A M C I

VRSTE AMACA
Definicija: Pomorskim amcem smatra se plovni objekt osposobljen za plovidbu morem ija je duina 12 m
i manja, bruto-tonaa 15 GT i manja ili je ovlaten da prevozi do 12 putnika.
amac jahta je svaki amac osposobljen za dui boravak na moru.
Prema nameni amci se dele na:
amce za privredne potrebe i
za line potrebe,
na brodske amce,
amce za spasavanje
i dr.
U zavisnosti od podruja plovidbe amci se dele na:
morske amce i
rene amce
Prema pogonu amci se dele na
amce na vesla,
amce na jedra i
na motorne amce.
Prema obliku trupa amci mogu biti:
deplasmanska (deplasmanski tip amca ima zaobljen trup i njegova brzina je ograniena, istie se
dobrim stabilitetom) ili
gliserska gradnja (amac specijalne konstrukcije, uglavnom ugaonog ili trimaranskog oblika
trupa koji joj omoguava da se pomou motora vee snage klizi morem. Katamaran je poseban tip
dvotrupnog amca koji je veoma stabilan, pa je pogodan za jedrilice).
Prema materijalu od kojeg je graen trup, amci se dele na:
drvene,
stakloplastine,
metalne,
ferocementne,
gumene (pneumatske).
Na jadranskoj obali susreemo ove tipove amaca:
leut,
gajeta
ajka,
kai,
batana
i dr.
U ratnoj mornarici su bili zastupljeni:
kuter,
ljupka i

ajka;

Napomena: kuter i ljuoka su pogodni za obuku u veslanju i jedrenju.

Drveni amci
Ti amci prema nainu gradnje (oplati) dele se na:
amce dodirne gradnje,
preklopne gradnje i
dijagonalne gradnje (amci u RM).
Krajnji prednji deo amca naziva se pramac, a zadnji krma. Deo amca koji zavrava pramcem zove se
pramani prostor, a onaj koji zavrava krmom krmeni prostor. Deo amca izmeu ta dva dela je sredina
amca. Gledajui prema pramcu, desno je desni bok amca, a levo levi bok amca. Donji dio amca zove se
dno amca, a iznutra je pokriveno podnicama (pajolama). Glavni uzduni nosa amca je kobilica koja se
napred nastavlja u pramanu statvu, a pozadi u krmenu statvu. Ta tri dela ine osnovu amca. Izrauju se od
hrastovog ili jasminovog drveta (esminovina).

sl.1. Tipovi amaca na istonoj jadranskoj obali:

1 - leut (latinsko jedro), 2 - gajeta, 3 - guc (oplavno jedro), 4 - batana, 5 - pasara

sl.2. Delovi drvenog amca:

1 - kobilica, 2 - rebra, 3 - platica, 4 - klupnjak, 5 - klupa, 6 - razma, 7 - ralja (viljuka), 8 - bokotitnica,
9 - zavrni voj, 10 - dokobilini voj, 11 - zatitna kobilica, 12 - krmeno ogledalo, 13 - oplata, 14 pramana statva, 15 - venac, 16 pramana statva, 17 - krmena statva
Pramac amca je otar ili ovalan, a krma otra (kod guca sl1/3.) ili u obliku ogledala (kod pasare sl1/5.).
Krma u obliku ogledala se izrauje od:
hrastovine,
dudovine (murva) ili od
jasenovine.
Popreno na kobilicu postavljaju se na jednakim rastojanjima rebra. Rebra se izrauju drveta, od dva ili tri
dela. Rebra se savijaju na pari u jednom komadu ili dva dela uputena su u kobilicu, a spoj je ojaan

sl.3 Presek drvenog amca dodirnog sistema izrade:

1 - kobilica, 2 - platice, 3 - rebrenica, 4 - uzvojni dio rebra, 5 - klupnjak, 6 - povrnica, 7 - podboke
valnice, 8 - izba, 9 - razma, 10 - bokotitnica), 11 - klupa, 12 - stubi klupe, 13 podnice, 14-pasmo
rebrenicom (svako drugo ili tree rebro). Za rebra je najbolje drvo dudovina (murva), brestovina ili
hrastovina. Neke amci imaju u uzdunici iznad rebara poloeno pasmo koje pojaava uzdunu vrstou
amca.
Rebra i okosnica amca ine kostur amca.

Preko rebara se sa spoljnje strane postavlja oplata amca. Uzduni spojevi zovu se prirubnice ili avovi, a
okomiti stikovi. Platice su obino od borovina, smrekovina ili hrastovina, a od egzotinog drveta koriste se
mahagonij ili tikovina.
Razma je zavrni voj oplate. U veih amaca razma je privrena na zavrni voj -odnosno opasa (sa
vanjske strane) i protuopasa (sa unutrranje strane). Uzdu vanjske strane opasaa tee bokotitnica koja se
izrauje od hrastovine.

sl.4. Presek drvenog amca preklopnog sistema izrade:

1 - kobilica, 2 - unutranja kobilica, 3 - platica 4 - rebro, 5 - bokotitnica, 6 - punka, 7 i 9 - povrnica, 8 klupni okov, 10 - metalni leaj ralje, 11 - razma, 12- pramana statva, 13- jarbolsko grlo, 14 - jarbolski
trag, 15 - reetkasta podnica, 16 pasmo 17 stubi klupe,- podnica, 19 - jarbol, 20-klupa

sl.5.Presek drvenog amca dijagonalnog sistema izrade:

1 - kobilica, 2 - vanjski sloj platica, 3 - rebrenica, 4 - unutaranja kobilica, 5 - pasmo, 6 - stubi klupe, 7
unutranji sloj platica, 8 - podnonica,9-podbok, 10-klupnjak, 11 - klupa, 12 okov klupe, 13-povrnica,
14 - gredica, 15 - povrnica, 16 - razma, 17 - valnica,18 - bokotitnica), 19 - izba
Kostur amca zajedno sa vanjskom oplatom i razmom ini trup amca
Sa unutranje strane bokova amca ugraen je preko rebra klupnjak (nosa za klupe). Vei amci mogu biti
sa delomino natkrivenim pramcem.
Za spajanje delova kostura amca upotrebljavaju se svornjaci, a za privren je oplate uz kostur ekseri. Svi

elini delovi amca moraju biti pocinani ili od ute mjedi; ekseri mogu biti bakarni.
amac mora biti opremljena raznim predmetima, koji mogu biti ugraeni u njegovom trupu ili se dodaju
kao inventar. Svi ti opremni predmeti amca zovu se jednim imenom oprema amci.

sl.6. Presek drvenih tipova amaca RM: A - kuter, B - tajka:

1 - kobilica, 2 - pramana statva, 3 - krmena statva, 4 - pasmo, 5 - jarbolski trag, 6 - krmeninaslon, 7
-klupa, 8 - stubi klupe, 9 - izba, 10- ralja, 11 -jarbolnica, 12 pramani karinjak, 13 - krmeni
karinjak, 14 - karinjak tropa za podizanje amca, 15-kormilo,16 - rudo kormila, 17 - podnonica
amac od stakloplastike
Trup amca je izgraen od stakloplastinog laminata. Nezasiena poliesterska i epoksidna smola, radi
poboljanja fizikih i hemijskih karakteristika laminata, ojaana je preom ili tkaninom od niti izraenih od
kalcijumaluminijskog oksidnog borosilikatnog E-stakla (sa manje od 1 % alkalija). Zavrni poliesterski sloj
(gelcout) je pigmentiran u eljenoj nijansi boje. karakteristike laminata zavise od:
vrsta smole,
mehanikih karakteristika staklenog ojaanja,
stepena meusobne adhezije (privlaenje molekula) vlakana sa smolom,
obima vlakana i njihovog smeru unutar laminata
od uslova prerade (graenja), posebno od temperature, vlanosti i trajanja polimerizacije laminata.
Kod izrade stakloplastinog laminata (trupa) primjenjuju se ovi postupci:
injekcijski - injektiranje smole pod pritiskom ili vakuumom u zatvoreni kalup u koji je prethodno
sloeno stakleno ojaanje (dobiva se glatka zatvorena povrina - trup);
kontaktni - runo polaganje staklenog ojaanja na muki ili enski kalup i njegovo impregniranje
smolom uz pomo kista, valjka ili etke (laminat je gladak samo sa jedne strane);
presovanjem - laminat se izrauje u presama (hladno presovanje pri radionikoj temperaturi, toplo
presovanje pri 120 C);
vakuumski - runo polaganje staklenog ojaanja na enski kalup, nalevanje smole u kalup i
postavljanje mukog kalupa (plastina folija, silikonska guma, stakloplastini materijal i sl.) i
ukljuivanje vakuuma (obje su povrine glatke).
Kad trup sazrije, oslobaaju se kalupi i ugrauju ostali delovi amca.

sl.7. Stakloplastini motorni amac tipa Maestral 700 - Greben Vela Luka (duina 6,96 m,
irina 2,70 m, visina boka 0,96 m)
Osim vrlo dobrih mehanikih karakteristika, pozitivne strane stakloplastinih amca su:
otpornost prema atmosverskim uticajima,
koroziji,
hemikalijama,
visoka otpornost na udar i temperaturu (do 120 C);
vrstoa je zbog kompaktnosti trupa vea nego u kod drvenih amca (20% -30%),
laki i jednostavniji su popravci,
otporni su na brodsku crvotoinu,
trup se ne rasuuje,
vanjska povrina je vrlo glatka to doprinosi veoj brzini i olakava ienje podvodnog dela od
obraslina,
proizvodnja je bra i ekonominija.
Nedostaci su:
nedovoljna krutost (to treba imati na umu pri izboru konstrukcije i oblika trupa)
neodreeno starenje materijala te je mogua pojava osmotskog procesa ako se podvodnom dijelu
trupa ne posveti potrebna panja
Stakloplastika je danas osnovni materijal za gradnju amaca i brodova (do 50 m duine), a posebno
brodskih amaca za spasavanje (otvorene, zatvorene, vatrootporne i samoponirue).
Metalni amci
Dve su vrste takvih amaca:
elini i
aluminijski

Po konstrukciji trupa slini su drvenim amcima samo su im dimenzije elemenata drukije. Elementi
elinih brodica (limovi, profili i sl.) spajaju se zakivanjem ili zavarivanjem. amci su laki od drvenih
amaca, imaju bolju vrstou i nepropusnost i jeftiniji su. Zato su pogodni i kao brodski amci za
spasavanje.
Pneumatski amci
Izrauje se od sintetikog (redovino poliesterskog) vodonepropusnog platna vulkaniziranog sintetikom
gumom, (neopren, hypanol). Valjkasti trup (pregraen u komore) oblikuje se naduvavanjem, redovno
runom pumpom (mjeh) ili iz boca sa komprimiranim vazduhom (sl.8.) Dno amca je izraeno od istog
materijala; na unutranjoj strani dna lee drvene podnice; kobilica moe biti drvena ili pneumatska. Vei
tipovi "Maestral" (RIS - Zagreb) imaju stakloplastino kruto dno i kobilicu.

sl.8. Pneumatski amac RIS-Zagreb (tip "Maestral 30 F" duina 3,50m, irina 1,163 m, teina 80 kg,
kapacitet 5 osoba, motor snage 15 kW)
Za pogon koristi vanbrodski motor (kratka osovina) odreene snage, vesla (u rezervi) i jedro.
Pneumatski amac moe posluiti i kao deo opreme za spaavanje lanova brodske posade.
amci za spasavanje (LIFE BOATS)
amci za spaavanje (life boats) su obavezni deo standardne opreme za spaavanje. amci za spasavanje i
njihova oprema izrauju se prema propisima Konvencije o zatiti ljudskog ivota na moru (SOLAS). Broj
amaca za spaavanje odreen je brojem lanova posade i brojem putnika na brodu. Smeteni su na
propisanom postolju sa ureajem za sputanje- soha (davits).

sl.9. Soha sa amcem za spasavanje

amca za spaavanje na brodu lee na sohama (sl.9.) ili na kolevkama uvrenima za palubu (vanjske
polovine strana kolevke mogu se preklapati, to olakava izvlaenje amca).
Mogu biti:
drveni,
elini
aluminijski,
ferocementni i
stakloplastini;
amci mogu biti :
otvoreni (Open Lifeboat)
poluzatvoreni (Partially Enclosed Lifeboat)
zatvoreni (Totally Enclosed), a poznajemo jo
samoispravljivi (Self-Righting Lifeboat),
spasilaki amci sa sopstvenim sistemom snabdevanja vazduhom (Lifeboat With a Self-Contained
Air Support System),
amce koji su otporni na plamen (Fire Protected Lifeboat) i
Spasilake amce koji se sputaju slobodnim padom (free fall lifeboat) (sl 10.).
Za tankere redovno se izrauju stakloplaslini, potpuno zatvoreni i vatrootporni, to se postie sprinklerskim
sistemom oroavanja trupa (10 minutni prolaz kroz vatrom zahvaen prostor).
Sl. 10. amci za spasavanje
Pogonski sistem moe biti na vesla ili propelerski mehaniki (runi) ili motorni (obvezan za amca veeg
kapaciteta). Motorni amci za spasavanje na putnikim brodovima, tankerima i brodovima za preradu ribe
imaju brzinu najmanje 6 v, a ostali 4 v. Vrlo su dobrih plovidbenih osobina i stabilni; nepotonivost
(rezervni uzgon) potpuno naplavljenih amca osigurava se zranim sanducima ili sanducima punjenim
poliuretanskom pjenom (obim za 10% vei od obima amca). Kapacitet amca (broj osoba) odreuje se
deljenjem obima amca (u m3) sa 0,396 (za amca duine 4,9 m), odnosno sa 0,283 (7,3 m i due); za
meuduine koeficijent se odreuje interpolacijom.