2 Steri̇li̇zasyon Ve Dezenfeksi̇yon PDF

STERLZASYON VE
DEZENFEKSYON
24.09.2010 Sterilizasyon-Dezenfeksiyon 2
Sterilizasyon
Sterilizasyon, mikroorganizmalarn
vejetatif ve spor ekillerinin, fiziksel veya
kimyasal yntemlerle ldrlme ilemidir
Sterilizasyon derecelendirme yok (!)
Mikrobiyolojik almalarn yrtlmesi iin ortam steril
olmaldr
Bir mikroorganizmann tans ancak saf kltr halinde retilmesi
ile mmkndr. Bu da ancak steril artlarda allarak dier
mikroorganizmalarn kontaminasyonunu (bulan) nlemekle
olur.
Cerrahide infeksiyonlardan korunmak iin dokulara
temas edecek olan aletlerin zararl mikrobiyal rn veya
atklardan arndrlmas gerekli
Sterilizasyon yntemleri
1. Is ile sterilizasyon
a) Nemli s
a) Kaynatma
b) Basnl buhar
c) Tindalizasyon
d) Pastrizasyon-UHT
b) Kuru s
a) Kzl dereceye kadar stma
b) Alevden geirme
c) Kuru scak hava
sterilizasyonu
2. Inlar ile sterilizasyon
a) UV nlar
b) X, gama nlar
3. Szme ile sterilizasyon
4. Kimyasal maddelerle
sterilizasyon
a. Sv ortama kimyasal
maddeler ekleme
--Timol
-- Kloroform
b. Gaz uygulama
-- Etilen oksit
-- Beta propiolakton
Mikroorganizmalarn sitoplazmasnda
protein yapsnda maddeler ve enzimler
var
Yksek s, proteinleri koagle ederek
bakteri lmne neden olur
Is ile yaplan sterilizasyonda baz faktrler etkilidir:
s derecesi
sresi
mikroorganizmalann cinsi
bulunduklar reme dnemi gibi
Sreci etkileyen faktrler:
Ortamn nemi arttka daha dk s derecelerinde ve
daha ksa zamanda sterilizasyon salanr
Mikroorganizmalarn iindeki su miktar arttka,
proteinlerin daha hzl koagle olur
Ortamn pH derecesi asit veya alkali tarafa kayarsa s
daha fazla etkili olur
Mikroorganizmalar logaritmik reme dnemlerinde sya
daha duyarldrlar
***Ortamda fazla miktarda organik madde
bulunmas mikroorganizmann sya kar direncini
arttrr (ekerler, nkleik asitler, proteinler ve yalar)
Kuru s oksidatif yol ile bakteriyi ldrr
Nemli s proteinleri koagle ederek bakteriyi
ldrr
Proteinler nemli ortamda stldklarnda, SH gruplar
aa kar ve daha kk peptit zincirlerine ayrlrlar
Bu peptit zincirleri aralarnda yeni balar yaparak
orjinal protein molekllerinden farkl yeni kompleksler
olutururlar
Su yokluunda (Kuru havada), peptit
zincirlerindeki polar gruplar ok daha az
aktif ve hareketsizdirler
Bu nedenle peptit molekllerinin almas
iin daha fazla enerji gerekir ve kuru
ortamda proteinin sya dayankll
belirgin olarak artar
YNTEM ETK
Is
Kuru s- oksidasyon
Nemli s- hidroliz
Mikroorganizma proteinlerinde irreversibl
denatrasyon
Inlar DNA balarnn paralanmas
Transkripsiyon ve replikasyonda hataya
neden olur
Etilen oksit Protein molekllerinde (enzimlerde)
alkilasyon
DNA ve RNA sentezi bozulur
STERLZASYON YNTEMLER ve ETK MEKANZMALARI
Sterilizasyon ilemine gemeden nce
yaplmas gereken uygulamalar
1. Sterilizasyonu gerekletirilecek olan nesnenin
n slatma ilemi
2. Aletlerin temizlenmesi
3. Temizlenen aletlerin korozyondan korunmas
(kurutulma yada korozyon nleyiciler)
4. Sterilizasyona gemeden nceki son basamak
alet ve malzemenin uygun bir ekilde
paketlenmesidir (kat, plastik, polifilm vb.)
NEML ISI LE STERLZASYON
1. Kaynatma:
Normal artlarda kaynatma 100 C s salar
Hepatit viruslar 30 dk
Vejetatif bakteriler ve baz bakteri sporlar 5-10 dk
ou bakteri sporlar 30 dk
2. Basnl scak buhar sterilizasyonu:
Bu yntem otoklav ad verilen cihazlarda
uygulanr
Basnl buhar mevcut bakteri, virs ve
mantarlar tahrip ederek mutlak bir sterilizasyon
salar
**Kritik ve yar kritik olarak snflandrlan tm
alet ve malzemeler otoklavda steril edilmelidir
Kritik :
Normalde steril olan dokulara, vcut boluklarna ve
vcut svlarna temas eden malzemeler: Cerrahi aletler,
kardiyak ve riner kateterler, implantlar, ineler gibi.
*Her kullanmdan sonra mutlaka sterilize edilmelidirler
Yar
kritik :
Mukozaya temas eden ancak vcuda penetre
olmayan malzemeler: Laringoskop, endotrakeal tp, anestezi
ekipmanlar, nebulizer, termometreler, hidroterapi tanklar, fleksibl fiberoptik
endoskop, vajinal spekller, oftalmik aralar ve baz di dolgu malzemeleri gibi.
*Her kullanmdan sonra sterilize edilmelidirler
**Ancak snn bu tr malzemeye zarar vermesi durumunda
yksek dzeyde dezenfeksiyon ilemine tabi tutulmaldrlar
Kritik
Olmayan:
Devamll bozulmam deri ile temas eden alet ve
malzemeler: Stetoskop, yatak araf, EKG ekipmanlar, srg, kvoz,
yatak araf ve hastane odas eyalar gibi.
*Bu snfa giren alet ve malzemenin her kullanmdan sonra dk
dzeyde dezenfeksiyon uygulamalar yaplmas yeterlidir
Basnl buhar sterilizasyonunda tavsiye edilen,
s, basn ve sreler.
Scaklk (C) Basn (psi) Sre (Dakika)
121 15 (1 atm) 15
125 20 10
134 30 (2 atm) 4
3. Tindalizasyon (Fraksiyone stma ):
Yksek sda bozulabilecek sv maddeler
belirli s derecesinde birka gn st ste
stlarak sterilize edilir.
Hidrolize olabilecek zeltiler 70Cde 1 sa
Kan, serum ve alar gibi proteinli maddeler
56 Cde 1 sa
4. Pastrizasyon ve Ultra High Temperature
(UHT)
Baz besin maddelerinin zellikle stn
sterilize edilmesinde kullanlan bir yntemdir
Pastrizasyon:
62 C30 dk,
72C15 sn
UHT:
135-150C de 3-4 saniye stlr ve sratle 22Cye
soutulur, aseptik artlarda steril kaplara konur
KURU ISI LE STERLZASYON
a) Kzl dereceye kadar stma: Isya dayanan ine,
ze gibi madeni gereler alevde akkor (kzl) haline
gelinceye dek stlarak sterilize edilir ve
souduktan sonra kullanlr.
b) Alevden geirme: Lam, lamel, cam balon ve
tplerin az alevden birka kez geirilerek sterilize
edilebilir.
c) Kuru scak hava ile sterilizasyon: Kuru scak
hava ile alan sterilizatrlere Pasteur frn
denir.
Tp, balon, petri kutusu, pipet gibi cam malzeme,
madeni eya, baz toz halindeki maddeler ve yalar
Pasteur frnnda sterilize edilebilir
Kuru scak hava sterilizasyonunda tavsiye
edilen s ve sreler
Scaklk(C) Sre(Saat)
121 6-12
140 3
150 2,5
160 2
170 1
Pastr Frnnn Grnm
IINLAMA LE STERLZASYON
Is ve dier yntemlerin kullanlamad ortamlarn
sterilizasyonu iin nlarn etkisinden yararlanlr
Bu nlar mikroorganizmalardan baka, evreye de etkili
olduklarndan kullanm alanlar snrldr
Bir atomdan elektron koparmak iin 10 ev enerji gerekir
*Bunlar; X ve Gamma nlardr
*Ultraviyole nlar iyonizasyon oluturmaz (Fakat
fotokimyasal deimelere neden olarak etkili olur)
Tek kullanmlk enjektr, kateter gibi malzemeler
UV nlar:
UV nlar yalnzca direkt geldiinde etkilidir
UV kayna ile steril edilecek ortam arasnda bir
engel bulunmamaldr
UVnin deri ve gzde irritasyon yapmas
nedeniyle gzlkle ve kapal giysi ile
allmaldr
Ameliyathaneler, doku kltr odalar, mikoloji
laboratuvarlar, PCR kabinleri ultraviyole
nlarnn kullanlabildii yerlere rnektir
SZME LE STERLZASYON
Bir svda veya havada bulunan
partikllerin gzenekli eper veya zardan
geirilerek ayrlmasna filtrasyon denir
Fiziksel ve kimyasal yaplar, zellikle s
ile bozulan maddelerin sterilizasyonu en
kolay olarak filtrasyon ile yaplr
Mikroorganizmalar filtrede tutulmalarna karn,
toksin, pirojen madde gibi rnleri tutulamaz
Mikrobiyolojide filtrelerin uygulama alanlar:
Toksinlerin sv kltrlerden ayrmnda,
Antijen ve enzimlerin hcrelerden arndrlmasnda
zeltilerin ve havann sterilizasyonunda filtrasyon
kullanlabilir.
Filtrelerin sklkla kullanld uygulama alanlarndan
biri ortam havasnn temizlenmesi ilemidir (HEPA
filtreler)
Mikrobiyoloji laboratuvarlarnda kullanlan filtreler:
1. Porselen filtreler
2. Diatom topra filtreler
3. Asbest szgeli filtreler
4. Cam tozu filtreler
5. Membran filtreler
****Gnmzde mikrobiyoloji laboratuvarlarnda
zellikle membran filtreler kullanlmaktadr
ETLEN OKST
Etilen oksit btn mikroorganizmalarn vejetatif
ekillerine ve sporlarna letal (ldrc) etki gsterir
10.8 Cnin zerindeki slarda gaz halinde bulunur
Yanc ve patlayc bir gaz olduu iin azot veya
karbondioksit ile kartrlarak daha gvenli hale
getirilmektedir. (Gnmzde EO/CO2 10/90 orannda)
Etilen oksit 50 Cde 3 saat sreyle uygulanr
lem sonras gazn toksik etkisi nedeniyle malzemeler,
sterilizasyon ileminden sonra 4 saat- 7 gn
havalandrlmaldr
STERLZASYONUN KONTROL
Kuru ve nemli s ile alan sterilizatrlerin
periyodik olarak fonksiyonel kontrolleri
yaplr (zaman, s, basn)
Fiziksel kontrol: maksimal termometre ile
Kimyasal kontrol: Sticker, Browne tpleri veya
kimyasal madde emdirilmi kat indikatrlerle
Biyolojik kontrol: Yksek sya direnli bakteri
sporlar ile
Maksimal termometre sterilizasyon
sresinde eriilen en yksek s derecesini
gsterir, fakat eriilen en yksek s
derecesinin devam sresi hakknda
bilgilendirmez
Kimyasal kontrol, baz kimyasal
maddelerin yksek s derecelerinde renk
deitirme veya ergime slarndan
faydalanlarak yaplr
Biyolojik indikatrler:
Buhar sterilizasyonunda
Bacillus stearothermophilus,
Kuru s, EO ve gaz plazma
sterilizasyonlarnda Bacillus
subtilis sporlar kullanlr
Kltr yaplr ve sporlarn lp
lmedii kontrol edilir
48 saat gibi bir sreye ihtiya
var
Bowie-Dick Testi: buhar doygunluunu ve
vakum sistemini kontrol eder
Dezenfeksiyon
Bir materyal zerinde bulunan infeksiyon
oluturabilecek mikroorganizmalarn
ortamdan uzaklatrlmas ilemidir
Bakteri sporlar gibi ok direnli olan baz
mikroorganizmalar infeksiyon
oluturamayacak saylarda cisim zerinde
kalabilir
Antisepsi
Canl dokular zerinde veya iindeki
mikroorganizmalar genellikle kimyasal
maddeler kullanarak ortadan kaldrmaya
ynelik uygulamalardr
Asepsi
Ortamn, yaralarn mikroorganizmalar ile
kontaminasyonunu nlemeye ynelik tm
nlemler
Dekontaminasyon
Bir cismin kontamine eden infeksiyon
etkeni mikroorganizmalardan arndrlarak,
temas eden kiilerde infeksiyon
oluturmas riskinin azaltlmasdr
Kan ve kartlarla kirli yzeyler
tan ve tedavi amal giriimlerde kullanlm
tbbi ve cerrahi aletler
Dezenfeksiyon ilemi sterilizasyon
derecesine yaknlkta olabilir ( yksek
dzeyde dezenfeksiyon)
Mikroorganizmalarn vejetatif (hastalk
yapc ve d evre koullarna dirensiz)
ekillerinin ldrld ekilde olabilir
(dk dzeyde dezenfeksiyon)
Etki Mekanizmas:
Dezenfektan maddeler,
a. mikroorganizmann yar geirgen zarnda yapsal ve
ilevsel bozukluklar yaparak,
b. hcre proteinlerini ve yaamsal enzimleri inaktive
ederek,
hcrenin biyosentez ve remesini durdurur
Dezenfektan bir maddenin etkisi aada bildirilen terimler
ile ifade edilir:
1. nhibisyon katsays [Inhibition coefficient (IC)]:
Dezenfektan maddenin buyyon gibi bir sv besiyerinde
remeyi tamamen durduran en dk younluudur.
2. nferior letal katsays (ILC):
Sporsuz bakterileri ldrmek iin gerekli temas zaman
ve dezenfektan younluudur.
3. Sperior letal katsays (SLC):
Sporlu bakterileri ldrmek iin gerekli temas zaman ve
dezenfektan younluudur.
4. Fenol katsays (PC):
Dezenfektan maddenin inferior letal katsaysnn
fenolnkne orandr:
Dezenfektanlar:
norganik bileikler
Asit ve alkaliler
Ar madenler ve
tuzlar
Oksidan maddeler
Kireli maddeler
Organik bileikler
Organik metal
bileikleri
Fenoller
Alkoller
Deterjanlar
Gaz dezenfektanlar
Boyalar
Asit ve alkaliler
yonlamalar kolay olan H2SO4, HNO3 ve HCl
gibi kuvvetli asitlerin ve NaOH, KOH gibi kuvvetli
alkalilerin bakterisit etkileri fazladr
%0.2 H2SO4, su borularnn, %2 HCl arbon
pheli hayvan kl ve derilerinin
dezenfeksiyonunda kullanlr
Benzoik asit ve propiyonik asit bozulmay
nlemek iin besin maddelerinin iine konur
Ar madenler ve tuzlar
Cu, Ag ve Hg tuzlar
Yksek konsantrasyonda proteinleri
phtlatrrlar ve dokulara da zararldrlar
Civa bileikleri: nemli yan etkileri var, az
kullanlr
Gm nitrat: %1 lik zeltisi yenidoan
bebeklerde gz antiseptii
Oksidan maddeler
Hidrojen peroksit
Potasyum permanganat
Ozon
Klor ve klor vericiler (sodyum hipoklorit, kloraminler)
Brom ve iyot bileikleri
Oksitleyici etkileriyle enzim aktivitesini bozarlar
Klor ve ozon, sularn dezenfeksiyonunda kullanlr
Kireli maddeler
Snmemi ve snm kire
Lam ukurlarnn, insan ve hayvan
kadavralarnn, tkrk kaplarnn
dezenfeksiyonunda kullanlr
Organik metal bileikleri
Mertiolat, deri antiseptiidir. Protein miktar az
olan biyolojik zeltilere koruyucu olarak
konur (alara).
Merkrokrom, deri antiseptii olarak alkol
veya aseton zeltisi halinde kullanlr
Fenilmerkri tuzlar, etkili bir fungusittir ve deri
antiseptii olarak kullanlr
Fenoller
%3-5lik zeltisi kuvvetli bakterisittir
Bakterilerin vejetatif ekillerini hzla spor
ekillerini yava yava ldrr
Etkisini proteinleri koagle ederek gsterir
Fenoller(devam)
Fenol trevleri
Krezol; (krezol sabun zeltisi- %5lik)
Bisfenoller, (bakterisit+fungusit)
Lizol, deri antisepsisinde kullanlr
Diklorofen, tetraklorofen, hekzaklorofen ve
klorohekzidin zellikle gram pozitif koklar
zerine bakterisit etkilidirler
Heksaklorofen sabunlara katlr
Alkoller
Etilalkol (%70), izopropil alkol (%90), benzil
alkol, propilen glikol.
Bakterisit etkilidir ve sadece sporsuz vejetatif
mikroorganizmalara etkilidir
Fungusit etkili
Proteinleri denatre ederler
Sulandrlm alkol saf alkolden daha bakterisittir
Etil alkol deri antiseptii olarak kullanlr
Mikroorganizmann membran yapsn bozarlar
proteinlerde hzl tahribata neden olurlar...
Deterjanlar
gruptur:
Anyonik bileikler: byk molekll ya asitlerinin Na
ve K tuzlar, sabunlar ve sodyum loril slfattr
Poliesterler ve poligliserol esterleri, sadece mekanik
etki ile mikroorganizmalar uzaklatrrlar
Katyonik deterjanlar, drtl amonyum bileikleridir.
(Benzalkonyum klorr (zefiran)),
***Gram pozitif ve negatif bakterilere ayn derecede
etki ederler
*Ya, protein ve anyonik deterjanlarla inaktive
olabildiklerinden etkileri snrldr
Gaz dezenfektanlar
SO2
Ozon
Formaldehit
Etilen oksit
Betapropiyolakton
Klor
ki avantaj vardr:
lem sonras dezenfektann ortamdan tamamen
uzaklatrlabilmesi
Uygulamann normal veya ykseltilmi sda
yaplabilmesi
Formaldehit, %40lk zeltisi formalin
adn alr
Bakterilerin vejetatif ve sporlu ekillerine etkili
Kuma, tahta, deri, lastik, maden ve boyalar
bozmaz
Tberkloz ve arbon gibi hastalklardan
sonra oda dezenfeksiyonu bununla yaplr
Boyalar
Boyalar hcre proteinleri ile birleerek
mikroorganizmalar ldrc ve remesini
durdurucu etki gsterirler
Malait yeili, brillant yeili, kristal viyole
ve metilen mavisi
Kristal viyole ve metilen mavisi azdaki
pamukuk gibi mantar hastalklarnda ve
derideki dermatofit infeksiyonlarnda
kullanlr
Boyalar(devam)
Akriflavin, mukoza antiseptii olarak
kullanlr. Gonokok, pnmokok, streptokok
ve stafilokoklara etkilidir
Rivanol, ak sar toz eklindedir,
stafilokoklara etkilidir. Sudaki 1/1000lik
zeltisi az boaz mukozas ve yaralar
iin antiseptik olarak kullanlr
Yksek Dzeyde Dezenfektanlar
Genellikle bakteriyel endosporlar hari
mikroorganizmalarn tmn 20 dakikada
ldren dezenfektanlar bu gruba girer:
Glutaraldehid
Formaldehid
Sodyum hipoklorit
Perasetik asid
Hidrojen peroksid
Orta seviyeli dezenfektanlar:
Bu grup, bakteri endosporlar hari
tberkloz basili ve dier
mikroorganizmalara 10 dakikada etkili
dezenfektanlar kapsar
Dk seviyeli dezenfektanlar:
Bakteri endosporlar ve tberkloz basiline
etkili olamayan
Vejetatif bakterilerin ounu, baz
mantarlar ve baz viruslar
10 dakika gibi bir srede ldrebilen
dezenfektanlardr

2 Steri̇li̇zasyon Ve Dezenfeksi̇yon PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 Steri̇li̇zasyon Ve Dezenfeksi̇yon PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STERLZASYON VE

You might also like