Professional Documents
Culture Documents
Analog Ve Sayısal Haberleşme PDF
Analog Ve Sayısal Haberleşme PDF
1
T
f
1.1.2.4. Alc
Verici tarafndan gnderilen sinyali alarak bu sinyalden tekrar bilgi sinyalini elde eden
elektronik devrelerdir.
ekil 1.2:Genel bir alcnn blok emas
1.1.3. Frekans, Periyot ve Dalga Boyu
Frekans bir iaretin bir saniyedeki titreim says olarak ifade edilir. Birimi Herz
(Hz)dir. f harfi ile ifade edilir.
Frekans formlyle hesaplanabilir. Burada
f = Frekans
T= Periyottur.
ekil 1.3: eitli frekanslar
aretin bir saykln tamamlama sresine periyot denir. Birimi saniyedir. Frekansn
tersidir. forml ile hesaplanr.
11
1
T
f
2. rnek: Periyodu 1mS olan sinsoidal sinyalin frekansn hesaplaynz.
zm:
3
3
1 1 10
1000 1
1*10 1
f Hz KHz
T sn
Bir iaretin 1 sayklnn ald yola dalga boyu denir. Birimi metredir. ile ifade
edilir. Fizikte sabit hzl bir aracn ald yol aadaki gibi hesaplanr:
Gidilen Mesafe = Aracn Hz * Zaman
Elektromanyetik sinyalin hz bolukta k hz olarak kabul edilir. Periyodu da o
sinyalin ilerledii sre olduuna gre dalga boyu,
Dalga Boyu () = Ik Hz (C) *Periyot (T)
Olduuna gre
khz c
frekans f
3. rnek: Frekans 100KHz olan bir sinyalin dalga boyu ne kadardr?
zm:
6
3
3
300*10
3*10 3000 3
100*10
c
m m Km
f
12
ekil 1.5: Elektromagnetik dalgann frekans spektrumu
1.1.4. Modlasyon
Genel olarak modlasyon, bilgiyi iletilebilecek bir seviyeye karma ilemi olarak
tanmlanr. Bu ilem iin ounlukla dk frekansl bilgi sinyalini yksek frekansl bir
sinyale bindirilmesi ile yaplr. Anlaml bir bilgi ( ses, grnt, renk veya veri) tayan dk
frekansl sinyale bilgi sinyali ya da mesaj sinyali ( fm ) olarak adlandrlr. Bilgi sinyaline
gre bir veya daha fazla parametresi deitirilen yksek frekansl sinyale tayc sinyal ( fc )
olarak isimlendirilir. Bilgi sinyaline gr bir veya daha fazla parametresi deitirilmi sinyale
modleli sinyal denir.
1.1.5. Modlasyonun Gereklilii
Dinleyiciler iin duyma mesafesindeki iki farkl mzik programn ayrt etmek ok
g olur. ayet bu programlarn biri 100 kHz ile 110 kHz aralndaki bantta dier
programda 120 kHz ile 130 kHz arasndaki banttan yaynlansa dinleyici istedii frekans
araln seerek istedii mzik programn dinleyebilir. te bu ilem modlasyon ile
gerekletirilebilir.
kinci bir neden ise anten boyu ile ilgilidir. Bilgi iaretini gndermek iin gerekli anten
boyu, dalga boyunun katlar olmak zorundadr. Anten boylar genellikle /2 ve /4
uzunluktadr. Bilgi iaretinin frekans dk olduundan dalga boylar ok byktr.
Dolaysyla bilgi iaretini modlesiz olarak iletebilmek iin kullanlacak anten boylar da ok
byk olmak zorundadr. ou zaman bu byklkte anten kullanmak imknszdr. Halbuki
bilgi sinyali kendinden ok yksek frekansl bir tayc sinyal ile modle edildiinde bilgi
ok daha kk boyutlu antenler vastasyla gnderilebilir. Bunu yle bir rnekle
13
aklayalm: 20 KHzlik yani
6
3
3
300*10
15*10 15
20*10
m Km
dalga boyuna sahip bir
bilgi sinyalini modlesiz olarak gndermek istersek kullanacamz antenin boyu
15
3, 75 .
4 4
Km
Km
olmaldr. Oysaki bu bilgi sinyalini 20 MHzlik yani
6
6
300*10
15
20*10
m
dalga boyuna sahip bir tayc sinyalle modle edersek
kullanacamz anten boyutunun
15
3, 75 .
4 4
m
m
olmas yeterli olacaktr. Bu anteni
yapmak hem mmkn olacaktr hem de maliyeti ok az olacaktr.
Bir dier nedense en nemlisi yksek frekansl elektromanyetik dalga enerjisi uzak
mesafeler kat edebilir. Bylece bilgi uzak mesafelere ulam olur.
1.1.6. Modlasyon eitleri
Modlasyon temel olarak analog modlasyon ve saysal modlasyon olarak ikiye
ayrlr. Analog ve saysal modlasyonun da kendi iinde eitli trleri vardr. Farkl
modlasyon trleri aadaki tabloda belirtilmitir.
Tablo 1.1: Modlasyon eitleri
Bu tabloda
VSB: Artk yan bant modlasyonu
SSB: Tek yan bant modlasyonu
DSB: ift yan bant modlasyonu
PM: Faz modlasyonu
14
FM: Frekans modlasyonu
PCM: Darbe kod modlasyonu
PPM: Darbe pozisyon modlasyonu
PWM: Darbe genilik modlasyonu
PAM: Darbe genlik modlasyonu ifade etmektedir.
Bir tayc sinyal sinsoidal olduunu var herhangi bir andaki sinyalin anlk deeri
aadaki gibidir.
e = Ec(max)sin[(2fct)+]
Burada,
Ec=Tayc sinyalin genliidir.
Fc=Tayc sinyalin frekansdr.
=Tayc sinyalin faz asdr.
Bilgi sinyaline gre tayc sinyalin yukardaki parametrelerden biri dierleri sabit
kalmak art ile deitirilmesine analog modlasyon denir.
Bilgi sinyaline gre tayc sinyalin genlii frekans ve faz sabit kalmak art ile
deitirilmesine genlik modlasyon (GM) denir.
Bilgi sinyaline gre tayc sinyalin frekans genlii ve faz sabit kalmak art ile
deitirilmesine frekans modlasyon (FM) denir.
Bilgi sinyaline gre tayc sinyalin fazn genlii sabit kalmak art ile
deitirilmesine faz modlasyonu (PM) denir. PM de frekans etkilenmeden faz
deitirilemez.
Modlasyon ilemini gerekletiren devrelere modlatr denir. Modleli sinyalden
tekrar bilgi sinyalinin elde edilmesine demodlasyon denir. Demodlasyon ilemini
gerekletiren devrelere demodlatr denir.
1.2. Genlik Modlasyonu
Genlik modlasyonunda bilgi sinyalinin genlii artarken tayc sinyalinin de genlii
artar. En st seviyeye bilgi sinyalinin pozitif alternanstaki maksimum deerinde ulalr.
Bilgi sinyalinin genlii dmeye baladnda tayc sinyalinde genlii der. En alt
seviyeye bilgi sinyalinin negatif alternasndaki maksimum seviyesinde ulalr. Genel olarak
genlik modlasyonun oluumu bu ekilde aklanabilir.
15
ekil 1.6:Genlik modlasyonu
Bu olaydaki en nemli noktalar yle sralanabilir:
Bilgi sinyali yok iken Es=0 modleli sinyalde sadece tayc sinyaller bulunur.
Yani verici taycy yollar.
Mesaj sinyalin genlii ile tayc sinyalin genlii eit iken yaplan genlik
modlasyon sonunda elde edilen modleli sinyale tam modleli denir. Bu olay
%100 modlasyon olarak adlandrlr.
Tayc sinyalin genliindeki deiim oran modlasyon faktr (m) olarak
tanmlanr. Modlasyon faktrnn % lik olarak tanmlanmasna modlasyon
yzdesi denir. rnein, modlasyon faktr m=0,6 olan bir modleli sinyalin
modlasyon yzdesi %m=m*100 yani %m=0,6*100=% 60 olur.
Modlasyon yzdesi 100 aarsa bu ileme ar modlasyon ad verilir. Bu
durumda bilgi sinyaline grltler eklenir ve iletim kalitesi der. zin verilen
modlasyon yzdesi % 85 ile % 95 arasdr. Modlasyon %100 ulamas
istenmez.
ekil 1.7: Genlik modlasyonu min. ve maks. genlik seviyesi
16
max min
max min
V V
m
V V
35
2.1.6. Kanal
Bilginin alcya gnderildii ortama kanal denir. Veri aktarmnda gnmzde ift
bkml kablolar (UTP-STP), fiber optik kablo ve kablosuz iletiim kullanlmaktadr.
2.1.7. Kanal Kapasitesi
Bir kanaldan iletilebilecek maksimum bit miktarna kanal kapasitesi denir.
2.1.8. Grlt
Grltnn eitleri ve grlt formlleri analog haberleme konularnda anlatlmtr.
Saysal haberlemede de etkili olan grlt eitleri sistem ii ve sistem d olmak zere iki
grupta toplanr.
Sistem ii grlt kaynaklar
Isl grlt: Bir iletkenin scakl arttka serbest elektronlarn enerji
seviyeleri artacandan iletken iindeki rastgele hareketi artar,
elektronlarn bu hareketi sl grlt olarak tanmlanr. Bu grlt ancak -
273 C derece scaklnda olumaz.
At grlts: Transistr ve diyot gibi yar elerin p-n eklemlerinde
elektronlarn rastgele yaynmlar (emission), eklemden nfuz etmeleri
(diffusion) ya da tekrar birlemeleri (recombination) sonucunda oluan
rastgele elektriksel deiimlerdir.
Sistem d grlt kaynaklar
Gne patlamalar
Yldrm dmesi ve imek akmas
Floresan lambalar
Elektrik motorlarnn almas
2.2. rnekleme Teoremi
rnekleme teoremi W Hz ile bant snrl bir x(t) analog iaretinden, onun yeniden ve
bozulmasz tekrar elde edilmesi iin rnek deerlerin nasl alnmas gerektiini
bildirmektedir. Bu teoreme Shanan ya da Nyquist teoremi denir.
rnekleme teoremi, ideal rnekleme ve doal rnekleme olara iki ekilde
incelenebilir.
deal rnekleme: rnekleme teoremi W Hz ile bant snrl bir x(t) analog
iaretinden, onun yeniden ve bozulmasz tekrar elde edilmesi iin gerekir ve
yeter koul Fs2W olmaldr.
36
Burada fs rnekleme frekansn gstermektedir.
ekil 2.1: fs rnekleme frekans
ayet fs deeri 2 fm deerinden kk olursa alnan rnekler frekans spektrumunda
st stte geleceinden bilgi sinyalini tekrar elde etme imkn ortadan kalkacaktr. Bu olaya
rtme hatas (aliasing) denir.
ekil 2.2: fs rnekleme frekans
fs>2 W ise bilgi iaretini tekrar elde etmek mmkndr. deal alak geiren szgeleri
tasarlamak mmkn olmadndan rnekleme ileminde bir koruma bandna ihtiya vardr.
rnein, telefon iaretinin bant genilii 3300 KHz genellikle en dk rnekleme frekans
6600 KHz yerine 8000 KHz kullanlr.
Doal rnekleme: Pratikte rnekleme sonlu genlik ve srekli darbeler
yardmyla yaplmaktadr. Byle bir ilemde bilgi iareti darbe boyunca
rneklenecektir.
2.3. Kodlama
Saysal kodlama veri bitlerinin fiziksel haberleme ortamnda nasl ifade edileceinin
yollarn tanmlar. Bir saysal kodlama tekniinde en az aadaki koullar salamaldr:
37
Sz konusu haberleme kanalnda birok iaretin ayn anda iletimin salanmas
iin en az bant geniliinin kullanlmasdr.
Yksek DC seviyeli iaretlerin iletiminde daha fazla zayflamaya maruz
kaldndan, daha uzun mesafe iletimi iin dk DC seviyesidir.
2 telli kablodan iletilirken kablonun fiziksel yapsndan kaynaklanan
problemlerden etkilenmemek iin iaretin polarize olmamasdr.
2.3.1. letim Kodlar
Kodlama yntemleri yle sralanabilir:
NRZ (Non Return to Zero) sfra dnsz: Bu kodlamada 0 bitleri 0V bir
gerilim ;1 bitleri bir pozitif gerilim ile temsil edilir. Bu en temel ve basit
yntemdir.
RZ (Return to Zero) sfra dnl: Saysal verilerden 0 biti 0V ile 1 biti,
bitin yars pozitif bir gerilim dier yars da 0V bir gerilim ile temsil edilir.
nrzi(Non Return to Zero Invertive): 0 verisi 0V ile 1 verisi eer nceki
gerilim 0V ise pozitif gerilimle, nceki gerilim pozitif ise 0V ile temsil edilir.
38
AMI, dnml darbe tersleme: 0 biti 0V ile, 1 biti dnml olarak
pozitif veya negatif gerilim ile ifade edilir.
PE (Phase Encode, Manchester) faz kodlamas: 0 bitlerinin ilk yarsnda
pozitif bir gerilim ile dier yarsnda negatif bir gerilim ile kodlanr. 1 bitleri
ilk yarda bir negatif gerilim, dier yarda pozitif bir gerilim ile ifade edilir.
Bu kodlamalar dnda CDP ve HDB3 kod sistemleri bulunmaktadr. Bunlardan en
karmak olan HDB3 kod sistemi telefon hatlarnda, PE kod sistemi ethernet kartlarnda ve
en basit olan NRZ RS232 seri haberleme sistemlerinde kullanlmaktadr.
2.4. Seri Data Gnderilmesi
Seri haberlemenin temelindeki prensip, verinin tek bir hat veya devre zerinden ayn
anda tek bir bit olmak zere iletilmesidir. Bilgiler 8, 16 veya 32 bit paketleri hlinde ard
ardna sralanrlar ve bit bit yollanr.
Teorik olarak bir seri hat, bir yerden dierine seri iareti iletmek iin biri iaret hatt ve
biri de toprak olmak zere iki kabloya ihtiya duyar. Ancak pratikte bu uzun sre iin
almaz ve iaretteki baz bitler kaybolur ve sonu etkilenir. Eer alan uta bir bit bile eksik
olursa dier bitler kayacandan alc ksmda hatal sonu ortaya kar. Bunun iin iki farkl
iletim metodu kullanlarak hatalar ortadan kaldrlmaya allmtr. Bu metotlar:
Asenkron seri haberleme
Senkron seri haberleme
39
2.4.1. Asenkron Data Gnderim
Bu haberleme ynteminde her veri bitinin izlenmesine yardmc olmas iin bit
dizisinin iine iaretleyiciler eklenir. Ksa bir veri akmnn balangc, belirten bir balang
biti eklenerek her bitin yeri bitlerin dzenli aralklarda zamanlamas ile tespit edilir. Her 8
bitlik verinin nnde balang biti gnderilmesiyle iki sistemin e zamanl almasna
gerek kalmaz, tek dikkat edilmesi gereken her iki sistemin veri hzlarnn ayn olmasdr.
Haberleme alc ucu balang bitini aldnda ksa sreli bir zaman sayac altrr.
Dizilerin ksa tutulmasyla zaman saycnn devre d kalmasnn nne geilmi olur. Bu
yntem haberleme kanalnn alan ve gnderen ularnn bir iaret hatt ile tam olarak
e zamanll salanamad iin asenkron haberleme olarak bilinir.
Geleneksel olarak bir mesajn en arkadaki biti ilk, en ndeki biti son olarak gnderilir.
Haberleme srasnda gnderen taraf, her mesajn bana bir balang biti, sonuna da bir
veya iki duru biti ekleyerek kodlar. Bazen ilk duru biti ile son bit arasna veri doruluunu
kontrol etmek iin bir elik (parity) biti eklenir. Bu oluan yapya veri erevesi (data frame)
denir. Veri erevesinde elik bitlerinin kullanlmas zorunlu deildir, bu her erevede
iletilecek bir bitten tasarruf salar ve bundan eliksiz (non parity) bit erevesi olarak sz
edilir.
ekil 2.3: Asenkron data gnderimi
Aada gnmzde sk kullanlan RS232 seri haberlemesi kullanlan konnektr
balants gsterilmitir. Burada dikkat edilirse 2 ve 3 nu.l ayaklar karlkl olarak
aprazlanmtr. Bylece ift ynl (duplex) haberleme imkn domaktadr.
ekil 2.4: RS232 seri haberlemesi kullanlan konnektr balants
40
Siz de yukardaki balanty gerekletirerek bir uydu alc ile bilgisayar arasnda
balant kurabilirsiniz.
2.4.2. Senkron Data Gnderim
Bu yntemde bir saat (clock) darbesi ile alc ve verici arasnda e zamanllk
salanarak bitlerin belirlenen zaman periyotlarnda gnderilmesine olanak salar. Bundan
dolay senkron seri haberleme denir. Alan u, saati kontrol ederek bir bitin eksik olup
olmadn veya fazladan bir bittin seri dizi iinde kp kmadn tespit eder. rnein, bir
tayc bandn zerinde bir rn tandn ve rnn be saniyede bir, bir alglayc cihaz
nnden getiini varsayalm. 5 saniye sre iersinde cihaz bir cisim alglarsa bunun tanan
rnden farkl bir cisim olduunu anlar ve alarm verir. Eer 5. saniyede bir cisim gemezse
bu sefer eksik bir rn olduunu fark eder ve baka bir alarm verir. Bu yntemin zayf yan,
haberlemenin bir ucu saat iaretini kaybettiinde iletim durur.
2.5. Darbe Kod Modlasyonu ve Kodlama Teknikleri
PCM dier modlasyon trlerine gre hata ve grltlerden daha az etkilenir. PCM
de bilgi tayan fm iareti nce uygun bir rnekleme frekans ile rneklenir. Daha sonra bu
rnek deerler belirli seviyelere yuvarlatlr. Sonra elde edilen her deer bir ikili kod
szc ile yani sonlu sayda 0, 1 dizisi ile gsterilir.
Sonuta rnek deer dizisi ikili kod szckleri dizisi ile gsterilir ve bir darbe dizisine
dntrlr. Bu yolla elde edilen iarete PCM dalga biimi denir.
ekil 2.5: PCM blok emas
rneklenmi analog iaret belirli seviyelere yuvarlandktan sonra saysal iarete
dntrmek iin kodlanmas gerekir. Bu ilem iin analog saysal dntrc (ADC)
kullanlr. Bu dnmden sonra kodlanm iaret elde edilir.
Uygulamada kullanlan ADC tipleri gruba ayrlabilir.
41
Basamakl dntrc
ekil 2.6: Basamakl ADC
Bu dntrc tipinde, giri iareti(Va) rnekleme sresi iinde D/A dntrc
kndaki Vb gerilimi ile karlatrlr. Eer Va>Vb ise karlatrcnn k yksek
seviyededir. Bu durumda kap aktr. Bylece gelen saat darbeleri saycya ular ve sayma
devam eder. D/A kndaki gerilim her basamak geldiinde bir basamak ykselir. Bir sre
sonra Vb gerilimi Va giri iareti geriliminden byk olacaktr. Tam bu anda karlatrcnn
k sfra der ve kap kapanr. Artk sayma ilemi durmutur. Bu andaki Q klar giri
gerilimine kar den kodu verecektir.
Ardal yaklaml dntrme: Bu dntrc basamak dntrcye gre
ok hzldr. Burada sayc yerine bir programlayc kullanlmaktadr.
Programlayc karlatrc devresi kna bakarak k kodunu arttrr ya da
azaltr.
ekil 2.7: Ardal yaklaml dntrme
42
Paralel dntrc: Bu dntrcler olduka karmak ve pahal olmalarna
karlk ok hzl alr. Btn bir dntrme ilemi tek admla yapldndan
bunlara fla dntrc denir.
Paralel dntrcnn alma prensibi ok basittir. Her kuanta dilimi iin ayr bir
karlatrc kullanarak giri geriliminin hangi dilimde olduunu anlar. Geriye kalan ilem,
karlatrc klarn uygun bir encoder balayarak bu klarn kodlanmasn
salamaktr.
2.5.1. Kuantalama lemi
Analog sinyallerin rneklenmi deerlerini belirli seviyelere yuvarlama ilemine
kuantalama denir.
rnein, -8V ile +8V arasnda deien bir iareti 8 kuanta seviyesine ayrld
dnlsn. ncelikle kuantalama araln bulmak gereklidir. a={(8)-(-8)}/8=2 olacaktr.
Yani bu sinyal iin alnan rnek deerler -8V, -6V, -4V, -2V, 0, 2V, 4V, 6V ve 8V
seviyelerine yuvarlanacaktr.
Bir kuantalam ilemi sonunda eski rnek deerlerin tekrar elde edilmesi mmkn
deildir. Bunun anlam, tersine bir ilem olmayan kuantalama sonucunda bir bilgi
kaybolmaktadr. Bu bozulmaya kuantalama hatas denir.
Bu hata kuantalama dilim aral artrarak azaltlabilir. Buna karn bir rnei
belirlemek iin kullanlmas gereken bit says da artacaktr.
Dzgn kuantalama: Bir giri sinyalinin rneklenmi deerleniri dorusal
olarak belirlenen seviyelere yuvarlanmasna dzgn kuantalama denir. Bir
nceki rnekte olduu -8V ile -7,5 arasndaki rnek deerleri 8 Vta
yuvarlanrken 3 V ile 3,5 V arasndaki deerler 3 V yuvarlanmasdr.
Dzgn olmayan kuantalama: Ses iareti istatiksel incelendiinde kk
genliklere daha sk rastland grlmektedir. Oysa kk iaretlerde
kuantalama grlts rahatsz edici boyutlara ulamaktadr. Bu grlty
azaltmak iin bavurulacak ilk yntem, adm byklnn azaltlmas veya
dilim saysnn arttrlmasdr. Ancak, bu durumda her bir rnei gstermek iin
kullanlmas gereken bit says artacandan bu yntem her zaman uygun ve
ekonomik deildir. Dier taraftan, ok seyrek ortaya kan yksek genlik
iaretleri iin gereksiz yere bir miktar dilim ayrlm olacaktr. Eer en byk
genlii kk tutarsak bu defa krplmalar meydana gelecektir. Bununla beraber
byk iaretler iin byk adm, kk iaretler iin de kk adm kullanlarak
iaret grlt oran ayn olmas salanabilir. Bu ekilde yaplan kuantalama
ilemine dzgn olmayan kuantalama denir. Bunu yapmak iin haberleme
sistemlerinde bir sktrma yaplmaktadr.
Ses iletimi iin nerilen balca iki tr sktrma erisi vardr. Bu erilerin biimi
sesin istatiksel zelliklerine baklarak en uygun biimde belirlenmitir. Bu eriler:
43
Amerika ve Japonyann kulland -tipi
Avrupann kulland A-tipi erilerdir.
ekil 2.8: Balca iki tr sktrma erisi
Sesin doalln koruyabilmesi iin kk genliklerde erinin dorusal olmas byk
genliklerde ise logaritmik olmas gerekmektedir. A-tipi eri tanm gerei bu koulu
salamaktadr.
UYGULAMA FAALYET
44
UYGULAMA FAALYET
Analog dijital evirici devresini kurunuz.
Yukarda ADC 0804 entegresi ile yaplan analog dijital evirici uygulama devresi
verilmitir. RV1 potu 500 ohm ve RV2 potu 10 K ohm deerindedir. Besleme devresi 5 V ve
ledlere bal diren deerleri 150 ohmdur.
lem Basamaklar neriler
Devreyi board zerine kurunuz.
Ledleri yan yana dizmeye zen
gsteriniz.
Devreye enerji veriniz. Beslemeyi ters balamaynz.
RV1 potun ile entegrenin 9 nu.l aya
2,5 V ayarlaynz.
Dijital l aleti kullannz. Krmz
probu entegrenin 9 nu.l ayana, siyah
probu aseye balaynz.
Analog giri ucu gerilimini 0V yapnz. 1
ve 2 nu.l noktalar ksa devre yapnz ve
ledleri gzlemleyiniz. Sonucu defterinize
not alnz.
RV2 potunu kullannz.
RV2 potu ile aadaki tabloda verilen
gerilim deerleri iin k deerini
doldurunuz.
Her deer ayr ayr yaplacak. Entegrenin
18 nu.l k en deersiz bittir.
UYGULAMA FAALYET
45
Analog Giri deal Saysal Deer Okunan Deer
0.0 0000 0000
0.5 0001 1010
1.0 0011 0011
1.5 0100 1101
2.0 0110 0110
2.5 1000 0000
3.0 1001 1010
3.5 1011 0011
4.0 1100 1101
4.5 1110 0110
5.0 1111 1111
46
PWM sinyalini, saysal haberleme sistemlerini inceleyiniz.
Devre emas
lem Basamaklar neriler
Yukardaki devreyi kurunuz.
Beslemenin simetrik olduuna dikkat
ediniz.
1 ve 2 nu.l noktalar balant yokken
RV1 potunu ayarlayarak 741in 3 nu.l
ayan gerilimini 0V yapnz.
Dijital l aleti kullannz. Krmz
probu 3 nu.l ayaa, siyah probu GND
ye balaynz.
1 ve 2 nu.l noktalar ksa devre yaparak
k iaretini defterinize iziniz.
Frekansn ve genliini not alnz.
1 ve 2 nu.l noktalar anz. 741in 3
nu.l ayann voltaj +5 V oluncaya
kadar pot ile ayarlaynz.
Dijital l aleti kullannz. Krmz
probu 3 nu.l ayaa, siyah probu GND ye
balaynz.
1 ve 2 nu.l noktalar ksa devre yapnz
k eklini iziniz.
Frekansn ve genliini not alnz.
1 ve 2 nu.l noktalar anz. 741 in 3
nu.l ayann voltaj -5 V oluncaya kadar
pot ile ayarlaynz.
Dijital l aleti kullannz. Krmz
probu 3 nu.l ayaa, siyah probu GND ye
balaynz.
1 ve 2 nu.l noktalar ksa devre yapnz
k eklini iziniz.
Frekansn ve genliini not alnz.
UYGULAMA FAALYET
47
1 ve 2 nu.l noktalar balant yokken
RV1 potunu ayarlayarak 741in 3 nu.l
ayan gerilimini 0V yapnz.
Dijital l aleti kullannz. Krmz
probu 3 nu.l ayaa, siyah probu GND
ye balaynz.
fm giriine frekans 500 Hz ve genlii 10
Vpp sins dalga uygulaynz. k
sinyali izerek tanmlaynz.
Frekansn ve genliini not alnz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Bit kavramn renebildiniz mi?
2. Seri haberleme tekniklerini kullanabildiniz mi?
3. rnekleme ilemini rendiniz mi?
4. Kodlama tekniklerini aklayabildiniz mi?
5. ADC 0804 entegresini kullanabildiniz mi?
6. DB9 konnektr balants yapabildiniz mi?
7. Saysal haberleme tekniklerini ayrt edebildiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
48
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Zamanda ayrk sinyallere saysal sinyal denir.
2. ( ) 16 bitlik bir veriye byte denir.
3. ( ) Saysal modleli sinyalle analog modleli sinyallere gre grltden daha ok
etkilenir.
4. ( ) PAM darbe genlik modlasyonudur.
5. ( ) PPM darbe konum modlasyonudur.
6. ( ) Saysal haberlemede bir frekans zerinden birden fazla bilgi iletilebilir.
7. ( ) Elektrik motorlarndan dolay oluan grlt sistem ii grltdr.
8. ( ) Frekans 3 KHz olan bir bilgi sinyali en az 6 KHz rnek hz ile rneklenmelidir.
9. ( ) HDB3 kod sistemi telefon hatlarnda kullanlr.
10. ( ) Asenkron seri iletiimde parity biti zorunludur.
Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
11. ..,ve .PCM
modlasyonunun aamalardr.
12. Senkron seri haberlemede ilk nce .. darbesi sonra veri katar
gnderilir.
13. .. ilemi sonunda bilgi sinyalinde geri dn olmayan bozulma oluur.
14. Bir kuantalama ileminden sonra -2V, -1V, 0V ,1V ve 2V seviyeleri olumutur.
Kodlama ilemi en az .bit ile kodlanmaldr.
15. Saysal haberleme hz lm birimi dir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
LME VE DEERLENDRME
49
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Haberleme ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
A) Anlaml bir bilginin karlkl alveriine haberleme denir.
B) Atmosfer bir iletim ortamdr.
C) Sinyal iindeki harmoniklerin birbirine karmasna intermodulation (ara
kipleme) denir.
D) Ayn klf iersinde yan yana bulunan kablolardaki sinyallerin birbirini
etkilemesine termal grlt denir.
2. I- Verici
II- Alc
III- letim ortam
IV-Frekans
Yukardaki kavramlardan hangisi ya da hangileri haberlemenin balca elemanlardr?
A) Yanlz I B) I-II-IV C) I-II-III D) I-II-III-IV
3. Frekans 1KHz olan sinyalin periyodu ka saniyedir?
A) 1 sn. B) 0,001 sn. C) 0,01 sn. D) 0,1 sn.
4. Aadaki kavramlardan hangisi yanltr?
A) Frekans artka periyot klr.
B) Bir saniyedeki titreim saysna periyot denir.
C) Bir sinyalin bir saniyede ald yola dalga boyu denir.
D) Bir sinyalin boluktaki hz k hzna eittir.
5. Genlik modlasyonu ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanltr?
A) Tayc sinyale gre bilgi sinyalinin genlii deiir.
B) Modlasyon sonunda bir st bir de alt yan bant oluur.
C) Yan bantlarn genlii tayc genliinin modlasyon indisi ile arpmnn
yarsna eittir.
D) Bant genilii bilgi sinyalinin frekansnn 2 katdr.
6. Bant genilii nedir?
A) Tac sinyalin frekansdr.
B) Bir bilgi kanalnn uzunluudur.
C) Bilgi sinyalinin frekansdr.
D) Bir bilgi kanalnn kapasitesidir.
MODL DEERLENDRME
50
7. I.Ses kalitesi GM gre daha iyidir.
II.Maliyeti GM gre daha azdr.
III.GM gre grltlerden daha az etkilenir.
Frekans modlasyonu ile ilgili yukarda verilen ifadelerden hangisi ya da hangileri
dorudur?
A) Yalnz II B) I-II C) I-III D) I-II-III
8. Saysal iletiimde veri iletim hz birimi nedir?
A) Herz B) Baud C)bps D) sn.
9. PCM oluturan ilem sras hangi kta doru olarak verilmitir?
A) Kuantalama Kodlama rnekleme
B) rnekleme Kodlama Kuantalama
C) rnekleme Kuantalama Kodlama
D) Kodlama Kuantalama rnekleme
10. Asenkron seri iletiim ile ilgili hangisi dorudur?
A) Balang ve biti bitleri vardr.
B) Kontrol biti kullanm zorunludur.
C) Haberleme senkranizasyon puls ile balar.
D) Tm data katar ayn anda gnderilir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
51
CEVAP ANAHTARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 Doru
2 Doru
3 Doru
4 Y
5 Doru
6 Yanl
7 Yanl
8 Yanl
9 Yanl
10 Doru
11 DSB
12 st Yan Bant/Alt
Yan Bant
13 Genliinde
14 Termal Grltdr.
15 Tayc Sinyalin/Faz
RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI
1 Doru
2 Yanl
3 Yanl
4 Doru
5 Doru
6 Doru
7 Yanl
8 Doru
9 Doru
10 Yanl
11 rnekleme-
Yuvarlama-Kodlama
12 Saat
13 Kuantalama
14 3
15 Bps
CEVAP ANAHTARLARI
52
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 C
3 B
4 B
5 A
6 D
7 C
8 C
9 C
10 A
53
KAYNAKA
Harold B. KLEN Modern Elektronik letiim Teknikleri, MEB Yaynlar,
STANBUL, 1997
John RONAYNE, Saysal Haberlemeye Giri, MEB Yaynlar, STANBUL,
1997
KAYRAN Ahmet H., Erdal PANAYIRCI, mit AYGL, Saysal
Haberleme,Birsen Yaynevi
Robert J. SCHOENBECK, Merrill PUBLSHNG, Electronic
Communications
Yasin KAPLAN, Veri Haberleme Kavramlar, Papatya Yaynclk,
STANBUL,2000
Yasin KAPLAN, Veri Haberlemesi Temelleri, Papatya Yaynclk,
STANBUL,2000
KAYNAKA