You are on page 1of 20

BAB 4 : Pengamiran

Matematik II (B 2001)

POLITEKNIK PORT DICKSON


JABATAN MATEMATIK SAINS DAN KOMPUTER
PENGAMIRAN
Proses mencari y apabila

dx

diberi disebut pengamiran.

Pengamiran ialah proses songsang bagi pembezaan


dy
dx

dy

= f (x) kamirkan f (x) utk dapatkan y f (x)dx

Pengamiran Tak Tentu.


1. Darab dengan indeks x

2.Kurangkan
indek sebanyak 1

f(x) = 2 * 4x2-1

8x

y = 4x2

3. Tambah indeks x
sebanyak 1

8x dx

8x 11
2

4. Bahagi dengan
indeks baru

Pengamiran Fungsi Algebra Asas


Tambah indeks x sebanyak 1

Rumus Kamiran xn
n
x dx

Rumus Kamiran axn

x n1
c dengan syarat n -1
n 1

Bahagi dengan
indeks baru

Tambah
pemalar c
Tambah indeks x sebanyak 1

June/JMSK/PPD/750621
1

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

n
ax dx

ax n1
c dengan syarat n -1
n 1
Tambah
pemalar c

Bahagi dengan
indeks baru

Contoh Soalan
4x 2
c 2x 2 c
2
7x 3
7 x4
7x 4
2.
dx
c
c
2
2 4
8
t6
3. t5 dt
c
6

1.

4x dx

4.

23 dy 23y c

5.

10 dz 10z c

6.

5k dk =

5k 2
c
2

Pengamiran Hasil Tambah & Hasil Tolak


Fungsi lebih drpd byk fungsi lain, kamirkan setiap fungsi satu demi satu.
a)

Pengamiran hasil tambah

b)

pengamiran hasil tolak

[p(x) q(x)]dx p(x)dx q(x)dx


[p(x) q(x)]dx p(x)dx q(x)dx

Contoh:
a. [2x 3]dx 2x dx 3 dx
=

b.

[3t

2x 3
3x c
3

2t
2t
] dt 3t 5 dt dt
3
3
=

3t 6 2t 2

c
6
3 2

c.

Tambah satu
pemalar sahaja

t6 t2
c
2 3

Tambah satu
pemalar sahaja

(3x 2)(2x 1) dx [6x


= 6x dx

x 2] dx
x 2 dx

Kembangkan utk mendapat

June/JMSK/PPD/750621
2

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

6x 3 x 2

2x c
3
2

= 2x 3

d.

x2
2x c
2

4x 3 2x 5
4x 3 2x 5
dx [

] dx
x
x
x

4x

4x 3 2x 5

c
3
5

Bahagikan setiap sebutan


pengangka dengan x

dx 2x 4 dx

Pengamiran Melalui Penggantian


Cari,

(2x 3)

dx
Gantikan (2x-3)
dengan u

Penyelesaian : anggap u = 2x 3.
du
du
2 dx
Maka,
dx
2

(2x 3)

du

dx u5

Ganti semula
u = (2x-3)

2u du

1 u51

c
2 5 1

(2x 3)6
c
26

(2x 3)6
c
12

Gantikan dx dengan

Contoh :
a. Cari kamiran bagi

(3x 5)

Anggap : u = 3x + 5

dx

Gantikan
(3x+5) dengan
u

June/JMSK/PPD/750621
3

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

du
du
3 dx
dx
3

Gantikan dx dengan

du
(3x 5) dx u 3
6

1 u7

c
3 7

(3x 5)7
c
21

Rumus-Rumus Melalui Kaedah Penggantian

Rumus Kamiran (ax+ b)

ax b
n
ax b dx a n 1

n 1

Tambah indeks n
sebanyak 1

c , n 1
Tambah
pemalar c

Bahagi dengan indeks baru


didarab dengan pekali x

a. (2x 1) dx

(2x 1) 2
c
22

(2x 1)2
c
4

(4t 7)5
(4t

7)
dt

4 5
c.
(4t 7)5

c
20

b.

2
(3x 4) dx

(3x 4)3
c
33

Gantikan semula
u dengan 3x + 5

d.

2
(3k 1) dk

(3x 4)3
c
9

(3k 1) 1
c
3 (1)

(3k 1) 1
c
3

PENGAMIRAN FUNGSI LOGARITHMA, TRIGONOMETRI & EKSPONEN

Kamiran Fungsi Salingan x,


utk semua nilai

1
;
x

Semua nilai
mesti +ve

June/JMSK/PPD/750621
4

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

x dx ln x c

ax b dx a ln ax b c
1
f' x
ax n b dx f x dx

Contoh
a)

c)

2x dx 2 x dx

d)

2t 3 dt 2 ln 2t 3 c

f)

5x 2 dx 5 ln 5x 2 c

1
ln x c
2

5x dx 5 x dx

3
1
dx 3 dx
x
x
3ln x c

b)

1
ln x c
5

e)

5 - 2x dx 2 ln 5 - 2x c

g)

h)

x
dx
3

katakan f x x 2 3
f' x 2x

maka

Tulis semula
dalam
bentuk

x
1
2x
dx 2
dx
2 x 3
3
1
ln x 2 3 c
2

p4
dp
3
katakan f x p 5 3
f' x 5p 4

Tulis semula
dalam
bentuk

maka
p4
1 5p 4
dp

dp
p5 3
5 p5 3
1
ln p 5 3 c
5

Kamiran Fungsi Trigonometri


1.
2.
3.
4.

sin x dx kos x c
kos x dx sin x c
sek x dx tan x c
2

sin ax dx a kos ax c

June/JMSK/PPD/750621
5

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

5.

kos ax dx a sin ax c

6.

sek

7.

sin (ax b) dx a kos (ax b) c

8.

kos (ax b) dx a sin (ax b) c

9.

sek

Contoh:
a)
3 kos x dx 3 kos x dx

ax dx

1
tan ax c
a
1

b)

c)

(ax b) dx

1
tan (ax b) c
a

3 sin x c

sek 2 x
1
2
2 dx 2 sek x dx
1
tan x c
2
2
kos
4x
dx

2 kos 4x dx

d)

1
sin 4x c
4

1
sin 4x c
2

kos 3 dx kos 3 xdx


1
1
sin x c
1
3
3
1
3 sin x c
3

e)

2 sin (3k 1) dk 2 sin (3k 1) dk


1
1
kos (3k 1) c
2
3
1
kos (3k 1) c
6

f)

5 sek

(1- 3x) dx 5 sek 2 (1- 3x) dx


1
5 tan (1- 3x) c
3
5
tan (1- 3x) c
3

June/JMSK/PPD/750621
6

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

g)

sin x

tan x dx kos x dx

Tulis semula
dalam
bentuk

katakan f x kos x

f' x sin x

maka
sin x

kos x

dx

- sin x

kos x

dx

ln kos x c

h)

kos x

kot x dx sin x

dx
Tulis semula
dalam
bentuk

katakan f x sin x

f' x kos x

maka
kos x

sin x

dx

kos x

sin x

dx

ln sin x c

Pengamiran Melalui Penggantian Identiti Trigonometri

Jika soalan trigo yang mempunyai kuasa maka penyelesaian masalah mesti
menggunakan identiti trigo.
Langkah-langkah penyelesaian masalah
1. Tukar ke bentuk yg boleh dikamirkar dgn menggunakan identiti trigo.
pilih identiti trigo yg sesuai
2. salin balik soalan yg telah ditukat bentuk dan selesaikan.
2
Diketahui : kos 2A 2kos2 A 1
kos 3x dx
1 Gantikan : A 3x
1
(kos 6x 1)dx
kos 2(3x) 2kos2 3x 1
2

a)

1
kos 6x dx 1 dx
2
1 1

sin 6x x c
2 6

1
1

sin 6x x c
12
2

b)

tan 3x dx
(sek 3x 1) dx
sek 3x dx 1 dx
2

1
tan 3x x c
3

2kos2 3x kos 2(3x) 1


kos 2(3x) 1
2
1
(kos 6x 1)
2

kos2 3x

2
1

Diketahui : sek 2 A 1 tan2 A


Gantikan : A 3x
sek 2 3x 1 tan 2 3x
tan 2 3x sek 2 3x - 1

June/JMSK/PPD/750621
7

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

c)

2
sin

x
dx
3

2 (1 kos 3 x)dx

1
2
(1 kos x)dx

2
3
1
2

1 dx kos x dx

2
3

1
1
2
x
sin x c
2
2
3
3

1
3
2
x sin x c
2
2
3
1
3
2
x sin x c
2
4
3

Diketahui : kos 2A 1 2sin 2 A


2 sin 2 A 1 kos 2A
1 kos 2A
sin 2 A
2
1
(1 kos 2A)
2
x
Gantikan : A
3
x
1
2
sin 2 (1 kos x)
3 2
3

Kamiran Fungsi Eksponen

1.

ax

dx e x c

1 ax
e c
a
1
ax b
dx e ax b c
3. e
a
Contoh:
2.

a)
b)
c)

d)

dx

4x

dx

1
x
2

1 2x
dx
e c
1
2

dx e x c

1 4x
e c
4
1

2e

3x 5

dx

1
x
2

1 3x 5
e
c
3

Soalan Latihan
1. Cari setiap kamiran berikut.
x4 4 3
a. [ x 3 4 x 2 ]dx =
x c
4 3
b.

[3t

c.

2
x

1
3
1
]dt = t 4 2 c
3
4
t
2t

3]dx =

2
3x c
x

June/JMSK/PPD/750621
8

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

2. Nilaikan yang berikut:

3.

a.

[k

b.

(2 z 3)

c.

4k 4]dk =

k3
2k 2 4k c
3

4 3
z 6z 2 9z c
3
2
2 4x 5
dx = x 4 c
2
x
x
2

dz =

Nilaikan kamiran yang berikut:


a.
7dz = 7z +c
b.
c.
d.

2t 3 dt =

10

x
6 x

4
2

dx =
9x

2 t5
c
5

10
c
3x 3

x dx = 2 x 3

9 2 2 3
x
x c
2
3

4x3
10 x 2 25 x c
3
4. Tuliskan semula ungkapan berikut supaya ia boleh diselesaikan
menggunakan rumus hasil tambah dan hasil tolak pengamiran.
a.
(3x - 2)2 = 3 x 3 6 x 2 4 x c

e.

b.
c.
5.

2 x 5

dz =

dengan

1
1
x 2 ( x 1)
c
=
2
5
x
2x
x
(k 1)(k 1)
1
= k c
2
k
k

Selesaikan:
a.

4 3s

b.

(6 7 x )

ds = 4s
2

3 4
s c
4

dz = 36 x 21x 2

49 3
x c
3

Soalan Latihan
1.

Dapatkan setiap kamiran berikut:

( 2 x 3) 5
c
10
(5 7t ) 6
5
c. (5 7t ) dt =
c
42
a.

4
(2 x 3) dx =

b.
d.

(3 z 6) 4
c
12
3( 4 x 8) 4
3
c
6(4 x 8) dx =
8
3
(3z 6) dz =

June/JMSK/PPD/750621
9

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

e.

(7 x 2)

dx

1
c
14(7 x 2) 2

c
3(1 3t )
1
1
dx =
c
g.
3
(4 x 5)
8(4 x 5) 2
1
c
6(3 x 5) 3

f.

(1 3t )

h.

2(3x 5)

dt =

a.

dx =

Nilaikan kamiran berikut:


8
1

1 k3 c
24
1
3 3
2
2 3
b. (3 z z ) (3 3 z )dz = 3s s c
3
2
2
p 1
dp = 1 p 3 3 p 3 c
c. 3 3
p 3p
2

a.

(1 k 3 ) 7 dk =

PENGAMIRAN TENTU
Gantikan x = a

f ( x)

[ F ( x )]ba

F ( b) F ( a )

Hasil pengamiran

a disebut had bawah


pengamiran dan b
had atas pengamiran

Gantikan x = b

CONTOH
a.

2
0

(x 1) dx [

Gantikan semua x dengan 2

x
x ]20
2

June/JMSK/PPD/750621
10

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

22
2) (0 0)
2
4
(

b.

2
1

2x 3 3x 2

2
3

Gantikan semua x dengan 0


2

(2x 2 3x) dx

22
3 2 2 2 13 3 12

3
2
3
2

16
2 3

6

3

3 2
1

6
3

x3
(4x

x
)
dx

2x

1
3

c.

2
(1)3
2 (1)2

2 2 2
3
3

8
1

8 2
3
3

3
3

SOALAN LATIHAN
a)

(x 2 5x) dx

2
3

x3
5x 2
(x 5x) dx

2
3

3
5 3

2
3

2 3 5 2

3 2

27 45 8 20

2 3 2
3
27 22

2
3
1
37
6
atau
6
6

b)

x 4 5x
dx
x3

June/JMSK/PPD/750621
11

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

x 4 5x
dx (x 5x 2 ) dx
3
x
2

x2 5


x
2

(1)
5 (2)2
5

2
(1)
2
(2)

5
1

5 2
2
2

11 9

2 2
1
2

c)

2
4

(1 3t)(1 2t) dt
4

(1 3t)(1 2t) dt ( 1 t 6t 2 ) dt
2

t2
t
2t 3
2

4
22
4
2(4)3 2
2(2)3
2
2

116
2

d)

2x
3) dx
3

2x 2

2x
3) dx
3x
3
3

3
0
3

2(3)
2(0) 2

3(3)
3(0)
6
6

18

9 6
6

e)

2x
3

6x 1 dx

June/JMSK/PPD/750621
12

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

2x 3 6x 2

2x 6x 1 dx

x
2
3

1
3

2x

3x 2 x
3
1
2 3
2 3

2
2
3 3 3 3 1 31 1
3
3

18 27 3 3 1
3

8
42
3
118
1

atau 39
3
3
3

f) Satu objek dicampakkan ke bawah daripada sebuah helikopter pada masa sifar (t=0).
Objek itu mempunyai halaju v=13 +10t meter per saat. Jika objek itu mencecah tanah
selepas 10 saat, apakah jarak helikopter daripada tanah pada masa t = 10 saat?
10

( 13 10t )dt
0

10

10t 2
13t

13(10) 5(10) 2 0
630

KAMIRAN TENTU BAGI FUNGSI SELANJAR DALAM SELANG TERTUTUP [a, b]


Contoh:
Diberi
a)

5
3

5
3

f(x) dx 6 , nilaikan kamiran berikut.

3f(x) dx
5

3 f(x) dx
3

36

b)

5
3

( 2 f(x) 3) dx

5
3

f(x) dx

2 6 3x 3

5
3

3 dx

18
Ingat!

12 15 9
6

dinilaikan
berasingan

June/JMSK/PPD/750621
13

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

HAD KAMIRAN TENTU YANG DISALING TUKARKAN

f(x) dx

f(x) dx

Apabila had kamiran disaling tukarkan,


kamiran itu bertukar tanda.

CONTOH :
Diberi
a)

5
1

1
5

h(x) dx 12 , nilaikan kamiran berikut:

b)

h(x) dx

12

1
5

(8h(x) 2x) dx

h(x) dx

5
1

h(x) dx

(8 12) x 2

Tukar tanda

1
5

2x dx

1
5

96 (1 25)
72

Kamiran Tentu Bagi Fungsi Hasil Tambah

c
a

f(x) dx

b
a

f(x)

c
b

f(x) dx

CONTOH:
Diberi
a)

6
2

6
2

f(x) dx 5 , nilaikan kamiran berikut.

3f(x) dx
6

3 f(x) dx
2

b)

6
2

(3f(x) 2) dx
6

3 f(x) dx
2

35

(3 5) 2x

15

15 (12 4)
15 8
23

Ingat!

6
2

2 dx

6
2

dinilaikan
berasingan

June/JMSK/PPD/750621
14

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

CONTOH SOALAN

1. Jika

f(x) dx

a.

7
dan
2

f(x) dx

2
1

2
1

f(x) dx

2f(x) dx

3
, nilaikan yang berikut.
2
2
b.
f(x) dx
2

2
7
2 f(x) dx
1
2
7
3
2

2
2
13

2
1
6
2

c.

f(x) dx

f(x) dx

7 3

2 2
5

f(x) dx 2 f(x) dx
2

2
7

2 f(x) dx
1
2

3
7

2
2
2

13
1

atau 6
2
2

2. Nilaikan yang berikut jika


a.

3
2

3
2

f(x) dx 1 dan

b.

(3f(x) 1) dx

3
2

3f(x)dx 1 dx
3

3 (3 2)
3 1
4

3
1

g(x) dx 4

2( g(x) dx f(x) dx)


1

3(1) x 2

2 g(x) dx 2 f(x) dx
1

2(4) 2(1)
82
10

PENGAMIRAN TENTU MENGGUNAKAN KAEDAH GANTIAN


a.

x x

dx

Andaikan
u = x2 + 2
du
= 2x
dx

KESIMPULANNYA
1.

Andaikan U

2.

Bezakan U

3.

dx jadikan tajuk

4.

gantikan nilai x dalam u

5.

kamirkan dan selesaikan

June/JMSK/PPD/750621
15

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

du
2x
Apabila x = 0 maka u = 0 + 2 = 2
Apabila x = 1 maka u = 1 + 2 = 3
dx =

Maka kamiran menjadi :


3

3
x u
2

du 1 3

u du
2x 2 2

1 u4

2 4

1 3
24

2 4
4
1 81 16

2 4
4
65

b.

3
dt
t3
Andaikan
u=t+3
du
=1
dt
du = dt
Apabila t = 1 maka u = 1 + 3 = 4
Apabila t = 6 maka u = 6 + 3 = 9
Maka kamiran menjadi :

June/JMSK/PPD/750621
16

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)
9

3
3
dt
dt
t3
u
4
9

3 u 2 du
4

1
2

u
1

1
2

3 2u

6 9 4
6(3 2)
6

CONTOH SOALAN :
1

1.

2 2x 1

dx

Andaikan
u = 2x + 1
du
=2
dx
du
dx =
2
Apabila x = 0 maka u = 2(0) + 1 = 1
Apabila x = 1 maka u = 2(1) + 1 = 4
Maka kamiran menjadi :
3

3
2 u
1

du
u3 du
2
1
u4

34 14


4
4
81 1


4 4
20
3

2.

2z
2

4z
2

dz

June/JMSK/PPD/750621
17

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

Andaikan
u = 2z2 + 1
du
= 4z
dz
du
dz =
4z
Apabila z = 0 maka u = 2(2) 2 + 1 = 9
Apabila z = 1 maka u = 2(3) 2 + 1 = 19
Maka kamiran menjadi :
19

4z du
9 u2 4z

19

du

19

u-2 du
9

u-1

-1

19

9
19

1

u 9
1 1

19 9
- 9 19

171
10

171

3.

t 5t
3

1 dt

-1

Andaikan
u = 5t4 + 1
du
= 20t3
dt
dt =

du
20t 3

Apabila t = -1 maka u = 5(-1)4 + 1 = 6


Apabila t = 2 maka u = 5(2)4 + 1 = 81
Maka kamiran menjadi :

June/JMSK/PPD/750621
18

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)
81

3
t u
6

81

du
1

u du
3
20t
20 6
1 u2

20 2

81

1 812 6 2

20 2
2
1 6561 36

20 2
2
1 6525
20 2
6525

40
1
163
8

4.

dk
k2 1
Andaikan
u = k2 + 1
du
= 2k
dk
du
dk =
2k
Apabila k = 0 maka u = 1
Apabila k = 3 maka u = 4
Maka kamiran menjadi :

June/JMSK/PPD/750621
19

BAB 4 : Pengamiran
Matematik II (B 2001)

k 1
2

dk

k
du

u 2k

1
u 2 du
2 1
1
2

1 u

2 1
2

1
2u
2

1
2

1
u2

1
4

4 1
2 -1
1

SOALAN LATIHAN
1. Dengan menggunakan kaedah kamiran berhad, kamirkan setiap yang berikut:
a)
c)
e)

x 1 dx
2x x dx
kos x x dx
2

0
0

-2
0

b)
d)
f)

-2

2x 3x dx
x 3x dx
2 tan x dx
3

1
4

2
3

2. Dengan menggunakan kaedah kamiran berhad, kamirkan setiap yang berikut:


a)

c)

2x x 2 3 dx

3x
-2

6x
2

dx

b)

3 3x x
3

d)

x2 -2

dx

dx

June/JMSK/PPD/750621
20

You might also like