2 MATERIJALI ZA ZIDANJE

2.1 Zidni elementi

Danas u svijetu postoji na hiljade oblika zidnih elemenata.
Zidni elementi mogu se podijeliti prema vrsti materijala od kojeg su
izrađeni:
1) Glineni zidni elementi (opeka i opekarski blokovi) koji se peku na
visokim temperaturama;
2) Kalcijsko-silikatni zidni elementi, proizvedeni od smjese silicijskog
agregata, kreča i drugih materijala, izrađeni pod pritiskom i
zaparivani;
3) Betonski zidni elementi proizvedeni od agregata, cementa i drugih
materijala pod pritiskom i vibriranjem;
4) Betonski zidni elementi od lakog agregata male gustoće (šljaka,
ekspandirana glina) i vezivnog materijala, obliovani pod pritiskom i
vibriranjem;
5) Porasti betonski zidni elementi, proizvedeni od silicijskog agregata,
kreča, cementa i sredstva za stvaranje zračnih mjehurića;
6) Kamnei zidni elementi izrađeni od klesanog i lomljneog kamena.
Slika 2.1: Glineni zidni elementi

Slika 2.2: Betonski zidni elementi

Prema kontroli proizvodnje zidni elementi se dijele na:
1) Zidne elemente I kategorije – proizvođač osigurao stalnu kontrolu
kvalieta i koji imaju deklariranu čvrstoću na pritisak sa 5% fraktila;
2) Zidne elemente II kategorije – koji imaju srednju čvrstoću na pritisak
jednaku deklariranoj.

Prema postotku šupljina (EC6) u ukupnoj zapremini zidni elementi se

dijele na:
 Grupa 1;
 Grupa 2a;
 Grupa 2b;
 Grupa 3.

Tabela 2.1: Grupe zidnih elemenata

Debljina vanjskih stjenki elemenata nesmije biti manja od 15 mm.
- Šupljine i utori mogu biti vertikalno oblikovani kroz zidne elemente;
- Ako se eksperimentom pokaže da sigurnost zidova nije ugrožena tada
se šupljine mogu povećati iznad 55% za glinene i iznad 60% za
betonske elemente;
- Kombinovana debljina je ona u koju se računaju debljine rebara i
stjenki mjereno horizontalno preko zidnog elementa i okomito na lice
elementa;
2.2 Svojstva zidnih elemenata
U osnovna svojstva zidnih elemenata spada čvrstoća na pritisak
(normalizirana čvrstoća na pritisak fb).
Normalizirana čvrstoća na pritisak zidnog elementa je čvrstoća na pritisak
zidnog uzorka širine 100 mm i visine 100 mm.
Srednja čvrstoća na pritisak zidnih uzoraka (24 sata uronjenih u vodu) se
pretvara u normaliziranu čvrstoću na pritisak suvih zidnih elemenata tako
da se:
-za zidne elemente od pečene gline srednja čvrstoća na pritisak pomnoži
sa 1,10;
-za sve ostale srednja čvrstoća na pritisak pomnoži sa 1,20.
Zatim se ovako dobijena vrijednost pomnoži sa faktorom oblika δ.
min 2,5 N/mm2

min 2,5 N/mm2

Tabela 2.2: Faktor oblika δ

2.3 Malter
Malter je materijal koji se sastoji od agregata, anorganskog veziva
(cement i kreč) i vode.
Služi za povezivanje zidnih elementa.

Vrste maltera su:

- Cementni malter, spravljen od cemanta, pijeska i vode sa ili bez
plastifikatora;
- Cementno-krečni malter, spravljen od cemanta, kreča, pijeska i vode;
- Hidraulični krečni malter, spravljen od hidratiziranog kreča, pijeska i
vode;
- Tankoslojni malter, spravljen od cemanta, pijeska do 1 mm prečnika
zrna i vode, sa hemijskim dodatcima. Debljina maltera u horizontalnim
spojnicama je 1 do 3 mm;
- Gotovi malter, doprema se na gradilište u suhom stanju u rinfuzi ili
vrećama;
- Lakoagregatni malter, spravljen od lakog agregata čija je zapreminska
masa manja od 1000 kg/m3, veziva i vode.
Malter se klasificira prema svojoj računskoj čvrstoći na pritisak u N/mm2.
M5

slovna oznaka brojčana oznaka 5 [N/mm2]

Neki propisi malter definišu zapreminskim odnosima u smjesi maltera.

1:1:5

cement kreč agregat

Tabela 2.3: Zapreminski sastav maltera prema EC6

2.4 Betonska ispuna
Betonska ispuna služi da se poveća presjek zida i njegova čvrstoća, kao i
da se zaštiti armatura u zidu.

- Ako su šupljine zidnog elementa veće od 50 mm mogu se ispuniti

betonom, u kojem zrno agregata nesmije biti veće od 10 mm, a zaštitni
sloj betona treba da bude između 15 i 25 mm.
- Ako su šupljine zidnog elementa veće od 100 mm zrno agregata nesmije
biti veće od 20 mm, a zaštitni sloj betona treba da bude najmanje 25 mm.

50 (100) mm

C20/25

Tabela 2.4: Karakteristične čvrstoće betonske ispune na pritisak i smicanje

2.5 Čelik za armiranje
Čelik za armiranje treba da bude visoke duktilnosti. tj. mora da
zadovoljava:
-za čelik visoke duktilnosti εuk>50‰ (ft/ fy)k>1,08;
-za čelik visoke duktilnosti εuk>25‰ (ft/ fy)k>1,05.

ft –čvrstoća armature na zatezanje;

fy –čvrstoća armature na granici popuštanja.

Armatura visokog prijanjanja prečnika manjeg od 6 mm glatka ili rebrasta.

Žica u obliku rešetke može se upotrebljavati u horizontalnim spojnicama.

Modul elastičnost može se uzeti E=200000 N/mm2.

2.6 Mehanička svojstva nearmiranih zidova
Nearmirani zidovi su sastavljeni od zidnih elemenata i maltera.
Treba razlikovati mehanička svojstva pojedinačnih zidnih elemenata i
maltera od mehaničkih svojstava nearmiranog zida kao cjeline
sastavljene od navedenih materijala.

Mehanička svojstva nearmiranih zidova su:

 Čvrstoća na pritisak fk;
 Smičuća čvrstoća fv;
 Čvrstoća na savijanje fx;
 Modul elastičnosti E;
 Odnos naprezanje-relativna deformacija σ-ε.

Nevedene mehanička svojstva se dobijaju normiranim eksperimentalnim

ispitivanjima.
 Čvrstoća na pritisak fk
Karakteristična čvrstoća na pritisak nearmiranih zidova je čvrstoća ispod
koje se ne očekuje više od 5% rezultata na pritisak bez geometrijskih
učinaka kao što su vitkost, ekscentricitet uslovi oslanjanja itd.
Koeficijent varijacije nesmije biti veći od 25%.
Najbolje je čvrstoću na pritiska zidova odrediti eksperimentalno, a ako to
nije moguće korištenjem empirijskih formula.

Karakteristična čvrstoća na pritisak nearmiranih zidova može se odrediti

ispitivanjem zida visine sprata do sloma, ili manjih ispitnih uzoraka.

Postupak ispitivanja se provodi prema standardu.

Slika 2.3: Mali uzorci zida za ispitivanje čvrstoće na pritisak
Čvrstoća na pritisak svakog uzorka izračunava se:
Fi,max
fi  (2.1)
Ai
Fi,max – max sila i-tog uzorka u [N];
Ai – presjek ispitnog uzorka u [mm2]
Karakteristična čvrstoća na pritisak dobija se kao manja vrijednost od:
f'
fk  ili fk  fi,min (2.2)
1,2
Ako se ne raspolaže eksperimentalnim podacima, onda se karakteristična
čvrstoća na pritisak zida može odrediti na osnovu empirijskih izraza:

-za malter opšte namjene

 N 
fk  K  fb0,65  fm0,25 
 mm 
2 (2.3)

 N 
20 
za fm  min  mm2  (2.4)

 2fb  
K=0,40 do 0,60 – koeficijent ovisan o grupi zidnih elemenata

fb – normalizirana čvrstoća na pritisak zidnog elementa [N/mm2]

fm – čvrstoća na pritisak maltera [N/mm2]
-za tankoslojni malter i kalcijsko-silikatnu opeku grupe 1

 N 
fk  0,80  fb0,85  (2.5)
 mm 
2

 N   N 
za fb  50  2
i fm  5 
   mm 
2
mm (2.6)

Ako se upotrebljavaju drugi zidni elementi, a ne kalcijsko-silikatni i za

zidne elemente od porastog betona, onda se upotrebljava izraz:
 N 
fk  K  fb0,65  fm0,25 
 mm  (2.7)
2

K=0,50 do 0,70 – koeficijent ovisan o grupi zidnih elemenata

-za lakoagregatni malter i zidne elemente grupe 1, 2a i 2b

 N 
fk  K  fb0,65  (2.8)
 mm 
2

 N 
za fb  15 
 mm 
2
(2.9)

K=0,55 do 0,80 – koeficijent ovisan o grupi zidnih elemenata

 Čvrstoća na smicanje fvk
Karakteristična čvrstoća na smicanje nearmiranih zidova je čvrstoća ispod
koje se ne očekuje više od 5% rezultata na smicanje.
Može se dobiti iz ispitivanja odgovarajućih uzoraka.

Slika 2.4: Uzorci za ispitivanje čvrstoće na smicanje

Izvađen malter Horizontalna presa

Slika 2.5: Ispitivanje čvrstoće na smicanje zida neke postojeće građevine

Ako se ne raspolaže eksperimentalnim podacima, onda se karakteristična
čvrstoća na smicanje nearmiranog zida može odrediti na osnovu izraza:

-za horizontalne i vertikalne spojnice potpuno ispunjene malterom

 N 
fvk  fvk0  0,40d 
 mm 
2
(2.10)
ili fvk  0,065  fb  fvk0

Vrijednost fvk nesmije biti veća od granične vrijednosti date u tabeli 2.5.

fvko – čvrstoća na smicanje kada je σd=0, tabela 2.5 [N/mm2]. Ako nema
podataka uzeti fvko=0,10 [N/mm2].
σd – računsko opterećenje na pritisak [N/mm2]
-kada vertikalne spojnice nisu ispunjene malterom, ali su susjedni
elementi postavljeni jadan uz drugi
 N 
fvk  0,50  fvk0  0,40d 
 mm 
2
(2.11)
ili fvk  0,045  fb  fvk0

Vrijednost fvk nesmije biti veća od 70% granične vrijednosti date u tabeli
2.5.

Za tankostijene maltere koji se upotrebljavaju uz zidne elemente od

porastog betona, kalcijsko-silikatne i betonske elemente mogu se
upotrebljavati izrazi (2.10) i (2.11).
Tabela 2.5: fvk0 i fvk za malter opšte namjene
 Čvrstoća na savijanje fx
Karakteristična čvrstoća na savijanje nearmiranih zidova je čvrstoća ispod
koje se ne očekuje više od 5% rezultata na savijanje.
Upotrebljava se pri proračunu nearmiranih zidova opterećenih okomito na
svoju ravan.
spojnicama spojnice

Tabela 2.6: fxk -karakteristične čvrstoće nearmiranog zida pri savijanju

Slika 2.6: a) fxk1 ravnina sloma paralelna horizontalnim spojnicama
b) fxk2 ravnina sloma okomita horizontalnim spojnicama

Slika 2.7: a) Ispitivanje karakteristične čvrstoće na savijanje

 Modul elastičnosti E
Modul elastičnosti nearmiranih zidova se može dobiti iz ispitivanja
čvrstoće zidova na pritisak ako se pored sile izmjeri i deformacija.
fi  N 
Ei 
  mm2  (2.12)

Slika 2.8: Dijagram σ-ε

Ako nema eksperimentalnih rezultata može se uzeti: E  1000 fk
Preporučuje se uzeti: E  600 fk
Modul smicanja treba uzeti: G  0,4G
 Odnos naprezanje-relativna deformacija σ-ε
Odnos σ-ε predstavlja ponašanje nearmiranih zidova pod opterećenjem.

Slika 2.9: Odnos naprezanje-relativna deformacija