FUNKSIONET KONSULLORE

Postet konsullore jan organe prfaqsimi q hapen nga shteti drgues n shtetin
prits pr t mbuluar marrdhnie t caktuara me kt t fundit por q n shtrirjen e
tyre jan m t pakta se prfaqsimi diplomatik. Hapja e posteve konsullore bhet
n marrveshje midis shtetit drgues dhe shtetit prits si dhe parashikohet n
Konventn e Vjens mbi Marrdhniet Konsullore t vitit 1963. N baz t nenit
4(1) t Konvents parashikohet se: Nj post konsullor mund t hapet n territorin
e shtetit prits vetm me plqimin e tij.
N shum raste kto poste konsullore jan hapur vetm n baz t marrveshjeve
dypalshe. Kshtu psh: n vitet 1920 kinezve q jetonin n Indokinn franceze u
mohohej mbrojtja konsullore. Ndrkoh, pas nnshkrimit t Konvents KinoFranceze, Kins iu dha e drejta q t hapte tre konsullata n Indokinn franceze.
Ashtu si n rastin e marrdhnieve diplomatike vendosja e marrdhnieve
konsullore ndrmjet shteteve bhet me plqimin e tyre. Vendosja e marrdhnieve
diplomatike nnkupton automatikisht dhe vendosjen e marrdhnieve konsullore
ndrmjet shteteve. Nga ana tjetr ekzistenca e marrdhnieve konsullore nuk
nnkupton detyrimisht hapjen e posteve konsullore. Nj shtet mund t refuzoj t
pres konsuj nga nj vend tjetr me synimin pr ti dhn prparsi vendosjes s
menjhershme t marrdhnieve diplomatike me kt vend. Ai mund t krkoj,
gjithashtu, q marrdhniet konsullore t rregullohen n prputhje me disa rregulla
q lidhen psh. me numrin e konsullatave q hapen apo me prcaktimin e rrethit
konsullor t ushtrimit aktivitetit tyre. Rrethi konsullor nnkupton shtrirjen e
kompetencave t postit konsullor.
Duhet theksuar se n praktikn ndrkombtare sht prhapur fenomeni i ushtrimit
t funksioneve konsullore nga ana e prfaqsive diplomatike nprmjet seksioneve
konsullore t tyre. Seksionet konsullore prbhen nga personel diplomatik ose
vetm konsullor. Ato paraqesin prparsi n ushtrimin e funksioneve konsullore si
nga pikpamja logjistike ashtu dhe praktike pr faktin se gjenden n kryeqytetet e
vendeve ku shtrijn aktivitetin e tyre.
Madhsia e personelit qoft n konsullata qoft n seksionet konsullore t
prfaqsive diplomatike prcaktohet n marrveshje ndrmjet shtetit drgues dhe
shtetit prits. N munges t ksaj marrveshjeje t shprehur, shteti prits mund t
krkoj q madhsia e personelit konsullor t jet brenda kufijve t vlersuara prej
tij q jan t arsyeshme dhe normale duke pasur parasysh rrethanat dhe kushtet e
rrethit konsullor dhe nevojat e posame t postit konsullor.
1

Funksionet e posteve konsullore

Funksionet konsullore parashikohen nga zakoni ndrkombtare traktatet, ligjet
kombtare dhe udhzimet konsullore. Shtrirja e ktyre funksioneve prcaktohet n
prputhje me krkesat e kohs dhe vendit ku ushtrohen. e Marrveshjet dypalshe
mbi marrdhniet konsullore prcaktojn dhe detyrat e posteve konsullore.
Sidoqoft, nj prkufizim m t prmbledhur t ktyre funksioneve e parashikon
Konventa e Vjens. Ato renditen si m posht:
Mbrojtja n shtetin prits t interesave t shtetit drgues dhe t shtetasve t
tij, si individ fizik ashtu dhe persona juridik, brenda kufijve t lejuar nga
e drejta ndrkombtare;
Zhvillimi i mtejshm i marrdhnieve tregtare, ekonomike, kulturore dhe
shkencore ndrmjet shtetit drgues dhe shtetit prits dhe nxitja e
marrdhnieve miqsore ndrmjet tyre;
Informimi n lidhje me kushtet dhe zhvillimet n jetn ekonomike, tregtare,
kulturore dhe shkencore t shtetit prits dhe raportimi n qeverin e shtetit
drgues;
Lshimi i pasaportave dhe dokumenteve t udhtimit pr shtetasit e shtetit
drgues, vizave ose dokumenteve prkatse pr personat q dshirojn t
udhtojn n shtetin drgues;
Dhnia e asistencs pr shtetasit dhe personat juridik t shtetit drgues;
Kryerja e veprimeve noteriale dhe regjistrimeve civile si dhe veprimeve
administrative me kusht q t mos jen n kundrshtim me normat ligjore t
shtetit prits;
Mbrojtja, brenda kufijve t legjislacionit t shtetit prits, e interesave t
trashgimis s personave t vdekur n territorin e shtetit prits n prputhje
me ligjet e ktij t fundit;
Mbrojtja n shtetin prits t interesave t t miturve dhe personave t tjer q
i mungon zotsia e plot pr t vepruar t cilt kan shtetsin e shtetit
drgues, veanrisht kur krkohet vnia nn kujdestari e ktyre personave;
Prfaqsimi i shtetasve t shtetit drgues para autoriteteve gjyqsore t
shtetit prits pr qllimet e marrjes s masave t prkohshme n shtetin
prits pr ruajtjen e t drejtave dhe interesave t ktyre shtetasve, n rastin
kur kta shtetas nuk kan mundsi q t sigurojn n kohn e duhur mbrojtje
pr t drejtat dhe interesat e tyre.
Transmetimi i dokumenteve gjyqsore dhe jashtgjyqsore ose ekzekutimi i
gjykatave t shtetit drgues n prputhje me marrveshjet ndrkombtare n
fuqi ose ligjin e brendshm t shtetit prits.
2

 Ushtrimi i t drejtave t inspektimit t parashikuara nga normat e shtetit

drgues n lidhje me anijet q kan shtetsin e shtetit drgues ose avionve
t regjistruar n at shtet, dhe n lidhje me ekuipazhin e tyre.
Dhnia e asistencs pr anijet dhe aviont e prmendur m lart dhe pr
ekuipazhet e tyre, dhnia e deklarimeve mbi udhtimin e anijeve, shqyrtimi
dhe vulosja e dokumenteve t tyre, kryerja e hetimeve pr incidentet q kan
ndodhur gjat udhtimit dhe zgjidhja e mosmarrveshjeve ndrmjet pronarit
ose operatorit dhe ekuipazhit;
Kryerja e funksioneve t tjera q i besohen nga shteti drgues pr sa koh q
nuk jan n kundrshtim me normat e shtetit prits.
Klasifikimi i personelit konsullor
Ne kuptimin e prgjithshm, personeli konsullor mund t klasifikohet sipas statusit
t karriers n konsuj profesionist dhe konsuj joprofesionist (konsujt e nderit).
Konsujt profesionist emrohen nga shteti drgues dhe kan shtetsin e tij ndrsa
konsujt e nderit emrohen nga shteti drgues dhe zakonisht kan shtetsin e shtetit
prits ku prve funksioneve konsullore kryejn dhe aktivitete t tjera private.
Normalisht konsujt e nderit e ushtrojn aktivitetin e tyre n shtetet ose qytetet ku
shteti drgues nuk ka prfaqsi diplomatike ose konsullore.
Historikisht, klasifikimi i konsujve sipas rangut ka qene kompetence e shtetit
drgues. N baz t nenit 4(1) t Konvents Konsullore midis SHBA dhe
Mbretris s Bashkuar t vitit 1951 parashikohet se shteti drgues mund t caktoj
n seciln prej konsullatave t tij nj numr npunsish dhe t do rangu q e
konsideron t nevojshme. Po kshtu Konventa Konsullore ndrmjet SHBA-BRSS
e vitit 1964 parashikon se prve titullarit t postit konsullor shteti drgues mund t
emroj npuns konsullor t do lloji.
Konventa e Vjens mbi Marrdhniet Konsullore bn nj ndarje t till t
titullarve t funksioneve konsullore:
Konsull i prgjithshm, i cili sht prfaqsuesi konsullor i nivelit m t lart
dhe drejton nj konsullat t prgjithshme. Normalisht ai sht prgjegjs
pr marrdhniet konsullore t shtetit drgues me shtetin prits ose pr nj
rajon t madh konsullor t shtetit prits.
Konsull, i cili drejton nj konsullat t veant n nj qytet
Zvends konsull, ndihms i konsullit t prgjithshm ose konsullit;
Agjent konsullor, i cili kryen funksione ndihmse.

Sidoqoft, n baz t marrveshjeve dypalshe mund t ket ndryshime n

emrtimin e npunsve konsullor. Psh. Konventa Konsullore Polako-Sovjetike e
vitit 1958 i klasifikon konsujt n: konsuj t prgjithshm dhe zvends konsuj
ndrsa agjentt konsullor bjn pjes n nj kategori tjetr. Praktika aktuale e
Mbretris s Bashkuara sht t emroj vetm konsuj t prgjithshm, konsuj
dhe zvends konsuj si npuns konsullor. N jo pak raste jan prdorur dhe
emrtime t tjera t npunsve konsullor si konsull i prgjithshm at large,
zvends konsull i prgjithshm, emisar, agjent tregtar, konsull privat, funksionar
konsullor dhe atashe konsullor
Fillimi dhe mbarimi i funksioneve konsullore
N baz t praktiks ndrkombtare nj konsull q t njihet si i till duhet t marr
fillimisht nj dokument nga shteti drgues (patent) dhe m pas autorizimin
(ekzekuaturn) e shtetit prits. Prpara Konvents s Vjens s vitit 1963 ligjet e
shum vendeve parashikonin se nj person nuk mund t fillonte aktivitetin e tij
konsullor ose t gzonte imunitetet dhe privilegjet konsullore deri n marrjen nga
shteti prits t ekzekuaturs. Disa marrveshje konsullore dypalshe parashikojn
mundsin e dhnies s autorizimit t prkohshm pr konsujt e huaj deri n
marrjen prfundimtare t ekzekuaturs.
Ka disa prjashtime nga rregulli i prgjithshm sipas t cilit nj konsull duhet t
siguroj ekzekuaturn ose autorizimin e prkohshm nga shteti prits prpara se t
lejohet t ushtroj funksionet e tij. Psh. n legjislacionin amerikan parashikohet se:
n vendet ku nuk lshohet asnj dokument nj npuns konsullor mund t filloj
funksionet e tij kur njoftimi pr njohjen e tij ose sht publikuar n gazetn zyrtare
ose sht br i njohur ndryshe n prputhje me zakonet e vendit.
Konventa e Vjens mbi Marrdhniet Konsullore siguron procedura m t
thjeshtuara pr emrimin dhe pranimin e konsujve. Neni 10 parashikon se emrimi
sht nj shtje q rregullohet nga ana shtetit drgues ndrsa pranimi nga shteti
prits. N rastin e titullarit t postit konsullor ai pajiset me nj dokument (patentn)
i cili vrteton cilsin e tij, tregon t dhnat e prgjithshme t tij, rangun, rrethin
konsullor dhe selin e postit konsullor.
Pranimi i ushtrimit t funksioneve konsullore nga shtetit prits bhet me an t
lshimi t ekzekuaturs. N pritje t lshimit t saj konsulli mund t ushtroj
funksionet e tij mbi baza provizore. Shteti prits ka detyrimin q t njoftoj
autoritetet kompetente t rrethit konsullor pr pranimin e konsullit. Nga ana tjetr
ai ka t gjith t drejtn pr t dhn ose refuzuar ekzekuaturn dhe n kt rast
4

nuk sht i detyruar q t jap shpjegime pr nj qndrim t till. Pr sa i prket

punonjsve t tjer t postit konsullor procedura e emrimit t tyre sht m e
thjesht. Shteti drgues ka t drejtn q ti emroj lirisht ata por duke njoftuar
shtetin prits pr emrat dhe rangun e tyre n nj koh t prshtatshme.
Neni 25 i Konvents parashikon se funksionet e nj npunsi konsullor
prfundojn:
Me an t nj njoftimi t shtetit drgues pr shtetin prits se funksionet e
ktij npunsi kan prfunduar;
Me trheqjen e ekzekuaturs;
Me njoftimin nga shteti prits pr shtetin drgues se shteti i par nuk e
konsideron m at npuns si antar t personelit konsullor.
Duke qen se konsujt emrohen nga shteti drgues sht e kuptueshme q i takon
ktij shteti q t prfundoj mandatin e tyre. Nga ana tjetr shteti prits ka t
drejtn q n do koh t trheq plqimin q nj person t ushtroj funksionet
konsullore brenda territorit t tij. Kshtu psh. n Konventn Konsullore midis
SHBA dhe Mbretris s Bashkuar t vitit 1957 parashikohet se: shteti prits mund
t revokoj ekzekuaturn ose do autorizim tjetr e nj npunsi konsullor sjellja e
t cilit ka shkaktuar nj ankes serioze nga shteti prits. Si shkaqe pr kt mund t
konsiderohen ndrhyrja n punt e brendshme t shtetit prits, spiunazhi, etj.
Ashtu si dhe n rastin e prfaqsuese diplomatik, raste t tjera t mbarimit t
funksioneve konsullore prfshijn: vdekjen e npunsit konsullor ose pamundsin
e tij pr t vazhduar funksionet, shuarjen e shtetit drgues ose prits si subjekt i s
drejts ndrkombtare, mosnjohjen e qeveris s shtetit drgues nga shteti prits
etj.
Imunitetet dhe privilegjet konsullore
Ashtu si n rastin e prfaqsive diplomatike dhe personelit diplomatik dhe posteve
konsullore dhe personelit konsullor u njihen nj sr imunitetesh dhe privilegjesh
nga Konventa e Vjens e vitit 1963. Synimi i ktyre imuniteteve dhe privilegjeve
sht garantimi i ushtrimit normal i funksioneve konsullore dhe ky detyrim i lind t
gjith shteteve pal t Konvents.
Shtetet pritse, bazuar dhe n kushtet e reciprocitetit, duhet t ofrojn t gjith
asistencn pr shtetet drguese pr t lehtsuar sigurimin prej tyre t lokaleve ku
do t ushtroj funksionet posti konsullor, por dhe t akomodimit t personelit
konsullor.
5

N baz t Konvents lokalet e posteve konsullore jan t paprekshme. N kt

kuptim, autoritetet e shtetit prits nuk kan t drejt q t hyjn n ambientet e
postit konsullor me prjashtim t rasteve kur sht marr miratimi i kreut t postit
konsullor ose i personit t autorizuar prej tij. Sidoqoft, n rastet e rrezikimit t
ambienteve t posteve konsullore si pasoj e forcave madhore si zjarri, etj., kto
autoritete presupozohen se kan autorizimin pr t ndrhyr pr shmangien e ktij
rreziku. Prve ksaj, shteti prits ka detyrimin q t parandaloj do cnim t
siguris fizike t lokaleve t posteve konsullore nga persona t tret. Lokalet
konsullore, pajisjet dhe do pasuri e tyre dhe mjetet e transportit kan imunitet nga
do lloj mase ekzekutimi pr qllimet e mbrojtjes kombtare dhe nevojs publike
Lokalet e postit konsullor dhe banesa e titullarit t postit konsullor (prjashtuar
konsullin e nderit) jan t prjashtuara nga t gjitha taksat kombtare, rajonale ose
lokale duke prjashtuar taksat q lidhen me shrbimet q u ofrohen. Ky prjashtim
nuk aplikohet ndaj personave t tret q kontraktojn me shtetin drgues ose
personin q vepron n emr t tij.
Konventa u garanton paprekshmrin t gjith dokumenteve dhe arkivave t postit
konsullor n do koh dhe kudo ato ndodhen. Npunsve t postit konsullor u
njihet liria e lvizjes n territorin e shtetit prits dhe komunikimit duke respektuar
normat e ktij t fundit. Ashtu si dhe n rastin e valixhes diplomatike, dhe valixhja
konsullore dhe korrieri i saj gzojn t drejtn e paprekshmris. Sidoqoft, n rast
se ka dyshime t bazuara se valixhja konsullore prmban materiale t tjera nga ato
zyrtare, ajo mund t inspektohet nga ana e shtetit prits n prani t prfaqsuesit
konsullor t shtetit drgues.
Npunsit konsullor gzojn, gjithashtu, paprekshmrin fizike. Ato nuk mund t
arrestohen ose ndalohen n pritje t gjykimit, me prjashtim t rasteve kur kryejn
krime t rnda dhe kur nj gj e till sht vendosur nga nj autoritet kompetent
gjyqsor. N rastin kur ndaj nj npunsi konsullor ka filluar nj procedim penal ai
duhet t paraqitet prpara autoriteteve kompetente. Megjithat, kto procedura
duhet t zhvillohen duke e respektuar at dhe n nj mnyr q nuk e pengon at t
kryej funksionet e tij zyrtare. Nse nj punonjs i postit konsullor arrestohet ose
ndalohet ose nse ndaj tij ka filluar procedimi penal, ather autoritetet prkatse t
shtetit prits duhet t njoftojn menjher titullarin e postit konsullor.
Pr sa i prket imunitetit nga juridiksioni npunsit e postit konsullor nuk i
nnshtrohen juridiksionit gjyqsor ose administrativ t shtetit prits n lidhje me
aktet e kryera n ushtrimin e kompetencave t tyre. Konventa e Vjens parashikon
6

dy prjashtime nga ky rregull prsa i prket veprimeve juridike civile t npunsit

konsullor:
a. N rastin e nj padie q lind nga nj kontrat e lidhur nga nj npuns
konsullor ku ai nuk vepron pr llogari t shtetit drgues;
b. N rastin e nj padie nga nj pal e tret pr demet q lindin nga nj aksident
n shtetin prits t shkaktuar nga nj automjet.
Gjithashtu, personeli konsullor mund t ftohet t jap dshmi n procedurat
gjyqsore dhe administrative n shtetin prits por ai nuk mund t detyrohet t bj
nj veprim t till. Dshmia e npunsit konsullor nuk mund t krkohet n rastet
kur bhet fjal pr shtje q lidhen me ushtrimin e funksioneve ose me paraqitjen
e dokumenteve zyrtare konsullore.
Duhet nnvizuar fakti se shteti drgues mund t trheq n do koh imunitetet dhe
privilegjet e punonjsve t tij konsullor.
Fillimi i imuniteteve dhe privilegjeve konsullore si rregull lidhet me momentin e
hyrjes s prfituesit t tyre n shtetin prits dhe prfundon me largimin e tyre nga
ky territor ose mbarimin e afatit t caktuar nga shteti prits.