You are on page 1of 31

HARHTHARNA

(Isua leh Setana indona)


He Harhtharna leh Insiam\hatna bu t tak t hi, famkim lo leh tlwm tak;
Chhiartute apiangin anmahni leh Krista inkara thil fel lo leh buaina leh
harsatna awm apiangte, chin fel a nih theihna atan: Fapa tlan bo inhriat
chhuah chianna rilru ang pu a, Kan bawhchhitna sual avanga Pa min
hmangaihna ata ram hla taka tihhrana awma tlan bo tawh hnute hi kan Pa
min hmangaihtu hnen lam chu, engmah chhuanlam siam lova fapa tlan boin
a Pa hnen a pan mai ang khan, Mahni sualna hre chang lova, Krista I tana thi
tawh lam chu pan mai turin a sawm che a ni, Misual, lo haw rawh, tiin. Chu
aw chu I hriat chuan pan thuai rawh. Fapa tlan bo a pain a mamawh zawng
zawng a lo phuhruk ang khan, Vana kan Pa chuan mal a lo sawm ang che.
Hei hi I tana a ziaktu \awng\aina chu a ni.

Pastor H.B.Lalkhawliana
1.

NANGMAHAH CHUAN I MITE AN (KAN) HLIM THEIH NAN MIN


TIHARH THAR LEH DAWN LAWM NI? SAM 85:6

Harhtharna leh insiam\hatna leh a malswmna thute kan sawi dwn a.


A hmasa berin Thuhrilhhlwkna Thlarau bu I Selcted Messages p. 121, 122
a mi hi thuhmahruai atn han trlang hmasa ila.
Harhthar tra swmna hi kan kohhranin a mamawh lian ber chu a ni.
Sakhaw mi ni tra harhtharna hi thil dang zawng zawng aiin kan
kohhrana mi zawng zawngtena kan mamawh hmanhmawh hmasa ber chu a
ni. Chuvngin Harhtharna kan neih theihna tra hna thawh chu kohhranin a
tih tr pawimawh hmasa ber a ni bawk a. Lalpan malsawmna min pk duh
loh vng ni lovin keimahni lam kan inbuatsaih loh zwk avngin kan dawng lo
a. Lalpa malsawmna chu kan dawn theih nn \hahnemngai takin kan dilin

kan \awng\ai tr a ni. Lei nu leh paten an fate thil \ha pek an chk aia nasa
zwk daihin kan Pa vna mi chuan a Thlarau Thianghlim kan chunga leih
buak a chkin a duh m m a ni. Thlarau Thianghlim chu kan lo dawn theih
nna kan tih ve theihte an awm a. Chngte chu hngte hi an ni:
Inngaitlwm takin kan sual thupha kan chawi ang a.
Inchhra simin Lalpa hmaah \hahnemngai takin kan \awng\ai ang a.
Tichuan Lalpan a tiam, malsawmna chu kan chungah a leih bua ang.
Harhtharna chu chutianga \hahnemngai taka \awng\aina chauh chuan
rah a chhuahtr dwn a ni tihah hian kan chiang tr a ni.
Kan kohhran pumpui kan zavai hian kan harhthar vek in ring em ni?
Chutiang hun chu a thleng ngai lo vang.
Kan kohhranah hian mi piangthar lote an awm a, \henkhatten
\awng\aina nasa tak an neihnaahte pawh chuan an tel ngai lo a. Mi mal mal
chunga hna thawh hi kan tih tr chu a ni a. A sawia sawi aiin kan \awng\ai
tam zwk tr a ni.
Pwn lam a\anga chhiatna aiin chhng lam a\anga chhiatna hi kan hlau
zwk tr a ni.
Harhtharna leh Insiam\hatna hi A labang kohhranin a mamawhzia hre
chiang tr chuan, Laodikei kohhran ang kan nih chianzia hi kan hriat chian
m m a \ulin ka hria a ni.
Hrilhlwkna thu rng rngte kan zira kan chhuia kan hria ang hian
kohhran pasarihna Laodikei chanchin hi kan zir a, kan chhui a, kan hriat
chiana kan bel hle a \ul m m a.
Thuhrilhlwkna Thlarau chuan Thupuan leh Daniala bute hi tih tak
zeta \hahnemngai taka an zir chuan kohhranah Harhtharna leh Insiam\hatna
a lo thleng ang, a ti tih hi kan hria a.
Thuhmahruaia kan sawi tawh ang khn kan kohhranin a tih tr
pawimawh hmasa ber leh a tihmkmawh lian ber chu Harhtharna a neih
theihna tr chu a beiha a zawn chu a ni a.
Harhtharna chu Insiam\hatnain a zui nghl ngei ngei tr a ni a.
Insiam\hatna tel lova Harhtharna ringawt chu a sawng saw hlawt lova. Tha lo
tak pawh a ni thei zwk. Entr nn Juda Iskariota kha, a sualzia chu a inhre
chhuak chiang khawp mai a, mahse Insiam\hatna a nei lo a. Rpthlk takin
amah leh amah a intiboral tawp mai a nih kha. Harhtharna suak leh sual
inhriat chhuahna dik lo chang kan ramah ngei pawh an awm a, inawkhlum ta
mai mai an awm hi.
Harhtharna dik tak nei tr leh sual inhriat chhuahna dik leh \ha nei tr
chuan Thlarau lama mahni nihna leh dinhmun chu kan inhre chhuak chiang
hmasa tr a ni. Chumi rual chuan Pathian zahngaih theihziate leh a
hmangaihna ropuizia lam chu kan hre chiang bawk tr a ni.
Harhtharna kan tih hi, Pathian laka mi sual, mahni sualna chiang taka
hriat chhuahna a ni phawt mai a. Mi a lo harhthar rng rng chuan a sualzia
a hre chhuak lo thei lo.
Harhtharna dik leh Insiam\hatna dik leh \ha chu; entr nn tehkhinthu
dik leh \ha tak mai Lal Isuan min pe a. Chu chu fapa tlnbo chanchin hi a ni.
Luka 15:17-ah khn a lo harhthar veleh ti lovin, Tin, a inhriat chhuah veleh,
ka pa ina inhlawhfate chaw ei sen loh nei an tam vei nn, kei lah hetah
ril\min ka thi dwn si a, a ti a. Luka 15:17.

Fapa tlnbo hian ama nihna dinhmun dik tak chu a inhre chhuak chiang
kher mai. Chutih rual chuan a tlnbo san, a pa nihna leh dinhmun pawh a
hre chhuak chiang m m bawk a. Chutih rual rual chuan thil dang engte
nge a hriat chhuah chian telte chu? Mi rethei pachhia, ril\m saruak ei tr
nei lo, ril\ma la thi mai tur a ni tih chu a inhre chhuak chiang bawk a ni.
Chu chuan a pa dinhmun leh nihna leh ama nihna leh dinhmun
danglam nasatzia chu a hriat chhuahtr a. Ama dinhmun leh nihna chhe tak
a\ang chuan a pa a mamawhzia chu a hre chhuak a. A pa a tlnbo san, a
mamawh tinrng awmna chu a pan mai loh chuan saruak ril\min a thi mai
dwn a ni tih leh amah chuan tih theih rng engmah a nei tawh lo a ni tih
chu a inhmu chiangin a inhre chiang ta m m a ni.
A thil lo tihsual tawh lam nazatzia leh zahthlkzia leh pawizia lam kha a
ngaihtuah chang tawh lo, thei tawh lo. A pa hnna a damna tr, ei leh in tr
leh a saruaknain a mamawh silhfn \ha leh lawmna leh hlimna lo awm tur
lam chauh chu a ngaihtuah tawh a. Chu chu a ngaihtuah tur leh a tih tur dik
tak chu a ni rng a ni.
Ama \hat lohna, a sual lo tih tawh lam hlr leh a zahthlkzia leh pawizia
lam hlr kha thlrin ngaihtuah sela chuan a pa hnn lam chu a pan ngam
hauh lovang le! Juda Iskariota ang mai khn amah a intihlum mai ang.
Iskariota pawh khn \hatna leh ngilneihna lam kha ngaihtuahin Isua kha pan
ve mai sela chuan, a sualna thuphate han chawi sela chuan a ngaidam nasa
dwn khawp si a. Kan sualnate thupha kan chawi chuan Ani chu kan sualna
ngaidam trin a felin a thianghlim si a. I Johana 1:9. Mantrtu a ni lo mai
tr. Tupawh ka hnna lo kal chu ka hnawt chhuak tawp lovang, tih thu dik
tak chu a lo thleng famkim mai tr! Mahse a ti ta miau si lo a le!
Fapa tlnbo harhtharna, sual inhriat chhuahna chuan a dinhmun leh
nihna retheihzia leh tlwmzia leh pachhiatzia chu a hriattrin a hmuh
chhuahtr a. Chu chuan a pa hnn a thlentr a. A pa hnn hi pan lovin kal ta
lo sela chuan a pain mal a swm thei lo, a \anpui thei lo. A pa bul, a pa hnn
a lo thlen chiah khn a pain a chunga a tihturte a ti thei ta a ni. Mahni
dinhmun derthwnzia hriat hi Tidamtu ropuian siam\hat nna a mamawh
hmasak ber a ni. Buaina Hun Atana Inbuatsaihna p. 38.
A lo harhtharna, ama sual a lo inhriat chhuahna chuan a mamawh
zawng zawng lo phuhruk theitu lam chu a pantr a. Sual thupha chawina
thinlung dik tak pu chungin, mualphona leh zahna tinrng huamin rilrua
inngaitlwm takin, vawk chaw pkna hmun a\ang chuan a tho ta hlawl mai a,
a pa in lam panin a kal ta nal nal mai a nih kha.
A thinlung chhngril tak a\anga sual inhriatna thk tak a\ang chuan
sual inpuan duhna, sual thupha chawi duhna leh thuhnuai rawlh leh
inngaitlwm taka \awng\aina leh dlna mawi leh ngaihnatawm m m mai
chu a lo ri chhuak ta a. Ka Pa vna mi chungah leh nangma mithmuhin thil
ka tisual e; i fapaa vuah tlk ka ni ta lo ve; i hnna hlawhfa pakhat angin min
siam ve rawh, tiin Luka 15:18; 19.
Fapa tlnbo lo harhtharnaa a sual inhriat chhuahna rah hmasa ber chu,
Ka tho anga ka pa hnnah ka kal ang a, a hnnah ka Pa vna mi chungah
leh nangma mithmuhin thil ka tisual e, i fapaa vuah tlk ka ni ta lo ve; i
hnna inhlawhfa pakhat angin mi siam ve rawh ka ti ang, a ti a. Luka 15:18,
19.

He fapa tlnbo lo harhtharnaa a sual inhriat chhuahnaa sual thupha


chawina inchhr ngawih ngawihna, leh thuhnuairawlh leh inngaitlawm taka a
simna hi a mawiin a ngaihnatawm in ti em? Engtiangin nge i thinlung a
khawih ve le? Nge, hmusitawm, huatthlala, ngeiawm i ti zawk? Sm 51:17
ah chuan hetiangin kan hmu a. Pathian duhzwng inthawinate chu, Thlarau
lungchhia hi a ni. Aw Pathian thinglung lungchhia leh inchhr ngawih ngawih
hi a hmusit lovang, tih hi.
A lo harhthara a sualzia leh a retheihzia a inhriat chhuahna chuan
Insiam\hatna kawngah chuan a hruai \an ta a. A va lwmawm m! A pa
hnn lam a pan ta.
Insiam\hatna kawng lo in\anna \obul takte chu hngte hi an ni.
Tlwmna, inngaihtlwmna leh thuhnuairawlhna te, tlwmna nun, kehsawm
nun leh khenbeh nun te chu; thahnemngai taka \awng\aina nn.
Hetiang hian i han ngaihtuah ho teh ang u. Kan damchhng hunah
hian fapa tlnbo sual inhriat chhuahna anga, mahni sualnate hre chhuak a,
thuhnuairawlh leh inngaitlwm taka kan hmaa sualna thupha chawiin kan
\awng\ai tawh ngai em? A nih loh leh keimahni zwka hi fapa tlnbo anga
thuhnuairawlh leh inngaitlwm takin kan sualnate thupha chawina Pathian
hmaah emaw mihring hmaah emaw kan nei tawh ngai em? Hetiang hi kan la
tawng ngai lo, kan la ti ngai lo a nih chuan a chunga kan sawi tak ang leh nih
tur ang tak hian Pathian hmaah emaw, mihring hmaah emaw han tichhin teh.
Thil engnge lo thleng teh rng han chhin teh.
Pathian hmaah chuan a chunga kan sawi tak ang khian sualnate
puangin, sualnate thupha chawiin kan lo inhln tawh a ni thei a. Mahse
chutianga Pathian hma pawha la tingai hauh lo kan nih chuan thuhnuairawlh
leh inngaitlwm takin rilru zawng zawngin tih tak meuhvin tih han tum teh.
Chutiang taka i tih chuan Pathian leh in inkra thil fel lo zawng zawng chu
chinfel a ni vek mai ang. Kan mihringpuite hmaah pawh chutianga kan tih
chuan kan mihringpuite nna kan inkr buaina zawng zawng chu chinfel vek
a ni ang. Fapa tlnbo leh a pa inkr buaina zawng zawng pawh a fel tak vek
kha. Chutiang chu a nih dwn loh chuan Lal Isua khn a sawi mai mai duh
dwn em ni? Teuh lo mai.
Kan tn leh Ama tna \hatna a awm avngin a sawi a ni. Hng hi in
tih chuan in eng a thwl ang (in nihlawh ang), zirtrte hnnah a tih ang
khn. Fapa tlnbovin a pa hnna a tih ang a; sualna kan lo tih tawhnate
chunga kan tih ve ngat chuan, Pathian hnnah a ni emaw mihring hnnah a
ni emaw, engthwlna, nihlawhna, malsawmna chu kan chang ngei ngei ang.
Fapa tlnbo sual tak mai chuan a suahsualzia inhre chhuakin Pathian
duh zawnga Insiam\hatna kawng, nun zawr, kehsawm nun, khenbeh nun leh
mahni kros ngei pu nun inngaitlwm tak nun chu a lo nei ta a ni. He
Insiam\hatna kawng hi kawng awlsam a ni lo. Nunna kalna kawngka chu a
zm a, a kawng pawh a chp a, hmutute pawh tlmte an ni, Lal Isuan a ti a.
Matthaia 7:14.
He kawngka zm leh chp bawk si hi keini pawhin kan zawh ve a, kan
luh theih nn kan lal leh Chhandamtu chuan a lo zawh hmasa diam tawh a.
He a \ha lam kawng bumboh chho tak mai Lal Isuan a lo zawh tawh dn chu
Phillipi 2:3-11 ah hian chiang takin kan hmu. Amah leh amah chu intitlwmin

thuawih takin thih thlengin a tuar a, kros-a thihna ngei chu. Ringtu, i zawh
ve dwn lwm ni? I lo harhthar theih nn.
Fapa tlanbo ram hla taka kal bo a, sual nawmsipbwlna chi tinrng
chna in tlak ral zo vek tawh chu vawk te leh an chawte zngah awmin amah
leh amah ngei chu a sualzia inhriain a lo inhmu chhuak ta a, a lo harhthar ta.
A lawmawmin a va ropui m!
Chu a lo Harhtharna, sual inhriat chhuahna chuan a chunga kan sawi
tak zawng zawng Insiam\hatna kawng chho tak chu a rawn zawhtr ta.
2. INSIAM|HATNA HMUMPUI A PA IN
Fapa tlnbo ram hla taka tlnbo sual tinrng titu lo Harhtharna, sual
inhriat chhuahna dik tak chuan a pa in, Insiam\hatna hmunpui ngei chu a
rawn hruai thleng ta. A lo Harhtharna chanchin \ha leh duhawm tak chu a pa
hnnah ngei chuan a sawi chhuakin a hrilh ta. Inngaitlwm takin a sual a
puang a, inchhra simin ngaihdam a dl ta. A va mak m! A va ropui em! A
mawiin a va duhawm m!
A pa khn a sum a khawhral zozai leh sual rawng a va bwlna zawng
zawngte kha a chhui ltin a hre reng em le? A ngaihtuah em? An pafa
chanchin Lal Isuan a sawinaah hian chutiang lam thu chu a ri rng rng lo a,
a lanin a lang lo rng rng a. A ngaihtuahnaah pawh a awmin a awm lo rng
rng a ni ang. Mihringin a rilrua khat liam chu a sawi chhuak \hin tih a ni si
a. A sawi chhuak bawk lo.
A pa rilru leh ngaihtuahna luangliam a sawi chhuah tak zwk mawi leh
ngainatawm m m chu hei hi a ni.
A pa chuan a bawihte hnnah, puan \ha ber kha han la thuai thuai ula,
han sintr rawh u; a kutah zungbunte, a kephahah pheikhawkte buntr rawh
u; sebwng no thau tak kha han la ula, talh rawh u, hlim takin i ei ang u; he
ka fapa hi a thi a, a lo nung leh ta a ni hi, a bova kan hmu leh ta a ni hi, a ti
a. Luka 15:22-25.
A fapa sual tak maiin a sualna inhriaa inchhr ngawih ngawiha lo
hwngin a sualna thupha chawina thute chuan a rilru chu a luah khat a,
lwmnain a tikhat a. A thinlunga lwmna chu \hatnain a pr chhuak ta a.
A \hain a va mawi m! Chu lwmna pr chu!
Fapa tlnbo pa hian Pa Pathian min siamtu chu a entr a. Fapa sual
tlnbo ta hian, keini suala tlu chhe tawh hnute hi a entr a.
He tehkhin thu a\ang hian Pathian chu hmangaihna twp nei lo,
thinnel, zaidam leh ngaihdamnaa khat chu a lo va ni teh lul m! Lalpa
hmangaihna ropui chuan mi sual sim a ngaidam. Mi sual sim duhte tn
Lalpaah chuan ngaihdamna a awm. A ngaidam, a ngaidam ang che. Tlan
tawh suala thih hi a phal tawh lo a ni. Hei hi i chang tawh em le!?
Fapa tlnboin a sual a inhriat chhuahna leh a inchhrna leh sual thupha
chawi tra a pa hnn lam pan a tumna leh duhna tak kha Harhtharna \obul, a
in\anna chu a ni.
A duhna leh a tumna tihlawhtling tra a tho a, a pa hnn pana a kalna
leh inchhra a sual thupha a chawina leh chhhiahhlawh pakhat ang tal ni ve
tr a, a dlna leh ngenna \awng\aina kha Insiam\hatna \obul, a in\anna chu a

ni. A pa hnn a thleng tawh a, ama dinhmun derthwnzia a hre tawh a. A


pain a siam \ha thei tawh a ni.
A pa hnn a thlen khn ka sualna a nasa lutuk tawh a, ka sawi thiam
bawk si lo anga a zahthlk si a, a mualpho thlk mai mai ka sawi lo mai ang
a ti em? A ti awzwng lo mai. A sualna tam lam leh a sawi thiam leh thiam
loh lam a ngaihtuah lo. Inngaitlwm leh thuhnuairawlh m min a pa hmaah
chuan a awm ang angin, a nih ang angin a inpuangin a sual thupha a chawi
mai a ni. Ama lam ni lovin a pa hnna thil tinrng a tna awm lam chu a thlr
tlat zwk a ni. He lai tak hi mi tam bertena kan hriat chian mamawh chu a
ni.
A sualnate inhriaa tlwm leh inphahnuai taka a fapa sual m m lo
hwngin a sualnate thupha chawi chu an hmuha an hriatin a pa chuan a
khawngaih m m a. Kawr \ha pawh nei lo, \awp tak mai, ei leh br khawp
kham lo tih hriat reng, chr ruam maiin, Ka Pa vna mi chungah leh nangma
mithmuhin thil ka tisual e, i fapaa vuah tlk ka ni ta lo ve, tia, beiseina mita
a mit khur thk tak a\anga a han en chuan, a pa rilru chu a khawihin a \ap lo
thei ta lo a ni. Lo sual m m tawh ni mah sela, a sualna inhriaa inchhra a
sualna zawng zawngte thupha a chawina chuan a pa thinlung chhngril ber
hmangaihna khurpui chu a titui zo ta a. A pa mittui chu a lo pt ta \uam
\uam a. A hmangaihna bn chuan lwm m min a pawm ta ngawih ngawih
a, a fwp a, a \ah khum ta ngawih ngawih mai a ni. Aw Pathian, thinlung
lungchhia leh inchhr ngawih ngawih hi i hmusit lo vang. Sm 51:17. Mi
sual sim a ngaidam.
Suala inhriatna, inchhrna, sual simna, sual inpuanna leh inngaitlwm
taka sual thupha chawina rah chu a va ropui m! A tlwm lai ber chu a mawi
lai ber leh thiltihtheihna ber Pathian ngng chhun rn maitu chu a ni. Sual
tin, Pathian hmangaihnain a ngaidam vek ta a. Ngaihdamna leh inremna kan
nei; Isua thisen zarah. Inngaihlu apiang an tlwm ang a, inngaitlwm
apiang chu chawimawiin an awm ang, Lal Isuan a ti a ni. Luka 18:14.
Kan chunga thil sual titute hian fapa tlnbo rilru ang pu leh a tihdn
ang chiah hian kan chungah rawn ti ve ta se, engtin nge keimahni lamah
nghawng a neih ve ang? Kan lo ngei viau dwn nge, a pain a lo lawma mittui
tla chunga a lo ngaihsak ang khn kan lo lwm ang? Han ngaihtuah chk teh
u.
Kan han sawi tak ang chiah ni kher lo mah se, hetiang lam chi hi i
tawng tawh em? I la tawng ngai rng rng lo a nih chuan, i chunga thil sual
titu chu fapa tlnbo ang hian i hmaah a sual thupha han chawitr chhin teh.
Eng ang rilru ngei i put dwn le? Fapa tlnbo anga Pathian hmaa kan kal a, a
tih anga kan tih chuan Pathian chuan engti angin nge min ngaih ve ang le?
Mihring thinlung chhe lai let dr, bumhmang tia Bible-in min hrilh,
sualna khurpui pawh hi chutiang ma sual thupha chawina leh sual inpuanna
leh ngenna chuan han dng ve sela, a nghawr nghng dawt dawtin ka ring a
ni. Lal Isuan Pathian leh mihring inkra buaina chinfel dn tur chu he mite
fapa tehkhinthu hian a entr a. He tehkhinthu awmzia leh a zirtr hi a thkin
a ropui tak meuh meuh a. Kan zira kan chht ngun zawh poh leh a mawizia
leh ropuizia hi kan hmu chhuak zual zl mai dwn a ni.
A hma lama sawi tawh angin Insiam\hatna \obul chu, a sual a inhriat
chhuaha, ama nihna leh dinhmun derthwnzia a hriat chian hnua, a pa nna

an inkr buaina, an in a\anga tihrangtu a sualna chingfel tura a duhna leh a


tumna urhsun tak a neih kha a ni. A duh mai a ni lo a, a tum a, a tum mai a
ni lova, a duhna leh a tumna chu tihhlawhtling trin a pa hnn lam chu
panin, a kal ta a ni. A duhna leh a tumna leh a rinna chu a pa in ngeiah
chuan thiltihin a tifamkim ta.
Fapa tlnbo hian Insiam\hatna kawng chu a rawn zawh ta ngei a.
Insiam\hatnaah hian mihringin kan tihtheih chin a awm a, a bk zawng erawh
chu Pa tih tr a ni a. A pa hnn a lo thleng a, inngaitlwm takin a sual simin
thupha a rawn chawi a ni.
Fapa chuan a suahsual san, a pa hmaa a tih tr, a tihtheih chin chu a lo
ti ta a. Fapain a tih theih bak chu a pa tih tr chu a lo ni ta a. A pa chuan a
fapa chu a khawngaih m m a. A fapain a mamawh zawng zawng chu a
phuhruk sak ta zar zar a. I fapaa vuah tlk pawh ka ni tawh lo, tia a sual
thupha chawina chu hetiangin chhn a ni, Ka fapa hi a thi a, a lo nung leh ta
a nih hi, a bova kan hmu leh ta a nih hi, tiin. Inhlawhfa pakhat ni ve tra a
dlna chu a hlawhchham chiang hle mai. Dlna hlawhchham pawi lo chi tak a
ni. Fapa chu a va han nihlawh m! A va han ropui ta m! Pathian min
hmangaihna hi a va nasa m, faahte min vuah tak hi! Chutiang chu kan ni
rng a ni. I Johana 3:1.
A saruakna leh a pachhiat m mnate chuan a pa rilru a khawih m m
a. Puan \ha ber kha han la thuai thuai ula, han sintr rawh u, a va han
hmanhmawh m! Saruak leh mawi lo taka zahpuiawm taka a awm reng chu
a pa hmangaihna chuan a phal awzwng lo.
A kutah zungbunte, a
kephahah pheikhawkte buntr rawh u. Mihring taksain a mamawh tinrngte
chuan a thuam famkim ta thlap mai. A va han mawi ta m! Chhiahhlawhte
chungah a awm ta lap mai. A va han nihlawh ta m! Sual rethei vakvai hnu
tn chuan a va han vnneih thlk m! A va ropui m!
Fapa sual mihring nih pawh tling tawh mang lo, vawkte nna chng
zaa, vawkten an thil eite pawh awt ngawih ngawih tawh mai, saruak leh chr
khuama awm tawh mihring hml pawh pu tawh mang lo chu kawr \ha ber an
hktir ta, pheikhawi \ha ber an buntr ta, fa a nihna chhinchhiahna zungbun
pawh an buntr ta. Chhiahhlawh dinhmun chuan a va han pha ta lo m! A
pa ngei chuan a duh ang leh mawi a tih ang ngeiin a thuam ta a. Mawi awm
rng a ni.
Lalpaah chuan nasa takin ka hlim ang a, ka nunna hi Pathianah chuan
lawm takin a awm ang; mo neitu tr chu pangpr \hi hruia inchei \hn ang leh
mo tr chu a incheinatea a inchei \hin ang hian ani chuan chhandamna
silhfnte mi bel a, felna kawrfualin min thuam ta si a. Isaia 61:10. Thiam
loh chan rng ka hlau tawh lovang. Ka Pa lung a awi tawh si
A pa hnn a thlen hlim nn chuan a va danglam nasa ta m.
Chhiahhlawhte chuan an en chung ta lap mai. Insiam\hatna hna a pain a tih
trte chu a ti zo thawkhat ta. A duhawmin en a nuamin a lo mawi ta m m
a, a lo zahawm ta. Ka ngaiha hlu tak in ni a, mi zahawm tak in ni bawk a.
Isaia 43:4. A pain a thuamna chuan mihring pngngaiah a siam ta a.
Hngte hi amahina a tih theih hauh lohte chu an ni a. Fapa duhawm tak
chawimawina ph, lawm tlk a lo ni ta a ni.

Fapa tlnbo mai mai ni tawh lovin sual sim, siam \hat fapa duhawm tak
in chhng tilawmtu a lo ni ta. Harhtharna leh Insiam\hatna chu amahah a lo
famkim ta a ni. Ka naute u, Krista chu nangmahniah siam puitlina a awm
hma loh chuan nau veiin ka vei leh che u hi. Galatia 4:19. Paula ang hian
vei kan nei ve em?
Malswmna lo in\anna \obul tak chu Insiam\hatna a lo awm a\ang khn
a lo awm \an ve a. Fapa saruakna chuan silhfn a mamawhzia a entr a. A
chrna leh ril\m m mna chuan ei tur \ha a mamawhzia a entr a. Hngte
hi malswmna awmtrtu leh lo in\anna \obulte chu an ni tlat mai.
Silhfn \ha ber bertea thuam an nih khn a saruakna chuan
malswmna thuam chu a dawng a. Ei tr leh ruai \heh chawte an ei khn
puar leh fnna malswmna a dawng a ni. Sual rethei vkvai hnu lo kr leh ta
chan chu a va ropui ta m! Sual kawng thk tak mai zawh tawh hnu chu, bo
leh tawh lo trin a lo hwng leh ta a ni. Kan sualte thupha kan chawi chuan
kan sualte ngaidam tr leh kan fellohna zawng zawng tlngfai trin Amah
chu a rinawmin a fel a ni. I Johana 1:9.
Bible-a mi sual tak mai lo harhthar, mahni sual inhre chhuaktu leh a pa
chanchin a\ang hian Harhtharna leh Insiam\hatna leh chumi a\anga
malswmna dawn theih dn \ha chu entr leh zirtr kan niin ka hria. Fapa
tlnbo leh a pa tehkhinthu hi thlarau leh tih tak zeta han zira han chht chian
chuan mi a zirtr hi a \hain a ropui m m a. Lal Isuan, Lalpa i Pathian chu i
thinlung zawng zawngin, i thlarau zawng zawngin, i rilru zawng zawngin i
hmangaih tr a ni, tih leh nangmah i inhmangaih angin i vngte pawh i
hmangaih tr a ni, tih hi, chng thupk pahnihah chuan dn thu leh
zwlneite thu zawng zawng a inkhaikhwm vek a ni, a ti a. Matthaia 22:3740.
Chutiang bawk chuan he mite fapa tehkhinthu chanchin pawh hian
keini misualte leh Pathian inkr thubuai chinfel nna Pathian chhandamna
thil ruahman zawng zawng hi a khaikhwm vekin ka hria.
Chuvngin chhiartu duh takte u, ni danga in lo chht leh in lo zir aia
nasa leh urhsun zwkin ngaihtuahna tharin chhtin lo zir teh u.
Chhandamna thil ruahman zawng zawng khaikhwmtu a nihna ropuizia in
hmu chhuak ang.
Fapa tlnbo tehkhinthu hian entr ropui tak dang a neiin a lang a. Chu
chu a thkin a ropui m mai a. Kan sawifiah zo lovang tih pawh a hlauhawm
khawp mai a. Mahse theihtwp chhuahin a entr dang ropui chu trlan han
tum ta ila.
Fapa tlnbo pa hian Pa Pathian chu a entr a. A fapa hian kan sual
zawng zawng phurtu Isua, sualna rng rng nei lo a entr ve tlat thei a. Hei
tak hi a ni, sawi thiam a har ang, hriat sual a awl ang, hriat thiam pawh a
harsa mai ang e, kan tih chu.
Isua chu Pathian Fapa sualna rng rng nei lo, mihringa lo piang,
mihringa lo chang chu a ni a. Kan mihring nihna ang zawng zawng nei sia,
sualna nei ve si lo a ni a. Chutiang ni si chu fapa sual tak tlnbo nna han
khaikhin chu a ni thei dwn em ni?
Fapa tlnbo tehkhin thu hi Pa Pathian leh keini mihring sual fate nna
kan inkr thubuai entrna leh a buaina chinfelna entrtu a ni tih kan sawi tawh
a. Chu chu a ni chiah rng a. Tna kan han sawi zlnaah hian fapa tlnbo

hian Isua nihna emaw, a ai emaw a lo awhna hi a awm ve tlatin ka hria a.


Chu taka chu han chhui chian kan duha chu a ni.
Hriatthiam harsa leh hriat sual palh mai pawh a awlsam dwn viauin a
lang a. Chu chu engvang nge kan tih chuan Isua, sualna rng rng nei hauh
si lo nna fapa tlnbo sual tak dinhmuna han dah, khaikhin chu a awm lo
lutukin, Isua chu misual lailet drah ngaih a ni emaw in ti mai thei a. Mahse
chu chu thil ni thei hauh lo a ni a. Chuvng chuan sual nei hauh lo, mifel leh
thianghlim famkim si, misual ber aia dinga, a dinhmun luaha a awmdn hi
sawifiah thui deuh a ngai dwn a ni.
Isua, Pathian Fapa, Mihring Fapa, mihringa lo piang a ni tih chu
Kristiante chuan kan pawm \heuh a. Pathian thianghlim sual rng rng tingai
lo leh sualna rng rng nei lo si chu mihring mi sual nihna nunphung zawng
zawng rawn phawk chhuak veka mihringa a lo channa (Incarnation) hi thil
mak chhuisn loh znga mi a ni a.
Isua Pathian fapa mihringah a lo piang, a lo chang kan tih hian; keini
mihring mi sual thil\ha tithei lo, keimahni anga sualah kan ngaiin kan dah
ngai em ni? Kan dah ngai hauh lo a ni lwm ni?
Kan Bible pawhin hetiang hian min hrilh alwm: Amahah chuan
Pathian felna kan lo nih theihna trin, sual rng rng hre lo chu Pathianin
keimahni avngin sualah a siam a. II Korinth 5:21.
Chutiang chuan he fapa tlnbo tehkhin thuah hian fapa tlnbovin keini
mi sualte ai a awh a, a entr a. Chutiang bawk chuan fapa tlnbo hian Isua ai
a awhin a entr ve thei a ni tih chu kan sawi duh taka chu a ni. Engtin maw?
Engvngin maw?
Isua hi fapa tlnbo dinhmuna han dah hian awmze thk tak mai leh dik
tak mai chu hmuh chhuah tr a awm tlatin ka hria a. Fapa tlnbovin a pa
hmaa a sualna puanga inngaitlwm taka a dl ang khn Pa Pathian hmaah
Isua chuan kan sualna zawng zawng phurin, kan ai awhin a ding a ni.
Ka ai awh Lal hmaah a ding. A hming a kutah a chuang e, tih hlaa
kan sak ang hian Isua chu Pa hmaa kan aia ding a ni, min sawipuitu rinawm
chu a ni. Kan Puithiam lal ber a nihna chu a lan chiantr m m a ni.
Tehkhin thuah khn a pa chuan Pa Pathian chu a entr a. Fapa tlnbo
chuan, keini mihringte mai bkah Isua dinhmun pawh a lo entr a ni tih chu
kan sawifiah tum taka chu a ni. Fapa tlnbovin khawvla mihring zawng
zawng mi sualte a entr a, an ai a awh a. Chutiang zlin Isua chu khawvl
sual zawng zawng phurtu Pathian hmaa kan aiawha ding renga chu a ni a.
Isua chungah chuan i sualna leh ka sualna zawng zawng chu nghahin a
awma, a phur a. Keimahni avngin sualah siam a ni. II Korinth 5:21.
Chumi avng chuan, Ani chuan kan natna phurin, kan lungngaihnate
pawh a phur ngei a: nimahsela keini lah chuan lungngaihna tlkbuakah,
Pathian vuakah, tihretheihah kan ngai si a.
Nimahsela ani chu kan
bawhchhiatnate avnga hliamin a awm a, kan thlamuanna tra thununna
chu a chungah a tla a, a vuakna vualtea tihdamin kan awm ta, tih a ni. Isaia
53:4, 5.
Keimahni avnga fapa tlnbo dinhmun anga ding a ni tih entrna chu lo
chhui zl ila. Pianhmanga \hatna leh mawina rng rng a nei lova: amah
kan hmuhin amah kan duhna trin mawina rng a awm lo. Ani chu mihringte
hmuhsit leh duh lohvin a awm a, lungngaihna nei mi leh natna hre mi a ni a.

Miten an hmai an huhsan ang chuan ani chu hmuhsitin a awm a, keini lah
chuan kan ngaisng si lo, Isaia 53:2, 3. Fapa tlnbo dinhmun nn a inang
hle lo maw?
Fapa tlnbo kha a pa in nuam tak a\angin ram hla takah a tlnbo a. A
sual m avngin a lo rethei ta m m a ni. A dinhmun pawh a lo chhe ta m
m a. Vawkte nna chngzain an chawte hial pawh a eiah a t ngawih
ngawih a.
Lal Isua pawhin vnrama in nuam tak chu kalsanin he lei hrehawm hla
takah a lo kal a. Mihringte suahsualna zawng zawng chu phurin a lo rethei
m m a. Mite hmuhsit leh khawvlin thiamloh chantrin a dinhmun chu a lo
chhe ta m m a. Kros thing nchhedawngah chuan khenbehin a awm a.
Fapa tlnbo kha vawkhote zng a\ang khn a lo harh chhuak a. A pa in
ngeiah a lo hwng leh a. A pain hlim tak leh lawm takin a lo lwm a. A fapa
nihna chu chang lehin hlim takin nuam takin a awm leh ta a.
Isua pawh thln thim tak thihna a\angin a lo tho leh a. Vnramah A Pa
in ngeiah a kr leh a. Pa leh Vna mipuite chuan lwm m min ropui takin
chawimawiin a lo lwm ta a.
He mite fapa pahnih tehkhinthuah hian, kan chhandamna thil ruahman
(The Plant of Salvation) zawng zawng chu a fnkhwm vekin a khaikhwm
vek niin ka hria a.
Vawiinah, tnah ngei hian,
Damtein Isuan a ko a che;
Nang fapa tlnbo lo haw rawh,
Hun \ha i la neih lai hian.
Aw Zion harh la, harh la
I chakna inbel rawh.
I silhfn mawi tak chu inbel rawh
Vaivut i kai kha inthing rawh
Timai khn inngaihtuah buai lovin,
Muang lovin, zm hek lovin
Tho thuai la pan nghl rawh,
Timai khn pan rawh i Chhandamtu.
Nangni thawkrim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hnnah lo kal
ula, zir rawh u, thuhnuairawlh leh inngaitlwm tak ka nih hi; tichuan in
thlarau tn chawlhna in hmu ang, Lal Isuan a ti. Matthaia 11:28, 29.
3.

VNA VNTIRHKOHTEN BIH AN DUH |HIN

Vntirhkohten bih an duh \hin chu engnge ni? A chhnna chu I Petera
1:10-12 ah kan hmu a, Bibul kan nei \heuh bawk a, a bu a mi chhiar mai ila.
Isua leh a vntirhkohten bih an duh \hin zawhna chhnna,
thuhrilhlwkna thlarau buah kan hmu a. Mi zawng zawngin a bu kan neih
vek loh avngin kan ziak chhuak ang.

A sawi zawh ve leh lo \awng\ai ve rengte lam chu a hawi a, an hnnah,


Thil tih tr kan nei e, kan sualte i puang ang u khai, Pathian hmaah
inngaitlwmin i inphahhniam ang u, a ti a. Lungchhe vnkaiin a sual
puannna a nei hmasa phawt a. Chutah unaute hnnah chuan a kal lwr a,
chibai a bk a, an ngaihdam a dl zl a. Anni pawh chu an lo ding chhuak a,
sual puanna leh ngaihdam dlna an nei ve ta zl a, an ir inchuktuahin an
insut ta hlawp hlawp a. Inkhwmte zawng zawng chuan an zain sual puanna
an nei vek a. Pentikos ni ang mai kha a ni. Zn rei tak thlengin, khawvar
dwn thleng hialin sual puangin Pathian fakin hla sa hovin inpawlhona an nei
a.
Sual puanna nei tr hian tumah chapo lutuk an awm lova, he sual
puanna hna rawn thawk \antute hi an znga mi challang zual deuh, tn hmaa
sual puanna nei ngam ngai lote an ni.
He Biak Inah hian hetiang taka hlimna leh lwmna nasa hi tn hmain a
la awm ngai rng rng lo.
Ka lo harh chhuah leh chuan ka awmna hre thei lawk lovin ka han
bangbo deuh hle a. Ka kawlawm (pen) chu ka la vuan reng a. Tin, aw ka han
hria a, aw chuan ka hnnah, Hetiang hian thil awm daih tawh tr a ni a le!
Hei hi alawm Lalpan A mite tana tih hlan a nghahhlelh em em chu! Hetiang
hun lo thlen hi van mi zawng zawngte chuan dingdihlpin an thlr thuap asin,
a ti a. Inkhwmpui hnuhnung berah khn Pathian hmaa inphahhniama sual
puanna lo awm tawh ni sela chuan tna kan thlen chin tr leh dinhmun chu a
duhawm zwk daih trzia chu ka ngaihtuah zui nep nep a. Hun twp
Chanchin Thupuan Zirna Bu phk 20, 21. (8T 104-106).
4.

HARHTHARNA LEH HRUAITU |HENKHATTE INSIAM|HATNA

Bibul-a Harhtharna leh Insiam\hat thua hnamte, mipuite tiharha


siam\hatna leh malswmna thlentrtu langsar zual mi tlmt te chanchin tawi
t tein lo sawi ila.
(a)

EZRA:

Kan Pathian hmaah kan intitlwm a, Ahava luiah chuan chaw nghei
thu ka puang a...chuti chuan chaw kan nghei a, kan Pathian kan dl chiam a;
kan dlna chu min ngaihthlk sak a. Ezra 8:21-23.
Chu thil ka hriat chuan ka kawr leh ka puan ka pawtthlr a, ka sam leh
khabe hmul ka pawt thla a, a ngaihna hre lovin ka thu ta ngawih ngawih a.
Tlai lam inthawi hun chuan ka lungngaihna ata ka kawr leh ka puan
thlr chung chuan ka tho a, tin, ka \hing\hi a, Lalpa ka Pathian lamah ka bn
ka phar a; tin, aw ka Pathian, i lam lo hawi hi ka zak a, ka hmaite a sen
\wn \wn a ni, ka Pathian, kan bawhchhiatnate chu min chimpil khawpin a
pung a. Kan thiamlohna chuan vn a tawng a. Ezra 9:3, 5, 6.
Tnah hian kan Pathian chuan kan mitte a tivr a, sala kan awm min
tihharha, a hmun thianghlimah chuan min awm nghehtrna trin......Aw kan
Pathian tnah hian engnge kan sawi tak ang? I thupkte chu kan hawisan ta
si a. Ezra 9:8, 10.

Pathian in lam hawia bawkkhupa \ap chunga Ezra- an \awng\aia


thupha an chawi lai chuan, a hnnah chuan Israel mi, mi tam tak ahmei
apain naupangte nn an lo kal khwm chiam a. Mipuite chu nasa takin an
\ap ta a. Ezra 10:1.
Pathian duhzwng inthawina chu Thlarau lungchhia hi a ni. Aw,
Pathian thinlung lungchhia leh inchhr ngawih ngawih hi i hmusit lovang.
Sm 51:17.
Ezra hi kohhran hruaitute leh ringtute tan entawn tlk a va ni nasa m!
(b)

NEHEMIA:

Tin, heti hi a ni a chng thu chu ka hriat chuan ka \hu chawt a, ka \ap
a, ni engemaw zat chu lungngaiin ka awm a, chaw ka nghei a, vn Pathian
hmaah ka \awng\ai a.
Aw Lalpa vn Pathian, Pathian ropui leh hlauhawm nangmah
hmangaiha i thupk pawmtute chunga thuthlung hlena khawngaihna
tilangtu. Israela thlahte sualna i chunga kan sualna thupha ka chawi chhng
hian i beng lo chhiin i mit lo meng la, i chhiahhlawh \awng\aina, i hnna
achhun azna i chhiahhlawh Israela thlahte ka ngensakna hi lo ngaithla leh
ang che; kei leh ka pa chhngte kan lo sual ta si a. I chungah thil tha lo tak
kan lo ti ta a. Nehemia 1:4, 5, 7, Ezra 9:1-5 thu hi chhiar tel ni sela.
Tichuan Ezra chuan Lalpa Pathian ropui tak chu a fak a. Tin, mipui
zawng zawng chuan an bn pharin Amen, Amen tiin an lo chhwn a, tin, an
kn a, an hmaiin lei siin Lalpa chu chibai an bk a. Ezra 8:6. Lalpa chunga
lawmna chu in chakna a ni si a, a ti a. Ezra 8:10.
(c)

LAL DAVIDA:

Aw Pathian i ngilneih m avngin mi khawngaih la, i lainatna nasat


avngin ka bawhchhiatna hi thai bo ang che. Ka khawlohna hi mi silfai sak
var la, ka sual hi min tlenfai sak ang che. Ka bawhchhiatnate hi ka hre ta si
a. Ka sual hi ka hmaah a awm fo \hin a ni. I chungah i chung chauhah thil ka
tisual a. I mithmuhah thil sual chu ka lo ti ta a. Aw Pathian keimahah hian
thinlung thianghlim tak siam la, ka kaw chhngah hian thlarau dik tak siam
thar leh ang che. I hnn ata hi mi paih bo suh la, I Thlarau thianghlim hi min
lk sak suh ang che. I chhandam hlimna chu min pe leh la, Thlarau
tihnuamin min chelh reng ang che.
Pathian duhzwng inthawina chu Thlarau lungchhia hi a ni. Aw
Pathian, thinlung lungchhia leh inchhr ngawih ngawih hi i hmusit lovang.
Sm 51:1-4, 10-12, 13.
Lal Davida sual inchhrna leh simna leh sual thupha chawina hi lalte tn
leh hruaitute tn entawn tlk a va ni nasa m!
(d)

ISAIA:

Isaia chuan Lalpa Pathianin keini mi sualte min swmna leh kohna chu
hetiangin a ziak a: Hawh teh u, i ngaihtuah tlng teh ang u. In sualnate chu
sen lr angin awm tawh mah sela, vr angin a vr ang; sen duk angin sen

tawh mah sela bervm hmul angin a awm ang. Tihnuam tak leh thuawih
taka in awm chuan in rama thil \hate hi in ei ang; nimahsela in hel chuan
khandaihin a ei zo vang che u, Lalpa k chuan chu chu a sawi tawh a ni, a ti
a. Isaia 1:18.
Mi bawlhhlawh angin kan lo awm ta vek si a. Kan felna zawng zawngte
pawh silhfn bawlhhlawh a ni a. Kan zain hnah angin kan vuai \hin a, kan
khawlohnate hian thl angin min len bo \hin. Isaia 64:6.
Chutichuan seraf pakhat maicham ata chaicheha a cheh, meiling
kengin ka hnnah a lo thlwk a, ka k a han dep a, Ngai rawh, hei hian i
hmui a tawk ta; tichuan i khawlohna lk bo a ni ta a, i sual pawh tlenfai a ni
ta, a ti a. Tin, Tunge ka tirh ang a, tunge ka tn kal ang, tiin Lalpa aw chu
ka hria a. Tichuan, keiin, Heta hi ka awm, mi tr ta che, ka ti a. Isaia 6:6-9.
Chanchin \ha zwlnei tia an vuah Isaia Lalpa hmaa amah a inhmuh
chianzia hi entawn tlk a va ni nasa m!
(e)

DANIALA:

Daniala \awng\aina leh sual inpuanna leh intihtlwmna chu hetiang hi a


ni. Tin, chaw ngheiin saiip puante, vaivutte nn \awng\aina leh dlna
zawngin Lalpa Pathian lam chu ka hawi a. Tin, Lalpa ka Pathian hnnah
chuan ka \awng\ai a, ka inpuang a. Aw Lalpa, Pathian ropui tak leh \ihawm
tak, amah hmangaiha a thupkte zawm \hintu hnna thuthlung leh
zahngaihna nei \hintu.
I thupk leh rorlnate laka kal pngin kan sual ta a, dik lo tak leh
suaksual takin kan ti ta a. Kan hel ta a..., Israelho zawng zawng lam hnaia
mi leh lam hlaa mi an bawhchhiatna i chunga an bawhchhiatnate avnga
ram tina i hnawh darhte lah chuti bawk. Aw Lalpa, I chunga kan lo sual tak
avngin keini chan zawng zahna mai a ni. Daniala 9:3-8.
Aw Pathian, I beng dawh la, ngaithla teh, I mit meng la, kan \iau dnte
leh khawpui i hming vuaha awm hi en teh: kan dlnate chu kan felnate
avngin I hmaah kan hln si lova, I zahngaihna ropui tak a ni zwk a. Aw
Lalpla, ngaithla teh; aw Lalpa ngaidam rawh; aw Lalpa ngaithla la, thawk ang
che; rei rial suh ang che. Daniala 9:18, 19.
Zwlnei Daniala Babulon ram ropui taka Prime Minister intihtlwma
thuhnuairawlh tak leh ngaihnatawm taka a \awng\aina leh dlnate hi kan tn
entawn tlk a va ni nasa m!
5.

HARHTHARNA PATHIAN LEH SETANA INBEIHNA

Kum 1973 March 15 April 26 a Review-ah Elder Arthur L. White chuan


Hlim Phurna nasa tak chungchngah Mrs. E.G. White-i thurwn a chhuah a.
Hei hi Harhtharna chungchnga thurwn nn a inang m m a. Harhtharna
lo thleng hmasa chu kum 1885 ah, California State Healdsburg-ah a ni a. A
dang leh chu kum 1892, 1893 ah Michigan Battle Creek-ah a ni. Hngahte
hian Thlarau Thianghlim leihbuakna ropui tak chu a awm a.
College
Pahnihna zirlaite zngah a ni bk nghe nghe a. Mi \henkhat chuan he thil lo

thleng hi sakhaw tchilha a uchuakah an ngai a. Ellen White erawh chuan he


thil lo thleng hi thil dik tak a ni tih a sawi a. Pathianin a hna a thawh laiin
Setana pawhin a hna a lo thawk ve zl a ni tih a sawi bawk a.
Hman lai a\angin S.D.A. zngah Harhtharna danglam tak a lo awm tawh
\hin a. Chu chuan kohhranah malswmna nasa tak a thlen tawh \hin a.
Hetianga Harhtharna lo thlennaah hian a hleihluaka uchuak taka thiltihna
pawh a lo tel ve \hin a. Hei hian Harhtharna chu hriatthiam lohna leh
sawislna a thlenin a tihml hem a, mite a titm a. Kal sual hlauh luatna
avngin mi \henkhatte chuan a dik taka pawh chu an hnar phah a ni.
Harhtharna lo thlen thuah hian Mrs. E.G. White chuan thurwn fing tak
ennawn fo tlk tak mai chu a pe a. Ruah hnuhnung atna kan lo inbuatsaih
ngat chuan, hmana harhtharna lo thleng tawh \hin ang chu lo thleng leh tur a
ni. Pathian hna thawh chu tichaklo leh tibahlah trin Setana pawhin a
thawk \hin a ni tih chu chiang takin a sawi bawk a.
Harhtharna langsr tak tum hnih lo thleng chu, Healdsburg-ah kum
1885 ah a lo thleng a. A dang leh chu Battle Creek-ah kum 1892, 1893 ah a
lo thleng leh a.
Healdsburg Daihriat Healdsburg kohhran hi California state-a
kohhran hmasate znga pakhat a ni a. Kum 1882 hian college chu tihpuitlin a
ni a. Hei hian Healdsburg chu kohhran hmun pawimawhah a chantr a. Kum
1909 ah erawh chuan Angwin-ah sawn a ni ta a. Healdsburg-a school an din
hi, kan kohhrana zirna lama hmunpui pahnihna a ni. Zirna leh Thiamna
kawng tam taka hmahruaitu a ni bawk. Healdsburg hi Hostel kan neihna
hmasa ber a ni bawk. Heta \ang bawk hian a ni, kan school rng rnga Bible
zirna subject-a kan hman \anna bul chu. Themthiamna lama zirna pawh heta
\ang bawka in\an hi a ni.
School a\anga hla lote, in lna lekah chuan Mrs. E.G. White pawhin ama
in tr a lei a, Europe-a a kal hma zawng chuan hetah hian a awm. Kum 1885
nipui lai chuan a awmna kohhran chu a vei m m mai a. Memberte chu
sakhuana lama urhsn tr leh tih tak zeta ti tr leh thawk trin swmna
urhsun tak a siam a, mahse chumi atna beiseina leh \awng\aina a sn ang
hu chuan chhnna chu a hmu lo a. Healdsburg kohhran chu a vei tak meuh
a, zirna hmunpui a ni a. Pacific tuipui kama awm a ni a, hnehna neia,
midangte tna entawn tlk ni ngei trin a duh m m a ni.
Kum 1885 July thla chuan Europe-a zin tr chuan a chhuak ta a. Kr
ruk hnuah chuan E.P. Daniels chu leibat eng emaw avngin a chanchin \ha
rawngbwlna chu a chwl a. Oakland school ah ziaktu hna a thawk ta zwk
a. Tin, E.P. Daniels leh a chhngte chu Healdsburg-a chawlhni hmangin an
kal a. Daniels hi mi tak rnrwn tak chu a ni lm lo a. Mahse thusawi thiam
tak, \hahnemngai thei tak mi a ni thung a. Healdsburg Principal, W.C.
Crainger chuan Sabbath Divine Service-a thusawi trin a swm a.
An inkhwm chanchin chu W.C. Crainger chuan Ellen G. White hnnah
hetiangin a hrilh a: A thu sawiin mite thinlung a khawih m m a.
Chuvngin tlaia thusawi turin ka swm leh a. Ani pawhin a remti a. Tin,
Sunday chhn leh znah inkhwmna neih kan rawt ta zl a. Sunday ni chuan
Lalpa hnna inhlan duhte tn kohna siam a ni ta a. Member zawng zawng
deuh thaw chu an rawn inhln ta mai a. Kei chuan, unaupa Daniels, hetiang

ang inkhwmna hi kan titwp mai tr a ni lo vang. Engtin nge kan tih zl
ang? tiin ka zwt a. Ani chuan, Oakland-ah ka zuk kal ang a, thil ka zuk tifel
ang a, ka lo kal leh ang a, hng mite hnna thu sawiin kr tluanin ka awm
thei ang, a ti a. Kr ng lai a ral hnu pawhin member-te chu an la phur reng
a. W.C. Craigner to Ellen G. White, September 17, 1885.
W.C. Crainger chuan a lehkhaah chuan hetiangin a ziak a: Kan
kohhranah chuan Harhtharna ropui tak mai chu kan chang a. A urhsunin a
khn m m a. Hun rei tak a awh ang tih ka ring a. Sual inpuannate chu a
urhsnin a tak a. Pathianin vnneihna min pk leh min khawngaihna hi kan
ngaihthah lo a. Healdsburg kohhran tn hian thil ropui zwk a lo la thleng
leh trin ka ring tlat a. Kan kohhrana buaina chhmpui chu hlih kian a ni ta a
ni. Ibid.
Inkhwmna chanchinte hetiang hian a sawi zl a: Phwklk buaina leh
bengchheng buai a awm lo a. Urhsn tak leh \hahnemngai taka Pathian
zawnna a awm a. Hetiang anga takna leh \hahnem ngaihna hml hi tn
hmain ka la hmu ngai lo a ni. Buaina lo awm tawh \hin ang leh engemaw
zauthauna dik lo rng rng awm lovin. Pathian thu chu fiah leh tluang taka
sawi a ni. Ibid.
A lehkha thawn chu hetiang hian a titwp a: Skul lamah leh
naupangte in lamah chuan kan hunte chu kan hmang \ha zwk a. Ropuina
chu Lalpa ta a ni a. Thimna thu hnuaiah chuan kan awm leh tawh lohna trin
Pathian hnnah kan \awng\ai a. Kan kohhran mi ni lote pawhin min tuipui
nasa hle a. Mi engemaw zat chu kan pwlah an lo luh phah. Chng zngah
chuan ka nupuia nu leh ka puzawna fate pawh an tel a ni. Ibid.
I.L. Decker chuan hetiang hian a lehkhaah chuan a ziak a. Hetiang
ang, harhtharna ang rng hi kan kohhran hian a la tawng ngai lo a. Lalpa
Thlarau chu E.P. Daniels hnnah a awm a. Inkhwmnaa mi zawng zawngte
chuan Pathian thiltihtheihna leh a chakna chu hnial rual lohin an dawng
\heuh a. Mi rilru luhlul leh sak pui puite rilru chu a titui zo vek a ni. Letter
to E.G. White, September 7, 1885.
Decker chuan hetiangin a sawi zl a. Naupang tte tn, \halaite tn
leh puitlingte tna inkhwmna chu a rualin hmun hrang hrangah neih a ni a.
An thil dawn leh chante chu an inhrilhtawn \heuh bawk a ni.
6.

THIL |HENKHAT KAL DIK LO

Chutianga Harhtharna chu tluang tak leh \ha taka a kal lai chuan, thla
tam vak lo hnuah thil \henkhat kal dik lo a lo awm a. Hemi thuah hian
Pathianin E.G.
White nna a rawn pe a.
Ani chuan thil awmdn
hriatthiamna chu a nei ta a. Healdsburg kohhran hnnah chuan hetiangin a
ziak a: Lalpa chu in hnnah a rawn inhriattr a. Chutiang bawkin Setana
pawh chuan a tna remchng chu a lo chng ve reng a. Pathian hna thawh
chu tichingpen tr leh tibahlah trin, a dik takah chuan, a dik ang tak lo
chuan a rawn chawhpawlh a. Buh chi zngah chuan buh lem chi chu a lo
theh ve a ni. Letter 21, 1886 to the Healdsburg Church.

Zilhna thurawn pe, A dik tak, a tak hlu tak leh a dik tak ni lo, a lem
engmah ni lo hi kan thliar hran theih nn Isua nna kan lndun reng a \l a
ni. Ibid.
Pathianin Elder Daniels \angkai taka a hman lai chuan, a chak lohna lai
takah chuan Setanan a lo bei ve reng a. Harhtharna thu E.G. White-in a
sawinaah chuan Harhtharna kal lai mk chu dimdawih leh fmkhur a \lzia
thute Conference hruaitute hnnah a hrilh a.
Elder Daniels chung thu hetiang hian a sawi a. Mi hmanhmawh tak,
thil ti thut thut mai, mahni inring tawk mai mi a ni a. Mi \ha famkim a ni lo a.
Pathianin amah a hmuh dn chu ka hria a. Mihring thil tisual thei, mi rilru
inlet but, thil ti thut chng mi a ni tih chu. Mahse Pathian hmangaiha, \iha,
amah \anpui tra thurwn te pe thei chu ngaina tlat mi a ni. Letter 10,
1885, Written November 4, 1885.
Harhtharna chu tluang taka a kal lai leh Pathian pawh chawimawia a
awm lai chuan Daniels chu a hlawhtlinnaah chuan vnduai thlk takin
hruaiboin a awm a. He harhtharnaah hian a hleihluak leh a lutuka thil tih a
awm lo a, hlim phurna nasa \awnghriat loh pawh a awm hek lo. Mahse thil
pawimawh hmasa berte zngah chuan thil kal rem lo, inkhuang rual lo thil a
lo awm ta hlauh mai a. Phur leh hlim taka an awm lai chuan ngaihdn
danglam tak a lo awm ta a. Sabbath School thawhlwm khawn chu Daniels
chuan a duh ta lo tlat mai a. Hei hian buaina, chhiatna nasa tak mai a rawn
thlen ta a. Derthwnna chu a rah chhuah a lo ni ta mai a. Inkhwmnate chu
siam an ni a, mahse harhtharna dawng nasaate chauh chu an lo kal khwm
a.
Thudang pakhat uar lutukin an sawi a. Healdsburg kohhran member
harhtharna changtute chuan Daniels chu amah mimal \anpui nn pawisa pk
an duh a. Chu chu Daniels chuan a lo khap lm lo a. A chanchin \ha
rawngbwlpuite chuan Daniels chu pawisa lamah mi fimkhur tak a ni lo tih
chu an hre vek bawk a.
7.

INKHWMNATE A TWP

Healdsburg-a thil lo thleng leh awmdnte chu Conference hotuten an


lo hriat chuan Healdsburg-ah chuan an kal ta a. Thil awmdnte uluk takin an
enfiah a. Daniels pawh an ko a, an sawipui a, inkhwmnate pawh titwp
trin thu an titlu ta a. Tichuan thil awmdn chu a buai ta hle a. Daniels
chuan hotute thurwn chu \ha takin a zawm mai a. Mahse, member mipui
tam zwkte chu an lungawi ta lo a.
Hemi thu hi Mrs. W.G. White chuan Europe a\angin a lo hria a.
Conference hotute hnnah chuan hetiangin lehkha a ziak ta a: Elder Daniels
hi mi \ha famkim dik lo thei lo a ni lo a. Amaherawhchu amahah hian mite
hneh theihna chu a awm a. Pathianin mihringte chu ama duh dn angin a
hmang mai a ni tih lam hi in ngaihtuah lo a. A rawng bwl tra a ruatte
hnnah chuan Krista chu hmuhtrin a awm mai \hin a. Heta sualna lian tak
mai lo awm chu, mihringa thawktu Lalpa chu hmu loa, mihring rilru zmteina
a mihringa lam lo hmuh zwkna chu a ni. A hmangtu lam aia, a mi hman, a
hmanraw lam thlr zwkin, anmahni ngaihdn leh duh dn, an rilru rilrem

zwngte anga an hmuh loh chuan, an pawm thei \hin lo a. Hei hian kohhrana
\hanlenna leh hmaswnna a dal tlat \hin a ni. Pathianin a hna pakhat atna
a thuchah puang trin mi a hmang a ni tih ngaihtuah lovin, thusawitu chu a
mihrinna lam ringawt an lo hmu \hin a.
Pathianin a hna bk thawk trin mi thlan a nei \hin a. Mi fing vr tak a
ni kher lo thei a, mahse amahah chuan Pathian hna thawh chiang takin a lo
lang zwk \hin a. Thiam takin thu a sawi kher lo thei a, mahse chu chuan
thuchah a nei lo tihna a ni lo. Hriatnate pawh a nei tam vak lo thei a, mahse
Pathianin ama finnain mi chutiang chu \angkai takin a hmang fo \hin.
Thuhrilnaahte rorlnaahte mahni pawh inring twka, hriatna leh
thiltihtheihna ngahsate aiin mi mwl zwkte chungah Pathianin a
thiltihtheihna chu chiang zwkin a lantr \hin. Letter 76, 1886.
Ellen White chuan a hrilhfiah a: E.P. Daniels chu thiam taka rorlna nei
lovin midang thurwntu mamawh \hin ni mah se, thuhriltute pawm tlat a ni
tih chu ka hmu a. Mite thinlung hneh theihna leh mite lainatna leh mite
thutak nna an indaidanna lai chinfelpui thiam tak a ni a. Pathian chuan mi
dawrwm takte hmangin hna a thawk \hin a ni.
California-a hruaitu pakhat hnnah chuan, Harhtharna lo thleng tawh
ang chu a dang tam tak lo thleng se a duh thu a sawi a. Healdsburg-ah
khn ka lo beisei ang takin harhtharna a lo thleng a. Chutiang chu kan
ramah, kan kohhran tinah hian lo thleng se. Harhtharna hna thawh hian hma
swn zl rawh se. Bawlhhlawhnate chu trlan ni se. Ram tin leh hmun tinah
darh zau zl se. Hna chu thawh zawhin a awm mai ang. Letter 10, 1885.
Mak kan tih m m tr, Harhtharna chungthuah hian a sawi a.
Harhtharna hi mihringte chuan a kalh zawngin thu an sawi fo ang, anmahni
rin dn leh ngaih dn leh rilru rem zwnga a lo kal loh avngin. Pathianin
hna a thawhnaah chuan a lutuk, a hleihluaka chtna hi a lo tel ve bawk a.
Ln dngtun ln a den chuan sangha \ha lehha lo pawh a man a, tuin nge a
zavai chuan paih chhuak vek ngam ang? An vaiin sangha chi khat vek an ni
si lo. Hemi thuah hian ka rilru ka sng nasa hle a. Elder Daniels hian a tisual
thei tih ka hria a. Mahse chu chuan Pathian mite znga tel tlk loah a siam
em ni?
Healdsburg-a thil lo thleng Ellen G. White-in a han thlr ltnaah chuan
Harhtharna chung thu chu vawi tam tak a ziak a. Chu chu kan tna
thurwn \angkai leh sulhnu chhui chhuah thiamna leh hun lo la kal zl tr
atna \angkai trte chu an ni a. Kum 1886 khn California kohhran ho
hnnah hetiangin a ziak a. Healdsburg-a harhtharna lo thleng thuah, in
hnnah hei hi ka sawi duh a: "Harhtharna in swngbwl dnah khn ka lwm
lo hle a. A hleihluak lutuka thiltite chu an awm ngei tih chu ka hai lo a. Tn
hnuah Harhtharna a lo thleng leh a nih pawhin thil pakhat in hriat chian m
m tr chu; ruah hnuhnung hi a lo thlen tak tak hunah chuan thiam loh
(tlktlai lo) in chantr ang. A chhan chu, chutih hunah pawh chuan a lutuk, a
hleihluaka thiltih nasa lehzual zwk chu a awm ngei dwn si a.
Healdsburg Harhtharna chu a tak ngei a nih ka ring a. Pathian Thlarau
hna thawh urhsn tak chu a awm a ni tih ka ring a. Chutih rual rual chuan,
piangthar tak tak ni lo, Pathian tna inpumpkna nei tak tak si lote chu a
langsr sr leh a phusa sate pawh an ni tih ka ring. Hmlma pa chuan mi
rilru mumal lo leh mi nungchang \ha lote hmangin a thawk ve reng a. Elder

Daniels chu kawng engkimah fing famkim takin a thawk ang tih chu ka ring
lo. Hna thawktute zngah sawisl tr awm miah lote an lo awm ngai a nih
chuan chu chu thil thar danglam tak a ni ang.
Pathian hna \hahnemngai taka thawhnaah chuan Setana pawh a lo che
ve vat zl a. Rawngbwltute chuan a dik leh dik lo thliarin kut pharin hei chu
Pathian hna thawh a ni lo, a kal zl tr a ni lo tih chu an hre tr em ni ang?
Pathian a\anga nna, finnate in nei lo a nih chuan, Pathian hna thawha
lo inrawlha thutihtlukna siam thuah fimkhur a ngai nasa m m a. Thil
khirhkhn m m leh dimdawih ngai m m a ni tih in hriat chian ka duh a.
Pathian Thlarau hi in tilungngai ang tih ka hlau a. Healdsburg-a
Harhtharna rah chhuah hi a \ha a, mahse a tak zngah pawh a lem chu a
awm ve tho a ni. Chuvngin buaina hlauhawm leh remhriat lohnate a lo
awm chuan, mifing remhriatna nei mi chu, chng chu ching fel trin a
mamawh a. Chu chu in lo tih daih tawh tr chu a ni. Letter 76 1886, Ibid.
Hetih hun lai vek hian Healdsburg-a Harhtharna hna tihtwp a nih tak
mai thuah hetiangin a \hian tam takte hnnah a ziak a. Thlr ltna chu a ziak
a. He a thu ziak hian hmana a ziak tawhte leh thurwn a pkte kha a
khaikhwm \ha m m a, a tinung thar leh bawk a ni.
Healdsburg-a Harhtharna inkhwmnate chuan rah \ha a chhuahin
Pathian hna thawh a ni tih a lantr a. Mahse hetih rual rual hian Setana
chuan hna a lo thawk ve nasa a. Mi \henkhat piangthar tak tak si lo,
nunphunga sakhuana la urhsn tak tak si lote chu engemaw ti taka phr
leh \hahnemngai zwk m m niin a lo hmang ve zl bawk a. Chng mite
chu a uar hlei hlei leh langsr zwkte pawh an ni mah mah a.
Chutiang mite hnna rinna (mawhphurhna) han pk chu tuipui zau tak
leh hlauhawm tak chunga lawng lianpui mai khalh tra naupang t hnna
pk ang a ni a. Pathian ropuina tra rah \ha chhuah tr chuan ni tina Pathian
khawngaihnaa tih danglam an mamawh a. Lal Isuan, Ka hnnah lo kal ula,
min zir rawh u. Thuhnuairawlh leh inngaitlwm tak ka nih hi, a ti a. Mi
chutiang mite chuan he zirlai hi an la zir ngai lo a. Isua nghwngkawl an
bahpui tak taka, Isua phurritte chu an phurhpui tak tak chuan, midangte
an \anpui theih dn tr leh mal an swm theih dn tr chu an hre thiam thei
chauh ang.
Hng kan han sawi tak mite hi Healdsburg-a inkhwmnaa mi
pawimawh leh an cheleka te an ni. Hng mite hi a puma Lalpa ta ni tate, a
hranga inkhwm \hinte chu an ni tih chu hmuhtr ka ni a. Ka thusawiah hian
ka chiang twkin ka inhria a. A chhan chu hemi chungchng thuah hian vawi
tam tak hmuhtrin ka awm tawh a. Healdsburg-a unau pa leh unau nute u,
Lalpa chuan in zngah hian hna a thawk a ni tih hi ka sawi a ni.
A \ha apiang pawm tlat ula. Pharisaite Thlarau ang kha chang suh ula.
Mahni inngaihsnna leh inrintawknate hi nei hek suh u. Kros bula in
inngaihtlwm zawh poh leh Krista kan Chhandamtu chu in hmu chiang
zualin, in hmu mawi zual zl ang.
Isua zuitu ka ni intitena khawngaihna an mamawh m m mai
chu, rilru thuhnuairawlh leh inngaihtlwmna thk tak chu a ni. Isua hmuh
chianna vawi khat chauh pawhin mahni lo inngaih pawimawhna chu a tibo
daih mai a ni.

Healdsburg kohhran tn hian ka rilru ka sng nasa m m a. An


hmuingilna ber tr chu, Isua chu dik taka an vawn ngheh tlatnaah chuan a
innghat a. A mimal taka a sakhuana nungchang an inchhnga a lkluhna
chuan an fate pawh a hrilh chhwng ang a, an ran vulh chungah pawh a
ngilneihna chu a lang chhuak ang. Letter 9, 1886.
Hng thil lo thleng leh awmdn zawng zawngte han en hian, Thil
hlauhawm tak, awm thei leh dimdawih leh fmkhur ngai m m a ni tih E.G.
White-in a lo hmuh chian dn hi kan \awmpui theih ka ring a. E.G. White thu
bawkin lo titwp ila. Tn hma lama Lalpan min lo zirtrna leh min lo
kaihhruainate hi kan theihnghilh ang tih loh chu, kan hma lam hunah
engmah hlauh tr a awm lo. Life Sketches, p. 196.
(By Arthur L. White (Mrs. E.G. White tupa) E.G. White
Estate, Secretary.)
8.

BATTLE CREEK HARHTHARNA

Kum 1892-1893 school a rawn in\an chuan Battle Creek-a


thawktute chuan kum danglam tak ni dwna hriatna an nei a. An President,
W. W. Prescott chuan tihian a sawi a. School \an hmaa thawktute inhmuh
khwmnaah chuan, hna thawh dn kawngah danglamna a awm a hun tawh
tak meuhin an hre tlang a. Chumi avng chuan Pathianin mak danglam taka
mal min swm leh kan rinnate tihchaka a awma, thiltihtheihna mak tak nna
hlawhtlinna beiseiin hna chu kan thawk \an a.
Beiseina nn remchnna awm apiang a \ha thei ang bera hman tumin
hna chu thawh \an a ni. Mahse hun tam pawh a ral hmain harsatnain min
rawn tlkbuak ta a. Zirlai pal (4) school dn bawhchhiate chungchng
ngaihtuah a \l ta tlat mai a. Engtia tih tr nge ni ang tia ngaihtuahna a
awm lai mk chuan school-ah chuan Harhtharna a lo in\an ta a. November
29 Thawhlehni tlai chuan Pathian Thlarauin hna rawn thawkin dan
bawhchhetu zirlai pahnihte chu Pathian ngchhngah an intult ta thlap mai
a. Zirlai pakhat chu he collge-a kum eng emaw zat lo zir tawh a ni a. A lang
apauva Kristian sakhua ring lo leh awih lo a ni a. A pakhat zwk pawh chu
Kristian ni tra swmna hnial fithla \hak \hin a ni a. He mite pahnih hi hostel
hrang ve vea awm an ni a. An chunga thil thleng chungchngah hian
inrwnna emaw inpwhna engmah an nei lo a. Zirlai dangte pawhin engmah
hriatpuina an nei lo bawk.
Prescotta chuan tithian a sawi zl a. Zirlaite chunga danglamna hi, tlai
lam lehkha zir hun, mahni pindan \heuha an awm hun lai a ni a. Hnar rual
lohin Thlarau chuan hna rawn thawkin an pindante chu chhuahsanin \anpuitu
zawngin an ph ruai a. A \hente chu, hun engemawti chhng chu rilru
mangangin an awm a. Zirtrtu lo awm remchngte chuan \anpui ngai leh
mamawhte chu an pui nghl bawk a. Drkr tam tak chhng chu engmahin
an rilru a luah lo. Zirlaite leh zirtrtute chu mimal pindanahte inkawmhlimna

pindanahte Pathian faka inpwlhona neiin Thlarau kaihhruai ang zlin an


awm a.
Hetih hun lai hi Prescotta Walla Walla College-a a thangbo hln a ni a.
(Battle Creek leh Walla Walla College President hna hi a kawp a ni). Mahse
zirtrtute kaihhruainain Harhtharna chu a kal zl a, zanlai vlah Pathianin
\hatin min vr \hin, tih hla sain an \n chauh \hin a ni.
Thil mak tak mai pakhat chu, Australia a\angin E.G. White-i lehkha a lo
thleng a. President a awm lo a, chuvng chuan a nupuiin lehkha chu a lo
dawng a. Ani chuan a hawng a, college lama an inkhwmnaa chhiar trin a
pe ve leh a. Chutih hun lai taka an boruak tawn leh E.G. White lehkha chu a
inhmeh kher mai a. Harhtharna hna thawh chu a kal zl a, harhtharna avng
chuan an sikulte pawh chu an khar lai lwk hial a ni. Pathian Thlarau
thiltihtheihna chuan a chnchilh reng a.
Suala rei tak lo tlu tawhte chuan Krista chu rawn pawmin Lalpa rawng
bwl trin an inhln a. Chiaina leh phlna a awm lo a. Pathian Thlarau
hnathawh erawh chu a lang chiang hle a ni.
Tihian a sawi zl a. Walla Walla College a\anga ka kr leh hma zawng
chuan mi malah leh pungkhwm zngah harhtharna hna chu a kal zl a.
Thlarau chuan anni chu nghet takin a chnchilh tlat a. Chawhma inkhwmte
chuan drkr l (4) te a awh \hin a ni. Tlai lam inkhwmte pawh chuan zan
dr swmte an thleng \hin a. An znga harhtharna lo thlen avng chuan an
sikul program pngngaite pawh chu ni eng emaw zat chu a luahlan a ni.
President Prescotta chuan, hetiang thil lo thleng ang hi tn hmain ka
la tawng ngai rng rng lo a ni, a ti. An znga Harhtharna thlarau chuan sual
inhriat chhuahna chuan a thlamuanin tumah beidawng ta mai an awm lo.
An vai mai chuan dikna leh felna kawngah chuan tun hma zawng zawng aiin
an tuihlin an ril \m a. Kum twp sikul chawlh hnuah pawh zirlaite chuan
Thlarau malswmna an dawn chu kohhran hrang hrangte hnnah an hril zl
a.
President leh a thawhpuite thinlung chu hlimnain a luangliam ta a.
Tnah chuan tnhma zawng aia chakin hna kan thawk thei dwn a ni,
President chuan a ti. Tn hma ang lo takin zirtrtute inkrah leh zirlaite leh
zirtrtute inkrah inhriatthiamna leh thawhhona \ha a awm ta a. Hei hi a
bul \anna niin, ni ropui lo thlen thlengin kan ng zual zl ka beiseiin ka ring
tlat a ni, tiin President chuan a sawi a.
9.

ENGNGE LO KAL SUAL TA?

Mahse president Prescotta beiseina leh rinna chu a hlawhtling ta tlat lo


mai. Engati nge tih zawhna a awm ngei ang a. 1893 kumtr lam leh General
Conference khwmpui chhng zawng chuan Harhtharna hna chu a kal zl a.
Mahse a reh leh ta duk mai a. Chhinchhiahna dang a awm loh avngin E.G.
White-in 1893-1894 inkr ziaka a lo dah a\angin thlr lt ta ila. Pathian
Thlarau kaihhruainaa he lehkha hi kan college, Battle Creek tn leh zirna in
hmun hrang hranga mite tna ziak a ni.
Heti hian a ziak a: Thlarau Thianghlim lo thlen theih nn vawi tam
tak \awng\aina hlan a ni a. Isua Krista leilung pian hmaa berm no talh tawh

tih tak meuha zawng leh thlr rengtute hnnah chuan thinlung taka
lawmnate, thinlung lungchhiaa sual simna leh thupha chawinate in zngah a
awmin a thleng a ni. Sual ngaihdam nih inhriatna chuan mahniah Pathian
thutiam chu hlena awmin taksa chu a puma hlanin kan awm a. Sual hmui pu
\hin chuan chawimawina ropui ber Hosanna Lalpa hminga lo kal chu fakin
awm rawh se! Hosanna chungnungberah tiin an au chhuak ta a ni.
Mahse kan \halaite hian Lalpa chu engnge pk lt ve an neih? Exodus
bua hun pawimawh ber maia Israel fate dinhmunah khn em ni kan awm?
Mosian Pathian thuthlung la tra tlnga a chhoh hln khn mipuite chu
thuhnuairawlh leh inngaitlwm taka lo awm tr an ni a.
Mahse an eiin an in a, an infiamin an lo sahwk mai mai a. Battle
Creek-a thil thleng nn khn inanna a awm em? Tam tak chuan Pathian nna
an inzawmna chu chhut chahin a awm a ni lawm ni? Football khelhna leh
infiamnaahte hian a khltute chu Pathian nna an inlaichnna chu tihnghehin
a awm em ni?
Zankhat chu Battle Creek mite leh hmun danga kan sikulte tna
thuchah hriattrin ka awm a. Lalpa-ah chauh tisa leh Thlaraua \hang tr kan
ni. Tisa lama kan \hanna kawngah Isuan a zirtrte a kaihhruaina nn a inrem
tr a ni. Chu chu Kristian-te nunah hian a ng chhuak tr a ni. Kan inzirtrna
leh kaihhruaina kawngah hian kan school-a zir laite leh zirtrtute chu Pathian
ngaihsakna lam aia nawmsip ngaina mi an ni tih chu vn lehkhabuah a
chuang tr a ni lo. Manuscript 51, 1893 paragraph twp ber leh a sawi
fiahna hi, Fundamentals of Christian Education phk 220-230 ah chhiar rawh.
10.

NNA LEH THIMNA HUNTE:

Battle Creek-a thil thleng nna inkungkaihna nei thei tak mai chu
Healdsburg-a thil thleng chungchng ziakna chu a ni. Chu chu I Selected
Messages, p. 129. A thupui chu Safeguarding The New Experience, tih a ni.
Heti hian a inziak:
Battle Creek-a Pathian Thlarau Thianghlim
leihbuaka a awm khn, Thlarau lama rona leh thimnain a rawn zui ve leh mai
a. Chu chu Battle Creek College-ah khn a chiang hle a. Pathian zahngaihna
vn a\anga lo chhuka a mite thinlung muthlu kai harha, Lalpa hna chak leh
zuala thawk tra mite thinlunga inmung reng tawh chu, tidaia timit trin
Setana leh a pwlte chuan mitin thinlungah chuan nasa takin an bei chiam a.
Kha tih laia Thlarau tam tak kaihharha awmte khn an ng kha midangte
tihn nn zl hmang sela chuan nna leh chakna leh nna nasa zwk pk
belhchhah an ni ngei ang. Hriattrna leh nna kan dawnte hi mahni tn mai
ni lovin, mi dangte nga hruai nn leh Pathian chawimawi nn kan hmang tr
a ni.
Hun hrang hrangah pawh Thlarau Thianghlim kaihhruaina thlarauva
harhtharna chu Thlarau lama rona, khawvlna leh corruption-in a zui fo
tawh \hin. Battle Creek kohhranin Pathian zahngaihna teh chiam an nei lo
niin a lang a. Malswmna kan dwnte hi Pathianin a duh anga kan hman leh
kan nchhuahpui loh chuan kohhranah malswmna kan dawng thei ngai lo
ang. Thlarau Thianghlim nna ropui leh fiah tak pawh chu Thlarau lama
harhna nei lo, ro viaute zngah chuan a ng che che chauh a. Hmeh mihin a
awm leh mai \hin. Thlarau bo zawnna kawngah Pathian thu tak leh a

thiltihtheihna ropui tak pawh hi a changtu nungchang \hahnem ngaihna leh


mahni hmasial lova thawhnaah a innghat nasa m m a ni.
1893-a a lehkha ziak pakhatah chuan E.G. White chuan chutih hun laia
thil thleng chu engvng leh engtia lo thleng nge a ni tih chu chipchiar takin a
trlang a.
Hetiangin kum 1893 a Battle Creek College leh General
Conference khwmpuia Pathian Thlarau hnathawh chungchng sawina
lehkha ka dawng nual a. A chhan chu Pathian Thlarau malswmna an dawn
chu a nih tr anga an nun pui loh vnga a reh leh tak mai avngin mi tam tak
rilru chu a buaiin a ngaihna an hre lova. Vn malswmna Thlarau chu
zauthauna satliah maia an puhna avngte a ni. Heti zwnga ngaihdn lo
awm ta mai hian min tilunghnr hle a ni. Pathian Thlarau Thianghlim
hnathawh lo thleng \hinte hi zauthauna chikhat emaw kalsualna chikhatah
emaw a ngai a. Thlarau Thianghlim chu tilungngai leh hnawt \iau lo trin kan
fmkhur hle a ngai tak meuh meuh a ni. Battle Creek-ah chang a ni lo. Hmun
dang dangah pawh Pathian Thlarau Thianghlim hnathawh fiah tak leh hai rual
loha a lo thleng a nih ngawt loh chuan engtin nge Thlarau Thianghlim
hnathawh a nih leh nih loh kan hriat thiam theih tehlul ang!!!
Hetiang thil lo thlengin nghawng a neih dn thuah mi \henkhatte chuan
hrilh haiin kan hrethiam lo mai thei a. Chu chu a mak lm lo e. Kum 49 kal
ta chhng khn hetiang thil hi vawi tam tak ka tawngin ka hmu tawh \hin a.
Pathian Thlarau chuan mak danglam takin hna a rawn thawk \hin tih pawh
ka hria a. Chuvngin hei hi Pathian Thlarau hnathawh a ni lo, tih mai mai chi
a ni lo. Keini nu leh pate mahin kan fate thil \ha pk nachng kan hriat chuan
Amah zawnga dltute hnnah chuan kan hriat leh dl aia nasa zwkin Thlarau
Thianghlim malswmna min pk A inpeih reng a ni.
Thlarau Thianghlim chu mihringte hman atn ni lovin, mihringte chu
Thlarau Thianghlim hmanrua tr kan ni zwk si a. Kohhran leh sikula zirlaite
khn Pathian malsawmna namen lo an dawng a ni tih chu rinhlelh rual a ni lo
va. Mahse Harhtharna leh Thlarau Thianghlim lo bawhawk \hin chu, Thlarau
lama khawrona leh thimna nasa takin a zui chawk \hin!! Eng vangin nge? A
chhan chu, hmlma chuan vertherna leh fin kherekna chi tinrengin
mihringteah chuan Pathian Thlarau chu a lan chhuah theih loh nn a beih vak
\hin vng a ni.
Zirlaiten infiamna leh inkhelhna chi hrang hranga an hunte an hman lai
leh an intihhlim lai hian Setana chuan remchnga lain Thlarau Thianghlim
hna thawh chu a n chhuah lohna trin mihrinnaah chuan a rawn inrawlh vat
\hin a. Zirtrte chuan an tih tr leh an mawhphurhnate hriain Pathianin
thiltihtheihna a pk ang zl chuan hna thawk ni sela chuan rah nasa tak a
chhuah ngei tr a ni. Mahse engati nge a chhuah si loh? A chhan ni theia
lang chu Thlarau malswmna an dawn chu an hlut twk lo a ni.
Thlarauvina a kaihhruaina ngah chuan an chng lo a. Khawvl thilten a hp
luat \hin vngte a ni bawk.
Thlarau chuan min tihluih tlat loh avngin Thlarau chnchilh mi ni tr
chuan Thlarau kaihhruaina ang zla nun a ngai a ni. Thlarau malswmna
dawngtute chuan an nunah inthlahdahna leh ngaihsak twk lohna an
neiha, \awng\aina nna an thlr reng loha, Kross chu chawisnga Krista nna
phurrit inchhwk tawna an awm reng loh chuan, khawvl hlimhlawpna leh
khawvl thila hlawhtlinna beiseia theih twp a chhuahna kawngah thlarau

thiltihtheihna amaha awm chu a khuh bo \hin. Pathian leh a Thlarau chu kan
thiltih kawng engkimah a hmasa ber leh a \ha bera kan dah loh va, a
hnuhnung bera kan dah fo chuan Setana chuan remchnga lain kan Thlarau
boral \hak theihna tr sual chi hrang hrang chu a rawn tuh lt ta \hin a ni.
Pathian chu a ropuina humhimna thuah thkthu chhe tak a ni si a.
Amah chawimawi lotute chu a chawimawi hauh lo vang. Harhtharna dawng
Thlarau nuna la naupang takte chu thlarau kaihhruaia lo awm tawhte chuan
an kaihruai \hin tr a ni. ISM p. 130-132.
Hun a lo kal zl a, E.G. White chuan Battle Creek a thil thleng
chungchng hi vawi engemaw zt a trlang a. Review and Herald-ah vawi
hnih a chhuah a. January 30, 1894 ah leh February 6, 1894 ah. Heta E.G.
White thuchhuah hi I SM p. 133-134 ah a chuang a ni.
Pathian Thlarau Thianghlim a lo thlen theihna tra Pathian thutiam leh
ruahman lwknate a ziak chiang hle a. Tin, Pathian hna ti\huanawp thei
kawng hrang hrangte a ziak bawk a. Pathian fa duh lai Thlarau chnchilh leh
kaihhruaina nga awmte chuan an vla mite tn taima takin Lalpa hna hi an
thawk tr a ni tiin a sawi a.
E.G. White chuan tithian a ziak a. Mi tupawhin a phurzia leh \hahnem a
ngaihzia a lantr duh a nih chuan Kristan a thisena a tlan tawh thlarau bote
chhandama an awm theih nna Lalpa hna thawk hian lantr rawh se. Ibid p.
130.
(By Arthur L. White (Mrs. E.G. White tupa)E.G. White
Estate, Secretary)
11.

CARLYLE B. HAYNE INHMUHCHHUAHNA

Carlyle B. Hayne hi S.D.A. kohhranah pastor hna, office lam hna leh
tirhkoh lam hnate kum 50 zet a lo thawk tawh a ni.
Kum 60 lai kal taah khn hlawhtling taka tirhkoh hna a thawh tawh hnu
chuan, heti hian a sawi a: Kum 15 zet chhng chu Pathian thusawi
rawngbwl nn ngar ngar ka hun ka hmang a. Mahse chutichung si chuan mi
boral, boral let der mai ka lo ni tih chu ka lo hre chhuak a.
Kan thil tawh leh daihriat (experience) te hian \angkaina leh mi \anpui
theihna hunte a neih chng a awm ve a. Chuvngin tukina hun min pek hi
keima experience sawi nn hman ka duh a. Kan kohhranah hian kum 40 lai
ka lo khawsa ve tawh a. Thuhrila ka chhuah tirh a\ang chuan kum 20 lai a lo
liam leh tawh a. Chng hun laia ka hna thawh ber chu, khawchhak lam leh
chhim lam rama mipui hmaa kan thuchah puan darh chu a ni. Kan thuchah
puan hi ka ringin ka pawm nghet m m a; \hahnem pawh ka ngai nasa a.
Ka theihna zawng zawng hmangin ka thawk tak meuh a. Mite hneh theihna
tr nia \ha bera ka hriat chu, kum tam fe uluk takin ka zir a.
Ka
rawngbwlnaah pawh Pathian \anpuiin ka hriat thiamtr thei hle a. Mi tam
tak pawhin kan kohhran an rawn zawm phah a ni.
Chutianga taima tak leh \hahnemngai taka ram tin leh hmun tina kan
thuchah ka puan laia ka ngaih pawimawh ber chu Pathian thuchah mite
hriatthiamtr chu a ni. Kan thurinte leh hrilhlwkna thute chu hriat chian mai

chu ka duhtwk mai lova, zawhna leh hnialnate chhn dn trte leh thutak
thuchah an pawmna daltu tihbo dn trte ka zir nasa m m a.
Chutianga \hahnemngai tak leh hrat taka rawng ka bwl laite chuan
Pathian nna kan inkr thu hi ka lo ngaihtuah ngai lo a. Mahse tnah
ngaihtuah hun kan neih tak tak chuan hetiang hian ka ngaihtuah ta a.
Pathian rawngbwltu ka ni a, A thu ka hril a, miten an awih a, an lo pawm a.
Chuvng chuan Pathian nna kan inkr chu kawng engkimah a fel vek trah
ka ngai. |hahnem ngai leh nasa taka ka thawh laite chuan keima mamawh
lam chu inngaihtuahna chng rng ka lo hre ngai lova. Ka thu sawite chu
miten an zawm \hin avngin mite hneh theiah ka lo inngai mai a. Pathian
pawhin min lwmin min chhandam ngei trah ka lo inngai \hin a. Isua lo kal
leh tr thu mite ka hrilh a, miten an pawm a, chuvng chuan Isua a lo kal
hunah thlamuang taka lo hmuh ka inbeisei a ni.
Kum 10 zet kal ta a\ang khn Krista nna keima inkr thu chu ka lo
ngaihtuah \an ve ta a. Daniala hrilhlwkna te, ni 1260 te, ni 2300 te,
Sabbath thute leh mitthite chanchin hrilhfiah thiamna maite chuan ka nun
luhlul leh sualnate leh thlmnate chu hneh theihna rng an lo nei lo a ni tih
chu ka lo hmuchhuak ta a. Pathianin min chhandam tak tak ang em tih
zawhna ka rilruah chuan a chng ta tlat a ni.
Hlawhtling nia ka lo inhriatnate chu ngun takin ka chhui lt ta a.
Pathianin a hna thawhna mi lo pk tawhte chu ka thlr lt a. Taima tak leh
\hahnemngai taka ka lo rinchhan \hin a ni tih chu ka lo hre \an ta. Chutianga
ka rilru put dn chu dahbo kan tum \hin a, mahse, dahbo ahnkin a zual tulh
tulh zwk ta a. Ka tihngaihna hre lo chuan Pathian thu chu \hahnemngai
lehzualin nasa lehzualin, ka chakna leh theihna zawng zawnga hril chu ka
tum leh ta a ni.
Kan thurin tinrngah leh kan tih tr thilahte chuan fimkhur leh khirh lehzualin
kan bei a. Sabbath serh thuahte pawh kan fimkhur leh zual a; nidanga
Sabbath nia ka tih \hinte chu kan ti duh tawh lo. Pathian thu zawmnaah
chuan ka fimkhurin ka khermei lehzual a. Nasa lehzualin thu ka hril a.
Hmana lungawina leh induh twkna ka neih kha neih leh tumin taima
lehzualin rawng kan bwl a, \hahnem kan ngai leh zual sauh sauh a.
Chutianga kan \an nasat poh leh ka rilru buai chu reh ahnkin a buai zual
zwk a.
Mahse vawiinah hian ka rilru thim leh ka thinlung thim chhun ngtu
Thlarau Thianghlim chu a awm avngin Pathian chungah ka lwm m m a.
Ka thawh tamnate chuan engti kawng mahin mi \anpui lo a, min tibuai zawk
a. Keima nunah sual leh thlmna do theihna rng ka nei lo. Chuvng chuan
hnehin ka awm leh \hin a ni tih chu ka lo hre ta a. Keimahah hnehna nun
rng a awm lova. Chu hnehna nun ka mamawhzia chu ka hriatin ka thinlung
chu, chumi chk chuan a sa huam huam ta a.
Vntirhkoh pathum
thuchahahte hian, Kristaa hnehna chu a awm ang em? tih zawhna ka rilrua a
awm laite chuan ka buai m m mai a. Ka mangan dnte chu in hnnah
sawi fiah thiam rual a ni lo.
Amaherawhchu, chu Thlarau lam manganna nasa tak chuan, tnah
hian ka \hatna tr hmunah chuan min lo dah ta a. Kum 15 chhng zet mai

Pathian thu hriltu \hahnem ngai m m lo ni tawh si, mi boral, boral let der
ka lo nihna manganna leh buaina leh beidawnna hmunah chuan ka awm leh
tawh loh ka beisei. Ka rilru leh ngaihtuahna manganzia leh buaiziate chu ka
theihnghilh thei leh tawh dwn lo. Chutih hun laite chuan engnge ka tih tr
ber pawh ka hre hlei thei lo. Tih tr \ha nia ka hriat ang zawng zawngte chu
ka ti zo vek tawh a. Pathianin nung tra min duh dn tr nia ka hriatah
chuan awma nun chu ka tum tlat a. Pathian huat zwngte chu ti lovin ka
inhre si a. Mahse Pathian mit hmuhin mi boral ka lo ni tlat mai si a.
Chhandamna kawng hi a awm hlawl lo a nih hi ka ti rum rum tawh mai a.
Nimahsela Pathian zahngaihna leh Thlarau Thianghlim malswmna
zrah chutiang dinhmun piah lamah chuan mi hruai a duh a lo ni. Pathian
leh a rawngbwlnaa kan inzawmnaah chuan Rinnain Isuaah chuan ka sual
ngaihdamna ka hmu a ni tih leh naupang t anga Amah panna rahbi hmasa
ber chu ka lo thlahthlam a ni tih chu ka lo hre chhuak ta uar uar mai a ni.
Tn hma hun kha leh chen kha ka sualna chu ngaihdam niin ka lo ring
ve \hin a. Mahse chianna tak tak chu ka nei ngai lova. Kum 15 zet a rawng
ka bwl hnuin Pathian chuan Kros bul ngeiah chuan min hruaikr ta a.
Chutah zet chuan kum 15 chhng zeta ka thu lo hrilh \hin dn lo rpthlkzia
leh mi piangthar lo ka lo nihzia chu ka inhmu chhuak ta a. Ka thil tawh
ang \ha lo ang chi, hi in tawh ve loh ka duh a. In lo twk ve a nih pawhin
keimah ang bawka in lo harh chhuah ka beisei.
Chutiang thil pawimawh lutuk chu rkhawthim dai mai mai lo trin ka
rilru chu ka siam nghet ta a. Isua chu tn hma pawha la hre ngai lo ang leh a
kawngte pawh zawh \an chauh ang hrimin (Chu chu ka nihdan dik tak chu a
lo ni reng a) Isua hnn chu ka lo thleng ta a. Ka sualna zawng zawngte chu
Isua hnnah ka hln ta a. Tichuan ka mangan leh buaina zawng zawngte a lo
kiang ta duak mai a.
Thil \l tak dang chu ka hre chhuak leh ta. Chu chu hei hi a ni.
Keimaha kha a pngngai reng ka lo la ni reng mai a. Ka rilrute, ka duhnate,
ka chk zwngte, ka ngainat zwngte leh ka mihring hlui kha. Hng zawng
zawngte ka kalsan a, ka rilru leh taksa ka pumpuiin Isua hnnah ka inpk fai
vek a \l ta, Ama ta tak tak ka nihna trin Isua chu ka sual ngaidamtu mai ni
lovin, kei pawh a ngaihdamna changtu mai ni hek lovin, Amah chu, ka Lalpa,
ka felna leh ka nunna tak tak a lo ni ta.
Kristian nun hi, nun hlui siam danglam satliah mai a ni lo tih zirlai chu
ka lo hre thiam leh ta a. Insiam \hatna, hmaswnna, thiamna leh finna maite
hi an ni hek lo. Mihring nun hlui a\anga siam\hat mai a ni hek lo. Chumi
a\anga lo \hang \ha mai pawh a ni hek lo. A zavaiin nun dang, nun thar diai a
ni zwk. Chu mi awmzia chu keima tisa nuna Isua nun lo nung ta chu a ni.
Chu chu Pathianin min han zirtr ta a. Mahse ka hriatthiamna chu a la tlm
m m a. Chuvngin chu mi awmzia leh chu mi zirlai zir chu khawvla ka thil
zir chk ber leh hriat chk ber a lo ni ta a ni.
Kum tam tak kal taahte khn hrilhlwkna thu hriatthiam leh hriat
thkte hi pawimawh berah ka ngai a. Chuvngin hrilhlwkna thu khirhkhn
hriatthiam theihna a nih ringin lehkhabu zawrhnaa lehkhabu hlui pui pui,
bawlhhlawh tak takte chu ka en lwr vak vak a. Amaherawhchu tnah hian

hrilhlwknate chu ka ngainp ta ni lovin, Amah Isua nna keima nuna


inzawmna leh hmaswnna leh \han lenna lamah chuan ka lo tui ta zwk a,
chu chu pawimawh berah ka lo nei ta zwk a ni.
Tnah chuan ni danga ka thiltih ngai lohte chu ka lo ti dwn ta a.
Keima thil tawh leh hriatte chu ka sawi mai lovin a ziakin min lo ziahtr ta
zwk a. |awngkaa sawifiah theih zwk leh mi hneh thei zwkte an awm a. |
henkhatte erawh chu a ziaka fiah zwk leh mi hneh thei zwkte an awm
bawk a. Chuvngin tukin zngah hian ka sawi thiam lohzia inhriain in hnna
ka thusawi tumte chu, in tna a lo fiah zwkna tr leh a lo ngaihnawm zwk
theih nn tiin a ziakin ka han ziak ta a ni. Thupui, Isua Kristaa felna, ka lo
buatsaih chu kan chhiar ang e. A chhiara ka chhiar hian in tuina a tichhiat
loh ka beisei. Thu hlwm khat zlte hi an awmzia in lo hriatthiam zl ka
beisei.
(a)

MIHRING AMAHIN A FEL MAI THEI LO:

Mihring lo awmna chhan leh a hlimna chhan ber chu Pathianin amah a
duhsaknaah chuan innghat a. Pathian duhsakna tel lo chuan mihring nun
hian awmzia tak tak a nei lo.
Felna hian Pathian duhsakna a chantr a. Felna chauhin Pathian nna
inremna a awmtr. Chu a duhsakna chu mihringin a hlimpui a. Chuvngin
mihring nunin a tih tr ber chu felna neih chu a ni.
Nimahsela, mihring chu amahin a fel mai thei hauh si lo. Mihring nun
a\ang ringawt chuan felna chu a chhuak thei hauh si lo. Suala tlu tawh leh
bawlhhlawh tawh chuan felna chu eng lai mahin a tichhuak thei ngai rng
rng lo va. Hmaswnnate, inthlitfimnate, lehkha thiamnate, \hanlennate leh
intihfelnate hian felna chu a tichhuak thei lo. Khawvl hnam pumpui chu
Adama a\anga tlu chhe vek kan ni a. Amah a\anga chak lohna kan rochun
tawh avngin, felna neih theihna rng kan nei thei lo a ni. Mihring chu tisa
mi a nih avngin Thlarau lam thil chu a nei lo a ni.
Pathianin mihringte hnnah dn chu a p a. Mahse dn chuan mihring
nih phung chu a tidanglam thei lo. Felna chu a pe thei bawk hek lo. Dn
chuan tisa mi chu Thlarau miah a siam thei lo a. Siam \hat ahnkin a sualzia
a hriattr mai zwk a ni. Pathianin dn a pk chhan chu hei hi a ni sual
suahsualzia lanchiantr leh mihring dinhmun beidawnthlkzia leh beisei bo a
nihzia hriattr chu a ni.
Chuvngin mihring chuan felna chu a nei thei rng rng lo. Pathian
duhsak tr pawhin a insiam thei bawk hek lo. Mi boral a ni ringawt mai a ni.
(b)

FELNA THURUK PATHIAN PUAN CHHUAH:

Mihring beidawnna twpkhwk chu Pathian tna remchnna a ni.


Mihring hlawhchhamna chu chiang taka a lo lan chuan, Pathianin a tih trte
chu a rawn lantr ve a. Mihringin ama theihnain felna chu a neih theih lohzia
a hriat chian a, mihring felna chu hlawhchhamna mai a lo nih hun tak chu
Pathianin Kristaa felna thurk a puan hun remchng a lo ni hlauh \hin.

Hei tak maia hi Kristian nihna chu a lo ni. Hei ngei mai hi Krista
khawvla a lo kalna chhan leh a tih trte a tihfamkimna chu a ni. Keini
misualte chunga a thilthlwnpk a rawn hlanna chu a ni. Hei hi mihringte
malswmna dawn, amah mihringin a neih theih loh, kan sawi hmaih miah loh
tr chu a ni.
Mihringin a phu phk rng rng loh Pathian chauhin a tih theih, a
zahngaihna liau liau chu a ni. Misualin ama tlinlohna a pawm a, a hriat
chianna leh Pathian a\ang chauha a thil dawn a ni a. Chu chu Pathian felna
Krista rinna avnga a ring apiangte hnna tihlana awm chu a ni. Rom 3:22.
(c)

MIHRINGTE ROCHUN THUAHHNIH:

Adama thlahte chuan amah a\angin ro chun thuahhnih: nchhia leh


sual leibat chu an nei a. Chu chu tihnp theih ahnkin, rulh a hnkin a
zualkai zl zwk a. A tlu a, a bawhchhia a, a tisa a, felna rng rng nei thei
lo a ni a. Hngte hian mihringte chungah hrehawmna a rawn thlen a ni.
Krista chu Adama pahnihna, leia mihring hnamte pa thar chu a lo ni a.
Rinnaa Krista nna inzawmna neitute chuan a \ha lam malswmna thuahhnih
chu a ro chung thung hlauh a. Tisaa lo piangin Adama bawhchhiatnaah
chuan kan wk chiah mai a. Mahse Kristaa lo piang tharte chuan Krista
tlinna azrah chhng tin pa ber rochun thilte chu changtu an lo ni thung a.
Hei hian sual leibat chu a tibo a, sualna chhinchhiahte chu a thai bo a. Kan
chunga thihna nchhia awm reng leh bawhchhiatna zawng zawngte chu
ngaihdam vek an lo ni ta a. Chu chuan Krista felnaah chuan min tihausa ta a
ni. Rom 5:19.
Chu mai chu a la ni lova. Adama a\anga kan rochun Pathian a\anga
min tihrangtu suahsualna zawng zawngte, felna rng rng nei thei tawh lo
hnu chu, Adama pahnihna hnam zawng zawngte pa chuan nun thar, Thlarau
lam nun, Pathian an lehna felna chu min rawn pe leh ta thung a ni.
Chu mi avng chuan mihringin ama thiltih lam rng rng ngaihtuah
hlek lova, Krista chauh chu a chhandamna atna a beisei chuan, chu mi chu
Pathianin mi felah a puang a. Hei hi kan Lalpa Isua hna thawh zawh tawh
avnga puan a ni. Hei chiah hi Rom mite hnna Paula \an hmun chu a ni.
Rom 3:21-26 thu hian kan thusawi hi a tifiah m m a ni. He thu hi kan
chhut fiah tak tak chuan a result chu hetiang hian kan hmu ang. (1) Mi \ha
pakhat mah awm lo, (2) Thiamchantrna mamawh \heuh kan ni, (3) Khawvl
sual tlan nn a fapa a pe, (4) Krista kan aia a inpkna avngin Pathianin mi
felah min ruat, (5) Isua kan rinna leh a khawngaihna avng chauhin Pathianin
mi felah min ruat thei a ni, (6) A twp berah chuan Pathian pawh chu mifel a
nihna trin Krista pawhin a tih tr chu a hlen a \l a ni, Amah ringtu apiangte
chu thiam a chantr theihna trin.
Chanchin \ha hi Pathian remruat a ni a. Misualte chu a fapa Krista
rinna avnga Amah nna kan inrem lehna trin. He inrem lehna thar avng
hian hna pawh thawk lova, Pathian pawh ngaihsak lo chu, Pathianin thiam a
chantr ta a. Rom 4:4, 5. He Pathian thiamchantrna hna thawh hi Isua
tlanna hna thawh zawh tawh rah chu a ni.

(d)

THIAMCHANTIRNA KUNGPUI RINNA:

Pathianin thiam min chantrna kungpui chu, rinna hi a ni a. Thuthlung


tharah chauh hian he thu hi vawi tam tak sawi a ni lo a. Thuthlung Hlui
pawhin thiamchantrna kungpui chu rinna bawk hi a ni tih a sawi ve tho. He
mi tichiangtu ber chu Abrahama rinna hi a ni. Genesis 15:3, 16 en la.
Thuthlung Hluia mi felte hming tam tak chu Hebrai 11 ah hian a tlar dul a.
An vaiin rinna avnga nung vek an ni. Habakuka 2:4 thu hi a tawi hle naa a
huam zau hle thung a. Dn hnathawh leh rinna thu chu Galatia 2:16, 20 ah
te hian a sawi chiang hle. Kan thiltihte hian thiam min chantr lo a. (Ephesi
2:8; Rom 4:3, 9 chhiar la) miin a thiltih avnga chhandamna a beisei emaw, a
zawng emaw, a nih chuan chanchin \ha thil tum hi a tichhe zo vek a ni (Rom
4:4), miin Krista-a rinna avnga a thiltihte chuan chhandamna kori a tuk
lohzia (Chhandamna a thlen lohzia) chu a hriat chian chuan, chu a rinna chu
a felnaah ruat a ni. (Rom 4:5).
Pathianin fela mi a lo ruat takah chuan thiam chang ka lo ni a. A
duhsakna chu ka lo chang leh ta a. Pathian hmaah dinhmun \ha leh nihna
thar pk ka lo ni a. Ngaihdam ka lo ni ta. Dn bawhchhiatna avng thihna
nchhia ata chu min chhan chhuak ta a. Pathian duhsakna chu kan lo chang
ta. Tichuan, a zahngaihna nasa tak mai chu keimahni lamah chak tak maiin
a lo luang lt a, Thlarau malswmna chu pkin kan awm a. Hng zawng
zawngte a lo awm theihna bulpui ber chu kan tna Kristan hna a lo thawhna
vng a ni.
Hriatthiam awl takin Paulan Rom 5:1, 2 ah hian a lo ziak a. Hei hi
thiam chantrna kungpui chu a ni. Kan Lalpa Isua Krista avngin. Hei hi
thiamchantr nihna dn chu a ni, Chuvngin rinna avnga thiam changa
awmin. Hei hi hremna st lehna chu a ni, Pathian nna inremin i awm ang
u. Chu mi awmzia chu dn bawhchhiatna avnga thih hlauhna chu kan nei
tawh lo a ni. Hei hi Pathian nna inrem lehna dinhmun thar chu a ni bawk.
Amah avng vek chuan he khawngaihnaa kan dinnghehnaah hian rinnain
kan lt ta a ni.
(e)

NUN THARA THUAM:

Pathian hmaa kan dinhmun tharah hian Pathianin nunthar chu


keimahniah min pe a. Chu nun chu, nungchang thar hlak a ni a. Mihring hlui
chu khenbehin a awm a, piantharna, nunna thara thuamin a lo awm ta a.
Hei pawh hi thiamchantrna ang tho a ni. Krista leh a hnathawh zawh tawh
rinna avng leh khawngaihna avng chauha dawn a ni.
Kristian nun hi, he thu pakhat, Krista nna inpumkhatna tih hian a khai
khwm vek thei awm e. Sual kalsanin kan sim a, Krista hnnah kan kal a.
Krista chu Lal leh Chhandamtuah kan pawm a. Krista hnung zuituah kan
inngai a. Pathian siamtharna thiltihtheihna, Pathian anna chu keimahniah a
lo in\an a. Nun thar Krista nun chu keimahniah a lo awm ta a ni.
(f)

ENGNGE NI KRISTIAN NIHNA HI:

Kan finna leh hriatnaa Pathian thu dik zuk hriata, a zirtrna leh a
thurinte lo pawm mai hi Kristian nihna a ni mai lo. Kohhran huang chhnga
awma, kohhran dn leh dn zawm satliah mai hi a ni hek lo. Piantharna nun
thar hlaka Krista nna inpumkhatna tak tak neih chiah chu a ni zwk.
Amah lwm apiang chu an hnnah Pathian fate nih theihna tr a pe
a. Fapa neitu chuan nunna a nei a. Lalpa Isua Krista neitu chu Amah a
awm angin a awm ve tr a ni. Barnabas mi thianghlim chu, Lalpa vuan tlat
trin a fuih a. .
Chanchin \ha ropuina chhan ber chu, thutak ropuite, thuchah ropuite,
hna thawhna (movement) ropuite an ni lo a, mi ropuia chu a ni zwk a.
Amah Isua Krista ngeia chu a ni.
Amah tel lo chuan chanchin \ha hi a awm thei lo. He khawvlah hian
thuchah rawn puang trin a lo kal lo a. Amaha chu, thuchah, awm tawha,
awm mka chu a ni a. A zirtirna mai chu ni lovin amah taka zwk chuan
Kristianna chu a din a ni.
Hetah tak hian Kristianna leh sakhaw dangte danglamna chu a awm a.
Budha chuan a thih dwn \pin a zirtrte hnnah, Kei chu ka thi dwn a, a
pawi lo ve, mahse ka zirtirna chu in nei tawh a ni, a ti a. Isua erawh chuan
chutiangin a sawi ve lo a, Ka zirtrna che u hi kawng a ni a, kei hi kawng leh
thutak leh nunna chu, a ti a. Johana 14:6.
Khawvl suala tlu tawh, hrisl lo, boral trah hian a lo kal a. Khawvl
tihdamna tr chu a rawn keng a. Tidamtu chu Amaha chu a ni a. Inzirtrna
maia hi ni lovin Amaha ngei chu a ni. Dna invawn felna maite ni hek lovin
Amaha chu a ni. Thurin inkaihhruaina mai ni lovin Amaha chu a ni.
Thuchahte, malswmnate, thutakte, leh kan thil daihriat mai ni lovin, Amaha
chu a ni. Isua Krista, thuhnuairawlh inngaitlwm leh ngilnei, mahse hmasial
lo leh mahni inphatsan \haka thi chuan entawn tr nun chu Ama nun ngeiin a
rawn trlang ta a. Kan rinna siamtu niin beiseina leh rinna leh thuawihna
neiin ngaihhlut awm takin Pathian a biak tlkin a awm a.
Kristianna chu, thurinte, inkaihhruainate leh kohhrana serh leh snga
inrlbwlnate mai hi a ni lo. A mihringa, Amah Krista ngeia chu a ni zwk a.
Kan Kristianna chu, Amaha chu a ni.
(g)

ENGNGE NI CHANCHIN |HA CHU:

Thil tam tak hi chanchin \ha a ni thei a. Mihringte tlanna atna Krista
hna thawh puan chhuah chu a ni a. Mihringte sualna ngaihdamna atna
khawngaihna sawi hleihtheih loh thuchah chu a ni a. Mihring suala tlu chhe
tawhte tna Pathian ngaihdamna thu puan chhuah chu a ni a. Keini misualte
dinhmuna ding, mi fel chu, mi fel lote tna thi a chanchin chu a ni a. He
khawvl dam chhng nun leh chatuana nunna atna malswmna chanvo
ropui kan neih tr puanchhuahna chu a ni a. Chu mai chu chanchin \hain a
huam chu a ni lo va. Amah Pathian ngei chu keini mihringte tna a
inpumpkna chu a ni a. Mihringte Krista avnga Pathian nna inzawm rem
lehna famkim chu a ni.
He mi avng hian hrilhlwkna pk a ni a, inbuatsaihna siam a ni a. Kan
thlahtute, puithiamte leh lalte pawhin an lo hmuin an lo chang tawh a.
Chumi avng vek chuan Bethlehem te, Nazareth te, Kalvari te, Luruh hmun

te, Josefa thlnte leh Pentikos Thlarau Thianghlim; mei, lei anga rawn insem
chanchin te lo awm theihna chu a ni.
Chu mi avng vek chuan a
thianghlimna leh a felna chu pkin kan awm a. Taksa ngeiin ropui takin a lo
kal leh dwn a. Chhandamna atna a thil tum leh ruahman zawng zawngte
chu, chu miah chuan a inchhng khwm vek a ni. Amah Pathian ngei
mihringte tna a inpk a, mihring ngeia a lo channa ropuizia lo nchhuahna
chu Kristaah hian a ni. Hei hi chanchin \ha kungpui, a \obul chu a ni. Hng
zawng zawng hi Pathianin Isua Krista hmanga a tih vek a ni.
(h)

CHHANDAMNA |OBUL:

Isua chuan, Mi ring rawh u, mi zir rawh u, ka hnnah lo kal rawh


u, min zui rawh u, keimahah awm rawh u, a ti a. Amah Isua taka chu
mahni mimal chhandamtu ngeia pawmna chhandamna \obul kungpui chu a
ni. Chu lo chu a dang rng a awm lo. Sual sima a hnna inpumpkna, sual
puanna, Amah pawmna, Amah rinna, Amah zuina, Amah zirna, Amaha
awmna, Amaha chawlhna; hng zawng zawngte hi Kristian nihnaa kan thil
tawh leh hriatte malswmna chu an ni.
Kristian nihna chu min hmangaihtu min ngaidamtu, min ngainatu,
min lainattu, felna leh thuawihna kawnga min kaihruaitu, thutak min zirtirtu,
mamawh tinrng min petu, min thlamuantu, harsatna min chhwk zngtu,
mangan laia \anpui vartu hnai reng, dam loh laia lainat taka min enkawltu,
thihna hlim kawr ruam min zawhpuitu, chatuan nunna min petu, Isua Krista
nna inzawmna chu a ni. Amah chu \hian ang tak leh chhandamtu ang taka
kan hriat chuan kan tn hun leh nakin hun chu ama kutah ngaihngam takin
kan kawltr ang.
Nangmaha Ama nun a awm chuan nangmaha tihtra a thupk zawng
zawngte chu awlsamtein a zawmtr (hlentr) ang che. A thupk anga nun chu
i nun dn a lo ni tawh ang. Chutiang nun chu Ama nun a nih tlat tawh
avngin thupk zawm thuah hlawhchhamna a awm tawh lovang a, Amah chu
kan thuawihna a ni tlat tawh si a. Amah chu ringin, Amaha innghatin, mahni
lam chu indah bo vekin Pathian duh zwng angin kan nung tawh ang. Amah
chu keimahniah a nun tlat tawh avngin.
(i)

KRISTA THU HRILIN:

Tn lai \hangtharte hnnah hian ka thuchah ropui hi puan tr a ni.


Krista chauh, khenbeh Krista, tho leh Krista, Krista kan palai, Krista lo kal leh
tr sual laka min chhandamtu, Krista kan felna, lo kal leh ngei tr Krista chu.
Krista sng swm znga chungnung ber leh duhawm famkim ber hi mite
zirtr leh hrilh hi i uar sauh sauh ang u. T. T. 5:22 Hla Thlan Khwm 5:10, 16.
Ministry May 1986,
International
Journal
for
Clergy,
Righteousness
In
Christ
(Kristaa Felna)
MY EXPERIENCE

By: Carlyle B. Haynes.

You might also like