5.

BETONSKI RADOVI

Beton je heterogeni viefazni materijal u obliku vjetake stijene koja se dobija povezivanjem
razliitih tipova agregata pomou cementne paste. Razliita mehanika svojstva vjetake stijene
potiu od promjena u sastavu pomenutih komponenata a one se odraavaju i na zapreminsku masu
materijala pa prema tom kriterijumu razlikujemo 3 vrste betona:
laki beton zapreminska masa 1800 kg/m3,
beton zapreminska masa 2100 kg/m3 - 2500 kg/m3,
teki beton zapreminska masa 2800 kg/m3.
U zavisnosti od kompozicije sastava mjeavine svje beton moe imati razliite konzistencije:
od krute do vrlo plastine i tene. Beton se moe proizvoditi na samom gradilitu ali i van njega pa
zatim transportovati do mjesta ugraivanja. Za metod ugraivanja se moe usvojiti jedan od desetak
postupaka razliite efikasnosti a najmanje toliko vrsta zatite i njegovanja betona stoji inenjerima na
raspolaganju.
S obzirom na to da beton, ugraen klasinom tehnologijom, zahtijeva relativno dug period njege
to se sve savremene tehnologije betonskih radova baziraju na unapreenjima koja skrauju vrijeme
spravljanja, transporta i ugraivanja i omoguavaju ranije dostizanje zahtijevanih mehanikih
karakteristika. Njihov krajnji cilj je ostvarenje dugotrajnog materijala otpornog na brojne uticaje koje
moemo podijeliti na grupe:
spoljni uticaji
unutranji uticaji.
Izvoenje betonskih radova na licu mjesta je, u manjoj ili veoj mjeri, prisutno pri izgradnji svih
objekata a sa stanovita sloenosti moguih tehnolokih rjeenja naroito je interesantna njihova
primjena u oblasti visokogradnje gdje je, prije svega usavravanjem sistema oplata, razvijena posebna
metoda industrijalizovane izgradnje.
Tenja da se radovi na jednom radilitu postepeno razvijaju da bi zatim, u jednom duem
periodu, imali visok intenzitet i postepeno se zavravali ima za poslijedicu pojavu nedovoljne
iskorienosti gradilita. U poetku tokovi materijala i radne snage nisu dovoljno organizaciono
povezani (period uhodavanja) da bi se pri kraju posla instalisani kapaciteti, zbog prestanka mnogih
aktivnosti, koristili na neekonomian nain. Prisustvo skupe opreme i mehanizacije optereuje
jedinine trokove veine pozicija rada pa se mora teiti skraenju ovih nedovoljno produktivnih faza
izgradnje objekta. Izvoa koji je primoran da ispotuje ugovoreni rok na zakanjenja izazvana
konfuznim poetkom obino reaguje primjenom skupih mjera: produenim radom koji je 20 - 30 %
skuplji od redovnog rada i uveanim zahtijevima u pogledu praktinih uinaka gdje uslijed
prekoraenja normalnog intenziteta eksploatacije dolazi do uveanja trokova za opravke i tekue
odravanje. Da bi se na gradilitu pomenuti efekti umanjili treba obezbijediti pravovremen i po
koliini adekvatan transport betona i kvalitetnu, industrijski obraenu oplatu i armaturu (sve je vea
primjena armaturnih mrea). Ako se izuzmu gubici uslijed rastura ili predoziranja graevinskih
materijala rad sa oplatom prua najvee mogunosti za unaprijeenje procesa graenja.
Oblasti racionalizacije su:
Minimizacija vremena izvoenja
Minimizacija obima ugraenog materijala
Efikasno koritenje materijala i radne snage.
Doprinos izvoaa mjerama racionalizacije odnosi se na oblast pravilnog izbora oplatnog
sistema i na kvalitetno rjeavanje organizacionih tokova angaovane radne snage.
U prvom sluaju cijena sistema ne smije biti kriterijum pri izboru nego mogunost este i
dugotrajne upotrebe uz minimalno angaovanje radne snage, jer vai pravilo - "jeftina oplata je esto
najskuplja". Sa druge strane, eliminacijom neproizvodnog rada, usklaivanjem i organizacijom radnih

mjesta moe se utedeti 10 - 20% vrijednosti ukupnih graevinskih radova uz mogunost adekvatnog
vrijednovanja efikasnosti rada.

5.1. Osobine komponenata betonske mjeavine

5.1.1.

Proizvodnja betona

Mjeanje komponenata betona u kontrolisanim uslovima ima za cilj dobijanje to potpunije

homogenizacije smjese uz pravilno obavijanje zrna agregata cementnom pastom. Da bi se to ostvarilo
treba:
prije poetka rada pregledati mjealicu i otkloniti (eventualne) nedostatke,
u prvom meungu dozirati prvo krupan agregat i vodu kako bi se pokvasila unutranjost
bubnja a zatim cement i sitan agregat u neto veoj koliini od potrebne (kako bi se
kompenzirali gubici nastali lijepljenjem cementnog maltera za zidove mjealice),
materijale (komponente) unositi u bubanj mjealice simultano ili sukcesivno jedan za
drugim,
doziranje podesiti tako da se ne prekorai kapacitet bubnja mjealice,
rotacije bubnja vriti propisanom brzinom i propisano vrijeme sve do postizanja uniformnog
izgleda i boje svjee betonske mase,
prazniti mjealicu odjednom (viekratno odlivanje mjeavine moe ugroziti homogenost).
Svjea betonska masa ve nakon spravljanja pokazuje odreena svojstva kojima utie na ostale
faze proizvodnog procesa. Gotovo sve osobine svjee betonske mase utiu na tehnologiju a samo neke
utiu na vie faza proizvodnog procesa; ne uvijek na isti nain i u istoj mjeri. Inenjeri pokazuju
najvee interesovanje za:

homogenost,
obradljivost,
segregaciju,
vrijeme vezivanja,
temperaturu,
sadraj pora,
izdvajanje vode,

ali se moe rei da je radnicima obradljivost svjeeg betona kljuna za ostvarenje planiranih
rezultata rada. Uz ovu osobinu ide i odrednica o "dobroj", odnosno "looj" konzistenciji.
Konzistencija je pre svega funkcija koliine vode i cementa, onih inilaca koji podmazivanjem
kontaktnih povrina estica agregata smanjuju njihovo trenje i olakavaju njihovo kretanje i dovoenje
u poloaj najmanje potencijalne energije.

Ispitivanje konzistencije betona mjerenjem slijeganja

Viskoznost mjeavine se mijenja i pod uticajem promjena sadraja sitnih estica koje vezuju
dio vode unijete u mjeavinu i time poveavaju adheziju u svjeoj betonskoj masi.
Za spravljanje dobre mjeavine eljene plastine konzistencije odnos vode i cementa treba da
bude u intervalu 0,35 - 0,55 pri emu je kod obinog etvorofrakcijskog betona (Dmax = 32 mm)
koliina vode u granicama 100 - 200 l a koliina cementa je minimalno 300 kg. Nemogunost
jednoznanog odreivanja sastava mjeavine za eljenu konzistenciju namee obavezu
eksperimentalne provjere kvaliteta svjeeg betona.
Potreba da se na gradilitu ostvari veliki uinak tjera tehnologe da primjenjuju pumpe za beton
kao sredstva za brz transport mjeavine od automiksera do same oplate. Takav pristup zahtijeva
plastine i tene mjeavine za koje je metoda rasprostiranja (JUS U.M8.052) pouzdano sredstvo u
kontroli konzistencije.

5.1.2.

Tehnologija spravljanja betona

Jednostavnost postupka spravljanja mjeavine i dostupnost receptura tehnologiju izrade betona

svode u oima nedovoljno upuenih na - mjeanje sastojaka. O tome "kakvi su ti sastojci" i "kako ih
mjeati" ne vodi se dovoljno rauna. Stoga su proizvoai opreme za izradu svjee betonske mase
ovim pitanjima posvetili posebnu panju i ponudili pouzdanije sisteme za kontrolu kvaliteta
mjeavine.

Standardna fabrika betona sa skrejperom i zvijezdom boksova za agregat

Da bi se dobio trajan beton kljuni parametar je konzistencija betona. Precizno doziranje
sastojaka se rjeava pravilnim odravanjem postrojenja i periodinom kalibracijom teinskih dozatora
ali pritom ostaje nepoznat podatak o vlanosti agregata koji je unijet u bubanj mjealice. Zbog velike
specifine povrine zrna agregat (najvie pijesak) predstavlja potencijalnog nosioca toliko vode da se
velika varijacija konzistencije moe smatrati neminovnou ukoliko se doziranjem vode ne bi vrila
korekcija sastava mjeavine. Pokazano je da prosjean radni ciklus fabrike betona traje 60 sekundi
suvie kratko za klasina laboratorijska ispitivanja pijeska. Zato je razvijena familija sondi koje
koriste efekat elektroprovodnosti pijeska ili promjene prilikom prolaska neutrona kroz vlane matrijale
i mjere vlanost u rasponu do 20 % u odnosu na ukupnu masu agregata. One se instaliraju na ulaznom
otvoru mjealice za prijem agregata ili na zid bunkera za agregat i na badarenoj skali daju podatke o
vlanosti materijala.
Normalnim (standardnim) spravljanjem betona u ispravnoj mjealici moemo da ostvarimo
odreenu vrstou betona samo pod uslovom da smo dobili homogenu smjesu. Ukoliko produimo
vrijeme mjeanja vrstoa moe da se povea do izvjesne granice. To poveanje treba pripisati boljem
usitnjavanju grudvica cementa nastalih uslijed dugog i neadekvatnog lagerovanja. Pri kraem vremenu
mjeanja nee se, eventualne, grudvice dovoljno usitniti pa nee ni sve estice cementa biti
obuhvaene procesom hidratacije.

Proces mjeanja moemo, po analogiji, smatrati vrstom mljevenja pri kome ulogu kugli u
mlinovima za mljevenje cementa imaju zrna agregata pa se energija uloena u mjeanje prenosi sa
zrna agregata na estice cementa.
Zavisnost izmeu utroka energije, specifine energije mjeanja i vremena trajanja mjeanja je
takva da isti efekat mjeanja moemo postii mjeanjem u trajanju od 1 minuta sa utrokom specifine
energije od 2,5 kW/kN materijala kao i mjeanjem u trajanju od 2,5 minuta i energijom od 1,0 kW/kN.
Upravo je ta injenica navela proizvoae mjealica na dalji razvoj koji je rezultirao:
konstrukcijom prinudnih mjealica sa poveanim brojem lopatica, poveanjem broja
njihovih obrtaja i poveanjem instalisane snage mjealice, i
konstruisanjem mjealica za intenzivno mjeanje sa vrtlonicima koji spravljaju mjeavinu 2
- 3 puta bre od klasinih mjealica.
Ako se uporedi efekat poveanja vrstoe betona uslijed poveanog broja obrtaja i primjene
vrtlonika moe se zakljuiti da su dobijene vrstoe u slijedeim (priblinim) odnosima:
1. za normalno mjeanje betona (etalon)

vrstoa 100 %

2. za mjeanje sa uveanim brojem obrtaja

vrstoa 115 %

3. za vrtlono mjeanje

vrstoa 143 %.

Precizno doziranje sastojaka i kvalitetna homogenizacija mjeavine bi trebali biti garanti za

dobijanje svjee mase eljene gustine ali se pokazuje da ni vizualna kontrola izgleda mase od strane
iskusnog operatera ne eliminie greke u radu. Jedini pouzdan nain da se provjeri konzistencija
mjeavine je da se utvrdi njeno stanje dok je jo u mjealici.

5.2. Transport betona

Sa pojavom fabrika betona javila se i potreba za transportovanjem svjeeg betona na vea
rastojanja - tzv. spoljni transport betona. Pomenuta potreba je realizovana na efikasan nain tek
nakon proizvodnje savremenih transportnih sredstava koja mogu dopremiti vee koliine betona.
Poznato je da proces vezivanja moe biti samo djelimino odloen to vrijeme od trenutka
doziranja i poetka mjeanja do trenutka ugradnje u pripremljenu oplatu postavlja strogi uslov
ogranienja. Iako su danas transportne brzine vozila auto mjealica velike zbog kvalitetnih puteva i
velike pogonske snage motora nije preporuljivo dopremati beton sa daljine vee od 15 - 20 km.
Proizvesti kvalitetan, svje beton znai i pripremiti ga da u toku transporta i manipulacije odri eljeni
stepen obradljivosti.
Izbor naina transporta betona se mora izvriti u najranijoj fazi projektovanja organizacije
radova jer prostorom koji angauje i vremenom realizacije utie na usvajanje komponenata ostalih
proizvodnih procesa koje treba isplanirati.

Veina objekata je prostorrno organizovana na jedan od naina koji omoguava da ih svrstamo

u "nadzemne" ili "podzemne". Iako objekti visokogradnje imaju znaajan podzemni deo (podrumi,
garae, tehnike etae) ipak su najveim dijelom iznad zemlje a koliina betonskih radova po etaama
je preteno ujednaena. Ovo ne smije uticati na injenicu da inenjer smije usvojiti dvije razliite vrste
maina: za podzemni dio graevine i za nadzemni dio. Izbor zavisi od obima radova i tehnikih
mogunosti kojima raspolae mainska baza izvoaa radova. Da bi se lake odluio za odreenu vrstu
transporta i sprjeio pojavu hladnih spojeva uslijed nekontrolisanih prekida potrebno je da inenjer
poznaje najvanije tehnoloke karakteristike sredstava za transport koja mu stoje na raspolaganju.
Beton proizveden u gradilinoj fabrici betona se u okviru gradilita moe transportovati:
mikserima (ako su transportne daljine vee) ali i kranovima sa korpama za beton, pumpama za beton,
transportnim trakama, punim transporterima i drugim pogodnim sredstvima.

5.3. Ugraivanje betona

Ugraivanje betona je proces punjenja pripremljene oplate svjeom betonskom masom,
ispunjavanja prostora oko armature i umetaka za ostavljanje otvora ili praznina u elementu, kao i
zbijanja betonske mjeavine primjenom nekog od tehnikih sredstava. Neugraeni beton je smjesa u
kojoj postoje pore i mjehurii vazduha ija je eliminacija, uslijed trenja estica agregata, nemogua
bez primjene mehanikih dejstava. Ranije je to dejstvo ostvarivano probadanjem mase metalnim
ipkama ali se danas taj nain zadrao uglavnom na pozicijama betonskih radova za koje se ne oekuje
visok kvalitet materijala (betoni do MB 20). U praksi se betonska masa iz mirovanja pokree
indukovanim vibracijama sa frekvencijom od 100 - 250 Hz, iz nje se istiskuje vazduh a zrna agregata
razliitih veliina i oblika unutar svoje okoline zauzimaju stabilan poloaj.

5.3.1.

Priprema podloge za beton

Svjea betonska masa se ugrauje uz ulivanje u prethodno montiranu oplatu ili se sipa na neku
podlogu (sloj zbijenog pijeska, ljunka ili mravog betona) i obrauje na nain propisan tehnikim
uslovima. Iako podne ploe mogu biti izvedene i bez podloge ona je uobiajena jer omoguava
postizanje ravnomjerne debljine i krutosti ploe, tedi beton na mjestima moguih udubljenja u
podlozi i daje istu osnovu koja sprijeava kontakt i mjeanje betona i zemljane osnove. Podloga moe
biti od betona niih marki ili sloja zbijenog pijeska i ljunka. Ukoliko je podloga od mravog betona
MB 15 treba je pripremiti za prijem i povezivanje sa novom masom. To se obino radi zbijanjem i
rapavljenjem podloge u toku izrade i ravnomjernim kvaenjem par sati prije nanoenja novog betona.
Ova poslijednja faza je posebno vana ukoliko se radi o ljetnim uslovima rada ili o podlozi koja je
izuzetno higroskopna.

Nasipanje materijala za izradu tampon sloja ispod stuba (zbijanje se vri vibro-abom)

U zimskim uslovima se podloga mora oistiti od tragova leda i zagrijati na nju poloena
armatura kako ne bi dolo do temperaturnog oka tople betonske mjeavine u kontaktu sa daleko
hladnijom armaturom. Podloge u vidu tampon-sloja pijeska ili ljunka se rade kvalitetnim zbijanjem
materijala u slojevima debljine do 10 cm. Ukoliko se, zbog tehnikih razloga, mora izvesti deblji sloj
podloge njegova izrada se vri u slojevima od 10 cm.
Postupak ugraivanja se mora uskladiti sa vrstom elementa koji se betonira i tehnikim
zahtijevima koji vae za tu vrstu. Masivni elementi se dijele na blokove. Grede i ploe sitnorebrastih
konstrukcija se izvode istovremeno a ploe podova i betonskih podloga se dijele u trake irine 3 - 4 m
i polja duine 6 - 8 m i betoniraju naizmenino. Pritom se, izmeu parova traka, ostavljaju dilatacione
spojnice a izmeu susjednih polja iste trake tzv. lane dilatacione spojnice (kontrakcione spojnice).

Prije betoniranja zidova u oplatu se postavljaju vodovi instalacija

Prije ugraivanja potrebno je detaljno provjeriti kvalitet oplate a posebno posvetiti panja njenoj
istoi, zatvorenosti spojeva i ravnomjernosti nanoenja zatitnog premaza. Kod izvoenja temeljnih
greda est je sluaj da se gromobranska instalacija vezuje za glavnu armaturu pa, pored navedenog,
moramo provjeriti i kvalitet takvih veza, poloaj juvidur cijevi za prolaz elektro - instalacija u
zidovima i meuspratnoj konstrukciji i naravno u okviru prijema armature ustanoviti da li:
1. koliina montirane armature,
2. raspored po zonama i to po visini presjeka i po duini i irini nosaa,
3. veze podune i poprene armature, i
4. visina i stabilnost distancera
koji treba da obezbjede projektovanu debljinu zatitnog sloja, odgovaraju projektom zadatim
veliinama.

5.3.2.

Priprema podloge za beton

Poetak betoniranja se vri ispunjavanjem krajeva horizontalnog elementa, ako je on linijski,

odnosno uglova ako ima povrinsku formu a zatim se napreduje ka sredini nosaa. Raspodjeljivanje
svjeeg betona treba vriti u horizontalnim slojevima ravnomjerne debljine (za uske elemente) ili u
trakama koje imaju zone preklapanja (kod povrinskih nosaa) a debljina sloja se utvruje u zavisnosti
od moi sredstava kojima se beton ugrauje - u visokogradnji obino 30 cm (najvie 50 cm) a kod
izrade masivnih elemenata obino oko 50 cm.

Ugraivanje betona u zidove treba da se odvija na nekoliko taaka meusobno udaljenih 2 - 3 m

na kojima e se beton izruivati i uz minimum razastiranja ugraivati u slojevima 30 - 40 cm.
Zbog sporog vezivanja svjeeg betona mogu se prilikom vibriranja javiti velike sile pritiska na
donje delove oplate. Veina zidova u visokogradnji ima visinu do 3 m i mogu se betonirati u jednom
ciklusu ali je i kod njih, u sluaju vrlo brzog ritma rada, preporuljivo krae odmaranje posle 4 - 5
ugraenih slojeva. Pauza ne sme uticati na stvaranje hladne spojnice slojeva.

Za zidove vie od 3 m treba oplatu pripremiti tako da je sa jedne strane u potpunosti montirana
(kao i kompletna armatura zida) i da je na drugoj strani prisutan donji segment oplate (50 - 60% visine
zida). Time se smanjuje visina pada betona i segregacija usled sudara mlaza sa oplatom i armaturom a
olakava pristup pervibratora mestu ugradnje.
Ukoliko se ne ostavi da beton ugraen u vertikalne elemente dovoljno ovrsne i pod dejstvom
procesa skupljanja slegne moe se oekivati pojava prslina u zoni njihove veze sa horizontalnim
nosaima pa se preporuuje pauza od nekoliko sati, jo bolje pauza od jedne smjene a najbolje je
ukoliko beton stubova i zidova, u trenutku ugraivanja nastavka konstrukcije, ima starost od najmanje
24 sata. Ukoliko stubovi imaju vute ili kapitele tada se ovi elementi imaju mbetonirati zajedno sa
narednim, horizontalnim delom konstrukcije: gredom, odnosno ploom.
Svea betonska masa se izabranim transportnim sredstvom doprema do mesta ugraivanja pa
treba nastojati da se izruuje direktno u oplatu. Rad na mestu ugraivanja mora biti organizovan tako
da se nova koliina izlijeva neposredno do, a delimino i preko, prethodno ugraene mase kako bi se
izbjeglo nepotrebno runo razastiranje koje povlaenjem smjese preko armature stvara segregirane
zone betona.
Prilikom izruivanja betona na gomilu ili u oplatu moe doi do segregacije mase ukoliko se
dozvoli pad mlaza vei od 75 100 cm. Ukoliko zbog prisustva velikih armaturnih sklopova ili
nezgodne konfiguracije montirane oplate nije mogue dovesti sud sa betonom ili crevo pumpe za
beton do blizine mesta ugradnje tada ovu razliku treba premostiti limenim ili drvenim koritom pod
adekvatnim nagibom i usmerivaima (reduktorima) betonskog mlaza u vidu oblikovanih gumenih
zastora. Iako se primenom pumpi za beton, savitljivim gumenim krajem betonovoda, masa dovodi do
mesta ugradnje kod tankih zidova (d < 15 cm) manipulacija je oteana. Zato se preporuuje primena

sporijeg reima rada pumpe a u nekim sluajevima se u oplati mogu napraviti privremeni otvori kroz
koje e se beton i ulivati i ugraivati.

Ukoliko se radi o izradi nosaa velikih raspona, odnosno nosaa za koje je izgraena specijalna
skela, potrebno je u toku rada vriti praenje sleganja skele i u sluaju opasnog odstupanja od
projektovane dinamike sleganja trenutno obustaviti radova i ukoloniti radnike sa skele.
U uslovima visokih temperatura i smanjene relativne vlanosti vazduha problem ouvanja
obradljivosti svee betonske mase postaje komplikovaniji zato to se veliki pad obradljivosti javlja
ranije nego u normalnim uslovima kada i 3-4 sata posle spravljanja moemo oblikovati beton.
Brzo ugraivanje spravljene betonske mase nije specifinost rada u uslovima visokih
temperatura ali tada brzina rada dobija naglaen znaaj. U sluaju primene betona spravljanog u
centralnoj fabrici transport auto - mjealicama mora izvesti uz posebne zatitne mjere.
Savremene oplate, dugim stajanjem na suncu u fazama ienja i pripreme za rad kao i
montiranja armature akumuliraju toplotu koja tetno djeluje na svjeu betonsku masu. Zato ih treba
zatititi i povremeno kvasiti, kako na deponiji tako i u fazi ovravanja betona, primjenjujui po
potrebi obloge od jutanih i slinih materijala. Izuzetna vanost prvih nekoliko sati poslije ugradnje
zahtijeva i pomjeranje betonskih radova u none sate kada pomenuti tetni uticaji nemaju tako
izraene efekte a proces primarnog ovravanja protie u blaem temperaturnom reimu.
Pored opisanih "suvozemnih" postupaka postoji i tzv. podvodno betoniranje delova konstrukcija
koje se izvodi izlivanjem betonske mase na pripremljenu povrinu koja se nalazi nekoliko metara
ispod povrine vode. To je postupak kojim se eliminie potreba za radom u suvom tj. ograivanjem
zone rada i crpljenjem vode iz jame. Da bi se ogradio prostor i spreilo nekontrolisano razlivanje
betona po konturi eljenog oblika ovrslog betona treba poreati vree ispunjene betonom. Levkasta
cev (150 za mjeavine sa Dmax 20 mm, 200 za mjeavine sa Dmax 40 mm) za transport betona
se spusta u vodu sve dok ne dodirne dno, u nju se stavlja ep od papira ili od jutane vree i zatim puni

svjeim, betonom potrebne obradljivosti (sa cementom od najmanje 300 kg/m3). Beton klizi niz cijev
potiskujui epom vodu do dna cijevi a, kada se laganim izdizanjem dna cijevi za 20 - 30 cm omogui
isticanje materijala, slobodno se izliva i rasprostire po ograenoj povrini.

5.3.3.

Metode ugraivanja betona

Izloeni principi rada i preporuke ne pruaju mogunost celovitog sagledavanja razliitih

mogunosti delovanja na sveu betonsku masu. Od izbora tehnologije ugraivanja u mnogome zavise
mehanike i ostale (fizike) karakteristike ovrslog betona. Postoji vie tipova obrade, a svakom tipu
odgovara beton drugaije kompozicije mjeavine. U praksi razlikujemo slijedee metode:
ugraivanje pomou efekta smanjenja unutranjeg trenja,
ugraivanje apliciranjem spoljanjih sila.
Tehniki i tehnoloki zaokruene metode su ugraivanje:

pervibriranjem betona,
povrinskim vibriranjem betona,
vakumiranjem betona,
vibropresovanjem betona,
centrifugiranjem betona, i
ekstrudiranjem betona.

Poslednje tri metode su primerenije industrijskim uslovima rada, t.j. prefabrikaciji elemenata,
nego radu na samom objektu pa su u ovoj tematskoj celini dati samo iri opisi metoda koje
inenjerima stoje na raspolaganju u gradilinim uslovima rada.

5.3.3.1. Pervibriranje betona

Vibriranje betona je danas uobiajen i iroko rasprostranjen postupak ugraivanja betonske
mase. Bazira se na aktiviranju sopstvenih vibracija estica mjeavine pomou ureaja koji nalijee na
povrinu elementa. Vibratori rade na komprimirani vazduh ili elektrinu energiju tako to se pomou
ekscentrino postavljenog rotora pobuuje oscilovanje estica sredine u kojoj se nalaze.

Za efikasnost ugraivanja je vrlo vaan pravilan sastav betonske mjeavine. Iako se uspjeno
ugrauju sve mjeavine iji je vodo-cementni odnos u intervalu 0,38 - 0,65 optimalna vrijednost v/c
odnosa je oko 0,50.
Frekvencija i amplituda oscilovanja sredstava i ureaja za ugraivanje se razlikuju od tipa do
tipa i nalaze se u odnosu koji zavisi od tehnikih mogunosti i konstrukcije vibro-sredstava.
Na veliinu amplitude i frekvencije u velikoj meri utiu konzistencija mase i krupnoa zrna od
kojih, samim tim, zavisi i efikasnost ugraivanja.
Svaka veliina zrna agregata ima svoju optimalnu frekvenciju pa se za unapred odreenu
granulometriju moe odrediti optimalna frekvencija - i obruto.
Problem ravnomernog ugraivanja svee betonske mase prenoenjem vibracija estica
kvalitetno reavaju prenosni vibratori - pervibratori. To su metalni cilindri zaobljenih krajeva koje
radnici uranjaju u masu i zahvaljujui malom preniku mogu dospijeti do gotovo svih prostora unutar
oplate a imaju ugraen ekscentar kao izvor vibracija.
Zbog suvie udaljenih mjesta uronjavanja igle pervibratora i nedovoljno dugog vremena
vibriranja moe doi do neravnomjernosti gustine ugraenog betona i nepostizanja projektovanih
karakteristika. Smatra se da je optimalna udaljenost taaka obrade oko 1,5 R (radius dejstva) ime se
postie potreban stepen preklapanja zona djelovanja vibracija.
Rezultati dosadanjih istraivanja mogu se formulisati u vidu preporuka:
debljina sloja ne bi trebalo da bude mnogo vea od duine igle pervibratora. Pervibrator
treba uranjati vertikalno ili najvie do ugla 45 sve dok igla ne prodre bar 15 - 20 cm u
ugraeni sloj i neutralie dejstvo spojnice.
razmak mjesta uranjanja igle treba da je oko 50% vei od radijusa dejstva i mora se voditi
rauna da ona ne dotie glavnu armaturu niti da prilazi oplati blie od 10 cm.
optimalna duina vibriranja ne moe se jednoznano definisati ali vibriranje due od 40 sec
sigurno ne daje znaajnije efekte.
Igla se u masu spusta i potiskuje da bi se do zone spojnice slojeva dolo brzo i time
onemoguilo zbijanje povrinske zone koje bi izazvalo zatvaranje elementa i onemoguilo izlaenje
estica vazduha iz betona. Pervibrator lako zbija beton oko sebe pa brzo vaenje igle moe ostaviti
upljine, t.j. slabo ugraene zone.
Pored toga, kod odreivanja broja pervibratora inenjeri grijee jer raunaju sa deklarisanim
uinkom ovih sredstava a on se ostvaruje samo kontinualnim radom koji nije karakteristika realnih
proizvodnih procesa. Stoga treba raunati sa koeficijentom iskorienja od najvie 50% ime se
obezbeuje dovoljan broj sredstava za pravovremenu obradu sveeg betona i prestizanje efekata brzog
vezivanja.

5.3.3.2. Povrinsko vibriranje betona

Ova metoda ugraivanja ne zahteva promene sastava betonske mjeavine ve obrauje iste one
smese koje se mogu ugraivati pervibratorima. Stalna potreba da se skraenjem tehnolokih i drugih
neproizvodnih pauza ubrza izrada konstrukcije dala je motiv tehnolozima da privrste vibratore na
vee djelove oplate, na onim mjestima i u onolikom broju koji e obezbijediti kvalitetno ugraivanje
materijala. Time se eliminie vrijeme postavljanja i skidanja opreme za ugraivanje pa se odmah
nakon pripreme oplate moe pristupiti ulivanju i vibriranju materijala.
Oplatni vibratori imaju dva pogonska sredstva: komprimirani vazduh ili najee elektrinu
energiju. Za razliku od elektro-oplatnih vibratora koji svoje vibracije
nameu oplati i svjeem
betonu oni na pneumatski pogon pod radnim optereenjem smanjuju frekvencu oscilovanja i cio
sistem tei postizanju rezonance vibriranja. U prefabrikaciji se najee primjenjuje privrivanje
elektromagnetnim dejstvom. Poto su kalup i vibro-sto metalne konstrukcije time se skrauje rad
iskljuivanjem operacija privrivanja i oslobaanja veza jer se kod elektromagnetnog dejstva te
operacije odvijaju trenutno.
Konstrukcijska rjeenja vibratora sa opisanim nainom rada su: vibro-sto, vibro-daska, vibrogreda i oplatni vibrator. Nazivi dovoljno slikovito prikazuju oblik rjeenja a gotovo svi oblici nalaze
primjenu i na gradilitima i u industrijskoj prefabrikaciji.
Primjenom oplatnih vibratora koji se na pogodan nain privruju na oplatu nije mogue
postii onakav kvalitet sabijanja kao primenom vibro-stolova. Princip rada povrinskih vibratora je
uslovio izmjenu osnovnog konstrukcijskog rjeenja vibratora pa im je dejstvo znatno smanjeno u
odnosu na vibro-igle. Mogue je, uz obradu betona vibriranjem, u jednom prolazu obaviti i zavrnu
obradu povrine. Kod izrade betonskih kolovoza je opisano rjeenje primjenjeno kod finiera za beton,
maina koje mogu imati radnu irinu ugraene betonske trake do 7,5 m. Njihova primjena je efikasna
uglavnom za tanje betonske konstrukcije, debljine do 20 cm.
Vibriranje svjee mase u horizontalnim kalupima je praeno pojavom usmjerenog kretanja zrna
agregata koje stvara segregaciju mjeavine pa se radi eliminacije ove pojave vibratori montirani na
stolovima za prefabrikaciju povezuju u parove, sinhronizuje im se rad i tim postupkom neutralie
horizontalno kretanje estica svjeeg betona a dejstvo ureaja pretvara u stresanje mase velikom
frekvencijom. Skladno sadejstvo oplate i vibratora se ostvaruje vrstim povezivanjem sredstava za
metalne nosae noseeg rotilja oplate (vibrator se nikada ne smije postaviti direktno na zid oplate),
bez podmetaa i elemenata za priguivanje oscilacija, ali se oplata mora obezbijediti postavljanjem
specijalnih odbojnika.

5.3.3.3. Povrinsko vibriranje betona

Beton se osim u horizontalnim slojevima (preko odgovarajue pripremljene podloge ili u oplatu)
ugrauje i preko prethodno obraene stijenske mase ija je povrina u nagibu. Takvi sluajevi se
najee javljaju kod osiguravanja bokova otvorenih ili podzemnih iskopa kada nastaje potreba da se
na neke vertikalne zidove ili tavanicu (svod) nanese sloj betona. Ovim betonom se zatvaraju pore u
povrini i sprjeava odvajanje sitnijih, nestabilnih djelova povrine koji u toku nastavka radova, pod
dejstvom vibracija, mogu pasti i ugroziti radnike ili mehanizaciju.

Torkretiranje odbojnika na nadvonjaku (lijevo) i stabilizacija kosine iskopa (desno)

Da bi efikasno izvrio postavljeni zadatak beton se, u nekim sluajevima, armira elinom
(pletenom ili presovanom) mreom koja se privruje za stijensku podlogu ankerima od rebrastog
betonskog elika. U izbuenu i oienu buotinu se pod pneumatskim pritiskom ugrauje cementni
malter spravljen u razmjeri 1 : 1 od pijeska ije je maksimalno zrno D = 3 mm. Nakon toga se u malter
poduno utiskuje anker koji mora biti toliki da mu nakon ugradnje vidljivi dio bude dug najmanje 15
cm. Za taj kraj se, zavarivanjem ili vezivanjem, privruje elina mrea. Beton koji se koristi za
osiguranje vertikalnih povrina i svodova mora imati specijalna svojstva pa mu je i sastav drugaiji od
betona uobiajene namjene.
Ugao pod kojim se torkret-beton, obino sa udaljenosti od oko 80 - 120 cm, nanosi na neku
povrinu mora biti vei od 45. Maina pod pritiskom nabacuje masu na povrinu koja se betonira
dajui u jednom prolazu sloj debljine oko 2 cm (tavanice i svodovi) odnosno 3 - 4 cm na vertikalnim i
kosim povrinama. Torkretiranjem se mogu formirati i deblji slojevi ali uz vie prelazaka preko istog
mjesta.
Da ne bi dolo do odvajanja slojeva treba nakon svakog prelaska saekati da nanijeti sloj dobije
potrebnu vrstou ali ne toliko da beton zavri sa vezivanjem. U toku rada treba kontrolisati debljinu
nanijetog sloja. Pre nanoenja novog sloja podlogu treba paljivo pokvasiti. Torkret-beton (mlazni
beton) se pod opisanim uslovima dobro sabija, brzo vezuje i za par sati nakon izrade sloja dostie
neophodnu vrstou; prema podacima proizvoaa opreme za torkretiranje oko 40% MB se dostie
ve nakon 24 sata.

5.3.3.4. Vakuumirnanje betona

Vakuumiranje betona je rijetko i primjenjuje se za obradu betona u horizontalnim kalupima: kod
prefabrikacije (uz niu dozau cementa), za betonske podove i meuspratne konstrukcije i sl. Na
obraenu povrinu betona se postavljaju laki, prenosni vieslojni panoi iju kontaktnu stranu ine
guste mree koje imaju zadatak da zadre sitne estice iz mjeavine kada oprema za vakuumiranje pri
podpritisku od 0,65 - 0,70 bara pone da izvlai suvinu vodu iz svjeeg betona.
Debljina tretiranog sloja ne treba da je vea od 30 cm jer se dejstvo isisavanja smanjuje sa
porastom debljine elementa. Debljina elementa utie i na visinu njegovog slijeganja izazvanog
izvlaenjem dijela vode ali je ono zanemarljivo malo i kod ploa debljine d = 30 cm iznosi oko 4 mm,
dok je kod ploa d = 10 cm samo oko 2 mm.
Vakumiranje karakteriu ove osobine:

 betonska mjeavina se formira sa uobiajenom koliinom vode a svjea masa se ugrauje

vibratorima ili pervibratorima,
na obraenu povrinu betona se 30 minuta nakon ugraivanja postavljaju vieslojni vakuumpanoi iju kontaktnu stranu ine guste mree koje imaju zadatak da zadre sitne estice iz
mjeavine,
vakumiranje pod pritiskom od 0,65 - 0,70 bara izvlai suvinu vodu sve dok se ne dostigne
najvie v/c = 0,38,
blago vibriranje u toku isisavanja vika vode popunjava osloboeni prostor sitnim esticama
cementa i gregata.

Metoda se moe primjeniti kod izrade ploa meuspratnih konstrukcija ali je, zbog tipizacije
veliina vakuum-panoa, u prefabrikaciji jo efikasnija jer i uz niu dozau cementa daje visok kvalitet
betona, zadovoljavajue kompaktnosti i dobrih mehanikih karakteristika.

5.3.3.5. Ugraivanje betona vibro-valjcima

Izgradnja hidrotehnikih objekata spada u velike investicione poduhvate koji zahtjevaju
angaovanje znaajnih finansijskih sredstava u duem vremenskom periodu. Dug vremenski period
potreban za izgradnju ovih, posebno nasutih i gravitacionih brana, i uslovi visoke inflacije osporavaju
takve finansijske planove i dovode investitora u teak poloaj. Ako se tome doda da projektna rjeenja
esto predviaju putanje u rad takvih objekata i poetak njihovog finansijskog doprinosa tek kad je i
poslijednji pratei objekat gotov razumljivi su tenja investitora da nametne to krae vrijeme
izgradnje i uslovi izvoaa da istrauje i osvaja tehnologiju kojom e te uslove moi da ispuni.
Nadgradnja ideje konkretizovala je primjenu "suhih" mjeavina betona sa malim stepenom
slijeganja za ije ugraivanje se koriste moni vibro - valjci. Sastav betonske mjeavine, rjeenja
unutranjeg transporta i tehnologija zbijanja bili su osnovni problemi rjeavani u optimizaciji efekata
primjene metode a kao krajnji rezultat dobijena je savremena tehnologija valjanog betona - rollcrete.
Osnovni ciljevi metode su: minimalni utroak najskuplje komponente - cementa, ostvarivanje
uteda u proizvodnom procesu (prije svega kada je u pitanju transport), efikasnost koritenja
cjelokupne mehanizacije u njemu, kao i postizanje to veeg rezultata rada izraenog kroz koliinu

ugraenog materijala po jedinici vremena. Pri tome ne treba zaboraviti da je koliina materijala koju
treba ugraditi za varijantno rjeenje brane projektovane od valjanog betona i do 75 % manja od
koliine potrebne za varijantno rjeenje iste brane od nasutog materijala a da je u tom poslu mogue
istovremeno ostvariti priblino iste ili ak znaajno vee praktine uinke uz daleko manju osjetljivost
proizvodnog procesa na dnevne i sezonske promjene klimatskih uticaja (temperatura, padavine).
U pripremi zahtjevaju i realizaciji niz specifinih adaptacija standardnih procedura, u prvom
redu zbog znaajne razlike u odnosu komponanata betona kao i zbog primjene maina za zemljane
radove u tehnolokom procesu. Primjena mjealica sa prinudnim mjeanjem uzrokovana je
konsistencijom betonske mjeavine i koliinom cementirajue komponente koju ine cement, letei
elektrofilterski pepeo (engl. fly ash, skraeno FA) i drugi materijali. Mjeavina je siromana u pogledu
vezivnog materijala i vode (valjani beton u odnosu na obine mjeavine sadri najmanje 30 % manje
cementa i 40 % manje vode) pa lii na vlanu zemlju u kojoj je maksimalno zrno D = 80 mm.

RCC metoda osim primjene klasinih transportnih sredstava (betonske pumpe, kranovi,
transportne trake...) omoguuje i primjenu transportnih maina za zemljane radove (kamioni,
istovarivai kroz dno). Kada su u pitanju transportne trake mora se rei da odsustvo uobiajene
koliine sitnog agregata i velika zrna poveavaju opasnost od segregacije pri istovaru mase na mjesto
ugradnje.
Sva transportna sredstva na pneumaticima prije ulaska na plato za istovar ili rad moraju imati
oiene i vodom oprane tokove a maine na gusenicama ne treba koristiti jer kretanjem razaraju
povrinski sloj ugraenog betona. Transport materijala mora biti brz a njegov istovar i manipulacija
vozilima bez zastoja kako bi beton bio ugraen najvie 30 min posle doziranja komponenti mjeavine,
odnosno najkasnije 15 min nakon razastiranja. Ovaj uslov dolazi kao poslijedica velike osjetljivosti
krute mjeavine na uticaj gubitka vlage uslijed isparavanja.
Pravilno niveliranje svjee RCC mase se vri dozerima ili grejderima. Najnovija japanska
istraivanja idu ka optimizaciji proizvodnog procesa u kome bi paket slojeva koji se kompaktira bio
debljine 100 cm.

Doprema mase kamionima na branu (lijevo) i izrada nizvodnog lica brane (desno)

5.4. Obrada betona

Skidanjem oplate sa dijelova betonske konstrukcije oslobaaju se velike povrine koje, u skladu
sa poloajem i ulogom tog dijela konstrukcije, moraju imati odreena svojstva pa se, u toku izgradnje
objekta, moraju obraditi na odgovarajui nain. Povrine betonskih elemenata mogu biti:
vidljive povrine - povrine koje e u toku eksploatacije biti vidljive pa su im dekorativna
svojstva od posebnog znaaja;
pokrivene povrine - povrine koje e u toku graenja ili eksploatacije biti zatrpane
zemljom, pijeskom, ljunkom ili pokrivene nekim drugim materijalom iz grupe graevinskih
i zanatskih radova pa time postaju nedostupne za vizualnu kontrolu;
kvaene povrine - povrine koje e u toku eksploatacije biti u povremenom ili stalnom
kontaktu sa vodom.

5.4.1.

Obrada spojnica

Betonski elementi se izrauju kao prefabrikovani ili liveni na licu mjesta. Koliine betona koje
treba ugraditi mogu biti toliko velike da termiki i fiziko-hemijski procesi u masi mogu dovesti do
neeljenih naprezanja i deformacija materijala ime se ugroava jedan od kljunih parametara
kvaliteta trajnost objekta. Vjetina da se projektovanjem oblika diskontinuiteta konstrukcije i
preciznim preslikavanjem usvojenih tehnikih rjeenja u materijalne veze omogui pouzdano
funkcionisanje njenih djelova predstavlja spoj teorijskih i praktinih znanja.
Tehnloki uslovi za beton koji se ugrauje na gradilitu su izraeni propisanom konzistencijom
mjeavine i koliinom vode koja se u mjeavinu mora unijeti kako bi masa bila sposobna da se
transportuje i oblikuje na eljeni nain. Suenjem betona i kontaktom sa drugim suhljim materijalima
se u toku sazrijevanja gubi viak vode i dolazi do promjene gustine i skupljanja betona. Sa druge
strane, uslijed interakcije objekta (konstrukcije) i tla dolazi do vremenskih procesa slijeganja njegovih
djelova. Izazvano pritiskom na tlo ovakvo slijeganje se razlikuje za djelove konstrukcije pa se
srazmjerno veliini njegovog uticaja na objekt velike duine ili promjenljive visine mora predvideti
tehniki odgovor u vidu dilatacija. Dijelovi podne konstrukcije na koje se mora osloniti maina u
ijem radu se javljaju jake vibracije takoe moraju biti odvojeni od drugih dijelova za koje bi vibracije
mogle biti tetne bilo zbog ugroavanja sigurnosti objekta, bilo zbog komfora korisnika.
Prilikom izrade konstrukcija postupkom ulivanja betona u oplatu javljaju se prekidi u
kontinuitetu, odnosno:
dilatacione spojnice, i
radne spojnice.
Dilatacione spojnice imaju zadatak da omogue kontrolisano pomjeranje susjednih polja ploa,
ili dijlova sloenog nosaa, jednog u odnosu na drugo. Dilatacione spojnice (fuge) su obino irine 10
- 20 mm i mogu biti slaba mjesta u betonu pa se preporuuje posebna panja pri njihovoj obradi.

Radne spojnice slue pojednostavljenju procesa graenja betonskih konstrukcija, ostaju izmeu
slojeva betona razliite starosti i predstavljaju samo specijalno obraenu povrinu prekida u
ugraivanju sloja betona. Radne spojnice mogu biti izvedene sa ciljem olakanog izvoenja nastavka
betoniranja obino nastaju prilikom prekida betoniranja na kraju radnog dana, a najee nastaju kao
poslijedica nedostatka betona, tj. dopreme koliine betona nedovoljne da se punjenje oplate zavri do
kraja.
Oblikovanje dilatacionih spojnica zavisi od toga da li elementu treba da omogue:
da se skuplja prilikom sazrijevanja
da se iri pod dejstvom temperature

kontrakciona spojnica, ili

ekspanziona spojnica.

Kontrakcione (kontrolne) spojnice imaju zadatak da omogue pojavu kontrolisanih prslina

izazvanih hemijskim ili termikim procesima te se formiraju u gornjoj zoni ploe.
Ekspanzione spojnice kod kojih dolazi do izduivanja dijelova susjednih elemenata moraju
imati ugraen uloak od elastinog materijala sposoban da apsorbuje veliinu pomjeranja bez
plastinih oteenja.
Spojnice se kao vertikalni prekidi u kontinuitetu materijala, u principu, postavljaju na mjestima
minimalnih transverzalnih sila (kod grednih nosaa na mjestima u blizini sredine raspona) odnosno
tamo gdje e omoguiti skupljanje/irenje betona i najmanje remetiti pravilno ponaanje elementa u
toku eksploatacije.
U fasadnim zidovima prekidi betoniranja se mogu izvesti u nivou gornje ivice sokle, donje ili
gornje ivice otvora za prozore.
Na mjestima prekida betoniranja nosaa (ploa, zid) koji mora imati garantovanu
vodonepropustnost u spojnicu se ugrauju specijalno profilisane gumene ili PVC trake (vidi sliku)
koje mogu da prihvate i izdre eventalna pomjeranja u spoju a imaju irinu veu od zone mogueg
procurivanja.

Ukoliko se radi o debljoj ploi mjesto prekida rada treba pripremiti za nastavak betoniranja
izradom odgovarajue oplate prekida od ravnih dasaka sa prikucanim horizontalnim letvicama
trougaonog presjeka koje e spojnici, nakon ovravanja betona i skidanja oplate prekida, dati
neophodnu hrapavost.

5.4.2.

Obrada horizontalnih povrina

Da bi se obrada povrine betonske konstrukcije mogla izvriti na propisani nain materijal za

obradu mora imati neophodni stepen obradljivosti, odnosno konzistenciju zasnovanu na primjerenoj
koliini dobro komponovanog maltera.
Obradi se pristupa samo u uslovima bez atmosferskih padavina i jakog vetra. Ukoliko se takve
okolnosti mogu predvidjeti treba izvriti pripremu posla koja ukljuuje mjere zatite a ako one nastupe
iznenada treba prekriti izbetoniranu, obraenu i neobraenu povrinu radi umanjenja tete uslijed
prekida i nakon prolaska nevremena pristupiti sanaciji oteenja i planiranoj vrsti obrade.
Obrada se vri perdaenjem, runim ravnanjem povrine elementa pravougaonom ploom koju
radnik dri pod malim uglom u odnosu na vidljivi beton.
U toku perdaenja se na povrini betona izdvaja voda ili mjeavina vode i cementa pa ih treba
paljivo ukloniti ili ostaviti izvesno vrijeme da voda ispari. Obraivanje povrine betona koji ima
krutu konzistenciju moe biti vrlo naporno i nedovoljno uspjeno. Povrinskom sloju se obradljivost
ne smije mijenjati dodavanjem cementnog mlijeka ili cementa u prahu i ponovnim vibriranjem jer to
utie na veliki rast skupljanja i sigurnu pojavu prslina u betonu, ali se cement u prahu smije koristiti na
pozicijama ijoj se povrini eli dati vii stepen obrade.
Kada se javi potreba za zamjenom dijela betona nekvalitetno ugraenog u podnu plou treba
mjesto mehaniki oistiti i pripremiti za nanoenje novog betona. Udubljenje treba obraditi tako da
strane budu vertikalne i blago nagnute ka unutranjosti udubljenja kako bi novi beton, slabijih
mehanikih svojstava jer nije mogao biti ugraen na isti nain kao ploa, lake izdrao dinamika
optereenja za koja je ploa dimenzionisana.
Kvalitet zavrne obrade je na najozbiljnijoj probi kod povrina izloenih abrazivnom djelovanju
saobraajnog optereenja i uticaju hemijskih preparata. Podovi industrijskih objekata pored pomenutih
dinamikih i hemijskih uticaja treba da garantuju odgovarajui koeficijent trenja i budu otporni na
hemijska sredstva kojima se uklanjaju mainska ulja, rastvori i kiseline nastali u toku proizvodnog
procesa.

5.4.3.

Obrada vertikalnih povrina

Pored obrade vidljivih povrina horizontalnih elemenata postoji esta potreba i za popravkom
povrina koje su bile u kontaktu sa oplatom. Na mjestima oteenja zatitnog sloja, nastalih uslijed
neadekvatne povrinske zatite oplate i jake athezije, treba izvriti lokalno kvaenje podloge a zatim
nanijeti i utrljati malter. Ukoliko bi se, umjesto malterom, radilo betonom mala debljina zatitnog sloja
bi zatjevala veliku panju a ugraeni materijal bi bio neotporan na uticaje evaporacije (nema dubinsku
vlagu koja bi kompenzirala evaporaciju u fazi primarnog ovravanja) i slabijih mehanikih
svojstava.
Kod elemenata vee debljine i oteenja velikog obima moe se, umjesto maltera, primjeniti
beton ali samo kao torkretiran i samo preko povrine koja je osloboena nestabilnih zrna agregata i
kvaena vie sati prije opravke. Obraene i neobraene povrine elementa treba njegovati na nain
opisan tehnikim uslovima za izvoenje betonskih radova uz periodinu kontrolu stanja povrine i
primjerene izmjene obima i sadraja mjera zatite.
Obrada fasadnih zidova je najee usmjerena na uklanjanje tankog, povrinskog sloja
cementnog mlijeka i maltera radi oslobaanja povrine zrna agregata i isticanja ljepote njegovih zrna
razliitih boja i tekstura. Da bi se to postiglo radnici koriste mehanika, elektrina i pneumatska runa
sredstva projektovana da uestalim udarima ujednaene snage (ekianje) omogue uniformnu obradu
velikih povrina. Osnovni uslov koji pritom mora biti ispunjen je da je tretirana povrina iste zrelosti,
odnosno da je beton podoban za obradu bez opasnosti od razbijanja zatitnog sloja ili odvaljivanja
veih ljuski sa njegove povrine.

5.5. Njegovanje betona

Pod njegovanjem betona treba podrazumjevati skup razliitih postupaka i mjera koje se
preduzimaju u cilju ostvarenja projektovanih mehanikih karakteristika u izabranom periodu vremena.
Njega betona je u isto vrijeme organizacioni, tehniki i tehnoloki odgovor na probleme hidratacije
betona izloenog atmosferskim promjenama.
Na svakom gradilitu se mora organizovati njega betona adekvatna lokalnim uslovima rada jer
brzina ovravanja betona utie na brzinu napredovanja radova pa samim tim utie i na racionalno
koritenje skupe oplate. Praenjem promjena u i oko betona koji ovrava pod dejstvom sloenih
kombinacija uticaja dobija se mogunost blagovremenog registrovanja pojava koje se mogu svrstati
pod pojmom patologije betona.
Pored pomenutih razloga kvalitetna njega betona dovodi do poveane otpornosti na abraziju i
spoljne uticaje obzirom da smanjuje permeabilnost ovrsle mase ali i titi povrinu svjee mase od
mehanikih oteenja. Njega betona doprinosi svoenju temperaturnog gradijenta unutar mase
izlivenog bloka ispod granice pojave velikih termikih prslina na taj nain to regulie odavanje
toplote u vrijeme intenzivnog razvoja hidratacije pa time utie i na pad vodopropustljivosti ovrsle
mase.

5.5.1.

Metode njegovanja

Metode njege se mogu podjeliti na vie naina. Za grupu ljetnjih metoda, primjenljivih u
uslovima visokih temperatura vazduha, niske relativne vlanosti i blagog vjetra, pogodna je podjela:
na one koje ukljuuju koritenje vode u vidu taloga ili vlanih zatitnih materijala, i, neto
rjee u primjeni,
na one koje minimiziraju potrebu za vodom primjenom vodonepropustljivih medija ili
koritenjem drugih sredstava slinih efekata.
Analogno, gruba podjela zimskih metoda, primjenljivih u uslovima niskih temperatura vazduha,
visoke relativne vlanosti i pojaanog vjetra, svela bi ih na:
metode koje ne obuhvataju direktno zagrijavanje betonske mase;
metode koje vre zagrijavanje betonske mase; i
metode kombinovanih dejstava na betonsku masu.

5.5.2.

Tehnoloke odlike njege betona

U procesu ovravanja betonske mase dolazi do vezivanja ugraene vode ali i do njenog
isparavanja preko povrine nosaa. Prisustvo ovog specifinog gradijenta mora se kompenzirati
dodatnim kvaenjem povrina betona, odnosno sprijeavanjem isparavanja preko nje. Postupak
njegovanja mora poeti ve u fazi poetnog ovravanja, tj. odmah poslije vezivanja cementnog
mlijeka na povrini elementa, i trajati do trenutka dostizanja kritine vrstoe na pritisak (50 - 70%
MB) kada se oplata moe demontirati a nosa prepustiti daljem ovravanju u prirodnim uslovima. S
obzirom na to da je njega betona proces u kome se stvara i/ili odrava neophodan nivo vlanosti i
temperature materijala u fazi kada mlad beton razvija svoje mehanike karakteristike to je treba
posmatrati u svjetlu injenice da do hidratacije hemijski aktivnog materijala moe doi samo u
kapilarima bogatim vodom a ona u prirodnim uslovima ili ubrzano nestaje (ljeti) ili mjenja fiziko
stanje i prelazi u inertan oblik (zimi).
Podatak da u takvim uslovima poslije 6 mjeseci starenja beton bez njege ostvaruje samo 42%
vrstoe pravilno njegovanog betona zahtjeva studiozan i selektivan pristup raspoloivim postupcima
njege jer oni pored efikasnosti dejstva moraju biti, sa stanovita utroka materijala i ljudskog rada,
zadovoljavajue ekonomini.

Navlaenjem bele PVC folije betonska ploa se titi od prekomjernog suenja

Trokovi njege betona zavise od niza parametara meu kojima su najuticajniji:

specifikacije precizirane ugovorom,

geografski poloaj gradilita,
odlike konstrukcije (tip, veliina, nain izvoenja),
stepen izloenosti betona,
lokalni mikro-klimatski uslovi, i
usvojeno sredstvo (medijum) za njegovanje.

Jedan od izuzetno jednostavnih a jeftinih postupaka redukovanja temperature ugraenog betona

je rasprivanje (sprinklerovanje) sitnih vodenih kapljica u vidu magle iznad povrine betonskog
nosaa. Vjetakim podizanjem vlanosti sloja vazduha iznad povrine betona se u uslovima visokih
temperatura obezbjeuju uslovi neophodni za povoljno dejstvo intenzivne evaporacije koja apsorbuje
dio toplote betonske mase a ne redukuje vlanost osjetljivost povrinskog sloja. Postupak ima
tehnoloki nedostatak jer je osetljiv ak i na sporo kretanje vazduha kada, zbog nastale
neravnomjernosti raspodjele vodenog taloga na povrini betonskog elementa mogu nastati
neravnomjernosti gradijenta pada temperature i u kombinaciji sa unutranjim naponima dati i prsline.