarI non vaIet.
Ita me voIo perducas IIIuc, ut ratIonabIII necessItate
InteIIIam esse oportere omnIa IIIa, guae nobIs IIdes
catLoIIca de CLrIsto credere praecIpIt, sI saIvarI voIumus, et
guomodo vaIeant ad saIutem LomInIs, et guaIIter deus
mIserIcordIa saIvet LomInem, cum peccatum non dImIttat
IIII, nIsI reddIderIt guod propter IIIud debet. Et ut certIores
sInt arumentatIones tuae, sIc a Ione IncIpe, ut eas super
IIrmum Iundamentum constItuas.
A. AdIuvet me nunc deus, guIa tu nuIIatenus mILI parcIs
nec consIderas ImbecIIIItatem scIentIae meae, cuI tam
manum opus InIunIs. Tentabo tamen, guandoguIdem
IncepI, non In me sed In deo conIIdens, et IacIam guod Ipso
adIuvante potero. 8ed ne IastIdIum Laec voIentI Ieere nImIs
Iona contInuatIone eneretur, a dIctIs dIcenda aIIo eordIo
dIstInuamus.
LJEEE 8ECUHDU8
CapItuIum J
HomInem Iactum esse Iustum ut beatus esset.
EatIonaIem naturam a deo Iactam esse Iustam, ut IIIo
Iruendo beata esset, dubItarI non debet. Jdeo namgue
51
ratIonaIIs est, ut dIscernat Inter Iustum et InIustum, et Inter
bonum et maIum, et Inter maIs bonum et mInus bonum.
AIIoguIn Irustra Iacta esset ratIonaIIs. 8ed deus non IecIt
eam ratIonaIem Irustra. Quare ad Loc eam Iactam esse
ratIonaIem dubIum non est. 8ImIII ratIone probatur guIa ad
Loc accepIt potestatem dIscernendI, ut odIsset et vItaret
maIum, ac amaret et eIIeret bonum, atgue maIs bonum
maIs amaret et eIIeret. AIIter namgue Irustra IIII deus
dedIsset potestatem Istam dIscernendI, guIa In vanum
dIscerneret, sI secundum dIscretIonem non amaret et
vItaret. 8ed non convenIt ut deus tantam potestatem Irustra
dederIt. Ad Loc Itague Iactam esse ratIonaIem naturam
certum est, ut summum bonum super omnIa amaret et
eIIeret, non propter aIIud, sed propter Ipsum. 8I enIm
propter aIIud, non Ipsum sed aIIud amat. At Loc nIsI Iusta
Iacere neguIt. Ut IItur Irustra non sIt ratIonaIIs, sImuI ad
Loc ratIonaIIs et Iusta Iacta est. Quod sI ad summum bonum
eIIendum et amandum Iusta Iacta est, aut taIIs ad Loc Iacta
est, ut aIIguando assegueretur guod amaret et eIIeret, aut
non. 8ed sI ad Loc Iusta non est Iacta, ut guod sIc amat et
eIIIt asseguatur, Irustra Iacta est taIIs, ut sIc IIIud amet et
eIIat, nec uIIa erIt ratIo cur IIIud asseguI debeat aIIguando.
QuamdIu ero amando et eIIendo summum bonum Iusta
IacIet. ad guod Iacta est, mIsera erIt, guIa IndIens erIt
contra voIuntatem, non Labendo guod desIderat, guod nImIs
absurdum est. Quapropter ratIonaIIs natura Iusta Iacta est,
ut summo bono, Id est deo, Iruendo beata esset. Homo ero
guI ratIonaIIs natura est, Iactus est Iustus ad Loc, ut deo
Iruendo beatus esset.
CapItuIum JJ
Quod non moreretur, sI non peccasset.
Quod autem taIIs Iactus sIt, ut necessItate non moreretur,
LInc IacIIe probatur guIa, ut Iam dIImus, sapIentIae et
IustItIae deI repunat, ut coeret mortem patI sIne cuIpa,
5<
guem Iustum ad aeternam IecIt beatItudInem. 8eguItur ero
guIa, sI numguam peccasset, numguam moreretur.
CapItuIum JJJ
Quod cum corpore, In guo vIvIt In Lac vIta, resurat.
Unde aperte guandogue Iutura resurrectIo mortuorum
probatur. QuIppe sI Lomo perIecte restaurandus est, taIIs
debet restItuI, guaIIs Iuturus erat, sI non peccasset.
E. AIIter esse non potest.
A. Quemadmodum IItur, sI non peccasset Lomo, cum
eodem guod erebat corpore In IncorruptIbIIItatem
transmutandus erat, Ita oportet. ut cum restaurabItur, cum
suo In guo vIvIt In Lac vIta corpore restauretur.
E. QuId respondebImus, sI guIs dIcat guIa Loc IIerI
oportet de IIIIs In guIbus Lumanum enus restaurabItur, de
reprobIs vero non est necesse?
A. HILII IustIus aut convenIentIus InteIIIItur guam ut,
sIcut Lomo, sI perseverasset In IustItIa, totus, Id est anIma et
corpore, aeterne beatus esset, Ita sI perseverat In InIustItIa,
totus sImIIIter aeterne mIser sIt.
E. ErevIter mILI de LIs satIsIecIstI.
CapItuIum JV
Quod de Lumana natura perIIcIet deus guod IncepIt.
A. E LIs est IacIIe conoscere guonIam aut Loc de
Lumana perIIcIet deus natura guod IncepIt, aut In vanum
IecIt tam subIImem naturam ad tantum bonum. At sI nILII
pretIosIus conoscItur deus IecIsse guam ratIonaIem
naturam ad audendum de se, vaIde aIIenum est ab eo, ut
uIIam ratIonaIem naturam penItus perIre sInat.
E. Hon potest aIIter putare cor ratIonaIe.
A. Hecesse est ero, ut de Lumana natura guod IncepIt
perIIcIat. Hoc autem IIerI, sIcut dIImus, neguIt, nIsI per
Interam peccatI satIsIactIonem, guam nuIIus peccator Iacere
potest.
58
E. JnteIIIo Iam necesse esse, ut deus IacIat guod IncepIt,
ne aIIter guam deceat vIdeatur a suo Incepto deIIcere.
CapItuIum V
Quod guamvIs Loc necesse sIt IIerI, tamen non Loc IacIet
coente necessItate, et guod sIt necessItas guae auIert
ratIam aut mInuIt, et sIt necessItas guae auet.
8ed sI Ita est, vIdetur guasI coI deus necessItate vItandI
IndecentIam, ut saIutem procuret Lumanam. Quomodo ero
nearI poterIt pIus Loc propter se Iacere guam propter nos?
Aut sI Ita est. guam ratIam IIII debemus pro eo guod IacIt
propter se? Quomodo etIam ImputabImus nostram saIutem
eIus ratIae, sI nos saIvat necessItate?
A. Est necessItas guae beneIacIentI ratIam auIert aut
mInuIt, et est necessItas gua maIor beneIIcIo ratIa debetur.
Cum enIm aIIguIs ea necessItate cuI subIacet, InvItus bene
IacIt, aut nuIIa aut mInor IIII ratIa debetur. Cum vero Ipse
sponte se necessItatI beneIacIendI subdIt nec InvItus eam
sustInet, tunc utIgue maIorem beneIIcII ratIam meretur.
Hon enIm Laec est dIcenda necessItas, sed ratIa, guIa nuIIo
coente IIIam suscepIt aut servat, sed ratIs. Ham sI guod
LodIe sponte promIttIs cras te daturum, eadem cras
voIuntate das, guamvIs necesse sIt te cras reddere
promIssum, sI potes, aut mentIrI. non tamen mInus tIbI
debet IIIe pro Impenso beneIIcIo cuI das, guam sI non
promIsIsses, guonIam te debItorem ante tempus datIonIs IIII
Iacere non es cunctatus. TaIe est, cum guIs sanctae
conversatIonIs sponte vovet proposItum. QuamvIs namgue
servare IIIud e necessItate post votum debeat, ne apostatae
damnatIonem Incurrat, et IIcet coI possIt servare, sI noIIt. sI
tamen non InvItus servat guod vovIt, non mInus sed maIs
ratus est deo, guam sI non vovIsset, guonIam non soIum
communem vItam, sed etIam eIus IIcentIam sIbI propter
deum abneavIt, nec sancte vIvere dIcendus est necessItate,
sed eadem gua vovIt IIbertate.
54
Quare muIto maIs, sI deus IacIt bonum LomInI guod
IncepIt, IIcet non deceat cum a bono Incepto deIIcere, totum
ratIae debemus Imputare, guIa Loc propter nos, non
propter se nuIIIus eens IncepIt. Hon enIm IIIum IatuIt guId
Lomo Iacturus erat, cum IIIum IecIt, et tamen bonItate sua
IIIum creando sponte se ut perIIceret Inceptum bonum guasI
obIIavIt. DenIgue deus nILII IacIt necessItate, guIa nuIIo
modo coItur aut proLIbetur Iacere aIIguId, et cum dIcImus
deum aIIguId Iacere guasI necessItate vItandI InLonestatem,
guam utIgue non tImet, potIus InteIIIendum est guIa Loc
IacIt necessItate servandae LonestatIs. Quae scIIIcet
necessItas non est aIIud guam ImmutabIIItas LonestatIs eIus,
guam a se Ipso et non ab aIIo Labet, et IdcIrco ImproprIe
dIcItur necessItas. DIcamus tamen guIa necesse est, ut
bonItas deI propter ImmutabIIItatem suam perIIcIat de
LomIne guod IncepIt, guamvIs totum sIt ratIa bonum guod
IacIt.
E. Concedo.
CapItuIum VJ
Quod satIsIactIonem per guam saIvatur Lomo, non possIt
Iacere nIsI deus-Lomo.
A. Hoc autem IIerI neguIt, nIsI sIt guI soIvat deo pro
peccato LomInIs aIIguId maIus guam omne guod praeter
deum est.
E. Jta constat.
A. JIIum guogue guI de suo poterIt deo dare aIIguId, guod
superet omne guod sub deo est, maIorem esse necesse est
guam omne guod non est deus.
E. Hegueo neare.
A. HILII autem est supra omne guod deus non est, nIsI
deus.
E. Verum est.
A. Hon ero potest Lanc satIsIactIonem Iacere nIsI deus.
E. 8Ic seguItur.
55
A. 8ed nec Iacere IIIam debet nIsI Lomo. AIIoguIn non
satIsIacIt Lomo.
E. Hon vIdetur aIIguId IustIus.
A. 8I ero, sIcut constat, necesse est ut de LomInIbus
perIIcIatur IIIa superna cIvItas, nec Loc esse vaIet, nIsI IIat
praedIcta satIsIactIo, guam nec potest Iacere nIsI deus nec
debet nIsI Lomo. necesse est ut eam IacIat deus-Lomo.
E. EenedIctus deus, Iam manum guIddam InvenImus
de Loc guod
guaerImus. Proseguere IItur, ut IncepIstI. 8pero enIm
guIa deus nos adIuvabIt.
CapItuIum VJJ
Quod necesse sIt eundum Ipsum esse perIectum deum et
perIectum LomInem.
A. JnvestIandum nunc est guomodo esse possIt deus-
Lomo. DIvIna enIm natura et Lumana non possunt In
InvIcem mutarI, ut dIvIna IIat Lumana aut Lumana dIvIna,
nec Ita mIscerI ut guaedam tertIa sIt e duabus, guae nec
dIvIna sIt omnIno nec Lumana. DenIgue sI IIerI posset ut
aItera In aIteram converteretur, aut esset tantum deus et
non Lomo, aut soIum Lomo et non deus. Aut sI mIsceretur
Ita, ut IIeret e duabus corruptIs guaedam tertIa
guemadmodum de duobus IndIvIduIs anImaIIbus dIversarum
specIerum mascuIo et IemIna nascItur tertIum, guod nec
patrIs Interam nec matrIs servat naturam, sed e utrague
tertIam mItam nec Lomo esset nec deus. Hon IItur
potest IIerI Lomo-deus guem guaerImus, e dIvIna et
Lumana natura, aut conversIone aIterIus In aIteram, aut
corruptIva commItIone utrIusgue In tertIam, guIa Laec IIerI
negueunt, aut sI IIerI vaIerent, nILII ad Loc guod guaerImus
vaIerent.
8I autem Ita guoIIbet modo conIunI dIcuntur Lae duae
naturae Interae, ut tamen aIIus sIt Lomo, aIIus deus, et non
Idem sIt deus guI et Lomo. ImpossIbIIe est, ut ambo IacIant
guod IIerI necesse est. Ham deus non IacIet, guIa non
56
debebIt, et Lomo non IacIet, guIa non poterIt. Ut ero Loc
IacIat deus-Lomo, necesse est eundem Ipsum esse perIectum
deum et perIectum LomInem, guI Lanc satIsIactIonem
Iacturus est, guonIam eam Iacere nec potest nIsI verus deus,
nec debet nIsI verus Lomo. QuonIam ero servata InterItate
utrIusgue naturae necesse est InvenIrI deum-LomInem, non
mInus est necesse Las duas naturas Interas convenIre In
unam personam, guemadmodum corpus et anIma ratIonaIIs
convenIunt In unum LomInem, guonIam aIIter IIerI neguIt,
ut Idem Ipse sIt perIectus deus et perIectus Lomo.
E. Totum mILI pIacet guod dIcIs.
CapItuIum VJJJ
Quod e enere ADAE et de vIrIne-IemIna deum oporteat
assumere LomInem.
A. Eestat nunc guaerere unde et guomodo assumet deus
Lumanam naturam. Aut enIm assumet eam de ADAM, aut
IacIet novum LomInem, guemadmodum IecIt ADAM de nuIIo
aIIo LomIne. 8ed sI novum LomInem IacIt non e ADAE
enere, non pertInebIt ad enus Lumanum guod natum est
de ADAM. Quare non debebIt satIsIacere pro eo, guIa non
erIt de IIIo. 8Icut enIm rectum est, ut pro cuIpa LomInIs
Lomo satIsIacIat, Ita necesse est, ut satIsIacIens Idem sIt guI
peccator aut eIusdem enerIs. AIIter namgue nec ADAM nec
enus eIus satIsIacIet pro se. Ero sIcut de ADAM et EVA
peccatum In omnes LomInes propaatum est, Ita nuIIus nIsI
veI IpsI veI guI de IIIIs nascItur, pro peccato LomInum
satIsIacere debet. QuonIam ero IIII negueunt, necesse est, ut
de IIIIs sIt guI Loc IacIet.
AmpIIus. 8Icut ADAM et totum enus eIus per se stetIsset
sIne sustentatIone aIterIus creaturae, sI non peccasset, Ita
oportet ut, sI Idem enus resurIt post casum, per se
resurat et reIevetur. Ham per guemcumgue In statum suum
restItuatur. per IIIum utIgue stabIt, per guem statum suum
recuperabIt. Deus etIam guando Lumanam naturam
prImItus IecIt In soIo ADAM, nec IemInam, ut de utrogue
57
seu muItIpIIcarentur LomInes, Iacere voIuIt nIsI de Ipso,
aperte monstravIt se non nIsI de ADAM voIuIsse Iacere, guod
de natura Lumana Iacturus erat. Quapropter sI enus ADAE
per aIIguem reIevatur LomInem guI non sIt de eodem
enere. non In IIIam dInItatem, guam LabIturum erat, sI
non peccasset ADAM, et Ideo non Intere restaurabItur et deI
proposItum deIIcere vIdebItur, guae duo InconvenIentIa
sunt. Ero necesse est ut de ADAM assumatur Lomo, per
guem restaurandum est enus ADAE.
E. 8I ratIonem seguImur, sIcut proposuImus, Loc
InevItabIIIter oportet esse.
A. JnvestIemus nunc utrum assumenda sIt a deo natura
LomInIs de patre et matre, sIcut aIII sunt LomInes, aut de
vIro sIne IemIna, aut de IemIna sIne vIro. Ham guocumgue
modo e LIs trIbus modIs sIt. de ADAM et de EVA erIt, de
guIbus est omnIs Lomo utrIusgue seus, nec aIIguIs modus
e trIbus IstIs IacIIIor est deo guam aIII, ut eo modo potIus
debeat assumI.
E. Eene procedIs.
A. Verum non est opus muIto Iabore, ut ostendatur guIa
mundIus et LonestIus procreabItur Lomo IIIe de soIo vIro veI
IemIna, guam de commItIone utrIusgue, sIcut omnes aIII
IIIII LomInum.
E. 8uIIIcIt.
A. Aut ero de soIo vIro aut de soIa IemIna assumendus
est.
E. AIIunde non potest.
A. Quatuor modIs potest deus LomInem Iacere. VIdeIIcet
aut de vIro et IemIna, sIcut assIduus monstrat usus, aut nec
de vIro nec de IemIna, sIcut creavIt ADAM, aut de vIro sIne
IemIna, sIcut IecIt EVAM, aut de IemIna sIne vIro, guod
nondum IecIt. Ut IItur Lunc guogue modum probet suae
subIacere potestatI et ad Loc Ipsum opus dIIatum esse, nII
convenIentIus, guam ut de IemIna sIne vIro assumat IIIum
LomInem guem guaerImus. Utrum autem de vIrIne aut de
non-vIrIne dInIus Loc IIat, non est opus dIsputare, sed
sIne omnI dubItatIone asserendum est guIa de vIrIne deum-
LomInem nascI oportet.
58
E. 8ecundum pIacItum cordIs meI IoguerIs.
A. Estne Loc soIIdum guod dIImus, aut vanum aIIguId
sIcut nubes, guod dIIstI nobIs InIIdeIes obIcere?
E. HILII soIIdIus.
A. PIne IItur non super IIctam vanItatem, sed super
soIIdam verItatem, et dIe guIa vaIde convenIt ut,
guemadmodum LomInIs peccatum et causa nostrae
damnatIonIs prIncIpIum sumpsIt a IemIna, Ita medIcIna
peccatI et causa nostrae saIvatIonIs nascatur de IemIna. Ac
ne muIIeres desperent se pertInere ad sortem beatorum,
guonIam de IemIna tantum maIum processIt, oportet ut ad
reIormandam spem earum de muIIere tantum bonum
procedat. PIne et Loc. 8I vIro erat guae causa IuIt Lumano
enerI totIus maII, muIto maIs decet, ut vIro sIt guae causa
erIt totIus bonI. Hoc guogue pIne. 8I muIIer guam IecIt deus
de vIro sIne IemIna, Iacta est de vIrIne, convenIt vaIde ut vIr
guogue, guI IIet de IemIna sIne vIro, IIat de vIrIne. 8ed de
pIcturIs guae pInI possunt super Loc, guIa deus-Lomo de
vIrIne-muIIere nascI debet, Ista nunc suIIIcIant.
E. VaIde puIcLrae et ratIonabIIes sunt Istae pIcturae.
CapItuIum JX
Quod necesse sIt verbum soIum et LomInem In unam
convenIre personam.
A. Hunc guogue guaerendum est In gua persona deus,
guI est tres personae, LomInem assumat. PIures enIm
personae negueunt unum eundemgue LomInem assumere In
unItatem personae. Quare In una tantum persona Loc IIerI
necesse est. 8ed de Lac unItate personae deI et LomInIs, et In
gua persona deI Loc maIs IIerI oporteat, In epIstoIa De
IncarnatIone verbI ad domnum papam UEEAHUM dIrecta,
guantum ad praesentem InvestIatIonem suIIIcere puto,
Iocutus sum.
E. ErevIter tamen LIc tane, cur potIus IIIII persona
debeat IncarnarI, guam patrIs aut spIrItus sanctI.
59
A. 8I guaeIIbet aIIa persona Incarnetur, erunt duo IIIII In
trInItate, IIIIus scIIIcet deI, guI et ante IncarnatIonem IIIIus
est, et IIIe guI per IncarnatIonem IIIIus erIt vIrInIs, et erIt In
personIs, guae semper aeguaIes esse debent, InaeguaIItas
secundum dInItatem natIvItatum. DInIorem namgue
natIvItatem LabebIt natus e deo guam natus e vIrIne.
Jtem sI pater IuerIt Incarnatus, erunt duo nepotes In
trInItate, guIa pater erIt nepos parentum vIrInIs per
LomInem assumptum, et verbum, cum nILII Labeat de
LomIne, nepos tamen erIt vIrInIs, guIa IIIII eIus erIt IIIIus.
Quae omnIa InconvenIentIa sunt, nec In IncarnatIone verbI
contInunt. Est et aIIud cur maIs convenIat IncarnarI IIIIo
guam. aIIIs personIs. guIa convenIentIus sonat IIIIum
suppIIcare patrI guam aIIam personam aIII. Jtem. Homo pro
guo erat oraturus, et dIaboIus guem erat epunaturus,
ambo IaIsam sImIIItudInem deI per proprIam voIuntatem
praesumpserant. Unde guasI specIaIIus adversus personam
IIIII peccaverant, guI vera patrIs sImIIItudo credItur. JIII
Itague cuI specIaIIus IIt InIurIa, convenIentIus attrIbuItur
cuIpae vIndIcta aut InduIentIa. Quapropter cum nos ratIo
InevItabIIIs perduerIt ad Loc, ut necesse sIt dIvInam et
Lumanam naturam In unam convenIre personam, nec Loc
IIerI possIt In pIurIbus personIs deI, et Loc convenIentIus
IIerI pateat In persona verbI guam In aIIIs. necesse est
verbum deum et LomInem In unam convenIre personam.
E. 8Ic est vIa gua me ducIs, undIgue munIta ratIone, ut
negue ad deteram negue ad sInIstram vIdeam ab IIIa me
posse decIInare.
A. Hon eo te duco, sed IIIe de guo IoguImur, sIne guo
nILII possumus, nos ducIt ubIcumgue vIam verItatIs
tenemus.
60
CapItuIum X
Quod Idem Lomo non e debIto morIatur, et guomodo possIt
veI non possIt peccare, et cur IIIe veI aneIus de sua IustItIa
Iaudandus sIt, cum peccare non possInt.
Utrum autem IIIe Lomo morIturus sIt e debIto, sIcut
omnes aIII LomInes e debIto morIuntur, nunc InvestIare
debemus. 8ed sI ADAM morIturus non erat, sI non pecasset.
muIto maIs Iste mortem patI non debebIt, In guo peccatum
esse non poterIt, guIa deus erIt.
E. Jn Loc voIo te aIIguantum morarI. 8Ive enIm dIcatur
posse sIve non posse peccare, In utrogue mILI non parva
nascItur guaestIo. Ham sI peccare non posse dIcItur, dIIIIcIIe
credI debere vIdetur. Ut enIm aIIguantuIum Ioguar non
guasI de IIIo guI numguam IuerIt, sIcut Lactenus IecImus,
sed veIut de eo guem et cuIus Iacta novImus. guIs neet
IIIum muIta potuIsse Iacere guae peccata dIcImus? QuIppe
ut aIIa taceam guomodo dIdIcemus eum non potuIsse
mentIrI, guod semper peccatum est? Cum enIm dIcat JudaeIs
de patre. sI dIero guIa non scIo eum, ero sImIIIs vobIs
menda, et Inter Laec verba dIcat. non scIo eum. guIs
eum dIcet easdem tres neguIvIsse proIerre dIctIones sIne
aIIIs verbIs, ut sIc dIceret. non scIo eum? Quod sI Iaceret,
ut Ipse aIt, esset menda, guod est esse peccatorem. Quare
guonIam Loc potuIt, peccare potuIt.
A. Et Loc dIcere potuIt, et peccare non potuIt.
E. Hoc ostende.
A. OmnIs potestas seguItur voIuntatem. Cum enIm dIco
guIa possum IoguI veI ambuIare, subaudItur. sI voIo. 8I
enIm non subInteIIIItur voIuntas, non est potestas sed
necessItas. Ham cum dIco guIa noIens possum traLI aut
vIncI, non est Laec mea potestas, sed necessItas et potestas
aIterIus. QuIppe non est aIIud. possum traLI veI vIncI, guam.
aIIus me traLere veI vIncere potest. Possumus Itague dIcere
de CLrIsto guIa potuIt mentIrI, sI subaudItur. sI veIIet. Et
guonIam mentIrI non potuIt noIens nec potuIt veIIe mentIrI,
61
non mInus dIcI potest neguIvIsse mentIrI. 8Ic Itague potuIt et
non potuIt mentIrI.
E. Hunc redeamus ad InvestIandum de IIIo guasI
nondum sIt, sIcut IncepImus. DIco IItur. 8I peccare non
poterIt, guIa, sIcut dIcIs, non poterIt veIIe, e necessItate
servabIt IustItIam. Quare non e IIbertate arbItrII Iustus erIt.
Quae IItur ratIa IIII pro IustItIa sua debebItur? 8oIemus
namgue dIcere deum IdcIrco IecIsse aneIum et LomInem
taIes guI peccare possent, guatenus, cum possent deserere
IustItIam et e IIbertate servarent arbItrII, ratIam et Iaudem
mererentur, guae IIIIs, sI e necessItate IustI essent, non
deberentur.
A. Honne aneII guI modo peccare negueunt IaudandI
sunt?
E. 8unt utIgue, guIa Loc guod modo non possunt,
meruerunt per Loc guod potuerunt et noIuerunt.
A. QuId dIcIs de deo guI peccare non potest nec Loc
meruIt per potestatem peccandI gua non peccavIt. nonne
Iaudandus est pro IustItIa sua?
E. HIc voIo ut respondeas pro me. Ham sI dIco eum non
esse Iaudandum, scIo me mentIrI, sI autem dIco Iaudandum,
tImeo InIIrmare ratIonem guam dII de aneIIs.
A. AneII non sunt IaudandI de IustItIa sua, guIa peccare
potuerunt, sed guIa per Loc guodam modo a se Labent guod
peccare negueunt, In guo aIIguatenus sImIIes sunt deo, guI a
se Labet guIdguId Labet. DIcItur enIm dare aIIguId, guI non
auIert guando potest, et Iacere esse aIIguId, guI cum possIt
Id Ipsum Iacere non esse, non IacIt. 8Ic Itague cum aneIus
potuIt auIerre sIbI IustItIam et non abstuIIt, et Iacere se non
esse Iustum et non IecIt, recte asserItur Ipse sIbI dedIsse
IustItIam, et se Ipsum Iustum IecIsse. Hoc IItur modo Labet
a se IustItIam, guIa creatura eam aIIter a se Labere neguIt, et
IdcIrco Iaudandus est de sua IustItIa, nec necessItate sed
IIbertate Iustus est, guIa ImproprIe dIcItur necessItas, ubI
nec coactIo uIIa est nec proLIbItIo. Quapropter guonIam deus
perIecte Labet a se guIdguId Labet, IIIe maIme Iaudandus
est de bonIs guae Labet et servat, non uIIa necessItate, sed,
sIcut supra dII, proprIa et aeterna ImmutabIIItate. 8Ic ero
6<
Lomo IIIe guI Idem Ipse deus erIt, guonIam omne bonum
guod Ipse LabebIt, a se LabebIt, non necessItate sed IIbertate,
et a se Ipso Iustus et IdcIrco Iaudandus erIt. QuamvIs enIm
natura Lumana a dIvIna Labeat guod LabebIt, Idem tamen
Ipse a se Ipso, guonIam duae naturae una persona erunt,
LabebIt.
E. 8atIsIecIstI mILI e Loc, et aperte vIdeo guIa et peccare
non poterIt, et tamen Iaudandus erIt de IustItIa sua.
8ed nunc guaerendum eIstImo, cum deus taIem possIt
Iacere LomInem, cur non taIes IecIt aneIos et duos prImos
LomInes, ut sImIIIter et peccare non possent et de IustItIa
sua IaudandI essent.
A. JnteIIIIs guId dIcas?
E. VIdeor mILI InteIIIere, et IdcIrco guaero cur eos taIes
non IecIt.
A. QuonIam nec debuIt nec potuIt IIerI, ut unusguIsgue
IIIorum esset Idem Ipse guI deus, sIcut de LomIne Isto
dIcImus. Et sI guaerIs cur non veI de tot guot sunt personae
deI, veI saItem de uno Loc IecIt, respondeo guIa ratIo tunc
IIerI nuIIatenus Loc eIebat, sed omnIno, guIa deus nILII
sIne ratIone IacIt, proLIbebat.
E. Erubesco guIa Loc guaesIvI, dIc guae dIcturus eras.
A. DIcamus IItur guIa morI non debebIt, guonIam non
erIt peccator.
E. Concedere me oportet.
CapItuIum XJ
Quod morIatur e sua potestate, et guod mortaIItas non
pertIneat ad puram LomInIs naturam.
A. Hunc autem restat Indaare utrum possIt morI
secundum Lumanam naturam, nam secundum dIvInam
semper IncorruptIbIIIs erIt.
E. De Loc cur dubItare debemus, cum Ipse verus Lomo
Iuturus sIt et omnIs Lomo naturaIIter mortaIIs sIt?
A. Hon puto mortaIItatem ad puram, sed ad corruptam
LomInIs naturam pertInere. QuIppe sI numguam peccasset
68
Lomo et ImmortaIItas IpsIus ImmutabIIIter IIrmata esset,
non tamen mInus Lomo esset verus, et guando mortaIes In
IncorruptIbIIItatem resurent, non mInus erunt verI
LomInes. Ham sI pertIneret ad verItatem Lumanae naturae
mortaIItas, neguaguam posset Lomo esse, guI esset
ImmortaIIs. Hon ero pertInet ad sIncerItatem Lumanae
naturae corruptIbIIItas sIve IncorruptIbIIItas, guonIam
neutra IacIt aut destruIt LomInem, sed aItera vaIet ad eIus
mIserIam, aItera ad beatItudInem. 8ed guonIam nuIIus est
Lomo guI non morIatur, IdcIrco mortaIe ponItur In LomInIs
deIInItIone a pLIIosopLIs, guI non credIderunt totum
LomInem aIIguando potuIsse aut posse esse ImmortaIem.
Quare non suIIIcIt ad monstrandum IIIum LomInem debere
mortaIem esse Loc, guIa verus Lomo erIt.
E. Quaere tu ero aIIam ratIonem, guIa eo IIIam nescIo,
sI tu nescIs, gua IIIe probetur posse morI.
A. DubIum non est guIa sIcut deus erIt, Ita omnIpotens
erIt.
E. Verum est.
A. 8I ero voIet, poterIt anImam suam ponere et Iterum
sumere.
E. 8I Loc non potest, non vIdetur guod sIt omnIpotens.
A. PoterIt IItur numguam morI sI voIet, et poterIt morI et
resurere. 8Ive autem anImam suam ponat nuIIo aIIo
IacIente, sIve aIIus Loc IacIat, ut eam ponat Ipso permIttente,
guantum ad potestatem nILII dIIIert.
E. Hon est dubIum.
A. 8I IItur voIuerIt permIttere, poterIt occIdI, et sI
noIuerIt, non poterIt.
E. Ad Loc nos IndecIInabIIIter perducIt ratIo.
A. EatIo guogue nos docuIt guIa oportet eum maIus
aIIguId Labere, guam guIdguId sub deo est, guod sponte det
et non e debIto deo.
E. Jta est.
A. Hoc autem nec sub IIIo nec etra IIIum InvenIrI potest.
E. Verum est.
A. Jn Ipso IItur InvenIendum est.
E. 8Ic seguItur.
64
A. Aut IItur se Ipsum aut aIIguId de se dabIt.
E. Hon possum aIIter InteIIIere.
A. Quaerendum nunc est cuIusmodI esse debebIt Laec
datIo. Dare namgue se non poterIt deo aut aIIguId de se,
guasI non LabentI ut suus sIt, guonIam omnIs creatura deI
est.
E. 8Ic est.
A. 8Ic ero InteIIIenda est Laec datIo, guIa aIIguo modo
ponet se ad Lonorem deI aut aIIguId de se, guomodo debItor
non erIt.
E. Jta seguItur e supra dIctIs.
A. 8I dIcImus guIa dabIt se Ipsum ad oboedIendum deo, ut
perseveranter servando IustItIam subdat se voIuntatI eIus,
non erIt Loc dare guod deus ab IIIo non eIat e debIto.
OmnIs enIm ratIonaIIs creatura debet Lanc oboedIentIam
deo.
E. Hoc nearI neguIt.
A. AIIo Itague modo oportet, ut det se Ipsum deo aut
aIIguId de se.
E. Ad Loc nos ImpeIIIt ratIo.
A. VIdeamus sI Iorte Loc sIt dare vItam suam, sIve ponere
anImam suam, sIve tradere se Ipsum mortI ad Lonorem deI.
Hoc enIm e debIto non eIet deus ab IIIo, guonIam namgue
non erIt peccatum In IIIo, non debebIt morI, sIcut dIImus.
E. AIIter negueo InteIIIere.
A. ConsIderemus adLuc utrum sIc ratIonabIIIter
convenIat.
E. DIc tu, et eo IIbenter audIam.
A. 8I Lomo per suavItatem peccavIt. an non convenIt ut
per asperItatem satIsIacIat? Et sI tam IacIIe vIctus est a
dIaboIo ut deum peccando eLonoraret, ut IacIIIus non
posset. nonne Iustum est ut Lomo satIsIacIens pro peccato
tanta dIIIIcuItate vIncat dIaboIum ad Lonorem deI, ut maIorI
non possIt? An non est dInum guatenus, guI se sIc abstuIIt
deo peccando, ut se pIus auIerre non posset, sIc se det deo
satIsIacIendo, ut maIs se non possIt dare?
E. Hon est aIIguId ratIonabIIIus.
65
A. HILII autem asperIus aut dIIIIcIIIus potest Lomo ad
Lonorem deI sponte et non e debIto patI guam mortem, et
nuIIatenus se Ipsum potest Lomo dare maIs deo, guam cum
se mortI tradIt ad Lonorem IIIIus.
E. Vera sunt omnIa Laec.
A. TaIem IItur oportet eum esse guI pro peccato LomInIs
satIsIacere voIet, ut morI possIt sI veIIt.
E. VIdeo pIane IIIum LomInem guem guaerImus, taIem
esse oportere guI nec e necessItate morIatur, guIa
omnIpotens erIt, nec e debIto, guIa numguam peccator erIt,
et morI possIt e IIbera voIuntate, guIa necessarIum erIt.
A. 8unt et aIIa muIta cur eum vaIde convenIat LomInum
sImIIItudInem et conversatIonem absgue peccato Labere,
guae IacIIIus et cIarIus per se patent In eIus vIta et operIbus,
guam veIut ante eperImentum soIa ratIone monstrarI
possInt. QuIs enIm epIIcet guam necessarIe, guam sapIenter
Iactum est, ut IIIe guI LomInes erat redempturus et de vIa
mortIs et perdItIonIs ad vIam vItae et beatItudInIs aeternae
docendo reducturus, cum LomInIbus conversaretur et In
Ipsa conversatIone, cum eos doceret verbo guaIIter vIvere
deberent, se Ipsum eempIum praeberet? EempIum autem
se Ipsum guomodo daret InIIrmIs et mortaIIbus, ut propter
InIurIas aut contumeIIas aut doIores aut mortem a IustItIa
non recederent, sI Ipsum Laec omnIa sentIre non
anoscerent?
CapItuIum XJJ
Quod guamvIs Incommodorum nostrorum partIceps sIt,
mIser tamen non sIt.
E. OmnIa Laec patenter ostendunt eum mortaIem et
Incommodorum nostrorum esse partIcIpem oportere. 8ed
Laec omnIa mIserIae nostrae sunt. HumguId ero mIser erIt?
A. Heguaguam. Ham sIcut ad beatItudInem non pertInet
commodum guod Labet guIs contra voIuntatem, Ita non est
mIserIa appreLendere sapIenter nuIIa necessItate aIIguod
Incommodum secundum voIuntatem.
66
E. Concedendum est.
CapItuIum XJJJ
Quod cum aIIIs InIIrmItatIbus nostrIs InorantIam non
Labeat.
Verum In Lac sImIIItudIne, guam Labere debet cum
LomInIbus, dIc utrum InorantIam guogue sIcut aIIas
InIIrmItates nostras LabIturus sIt.
A. QuId dubItas de deo utrum sIt omnIa scIens?
E. QuIa guamvIs sIt ImmortaIIs Iuturus e dIvIna natura,
mortaIIs tamen erIt e Lumana. Ham cur non sImIIIter
poterIt Lomo IIIe esse vere Inorans, sIcut vere mortaIIs erIt?
A. JIIa LomInIs assumptIo In unItatem personae deI non
nIsI sapIenter a summa sapIentIa IIet, et Ideo non assumet In
LomIne guod nuIIo modo utIIe, sed vaIde noIum est ad opus
guod Idem Lomo Iacturus est. JnorantIa namgue ad nILII
IIII utIIIs esset, sed ad muIta noIa. Quomodo enIm tot et
tanta opera guae Iacturus est, IacIet sIne Immensa
sapIentIa? Aut guomodo IIII credent LomInes, sI eum scIent
nescIum? 8I autem nescIent. ad guId erIt IIII utIIIs IIIa
InorantIa? DeInde sI nILII amatur nIsI guod conoscItur.
sIcut nILII erIt bonI guod non amet, Ita nuIIum bonum erIt
guod Inoret. Eonum autem nemo perIecte novIt, nIsI guI
IIIud a maIo scIt dIscernere. Hanc guogue dIscretIonem
nuIIus scIt Iacere, guI maIum Inorat. 8Icut IItur IIIe de guo
IoguImur, omne perIecte scIet bonum, Ita nuIIum InorabIt
maIum. Omnem IItur LabebIt scIentIam, guamvIs eam
pubIIce In LomInum conversatIone non ostendat.
E. Hoc In maIorI aetate Ita vIdetur, sIcut dIcIs, sed In
InIantIa sIcut non erIt tempus conruum, ut In IIIo appareat
sapIentIa, Ita non erIt opus et Ideo nec conruum, ut IIIam
Labeat.
A. Honne dII guIa sapIenter IIet IIIa IncarnatIo?
8apIenter namgue assumet deus mortaIItatem, gua
sapIenter, guIa vaIde utIIIter, utetur. JnorantIam vero non
poterIt assumere sapIenter, guIa numguam est utIIIs sed
67
semper noIa, nIsI Iorte cum per eam maIa voIuntas, guae
numguam In IIIo erIt, ab eIIectu restrInItur. Ham etsI
aIIguando ad aIIud non nocet, Loc soIo tamen nocet, guIa
scIentIae bonum auIert. Et ut brevIter absoIvam guod
guaerIs. e guo IIIe Lomo erIt, pIenus deo semper ut se Ipso
erIt. Unde numguam erIt sIne eIus potentIa et IortItudIne et
sapIentIa.
E. QuamvIs Loc In CLrIsto semper IuIsse non dubItarem,
Ideo tamen guaesIvI, ut de Loc guogue ratIonem audIrem.
8aepe namgue aIIguId esse certI sumus, et tamen Loc ratIone
probare nescImus.
CapItuIum XJV
Quomodo mors eIus praevaIeat numero et manItudInI
peccatorum omnIum.
Hunc roo ut doceas me, guomodo mors eIus praevaIeat
numero et manItudInI peccatorum omnIum, cum unum
guod putamus IevIssImum peccatum tam InIInItum
monstres, ut sI numerus obtendatur InIInItus mundorum,
guI sIc pIenI sInt creaturIs sIcut est Iste, nec possInt servarI
guIn redIantur In nILIIum, nIsI IacIat aIIguIs aspectum
unum contra voIuntatem deI, non tamen IIerI debeat.
A. 8I esset praesens Lomo IIIe et guIs esset scIres, et
dIceretur tIbI. nIsI occIderIs LomInem Lunc, perIbIt mundus
Iste totus et guIdguId deus non est. Iaceres Loc pro
conservanda omnI aIIa creatura?
E. Hon Iacerem, etIam sI InIInItus mILI numerus
mundorum obtenderetur.
A. QuId sI Iterum tIbI dIceretur. aut eum occIdes, aut
omnIa peccata mundI venIent super te?
E. Eesponderem me potIus aIIa omnIa veIIe peccata
suscIpere, non soIum LuIus mundI guae Iuerunt et guae
Iutura sunt, sed et guaecumgue super Laec coItarI possunt,
guam Istud soIum. Quod non soIum de occIsIone eIus, sed et
de guaIIbet parva IaesIone guae IIIum taneret, respondere
me eIstImo debere.
68
A. Eecte eIstImas. 8ed dIc mILI cur Ita cor tuum IudIcat,
ut pIus Lorreat unum peccatum In IaesIone LuIus LomInIs,
guam omnIa aIIa guae coItarI possunt, cum omnIa
guaecumgue IIunt peccata contra IIIum sInt.
E. QuonIam peccatum guod In persona eIus IIt,
IncomparabIIIter superat omnIa IIIa, guae etra personam
IIIIus coItarI possunt.
A. QuId dIces ad Loc guIa saepe IIbenter aIIguIs patItur
guasdam In sua persona moIestIas, ne maIores patIatur In
rebus suIs?
E. QuIa deus non eet Lac patIentIa, cuIus potestatI
cuncta subIacent, sIcut tu supra cuIdam meae InterroatIonI
respondIstI.
A. Eene respondes. VIdemus ero guIa vIoIatIonI vItae
corporaIIs LuIus LomInIs nuIIa ImmensItas veI muItItudo
peccatorum etra personam deI compararI vaIet.
E. ApertIssImum est.
A. Quantum bonum tIbI vIdetur, cuIus InteremptIo tam
maIa est?
E. 8I omne bonum tam bonum est guam maIa est eIus
destructIo, pIus est bonum IncomparabIIIter, guam sInt ea
peccata maIa, guae sIne aestImatIone superat eIus
InteremptIo.
A. Verum dIcIs. CoIta etIam guIa peccata tantum sunt
odIbIIIa guantum sunt maIa, et vIta Ista tantum amabIIIs
guantum est bona. Unde seguItur guIa vIta Laec pIus est
amabIIIs, guam sInt peccata odIbIIIa.
E. Hon possum Loc non InteIIIere.
A. Putasne tantum bonum tam amabIIe posse suIIIcere ad
soIvendum, guod debetur pro peccatIs totIus mundI?
E. Jmmo pIus potest In InIInItum.
A. VIdes IItur guomodo vIta Laec vIncat omnIa peccata,
sI pro IIIIs detur.
E. Aperte.
A. 8I ero dare vItam est mortem accIpere. sIcut datIo
LuIus vItae praevaIet omnIbus LomInum peccatIs, Ita et
acceptIo mortIs.
69
E. Jta esse de omnIbus peccatIs guae personam deI non
tanunt constat.
CapItuIum XV
Quomodo deIeat mors eadem etIam peccata eum
perImentIum.
8ed nunc vIdeo aIIud guaerendum. Ham sI tam maIum est
eum occIdere guam bona est vIta eIus. guomodo potest mors
eIus superare et deIere peccata eorum guI eum occIderunt?
Aut sI aIIcuIus eorum peccatum deIet. guomodo potest
aIIorum guogue LomInum aIIguod deIere? CredImus enIm
guIa et muItI e IIIIs saIvatI sunt et InnumerabIIes aIII
saIvantur.
A. Hanc guaestIonem soIvIt apostoIus guI dIIt, guIa sI
conovIssent, numguam domInum IorIae crucIIIIssent.
Tantum namgue dIIIerunt scIenter Iactum peccatum et guod
per InorantIam IIt, ut maIum guod numguam Iacere
possent pro nImIetate sua, sI conosceretur, venIaIe sIt, guIa
Inoranter Iactum est. Deum enIm occIdere nuIIus Lomo
umguam scIenter saItem veIIe posset, et Ideo guI IIIum
occIderunt Inoranter, non In IIIud InIInItum peccatum, cuI
nuIIa aIIa compararI peccata possunt, proruerunt. Ham non
consIderavImus eIus manItudInem ad vIdendum, guam
bona esset vIta IIIa, secundum Loc guod Inoranter Iactum
est, sed guasI scIenter IIeret, guod nec umguam IecIt aIIguIs
nec Iacere potuIt.
E. EatIonabIIIter Interemptores CLrIstI ad venIam peccatI
suI pertInere potuIsse monstrastI.
A. QuId Iam guaerIs ampIIus? Ecce vIdes guomodo
ratIonabIIIs necessItas ostendat e LomInIbus perIIcIendam
esse supernam cIvItatem, nec Loc posse IIerI nIsI per
remIssIonem peccatorum, guam Lomo nuIIus Labere potest
nIsI per LomInem, guI Idem Ipse sIt deus atgue morte sua
LomInes peccatores deo reconcIIIet. Aperte IItur InvenImus
CLrIstum, guem deum et LomInem. conIItemur et mortuum
propter nos. Hoc autem absgue omnI dubIetate conIto.
70
cuncta guae Ipse dIcIt certa esse, guonIam deus mentIrI
neguIt, et sapIenter esse Iacta guae IecIt, dubItandum non
est, guamvIs non eorum ratIo InteIIIatur a nobIs.
E. Verum est guod dIcIs, nec aIIguatenus guod dIIt esse
verum, aut guod IecIt ratIonabIIIter esse Iactum dubIto. 8ed
Loc postuIo ut, guod guasI non debere aut non posse IIerI
vIdetur InIIdeIIbus In IIde CLrIstIana, Loc mILI gua ratIone
IIerI debeat aut possIt aperIas, non ut me In IIde conIIrmes,
sed ut conIIrmatum verItatIs IpsIus InteIIectu IaetIIIces.
CapItuIum XVJ
QuaIIter deus de massa peccatrIce assumpsIt LomInem sIne
peccato, et de saIvatIone ADAE et EVAE.
Quapropter sIcut eorum guae supra dIcta sunt, ratIonem
aperuIstI, sIc peto ut eorum guae sum adLuc guaesIturus,
ratIonem ostendas. PrImum scIIIcet guaIIter de massa
peccatrIce, Id est de Lumano enere, guod totum InIectum
erat peccato, LomInem sIne peccato guasI azImum de
Iermentato deus assumpsIt. Ham IIcet Ipsa LomInIs eIusdem
conceptIo munda sIt et absgue carnaIIs deIectatIonIs peccato,
vIro tamen Ipsa unde assumptus est, In InIguItatIbus
concepta est, et In peccatIs concepIt eam mater eIus, et
cum orIInaII peccato nata est, guonIam et Ipsa In ADAM
peccavIt, In guo omnes peccaverunt.
A. Postguam constat LomInem IIIum deum et peccatorum
esse reconcIIIatorem, dubIum non est eum omnIno sIne
peccato esse. Hoc autem esse non vaIet, nIsI absgue peccato
de massa peccatrIce sIt assumptus. Qua vero ratIone
sapIentIa deI Loc IecIt, sI non possumus InteIIIere, non
debemus mIrarI, sed cum veneratIone toIerare aIIguId esse
In secretIs tantae reI guod Inoremus. QuIppe mIrabIIIus
deus restauravIt Lumanam naturam guam InstauravIt.
AeguaIIter enIm utrumgue deo IacIIe est, sed Lomo
anteguam esset non peccavIt, ut IIerI non deberet, postguam
vero Iactus est, peccando meruIt ut, guod et ad guod Iactus
erat, perderet, guamvIs non perdIderIt omnIno guod Iactus
71
erat, ut esset guI punIretur aut cuI deus mIsereretur.
Heutrum enIm Lorum IIerI posset, sI In nILIIum redactus
esset. Tanto ero mIrabIIIus deus IIIum restItuIt guam
InstItuIt, guanto Loc de peccatore contra merItum, IIIud non
de peccatore nec contra merItum IecIt. Quantum etIam est
deum et LomInem sIc In unum convenIre, ut servata
InterItate utrIusgue naturae Idem sIt Lomo guI deus? QuIs
ero praesumat veI coItare guod Lumanus InteIIectus vaIeat
penetrare, guam sapIenter, guam mIrabIIIter tam
InscrutabIIe opus Iactum sIt?
E. AssentIor guIa nuIIus Lomo potest In Lac vIta tantum
secretum penItus aperIre, nec peto ut IacIas guod nuIIus
Lomo Iacere potest, sed tantum guantum potes. PIus enIm
persuadebIs aItIores In Lac re ratIones Iatere, sI aIIguam te
vIdere monstraverIs, guam sI te nuIIam In ea ratIonem
InteIIIere nILII dIcendo probaverIs.
A. VIdeo me ab ImportunItate tua non posse IIberarI. 8ed
sI aIIguatenus potero guod postuIas ostendere, ratIas
aamus deo. 8I vero non potero, suIIIcIant ea guae supra
probata sunt. Cum enIm constat deum LomInem IIerI
oportere, dubIum non est sapIentIam et potentIam IIII non
deesse, ut Loc sIne peccato IIat.
E. 8Ic IIbenter accIpIo.
A. OportuIt utIgue ut IIIa redemptIo guam CLrIstus IecIt,
prodesset non soIum IIIIs guI eo tempore Iuerunt, sed etIam
aIIIs. 8It enIm re aIIguIs, cuI totus popuIus suae cuIusdam
cIvItatIs sIc peccavIt, ecepto uno soIo, guI tamen de IIIorum
est enere, ut nuIIus eorum Iacere possIt unde mortIs
damnatIonem evadat. JIIe autem guI soIus est Innocens,
tantam apud reem Labet ratIam ut possIt, et tantam
dIIectIonem era reos ut veIIt omnes guI suo credent consIIIo
reconcIIIare guodam servItIo vaIde IpsI reI pIacIturo, guod
Iacturus est dIe secundum voIuntatem reIs statuto. Et
guonIam non omnes possunt guI reconcIIIandI sunt ad dIem
IIIam convenIre, concedIt re propter manItudInem IIIIus
servItII, ut guIcumgue veI ante veI post dIem IIIam conIessI
IuerInt se veIIe per IIIud opus guod ea dIe IIet, venIam
Impetrare et ad pactum IbI constItutum accedere, ab omnI
7<
cuIpa sInt absoIutI praeterIta, et sI contIerIt ut post Lanc
venIam Iterum peccent, sI dIne satIsIacere et corrII
deInceps voIuerInt, per eIusdem pactI eIIIcacIam Iterum
venIam recIpIant. 8Ic tamen ut nuIIus paIatIum eIus
InredIatur, donec Iactum sIt Loc unde cuIpae reIaantur.
8ecundum Lanc sImIIItudInem, guonIam non potuerunt
omnes LomInes guI saIvandI erant praesentes esse, guando
redemptIonem IIIam CLrIstus IecIt, tanta IuIt vIs In eIus
morte, ut etIam In absentes veI Ioco veI tempore eIus
protendatur eIIectus. Quod autem non soIIs praesentIbus
prodesse debeat LInc IacIIe conoscItur, guIa non tot
praesentes eIus mortI esse potuerunt, guot ad supernae
cIvItatIs constructIonem necessarII sunt, etIam sI omnes guI
eIusdem mortIs tempore ubIcumgue erant, ad IIIam
redemptIonem admItterentur. PIures enIm sunt daemones,
guam de guIbus restaurandus est numerus eorum, ea dIe
vIverent LomInes.
Hec credendum est, e guo Iactus est Lomo, uIIum
tempus IuIsse guo mundus Iste cum creaturIs, guae Iactae
sunt ad usus LomInum, sIc vacuus IuIsset, ut nuIIus esset In
IIIo e Lumano enere ad Loc pertInens, propter guod Iactus
est Lomo. VIdetur enIm InconvenIens guod deus veI uno
momento permIserIt Lumanum enus et ea guae IecIt
propter usum eorum, de guIbus superna cIvItas perIIcIenda
est, guasI Irustra etItIsse. Ham aIIguatenus In vanum esse
vIderentur, guamdIu non ad Loc propter guod maIme Iacta
essent, vIderentur subsIstere.
E. ConruentI ratIone et cuI nILII repunare vIdetur,
monstras nuIIum umguam IuIsse tempus, e guo Iactus est
Lomo, absgue aIIguo guI ad eam pertIneret, sIne gua vane
Iactus esset omnIs Lomo, reconcIIIatIonem. Quod non soIum
convenIens sed etIam necessarIum esse possumus
concIudere. 8I enIm convenIentIus et ratIonabIIIus est Loc,
guam aIIguando nuIIum IuIsse, de guo IntentIo deI gua
LomInem IecIt perIIceretur, nec est aIIguId guod LuIc obvIet
ratIonI, necesse est semper aIIguem ad praedIctam
reconcIIIatIonem pertInentem IuIsse. Unde ADAM et EVA ad
78
IIIam pertInuIsse redemptIonem dubItandum non est,
guamvIs Loc auctorItas dIvIna aperte non pronuntIet.
A. JncredIbIIe guogue vIdetur, guando deus IIIos IecIt et
proposuIt ImmutabIIIter Iacere de IIIIs omnes LomInes, guos
ad caeIestem cIvItatem assumpturus erat, guod IIIos duos ab
Loc ecIuserIt proposIto.
E. Jmmo IIIos maIme ad Loc IecIsse credI debet, ut essent
de IIIIs propter guos IactI sunt.
A. Eene consIderas. HuIIa tamen anIma ante mortem
CLrIstI paradIsum caeIestem InredI potuIt, sIcut supra dII
de reIs paIatIo.
E. 8Ic tenemus.
A. VIro autem IIIa de gua Lomo IIIe assumptus est, de
guo IoguImur, IuIt de IIIIs guI ante natIvItatem eIus per eum
mundatI sunt a peccatIs, et In eIus Ipsa mundItIa de IIIa
assumptus est.
E. PIaceret mILI muItum guod dIcIs, nIsI cum Ipse debeat
a se Ipso Labere mundItIam a peccato, vIderetur eam Labere
a matre, et non per se mundus esse, sed per IIIam.
A. Hon Ita est, sed guonIam matrIs mundItIa per guam
mundus est, non IuIt nIsI ab IIIo, Ipse guogue per se Ipsum
et a se mundus IuIt.
E. Eene est de Loc.
Verum adLuc aIIud mILI vIdetur guaerendum. DIImus
enIm supra guIa non necessItate morIturus erat, et nunc
vIdemus guIa mater eIus per eIus mortem Iuturam munda
IuIt, guod nIsI IIIa IuIsset, Ipse de IIIa esse non potuIsset.
Quomodo ero non necessItate mortuus est, guI non, nIsI
guIa morIturus erat, potuIt esse? Ham sI morIturus non
esset, vIro de gua assumptus est munda non IuIsset,
guonIam Loc neguaguam vaIuIt esse nIsI veram eIus mortem
credendo, nec IIIe de IIIa potuIt aIIter assumI. Quare sI non
mortuus est e necessItate, postguam assumptus est de
vIrIne, potuIt non esse de vIrIne assumptus, postguam. est
assumptus, guod non est possIbIIe.
A. 8I bene guae supra dIcta sunt consIderasses, Lanc
guaestIonem In IIIIs, ut puto, soIutam InteIIeIsses.
E. Hon vIdeo guomodo.
74
A. Honne guando guaesIvImus utrum IIIe mentIrI
potuerIt, monstravImus In mentIendo duas esse potestates,
unam vIdeIIcet voIendI mentIrI, aIteram mentIendI, et
guonIam cum mentIendI potestatem Laberet, Loc a se Ipso
LabuIt ut non posset veIIe mentIrI, IdcIrco de sua IustItIa gua
verItatem servavIt eum Iaudandum esse?
E. Jta est
A. 8ImIIIter est In servando vItam potestas voIendI
servare et potestas servandI. Cum ero guaerItur utrum
Idem deus-Lomo potuerIt servare vItam suam, ut numguam
moreretur, dubItandum non est guIa semper LabuIt
potestatem servandI, guamvIs neguIverIt veIIe servare ut
numguam moreretur, et guonIam Loc a se Ipso LabuIt, ut
scIIIcet veIIe non posset, non necessItate sed IIbera potestate
anImam suam posuIt.
E. Hon omnIno sImIIes Iuerunt In IIIo Istae potestates,
mentIendI vIdeIIcet et servandI vItam. JbI enIm seguItur
guIa, sI veIIet, posset mentIrI, LIc vero vIdetur guIa, sI non
morI veIIet, non maIs Loc posset, guam posset non esse
guod erat. Ham ad Loc erat Lomo ut moreretur, et propter
LuIus Iuturae mortIs IIdem de vIrIne potuIt assumI, sIcut
supra dIIstI.
A. Quemadmodum putas IIIum non potuIsse non morI aut
necessItate mortuum esse, guIa non potuIt non esse guod
erat, Ita potes asserere IIIum non potuIsse veIIe non morI aut
necessItate morI voIuIsse, guonIam guod , erat non esse non
potuIt. Hon enIm maIs Ipse Iactus est Lomo ad Loc ut
moreretur, guam ut veIIet morI. Quapropter sIcut non debes
dIcere guIa non potuIt veIIe non morI aut necessItate voIuIt
morI, sIc non est dIcendum , guIa non potuIt non morI aut
necessItate mortuus est.
E. Jmmo guonIam eIdem subIacent ratIonI, scIIIcet et
morI et veIIe morI, utrumgue vIdetur In IIIo necessItate
IuIsse.
A. QuIs se sponte voIuIt LomInem Iacere, ut eadem
ImmutabIII voIuntate moreretur, et per LuIus IIdem
certItudInIs vIro munda IIeret, de gua Lomo IIIe
assumeretur?
75
E. Deus, IIIIus deI.
A. Honne supra monstratum est guIa deI voIuntas nuIIa
coItur necessItate, sed Ipsa se spontanea sua servat
ImmutabIIItate, guando aIIguId dIcItur necessItate Iacere?
E. Vere monstratum est. 8ed vIdemus econtra guIa, guod
deus ImmutabIIIter vuIt, non potest non esse, sed necesse est
esse. Quapropter sI deus e voIuIt, ut Lomo IIIe moreretur,
non potuIt non morI.
A. E eo guIa IIIIus deI assumpsIt LomInem ea voIuntate
ut moreretur, probas eundem LomInem non potuIsse non
morI.
E. Jta InteIIIo.
A. An non sImIIIter apparuIt e IIs guae dIcta sunt, IIIIum
deI et assumptum LomInem unam esse personam, ut Idem
sIt deus et Lomo, IIIIus deI et IIIIus vIrInIs?
E. 8Ic est.
A. Jdem IItur Lomo sua voIuntate non potuIt non morI
et mortuus est.
E. Heare negueo.
A. QuonIam ero voIuntas deI nuIIa necessItate IacIt
aIIguId, sed sua potestate, et voIuntas IIIIus IuIt voIuntas deI,
nuIIa necessItate mortuus est, sed soIa sua potestate.
E. ArumentatIonIbus tuIs obvIare negueo. Ham nec
proposItIones guas praemIttIs, nec conseguentIas guas
InIers, uIIatenus InIIrmare vaIeo.
8ed tamen Loc mILI semper occurrIt guod dII, guIa sI
veIIet non morI, non maIs Loc posset, guam non esse guod
erat. Vere namgue morIturus erat, guonIam sI vere non
IuIsset morIturus, non IuIsset vera IIdes Iuturae mortIs eIus,
per guam et IIIa vIro de gua natus est, et muItI aIII mundatI
sunt a peccato. Ham sI vera non IuIsset, nILII prodesse
potuIsset. Quapropter sI potuIt non morI, potuIt Iacere non
esse verum guod verum erat.
A. Quare verum erat, anteguam moreretur, guIa
morIturus erat?
E. QuonIam Loc Ipse sponte voIuIt et ImmutabIII
voIuntate.
76
A. 8I ero, sIcut dIcIs, IdcIrco non potuIt non morI, guIa
vere morIturus erat, et Ideo vere erat morIturus, guIa Loc
Ipse sponte et ImmutabIIIter voIuIt. seguItur IIIum non ob
aIIud non potuIsse non morI, nIsI guIa ImmutabIII voIuntate
voIuIt morI.
E. Jta est. 8ed guaecumgue IuerIt causa, verum est tamen
guIa non potuIt non morI et necesse IuIt IIIum morI.
A. HImIs Laeres In nILIIo, et ut dIcI soIet, guaerIs nodum
In scIrpo.
E. An es obIItus guId ecusatIonIbus tuIs obIecerIm In
LuIus dIsputatIonIs nostrae prIncIpIo, guIa vIdeIIcet guod
postuIabam non Iaceres doctIs, sed mILI et Loc Ipsum
mecum petentIbus? 8ustIne IItur ut pro tardItate et
LebetudIne nostrI guaeram InenII, guatenus mILI et IIIIs
etIam In puerIIIbus guaestIonIbus, sIcut IncepIstI, satIsIacIas.
CapItuIum XVJJ
Quod In deo non sIt necessItas veI ImpossIbIIItas, et guod sIt
necessItas coens et necessItas non coens.
A. Jam dIImus guIa deus ImproprIe dIcItur aIIguId non
posse aut necessItate Iacere. OmnIs guIppe necessItas et
ImpossIbIIItas eIus subIacet voIuntatI, IIIIus autem voIuntas
nuIII subdItur necessItatI aut ImpossIbIIItatI. HILII enIm est
necessarIum aut ImpossIbIIe, nIsI guIa Ipse Ita vuIt, Ipsum
vero aut veIIe aut noIIe aIIguId propter necessItatem aut
ImpossIbIIItatem aIIenum est a verItate. Quare guonIam
omnIa guae vuIt, et non nIsI guae vuIt IacIt. sIcut nuIIa
necessItas sIve ImpossIbIIItas praecedIt eIus veIIe aut noIIe,
Ita nec eIus Iacere aut non Iacere, guamvIs muIta veIIt
ImmutabIIIter et IacIat. Et sIcut cum deus IacIt aIIguId,
postguam Iactum est, Iam non potest non esse Iactum, sed
semper verum est Iactum esse, nec tamen recte dIcItur
ImpossIbIIe deo esse, ut IacIat guod praeterItum est non esse
praeterItum nILII enIm IbI operatur necessItas non
IacIendI aut ImpossIbIIItas IacIendI, sed deI soIa voIuntas,
guI verItatem semper, guonIam Ipse verItas est,
77
ImmutabIIem, sIcutI est, vuIt esse Ita sI proponIt se
aIIguId ImmutabIIIter Iacturum, guamvIs guod proponIt,
anteguam IIat, non possIt non esse Iuturum, non tamen uIIa
est In eo IacIendI necessItas aut non IacIendI ImpossIbIIItas,
guonIam soIa In eo operatur voIuntas. QuotIens namgue
dIcItur deus non posse, nuIIa neatur In IIIo potestas, sed
InsuperabIIIs sInIIIcatur potentIa et IortItudo. Hon enIm
aIIud InteIIIItur, nIsI guIa nuIIa res potest eIIIcere, ut IIIe
aat guod neatur posse.
Ham usItata est LuIusmodI muItum IocutIo, ut dIcatur res
aIIgua posse, non guIa In IIIa, sed guonIam In aIIa re est
potestas, et non posse, non guonIam In IIIa, sed guIa In aIIa
re est ImpotentIa. DIcImus namgue. Iste Lomo potest vIncI,
pro. aIIguIs potest eum vIncere, et. IIIe non potest vIncI, pro.
nuIIus IIIum vIncere potest. Hon enIm est potestas posse
vIncI, sed ImpotentIa, nec vIncI non posse ImpotentIa est,
sed potestas. Hec dIcImus deum necessItate Iacere aIIguId, eo
guod In IIIo sIt uIIa necessItas, sed guonIam est In aIIo, sIcut
dII de JmpotentIa, guando dIcItur non posse. OmnIs guIppe
necessItas est aut coactIo aut proLIbItIo, guae duae
necessItates convertuntur InvIcem contrarIe, sIcut necesse et
ImpossIbIIe. QuIdguId namgue coItur esse proLIbetur non
esse, et guod coItur non esse proLIbetur esse,
guemadmodum guod necesse est esse ImpossIbIIe est non
esse, et guod necesse est non esse ImpossIbIIe est esse, et
conversIm. Cum autem dIcImus aIIguId necesse esse aut non
esse In deo, non InteIIIItur guod sIt In IIIo necessItas aut
coens aut proLIbens, sed sInIIIcatur guIa In omnIbus aIIIs
rebus est necessItas proLIbens eas Iacere et coens non
Iacere contra Loc guod de deo dIcItur. Ham cum dIcImus
guIa necesse est deum semper verum dIcere, et necesse est
eum numguam mentIrI, non dIcItur aIIud nIsI guIa tanta est
In IIIo constantIa servandI verItatem, ut necesse sIt nuIIam
rem Iacere posse, ut verum non dIcat aut ut mentIatur.
Quapropter cum dIcImus guIa Lomo IIIe, guI secundum
unItatem personae, sIcut supra dIctum est, Idem Ipse est guI
IIIIus deI, deus, non potuIt non morI, aut veIIe non morI,
postguam de vIrIne natus est. non sInIIIcatur In IIIo uIIa
78
ImpotentIa servandI aut voIendI servare vItam suam
ImmortaIem, sed ImmutabIIItas voIuntatIs eIus, gua se
sponte IecIt ad Loc LomInem, ut In eadem voIuntate
perseverans moreretur, et guIa nuIIa res potuIt IIIam
voIuntatem mutare. PIus enIm esset ImpotentIa, guam
potentIa, sI posset veIIe mentIrI aut IaIIere aut mutare
voIuntatem, guam prIus ImmutabIIem esse voIuIt. Et sI,
guemadmodum supra dII, cum aIIguIs sponte se proponIt
Iacturum bonum aIIguod et eadem voIuntate postea perIIcIt
guod proposuIt, guamvIs coI possIt, sI noIIt promIssum
soIvere, non tamen est dIcendus necessItate Iacere guod
IacIt, sed ea gua proposuIt IIbera voIuntate non enIm
necessItate aut ImpotentIa IIerI veI non IIerI dIcI debet
aIIguId, ubI negue necessItas negue ImpotentIa guIcguam
operantur sed voIuntas sI, Inguam, Ita est In LomIne,
muIto maIs necessItas aut ImpotentIa neguaguam
nomInandae sunt In deo, guI nILII nIsI guod vuIt IacIt, et
cuIus voIuntatem nuIIa vIs coere aut proLIbere vaIet. Ad
Loc enIm vaIuIt In CLrIsto dIversItas naturarum et unItas
personae, ut guod opus erat IIerI ad LomInum
restauratIonem, sI Lumana non posset natura, Iaceret
dIvIna, et sI dIvInae mInIme convenIret, eLIberet Lumana,
et non aIIus atgue aIIus sed Idem Ipse esset, guI utrumgue
perIecte eIstens, per Lumanam soIveret guod IIIa debebat,
et per dIvInam posset guod epedIebat. DenIgue vIro, guae
per IIdem munda Iacta est ut de IIIa posset assumI,
neguaguam credIdIt IIIum morIturum, nIsI guIa veIIet,
guemadmodum per propLetam guI de IIIo dIIt. obIatus est,
guIa Ipse voIuIt, dIdIcerat. Quapropter guonIam vera IuIt
IIdes eIus, necesse erat Ita Iuturum esse, sIcut credIdIt. Quod
sI te Iterum perturbat guIa dIco. necesse erat. memento, guIa
verItas IIdeI vIrInIs non IuIt causa ut IIIe sponte moreretur,
sed guIa Loc Iuturum erat, vera IuIt IIdes. Quam ob rem sI
dIcItur. necesse erat ut voIuntate soIa moreretur, guIa vera
IuIt IIdes sIve propLetIa guae de Loc praecesserant. non est
aIIud guam sI dIcas necesse IuIsse Ita Iuturum esse, guonIam
sIc Iuturum erat. HuIusmodI autem
79
necessItas non coIt rem esse, sed esse reI IacIt
necessItatem esse.
Est namgue necessItas praecedens, guae causa est ut sIt
res, et est necessItas seguens, guam res IacIt. Praecedens et
eIIIcIens necessItas est, cum dIcItur caeIum voIvI, guIa
necesse est ut voIvatur, seguens vero et guae nILII eIIIcIt sed
IIt, est cum dIco te e necessItate IoguI, guIa IoguerIs. Cum
enIm Loc dIco, sInIIIco nILII Iacere posse, ut dum IoguerIs
non IoguarIs, non guod aIIguId te coat ad Ioguendum. Ham
vIoIentIa naturaIIs condItIonIs coIt caeIum voIvI, te vero
nuIIa necessItas IacIt IoguI. 8ed ubIcumgue est praecedens
necessItas, est et seguens, non autem ubI seguens, IbI statIm
et praecedens. Possumus namgue dIcere. necesse est caeIum
voIvI, guIa voIvItur, sed non sImIIIter est verum IdcIrco te
IoguI, guIa necesse est ut IoguarIs. Jsta seguens necessItas
currIt per omnIa tempora Loc modo. QuIdguId IuIt, necesse
est IuIsse. QuIdguId est, necesse est esse et necesse est
Iuturum IuIsse. QuIdguId Iuturum est, necesse est Iuturum
esse. Haec est IIIa necessItas guae, ubI tractat AEJ8TOTELE8
de proposItIonIbus sInuIarIbus et IuturIs, vIdetur
utrumIIbet destruere et omnIa esse e necessItate astruere.
Hac seguentI et nILII eIIIcIentI necessItate, guonIam vera IuIt
IIdes veI propLetIa de CLrIsto, guIa e voIuntate non e
necessItate morIturus erat, necesse IuIt ut sIc esset Hac
Lomo Iactus est, Lac IecIt et passus est guIdguId IecIt et
passus est, Lac voIuIt guaecumgue voIuIt. Jdeo enIm
necessItate Iuerunt, guIa Iutura erant, et Iutura erant, guIa
Iuerunt, et Iuerunt, guIa Iuerunt. Et sI vIs omnIum guae
IecIt et guae passus est veram scIre necessItatem, scIto
omnIa e necessItate IuIsse, guIa Ipse voIuIt. VoIuntatem
vero eIus nuIIa praecessIt necessItas. Quare sI non Iuerunt,
nIsI guIa Ipse voIuIt. sI non voIuIsset, non IuIssent. 8Ic
Itague nemo tuIIt anImam eIus ab IIIo, sed Ipse posuIt
eam et Iterum sumpsIt eam, guIa potestatem LabuIt
ponendI anImam suam et Iterum sumendI eam, sIcut Ipse
dIcIt.
80
E. 8atIsIecIstI mILI IIIum non posse probarI uIIa
necessItate mortem subIsse, nec me paenItet, ut Loc Iaceres,
Importunum tIbI etItIsse.
A. OstendImus, ut puto, certam ratIonem guomodo deus
assumpserIt LomInem sIne peccato de massa peccatrIce, sed
neguaguam neandum eIstImo aIIam esse praeter Istam
guam dIImus, ecepto Loc guIa deus Iacere potest, guod
LomInIs ratIo compreLendere non potest. Verum guonIam et
Ista mILI vIdetur posse suIIIcere, et sI aIIam nunc InguIrere
veIIem, necesse esset InvestIare guId sIt orIInaIe peccatum
et guomodo a prImIs parentIbus In unIversum enus
Lumanum praeter IIIum de guo aImus LomInem
dIIIundatur, et IncIdere In guasdam aIIas guaestIones guae
suum postuIant tractatum. ea guam dIImus ratIone
contentI, guae de Incepto restant opere proseguamur.
E. Ut vIs, sed eo pacto ut tu aIIguando auIIIante deo
IIIam aIIam ratIonem, guam nunc InguIrere vItas, guasI
debItum esoIvas.
A. QuonIam voIuntatem Lanc scIo me erere, guod petIs
non deneo, sed guIa de IuturIs Incertus sum, promIttere
non audeo, sed deI dIsposItIonI commItto.
CapItuIum XVJJJ
Quomodo vIta CLrIstI soIvatur deo pro peccatIs LomInum, et
guomodo debuIt CLrIstus et non debuIt patI.
8ed dIc nunc guId tIbI de guaestIone, guam In prIncIpIo
proposuIstI, propter guam aIIae muItae se Inesserunt,
persoIvendum vIdeatur.
E. 8umma guaestIonIs IuIt cur deus Lomo Iactus sIt, ut
per mortem suam saIvaret LomInem, cum Loc aIIo modo
Iacere potuIsse vIderetur. Ad guod tu muItIs et necessarIIs
ratIonIbus respondens ostendIstI restauratIonem Lumanae
naturae non debuIsse remanere, nec potuIsse IIerI, nIsI
soIveret Lomo guod deo pro peccato debebat. Quod debItum
tantum erat, ut IIIud soIvere, cum non deberet nIsI Lomo,
non posset nIsI deus, Ita ut Idem esset Lomo guI deus. Unde
81
necesse erat, ut deus LomInem assumeret In unItatem
personae, guatenus guI In natura soIvere debebat et non
poterat, In persona esset guI posset. DeInde guIa de vIrIne
et a persona IIIII deI esset assumendus Lomo IIIe guI deus
esset, et guomodo sIne peccato de massa peccatrIce assumI
potuerIt monstrastI. VItam autem LuIus LomInIs tam
subIImem, tam pretIosam apertIssIme probastI, ut suIIIcere
possIt ad soIvendum guod pro peccatIs totIus mundI debetur,
et pIus In InIInItum. Eestat ero nunc ostendere guomodo
IIIa soIvatur deo pro peccatIs LomInum.
A. 8I propter IustItIam se permIsIt occIdI. nonne ad
Lonorem deI vItam suam dedIt?
E. 8I possum InteIIIere guod non dubIto, guamvIs non
vIdeam guomodo ratIonabIIIter Loc IecerIt, cum et IustItIam
IndecIInabIIIter et vItam suam aeternaIIter servare potuerIt,
Iatebor IIIum taIe guId sponte dedIsse deo ad Lonorem IIIIus,
cuI guIdguId deus non est compararI non potest, et guod pro
omnIbus omnIum LomInum debItIs recompensarI potest.
A. An non InteIIIIs guIa, cum InIurIas et contumeIIas et
mortem crucIs cum IatronIbus sIbI, sIcut supra dIImus,
propter IustItIam guam oboedIenter servabat, IIIatas benIna
patIentIa sustInuIt, eempIum dedIt LomInIbus, guatenus
propter nuIIa Incommoda guae sentIre possunt, a IustItIa
guam deo debent decIInent, guod mInIme dedIsset, sI
secundum potentIam suam mortem pro taII causa IIIatam
decIInasset?
E. VIdetur guod nuIIa Loc eempIum Ipse necessItate
dederIt, guonIam muItI ante adventum eIus et JOHAHHE8
EaptIsta post adventum, ante mortem eIus, IortIter mortem
pro verItate sustInentes IIIud suIIIcIenter dedIsse noscuntur.
A. HuIIus umguam Lomo morIendo praeter IIIum deo
dedIt guod aIIguando necessItate perdIturus non erat, aut
soIvIt guod non debebat. JIIe vero sponte patrI obtuIIt guod
nuIIa necessItate umguam amIssurus erat, et soIvIt pro
peccatorIbus guod pro se non debebat. Quapropter IIIe muIto
maIs dedIt eempIum, ut unusguIsgue guod aIIguando
Incunctanter amIssurus est, pro se Ipso reddere deo cum
ratIo postuIat non dubItet, guI cum nuIIatenus aut pro se
8<
IndIeret aut coeretur pro aIIIs, guIbus nILII nIsI poenam
debebat, tam pretIosam vItam, Immo se Ipsum, tantam
scIIIcet personam tanta voIuntate dedIt.
E. MuItum propInguas desIderIo meo.
8ed sustIne ut guaeram guIddam, guod guamvIs Iatuum
IorsItan putes guaerere, non tamen In promptu mILI est
guId respondeam, sI a me guaeratur. DIcIs guIa, guando
mortuus est, dedIt guod non debebat. 8ed nemo neabIt
meIIus IIIum IecIsse, guando Loc eempIum taIIter dedIt, et
maIs Loc pIacere deo, guam sI non Loc IecIsset, aut dIcet
cum non debuIsse tacere guod meIIus esse et guod maIs deo
pIacere InteIIeIt. Quomodo ero asseremus eum non
debuIsse deo guod IecIt, Id est guod meIIus esse et maIs
pIacere deo conovIt, praesertIm cum creatura debeat deo
totum guod est et guod scIt et potest?
A. QuamvIs creatura nILII Labeat a se, guando tamen
concedIt IIII deus aIIguId IIcIte Iacere et non Iacere, dat IIII Ita
suum esse utrumgue, ut IIcet aIterum sIt meIIus, neutrum
tamen eIatur determInate, sed sIve IacIat guod meIIus est,
sIve aIterum, debere Iacere dIcatur guod IacIt, et sI IacIt guod
meIIus est, praemIum Labeat, guIa sponte dat guod suum
est. Ham cum vIrInItas meIIor sIt conIuIo, neutrum tamen
ab LomIne determInate eIItur, sed guI conIuIo utI et guI
vIrInItatem servare mavuIt, guod IacIt debere Iacere dIcItur.
Hemo enIm vIrInItatem sIve conIuIum dIcIt eIII non
debere, sed dIcImus guIa guod mavuIt Lomo, anteguam
aIIguId Lorum statuat, Loc Iacere debet, et sI vIrInItatem
servat, pro spontaneo munere guod oIIert deo praemIum
espectat. Cum ero dIcIs creaturam debere deo guod meIIus
scIt et potest. sI InteIIIIs e debIto et non subaudIs. sI deus
Iubet, non est semper verum. 8IguIdem, ut dII, non debet
Lomo vIrInItatem e debIto, sed sI mavuIt, debet utI
conIuIo.
Quod sI te movet verbum guod est debere, nec potes
IIIud InteIIIere sIne aIIguo debIto. scIto guIa sIcut contInIt
posse et non posse et necessItatem aIIguando dIcI, non
guIa sunt In rebus ubI dIcuntur, sed guonIam sunt In aIIo.
Ita et debere. QuIppe cum dIcImus debere pauperes a
88
dIvItIbus eIeemosynam accIpere, non est aIIud guam dIvItes
debere pauperIbus eIeemosynam Impendere. Hoc namgue
debItum non est eIendum a paupere, sed a dIvIte. Deus
guogue dIcItur omnIbus debere praeesse, non guIa IIIe In Loc
aIIguo modo sIt debItor, sed guonIam omnIa debent IIII
subesse, et debere Iacere guod vuIt, guonIam guod vuIt debet
esse. Jta guando vuIt aIIgua creatura Iacere guod suum est
Iacere et non Iacere, dIcItur debere Iacere, guIa guod Ipsa
vuIt debet esse. DomInus Itague JE8U8 cum mortem, sIcut
dIImus, sustInere voIuIt, guonIam suum erat et patI et non
patI, debuIt Iacere guod IecIt, guIa guod voIuIt IIerI debuIt, et
non debuIt Iacere, guIa non e debIto. Hempe guonIam Ipse
Idem est deus et Lomo, secundum Lumanam guIdem
naturam, e guo, Lomo IuIt, sIc accepIt a dIvIna natura,
guae aIIa est ab Lumana, esse suum guIdguId Labebat, ut
nILII deberet dare nIsI guod voIebat, secundum personam
vero sIc a se Ipso Labebat guod Labebat, et sIc perIecte sIbI
suIIIcIens erat, ut nec aIII guIcguam retrIbuere deberet, nec
ut sIbI retrIbueretur dare IndIeret.
E. Aperte nunc vIdeo guIa nuIIa ratIone se Ipsum mortI
e debIto, sIcut ratIo mea vIdebatur monstrare, dedIt ad
Lonorem deI, et tamen Iacere debuIt guod IecIt.
A. Honor utIgue IIIe totIus est trInItatIs. Quare guonIam
Idem Ipse a est deus, IIIIus deI, ad Lonorem suum se Ipsum
sIbI sIcut patrI et spIrItuI sancto obtuIIt, Id est LumanItatem
suam dIvInItatI suae, guae una eademgue trIum personarum
est. Ut tamen In eadem Ipsa verItate manentes apertIus
Ioguamur guod voIumus, dIcamus, sIcut usus Labet, guIa
IIIIus sponte se Ipsum patrI obtuIIt. Hoc namgue modo
aptIssIme dIcItur guIa et In una persona totus deus, cuI
secundum LomInem se obtuIIt, InteIIIItur, et per nomen
patrIs et IIIII Immensa guaedam In cordIbus audIentIum,
cum patrem IIIIus Loc modo postuIare pro nobIs dIcItur,
pIetas sentItur.
E. Hoc IIbentIssIme accIpIo.
84
CapItuIum XJX
Quanta ratIone de morte eIus seguatur Lumana saIvatIo.
A. Jntueamur nunc, prout possumus, guanta Inde ratIone
seguatur Lumana saIvatIo.
E. Ad Loc tendIt cor meum. Ham guamvIs Loc mILI
vIdear InteIIIere, Ipsam tamen ratIonIs contetIonem a te
voIo IIerI.
A. Quantum autem sIt guod IIIIus sponte dedIt, non est
opus eponere.
E. 8uIIIcIenter patet.
A. Eum autem guI tantum donum sponte dat deo, sIne
retrIbutIone debere esse non IudIcabIs.
E. Jmmo necesse esse vIdeo, ut pater IIIIo retrIbuat.
AIIoguIn aut InIustus vIderetur esse sI noIIet, aut Impotens
sI non posset, guae a deo aIIena sunt.
A. QuI retrIbuIt aIIcuI. aut dat guod IIIe non Labet, aut
dImIttIt guod ab IIIo potest eII. PrIus autem guam tantam
rem IIIIus Iaceret, omnIa guae patrIs erant sua erant, nec
umguam debuIt guod IIII dImIttI possIt. QuId ero
retrIbuetur nuIIIus reI eentI, et cuI non est guod darI aut
dImIttI possIt?
E. E una parte vIdeo retrIbuendI necessItatem, et e
aItera ImpossIbIIItatem, guIa et necesse est deum reddere
guod debet, et non est guod reddat.
A. 8I tanta et tam debIta merces nec IIII nec aIII reddItur,
In vanum IIIIus tantam rem IecIsse vIdebItur.
E. Hoc neIas est aestImare.
A. Hecesse est ero ut aIIcuI aIII reddatur, guIa IIII non
potest.
E. JnevItabIIIter seguItur.
A. 8I voIuerIt IIIIus guod sIbI debetur aIII dare. poterItne
pater Iure IIIum proLIbere, aut IIII cuI dabIt neare?
E. Jmmo et Iustum et necessarIum InteIIIo, ut cuI
voIuerIt dare IIIIus, a patre reddatur, guIa et IIIIo guod suum
85
est dare IIcet, et pater guod debet non nIsI aIII reddere
potest.
A. QuIbus convenIentIus Iructum et retrIbutIonem suae
mortIs attrIbuet guam IIIIs, propter guos saIvandos, sIcut
ratIo verItatIs nos docuIt, LomInem se IecIt, et guIbus, Ut
dIImus, morIendo eempIum morIendI propter IustItIam
dedIt? Frustra guIppe ImItatores eIus erunt, sI merItI eIus
partIcIpes non erunt. Aut guos IustIus IacIet Laeredes debItI
guo Ipse non eet, et eundantIae suae pIenItudInIs, guam
parentes et Iratres suos, guos aspIcIt tot et tantIs debItIs
obIIatos eestate tabescere In proIundo mIserIarum, ut eIs
dImIttatur guod pro peccatIs debent, et detur guo propter
peccata carent?
E. HILII ratIonabIIIus, nILII duIcIus, nILII desIderabIIIus
mundus audIre potest. Eo guIdem tantam IIducIam e Loc
concIpIo, ut Iam dIcere non possIm guanto audIo euItet
cor meum. VIdetur enIm mILI guod nuIIum LomInem reIcIat
deus ad se sub Loc nomIne accedentem.
A. Jta est, sI accedIt sIcut oportet. Quemadmodum autem
sIt ad tantae ratIae partIcIpatIonem accedendum et
guomodo sub IIIa vIvendum, nos ubIgue sacra scrIptura
docet, guae super soIIdam verItatem, guam deo adIuvante
aIIguatenus perspeImus, veIut super IIrmum Iundamentum
Iundata est.
E. Vere guIdguId super Iundamentum Loc aedIIIcatur,
super IIrmam petram Iundatur.
A. Puto me Iam aIIguantuIum tuae satIsIecIsse guaestIonI,
guamvIs Loc meIIor me Iacere pIenIus possIt, et maIores
atgue pIures guam meum aut mortaIe InenIum
compreLendere vaIeat LuIus reI sInt ratIones. PaIam etIam
est guIa deus, ut Loc Iaceret guod dIImus, nuIIatenus
IndIebat, sed Ita verItas ImmutabIIIs eIebat. LIcet enIm
Loc guod Lomo IIIe IecIt, deus dIcatur IecIsse propter
unItatem personae, deus tamen non eebat ut de caeIo
descenderet ad vIncendum dIaboIum, negue ut per IustItIam
aeret contra IIIum ad IIberandum LomInem, sed ab LomIne
deus eIebat ut dIaboIum vInceret, et guI per peccatum
deum oIIenderat, per IustItIam satIsIaceret. 8IguIdem dIaboIo
86
nec deus aIIguId debebat nIsI poenam, nec Lomo nIsI vIcem,
ut ab IIIo vIctus IIIum revInceret, sed guIdguId ab IIIo
eIebatur, Loc deo debebat non dIaboIo.
CapItuIum XX
Quam mana et guam Iusta sIt mIserIcordIa deI.
MIserIcordIam vero deI guae tIbI perIre vIdebatur, cum
IustItIam deI et peccatum LomInIs consIderabamus, tam
manam tamgue concordem IustItIae InvenImus, ut nec
maIor nec IustIor coItarI possIt. Hempe guId mIserIcordIus
InteIIII vaIet, guam cum peccatorI tormentIs aeternIs
damnato et unde se redImat non LabentI deus pater dIcIt.
accIpe unIenItum meum et da pro te, et Ipse IIIIus. toIIe me
et redIme te? QuasI enIm Loc dIcunt, guando nos ad
CLrIstIanam IIdem vocant et traLunt. QuId etIam IustIus,
guam ut IIIe cuI datur pretIum maIus omnI debIto, sI debIto
datur aIIectu, dImIttat omne debItum?
CapItuIum XXJ
Quod ImpossIbIIe sIt dIaboIum reconcIIIarI.
DIaboII vero reconcIIIatIonem de gua guaesIvIstI,
ImpossIbIIem InteIIIes, sI dIIIenter Lumanam consIderes.
8Icut enIm Lomo non potuIt, reconcIIIarI nIsI per LomInem-
deum guI morI posset, per cuIus IustItIam deo restItueretur
guod per peccatum LomInIs perdIderat. Ita aneII damnatI
non possunt saIvarI nIsI per aneIum-deum, guI morI possIt
et guI per suam IustItIam deo reparet guod aIIorum peccata
abstuIerunt. Et sIcut Lomo per aIIum LomInem, guI non
esset eIusdem enerIs, guamvIs eIusdem esset naturae, non
debuIt reIevarI. Ita nuIIus aneIus per aIIum aneIum saIvarI
debet, guamvIs omnes sInt unIus naturae, guonIam non
sunt eIusdem enerIs sIcut LomInes. Hon enIm sIc sunt
omnes aneII de uno aneIo, guemadmodum omnes LomInes
de uno LomIne. Hoc guogue removet eorum restauratIonem,
guIa sIcut cecIderunt nuIIo aIIo nocente ut caderent, Ita
87
nuIIo aIIo adIuvante surere debent. Quod est IIIIs
ImpossIbIIe. AIIter enIm In dInItatem guam LabIturI erant
non possunt restItuI, guonIam sIne aIIeno auIIIo per
potestatem suam guam acceperant, stetIssent In verItate, sI
non peccassent. Quapropter sI guIs opInatur saIvatorIs
nostrI redemptIonem usgue ad IIIos aIIguando debere
etendI, ratIonabIIIter convIncItur guIa IrratIonabIIIter
decIpItur. Quod non dIco, guasI pretIum mortIs eIus
omnIbus LomInum et aneIorum peccatIs sua manItudIne
non praevaIeat, sed guonIam perdItorum aneIorum
reIevatIonI ImmutabIIIs ratIo repunat.
CapItuIum XXJJ
Quod In IIs guae dIcta sunt, veterIs et novI testamentI verItas
probata sIt.
E. EatIonabIIIa et guIbus nILII contradIcI possIt guae
dIcIs, omnIa mILI vIdentur, et per unIus guaestIonIs guam
proposuImus soIutIonem, guIdguId In novo veterIgue
testamento contInetur, probatum InteIIIo. Cum enIm sIc
probes deum IIerI LomInem e necessItate, ut etIam sI
removeantur pauca guae de nostrIs IIbrIs posuIstI, ut guod
de trIbus deI personIs et de ADAM tetIIstI, non soIum
JudaeIs sed etIam paanIs soIa ratIone satIsIacIas, et Ipse
Idem deus-Lomo novum condat testamentum et vetus
approbet. sIcut Ipsum veracem esse necesse est conIIterI, Ita
nILII guod In IIIIs contInetur verum esse potest aIIguIs
dIIIIterI.
A. 8I guId dIImus guod corrIendum sIt, non renuo
correctIonem, sI ratIonabIIIter IIt. 8I autem verItatIs
testImonIo roboratur, guod nos ratIonabIIIter InvenIsse
eIstImamus, deo non nobIs attrIbuere debemus, guI est
benedIctus In saecuIa amen.
' ' '
88
end oI AnseIm oI Canterbury's Cur deus Lomo
' ' '
dIItIzed and prooIread by Yeor HacLInLIn
yeor@Iname.com