CNLER VE KTLKLERNDEN KORUNMA YOLLARI

Abdulhamid b. Abdurrahman es-Suheybn

eviren : M. Beir Eryarsoy

01. nsz
02. Szlk Ve Terim Anlamyla Cin
03. Cinlerin Varlna man Etmenin Hkm
04. Cinlerin Nitelikleri
05. Cinlerin nsanlara Rahatszlk Vermeleri Ve Bunun Nasl Olduu
06. Cin eytanlarnn errinden Korunma Yollar
07. Zikir Alannda
08. badetlerde
09. Bakalar le likilerde
10. Ev, Aile Ve Toplum
11. Ticaret Ve Pazarlara Girmek
12. Yolculukta

01. nsz

Hamd, lemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. Allah'n salt ve selm,

yarattklarnn en ereflisi, Rasllerinin en faziletlisi Abdullah olu
Muhammed'e, onun aile halkna ve btn ashabna. mdi:
phesiz mslmann ak ve net bir ekilde bilmesi gereken en nemli
konulardan birisi de insann ztt bir yaratk olan ve cin diye bilinen
varlklara dair bilgidir. Bu hayret verici varlk hakknda Kur'n-
Kerim'de pekok yet-i kerimeler olduu gibi, snnet-i seniyye kitaplar
da onlara dair bilgilerle dolup tamaktadr. slmn nder ilim adamlar
da pek ok eserlerinde onlar szkonusu etmilerdir.
Cinler konusunun Kitap ve Snnette ve slmn pekok kaynaklarnda
igal ettii bu geni yer dolaysyla onlar tantacak, niteliklerini
belirtecek, hayr ve erlerini aklayacak, ktlklerinden saknmaya
yardmc olacak aralar szkonusu edecek zl, ayr bir eser kaleme
almann olduka nemli olduunu grdm. zellikle cahilliin
yaygnlat, sapmak ve saptrmak iin cinlerin kfirlerinden birtakm
bilgiler alan byc ve khinlerle ilikinin oald byle bir zamanda
bunun nemi daha da artmaktadr.
Ayn ekilde onlarn szkonusu edilmesi, gnmzde kfir cinlerin sar'a
tr birtakm tasallutlar musibeti ile kar karya kalanlara bir irad
ve bir uyar da bulunmaktadr. Bylelikle bu musibete dar olanlar,
bunun bir deneme ve snama olduunu, byle bir musibete urayp
sabreden kimsenin mkaftnn cennet olduunu bilmi olacaklar.
Nitekim bu husus (Peygamber dneminde) sar'aya den kadn ile ilgili
kssada bylece vrid olmutur.
Konunun eitli kitaplarda dank bir ekilde bulunan pekok
incelikleri ve gizli noktas vardr. Bunlar ancak uzun boylu inceleme ve
tetkik yoluyla bilinebilir. Ben gcm yettii kadaryla bunlar bu kk
eserde ortaya koymaya altm. Konuyu drt temel balk altnda ele
aldm. Bu temel balklarn herbirisinin altnda slm alimlerinin eitli
eserlerinde dank bir ekilde bulunan ulaabildiim bilgileri
kaydettim. Szkonusu temel balklar unlardr:
1. Belli bir aklama ile birlikte cinlerin tanm

2. Niteliklerinin szkonusu edilmesi

3. Cinlerin insanlara eziyet vermeleri ve bunun keyfiyeti
4. Ktlklerinden korunma yollar
Bu hususta sahip olabildiim gcm ve vaktimi harcadm. Yce
Allah'tan kyamet gnnde bunu iyiliklerimle birlikte tartmasn,
bununla btn mslmanlara fayda salamasn niyaz ederim. Baarm
ancak Allah'tandr. Ona tevekkl eder, Ondan yardm dilerim. Allah,
emin ve kerim peygamberine, btn ashab ve tabine, kyamet gnne
kadar onlara uyacak olanlar, salt ve selm eylesin.
Abdu'l-Hamid b. Abdu'r-Rahman es-Suheybn
28/8/1420 H.

02. Szlk Ve Terim Anlamyla Cin

Szlkte cin oul bir cins isimdir, tekili "cinn" diye gelir. Bu
(gizlenmek) demek olan el-ictinn kknden gelmektedir ki; bu da
rt ile rtlmek, gizlenip saklanmak demektir. Onlara bu ismin verili
sebebi insanlara kar rtl olmalar ve grnmeyileridir. [1] oulu
"cennn" diye geldii gibi; oul olarak onlardan "el-cinne" diye de
szedilir. [2]
Kendimizi kendisi ile koruduumuz ve onunla rtndmz herbir ey
cnne (kalkan)dr. Buhr'nin oru bahsinde rivayet ettii Nebi
Sallallahu aleyhi vesellemin "oru bir cnnedir (kalkandr)" yani bir
koruyucudur, hadisinde de bu lafz kullanlmtr. nk oru kiiyi
masiyetlerden korur.
"Cenin"e bu ismin verili sebebi annesinin karnnda gizli ve rtl
oluundan dolaydr. Yce Allah'n: "Ve analarnzn karnnda ceninler
halinde iken." (en-Necm, 53/32) buyruunda da bu lafz kullanlmtr.
[3]

"Cennet"e bu adn verili sebebi ise, bir ksm dierini rtecek ekilde
aalarnn ok oluundan dolaydr. [4]
Terim olarak "cinn"e gelince: Onlar insanlarn mkellefiyetlerine
benzer ekilde mkellef klnm, irade ve akl sahibi, maddeden
soyutlanm, duyu organlarndan saklanp perdelenmi, gerek tabiat
ve suretlerinde grlmeyen yiyip ien, evlenen, zrriyetleri bulunan ve
hirette amellerinden sorumlu tutulacak olan ruhlardan bir eittirler.
[5]
Bir kimse: Cin ile eytanlar arasndaki fark nedir, diye sorarsa, cevap
udur:
eytanlar cinlerin azgnlardr. Yce Allah'n u buyruu bunu
anlatmaktadr:
"(Yahudiler) eytanlarn Sleyman'n mlk (nbuvvet ve hkmdarl)
aleyhine uydurduklar eylere uydular. Halbuki Sleyman (by
yaparak) kfir olmad... Fakat o eytanlar kfir oldular. nsanlara
byy ve Bbil'deki iki melee Harut ve Marut'a indirilen eyleri
retiyorlard. Halbuki o iki melek: 'Biz ancak imtihan (iin)iz. Sakn
(by yapp da) kfre girme' demedike kimseye by retmezlerdi..."
(el-Bakara, 2/102)
oul olan (ve eytanlar demek olan): "eytn"in tekili "eytn"dr. Bu
da uzak oldu anlamnda "etana"den alnmtr. Ancak bu lafz sadece
cinlerin azgn olanlar hakknda kullanlmakla kalmayp, ayn ekilde cin
ve insanlardan taknlk yapan ve eziyet veren herbir varlk hakknda da
kullanlabilir. Nitekim yce Allah: "nsan ve cin eytanlar..." (el-En'm,
6/112) diye buyurmaktadr. Mnafklar hakknda da: "Ama kendi
eytanlaryla babaa kaldklarnda: 'Biz sizinle beraberiz...' derler."
(el-Bakara, 2/14) diye buyurulmaktadr ki, onlarn cin ve insanlardan
olan arkadalar kastedilmektedir. [6]

03. Cinlerin Varlna man Etmenin Hkm

Cinlerin varlna inanmann ve varlklarn kabul etmenin hkm nedir?

Onlarn varlklarn kabul etmeyen iin gnah szkonusu mudur? diye
sorulursa yle cevap verilir:
Kitab- aziz ve pk snnet -ileride gelecei zere- varlklarna delil
tekil etmekte olduu gibi, icm da onlarn varlklarna dellet
etmektedir. Buna gre herhangi bir kimsenin varlklarn inkr etmesi
caiz olamaz. bn Hazm'n "el-Fsal fi'l-Mileli ve'l-Ahvi ve'n-Nihal" adl
eserinde yle denilmektedir: [7] "Btn mslmanlar bu hususu icm
ile kabul etmilerdir. -Yani cinlerin varln ve onlarn Allah tarafndan
yaratlm olduklarn ittifakla kabul etmilerdir.- Hatta hristiyanlar,
mecusiler, sabiler ve -yalnzca Samirallar mstesn- yahudilerin
ounluu da var olduklarn ittifakla kabul etmilerdir. Dolaysyla bir
kimse cinleri inkr etse yahutta onlar hakknda bu ak hkm ve
ifadenin dna karacak ekilde bir tevilde bulunsa kan ve mal hell
kafir bir mriktir."
eyhu'l-slam bn Teymiye de yle demektedir: "Cinlerin varl
hususunda mslman mezheplere mensup hibir kimsenin muhalefeti
yoktur. Yce Allah'n onlara Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem'i
peygamber olarak gnderdiinde de. Kfirlerin eitli frkalarnn byk
ounluu da cinleri kabul eder. Kitap ehli olan yahudilerle hristiyanlar
da mslmanlarn kabul ettikleri gibi cinleri kabul ederler. Baz
mslman taifeleri arasnda -Cehmiye ve Mutezile gibi- bunu inkr
edenler bulunduu gibi; kitap ehli mensuplar arasnda da inkr eden
kk bir kesim bulunmutur. Bununla birlikte bu taifelerin de
ounluu ve nderleri bunu kabul etmektedirler. nk cinlerin varl
ile ilgili peygamberlerin bildirdikleri haberler kesin bir bilgi ifade
edecek ekilde tevtr ile gelmitir. Yine kesin olarak bilinen u ki,
onlar diri, akll, irade ile i yapan varlklardr. Hatta onlara emirler ve
yasaklar dahi verilmitir. Cinler baz inkrclarn ileri srdkleri gibi,
varlklar insana yahut baka varlklara bal sfat ve araz trnden
deildir. Cinlerin varlklar peygamberlerden ak ve kesin bir tevtr
ile gelmi olduuna gre, avam ve havas da bunu bu ekilde bildii iin,
peygamberlere iman eden taifelerden byk saylabilecek herhangi bir
taife iin onlar inkr etmeye imkn yoktur. Tpk peygamberlere iman
eden taifelerden byk herhangi bir taifenin melekleri, bedenlerin

lmden sonra diriliini, bir, tek ve ortaksz olarak sadece Allah'a

ibadeti, yce Allah'n insanlardan yarattklarna bir rasl peygamber
olarak gnderdiini ve buna benzer peygamberlerden tevatr yoluyla
gelen avamn da, havasn da bildii btn haberleri inkr etmeye
imkan bulunmad gibi ve tpk avamn da, havasn da tevatr yoluyla
bildii Musa Aleyhisselam'n Firavun'a peygamber olarak geldii,
Firavun'un suda boulduu, Mesih Aleyhisselam'n yahudilere geldii,
onlarn ona dmanlk ettikleri, Muhammed Sallallahu aleyhi
vesellem'in Mekke'de peygamber olarak ortaya kp, Medine'ye hicret
ettii, Kur'n' ve apak er' hkmleri getirdii, az miktardaki yemei
ve iecei arttrmak, ancak yce Allah'n bildirmesiyle mstesna hibir
insann bilmesine imkn bulunmayan gemi ve gelecek gaybe haber
vermesine dair bilgilerin ve bakalarnn tevatr yoluyla ulat gibi.
[8]

04. Cinlerin Nitelikleri

Pek byk cin lemine bakan bir kimse, Kitab- Aziz'de ve sahih
snnette vrid olmu bulunan niteliklerini incelemeden onlar iyi bir
ekilde tanmasna imkn yoktur. Bundan dolay onlarn niteliklerini
ak bir ekilde szkonusu etmek gerekir. Ben bu hususlar aadaki
ekilde aklamak isterim:
1. Cinler ateten yaratlmlardr. Yce Allah yle buyurmaktadr:
"Cinleri de daha nceden (deri gzeneklerinden) ieriye giren yakc
ateten yarattk." (el-Hicr, 15/27)
Yine yce Allah bir baka yerde yle buyurmaktadr:
"Cinni de dumansz ateten yarattk." (er-Rahmn, 55/15) [9]
Muslim, Sahih'inde Zhd bahsinde, ie Radyallahu anha'dan yle
dediini rivayet etmektedir:
"Melekler nurdan yaratld. Cinler de dumansz ateten yaratld. dem
de size anlatlan eyden yaratld."

2. Cinler insanlardan daha nce yaratlmlardr. Alus, Ruhu'l-Meni

adl tefsirinde [10] yce Allah'n: "Andolsun ki biz cehennem iin cin ve
insanlardan ok kimseler yaratmzdr." (el-Araf, 7/179) buyruunu
aklarken unlar sylemektedir: "Cinlerin nce szkonusu edilmesi,
insanlara gre daha ok tannmalar, sayca daha ok olmalar ve
yaratllar itibariyle daha nceden yaratlm olmalar dolaysyladr."
3. Cinler yerler, ierler. Buna delil de Muslim'in Sahih'inde Eribe
(iecekler) blmnde bn mer Radyallahu anh'n rivayet ettii
hadistir. Buna gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurur:
"Sizden herhangi bir kimse yediinde sa eliyle yesin, itiinde de sa
eliyle isin. nk eytan sol eliyle yer ve sol eliyle ier."
Eb Dvd'un Snen'inde Tahare blmnde bn Mesud Radyallahu
anh'dan yle dedii rivayet edilmektedir: "Cinlerden bir heyet
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in yanna gelerek yle dediler:
Ey Muhammed! Sen mmetine kemik, tezek yahutta kmr ile istinc
yapmalarn (pisliklerini temizlemelerini) yasakla! nk yce Allah
onlarda bizim iin bir rzk var etmitir. Bunun zerine Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem bu ii yasaklad.
Cinlerin iman edenlerinin yiyeceklerinin zerinde Allah'n ad anlan
eyler olduu, kfir olanlarnn, zerinde Allah ad anlmayan eyler
olduu da sylenmitir. Bu aklamay madu'd-Din el-mir "Behcetu'lMehfil" adl eserinde yapmtr.
Cinlerin yiyeceklerinin kemik ve tezek, ieceklerinin ise kpk
olduuna dair snnette szkonusu edilen malumat ile ilgili olarak bn
Abdi'l-Berr unlar sylemektedir: "Bu gibi eyler akl ile idrk
edilemeyen ve herhangi bir esasa gre kyas yaplamayan eylerdir.
Bunlarda yce Allah'n bize vermedii bilgileri kendisine verdii
peygamberimize teslimiyet szkonusudur."
Yine bn Abdi'l-Berr unlar sylemektedir: "Cinlerin hepsinin yemek
yiyen ve ien varlklar olma ihtimali olduu gibi, bazlarnn byle
olmama ihtimali de vardr." [11]
ez-Zerkn'nin (Muvatta) erhinde u ifadeler yer almaktadr: bnu'lArabi dedi ki: "Cinlerin yemek yemediklerini, imediklerini syleyen bir
kimse, inkrcln tuzana ve doru olmayan bir yola dm olur.

Hatta btn eytanlar ve btn cinler yerler, ierler, evlenirler ve

ocuklar olur, lrler. Bu aklen mmkn olabilen bir eydir. Ayrca bu
hususta er'i deliller de vrid olmu, haberler birbirlerini pekitirir
durumdadr. Dolaysyla bu muhtevann dna ancak aklszlar kar.
Onlarn yemeklerinin koklamak olduunu syleyen bir kimse, ilmin
kokusunu dahi almamtr. kmu'l-Mercan adl eserin mellifi de yle
demektedir: "Genel deliller btn cin trlerinin yediklerini, itiklerini
ortaya koymaktadr."
4. Cinler evlenirler, nesilleri oalr, zrriyetleri vardr.
Yce Allah yle buyurmaktadr:
"Onlar sizin dmannzken, siz beni brakp da onu ve onun soyunu
veliler (dostlar) mi ediniyorsunuz?" (el-Kehf, 18/50)
mam bn Cerir et-Taber -Allah'n rahmeti zerine olsun- diyor ki:
"blisin zrriyeti (soyu), demoullarna hcum eden eytanlardr." [12]
Ayrca senedini zikrederek Mcahid'den: "Onu ve soyunu veliler mi
ediniyorsunuz?" (el-Kehf, 18/50) buyruu hakknda onun zrriyetini
demek olup, onlar da eytanlardr dediini rivayet etmektedir. [13]
Cinlerin evlendiklerine ve soylarnn olduuna delil olarak gsterilen
hususlardan birisi de Buhr, Muslim, Tirmiz, Nes, bn Mce, Darm
ve Eb Dvd'da sabit olan Enes b. Malik Radyallahu anh'n yle
dediine dair nakledilen rivayettir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem helaya girdii vakit: "Allah'm hubsdan ve habisden sana
snrm" derdi.
Avnu'l-Mabud erhu Snen-i Ebi Davud'da [14] unlar sylemektedir:
"Hattabi dedi ki: Hubs, eytanlar ve onlarn diileridir. Hubs habisin
ouludur. Habis ise habisenin ouludur. Bununla eytanlarn
erkeklerini ve diilerini kastetmektedir."
nsanlarla cinler arasnda evlilik mmkn mdr? diye sorulursa yle
denilir: Bu sorunun cevabn eyhu'l-slam bn Teymiyye ylece
vermektedir: "nsanlarla cinler birbirleriyle evlenebilirler. Onlardan
ocuk da dnyaya gelebilir. Bu ok rastlanan ve bilinen bir husustur."
[15]
Buna yce Allah'n huriler hakkndaki u buyruu da delil gsterilebilir:

"O ikisinde de bunlardan evvel ne bir insann, ne bir cinnin asla

dokunmad, gzlerini yalnz elerine dikmi (huri)ler vardr." (erRahman, 55/56)
bnu'l-Cevzi, Zadu'l-Mesr adl eserinde [16] unlar sylemektedir: "Bu
ayet-i kerime'de cinden olan bir erkein tpk insan erkei gibi, kadn
ile iliki kurduuna delil vardr."
5. Cinler birbirlerine kar merhametlidirler.
Buna delil Muslim'in Sahih'inde tevbe blmnde Ebu Hureyre
Radyallahu anh'dan Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in yle
buyurduuna dair naklettii rivayettir:
"phesiz Allah'n yz rahmeti vardr. Bundan bir tek rahmeti cinler,
insanlar, hayvanlar ve haerelere indirdi. Bununla birbirlerine balanr,
birbirlerine merhamet ederler ve bununla yrtc hayvanlar yavrularna
efkat gsterirler. Allah doksandokuz rahmetini ertelemitir. Bunlarla
kyamet gnnde kullarna merhamet buyuracaktr."
6. Cinler mkelleftirler
Yce Allah yle buyurmaktadr:
"Ben cinleri de, insanlar da ancak bana ibadet etsinler diye yarattm.
Ben onlardan bir rzk da istemiyorum. Bana yemek yedirmelerini de
istemiyorum. nk phesiz ki Allah'tr, hem rzk veren, hem pek
etin kudret ve kuvvet sahibi olan." (ez-Zariyat, 51/56-58)
bn Kayyim -Allah'n rahmeti zerine olsun- diyor ki: "Yce Allah onlar
ibadet etmek iin yarattn bildirmektedir. Ayn ekilde kendisine
ibadet etsinler diye onlara rasller gndermi ve bu peygamberlere
kitaplarn indirmitir. O halde ibadet onlarn kendisi iin yaratldklar
yaratl amalardr. Onlar terkedilip braklsnlar diye yaratlmadlar.
nk byle bir i, yokluk ile alakal bir durumdur, yokluk
mkemmelliin szkonusu olmad bir haldir. Oysa emrolunana uymak
bundan farkldr. nk bu varlk ile alakal bir durumdur ve varolmas
istenen bir itir." [17]
Tirmiznin, Snen'inde, Ebu Hureyre Radyallahu anh'dan sabit olan
rivayete gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:

"Ben dier peygamberlere alt zellikle stn klndm..." Raslullah

Sallallahu aleyhi vesellem bunlar arasnda: "Ve ben btn yaratlmlara
peygamber olarak gnderildim" diye buyurmutur. Tirmiz dedi ki: Bu
hasen, sahih bir hadistir.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin: "Ve ben btn yaratlmlara
peygamber olarak gnderildim" buyruundan kast, onlarn cinlerine
de, insanlarna da peygamber gnderildiidir. Nitekim buna tanklk
etmek zere Darim Snen'inin mukaddimesinde bn Abbas Radyallahu
anh'dan unu rivayet etmektedir: Ona: Onun -yani Peygamberimizindier peygamberlere stnl nerededir, diye soruldu. bn Abbas dedi
ki: Yce Allah: "Biz gnderdiimiz her peygamberi -kendilerine apak
anlatsn diye- ancak kendi kavminin dili ile gnderdik." (brahim, 14/4)
diye buyurmaktadr. Yine yce Allah Muhammed Sallallahu aleyhi
vesellem'e: "Biz seni ancak btn insanlar iin gnderdik." (Sebe, 34/
28) diye buyurmaktadr. Bylelikle onu hem cinlere, hem insanlara
peygamber olarak gndermitir.
bn Hacer der ki: "Cinlerin mkellef olduklar ortaya ktna gre,
onlar tevhidi kabul etmekle ve slmn rknlerini yerine getirmekle
ykmldrler. Bunlarn dnda kalan dier fer' hkmlere gelince, bu
hususta gr ayrl vardr. nk tezek ve kemik kullanmnn
nehyedildiine ve bunlarn cinlerin azklar olduuna dair sabit olan
rivayetler vardr." [18]
7. Cinlerin mslman, kafiri, salih olan, olmayan vardr.
Yce Allah cinlerin yle dediklerini haber vermektedir:
"Gerekten biz kimimiz salih kimseleriz, kimimiz bundan aadadr. Biz
eit eit yollara ayrlmz." (el-Cin, 72/11)
Beav, Melimu't-Tenzl adl tefsirinde unlar sylemektedir: [19]
Yce Allah'n: "Kimimiz bundan aadadr" buyruu salihlerden deildir,
demektir. "Biz eit eit yollara ayrlmz." eitli cemaatlere, deiik
snflara ayrlmz. Mcahid dedi ki: Mslmanlar ve kfirler olarak
ayrlmz demek istemektedirler, diye aklamtr.
Farkl hev ve mezheplere ayrlmz, diye de aklanmtr. el-Hasen
ve es-Sddi: Cinler de sizin gibidir. Kimileri kaderiyecidir, kimileri
mrcieci, kimisi de rafzidir. bn Keysan dedi ki: nsanlarn hevlar gibi
herbir frkann da kendisine gre bir hevs bulunan deiik gruplara

ayrlmlardr. Said b. Cbeyr dedi ki: eitli renklerdeyiz demektir.

Ebu Ubeyde: "eitli snflar, demektir diye aklamtr.
Yce Allah ayn ekilde onlardan yle dediklerini haber vermektedir:
"Gerekten kimimiz mslmanlar, kimimiz zalimleriz. Mslman
olmular, ite onlar doru yolu aram olanlardr. Zalim olanlara gelince
onlar cehenneme odundurlar." (el-Cin, 72/14-15)
"Zalim olanlar" kfir olanlardr. Cinler arasnda samimi mslmanlarn
varlna tanklk eden buyruklardan birisi de yce Allah'n u
buyruudur:
"Hatrla ki, cinlerden bir grubu Kur'n' dinlesinler diye sana yneltmi
idik. Onun huzuruna geldiklerinde: 'Susup dinleyin' dediler. (Okunmas)
bitirilince de kavimlerine uyarclar olarak dndler. Dediler ki: 'Ey
kavmimiz, biz Musa'dan sonra indirilmi olup, kendinden ncekileri
dorulayan, hakka ve dosdoru yola ileten bir kitap dinledik. Ey
kavmimiz! Allah'n davetisinin arsn kabul edin ve ona iman edin,
ta ki Allah gnahlarnzdan bir ksmn balasn ve sizi ackl bir
azaptan kurtarsn. Kim Allah'n davetisinin arsn kabul etmezse o
yeryznde (Allah') ciz brakc deildir. Onun ondan baka dost ve
yardmclar da olmaz. te onlar apak bir sapklk iindedirler.'" (elAhkaf, 45/29-32)
Bu buyruk cinlerden m'min olan bu topluluun, dinledikleri Kur'n-
Kerim'in ne kadar ileri lde byk etkisi altnda kaldklarna derin bir
iaret tamakta, kendi kavimlerini imana ve slma davet edecek
kimseler olmakla sahip olduklar pek byk ayrc zelliklerini aa
karmaktadr. Bunlar kalpte huu ve yakni harekete getiren
anlardr. Ayn zamanda Kur'n- Kerim'den ve imandan yz eviren
herkesi uyarp, tehdit etmektedir. Eer bu kitabn hitabna boyun
emez ve onu indirene teslim olmazsa, o kimse iin cehennem
ateinden baka bir karlk verilmeyecektir. Oras ne kt bir duraktr:
"Kim Rabbinin zikrinden yz evirirse onu zorlu bir azaba sokar." (elCin, 72/17)
Ayn zamanda bu olay, m'min kimseleri slm tebli etmekte, slam
davetini insanlara ulatrmakta olanca gayreti ortaya koymak iin de
gayrete getirmektedir:

"Allah'a davet eden, salih amel ileyen ve: 'phesiz ki ben

mslmanlardanm' diyen kimseden daha gzel szl kim olabilir?"
(Fussilet, 41/33)
Cinlerden bir ksmnn m'min ve mslman olduuna delil
gsterilebilecek rivayetlerden birisi de, Muslim'in Namaz blmnde
zikrettii bn Abbas Radyallahu anh'n u szleridir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem cinlere ne Kur'n okudu, ne de onlar grd.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ashabndan bir grup ile birlikte
Ukaz panayrna doru gittiler. O srada eytanlar ile semadan haber
almalar arasnda bir engel konulmutu. Onlara gkten alevli ateler
gnderildi. eytanlar kavimlerine geri dndklerinde:
Size ne oluyor dediler, onlar:
Bizimle semann haberi arasna engel konuldu ve zerimize alevli
ateler gnderildi, dediler. brleri
bu ancak meydana gelmi nemli bir olay sebebiyle olmutur. Haydi
yeryznn doularna, batlarna gidiniz. Tihme tarafna doru yola
koyulmu grup, -Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Nahle denilen
yerde iken. Ukaz'a doru gidiyorlarken orada ashabna sabah namazn
kldrdn grdler. Kur'n' duyunca ona kulak verdiler ve:
te bizimle semann haberi arasna engel olan budur, dediler. Bunun
zerine kavimlerine geri dndler ve:
Ey kavmimiz dediler. Biz hayret veren bir Kur'n dinledik. O dosdoru
yola iletiyor. Bu sebeple biz de ona iman ettik, Rabbimize hi kimseyi
ortak komayz. Bunun zerine yce Allah, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem'in zerine: "De ki: 'Bana u vahyolundu: Cinlerden bir
topluluk beni dinlediler...'" (el-Cin, 72/1) buyruklarn indirdi.
Ayn ekilde cinlerden mslman olanlarn varlna delil
gsterilebilecek hususlardan birisi de yine Muslim'in Sahih'inin Tefsir
blmnde Abdullah (b. Mesud) dan naklettii u rivayettir: "Onlarn o
tapndklar da rablerine hangisi daha yakn olacak diye yol ararlar"
buyruu hakknda (Abdullah b. Mesud) dedi ki: nsanlar bir topluluk,
cinlerden bir toplulua ibadet ve dua ediyorlard. Nihayet cinlerden bir
topluluk slma girdi, fakat insanlar onlara ibadete devam etti. te
bunun zerine: "Onlarn o tapndklar da rablerine hangisi daha yakn
olacak diye yol ararlar." yeti nzil oldu.

Mslman cinlerin gzel amelleri, iyi fiilleri vardr. Mesel, Beyhaki'nin

uabu'l-man adl eserinde nakledildiine gre onlar iyilii emreder,
yalan ve ktlkten uzak tutmaya alrlar. Yine Tabern'nin, elMucemu'l-Kebir'inde belirtildii zere onlardan kimisi kulun dikkatini
tevhide eker ve onu irkten sakndrr. [20] Bezzar'n Msned'inde
belirtildiine gre onlardan kimileri namaz klan m'minle birlikte
namaz klarlar, m'minin Kur'n okumas ile birlikte Kur'n okurlar ve
onu dinlerler. [21] bn Ebi eybe'nin, Musannef'inde [22] ile el-Hallal'in
es-Snne [23] adl eserinde belirtildii zere mer Radyallahu anh'n
ldrlmesi dolaysyla onlarn bir kesimi alamtr. Ayn ekilde yine
el-Halll'n es-Snne [24] adl eserinde Osman Radyallahu anh'n
ldrlmesi iin de aladklar gibi, Huseyn Radyallahu anh'n
ldrlmesi zerine de aladklar zikredilmitir. [25]
Birisi: Cinler arasnda sahabi saylacak kimseler var mdr? diye sorarsa
yle cevap verilir:
Buhr'nin sahabiyi: Mslman olarak Nebi Sallallahu aleyhi
vesellemle sohbette bulunan yahut onu gren kimsedir diye
aklamasn szkonusu eden bn Hacer unlar sylemektedir: "Acaba
bu btn Adem oullarna m hastr, yoksa onlarn dndaki dier akl
sahiplerini de kapsayacak bir genellikte midir? Bu dnlmesi gereken
bir husustur. Cinleri szkonusu edecek olursak, tercihe deer husus
onlarn bu kapsama girdikleridir. nk Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem'in onlara da peygamber olarak gnderildii kesindir. Onlar da
mkelleftirler. Aralarnda isyankrlar vardr, itaatkrlar vardr.
Aralarndan ismi bilinenlerin ashab- kiram arasnda anlmasnda
tereddt etmemek gerekir. Her ne kadar bn Kesir bu hususta Ebu
Musa'y [26] ayplamakta ise de bu hususta herhangi bir delile
dayanmamaktadr." [27]
8- Cinlerin eytanlar kendilerine itaat eden byc ve benzeri insan
eytanlarna yardmc olmak zere semdan bilgi almaya alrlar.
Buna Muslim'in Sahih'inde selm bahsinde rivyet ettii Abdullah b.
Abbas Radyallahu anh'n u szleridir: Peygamber ashabndan ensardan
bir adamn bana haber verdiine gre, bir gece Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ile birlikte oturuyorlarken bir yldz kayd ve etraf
aydnlatt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara yle sordu:
"Bunun gibi bir yldz kayd zaman cahiliye dneminde ne diyordunuz?"
Onlar:

Allah ve Rasl daha iyi bilir, dediler. Biz yle diyorduk:

Bu gece byk bir kii dnyaya geldi, byk bir kii ld. Bunun
zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Bu yldz herhangi bir kimsenin lm ya da hayat dolaysyla kaymaz.
Fakat an yce ve mbarek olan Rabbimiz bir ie hkm verdii zaman
Arn tayclar tesbih getirirler. Daha sonra onlardan sonraki semada
bulunanlar tesbih getirirler. Nihayet tesbih, bu dnya semasnn
sakinlerine kadar ular. Daha sonra Ar tayanlarn yanndakiler Ar
tayanlara: Rabbiniz ne buyurdu? diye sorarlar. Onlar da tekilerine ne
buyurduunu haber verirler. (bn Abbas devamla) dedi ki:
Semavattakiler birbirlerine haberin mahiyetini sorarlar ve nihayet bu
haber u dnya semasndakilere ular. Cinler bu sz dinleyerek
kapmaya alrlar ve bu kaptklarn dostlarna brakrlar ve onu onlara
ulatrrlar. te onlarn olduu gibi bildirdikleri haktr, fakat onlar ona
baka eyler katar ve ilave ederler."
Nevev dedi ki: "Baka eyler katarlar" ifadesi ona yalan kartrrlar
demektir. Buna delil de Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
cinler o iittikleri sz kaparlar ve bunu dostlarna brakrlar ve onu
atarlar ifadesidir.
Buna ayn ekilde Muslim'in Sahih'inde Selm blmnde yer alan bir
baka rivayet aklk getirmektedir. ie Radyallahu anha'dan yle
dedii rivayet edilmitir: Bazlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e
khinler hakknda soru sordular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
onlara:
"Onlar hibir ey deildir" diye buyurdu.
Ey Allah'n Rasl, dediler. Onlar bazan bir ey anlatyorlar ve doru
kyor? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
"O, cinnin szlerindendir. Cinni o sz alr ve bunu kendi dostunun
kulana tpk bir tavuk gibi brakr, onlar bu sze yz yalandan daha
fazlasn katar kartrrlar."
Hattab ve bakalar yle demektedir: Yani cinlere mensup kii
duyduu sz khin dostuna brakr. Dier eytanlar da bu szleri
iitirler. Tpk tavuun sesiyle dier arkadalara haber vermesi, onlarn
da ona karlk vermeleri gibi.

Bu buyrukta khinlik yapmann haram olduuna, khinlere gitmenin

haram olduuna ve bu iin yasaklanmasna delil vardr. Nitekim elMaverdi, el-Ahkmu's-Sultaniye'de yle demektedir: "Hisbe grevlisi
(emr bi'l-maruf nehy ani'l-mnkerle grevli olan kii) insanlarn
kehanetle ve oyun ve elence ile kazan salamalarn engeller, bu
sebeple mal vereni de, alan da tedib eder."
9- Cinlerin eytanlar arasnda pek byk yalan syleyenler de vardr.
Buna az nce kaydedilen hadis delil tekil etmektedir.
10- Cinlerin azgn olanlar Ramazan aynda zincirlerle sk skya
balanrlar. Bylelikle mslmanlara baka aylarda yapabildikleri zarar
kadarn yapma imkn bulamazlar ve mslmanlar fitneye drme
imknna ulaamazlar. nk m'minler Ramazanda her trl arzuyu
kaldran oru ile meguldrler. Kur'n ve zikirle uramaktadrlar. [28]
Tirmiz'nin Snen'inin oru bahsinde rivayet ettii Ebu Hureyre
Radyallahu anh'n yle dediine dair rivayet te buna tanklk
etmektedir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
Ramazan aynn ilk gecesinde eytanlarla cinlerin azgnlar zincirlere
vurulurlar, atein kaplar kapatlr, onun hibir kaps almaz,
cennetin kaplar alr ve onun hibir kaps kapal tutulmaz. Bir
mnadi yle seslenir: Ey hayr arayan (hayra) ynel ve ey ktlk
arayan (ktlkten) vazge ve yce Allah'n cehennem ateinden azad
edilecek kullar vardr." Bu Tirmiz'nin lafzdr. Buna yakn bir ekilde
Buhr ve Muslim de bu hadisi rivayet etmilerdir.
Tuhfetu'l-Ahvez [29] adl eserde yle demektedir: Bazlar hakknda
bundan farkl hususlar gerektiren rivayetlere gelince, bunlar
eytanlarn kandrmalarnn sebep olduklar birtakm etkilerdir ve bu
etkiler bu nefislerin derinliine kadar ilemi ve eytanlar onlarn
balarna yumurtalam bulunmaktadr."
11- Cinler tpk dier varlklar gibi gayb bilmezler.
Yce Allah Sleyman Aleyhisselam'n lmn szkonusu ederken yle
buyurmaktadr:
"Biz lmne hkmedince asasn yiyen aa kurdundan bakas onlara
lmn gstermedi. Nihayet yklp yere dnce aka ortaya kt
ki, eer cinler gayb bilmi olsaydlar, bu horlayc azap iinde devam
etmezlerdi." (Sebe, 34/14)

Kurtub dedi ki: "Denildiine gre cinlerin elebalar yedi kii idi.
Bunlar Sleyman Aleyhisselam'n emrine itaat ediyorlard. Davud
Aleyhisselam Beytu'l-Makdis'in temellerini atmt. Vefat ettiinde
Sleyman Aleyhisselam'a Beytu'l-Makdis mescidini tamamlamasn
vasiyet etmiti. Sleyman Aleyhisselam cinlere bu ii emretti. Vefat
yaklatnda yaknlarna dedi ki: Mescidin inaatn tamamlayncaya
kadar lmm onlara haber vermeyiniz. Mescidin bitmesine bir yllk
bir zaman kalmt. Haberde belirtildiine gre lm melei onun
arkada idi. lmnn alametinin ne olacan ona sordu. O da dedi ki:
Secde ettiin yerden Harnube (kei boynuzu) ad verilen bir aa
(bitki) kacak. Mutlaka her sabah Beytu'l-Makdis'de bir aa biterdi,
ona:
Adn ne diye sorard. O aa da:
Adm u udur derdi. Ona:
Sen ne ie yararsn, diye sorar, aa
una una derdi. Bunun zerine emir verir, o aa kesilir ve
kendisine has bir baheye diker ve o aacn fayda ve zararlarnn adnn
ve tpta neye yaradnn yazlmasn emrederdi. Bir gn namaz
klmakta iken nnde bir aacn yeermekte olduunu grd. Ona:
Adn ne diye sordu, o da:
Keiboynuzu dedi.
Ne ie yararsn diye sordu. Aa:
Bu mescidin tahribine, diye cevap verdi. Sleyman Aleyhisselam:
Ben hayatta olduum srece Allah onu tahrip etmeyecektir. Sen,
benim ve Beytu'l-Makdis'in helakine sebep olacak aasn. O aac
yerinden kopard ve bahesine dikti. Sonra yle dedi:
Allah'm, lmmden cinlerin haberdar olmamasn sala ki, insanlar
da cinlerin gayb bilmediklerini rensinler.
Cinler insanlara gayba dair baz eyler bildiklerini ve yarn neler
olacan bildiklerini haber veriyorlard. Sonra kefenini giyindi,

hanutlarn srnd, mihrabna girdi. Namaza durdu, taht zerinde

asasna yasland. ld halde, lm zerinden bir sene geinceye
kadar cinler bunu bilemedi. Bu srada mescidin inas da tamamland.
Ebu Cafer en-Nehhs dedi ki: Bu yet-i kerime hakkndaki aklamalarn
en gzeli budur. Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme kadar ulaan
hadis de bu grn shhatine delil tekil eder. brahim b. Tahmn, Ata
b. es-Sid'den, o Saib b. Cbeyr'den, o bn Abbas'tan rivayet ettiine
gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
Allah'n peygamberi Davud olu Sleyman -ikisine de selam olsunnamaz kld m, nnde yeeren bir aa grrse ona:
Adn nedir diye sorar. ayet dikilmek iin ise, onu diker, bir ila iin
ise bunu yazard. Bir gn namaz klmakta iken yine nnde bir aa
bitiverdi.
Adn nedir diye sordu, o:
Keiboynuzu dedi.
Sen ne ie yararsn diye sordu. Aa:
Bu evin tahribi iinim, dedi. Sleyman dedi ki:
Allah'm, cinler lmm bilemesinler. Bylelikle insanlar cinlerin
gayb bilmediklerini bilmi olacaklar. Sleyman o aac bir asa halinde
yonttu ve bir sene boyunca ona yasland. Onlar da bunu bilmediler.
Derken asa dt. nsanlar cinlerin gayb bilmediklerini renmi
oldular. Bu halin miktarna baktlar, bir sene olduunu tespit ettiler.
Yine Kurtub unlar sylemektedir: Sahih senedlerle tefsirde
belirtildiine gre bn Abbas unlar sylemektedir: Davud olu
Sleyman -ikisine de salt ve selm olsun- bir sene boyunca lm
bilinmeksizin asas zerine yaslanm olarak kald. Bu vakitte cinler,
kendilerine vermi olduu emirleri yerine getiriyorlard. Bir sene sonra
yere dt, yere yklnca insanlar, cinler eer gayb bilmi olsalard,
hor ve hakir klc azapta devam edemeyeceklerini aka anlam
oldular. [30]

Hadisi Hakim, Mstedrek'inde rivayet etmi olup, bu senedi sahih bir

hadis olduu halde Buhr ve Muslim tarafndan rivayet edilmemitir,
dedi.
12- Cinlerin grlmeyecek ekilde olan asl hilkatlerinden karak
ekillenebilmeleri ve grlmeleri mmkndr. Bu hususta birka ekil
szkonusudur:
a. nsan suretinde gelmeleri. Buna delil gsterilecek hususlardan birisi
de yce Allah'n u buyruudur:
"Hani eytan onlara yaptklarn sslemi ve yle demiti: 'Bugn
insanlardan sizi yenebilecek yoktur. Ben de muhakkak sizin
yardmcnzm.'" (el-Enfl, 8/48)
Bu Bedir gn eytan bir adam suretinde grnerek onlara syledii
szleri syleyip, mrikleri aldatt zaman tahakkuk etmiti.
Ebu Hureyre Radyallahu anh'n bir adam suretinde gelen eytan ile
bandan geen olaylar anlatan rivayet te buna delildir. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Hureyre'yi ramazan zekatn korumakla
grevlendirmesi bilinen bir olaydr. Bu Buhr'nin Sahih'inde Veklet
bahsinde ve baka yerlerde sabittir.
b. Siyah kpek suretinde gelmeleri. Buna da Muslim'in Sahih'inde namaz
bahsinde Abdullah b. es-Smit'ten, onun Ebu Zerr Radyallahu anh'dan
yle dediine dair rivayet delil tekil etmektedir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Sizden herhangi birisi kalkp namaz klacak olursa, eer nnde deve
eerinin arka tarafndaki tahta gibi bir ey bulunursa onun iin stre
olur. ayet nnde deve eerinin arkasndaki tahta gibi bir ey
bulunmayacak olursa eek, kadn ve siyah kpek onun namazn keser."
Ben (Abdullah b. es-Samit):
Ey Ebu Zerr dedim. Siyah kpek ile krmz kpek ve sar kpek
arasnda nasl bir fark vardr? Ebu Zerr dedi ki:
Kardeimin olu, senin bana sorduun ekilde ben de Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem'e sordum. yle buyurdu:
Siyah kpek bir eytandr.

Bu hadisi buna yakn bir ekilde Tirmiz de Snen'inin Namaz bahsinde,

Nes Kble bahsinde, Eb Dvd Namaz bahsinde, bn Mce Namazn
klnmas ve Namazda Snnet bahsinde, Ahmed, Msned'inde, Darim
Snen'inin Namaz bahsinde ve hepsi de Abdullah b. es-Samit'ten o Ebu
Zerr'den diye rivayet etmilerdir.
Siyahn cinlere mahsus renk olduunu gsteren birtakm deliller de
vardr. mam Ahmed Msned'inde rivayet ettiine gre Ebu Zerr
Radyallahu anh dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu
ki:
"Benden nce hibir peygambere verilmemi be ey bana verildi.
(Dmanmn kalbine salnan) korku ile bana yardm olundu. Bu sebeple
dman bir aylk mesafeden benden korkar. Yeryz benim iin hem
namaz klacak yer, hem de temizlenme arac yer klnd ve ganimetler
bana hell klnd. Benden nce hi kimseye hell klnmad ve ben hem
krmzya, hem siyaha gnderildim. Bana: "ste O sana verilecek
denildi. Ben isteimi mmetime yapacam efaat olarak sakladm. O
inaallah sizden yce Allah'n huzuruna ona hibir eyi ortak komadan
kan kimselere eriecektir."
Ame -ki burada delilimiz de budur- dedi ki: Mcahid'in grne gre
krmzdan kast insanlar, siyahdan kast cinlerdir.
Mucemu uyuhi Ebi Bekr el-smaildeki rivayete gre Ebu Abdi'rRahman es-Slem yle demitir: Ali b. Ebi Talib Radyallahu anh dedi
ki: "Cinler muayyen birtakm kpeklerdir." Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem de yle buyurmutur: "Sizler iki noktas bulunan simsiyah
kpei ldrnz. nk o eytandr."
bn Abdi'l-Berr dedi ki: "lim adamlarnn dediklerine gre simsiyah
(kpek) eytandr. Yani byle bir kpek menfaat salamaktan uzak,
zarar ve eziyeti bir ihtimali yakn bir yaratktr. Bunlar dnme ile
anlalacak konular deildir. Kyas ile bu neticelere ulalamaz. Bu
hususlarda Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in dedii kabul edilir.
[31]
bn Abdi'l-Berr -yce Allah'n rahmeti zerine olsun- kimseye zarar
vermedikleri ve kimseye saldrmadklar takdirde siyah kpeklerin dahi
ldrlmeyecei kanaatine yatkndr. nk Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem canl herhangi bir varln hedef edinilmesini
yasaklamtr. Ayrca kpeklerin ldrlmesine dair verilen emir

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in Eb Dvd'un Snen'indeki u

rivayette olduu gibi neshedilmitir: "Be haere vardr ki bunlar Harem
hududlar ierisinde de, dnda da ldrlrler. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem bunlar arasnda saldrgan kpei de sayd."
Bu hadisiyle Nebi Sallallahu aleyhi vesellem kpekler arasndan sadece
saldrgan iin zel hkm vermitir. nk m'mine saldran, eziyet
veren ve m'min tarafndan kendisine g yetirilen herbir hayvann
ldrlmesi vaciptir.
(bn Abdi'l-Berr devamla) dedi ki: Yine bu husustaki delillerden birisi de
udur: mam Malik -Allah'n rahmeti zerine olsun-'den sonra
dnemlerin deiip durmasna ramen btn blgelerde kpekler
ldrlmemitir. Btn bu lkelerde ise mam Malik'in de, bakalarnn
da mezhebinde olan ilim adamlar ve fazilet sahipleri bulunagelmitir.
Herhangi bir mnker ve ak masiyette hibir ekilde msamaha
gstermeyen, mutlaka o mnkere kar tepki gsteren ve onu
deitirmeye kalkan kimseler de bulunmutur.
Bu hususta rivayet edilen ve eytan olduunu belirten siyah kpeklerin
ldrlmesi kanaatini benimseyenlerin ise buna dair bir delilleri
yoktur. nk yce Allah ktl ar basan insanlara ve cinlere
mensup olanlara "insan ve cin eytanlarn" (el-En'm, 6/112)
buyruunda "eytan" adn vermi bulunmaktadr ve bu sebep
dolaysyla da ldrlmesi gerekmemitir. [32]
c. Evlerde barnan ylanlar eklinde gelmeleri. Buna Muslim'in
Sahih'inde Selm blmnde Ebu Said el-Hudri Radyallahu anh'dan
yle dediine dair kaydettii rivayet delildir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem buyurdu ki:
"phesiz Medine'de mslman olmu cinlerden bir kesim vardr. Her
kim evlerde barnan bu kesimden bir eyler grecek olursa (gn ya
da defa) onlara sre tansn. Bundan sonra bir daha ona grnecek
olursa onu ldrsn. nk o bir eytandr."
"Evlerde barnanlar"dan kast ise evlerde barnan ylanlardr, bunlar
ounlukla cinlerden olurlar. Nitekim Ahmed'in Msned'inde bn
Abbas'n rivayet ettii hadiste yle denilmektedir. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: "Ylanlar cinlerden mesh
olmulardr. (Hilkatleri deitirilmitir.)"

d. Zararl haereler suretinde grnmeleri. Buna da Eb Dvd'un

Snen'inde Edeb blmnde Ebu Said el-Hudr Radyallahu anh'dan
yle dediine dair kaydettii rivayet delil tekil etmektedir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: "phesiz cinlerden olan
haerelerden herhangi birisini evinde kim grecek olursa defa ona
grnsn. Eer tekrar gelecek olursa onu ldrsn, nk o bir
eytandr."
13- Cinler hzl hareket ederler ve zor ilere g yetirebilirler.
phesiz ki cinler alemi, hayret verici bir alemdir. Onlarn en hayret
verici zelliklerinden birisi de yce Allah'n u buyruunun tanklk
ettii gibi bir yerden bir baka yere hzlca intikal edebilme gleridir:
"Cinlerden bir ifrit dedi ki: 'Ben onu sana sen yerinden kalkmazdan
nce getirebilirim ve muhakkak ben buna gc yeten ve gvenilir bir
kimseyim.'" (en-Neml, 27/39)
Grld gibi burada cinlerden olan bu ifrit Sebe Melikesi Belks'n
tahtn Sleyman Aleyhisselam meclisinden kalkmadan nce getirmeyi
stlenmi bulunmaktadr. Bu ise onlarn hzl bir ekilde hareket
edebildiklerine delildir.
Ayn ekilde onlarn hayret verici zelliklerinden birisi de; yce Allah'n
haber verdii ekilde, ar ve yorucu ileri yerine getirebilecek gce
sahip olmalardr. Buna gre cinler Sleyman Aleyhisselam'a pek byk
kkler, pek byk timsaller ve olduka geni, byk kazanlar ve ok
byk su havuzlar yapyorlard. Nitekim yce Allah yle
buyurmaktadr:
"Onlar kendisine kklerden, heykellerden, byk havuzlar andran
anaklardan ve yerlerinde sabit kazanlardan istediini yaparlard. 'Ey
Dvd hanedan! Siz de krederek aln, kullarmdan kreden ise
azdr.'" (Sebe, 34/13)

05. Cinlerin nsanlara Rahatszlk Vermeleri Ve

Bunun Nasl Olduu

zellikle cinlerin eytanlarnn, yce Allahn dilemesi halinde insanlar

zerinde bir etkileri vardr. nk aralarndan kimileri insana onu
ldrmek yahut bunun neticesinde taun hastal ortaya ksn diye
drtmekle, onu saraya drmek yahut ona nazar demek yahut onu
almak ya da uykusunda iken ona eziyet verip onu korkutmak veya
namazn kesmek suretiyle insanlara zarar verenleri vardr.
Kimileri yardmclar olan khinlere ve yeryznde fesad kartp, asla
slh etmeyen hokkabazlara faydal olmak zere hrszlama dinledikleri
szleri alarlar.
Aadaki satrlarda bu gibi kimselerin ktlk ekillerinin bazlar
szkonusu edilecektir:
1. Bir insan ldrmeleri. Buna Muslim'in Sahih'inde Selm bahsinde
zikrettii u rivayet tanklk etmektedir: Ebu Saib, Ebu Said el-Hudr
Radyallahu anh'n yanna evinde bulunduu bir srada girdi. Dedi ki:
Onun namaz klmakta olduunu grdm. Namazn bitirsin diye oturup
bekledim. Bu srada evin bir tarafndaki (atda bulunan) kuru hurma
dallar arasnda bir hareket duydum. Dnp baktmda bir ylan
olduunu grdm. Onu ldrmek zere zerine atldm. Bana: Otur
diye iaret etti, ben de oturdum. Namaz bitirince evdeki bir odaya
iaret etti ve yle dedi: u oday gryor musun? Ben: Evet
dedim. yle dedi: Burada bizden yeni evlenmi bir gen vard.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte Hendek'e ktk. Gnn
ortalarnda bu gen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'den izin alr
ve hanmnn yanna giderdi. Bir gn ondan izin istedi. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem ona:
"zerine silahn al. nk ben Kureyzallarn sana zarar vereceinden
korkarm." diye buyurdu. Adam silahn ald, sonra (evine) dnd.
Hanmnn iki kap arasnda ayakta dikilmekte olduunu grd. Hemen
hanmna saplamak zere mzra ile zerine yrd. nk bundan
dolay hanmn kskanmt. Hanm ona:

Mzran tut ve benim darya kmama neyin sebep olduunu

grmek iin evin ierisine gir, dedi. Gen ieri girdiinde yatak
zerinde katlanp durmu byke bir ylan ile karlat. Elindeki
mzrakla zerine atlp mzran ona saplad, sonra kt. Mzran evin
ortasna saplad ve ylan onun zerinde bir sre hareket etti. nce
ylan m ld yoksa gen delikanl m daha abuk ld, bilinmiyor.
(Ebu Said) dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'in yanna gelip
ona durumu anlattk; dedik ki:
Onu bize diriltsin diye Allah'a dua et. Peygamber yle buyurdu:
"Arkadanz iin mafiret dileyiniz." Sonra yle buyurdu: "phesiz
Medine'de mslman olmu cinler vardr. Onlardan herhangi birilerini
grecek olursanz gn sreyle ona izin veriniz (uyarnz). Eer
bundan sonra bir daha size grnrse onu ldrnz. phesiz ki o, bir
eytandr."
Bu hadis-i erif bu gencin, cinlerden birisi olan o ylan sebebiyle
ldrldne delildir. leride yce Allah'n izniyle cinlerin erlerini
bertaraf etmekte yardmc yollar szkonusu edilecei vakit, yine bu
olaydan daha geni bir ekilde szedilecektir.
2- Tn hastal ortaya ksn diye insan drtmeleri:
Tn: Kann galeyanndan tr meydana gelen ikinlik yahutta kann
belli bir organ zerinde fazlaca toplanmas ve o organ ifsd etmesi
demektir. [33] Bu hastaln cinlerin drtmeleri sonucu meydana
geldiinin delili, bu hususta bizlere kadar ulam hadislerde sabit olan
ifadelerdir. Mesel, mam Ahmed'in rivayet ettii Ebu Musa Radyallahu
anh yoluyla gelen hadis byledir. Buna gre Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem yle buyurmutur:
"mmetimin yok oluu drtmekle (silahlarla ldrlmekle) ve tn ile
olacaktr."
Ey Allah'n Rasl, drtmenin ne olduunu biliyoruz, peki taun nedir?
diye soruldu. yle buyurdu:
"Cinlerden dmanlarnzn drtmeleridir. Hepsi de ehadete sebeptir."

Yine mam Ahmed'in ve sahih olduunu belirterek Hakim'in, sm elAhvel'den, onun Kureyb b. el-Haris'den, onun Ebu Musa el-E'ari'nin
kardei Burde b. Kays'dan kaydettii yle bir rivayet vardr:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Allah'm, mmetimin telef olmasn senin yolunda (silahla) drtlmek
ve taun hastal sonucu lmek suretinde takdir buyur!"
bn Hacer dedi ki: Tnun cinlerin drtmesi neticesinde ortaya ktn
destekleyen hususlardan birisi de ounlukla en mutedil mevsimlerde
ve havas itibariyle en salkl, suyu en gzel blgelerde ortaya
kmasdr. Ayrca eer bu hastalk, havann ktl sebebiyle ortaya
km olsayd, yeryznde devam ederdi. nk hava kimi zaman
sala aykr, kimi zaman sala uygun olur. Kimi zaman bu gider,
kimi zaman teki gelir ve bu herhangi bir kyas veya deneye gre
olmamaktadr. Kimi zaman bylesi stste birka sene gelir, kimi
zaman bir ka sene gecikir. Ve eer yine byle (yani kt hava artlar
dolaysyla) olsayd insanlar ve hayvanlar da kapsamas gerekirdi.
Mahede ile varl tespit edilen ise, onun pekok kimseye isabet
etmekle birlikte, mizalar itibariyle onlar gibi olup, o kimselerin
yanlarnda bulunanlara isabet etmemesidir. Ayrca byle olsayd
bedenin tamamn kapsamas gerekirdi. Oysa bu hastalk bedende belli
bir yerde zellikle olur ve oray amaz. Dier taraftan havann
bozukluu, vcuttaki karmlarn deimesini ve hastalklarn
oalmasn gerektirir. Bu ise ounlukla hastalk olmadan da lme
sebeptir. te bu durum, tnun cinlerin drtmesi sonucu ortaya
ktn gstermektedir." [34]
bn Mce'nin Snen'inde ve Hakim'in Mstedrek'inde sabit olduuna gre
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
"Herhangi bir toplum arasnda fuhu aktan ilenecek olursa, mutlaka
onlar arasnda tn hastal ve daha nce geip gitmi olan
gemilerinde bulunmayan arlar bagsterir.
Yine Hakim'in rivayet ettiine gre:
"Zina artarsa ldrmeler de oalr ve tn bagsterir."
Bylelikle bu iki hadis-i erifte aklandna gre tnun sebepleri
arasnda toplumda fuhun ve hayaszca davranlarn yaygnlk
kazanmasdr. Bu da alp salmann propagandas yaplarak, fskn ve

fuhiyatn sebeplerinin yaygnlamas, plak resimlerin ve hayay

ortadan kaldran ve salkl tabiatlarn nefret ettii ak sak dizilerin
yaynlanarak, insanlar burada anlatlan kiilerin izinden gitmeye
arlmalar ve hayaszlklarnda ve fuhiyatlarnda onlarn taklidlerinin
yaplmasna davet edilmesidir. Bundan dolay bu tr toplumlarn
cezas, yce Allah'n onlara bedenlerini lnceye kadar perian eden
tn hastaln musallat klmasdr.
eyh el-Mnav az nce geen: "Zina oalrsa ldrme de oalr ve
taun bagsterir." hadisiyle ilgili olarak unlar sylemektedir: "Bunun
byle olmasnn sebebi, zinann cezasnn ldrlmek olmasdr. Eer
aralarnda bu had uygulanmayacak olursa, yce Allah onlara cinleri
musallat eder, cinler de onlar ldrrler." [35]
Onun bu sz muhsan zinakr hakknda zel bir ifadedir. nk muhsan
zinakrn cezas recmdir. Byle bir aklama da su gtrr. nk yle
demek yeterlidir: Tn yce Allah'n Kur'n- Kerim'de szn ettii
sapk ve fesd ehli kimselere verdii cezalar trnden fsk ve
gnahkrlara verdii bir cezadr. Yce Allah yle buyurmaktadr:
"Derken biz herbirini gnah ile yakaladk. Kimilerinin zerine ta
yadran kasrga gnderdik. Kimilerini o lk yakalad. Onlardan
kimisini yere geirdik, kimilerini de suda boduk. Allah onlara
zulmetmiyordu, fakat onlar kendi nefislerine zulmediyorlard." (elAnkebt, 29/40)
Bu buyruk tn neticesinde lmn ehidlik olduuna dair vrid olmu
buyruklarla elimemektedir. Nitekim Buhr Sahih'inin Tp blmnde
kaydettii rivayete gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: "Tn
her mslman iin bir ehdettir." diye buyurmutur. Ayn ekilde
tnun yce Allah'tan bir rahmet olduunu belirten rivayetlerle de
atmaz. Nitekim byle bir rivayeti bn Ebi eybe Musannef'inde [36],
Abd b. Humeyd Msned'inde [37], Taberan el-Mucemu'l-Kebir adl
eserinde [38] kaydetmilerdir. Lafz da ksaca yledir: el-Hris b.
Umeyra ez-Zebid dedi ki: am'da tn hastal ortaya kt. Muz
kalkp, Hms'da onlara bir hutbe irad ederek dedi ki: phesiz bu tn
Rabbimizin rahmeti, Peygamberimizin duas ve sizden nceki salihlerin
(sebebiyle) lmdr...
bn Hacer tnun bazan masiyet sebebi ile bir ceza olarak
grlebileceini ifade eder. Baz hadisleri kaydettikten sonra unlar
sylemektedir: "Bu hadislerde ifade edildiine gre tn bazen masiyet

sebebiyle bir ceza olarak verilebilmektedir. Peki, nasl ehadet olabilir?

yle denilebilir: Bu hususta varid olmu haberlerin genel ifadesi
dolaysyla, bu sebeple len bir kimse ehidlik mertebesine ular.
Gnahlar ilemi bir kimsenin ehidlik mertebesine ulamas, kamil bir
m'min ile ayn mevkide eit olmasn gerektirmez. nk ehitlerin
mertebeleri de yce Allah'n ad en yksek olsun diye arprken Allah
yolunda geri dnmeksizin ileri atlrken cihad ederek ldrlen ve
birtakm gnahlar bulunan benzeri ehidler gibi de dereceleri farkl
farkldr. Yce Allah'n Muhammed mmetinin fertlerine dnya
hayatnda gnahlarnn cezasn vermesi, bu mmete bir rahmetidir.
Yine bu durum da tn hastal ile len bir kimsenin, ehadet
mkfatn almasna aykr deildir ve zellikle onlarn ounluu bu
tr hayaszlklar iliyorsa bile bu byledir. Dorusunu en iyi bilen
Allahtr ya, bu hastaln onlarn genelini kapsamasnn sebebi onlarn
mnkerlere kar kmamalar ve tepki gstermeyileridir..." [39]
Peki, tn hastal her lkede mi grlr? diye sorulursa u cevap
verilir:
Hayr. nk Mekke ile Medine'nin istisn edildiine dair delil vrid
olmutur. Nitekim mer b. ebbe'nin Tarihu Mekke adl eserinde sahih
bir sened ile [40] kaydettiine gre, Ebu Hureyre Radyallahu anh
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemden yle buyurduunu rivayet
etmektedir: "Mekke ve Medine'nin herbir delii meleklerle
doldurulmutur. O bakmdan onlara Deccal de, Tn da inemez."
Buhr'de Fiten bahsinde Enes'den gelen rivayette de unlar yer
almaktadr:
"Bylelikle meleklerin oray -yani Medine'yi- koruduunu grrler. O
bakmdan inaallah Deccal de, tn da ona yaklamayacaktr."
Buradaki "inaallah" ifadesinin mahiyeti hakknda farkl grler vardr.
Bunun teberrken sylendii belirtilmitir. Bu durumda girmeyi
Medine'yi (her zaman ve her durumda) kapsar. Bunun Allah'n iradesine
bal olduu anlamnda olduu da sylenmitir. Buna gre tnun
Medine'ye girmesi mmkn olabilir. [41] Az nce kaydettiimiz Ebu
Hureyre'nin hadisi dolaysyla birinci aklama daha uygundur.
Dorusunu en iyi bilen Allah'tr.
3- Baz cinler bir insan saraya drebilir ve ona tesir edebilir.

yle ki; kfir cinlerden bazlar insann aklna ve bedenine musallat

olarak musibetzedenin hareketlerini ve tasarruflarn kartrr. Kimi
zaman cinni sadece insann bedenine zarar verir, aklna vermez. Btn
bunlar yce Allah'n kullarn bir snamasdr. Nitekim yce Allah: "O
hanginizin daha gzel amelde bulunacan denemek zere..." (el-Mlk,
67/1) diye buyurmaktadr.
Cinlerden olan bir kimse neden bir insan saraya drr sorusunun
cevabna gelince:
Bu ya ak olmalar, arzulamalar ve ehvetleri dolaysyla olabilir yahut
kimi insanlarn onlara eziyet vermesine bir ceza ve nefret sonucu
olabilir yahut onlarn birilerinin zerine kk abdest bozmak, scak su
dkmek, birilerini ldrmek gibi, bir insann kendilerine kasten eziyet
vermek istediini sanmalar sebebiyle olabilir. sterse insan bunu
bilmesin. Cinler arasnda ise cahillik ve zulm vardr. Bundan dolay
insana hakettiinden daha fazla ceza verebilirler. Bazen bu onlarn
insanlarn sefihleri trnden kimselere yaptklar bir ktlk ve bir
abes i de olabilir. Sz geen bu iki husus ile ilgili olarak, cinlerin
yaptklarnn bir dereceye kadar onlara aklanmas gerekir. yle ki
birinci trden olan iler haram olan hayaszlklar trndendir. Bu husus
cinne bildirilir. Ayrca onlar hakknda Allah'n btn cinlere ve insanlara
peygamber olarak gnderdii Raslnn hkmyle hkm verilecei
onlara bildirilir.
kinci trden olanlara gelince; eer insan bu hususu biliyor ise, cine bu
iin bilinmeyen bir husus olduunu syler. Kasten eziyete kalkmayan
bir kimsenin ise cezalandrlmay haketmesi szkonusu deildir ve eer
bu ii kendi evinde ve mlknde yapm ise, bu evin o insann mlk
olduu ve mlknde caiz olan ekilde tasarruf hakkna sahip olduu
onlara bildirilir ve yine onlara izinlerini almakszn insanlarn mlknde
kalma haklarnn bulunmad sylenir. Bunun yerine onlar, insanlarn
mesken olarak kullanmadklar harabe yerleri, boluklar mesken olarak
kullanabilirler. Bundan tr cinler ounlukla harabelerde ve bo
yerlerde bulunurlar. Ayn ekilde hamam, bostan, plk ve kabristan
gibi yerlerde bulunurlar. eytanlarn beraberlerinde bulunduklar ve
halleri rahman olmaktan ok eytan olan sapk tasavvuf eyhleri de
eytanlarn daldklar yerler olan bu gibi meknlara oka giderler.
[42]

Acaba sara kt olan ve olmayan ruhlarn etkisiyle ortaya kar m,

sorusuna yle cevap verilmitir:
bn Hacer bu hususa u szleriyle cevap vermitir: "Sara cinnin etkisiyle
olabilir. Fakat ancak cinlerin kt ruhlu olanlarndan meydana gelir..."
Daha sonra da az nce geen ifadelere yakn bir ekilde sarann
sebebini szkonusu etmektedir. [43]
Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed et-Tayyib b. Ebi'l-E'as (vefat 360
h.)'n saraya dair bir kitab da vardr ki, bunu Kefu'z-Zunun szkonusu
etmektedir. [44]
4- Cinlerden kimilerinin nazar insanlara deer. Buhr'nin Tp bahsinde
Um Seleme Radyallahu anh'dan rivayet ettiine gre Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem onun odasnda yznde nisbeten deiik
renkte bir blgenin de bulunduu bir kk kz grr. Peygamber
efendimiz: "Siz bu kza okutunuz. nk buna nazar demitir" diye
buyurdu. Hadis ile ilgili olarak bn Hacer unlar demektedir: "Buradaki
"nazar demitir" ifadesi ile kastedilenin ne olduu hususunda farkl
grler vardr. Bunun cinlerin bakndan bir gz demesi olduu
sylendii gibi, insanlarn bakndan bir gz demesi olduu da
sylenmitir. Fakat kabul edilmeye daha deer olan, ifadenin
bunlardan daha kapsaml olduudur." [45]
5- Kimi cinler bir insan alp karabilir. Buna delil Malik'in
Muvatta'nda, afii, Abdu'r-Rezzak, Ebu Ubeyd, Beyhaki ve bn Ebi
eybe [46] ile bn Ebi'd-Dnya'nn rivayet ettii u lafzdaki rivayettir:
Abdu'r-Rahman b. Ebi Leyla'dan rivayet edildiine gre, onun
kavminden bir adam yats namazn arkadalaryla birlikte klmak zere
evinden kt, fakat bulunamad. Hanm mer b. el-Hattab Radyallahu
anh'a gitti ve ona durumu anlatt. mer Radyallahu anh bu hususu
kadnn yaknlarna sordu. Onlar da onun dediklerini doruladlar. mer
Radyallahu anh ona drt yl beklemesini emretti. Drt yl bekledikten
sonra mer Radyallahu anh'n yanna geldi ve ona durumu haber verdi.
Bu hali yaknlarna sordu, onlar da onun doru sylediini belirttiler.
mer Radyallahu anh kadna evlenmesini emretti. Daha sonra onun ilk
kocas geldi. mer b. el-Hattab Radyallahu anh'n huzurunda
davalatlar. mer dedi ki:
Sizden herhangi bir kimse uzun bir sre kaybolur da ailesi onun
hayatta olup olmadn bilmezse (ne yapsn) dedi. Adam:

Ama benim mazeretim vard, deyince,

mazeretin nedir diye sordu. Adam dedi ki:
Ben kavmimle birlikte yats namazn klmak zere ktm. Cinler beni
esir ald -ya da bana cinler isabet etti, dedi- uzun bir sre aralarnda
kaldm. Bunlara m'min olan cinler gaza etti. Onlarla savatlar ve
onlara kar zafer kazandlar. Onlardan esir aldlar. Aldklar esirler
arasnda ben de vardm. Bana:
Dinin ne dediler.
Ben mslmanm, dedim. Onlar:
Sen bizim dinimiz zeresin, seni esir almamz bize helal olmaz,
dediler. Sonra da beni aralarnda kalmak ya da gitmek arasnda serbest
braktlar. Ben de gitmeyi tercih ettim. Geceleyin beni alp gtrdler.
Geceleyin benimle yol yryorlard, gndzn de frtnal bir rzgarn
arkasndan gidiyordum. (mer):
Peki ne yiyordun diye sordu. Adam:
Bakla ve zerinde Allah'n ad anlmadk eyler, dedi.
Ne iiyordun diye sorunca,
st rtlmemi eyler diye cevap verdi. Katade dedi ki: (Buradaki)
el-cedef: st rtlmemi iecekler demektir. (bn Ebi Leyl) dedi ki:
mer adam hanmn almak ile ona verdii mehri geri almak arasnda
muhayyer brakt.
bn Abdi'l-Berr -Allah'n rahmeti zerine olsun- et-Temhid lima fi'lMuvattai mine'l-Men ve'l-Esnd adl eserinde bu rivayet ile ilgili
olarak unlar sylemektedir: "Bu, Irakllarn rivayeti olarak sahih bir
haberdir. Mekkelilerin de mehur bir rivayetidir..." [47]
6- Mslmana uykuda iken eziyet vermeye gayret etmeleri ve onu
korkutmaya almalar. bn Ebi eybe Musannef'inde [48] Kii geceleyin
kalkacak olursa nasl dua eder? (bahsinde) u rivayeti zikretmektedir:
Bize Abdullah b. Numeyr, Zekeriya b. Ebi Zaide'den anlatt. O Mus'ab b.
Yahya b. Cade'den dedi ki: Halid b. el-Velid geceleyin korkard. O

kadar ki, beraberinde klc olmadan dar kmazd. Bu sebeple

herhangi bir kimseye bir zarar vereceinden korktu. Bu husustan
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e ikyeti olunca yle buyurdu:
Cebrailin bana dediine gre, cinlerden bir ifrit sana ktlk ediyor.
Bunun iin sen de de ki:
yi bir kimsenin de gnahkrn da aamad Allah'n eksiksiz kelimeleri
ile semadan inenin ve oraya ykselenin ktlklerinden, yeryznde
yaylanlarn ve oradan kanlarn ktlklerinden, gece ve gndzn
fitnelerinden, hayr ile gelen mstesn, geceleyin gelen herbir eyin
errinden sana snrm ey Rahmn" diye buyurdu. Halid bu szleri
syledi ve o korkusu gitti.
7- Mslmann namazn kesmek gayretleri: Buhr'nin Sahih'inde
Ehadiysu'l-Enbiy blmnde Ebu Hureyre Radyallahu anh'n rivayetine
gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
"Cinlerden bir ifrit kurtularak benim namazm kesmek istedi. Allah da
ona kar bana yardmc oldu, ben de onu alp yakaladm. Hepinizin onu
grmeniz iin mescidin direklerinden birisine onu balamak istedim.
Kardeim Sleyman'n: "Rabbim, bana mafiret buyur ve benden sonra
hi kimseye nasip olmayacak bir mlk ver bana!" (Sd, 38/35)
eklindeki duasn hatrladm ve onu hor ve hakir olarak geri evirdim."
Peygamber efendimizin: "Cinlerden bir ifrit" buyruundaki ifrit azgn ve
kt kimse demektir. [49]
8- Khinlere ve madrabazlara faydal olmak amac ile sz hrszlama
gayretleri: Bunun delili daha nce gemi bulunmaktadr. bn Hacer
dedi ki: "Hattab dedi ki: Bu khinler, snamalarn da tanklk ettii ve
bilindii zere zihinleri keskin, nefisleri erli, tabiatlar ate tabiatnda
olan bir topluluktur. Bunlar eitli meselelerini cinlere gtrrler ve
eitli olaylar hakknda onlarn grlerini sorarlar. Cinler de onlara
birtakm kelimeleri telkin ederler." [50]
Yine bn Hacer diyor ki: "Hattab dedi ki: Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem'in akladna gre khinin bazan isabet etmesi, ancak
cinninin ona meleklerden hrszlama yoluyla dinledii kelimeyi ona
brakmasnn bir sonucudur. O da bu doru kelimeye duyduklarna kyas
ederek birtakm yalanlar ilave eder. Nadir olarak bazan isabet edebilir,
hatal olduu ise daha ok grlen bir husustur. [51]

9- Kafir cinnin herbir insan ile birlikte bulunmas ondan ayrlmayarak,

ona her trl ktl emretmesi: Bunun delili Muslim'in Kyamet
Gnnn Nitelikleri bahsinde kaydettii Abdullah b. Mesud Radyallahu
anh'n yle dediine dair rivayettir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem buyurdu ki:
"Aranzdan cinlerden onunla birlikte bulunann kendisi iin grevli
klnmad hibir kimse yoktur.
Sen de mi ey Allah'n Rasl? diye sordular. yle buyurdu:
Evet ben de. u kadar var ki, Allah ona kar bana yardmc oldu ve
bunun zerine o da slma girdi. O bakmdan bana sadece hayr
emreder."
mam Ahmed'in Msned'inde yine bn Mesud'un rivayetine gre:
"Cinden onunla birlikte bulunacak olan kimse ile onunla beraber
meleklerden olacak kimsenin grevli klnmad hibir kimse yoktur.
Sen de mi ey Allah'n Rasl, dediler. Peygamber yle buyurdu:
"Ben de. u kadar var ki Allah ona kar bana yardmc olmutur. Bu
sebeple bana ancak hakk emreder."
Darim'nin Snen'inde Rikak bahsinde Abdullah b. Mesud'dan yle
dedii rivayet edilmektedir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
buyurdu ki:
"Sizden kendisiyle birlikte bulunan cinlerden ve yine kendisiyle birlikte
bulunan meleklerden birisinin beraberinde bulunmad hibir kimse
yoktur.
Sen de mi dediler, Peygamber:
Evet ben de, dedi.
u kadar var ki, Allah ona kar bana yardm etti, bunun iin ben de
selmete eriyorum. (Onun errinden kurtuluyorum.)

Ebu Muhammed dedi ki: nsanlardan kimisi burada "selamete eriyorum"

lafzna esenlie kavuuyorum, errinden korunuyorum diye anlam
vermilerdir ki, bu da o zelil oldu, demektir.
Hadisi ayn ekilde bn Huzeyme, [52] bn Hibban, [53] Msned'inde e, [54] es-Snne adl eserinde el-Hallal [55] ve bakalar [56] rivayet
etmilerdir.

06. Cin eytanlarnn errinden Korunma Yollar

slm dinini ayrcalkl klan ve onu gl ve stn hale getiren

zelliklerinden birisi de; yce Allah'n izniyle zorluk ve mihnetlere kar
durabilme gc, mslmana rahat ve huzur ortamlarnda, huzursuzluk
ve tedirginlikten uzak bir ekilde yaamasna yardmc olacak yollar ve
yntemleri vermi olmasdr. Bunlar arasnda snnet-i seniye'de
aklanm bulunan ve mslmann yce Allah'n izniyle tabi olup
balandklar takdirde, cin eytanlarnn ktlklerini defedebilecei
yollar ve yntemleri aklamas da vardr. Cinlerin eytanlar, hi
phesiz ellerindeki btn imkan ve yollarla insanlara zarar vermeye
alrlar. Pak snnet mslmann cin eytanlarnn btn alanlarda
kendisine verecei zararlar nlemekte kendisine yardmc olacak btn
yollar aklam bulunmaktadr. Aada buna dair etrafl aklamalar
grlecektir:

07. Zikir Alannda

1. Kur'an- Kerim okumak: Bunun pekok delilleri vardr. Bunlardan

birisi de bn Mce'nin Tp bahsinde bn Ebi Leyl'dan, onun babas Eb
Leyl'dan yle dediine dair naklettii rivayettir. Ben Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'in yannda oturuyorken bedevi bir arap onun
yanna geldi ve:
Benim, arlar bulunan bir kardeim vardr dedi. Peygamber:
Kardeinin arlar nedir, diye sordu. O,
onda bir para delilik vardr dedi. Peygamber:
Git onu bana getir, dedi. (Eb Leyl) dedi ki:
Bedevi arap gitti, kardeini getirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin nnde oturttu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
ona Fatiha'y, Bakara suresinden ilk drt yeti, ortasndan "ilhnz tek
bir ilahtr" (el-Bakara, 2/163) ve Ayet'l-Krs ile birlikte iki yeti,

sonundan da yeti okudu. Al-i mran suresinden de bir yet okudu.

Zannederim: "Allah kendisinden baka hibir ilh olmadn...
aklad." (Al-i mran, 3/18) ayetini okudu. el-Araf suresinden de:
"phesiz Rabbiniz o Allah'tr ki... yaratt." (7/54) yetini, M'minn
suresinden bir yeti: "Kim buna dair hibir delili bulunmakszn Allah ile
birlikte baka bir ilha ibadet ederse..." (el-Mu'minn, 23/117) yetini,
el-Cin suresinden de bir yeti: "Dorusu Rabbimizin an ok ycedir. O
ne bir zevce edinmitir, ne de bir evlat." (el-Cin, 72/3) yetini, Saffat
suresinin bandan on yet-i kerime, Har suresinden ayet-i kerime;
"De ki: O Allah'tr, bir ve tektir" (hlas, 112/1) suresini ve Muavizeteyn
(Felak ve Nas) surelerini okudu. (Hasta olan) bedevi arap en ufak bir
rahatszl olmakszn iyilemi olarak kalkt.
Darim'nin, Snen'inde Fedilu'l-Kur'n bahsinde Abdullah b. Mesud
Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmektedir: Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'in ashabndan bir adam, cinlerden bir adam
ile karlat. Onunla greti ve insandan olan adam cinni yere ykt.
Ashabdan olan adam ona: Grdm kadaryla sen ok zayfsn, ok
clzsn. Sanki senin iki kolcazn kpek kolu gibidir. Siz cinler
topluluu byle misiniz, yoksa aralarndan sadece sen mi bylesin?
Cinlerden olan:
Hayr, Allah'a yemin ederim ki ben, onlar arasnda iri yapl birisi
saylrm fakat benimle ikinci defa gre, dedi. Eer beni yenersen
sana faydal olacak bir ey retirim. Evet deyip (onunla greti ve
onu yenince ona): "Allah odur ki ondan baka hibir ilah yoktur. Diridir,
Kayymdur..." (el-Bakara, 2/255) yetini okumasn biliyor musun?
dedi. nsanlardan olan: Evet deyince, cin ona dedi ki: Sen bu ayeti
bir evde okuduun takdirde, mutlaka eytan oradan eek kokusunu
andran bir koku kartarak kar gider. Sonra da sabah oluncaya kadar
bir daha oraya girmez.
2- Kzgnlk annda eytandan Allah'a snmak ve abdest almaya zen
gstermek. Buna delil Muslim'in el-Birr ves-Sla blmnde rivayet
ettii Sleyman b. Surad'n yle dediine dair hadistir: Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'in yannda iki adam birbirlerine ar szler
syledi. Birisinin gzleri kzarmaya, damarlar imeye balad.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:

"Ben bir sz biliyorum, eer onu sylese btn bu hissettikleri ondan

gider. (Bu sz) ezu billahi mineeytanirracim (kovulmu eytandan
Allah'a snrm) szdr." Bu sefer adam:
Sen bende bir delilik mi gryorsun? dedi.
(Hadisin ravilerinden) Ebu'l-Al: "Bende... gryor musun" dedi; fakat
"adam" lafzn zikretmedi.
te bu, kzgnlk halinde eytandan Allah'a snmann delilidir. Abdest
almann deliline gelince, Eb Dvd Edeb bahsinde Eb Vail el-Kas'dan
yle dediini rivayet etmektedir: Bizler Urve b. Muhammed esSad'nin yanna girdik. Bir adam onunla konutu ve onu kzdrd. Kalkt,
abdest ald. Sonra abdest alm olarak geri dnd ve yle dedi: Bana
babam, dedem Atiye'den naklen anlatt, dedi ki: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem buyurdu ki:
"phesiz ki kzgnlk eytandandr ve phesiz eytan ateten
yaratlmtr. Ate ise su ile sndrlr. Buna gre sizden herhangi bir
kimse fkelenecek olursa abdest alsn."
3- Deve almak srasnda da ayn ekilde eytandan Allah'a snmak:
Buna delil Malik'in Muvatta adl eserinde Nikh bahsinde zikrettii Zeyd
b. Eslem'den rivyet edilen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'in
yle buyurduuna dair hadis-i eriftir:
"Sizden herhangi bir kimse bir kadn ile evlenir yahut bir cariye satn
alrsa, alnndan yakalasn ve bereketli olmas iin dua etsin ve sizden
herhangi bir kimse bir deve satn ald vakit onun omuzu zerine elini
koysun ve eytandan Allah'a snsn."
Feyzu'l-Kadr bu hadis-i erifte deve satn alnd vakit eytandan
Allah'a snmann tevik edildiini szkonusu ettikten sonra unlar
sylemektedir: "nk develer eytann bineklerindendir. O istizede
bulunulduunu duydu mu hemen kaar... stize (Allah'a snma)
emrinin develerdeki g, vnme ve byklenmeden tr verilmi
olma ihtimali de vardr. leride yce Allah'n izniyle gelecei gibi. O
takdirde byle bir istize eytann sevdii, emrettii ve tevik ettii
byle bir erden, Allah'a snmak demek olur." [57]
4- eytann namazda vesvese vermesi halinde Allah'a snmak ve sol
tarafa tkrr gibi yapmak. Buna delil Muslim'in Sahih'inde Selm

bahsinde Ebu'l-Ala'dan kaydettii u rivayettir: Osman b. Ebi'l-s,

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'e gelerek dedi ki:
Ey Allah'n Rasl, eytan benimle namazm ve Kur'n okumam arasna
giriyor ve benim namazm kartryor. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurdu:
"O, Hanzeb ad verilen bir eytandr. Onu hissettiin vakit ondan Allah'a
sn ve sol tarafna defa tkrr gibi yap." (Osman b. Ebi'l-s) dedi
ki: Ben onu yaptm ve Allah onu benden giderdi.
5- Mescide girildii vakit eytandan Allah'a snmak. Buna delil Eb
Dvd'un, Snen'inin Namaz bahsinde kaydettii Hayve b. ureyh'in
yle dediine dair rivayettir. Ukbe b. Muslim ile karlatm. Ona:
Bana ulatna gre sen Abdullah b. Amr b. el-As'dan, o Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'den mescide girdii vakit:
Koulmu olan eytandan pek byk Allah'a, onun kerim zatna ve
kadim sultanna snrm." dediini rivayet etmisin. (Abdullah b. Amr
b. el-s) dedi ki:
Bu kadar m diye sordu. Ben:
Evet dedim. O dedi ki:
Kii bunu syledi mi eytan: Bu gnn dier blmlerinde de benim
errimden korunmu oldu, der.
6- Helya girildii vakit erkek ve dii eytanlardan Allah'a snmak:
Buna delil Eb Dvd'un Taharet bahsinde sahih bir senedle kaydettii
hadisi eriftir. Buna gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem helaya
girdii vakit:
Allah'm, ben sana erkek ve dii eytanlardan snrm." derdi. Burada
sz geen hubs ve habis, Avnu'l-Mabud mellifinin belirttii gibi
eytanlarn erkekleri ve diileridir.
7- Yemek esnasnda besmele ekmek: Buna delil Muslim'in Sahih'inin
eribe (iecekler) bahsinde naklettii Huzeyfe Radyallahu anh'n yle
dediine dair rivayetidir: Bizler Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
ile birlikte bir yemekte bulunduumuz takdirde, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem balayp da elini yemee uzatmadka, biz ellerimizi

uzatmazdk. Bir seferinde onunla birlikte bir yemekte bulunduk. Adeta

itilircesine kk bir kz geldi. Elini yemee uzatmak istedi. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem onun elini tuttu. Daha sonra yine itilircesine
bedevi bir arap geldi, onun da elini tuttu. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurdu:
"phesiz eytan zerinde Allah'n ad anlmayan yemei kendisi iin
hell beller. Bu cariyeyi onun vastasyla yemek kendisine helal olsun
diye getirdi. Ben onun elini tuttum. Daha sonra bu vasta ile yemek
kendisine hell olsun diye bu bedev arab getirdi, onun da elini
yakaladm. Nefsim elinde olana yemin ederim ki, onun eli bu cariyenin
eliyle birlikte benim elimin iindedir."
8- Cima halinde besmele ekmek ve Allah' zikretmek. Buna Muslim'in
Nikh bahsinde rivayet ettii bn Abbas Radyallahu anh'n yle
dediine dair kaydettii hadis, delil tekil etmektedir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Onlardan herhangi bir kimse hanmna yaklamak istedii vakit:
Allah'n adyla, Allah'm eytan bizden uzaklatr ve eytan bize ihsan
ettiin rzktan uzaklatr" diyecek olur da bu (yaklama) sebeb(iy)le
onlardan bir ocuk takdir edilir ise, eytan ebediyyen ona zarar
vermez."
9- Eve girildii vakit yce Allah' anmak: Buna delil Muslim'in Sahih'inde
Eribe (iecekler) bahsinde zikrettii Cbir b. Abdullah yoluyla gelen
hadistir. O Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'i yle buyururken
dinlemitir:
"Adam evine girip te evine girdiinde ve yemek yediinde Allah'n adn
anacak olursa eytan: Sizin ne geceleyecek yeriniz vardr, ne de
yiyecek yemeiniz, der. Ve eer adam eve girerken Allah'n adn
anmazsa eytan: Gece kalacanz yeri buldunuz, der. Eer yemek
yedii vakit Allah'n adn anmazsa: Hem gece kalacanz yeri hem
akam yemeini saladnz, der."
Eb Dvd'un Snen'inde eve girildii vakit okunacak dua
kaydedilmitir. O bu duay Edeb bahsinde Ebu Malik el-Ear'nin rivayet
ettii bir hadis olarak kaydetmektedir. Ebu Malik dedi ki: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:

Adam evine girdii vakit yle desin:

Allah'm, ben senden hayrl girii ve hayrl k dilerim. Allah'n
adyla ieri girdik, Allah'n adyla dar ktk ve Rabbimize tevekkl
ettik." Sonra da aile halkna selm versin.
10- Binek ve bakalarnn tkezlemesi srasnda besmele ekmek:
Nitekim Eb Dvd'un Snen'inin Edeb bahsinde rivayet ettiine gre
Ebu'l-Melih bir adamdan yle dediini nakletmektedir: Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'in terkisinde binek zerindeydim. Bir binek
tkezledi. Ben:
Krolasca eytan, dedim. Peygamber yle buyurdu:
"Krolasca eytan deme! nk byle bir ey sylediin vakit o bir ev
kadar olana kadar kendisini byk grr ve benim gcmle oldu, der.
Fakat bunun yerine bismillah de. Bu ekilde sylediin takdirde ise
eytan sinek gibi oluncaya kadar klr.
11- Evden knca Allah' zikretmek. Buna delil Tirmiz'nin Deavt
bahsinde rivayet ettii Enes b. Malik'in u szleridir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Her kim evinden kt vakit: Bismillah tevekkeltu alallah la havle ve
l kuvvete ill billah: Allah'n ad ile Allah'a gvenip dayandm. Allah ile
olmadka hibir eye takat getirilemez, g getirilemez derse ona:
Bu sana yeter ve sen korundun denilir ve eytan ondan uzaklar,
gider."
Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: Bu hasen, sahih, garb bir hadistir. Onu ancak
bu yolla biliyoruz.
12- Uyku srasnda Allah' zikretmeye gayret gstermek ve aksinden
saknmak. Buna delil Tirmiz'nin Deavt bahsinde kaydettii Abdullah b.
Amr Radyallahu anh'n yle dediine dair hadistir. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"ki haslet vardr ki; mslman bir kimse bunlar yerine getirecek olursa
mutlaka cennete girer. Haberiniz olsun, bu ikisi de kolay eylerdir. Ama
bunlarla amel edenler azdr: Her namazn sonunda on defa subhanallah
der, on defa Allah'a hamdeder, on defa da Allah' tekbir eder.

(Abdullah b. Amr) dedi ki: Ben Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'i

bunlar eliyle sayarken grdm. (Peygamber) buyurdu ki:
te bunlar dil ile sylenecek yzelli szdr. (Be vakit namazn
toplamnda) Mizanda ise bunlar binbeyzdr ve eer sen yatana
ekilecek olursan yz defa Allah' tesbih, tekbir eder ve ona
hamdedersin. te bunlar dil ile yz defa sylenen szlerdir. Mizanda
ise bunlar bin deerindedir. Sizden kim bir gn ve bir gecede
ikibinbeyz gnah iler? Ashab:
Nasl olabilir? Bu kadar yapamayz ki. Peygamber yle buyurdu:
"eytan birinize namazda iken gelir, ona unlar unlar hatrla der ki,
baka bir yere ynelmesini salamak ister. Belki onun bu isteini
yapmaz. Bu sefer o yatanda iken ona gelir ve o uykusunda dalp
gidinceye kadar onu uyutmaya devam eder."
Ebu sa (Tirmiz): Bu hasen, sahih bir hadistir, demitir.
Hadisi ayn ekilde Taber, el-Mzzemmil suresinin tefsirinde, bn
Hibban Sahih'inde [58], bn Mce Snen'inde [59] hepsi de Abdullah b.
Amr Radyallahu anh'dan diye rivyet etmilerdir.

08. badetlerde

1- Ezana zen gstermek: Buna Muslim'in namaz bahsinde kaydettii

Cabir Radyallahu anh'n yle dediine dair hadis tanklk etmektedir:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'i yle buyururken dinledim:
"phesiz eytan namaza armak iin okunan ezan iitecek olursa,
er-Ravh denilen yere kadar kaar." Sleyman (el-Ame) dedi ki: Ben
ona (hadisi Cabir'den rivayet eden Ebu Sfyan'a) er-Ravh'y sordum da
yle dedi: Oras Medine'den otuzalt mil uzaklktadr.
Yine Muslim ayn bahiste Ebu Hureyre Radyallahu anh'dan yle
dediini rivayet etmektedir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
buyurdu ki: eytan namaz iin okunan ezan iitti mi ezan sesini
duymasn diye yksek sesle yellenir. Ezan kesildi mi geri dner ve

vesvese vermeye balar. Kameti iitti mi yine sesini duymayaca yere

kadar gider. Kamet sustu mu geri dner, vesvese verir.
Zerkan erhinde [60] yle demektedir: "eytandan kast zahirinden
anlald zere blistir... Cins olarak eytann kastedilmi olma
ihtimali de vardr. Bu da cinlerden yahut insanlardan haddi aan herbir
azgn hakknda kullanlan bir isimdir. Fakat burada zel olarak cin
eytan kastedilmektedir. "Yksek sesle yellenerek" buyruu zamir ile
irtibat bulunduundan dolay vavsz olarak hal konumunda bir isim
cmlesidir. Buhr'nin kaydettii rivayet te vavldr. Iyad dedi ki:
fadenin zahirine hamledilmesi mmkndr. nk eytan gdalanan bir
cisimdir. Ondan yelin kmas mmkndr. Ayrca bunun onun ar
derecedeki nefret ve kandan szeden bir tabir olma ihtimali de
vardr. Muslim'deki u rivayet te buna yakndr: "Onun husas olduu
halde... " Esmai ve bakalar bunu ar derecede komak diye
aklamlardr. et-Tb der ki: eytann ezan duymamak iin kendisini
megul etmesi kulaklar dolduran ve kiiyi baka bir ey duymaktan
engelleyen sese benzetmitir. Daha sonra buna "yksek sesle
yellenmek" adn vermitir. Bunu da ezan duymasn diye yapar... yle
de aklanmtr: fadenin zahirinden anlald kadaryla o bu ii kasti
olarak yapmaya alr. Bunu da ya karaca bu ses, kendisini
mezzini dinlemekten megul etsin diye yapar, yahutta bunu
beyinsizlerin yaptklar gibi, hafife almak iin yapar ya da namaza
uygun den hadesten taheretin ztt abdestsizlik ile karlk vermek
iin yapar. Bunu kasten yapmama ihtimali de vardr. Aksine o ezan
duyunca o kadar iddetli derecede korkar ki, bu korkusu sebebiyle bu
sesi kartr. Hadiste yksek sesle ezan okumann mstehab olduuna
delil vardr. nk ezan sebebiyle eytann sesi duymayaca bir yere
kadar uzaklaaca aka ifade edilmektedir. Az nce kaydedilen dier
hadiste Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kulland: "Taki erRavh denilen yere varncaya kadar..." sz nereye kadar gideceini
aklamaktadr.
2- Uykudan uyand vakit defa burnunu temizlemek: Buna Muslim'in
Sahih'inde Taharet bahsinde kaydettii rivayet delil tekil etmektedir.
Ebu Hureyre Radyallahu anh'dan rivayet edildiine gre Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: "Sizden herhangi bir
kimse uykudan uyand vakit defa burnunu temizlesin. nk
eytan onun burun delikleri zerinde geceler."

3- Cemaat ile birlikte namaz klmaya zen gstermek: Buna Nes'nin

Snen'inin mamet bahsinde kaydettii Madn b. Ebi Talha elYa'mur'nin yle dediine dair rivayeti tanklk etmektedir: Ebu'dDerd bana:
Nerede kalyorsun diye sordu. Ben
Hmsa yakn bir kasabada dedim. Ebu'd-Derda Radyallahu anh dedi
ki:
Ben Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'i yle buyururken dinledim:
"Bir kasabada ya da bir gebe yerinde kii bulunur da aralarnda
namaz iin (cemaatle klmak zere) kamet getirilmeyecek olursa,
mutlaka eytan onlara musallat olur. Onun iin cemaatle birlikte
olmaya baknz. nk kurt srden uzak kalan yer."
es-Sib dedi ki: Cemaatten kast namazn cemaatle klnmasdr.
mam Ahmed'in Msned'in Ubade b. Nisiy'den yle dedii rivayet
edilmektedir: am'da Madan [61] diye bilinen ve Ebu'd-Derd'nn
kendisine Kur'n okuttuu birisi vard. Ebu'd-Derd bir gn onu
gremedi. Bir gn o Dabk'da [62] iken onunla karlat. Ebu'd-Derd:
Ey Madan rendiin Kur'n ne alemde? Bugn senin Kur'nla aran
nasl, diye sordu. (Madan):
Allah da bilir ki daha iyi, dedi. (Ebu'd-Derd) ona:
Ey Madan, sen bugn bir ehirde mi yayorsun, yoksa bir kyde mi?
Madan:
Hayr ehre yakn bir kyde, dedi. Ebu'd-Derda:
Yava ol, yazk sana ey Madan, dedi. nk ben Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem'i yle buyururken dinledim:
"Be aile halk bulunup da namaz iin aralarnda ezan okunup, namazlar
iin kamet getirilmeyecek olursa mutlaka eytan onlara musallat olur
ve phesiz kurt ayrlan yakalar. Onun iin yazk sana ey Madan: Sen
ehirlerde kalmaya bak!"

Suyut dedi ki: "eytan onlara musallat olur; eytan onlar kuatr ve
kendisine doru onlar ynlendirir, demektir. Bu sebeple siz cemaate
sk skya balannz. phesiz kurt (srden) uzak olan yer. en-Nihye
adl eserde yle denilmektedir: Burada (uzak anlam verilen el-Kasiye)
kelimesi ile srden ayr, srden uzakta duran, tek bana kalan
kastedilmektedir. Demek istiyor ki, eytan ehl-i snnet ve'l-cemaatin
dna kan kimselere musallat olur." [63]
4- Namazda saflar dzgn tutmaya dikkat etmek: Buna Eb Dvd'un
Snen'inde Namaz bahsinde zikrettii Enes b. Malik'ten, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem'in yle buyurduuna dair rivayeti delil tekil
etmektedir:
"Saflarnz sk tutunuz ve saflar birbirine yakn yapnz. Boyunlar ayn
hizaya getiriniz. Nefsim elinde olana yemin ederim ki, ben eytan safn
arasndaki boluklardan sanki kuzu imi gibi girdiini gryorum."
Ebu Abdullah Muhammed b. Abdu'l-Vhid el-Makdis: "Bu hadisin isnad
sahihtir" demitir. [64]
Hadisin manas udur: "Omuzlarnz birbirine kavuturmak suretiyle,
saflarnz da bitiik tutunuz. Saflar da birbirine yakn yapnz. yle ki
her iki saf arasnda bir baka saf smasn ve eytan da nnzden
geemesin. Sizin bedenlerinizin birbirine yaknl, ruhlarnzn da
birbirleriyle dayanmasna sebep olsun. Herbirinizin boynu dierinin
boynu hizasnda olacak ekilde boyunlar da ayn hizada olsun. Bu da
biriniz dierinizden yksekte olmasn, demektir. Yoksa bizzat
boyunlarn kendisine itibar edilsin, demek deildir. nk uzun boylu
olan bir kimsenin boynunu yanndaki ksa birisinin boynu ile ayn hizada
olsun diye eilmek gibi bir ykmll de, bir hakk da yoktur." [65]
5- Namaz klarken stre edinmek ve streye yakn durmak: Buna da
Nes'nin Kble bahsinde zikrettii Sehl b. Ebi Hasme'nin rivayet ettii
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'in u buyruu delildir: "Sizden
herhangi bir kimse streye kar namaz kld takdirde ona yaklasn
ki, eytan onun aleyhine namazn kesmesin." Nes'nin lafz bu
ekildedir.
bn Abdi'l-Berr dedi ki: "Bu senedinde ihtilaf bulunan bir hadis olmakla
birlikte, hasen bir hadistir." [66]

Bu hadisi ayn ekilde afii de es-Snenu'l-Me'sre'de [67]; bn Ebi eybe

Musannef'inde [68], Tahavi erhu Meanil-sr'da [69], Tabern elMucemu'l-Kebir'de [70], Ebu'l-Hseyn Abdu'l-Baki b. Kaani de
Mucemu's-Sahabe [71] adl eserlerinde zikretmi bulunmaktadrlar.
6- Namaza ynelmek ve g yettii kadaryla namazn dndaki
hususlar dnmekten saknmak: Nes'nin Snen'inde Sehv bahsinde,
eytann mslmann ecrini azaltmak iin namazn dndaki hususlar
zerinde dndrmek amacyla btn abasn ortaya koyduunu ifade
eden bir hadis zikretmektedir. Buna gre Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurmutur:
"eytan sizden herhangi birinize -o namazda iken- gelir ve ona: "unu
hatrla, bunu hatrla... der, durur."
Tirmiz'nin Snen'inde Deavt bahsinde de yle buyurulmaktadr:
"eytan herhangi birinize o namaz klmakta iken gelir ve ona namazn
bitirinceye kadar unu hatrla, bunu hatrla der, durur..." Ebu sa
(Tirmiz) dedi ki: Bu hasen, sahih bir hadistir.
7- Namazda baka yere ynelmekten saknmak: Tirmiz'nin Snen'inde
cuma bahsinde kaydettii rivayete gre Aie Radyallahu anh yle
demitir: Ben Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e namazda
baknmaya dair soru sordum, yle buyurdu: "O eytann kiinin
namazndan ald bir haldir. Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: "Bu hasen,
garb bir hadistir."
Hadisi ayn ekilde Buhr Ezan bahsinde, Eb Dvd Namaz, Nes Sehv
bahsinde rivayet etmitir. evkn hadis hakknda unlar
sylemektedir: "(Hadisteki) ihtils (almak) bir eyi hzlca almak
demektir. Bir eyi ald vakit, o eyi ihtils etti denilir. en-Nihaye adl
eserde yle denilmektedir: htils selb yoluyla alnan eydir. Bir
aklamaya gre ihtils yapan kii herhangi bir eyi zor ve g
kullanmakszn hzlca alp kaan kimsenin yaptdr. Bu fiilin eytana
nisbet edilmesi, vesvesesi ile buna sebep tekil ettiinden dolaydr.
htils adnn bu ekilde baka bir tarafa iltifat etmeye, dnmeye isim
olarak verilmesi ise, bir mbalaal anlatmdr.
Bundan nefret ettirip, uzaklatrmaktaki hikmet ise namazdaki huu
azaltmas, yce Allah'tan yz evirmeye sebep tekil etmesi ve
eytann verdii vesveseye muhalefette kararllk bulunmamasndan
dolaydr. [72]

8- Namazda phe halinde sehv secdesi yapmaya dikkat etmek: Buna

delil Muslim'in Sahih'inde Mescid bahsinde, Nes'nin Sehv bahsinde,
Ahmed'in Msned'inde, Darim'nin Snen'inin Namaz bahsinde
kaydettikleri, Ebu Said el-Hudri Radyallahu anh'n rivayet ettii u
hadistir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: "Sizden
herhangi bir kimse namaznda m, drt m ka rekt kldn
bilmeyecek kadar phe ederse, pheli ksm bir kenara atsn ve kesin
olarak kldndan emin olduu rekatleri esas alsn. Sonra da selam
vermeden nce iki secde yapsn. Eer be rekat klm ise bu iki rekat
onun namazn ifte karm olur ve eer drde tamamlamak iin
klm ise kld bu iki rekatte eytana ramen olur." Muslim'in lafz ile
hadis byledir.
9- Namaz klan bir ses duymadka yahut bir koku almadka eytann
vesvesesi halinde namazdan kmamak: Buna delil mam Ahmed'in
Msned'inde kaydettii Ebu Hureyre yoluyla gelen u hadisi eriftir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Sizden herhangi bir kimse namazda iken ona eytan gelir de bir
kimsenin bineini drtklemesi gibi kendisini drtkleyecek olur da bu
sebeple teskin olur (dikkat kesilir) ise, onu namaznda uzaklatrmak
maksadyla kaba etleri arasnda yellenir. Bu sebeple sizden herhangi
bir kimse bu kabilden bir ey hissedecek olursa, phe etmeyecei
ekilde bir ses duymadka yahut bir koku almadka namazn
brakmasn."
Bu hadisi buna yakn ifadelerle Muslim, Hayz bahsinde, Tirmiz, Eb
Dvd ve bn Mce -hepsi de- Snenlerinin Taharet bahislerinde rivayet
ettikleri gibi ayn ekilde Darim de Taharet bahsinde rivayet etmitir.
Yine mam Ahmed, Ebu Hureyre'den yle bir hadis rivayet etmektedir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Sizden herhangi bir kimse mescidde bulunur da eytan ona gelir, bir
adamn bineini drtklemesi gibi onu drtklerse ve bu sebeple de o
kii ona boyun eerse eytan ona gem takar yahut yular takar."
Ebu Hureyre dedi ki: Siz bunu gryorsunuz. Kendisine gem taklan
kiinin ylece yan yatm olduunu grrsn, Allah' pek anmaz. Yular
taklm kimsenin de azn ak tuttuunu ve Allah' zikretmemekte
olduunu grrsnz.

Tabern el-Mucemu'l-Kebir'de, el-Bezzar sahih bir sened ile [73] bn

Abbas'tan rivayet ettiklerine gre Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem'e namazda iken kendisi abdestini bozacak bir i yapmad
halde, abdesti bozulduu hissi kendisinde uyanan adam hakknda soru
soruldu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
"Sizden herhangi bir kimse namazda iken eytan ona gelip, onun
makadn aar, kii abdestini bozacak bir i yapmad halde ona
abdestini bozduu intiban verir. Sizden herhangi bir kimse byle bir
hal ile karlarsa bunun sesini kulayla duymadka yahut burnu ile
kokusunu almadka namaz brakmasn."
10- Namaz klarken akl talarn ve benzeri eyleri hareket
ettirmekten saknmak: nk Nes, Snen'inin Tatbik bahsinde
Abdullah b. mer'den unu rivayet etmektedir: O, namazda iken eliyle
akl talarn hareket ettiren bir adam grd. Namazn bitirince
Abdullah ona yle dedi:
"Sen namazda iken akl talar ile oynama. nk bu eytandandr.
Bunun yerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'in yapt gibi yap!
Adam:
O nasl yapard, diye sordu. Abdullah b. mer yle dedi:
Sa elini, sa uyluu zerine koydu ve baparmaa bitiik olan
parma (ehadet parma) ile kbleye iaret etti. Gz ile de ona
yahut onun bulunduu tarafa bakt. Sonra da: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem'i byle yaparken grdm, dedi."
Hadisi ayn ekilde mam bn Hibban Sahih'inde [74], bn Ebi eybe
Musannef'inde [75], Abdu'r-Rezzak da ayn ekilde Musannef'inde [76]
buna yakn ifadelerle rivayet ettikleri gibi, bakalar da rivayet
etmitir.
11- Deve allarnda namaz klmaktan saknmak: Buna bn Mce'nin
Snen'inde Mesacid ve cemaatler bahsinde, mam Ahmed'in de
Msned'inde rivayet ettii Abdullah b. Muaffel el-Mzen'nin rivayet
ettii u hadis delildir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu
ki:
"Sizler koyun allarnda namaz klabilirsiniz. Fakat deve allarnda
namaz klmaynz. nk onlar eytanlardan yaratlmlardr."

mam afi Msned'inde [77] yine Abdullah b. Muaffel'den, o

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'den yle buyurduunu rivayet
etmektedir:
"Sizler koyun allarnda iken namaz vakti girerse orada namaz klnz.
nk onlar (koyunlar) huzur ve berekettirler. Fakat deve allarnda
iken namaz vakti girerse oradan dar knz ve (yle) namaz klnz.
nk onlar (develer) cindir, cinlerden yaratlmlardr. Sizler onlarn
rkp katklar vakit nasl burunlarn yukarya doru kaldrdklarn
grmyor musunuz?"
Deve allarnda namaz klmann yasaklan illeti (gerekesi) hususunda
gr ayrl vardr. Bu hususta en uygun aklama develerin
allarnda hemen hemen hi sknet bulmamalar ve rahat
olmamalardr. Aksine hep galeyan halindedirler. Bu bakmdan kimi
hallerde namaz klann namazn keserler. [78] Bu aklamaya eyhu'lslam bn Teymiyye'nin szn ettii u husus da eklenebilir: "Sahih
olan ise hamamda, deve allarnda ve benzeri yerlerde (namazn
yasaklan) illeti, buralarn eytanlarn barnaklar olularndan dolay
olduudur. [79] Bu aklama her iki hususu da bir arada ifade
etmektedir. Dorusunu en iyi bilen Allah'tr.
12- Gece namaz klmak: Muslim'in Saltu'l-msafirin bahsinde rivayet
ettii zere, Ebu Hureyre Radyallahu anh, Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem'in yle buyurduunu zikretmektedir:
"eytan sizden herhangi bir kimsenin uykuya dald vakit kulaklar
arkasna tane dm balar. Herbir dm vurarak nnde uzun
bir gece var, diye vurur. Kii uyanp, Allah' anarsa bir dm zlr.
Abdest alrsa iki dm zlr. Namaz klarsa dmlerin de
zlr ve bylelikle sabahleyin ho ve alkan uyanr. Aksi takdirde
kt ve tembel uyanr."
Yine Muslim'in Sahih'inde Saltu'l-msafirn bahsinde Ebu Vil'den, o
Abdullah b. Mesud'dan yle dediini nakletmektedir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem'in huzurunda bir gece sabaha kadar uyuyan
bir adamdan szedildi. Peygamber yle buyurdu:
Bu eytann iki kulana -yahut bir kulana, dedi- iedii bir
adamdr.

bn Abdi'l-Berr birinci hadisin anlam ile ilgili olarak unlar syler:

"eytan kiiyi uyutur, abalaryla, ona verilmi olan vesvese verme gc
ile azdrma ve saptrma kudreti, batl ssleme ve batl zere yardmc
olma gc ile tembelliini ve arln arttrr. Allah'n ihlasa erdirilmi
kullar ise bundan mstesndr. Hadis-i erifte yce Allah' anmann
eytan kovup uzaklatrdna delil olduu gibi, abdest ve namaz
klmann da byle olduu grlmektedir. Zikrin abdest ve namaz olma
ihtimali de vardr. nk her ikisinde de Allah' zikretmek manas
vardr. Bu fazileti dolaysyla zellikle eytan kovalad
belirtilmektedir. Dorusunu en iyi bilen Allah'tr ya, dier hayrl
amellerin de byle olma ihtimali vardr. Buna gre geceleyin kalkp
namaz klan bir kimsenin zerinden eytann btn dmleri zlr.
Eer bunu yapmayacak olursa Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
dedii ekilde sabah eder. u kadar var ki farz iin ald abdest ve
kld farz namaz ile onun da dmleri zlr. -Dorusunu en iyi
bilen Allah'tr- eytann Kur'n okumak, Allah' anmak ve ezan okumak
ile kovulaca hususu zerinde ise icma vardr ve bu husus ilgili
rivayetler de mehurdur...
bn Abdi'l-Berr dedi ki: "Bu hadiste gece namaz klmak tevik
edilmektedir. nk bu sayede kii abdest ve namaz ile zikirden sonra
alkan ve nefsi ho bir ekilde sabah eder." [80]
Nevev, Sahih-i Muslim erhinde unlar sylemektedir: "Nefsi ho ve
alkan olarak sabah eder" ifadesi u demektir: Keremi bol yce Allah
ona bu ekilde itaati ihsan ettiinden ve buna karlk ona vaad ettii
sevaplardan dolay sevinir. Bununla birlikte yce Allah nefsinde herbir
iindeki tasarrufunda ona bereket ihsan eder. Ayrca eytann
dmleri ve onu itaatten uzaklatrma abalar da ondan uzaklam
olur." [81]
13- Oru tutmaya dikkat etmek: mam Ahmed, Msned'inde Ebu Zerr
Radyallahu anh'dan yle dediini rivayet etmektedir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem'i yle buyururken dinledim:
"Sabr ayn (ramazan) ve her aydan gn orula geirmek btn
seneyi orula geirmek demektir. Ayrca bu kalbteki aldatmalar da
giderir." Ebu Zerr dedi ki:
Kalbteki aldatmalar ne demek oluyor, diye sordum, Peygamber:
"eytann pislikleri" diye buyurdu.

Hadisi Tayalisi, Msned'inde [82], Beyhaki uabu'l-man'da [83] her ikisi

de Ebu Zerr'den diye rivayet etmilerdir.
14- Hac etmeye ve Arafe gnnde bulunmaya dikkat etmek: Buna
Malik'in Muvatta adl eserinde hac bahsinde zikrettii Talha b.
Ubeydullah b. Kerz'in rivayet ettii u hadistir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem buyurdu ki:
"eytan Arafe gnnde grld kadar kk, koulmu, hakir ve
fkeli hibir gnde grlmemitir. Bunun tek sebebi ise, onun inen
rahmeti grmesi ve Allah'n pek byk gnahlar affettiini mahede
etmesidir. Bundan tek istisna Bedir gn grdkleridir."
Ey Allah'n Rasl peki Bedir gnnde ne grd diye sorulunca yle
buyurdu:
"O Cebrail'i, melekleri saf dzenine sokarken grd."
bn Abdi'l-Berr dedi ki: "Bu, byle mbarek bir yerde bulunmann
faziletine dair hasen bir hadistir. Haccn tevik edildiine dair delil de
ihtiva etmektedir... Yine bu hadis blisin kskanln ve dmanlk
derecesini de haber vermektedir..." [84]
Derim ki: Bu hadisi ayn ekilde Taber, Tefsirinde, Abdu'r-Rezzak
Musannef'inde, Beyhak, uabu'l-man'da, Deylem el-Firdevs'de ve elFkih Ahbaru Mekke'de rivayet etmitir.

09. Bakalar le likilerde

Mslman bir kimsenin bakalar ile ilikilerinde eytann erlerinden

esenlie kavumasn salayabilecek yollarn bir ksm da aada
gsterilmitir:
1- Mslmanlar arasnda candan sevgiye dikkat etmek, karlkl
nefretten ve uzaklamaktan saknmak: Buna delil Muslim'in Sahih'inde
Kyametin, cennet ve cehennemin sfatlar bahsinde rivayet ettii Cbir
Radyallahu anh'dan gelen u hadis-i eriftir: Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem'i yle buyururken dinledim:

"phesiz ki eytan arap yarmadasnda namaz klanlarn kendisine

ibadet edeceklerinden midini kesmitir. Fakat aralarn bozmakla (da
yetinir)."
Hadisi ayn ekilde hadis imamlarndan bir topluluk rivayet etmitir.
Snen'inde Tirmiz, Bir ve sla bahsinde, Ahmed, Msned'inin deiik
yerlerinde Ebu Ya'l da Msned'inde rivayet etmitir.
Feyzu'l-Kadr'de unlar sylemektedir: "Maksat arap yarmadasnda
m'minlerden herhangi bir kimsenin puta ibadete geri dneceinden,
tekrar irke girip irtidad edeceinden eytann midini kesmi
olduudur. Baz araplarn irtidad etmesi onun mit kesmi olmasna
aykr deildir ve bu rtc bir delil olarak ileri srlemez. Yahutta
onlar puta ibadet etmedikleri iin onlarn irtidadlar bu buyrua aykr
deildir ya da namaz klanlar namaz klmak ile eytana ibadeti birarada
yapmayacaklardr, demektir. "Fakat aralarn bozmak (da ona
yeterlidir)." Yani kkrtmak iin alr yahutta birbirlerine kar onlar
kkrtr ve onlar fitnelere, savalara ve kin duymaya iter. Kad dedi ki:
Tahr (kkrtmak) bir eye kar bir tr aldatmak ile birlikte tevik
etmek demektir. eytann ancak marifet-i ilhiye konusunda basiret
sahibi kimselerin anlayabilecekleri ince vesveseleri vardr. mamlardan
birisi yle demitir: zellikle arap yarmadasn szkonusu etmesi
orann vahyin indii yer oluundan dolaydr..." [85]
2- Cemaale birliktelik: Tirmiz'nin Snen'inde Fiten bahsinde bn
mer'den naklettii u rivayet buna delildir: mer bize Cbiye'de bir
hutbe irad edip dedi ki: Ey insanlar! Ben vaktiyle Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem'in nmzde ayakta durduu gibi sizin nnzde
duruyorum. O bize yle demiti:
Sizlere ashabm tavsiye ederim, sonra onlardan sonra gelenler, sonra
onlardan sonra gelenleri. Daha sonra yalan yaylacak. yle ki, kiiden
yemin istenmeden o yemin edecek, ahit ahitlik etmesi istenmeden
ehadette bulunacak. Dikkat edin! Eer bir erkek, bir kadn ile tenhada
babaa kalacak olursa mutlaka onlarn ncleri eytan olur. Sizlere
cemaate balanmanz tavsiye ederim. Tefrikadan ok saknn. phesiz
eytan tek kimseyle birliktedir. ki kiiden ise daha uzaktr. Her kim
cennetin geni yerini arzu ederse, o cemaatten ayrlmasn. Her kimin
iledii gzel i onu sevindirir, iledii ktlk onu rahatsz ederse ite
o kimse, m'min demektir."

Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: Bu hadis bu cihetiyle sahih ve garb bir

hadistir.
Bu hadisi buna yakn ifadelerle Beyhk, es-Snenu'l-Kbr'da, bn Ebi
Ebi Asm, es-Snne'de, Nes, Snen'inin Tahrim'd-dem bahsinde
Arfece b. ureyh el-Eca'den diye rivayet etmilerdir. Arfece dedi ki:
Ben minber zerinde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'i insanlara
hutbe irad ederken grdm, dedi ki:
"Benden sonra unlar unlar olacaktr. Her kimin cemaatten ayrldn,
yahutta Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem mmetini blmek
istediini grrseniz kim olursa olsun onu ldrnz. phesiz Allah'n
eli cemaat zerindedir ve phesiz eytan cemaatten ayrlan kimse ile
birlikte koar."
3- Gereksiz yere tartmadan ve atmadan ekinmek: Buna Darim'nin
Snen'inin Mukaddimesinde zikrettii Muhammed b. Vasi'in yle
dediine dair rivayet tanklk etmektedir: Muslim b. Yesr yle derdi:
"Tartmadan uzak durunuz. nk o alimin bilgisizlik andr ve bu
sayede eytan onun yanlmasn salamaya alr."
Hadisi bu ekilde Ebu Nuaym Hilyetu'l-Evliy adl eserinde [86], bn
Sad da et-Tabakatu'l-Kbr'da [87] rivayet etmilerdir.
4- vgde arya kamamak: Buna Eb Dvd'un Snen'inde Edeb
bahsinde rivayet ettii Ebu Nadra'nn Mutarrif'den yle dediine dair
nakli tanklk etmektedir: Babam dedi ki:
Ben mir oullar heyeti ile birlikte Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem'in yanna gittim.
Sen bizim seyyidimizsin, dedik, o:
Seyyid yce ve mbarek olan Allah'tr dedi. Bu sefer:
Sen fazilet itibariyle bizim en stnmz, cmertlik itibariyle bizim
en bymzsn, dediler. Peygamber:
Kendi aranzdaki szler gibisini ya da sznzn bir ksmn syleyin,
sakn eytan sizleri arla srklemesin." diye buyurdu.

mam Ahmed, Msned'inde, Enes Radyallahu anh'dan rivayet ettiine

gre bir adam:
Ey Muhammed, ey bizim en hayrlmz, ey en hayrlmzn olu, ey
seyyidimiz (efendimiz) ve ey efendimizin olu, diye hitap etti.
Peygamber yle buyurdu:
"Siz kendi aranzdaki sz gibi syleyiniz. eytan -ya da, eytanlarsizleri arya srklemesin. -Bu iki ifadeden birisini kulland.- Ben
Allah'n kulu ve Rasl Muhammed'im, ben Allah'n kulu ve Rasl
Muhammed'im. Yce Allah'n beni getirdii konumun daha yukars bir
konuma ykseltmenizi sevmiyorum."
5- Hakim adaletli olmaya dikkat edecek, zulmden saknacak. Buna
Tirmiz'nin Snen'inde Ahkm bahsinde sabit olan Abdullah b. Ebi
Evfa'nn yle dediini belirten rvyet tanklk etmektedir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: "phesiz Allah hakszlk
yapmadka hakim ile birliktedir. Hakszlk yapt m onu kendi haline
brakr ve bu sefer eytan ondan ayrlmaz."
Hadisi bylece Beyhk de es-Snenu'l-Kbr [88]'snda u lafzla rivayet
etmitir:
"phesiz aziz ve celil olan Allah zalimlik yapmad srece hakim ile
birliktedir. Eer hakszlk yaparsa Allah ondan uzaklar ve eytan onun
yakasn brakmaz."
Ayn ekilde Deylem de bu hadisi el-Firdevs bi Me'suri'l-Hitab adl
eserinde [89] u lafzla rivayet etmektedir: phesiz aziz ve celil olan
Allah, hainlik etmedii srece hakim ile birliktedir. ayet hainlik
ederse Allah ondan uzak kalr ve eytan onun yanndan ayrlmaz."
Feyzu'l-Kadr'de [90] hadisi aklarken unlar sylemektedir: "Allah
yardm, irad desteklemesi ile hakim ile birliktedir. Verdii hkmde
hakszlk etmedike ona yardmc olur. Verdii hkmde kasten zulme
sapma srece byledir, demektir. Verdii hkmde zulme sapacak
olursa Allah onu kendi haline brakr yani onu dorultmay, ona baar
ihsan etmeyi terkeder. eytan onun yakasna yapr, onu aldatr,
saptrr. Yapt zulm, iledii batl, bezendii kt nitelikler ve irkin
bayalklar sebebiyle yarn onu rezil ve zelil klmak iin alrr."

6- aka yollu dahi olsa mslmana silahla iaret etmemek: Nitekim

Muslim'in Sahih'inde el-Birr ve's-Sla bahsinde ve bakalarnn Ebu
Hureyre Radyallahu anh'dan rivayet ettikleri hadis bunu
gstermektedir. Ebu Hureyre birtakm hadisleri nakledip, aralarnda
unu da zikretmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yine buyurdu
ki:
"Sizden herhangi bir kimse silahla kardeine iaret etmesin. nk
sizden herhangi bir kimse farknda olmakszn belki eytan onun eliyle
at yaptrr ve bylelikle o da atein bir ukuruna der."
Nevev dedi ki: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in: "Kimse silhla
kardeine iaret etmesin. nk belki de o bilmeksizin eytan herhangi
birinizin elinden at yaptrr." Hadisi btn nushalarda bu ekilde n
harfinden sonra ye harfi ile "l yuru: iaret etmesin" eklindedir ve
sahih olan ekil de budur. nk bu yce Allah'n: "Hibir anneye zarar
verilmez." (el-Bakara, 2/233) buyruunda olduu gibi haber lafznda
gelmi bir nehiydir. Daha nce bir ka defa da iaret ettiimiz gibi bu
bizzat nehy lafzndan daha belidir. "Belki eytan at yapar." ifadesini
biz de noktasz ayn ile (yenziu eklinde) yazdk. Kad da Muslim'in
btn rivayetlerinden bylece nakletmitir. Bizim blgemizin
nshalarnda da hep bu ekildedir. Manas da udur: Onun elinden atar
ve onun atn gerekletirir. Muslim'in dndaki rivayetlerde noktal
gayn ile rivayet edilmitir. Bu da tevik anlamn verir. Yani o silahla
vurmay gerekletirmeye onu iter ve bu ii ona ssl gsterir." [91]

10. Ev, Aile Ve Toplum

1- Uyku vakti kaplar kilitlemek; su kaplarnn azn balamak, kaplar

rtmek ve kandilleri sndrmek. Muslim'in Sahih'inde Eribe bahsinde
Cbir Radyallahu anh'dan rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurmutur:
"Kaplar rtnz. Su kaplarnn (krbalarn) azn balaynz. Kapy
kilitleyiniz, kandili sndrnz. phesiz eytan bir su kabnn azn
zmez, kapy aamaz, rtl bir kab aamaz. Eer sizden herhangi
bir kimse ancak kabn zerine enine bir ubuk yatrp Allah'n adn

anmaktan baka bir ey yapamazsa onu dahi yapsn. nk faskck

(fare) aile halknn zerine evlerini atee verebilir."
Hadisi ayn ekilde Ebu Avane, Msned'inde [92], Beyhk es-Snenu'lKbr'da [93], bn Mce Snen'inde ve bakalar da rivayet etmitir.
Feyzu'l-Kadr'de yle demektedir: "Kab rtnz" yani stn
kapatnz. nk rtmek setretmek demektir. Buradaki emir bilhassa
gece iin mendubluk ifade eder. Burada bundan nceki halde ve
bundan sonraki dier hallerde, Allah'n adnn anlmas ile birlikte su
kabnn aznn balanmasna gelince, yce Allah'n ad uzun ve enli bir
surdur. Her trl ktlkten koruyan kaln perdedir." [94]
bn Hacer dedi ki: "bn Dakik'l-d dedi ki: Kaplarn kapatlmas emrinde
dini ve dnyevi maslahatlar arasnda canlarn, mallarn bo ilerle
uraanlardan, fesatlardan korunmas bilhassa eytanlara kar
muhafaza edilmesi szkonusudur. Nebi Sallallahu aleyhi vesellem'in
"phesiz ki eytan kapal bir kapy aamaz" buyruu kapy kapatma
emrinin, eytann insan ile karmaktan uzaklatrlmas maslahatna
iaret edilmektedir. zellikle eytann bu halinin gereke olarak
zikredilmesi, ancak Peygamberlik tarafndan bilinebilecek gizli bir
hususa dikkat ekmek iindir. "eytan" kelimesinin bandaki elif lam
cins iindir. nk muayyen bir fert kastedilmemektedir." [95]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in kandilin sndrlmesi emrine
gelince; Eb Dvd'un rivayet ettiine gre bu hususta Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'den bir haber gelmi bulunmaktadr. bn
Hibban ve Hakim sahih olduunu belirtmilerdir. Buna gre krime, bn
Abbas Radyallahu anh'dan yle dediini rivayet etmektedir: "Bir fare
geldi ve yanan fitili ekti, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in
nnde zerinde oturmakta olduu seccadenin zerine brakt. Bu
seccadenin dirhem kadar bir yerini yakt. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurdu:
"Uyuduunuz zaman kandilinizi sndrnz. phesiz eytan bunun gibi
birisine byle bir ii yapmaya yol gsterir ve sonra sizi yakar."
bn Hacer dedi ki: "Bu hadiste de yine bu emrin sebebi aklanmakta ve
faskck denilen fareyi bu fitili ekmeye iten sebep aklanmaktadr ki;
o da eytandr. nsann dman olan eytan bir baka dman ile
dayanmaktadr. Dier dman ise atetir. Yce Allah, ltf-u keremiyle

dmanlarn tuzaklarndan bizleri korusun. phesiz ki O, ok efkatli,

ok merhametlidir." [96]
Kimi ilim ehlinin naklettiklerine gre zararl hale gelmeyeceklerinden
emin olunan eyler, bunun kapsamna girmemektedir. [97]
2- Evlerdeki ylanlarn gn tehdit edilmedike ldrlmemeleri:
Bundan tehditsiz olarak ldrlebilen iki tr ylan istisn edilir. nk
cinler bunlarn suretlerine girmez. Nitekim Muslim, Selm bahsinde
mer b. Nfi'den yle dediini rivayet etmektedir: Abdullah b. mer
Radyallahu anh bir gn kendisine ait ykk bir evin yannda
bulunuyordu. Bir ylan parltsn grd. Bu ylan takip edin ve onu
ldrn, dedi. Ebu Lbabe el-Ensar Radyallahu anh dedi ki: Ben
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'i kuyruksuz olan ile srtnda iki
beyaz izgi bulunan dnda, ylanlarn ldrlmesini nehyettiini
dinledim. nk bu iki ylan eidi gzleri kr eder ve kadnlarn
karnlarndakini drrler."
Bylece Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem evlerde bulunan
ylanlarn bu iki tr dnda tehdit edilmeden ldrlmesini yasaklam
bulunmaktadr. Bu iki trn biri kuyruu ksa olandr. Nadr b. umeyl
dedi ki: Bu, ylanlardan kuyruu kesik, mavimsi bir eittir. Hamile bir
kadn bu ylana bakacak olursa mutlaka karnndakini drr. ki izgi
ise ylann srtnda bulunan iki beyaz izgidir.
gn tehdit edilmedike evlerde bulunan ylanlarn
ldrlmeyeceinin delili ise, yine Muslim'in Selm bahsinde kaydettii
Ebu Said el-Hudri Radyallahu anh'dan yle dediine dair rivayet ettii
hadistir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"phesiz Medine'de mslman olmu cinlerden bir kesim vardr. Her
kim bunlardan evlerde kalan kimseyi grrse gn sreyle onu
uyarsn. Eer bundan sonra yine ona grnrse onu ldrsn. nk o
bir eytandr."
Yine bu hususa daha nce kaydettiimiz ensardan olan gen ile ilgili
olay da delil tekil etmektedir. O evinde grd byke bir ylan
ldrm, daha sonra da kendisi lmt. Bu hususu Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem'e anlattklarnda yle buyurmutu:
"Arkadanz iin mafiret dileyiniz." Daha sonra da unlar sylemiti:

"phesiz Medine'de slama girmi cinler vardr. Onlardan herhangi bir

ey grecek olursanz gn sreyle onu uyarnz. Eer bundan sonra
bir daha size grnrse onu ldrnz. nk o ancak bir eytandr."
ez-Zerkan dedi ki: "Bu hadisten gencin ldrd cinnin mslman
olduu ve cinlerin onu ksas olmak zere ldrdkleri anlalmaz.
nk ksas her ne kadar insanlarla cinler arasnda meru ise de, bunun
kasten yaplmas art vardr. Gen ise mslman bir can ldrmeyi
kastetmemiti. O tr itibariyle er'an ldrlmesi caiz olan eziyet
verici bir varl katletmiti. O bakmdan bu, hata yoluyla ldrme
kabilindendir. Bu sebeple daha uygun olan yle sylemektir: Cinlerin
fasklar haddi aarak arkadalar karlnda onu ldrdler.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurmutur:
"phesiz Medine'de slama girmi cinler vardr. Bylelikle aralarndan
mslman olmu kimseleri ldrmekten saknlabilecek ve onlardan
kfir olanlarn ldrlmesine frsat tanyacak bir yol aklam
olmaktadr." [98]
Peki, uyarmak nasl yaplacaktr? sorusuna u ekilde cevap verilir:
Buna dair cevap Tirmiz'nin hasen olduunu belirterek kaydettii Ebu
Leyl'nn yle dediine dair rivayettir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem buyurdu ki:
"Ylan meskende grnecek olursa ona Nuh'un ahdi, Davud olu
Sleyman'n ahdi ile sana bize eziyet vermemeni sylyoruz. Eer
tekrar geri gelirse onu ldrnz."
Malik dedi ki: Allah iin ve size hiret gnn hatrlatarak bize
grnmeyiniz ve bize eziyet etmeyiniz, demesi yeterlidir. Kad Iyad
dedi ki: Zannederim bunu Muslim'in Ebu Said'den naklettii bir
rivayetten almtr. Bu rivayette Ebu Said yle demektedir:
"phesiz bu evlerde kalanlar vardr. Onlardan herhangi birisini grecek
olursanz defa onlar uyarnz." [99]
Ylanlarn ldrlme yasa Medine'deki evlere zel midir, yoksa genel
midir? Bu hususta ilim adamlarnn iki gr vardr. Hadisin zahiri
uyarlmadan nce btn evlerde ylanlarn ldrlmesinin
nehyedildiidir. Dzlklerde, llerde ise uyarmadan ldrlrler. bn
Abdi'l-Berr bunun Medine evlerine has olduu grn tercih etmitir.

[100] Ancak dorusunu en iyi bilen Allah'tr ya, daha gl grnen

birinci grtr. [101]
3- Akam vakti girdiinde ocuklar darya brakmamak: Buna delil
Muslim'in Sahih'inde Eribe bahsinde kaydettii Cbir b. Abdullah'tan
gelen hadistir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Gece bastrd m yahut akam ettiniz mi ocuklarnz (evde)
alkoyunuz. phesiz eytanlar o vakit etrafa yaylr. Gecenin bir
blm geti mi o takdirde onlar brakabilirsiniz..."
Feyzu'l-Kadr'de dedi ki: "Gecenin bir blm yani karanl bastrd m,
demektir. et-Tyb dedi ki: Gecenin bir blmnn bastrmas onun bir
blmnn girmesi demektir. Burada ise akam karanlnn uzamasnn
gerekletii gecenin ilk saatleridir. ocuklarnz alkoyunuz, buyruu,
onlar yannzda tutunuz ve darya kmalarn engelleyiniz, demektir.
Bu hususta bir tevik (mendubluk) szkonusudur... Zahiriler ise bunun
vcub ifade ettiini kabul ederler.
"nk eytan" ile kastedilen cinlerdir. Bir rivayette ise "eytann
yaylmas..." eklindedir. Bandaki lam cins ifade etmek iindir. "O
vakit yaylrlar" gece karard vakit yaylrlar, demektir. nk onlarn
geceleyin hareket etmeleri gndze gre daha rahattr. Zira karanlk,
eytann gcn daha bir pekitirir. Onlarn yaylmalarnn balad
vakit ise yapabilmeleri mmkn olan herbir eye yaprlar. Bu
sebeple onlarn ocuklara eziyet vermesinden korkulmutur."
"Gecenin bir blm geti mi" Bir baka rivayette "akamn bir blm
geti mi" onlar serbest brakn, eklindedir. "Onlar serbest brakn"
ifadesi Buhr'nin Sahih'inde ha harfi noktaszdr. (Onlar zn
anlamna gelir.) Yine bir baka rivayette ise fethal ve noktal h iledir.
(Onlar serbest brakn, demek olur.) treli de nakledilmitir. Yani
onlar kp girmekten engellemeyiniz, demek olur." [102]
Burada terekleri kesilmi gvercinler edinmeyi tevik etmeye dair
uydurulmu bir rivayete dikkat ekmek gzel olabilir. Buna gre bu
gvercinler cinleri oyalayarak ocuklara zarar vermelerini nler.
Szkonusu bu rivayet bn Abbas'tan Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem'e isnad edilerek yledir: "Terekleri kesilmi gvercinler
edininiz. nk onlar cinleri oyalayarak ocuklarnza ilimelerini
nlerler."

Bu rivayetin uydurma ve Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'e isnad

edilen bir yalan olma sebebine gelince, Muhammed b. Ziyad el-Yekuri
el-Meymuni et-Tahhann rivayeti oluudur. Bu kii hakknda Ehl-i
hadisin imam Ahmed b. Hanbel tek gz kr bir yalancdr, hadis
uydurur, demitir. bn Man ok yalancdr, bnu'l-Medin ben ondan ne
kadar hadis yazdmsa hepsini attm, demi ve olduka zayf olduunu
belirtmitir. Ebu Zr'a o yalan sylerdi, demitir. Darakutn ise o ok
yalanc birisidir, demitir. [103]
Ebu Hatim el-Bust dedi ki: "O sika ravilere hadis uyduran
kimselerdendi. Salam ravilerden mudal rivayetler naklederdi. Onun
ancak tenkid maksadyla kitaplarda anlmas hell olabilir. Ancak bu
sanat erbab nezdinde itibar yolu ile ondan rivayet nakledilebilir.
zellikle byle olmayanlar nezdinde nakledilemez." Daha sonra ondan
gelmi eitli rivayetleri kaydeder ki, bunlardan birisi de az nce
zikrettiimiz "terekleri kesilmi gvercinler edininiz..." rivayetidir.
[104]
4- Mzik ve alg aletlerinden yz evirmek: Kurtub sra suresinde yer
alan yce Allahn: "Onlardan gcnn yettii kimseleri sesinle yerinden
oynat. Onlara kar atllarnla, piyadelerinle grlt kararak baskn
dzenle, mallarna evlatlarna ortak ol, onlara batl vaadlerde bulun.
Fakat eytan onlara bir aldattan baka ne vaadeder?" (el-sra, 17/64)
buyruunu aklarken unlar sylemektedir: "yet-i kerimede alg
aletlerinin ark ve bo oyalayc ilerin haram klndna dellet eden
ifadeler vardr. nk yce Allah: "Onlardan gcnn yettii kimseleri
sesinle yerinden oynat." buyruu bir gre gre bu demektir. Mcahid
dedi ki: "eytann sesi yahut fiili ve onun gzel grd ilerden olan
herbir eyden saknmak icab eder." [105]
Beyhk, es-Snenu'l-Kbr'da [106] Abdullah b. Dinar'dan yle
dediini rivayet etmektedir: bn mer ark syleyen bir kk kzn
yanndan geti. yle dedi: Eer eytan (ktle srklemeksizin)
kimsenin yakasn brakacak olsayd bunu brakrd.
bn Ebi'd-Dnya ve Beyhk, uabu'l-man'da bn Mesud Radyallahu
anh'dan yle dediini rivayet etmektedirler: Kii bineine binip de
Allah'n adn anmazsa bir eytan onunla birlikte terkisine biner ve ona
haydi ark syle, der. Eer gzel ark syleyemiyor ise ona:
Temennide bulun, der. [107]

Yine bn Ebi'd-Dnya'nn naklettiine gre mer b. Abdu'l-Aziz -Allah'n

rahmeti zerine olsun- olunun mrebbisine unu yazmtr: "Onlarn
senin tedibin neticesinde kanaat sahibi olacaklar ilk husus balangc
eytan, kbeti Rahmann gazab olan lehviyta buzetmek olsun.
nk ilim bellemi gvenilir kimselerden bana ulatna gre alg
aletlerinin alnd yerde bulunmak ve arklar dinlemek ve bunlar
dillendirmek, suyun otu yeerttii gibi kalpte mnafkl yeertir."
[108]
5- Den lokma zerindeki rahatsz edici eyleri giderdikten sonra
yemek: Buna delil Muslim'in Sahih'inde Eribe bahsinde Cabir
Radyallahu anh'dan yle dediine dair naklettii rivayettir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem'i yle buyururken dinledim:
"Sizden herhangi bir kimsenin herbir hali srasnda yannda eytan
bulunur. yle ki yemek yerken dahi onun yannda olur. Buna gre
sizden herhangi birinizden bir lokma (yere) decek olursa, onun
zerindeki rahatszlk verici eyleri gidersin, sonra onu yesin ve o
lokmay eytana terketmesin. Yemeini bitirdii vakit de parmaklarn
yalasn. nk o, bereketin yemeinin neresinde olduunu bilemez."
Hadisi ayn ekilde bn Hibban, Sahih'inde [109], Beyhk, es-Snenu'lKbr'da [110], Ahmed Msned'in birka yerinde, Abd b. Humeyd, elMnteh'da [111], Tabern el-Mucemu'l-Kebir'de [112], Ebu'-eyh
Tabakatu'l-Muhaddisin bi Asbahan adl eserinde ve bakalar rivayet
etmilerdir.
Burada "eytan"dan kast cinsidir. eytanlardan herhangi birisine
mahsus bir ey deildir. Ebu Zr'a [113] erh-u Snen-i bn Mce
[114]'de unlar sylemektedir: "Onu eytana brakmasn." Sz geen
lokmann eytana terkedilmesi, yce Allah'n nimetinin bir bakma
kaybedilmesi dolaysyladr... Dier taraftan bu, mtekebbirlerin
huylarndandr. ounlukla byle bir lokmay almay engelleyen
kibirdir. Bu da eytann amelindendir."
6- Esnemeyi tutmak ve ses karmamak: Buna delil Muslim'in Zhd ve
rekik bahsinde Ebu Hureyre Radyallahu anh'dan naklettii u
rivayettir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
"Esnemek eytandandr. Buna gre sizden herhangi bir kimse esnedii
takdirde gc yettiince kendisini tutsun."

Yine ayn bahiste Sheyl b. Ebi Salih'den yle dediini rivayet

etmektedir: Ebu Said el-Hudri'nin bir olunu babama babasndan hadis
naklederek yle dediini dinledim: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem buyurdu ki: "Sizden herhangi bir kimse esnedii vakit elini
aznn zerinde tutsun. nk eytan girer."
Tirmiz de Snen'inin Edeb bahsinde Ebu Hureyre Radyallahu anh'dan
rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle
buyurmutur:
"Haprmak Allah'tandr. Esnemek eytandandr. Sizden herhangi bir
kimse esneyecek olursa elini aznn zerine koysun. Eer ah ah
diyecek olursa, phesiz eytan onun karnnn iinden glyor demektir
ve phesiz Allah haprmay sever, fakat esnemekten holanmaz."
Yine Tirmiz'nin Snen'inde Ebu Hureyre Radyallahu anh'dan rivayete
gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
"Namazda esnemek eytandandr. Herhangi bir kimse esnedii takdirde
gc yettiince esnemesini tutsun."
Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: Ebu Hureyre'nin hadisi hasen, sahih bir
hadistir.
bn Hacer dedi ki: "bn Battal dedi ki: Esnemenin eytana izafe
edilmesi, raz olu ve isteyi anlamnda bir izafettir. Yani eytan insan
esnerken grmekten holanr. nk bu insann suretinin deiiklie
urad bir haldir ve bundan dolay o da gler. Yoksa bu esnemeyi
eytan yapmtr, demek istemiyor. bnu'l-Arab dedi ki: riin eytana
nispet ettii ho olmayan herbir iin, eytann o ie vasta oluundan
dolay nispet edildiini ve riin melee nispet ettii herbir gzel
fiilin, melein onun vastas olmas dolaysyla ona nispet edildiini
aklam bulunuyoruz. (bnu'l-Arabi devamla) dedi ki: Esnemek karnn
dolu olmasndandr. Tembellikten ne'et eder. Bu ise eytan vastasyla
olur. Haprmak ise gdann azaltlmasndandr. Bu ise insan
alkanla gtrr ve bu melein vastas ile olur. Kimi ilim adam
yle demitir: Esnemenin eytana nispet edilmesi onun ehvet ve
arzulara armasndandr. nk bu bedenin arlndan,
gevemesinden ve tokluktan ortaya kar. Maksat ise byle bir davran
douran sebebten sakndrmaktr ki, bu da alabildiine yemek
demektir." [115]

7- Yabanc kadnla babaa (halvette) kalmamak: Buna Tirmiz'nin

Rad (st emmek) bahsinde naklettii Ukbe b. mir Radyallahu anh'n
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'in yle buyurduuna dair rivayeti
delildir:
"Sakn kadnlarn yanna girmeyiniz. Ensardan bir adam:
Ey Allah'n Rasl kayn hakknda ne dersin, diye sordu. Peygamber:
"Kayn lmdr" diye buyurdu.
(Tirmiz) dedi ki: Bu konu hakknda mer, Cbir ve Amr b. el-s'dan
gelmi rivayetler vardr. Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: Ukbe b. mir'in
rivayet ettii hadis hasen, sahih bir hadistir. Kadnlarn (yalnzken)
yanlarna girmenin ho olmay, anlam itibariyle Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellemden rivayet edilen u buyrua benzemektedir:
"Bir erkek, bir kadnla halvette (babaa) kalrlarsa, mutlaka ncleri
eytan olur."
Feyzu'l-Kadr'de dedi ki: "Mutlaka ncleri eytan olur." Vesvese ile
ehveti galeyana getirmekle, hayay kaldrmakla, masiyeti gzel
gstermekle ncleri olur. Ta ki cima ile onlar bir araya getirinceye
yahutta bundan daha aa cimaya drmeye yakn cima
mukaddimelerini iletinceye kadar. Buradaki yasak, haramlk bildirmek
iindir. bn Cerir de es-Sevri gibi, erkein hanmna ait cariyenin hanm
yokken kendisine hizmet etme hali gibi kanlmaz durumlar istisna
etmitir." [116]
evkn dedi ki: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin "bir erkek, bir
kadnla babaa kalrsa mutlaka ncleri eytandr" buyruunda
belirtilen durumun sebebi udur: Erkek kadna kar istek duyar. Buna
sebep de onun ftratndaki kadna meyletme arzusudur. nk onun
yapsnda kadnla birlikte olma istei vardr. Ayn ekilde kadn da
erkee istek duyar... Bununla birlikte eytan her birinin dierine kar
isteini galeyana getirme yolunu bulur ve neticede masiyet ortaya
kar." [117]
Selef -yce Allah'n rahmeti zerlerine olsun- byle bir halvetin
tehlikesini idrk ettiklerinden tr, bu iten olduka saknrlard.
Nitekim Ata b. Ebi Rebah -Allah'n rahmeti zerine olsun- yle
demitir: "Eer beytu'l-mal bana emanet edilse gerekten emin

olduumu ortaya koyarm, fakat ok irkin bir cariyeye kar dahi

kendimden emin deilim."
Zeheb bu szle ilgili olarak unlar sylemektedir: "Derim ki -Allah'n
rahmeti zerine olsun- gerekten doru sylemitir. nk hadiste
yle buyurulmutur: "Dikkat edin! Sakn bir erkek, bir kadnla babaa
kalmasn. nk phesiz onlarn ncleri eytandr." [118] Hadisi
Ahmed, Tirmiz Fiten bahsinde ve Hkim rivayet etmi olup, Hakim
sahih olduunu belirtmi, bu hususta Zehebi de ona muvafakat
etmitir.
8- Kadnn olduka zaruri bir hal olmadka evinden kmamas:
Tirmiz'nin Snen'inde Red bahsinde Abdullah b. Mesud'dan rivayete
gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur: "Kadn
avrettir. O dar kacak olursa eytan da ona baktrr."
Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: Bu hasen, garip bir hadistir. Elbn -yce
Allah'n rahmeti zerine olsun- hadisin sahih olduunu sylemitir.
bn Huzeyme Sahih'inde [119] geen hadisi rivayet etmi ve sonunda
unu da eklemitir: "Kadnn Rabbinin rzasna en yakn olaca hal, o
evinin iinde ikenki halidir." Yine bu fazlal buna yakn ifadelerle bn
Hibban da [120] rivayet etmitir. Tabern, el-Mucemu'l-Kebir'de [121]
rivyeti ylece zikretmektedir: "phesiz kadn avrettir ve o evinden
dar kt m eytan ona baktrr. Kadn da: Beni kim grdyse beni
beendi, der. Kadnn yce Allah'a en yakn olduu hali evinin iinde
olduu haldir."
Feyzu'l-Kadr'de dedi ki: "eytan ona baktrr." Yani onu saptrmak
yahut onun vastasyla bakalarn saptrmak iin ona baklmasn
salar. Bylelikle onlardan birini ya da ikisini fitneye drr... Tyb
dedi ki: Hatra gelen mana udur: O evinde bulunduu srece eytann
onu gnaha sokma yahut insanlar gnaha srkleme midi yoktur.
Dar kt m kadn hakknda da, bakalar hakknda da bu mide
kaplr. nk kadn onun alardr ve alarnn en bydr."
En ufak bir teredddn bulunmad hak u ki; slm mslman kadn
evinde oturmaya armtr. nk bu yolla kadnn iffeti korunur,
hayas muhafaza edilir. Onun sebep olaca fitneler ve onun fitneye
maruz kalmas nlenir. Bundan dolay selef, kadnn evinde kalmasn
tevik etmitir. Onun evinde namaz klmasnn mescidde namaz

klmasndan hayrl olduunu belirtmilerdir. Sevr dedi ki: "Yal dahi

olsa kadn iin evinden hayrls yoktur." [122]
Ayn ekilde: "Ben bugn kadnlarn bayramlara kmalarn dahi ho
grmyorum" demitir. [123]
bnu'l-Mbarek dedi ki: "Ben bugn kadnlarn bayramlara kmalarn
ho grmyorum. ayet kadn mutlaka kmak isterse kocas ona
temizlik hallerinde kmasna izin versin ve sslenmesin. Eer ancak
byle kmakta direnirse bu sefer kocann onu bu iten alkoyma hakk
vardr." [124]
Ebu Hanife dedi ki: "Bayramlarda dar kmalar iin kadnlara ruhsat
verilirdi. Bugn ise ben bunu ho grmyorum. Onlarn cuma
namazlarnda bulunmalarn da, farz namazlar cemaatle klmalarn da
ho grmyorum. Yalanm kadnn yats ve sabah namazlarnda
bulunmalarna ruhsat veriyorum. Bunun dndakilerinde ise hayr."
[125]
Bu szleri bu imamlar kendi dnemleri hakknda sylemektedirler. Ya
bizim bu zamanmz, zamanmzdaki kadn fitnesini, mslman
lkelere fsklarn kadnlar sebebiyle trl fitnelere dren yollar
celbettiklerini grselerdi ne derlerdi? Allah yardmcmz olsun.

11. Ticaret Ve Pazarlara Girmek

1- Ticaret yapanlarn sadaka vermeye dikkat etmeleri: Buna delil

Tirmiz'nin Snen'inde Buy (al-veri) bahsinde Kays b. Ebi Gareze'nin
yle dediine dair kaydettii rivayettir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem bizim yanmza kp geldi. O srada bizler "simsarlar" diye
adlandrlrdk. yle buyurdu:
Ey tccar topluluu, phesiz eytan ve gnah alverite hazr
bulunurlar. O bakmdan alveriinide(n ayrca) sadaka veriniz.
Ebu sa (Tirmiz) dedi ki: Kays b. Ebi Gareze'nin hadisi hasen, sahih bir
hadistir. Bunu Mansur, el-A'me, Habib b. Ebi Sabit ve birden ok kii
Ebu Vil'den, o Kays b. Ebi Gareze'den diye rivayet etmilerdir. Kays'n,

Peygamberden, diye bunun dnda yapt bir rivayeti olduunu

bilmiyorum.
"Semsire: Simsarlar"n tekili "simsar" lafzdr ki; bu da belli bir karlk
ile bakasnn maln satan kimse demektir.
2- Kii nemli bir ihtiya olmakszn ar-pazara gidip gelmekten
saknmaldr. arya gidecek olursa ihtiyacn grr grmez hzlca
kmaldr. Muslim, Sahih'inde Fedailu's-Sahabe bahsinde rivayet
ettiine gre Mutemir b. Sleyman dedi ki: Babam bize yle derken
dinledim: Bize Ebu Osman, Selman'dan naklen dedi ki: Eer gcn
yeterse sakn pazara ilk giren ve oradan en son kan kii sen olma.
nk oras eytann savat yerdir ve bayran oraya diker...
Nevev der ki: "Pazar hakknda: "Oras eytann sava alandr" demesi
ile ilgili olarak dilbilginleri yle demilerdir: "Mareke: sava alan"
kahramanlarn birbirleri ile dmeleri dolaysyla sava yerinin addr.
Pazar ve eytann pazardakilere yaptklar ve onlara verdii zarar
savaa benzetilmitir. Buna sebep ise ar-pazarlarda kandrmak, hile
yapmak, yalan yeminler, fsid akitler, kardeinin yapt alveri
stne alveri yapmalar, onun pazarlk yapt bir eyi pazarlk etme,
l ve tartlarn hileli ve eksik yaplmas oka grldnden
trdr. "eytan oraya sancan diker" ifadesi de onun orada kalc
olduuna ve yardmclarnn insanlar birbirlerine kar kkrtmak ve
sz geen bu ktlklerle benzerlerini ilemeye itmek iin
toplandklarna iarettir. O halde ar-pazar hem onun, hem de onun
yardmclarnn yeridir." [126]
Kurtub dedi ki: Bu hadis zellikle erkeklerin kadnlar ile birlikte
kartklar bu dnemlerde [127] pazarlara girmenin mekruh olduuna
delildir. Alimlerimiz de byle demilerdir. ar-pazarlarda batl
oalp, oralarda mnkerler ortaya knca dinde fazilet sahibi ve
kendilerine uyulan kimselerin oralara girmeleri mekruhtur. Bu onlarn
Allah'a isyan olunan yerlerde bulunmaktan uzak bir ekilde temiz
kalmalar iindir. Dolaysyla yce Allah'n ar-pazarda bulunmak ile
mptela kld kimselerin hatrna eytann ve askerlerinin bulunduu
bir yere girdiini hatrlamas ve eer orada kalacak olursa helak
olacan unutmamas gerekir. Kimin durumu byle olursa kendisi iin
zaruri olan miktar kadaryla orada bulunur, bylece bunun kt
akbetinden ve onun belasndan korunmaya alr." [128]

12. Yolculukta

1- Yolculuk yapann yolculukta beraberinde iki ve daha ok kimse

bulunmasna zen gstermelidir. nk bn Huzeyme, Hakim, Tirmiz,
es-Snen'l-Kbr'da Beyhak, Eb Dvd, Muvatta'da Malik, Msned'de
Ahmed'in rivayet ettiine gre Amr b. uayb babasndan, o dedesinden;
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
"Bir binici eytadr. ki binici iki eytandr. ise kafiledir."
Ahmed'in lafz bu ekildedir. el-Fethu'r-Rabbn'de hadisin hasen
olduunu belirtmektedir. [129]
bn Kuteybe hadisin manas hakknda unlar sylemektedir: "Nasl ki bir
hrsz ve yrtc hayvan bir kiiyi gzleri kesiyorsa, eytann da gz bir
kiiyi keser. Bu sebeple tek bana yola karsa belya maruz
kalacandan bir eytan demektir. ki binici ise iki eytandr. nk
herbirisi byle bir eye maruzdur. nk bunlarn herbirisi yolculukta
tek bana kalmay setiinden tr eytann yolunu izlemi olur."
[130]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in: " kii ise bir kafiledir" diye
buyurmas bu ekilde yalnzln ortadan kalkmas, nsiyetin meydana
gelmesi ve bakalarnn onlara zarar verme mitlerinin kesilmesinden
trdr.
Bu Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in Ebu Bekr Radyallahu anh
ile beraber iki muhacir olarak kmalar ile elimemektedir. Buna
sebep ise, mriklerin kendilerine zarar vereceklerinden korkmalar
yahutta yolculukta tek bana yolculuk yapmasnn mekruh olmay,
onun zelliklerinden olmasdr. nk bu o bakasndan farkl olarak
eytann errinden emniyet altnda idi. Nitekim Hafz el-Irak de byle
demitir.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in haberciyi tek bana
gndermesi ise, onunla gnderilen haberin ulatrlmasnda sratin
gerekli oluundan dolaydr. Bununla birlikte ona yolda grecei
arkadalarla birlikte yol almasn da emrederdi. Buna gre eliki
olduu iddiasnda bulunan birtakm sapklarn iddialar da rtlm
olmaktadr. [131]

2- Yolculuk ve benzeri hallerde herhangi bir yerde konaklama

esnasnda vadilere ve yollara dalmay terketmek ve birarada
bulunmaya dikkat etmek:
Eb Dvd, Snen'inin Cihad bahsinde rivayet ettiine gre Ebu Salebe
el-Hueni Radyallahu anh dedi ki: nsanlar bir yerde konakladklar
vakit vadilere ve da yollarna dalrlard. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurdu:
"Sizin bu da yollarna ve vadilerine dalma haliniz var ya; phesiz bu
haliniz eytandandr." (Ebu Salebe) dedi ki: Artk bundan sonra bir
yerde konakladlar m mutlaka birbirlerine yakn olurlard. yle ki
zerlerine bir rt braklacak olursa hepsini kapatabilirdi.
Hadisi ayn ekilde bn Hibban Sahih'inde [132], Hakim de sahih
olduunu belirterek [133] ve Beyhk es-Snen'l-Kbra'da [134] rivayet
etmilerdir. Avnu'l-Mabud'da "sizin bu dalmanz eytandandr" lafznn
manas "Allah'n dostlarn korkutmak ve dmanlarn harekete
geirmek iin..." diye aklamtr.

[1] Cinler, ileride tanmlar yaplrken grlecei zere gerek suretleri ve

tabiatlar zere grlemezler. Bylelikle bu gr ile onlarn insan, ylan, kpek ve
baka ekillerde ekillenebileceklerine dair gelmi rivayetler arasnda bir eliki
olmad ortaya kmaktadr. Bu yolla da mam afi'nin: "Her kim cinleri grdn
iddia ediyorsa biz onun ehadetini kabul etmeyiz" sz de doru bir ekilde
anlalabilmektedir. Bunu Ebu Nuaym, el-Hilye (IX, 141)'de zikretmi bulunmaktadr
ki, onlarn gerek suret ve tabiatlarnda grlmeleri iddiasn kastetmektedir.
[2] Bk. el-Kamusu'l-Muht, s. 1532, c.n.n maddesi; Lisnu'l-Arab, XIII, 95
[3] Bk. Rb el-sfahn, el-Mfredt, s. 98
[4] Bk. el-Ezheri, Tehzibu'l-Luga, X, 499
[5] Bk. bn Hazm, el-Fsal fi'l-Mileli ve'l-Ahvai ve'n-Nihal, V, 12; bn Hacer, Fethu'lBari, VI, 344; el-Mnavi, Feyzu'l-Kadir, I, 113
[6] Rb, el-Mfredt; Ayrca bk. Fethu'l-Bari, VI, 344
[7] V, 12
[8] Mecmu'l-Fetv, XVIIII, 10-11
[9] Bk. bn Hazm, el-hkm, II, 166
[10] IX, 119
[11] bn Abdi'l-Berr, et-Temhd, XI, 116
[12] Cmiu'l-Beyn, VIII, 237
[13] Cmiu'l-Beyn, VIII, 237
[14] el-Azimbd, Avnu'l-Mabud, I, 12; Ayrca bk. el-Mnav, Feyzu'l-Kadir, I, 99
[15] Mecmu'l-Fetav, XVIIII, 39; Ayrca bk. bnu'l-Kayyim'in Haiyesi, XIV, 8
[16] VII, 315
[17] bnu'l-Kayyim, Bediu't-Tefsir, IV, 248
[18] Fethu'l-Br, VIII, 240
[19] Melimu't-Tenzil, VI, 345; Ayrca bk. bn Abdi'l-Berr, et-Temhid, XI, 117
[20] Bk. Tabern, el-Mucemu'l-Kebir, IV, 214
[21] Bk. el-Bezzar, Msned, VII, 97, rivayet no: 2655; Ayrca bk. Hilyetu'l-Enbiya,

VI, 245; Ebu Ya'la, el-rad, II, 187

[22] VI, 357
[23] II, 316
[24] II, 339
[25] Mecmu'z-Zevid, IX, 199'da unlar sylemektedir: "Hadisi Tabern rivayet
etmi olup, ravileri arasnda tanmadm kimseler vardr." Ayrca bk. Fethu'l-Kadir,
I, 205
[26] Bunun nerede getiini tespit edemedim.
[27] Fethu'l-Br, VII, 4; Ayrca bk. Lisnu'l-Mizn, VII, 301
[28] Bk. Fethu'l-Br, IV, 114; Ayrca el-Mbarek Fri, Tuhfetu'l-Ahvez, III, 291
[29] III, 291
[30] el-Cmiu li Ahkmi'l-Kur'n, XIV, 179-180
[31] et-Temhid, XIV, 229
[32] et-Temhid, XIV, 233-234
[33] Fethu'l-Br, X, 180
[34] Fethu'l-Br, X, 181
[35] Feyzu'l-Kadr, I, 266
[36] VI, 161
[37] I, 74
[38] XX, 116
[39] Fethu'l-Br, X, 193
[40] Bk. ez-Zrkan erhi, IV, 299
[41] ez-Zrkan erhi, IV, 299
[42] Mecmuu'l-Fetava, XIX, 39-41
[43] Bk. Fethu'l-Br, X, 114

[44] Bk. Kefu'z-Zunun, II, 1422

[45] Fethu'l-Br, X, 202
[46] Bk. Telhisu'l-Habir, III, 235
[47] et-Temhid, XII, 184; Ayrca bk. ed-Diraye fi Tahrici Ehadisi'l-Hidaye, II, 142
[48] VI, 80
[49] Fethu'l-Br, VI, 460
[50] Fethu'l-Br, VI, 219
[51] Fethu'l-Br, VI, 220
[52] Bk. bn Huzeyme, es-Sahih, I, 330
[53] Bk. bn Hibban, es-Sahih, IV, 327
[54] Bk. e-ai, Msned, II, 251
[55] Bk. el-Hallal, es-Snne, I, 191
[56] Bk. Ebu'l-Mehasin el-Hanef, Mutasaru'l-Muhtasar, II, 245; Tabern, elMucemu'l-Evsat, III, 93; Deylem, el-Firdevs, IV, 37; Darakutn, lel, V, 342
[57] Feyzu'l-Kadr, I, 282
[58] V, 307
[59] I, 299
[60] I, 209
[61] Bu bundan nceki hadiste geen Madan b. Ebi Talha el-Yamuri'dir.
[62] Dabk: Fars diyarnn uzak yerlerinde bilinen bir ehirdir. Bk. Mucemu
Mesta'cem, II, 531
[63] erhu's-Suyuti, II, 98
[64] el-Ehadsu'l-Muhtare, VII, 42
[65] Feyzu'l-Kadir, IV, 5
[66] et-Temhid, IV, 194

[67] I, 242
[68] I, 250
[69] I, 458
[70] VI, 98
[71] I, 369
[72] Neylu'l-Evtar, II, 379
[73] Bk. Mecmu'z-Zevid, II, 242
[74] IV, 603
[75] I, 337
[76] I, 409
[77] I, 21
[78] Bk. bn Abdi'l-Berr, et-Temhid, XXII, 333; ez-Zerkan erhi, I, 486; Tevilu
Muhtelifi'l-Hadis, I, 132; Avnu'l-Mabud, II, 113; Nes, Snen'inde Sindi haiyesi, II,
56
[79] Bk. Mecmu'l-Fetava, XIX, 41
[80] Temhid, XIX, 45-47
[81] Nevevi erhi, VI, 66
[82] s. 65
[83] III, 391
[84] Temhid, I, 116
[85] Feyzu'l-Kadr, II, 356; Ayrca bk. Tuhfetu'l-Ahvez, VI, 57
[86] II, 294
[87] VII, 187
[88] X, 88
[89] I, 168

[90] II, 99
[91] Nevevi erhi, XVI, 170-171
[92] V, 145
[93] I, 256
[94] Feyzu'l-Kadr, IV, 404
[95] Fethu'l-Br, XI, 86
[96] Fethu'l-Br, XI, 87
[97] Fethu'l-Br, XI, 87
[98] erhu'z-Zerkani, IV, 497
[99] erhu'z-Zerkani, IV, 497
[100] Temhid, XVI, 25
[101] Bk. erhu'z-Zerkani, IV, 494
[102] Feyzu'l-Kadr, I, 423
[103] Zehebi, Mizanu'l-tidal, III, 552-553
[104] el-Mecuhi, II, 250; Ayrca bk. bn Adi, el-Kmil fi Duafai'r-Rical, VI, 130; Hatib
Badadi, Tarihu Badad, V, 279; ez-Zrai, Nakdu'l-Menkul, s. 94
[105] el-Cami li Ahkmi'l-Kur'n, X, 290
[106] X, 223
[107] ed-Durru'l-Mensur, V, 308
[108] ed-Durru'l-Mensur, V, 308
[109] XII, 54
[110] VII, 278
[111] s. 324
[112] III, 88
[113] Feyzu'l-Kadir, II, 350

[114] s. 236
[115] Fethu'l-Br, X, 613; Ayrca bk. Suyuti, ed-Dibac ala Sahih-i Muslim, VI, 298;
Suyuti, erhu Snen-i bn Mce, s. 68; bnu'l-Esir, en-Nihaye fi Garibi'l-Hadis, I, 204
[116] Feyzu'l-Kadr, III, 78
[117] Neylu'l-Evtar, VI, 231
[118] Siyeru Almi'n-Nbel, V, 88
[119] bn Huzeyme, Sahih, III, 93
[120] bn Hibban, Sahih, XII, 413
[121] Tabern, el-Mucemu'l-Kebir, IX, 295
[122] Temhid, XXIII, 402
[123] Temhid, XXIII, 402
[124] Temhid, XXIII, 402
[125] Temhid, XXIII, 402
[126] Nevev, XVI, 7
[127] Bu szleri Kurtubi kendi zaman hakknda sylemektedir. Ya bizim zamanmz
grseydi neler sylerdi?
[128] el-Cami li Ahkami'l-Kur'an, XIII, 16
[129] VI, 53
[130] erhu'z-Zerkn, IV, 500
[131] Feyzu'l-Kadir, IV, 44
[132] VI, 408
[133] II, 126
[134] VII, 210