INFORMATIKA 2

VON NEUMANOVA ARHITEKTURA RAUNALA

- John Von Neumann - 1903-1957
- Prvi puta se spominje u radu: John von Neumann: (1945) "First Draft of a Report on the EDVAC".
- VNAR se jo naziva "koncept memoriranog programa" (stored program concept)
- 3 izvorne (prvobitne) karakteristike koncepta izvorne VNAR su bile:

binarni brojevni sustav

operandi duljine 40 bita

strojni jezik

VON NEUMANNOVA AR: PREGLED OSNOVNIH OSOBINA

Von Neumann je postavio slijedede principe za arhitekturu DR:
1. Opda namjena i potpuno automatsko izvoenje programa
2. Raunalo mora pohranjivati program, podatke i meu-rezultate
3. Instrukcije su svedene na numeriki kod
4. Nema razlike u pohranjivanju instrukcija u odnosu na pohranjivanje podataka
5. Aritmetika jedinica slui za izvravanje aritmetikih operacija
6. Upravljaka jedinica je jedinica koja razumije instrukcije
7. Komunikacija s vanjskim svijetom se odvija preko U/I jedinice

DVIJE KLJUNE IDEJE VN AR

Koncept memoriranog programa

Instrukcije su zajedno s podacima spremljene u memoriji

Instrukcije su zapisane u obliku binarnih brojeva

- ovaj koncept u potpunosti vrijedi danas

Instrukcije se izvode sekvencijalno

Instrukcija se izvode jedna za drugom: jedna po jedna

- ovaj koncept kao opdi princip vrijedi i danas,

- Ipak, danas kod suvremenih procesora postoji cijeli niz paralelnosti u izvravanju , a osobito u predvianju
koja de biti slijededa instrukcija kako bi se izvrila barem djelomina priprema za njeno izvoenje
- Kod viejezgrenih procesora takoer je prisutan taj princip

ZNAAJKE VNAR KOJE I DALJE VRIJEDE

Linearno adresibilna memorija sa dimenzijom rednog broja bajtova odnosno rijei kao adrese
- 0 oznaava prvu adresu
- n-1 oznaava posljednju adresu
Jedinstvena memorija za spremanje kako podataka, tako i programa
- Podaci i programi se spremaju u istu memoriju te dobivaju poetnu relativnu adresu 0
- Relativna adresa je fizika adresa umanjena za Offset (udaljenost od poetne fizike adrese)
- U rijetkim izvedbama procesora postoji rardvajanje memorije na dva dijela:podatkovna i programska
Ne postoji eksplicitno razlikovanje izmeu podataka i instrukcija
- razlikovanje je mogude jedino implicitno preko operacija koje se nad njima izvravaju
- stroj tretira sadraj memorije isto bez obzira na podatke i instrukcije
Znaenje (semantika) nije sastavni dio podataka
- za bilo koju kombinaciju bajtova nije mogude samo na temelju njenog sadraja zakljuiti to predstavlja
(znai)
znaenje podataka je sadrano u logici programa
Raunalo obrauje i podatke i informacije:
- pomodu logike sadrane u hardveru obrauje podatke (reprezentirane putem binarnih brojeva)
- Pomodu logike softvera obrauje informacije (podaci koji sadre semantiku - znaenje)

VON NEUMANNOVA ARHITEKTURA RAUNALA

- Od poetnog cilja da se pomodu digitalnog raunala rjeavaju sloene kalkulacije diferencijalnih jednadbi,
raunalo se do danas pretvorilo u: Snaan komunikacijski alat za obradu i posredovanje informacija i znanja
- Sve to, raunalo konstruirano prema VNAR, postie iskljuivo operacijama nad binarnim brojevima

OSNOVNI DIJELOVI DIGITALNOG RAUNALA PREMA VNAR

1. Aritmetiko logika jedinica (ALU)
2. Upravljaka jedinica (Control Unit)
3. Memorijska jedinica (memory Unit)
4. Sabirnica (Bus)
5. Ulazno izlazna jedinica (Input/Otput Unit)
6. Periferni ureaji (Peripheral Devices)
- Procesor je zajedniki naziv za upravljaku i aritmetiko logiku jedinicu - esto se naziva CPU (Central
Processing Unit)

ALU ARITMETIKO-LOGIKA JEDINICA

to ALU radi? - naziv govori: Arithmetic and Logic Unit

aritmetiko = izvrava aritmetike operacije (rauna)

logika = izvrava logike operacije

izvrava bit-operacije

- ALU radi samo sa cijelim brojevima:

Floating Point operacije: izvodi poseban FP procesor

FPO se mogu programski izvoditi kao cjelobrojne operacije

- Svi ostali dijelovi raunala slue radu ALU

SASTAV ALU
Sastoji se od:

ALU u uem smislu

- Sklopovi koji izvravaju aritmetike i logike operacije

Registri koje ALU neposredno koristi

- Registri opde namjene

- Akumulator(i)
- Statusni registar

Sklopovlje koje ih povezuje

REGISTRI
- Registri su brze memorije sa direktnim pristupom
- Njihova brzina odgovara brzini rada UJ i ALU sklopovlja
- Registri sadre privremene rezultate rada ALU
- Sadraj registara su nizovi binarnih vrijednosti (0,1)
- Izgraeni su kao nizovi bistabila
- Svaki bit - po jedan bistabil
- Bitova u jednom registru (2x): 8, 16, 32, 64,128 bita !
- CPU najede sadri od 32 na vie registara

UPRAVLJAKA JEDINICA
- UJ => CU - Control Unit
- Jedan je od glavnih dijelova u vNAR
- esto zauzima najvedi dio CPU (ak i preko 80%)
- Upravlja cijelim tokom rada mikroprocesora:

Generira upravljake signale

Sinkronizira saobradaj meu modulima

Sinkronizira prijenos podataka preko:

o Upravljake sabirnice
o Sabirnice podataka
o Adresne sabirnice

Glavna zadada upravljake jedinice

- Izvravanje instrukcija u irem smislu, a obuhvada:

Pribavljanje instrukcije

Dekodiranje instrukcije (opkod)

Aktiviranje izvrenja instrukcije

INSTRUKCIJA I INSTRUKCIJSKI SKUP

Instrukcija
- jedna operacija iz iz skupa mogudih instrukcija koju je procesor u stanju izvriti
Instrukcijski skup
- skup svih strojnih instrukcija koje procesor moe izvesti
- Zavisi od pojedinog tipa procesora
- IS predstavlja arhitekturu procesora

- Svaka instrukcija ima svoju binarnu ifru koja se naziva operacijski kod (opkod)
- Instrukcije su ugraene kao digitalni elektroniki sklopovi u UJ

GLAVNI DIJELOVI UPRAVLJAKE JEDINICE

- Program Counter programsko brojilo

Sadri adresu slijedede instrukcije

- Instruction Register instrukcijski registar

Sadri instrukciju dohvadenu iz memorije

- Instrukcijski dekoder

Dekodira instrukciju i aktivira potrebne sklopove

DEFINICIJA SABIRNICE
Sabirnica (Bus)
- Djeljiva komunikacijska veza (shared link)
- Jedinstven sklop oienja koji se koristi za povezivanje dvije ili vie jedinica (komponenti) raunala
- Sabirnica sadri 4 segmenta:
1. Adresna sabirnica

Odreuje izvor ili odredite podataka adresu

irina adresne sabirnice definira kapacitet memorije koju je mogude adresirati (adresnog prostora):
o 8 bita 256 Bajtova
o 16 bita 64 KB
o 32 bita 4 GB

2. Podatkovna sabirnica

Prenosi podatke

Nema razlike na toj razini izmeu podataka i instrukcija i jedno i drugo su podaci

irina podatkovne sabirnice

o moe biti : 8,16, 32, 64 bita,
o to je kljuni faktor performansi

3. Upravljaka sabirnica

Provodi upravljake i tajming signale

4. Ostale veze/signali (napon, clock, masa,)

VIESTRUKE SABIRNICE
- Raunalo obino posjeduje vie sabirnica:

hijerarhijski organiziranih

Meusobno povezanih sueljima/mostovima (interface/bridge)

Bre sabirnice su blie procesoru

o Prikljuak za brze jedinice vedeg kapaciteta

Sporije sabirnice su udaljenije od procesora

o Prikljuak za sporije jedinice manjeg kapaciteta

SABIRNICE MIKRORAUNALA (PC)

- Interna (unutranja) sabirnica

Povezuje jedinice unutar mikroprocesora

- Eksterna (vanjska) sabirnica

Povezuje jedinice izvan mikroprocesora

Spaja se na unutranju

- Neke od sabirnica osobnih raunala

Paralelne:
o PCI Expres 32 bita glavna sabirnica suvremenih osobnih raunala
o PCI-X -64 bita - namijenjene za servere
o AGP - Accelerated Graphics Port - za grafiki podsistem

Serijske:
o USB - Universal Serial Bus - prikljuak za do 127 ureaja
o FireWire (IEEE 1394) - prikljuak za do 63 ureaja

Stariji modeli (nisu u upotrebi):

o ISA
o VESA
o Microchanal

ULAZNO-IZLAZNA JEDINICA (U/I)

- Pomodu U/I J raunalo komunicira sa perifernim ureajima:

Eksterne memorije

Ispis

Unos podataka i naredbi

Multimedija

- Problem ulaza/izlaza:

UI ureaji su mnogo puta sporiji od CPU

Postoji mnotvo specifinosti koje karakteriziraju pojedine ureaje

U/I MODULI
- U/I moduli su sklopovi U/I jedinice

Problemi periferije:
o razliitost periferije:

prijenos razliitih koliina podataka

razliite brzine

razliiti formati

o sporost

sve I/O jedinice su sporije od CPU i RAM-a

Potrebni su I/O moduli (U/I moduli)

o nalaze se izmeu pojedinih tipova perifernih jedinica i CPU i RAM-a
o ublaavaju negativan efekt razliitosti i sporosti
o rastereduju CPU i RAM

FUNKCIJE U/I MODULA

- upravljanje i tajming
- komunikacija sa CPU
- komunikacija sa jedinicom
- baferiranje podataka (privremeno spremanje podataka u lokalnu memoriju-buffer)
- otkrivanje greaka

VRSTE U/I MODULA

- U/I kanali ili U/I procesori

Kompleksnije su izvedbe

omoguduju obradu do najsitnijih detalja, bez ueda procesora

omoguduju visoku razinu suelja prema procesoru

- U/I kontroleri ili kontroleri jedinica

jednostavnije su izvedbe, jeftiniji

trae mnogo procesorskog vremena

DEFINICIJA MEMORIJE
- Memorija je kolekcija delija

koje mogu sadravati binarne podatke

sa pridruenim sklopovljem za input i output, odnosno

sa mogudnodu itanja i pisanja sadraja delija

- Memorija se logiki tretira kao:

kontinuiran linearni prostor sa poetnom adresom 00 do m, pri emu je m adresa ija se vrijednost
izraunava: m=ukupan_broj_memorijskih_delija 1

GENERALNA PODJELA MEMORIJA

- Memorije raunala se generalno dijele na:

Memorija u procesoru
o Registri
o Privremena (Cache) memorija

Interna ili glavna memorija

o RAM
o Eksterni cache

Eksterna ili sekundarna memorija

o vrsti (Hard) diskovi,
o magnetne trake,
o CD/DVD

MEMORIJSKE PERFORMANSE: VRIJEME PRISTUPA I MEMORIJSKI CIKLUS

- Vrijeme pristupa ili Access Time

Vremenski interval od trenutka kad memorijska jedinica primi adresu do trenutka kad preda rezultat

- Memorijski ciklus

Cijeli ciklus dohvadanja memorijskog sadraja sa memorijske adrese

Memorijski ciklus moe biti dui od memorijskog pristupa (npr. kod DRAM-a je nakon itanja potrebno
ponovno upisivanje proitanog sadraja)

ORGANIZACIJA MEMORIJE: LE/BE

-Poredak bajtova u rijei nije jednak kod svih procesora, postoje dvije varijante:

Big endian - s lijeva u desno

Little endian - s desna u lijevo

-Primjer:
IBM i SPARC: Big endian
INTEL: Little endian

VRSTA MEMORIJA
- Prema trajnosti memorijskog zapisa:

Neizbrisive (engl.: non-volatile)

o Sadraj (zapis) ostaje trajno pohranjen i nakon prekida napajanja

Izbrisive (engl.: volatile)

o Sadraj se gubi ubrzo nakon nestanka napajanja
o Takve su RAM (Random Access Memory) - memorije sa direktnim (sluajnim) pristupom

NEIZBRISIVE MEMORIJE
- Nepromjenljive (iskljuivo itljive) jednom napisane, mogu se samo itati, takve su:

ROM Read Only Memory

- Promjenljive (uglavnom itljive) - namijenjene su za mnogokratno itanje, ali se u njih moe ogranieni broj
puta pisati
- vrste:

PROM Programmable Read Only Memory

EPROM Erasable Programmable Read Only Memory

EEPROM Electrically Erasable Programmable Read Only Memory

ROM
- ROM - read-only memory (pronounced rahm)
- memorija na koju su podaci usnimljeni i ne mogu se mijenjati
- koristi se samo za itanje
- sadri podatke iji sadraj je nepromjenljiv
- npr. program za podizanje raunala, fiksne parametre, i sl.
- redovito se koristi u eksternim jedinicama, printerima, kalkulatorima

PROM
- PROM - (programmable read-only memory) - programibilna read-only memorija
- koristi pregorljive veze (fusible links)
- proizvodi se kao prazna memorija na koju se samo jednom moe upisati sadraj
- jednom upisan sadraj ostaje trajno sauvan
- upisivanje sadraja se vri pomodu ureaja koji se naziva: PROM programer

EPROM
- EPROM - erasable programmable read-only memory (izbrisiva programibilna read-only memorija)
- karakteristike

sadraj se moe vie puta brisati i upisivati

brisanje sadraja se radi izlaganjem memorije ultra-ljubiastoj svjetlosti

ponovno pisanje se vri uz pomod PROM-programera

EPROM
- EEPROM - electrically erasable programmable read-only memory (elektriki izbrisiva programibilna read-only
memorija)
- koristi posebne elemente koji se mogu prebaciti iz provodljivog u neprovodljivo stanje i obratno te to svoje
stanje zadravaju bez obzira na napajanje
- Karakteristike

elektriki izbrisiva vie puta

sporija od RAM-a kao i sve ostale trajne memorije

upisivanje se vri bajt po bajt

FLASH MEMORIJA
- specijalan tip EEPROM
- upisivanje i brisanje se vri u blokovima umjesto u bajtovima, mogude je brisanje i cijelog ipa
- brisanje je sporo 100ms-1s
- redovito se koristi kao BIOS memorija dananjih raunala (Flash BIOS)

RAM
- RAM Random Access Memory
- omoguduju pristup bilo kojem bajtu neposredno, bez obzira na poloaj
- zahtijevaju elektrini tok da bi zadrale sadraj
- bre su od neizbrisivih memorija
- pisanje i brisanje memorijskog sadraja praktino nije ogranieno trajnost je velika
- velikog su kapaciteta
- RAM je esto sinonim za glavnu memoriju raunala
- Predstavlja osnovni gradbeni blok glavne memorije raunala
- Moe se koristiti i za druge namjene

Dvije vrste RAM-a

1. DRAM Dynamic RAM
- pristupno vrijeme se mjeri u nano sekundama
- stvarno pristupno vrijeme je loije jer svaki ciklus zahtijeva vrijeme pauze
- Veliki stupanj integracije - jeftinija izvedba
2. SRAM Static RAM (it. esram)
- SDRAM je bra je memorija od DRAM-a
- nema pauze izmeu dva pristupa jer ne trai osvjeavanje
- skupa je izvedba
- uglavnom se koristi samo za ke memoriju (cache)

CPU CACHE (KE) MEMORIJA

CPU ke (engl. cache) ili privremena memorija (kae se i: priruna memorija):
- Ublaava raskorak u brzini CPU i glavne memorije raunala
- Postavlja se izmeu CPU i GM
- Izgraena je u pravilu kao statika memorija
- Sadri privremene/dinamike kopije najede koritenih podatka iz GM
- Procesor trai/smjeta podatak najprije u ke memoriju i time povedava pristupno vrijeme
- GM i KM se meusobno sinkroniziraju
- KM moe biti sagraena u vie razina (L1, L2, L3,..)

MEMORIJSKA HIJERARHIJA
- Hijerarhija
1. interni baferi i flip-flopovi u CPU
2. registarski fajl registri
3. ke memorija (SRAM)
a) level 1 (interno u CPU)
b) level 2 (eksterno na MB)
c) ...

4. glavna memorija (RAM)

5. eksterna memorija (hard disk, cd, dvd, ...)
- Via razina znai:

vedu brzinu

skuplju izvedbu

manji kapacitet

MIKROPROCESOR
- mikroprocesor je ip koji po arhitekturi i namjeni odgovara centralnoj procesorskoj jedinici digitalnog
raunala
- Sinonimi: CPU = mikroprocesor!?
- MP sadri:

ALU

CU

Dio sabirnice (lokalnu)

Privremenu memoriju (cache)

- MP u pravilu ne sadri glavnu memoriju

PERIIFERNI UREAJI DR
- Periferni ureaji obuhvadaju slijedede eksterne jedinice raunala:

Monitori

Eksterne memorije

tampai (printeri)

Skeneri

Multimedijalni ureaji

Ostali ulazno izlazni ureaji tipkovnica, mi, tablet

PODJELA PERIFERNIH UREAJA DR

- Vanjske (eksterne) memorije ili (engl. : Storage)

Namijenjene za trajno uvanje podataka

Omoguduju zapis velikih koliina podataka

- Ulazni ureaji

Omoguduju ulaz podataka u raunalo pretvorenih u digitalni oblik

- Izlazni ureaji

Omoguduju izlaz podataka iz raunala i njihovo pretvaranje u potrebnu formu vanjske reprezentacije

EKSTERNE MEMORIJE
- S obzirom na tehnoloku izvedbu:
1. Magnetne

Hard ili vrsti diskovi

Flopy diskete (rijetko u upotrebi)

ZIP

Magnetne trake

2. Optike

Rotirajudi optiki diskovi:

CD, CD-ROM, DVD, BD-ROM(Blu-ray Disc) : Read only storage,
CD-R, DVD-R, DVD+R BD-R: Write once storage,
CD-RW, DVD-RW, DVD+RW, DVD-RAM, BD-RE: Slow write, fast read storage

Magnetno optiki diskovi

3. Poluprovodnike vanjske memorije (semiconductor storage)

Flash memorije (NAND Flash)

Solid-State Diskovi (hard diskovi izvedeni od polu provodnikih memorija )

EKSTERNI FLASH MEMORIJSKI UREAJI

- Najvaniji tipovi

USB stikovi - kapacitet do 128 GB

SD kartice (Secure Digital Card) - standardne SD kartice; Mini, Mikro SD (manjeg su formata)

- Brzine se oznaavaju kao:

Standardne

Ekstra-brze

ULAZNA PERIFERIJA
- Ulaznu periferiju ine razliite vrste ulaznih ureeja:

Tipkovnice (keyboard)

Pokazivaki ureaji

Audio ulazni ureaji

Slikovni i video ulazni ureaji (imaging and video)

Bar kod itai

Ostali specijalni ulazni ureajI - u medicini,

ULAZNA PERIFERIJA TIPKOVNICE

- Tipkovnice (keyboard) - omoguduju unos teksta i numerikog teksta, te specijalnih znakova
(Ctrl,Alt,Shift,Tab, Fn,)
- Vrste tipkovnica

Normalna (104 Znaka)

Skradena

Numerika

Specijalna

ULAZNA PERIFERIJA
- Pokazivaki ureaji

Mievi (mehaniki, optiki, laserski)

Joystick

Pokazivake olovke

3D mievi

Tableti

Kompozitni ureaji (igrade konzole)

- Audio ulazni ureaji

Mikrofoni

MIDI muziki ureaji

- Bar kod skeneri - omoguduju itanje: crtkanog koda; dvodimenzionalnog koda (QR-kod)

Runi

Stolni

Prijenosni

Mobiteli kao skeneri (QR-kod)

- Slikovni i video ulazni ureaji (imaging and video)

Kamere

Skeneri slike i teksta

Skeneri otiska prsta

3D skeneri

IZLAZN A PERIFERIJA
- Najvanije kategorije:

Monitori - CRT monitori (stara tehnologija), LCD monitori

tampai (printeri) laserski, ink-jet, matrini

3D tampai - mogu tampati trodimenzionalne objekte; to je nadolazeda tehnologija s velikom

perspektivom

Ploteri

Zvunici

Ostali izlazni ureaji

- tampai (printeri)
- Laserski

Koriste plastinu smjesu praha koja se zagrijavanjem zalijepi za papir

Postoji crno/bijela i kolor verzija

Tipina rezolucija 1200dpi (dpi=toaka po inu)

- Ink-jet

Piezoelektrini ili termalni

Visoke rezolucije

Izbacuju tintu u vrlo sitnim kapljicama

- Matrini

Koriste iglice kojima pritidu na papir preko trake sa tintom

Pogodni su kada treba napraviti kopiju na koprajudem papiru

- Termalni

Generiraju otisak na termiki osjetljivom papiru

Koriste se na blagajnama i u situacijama kada treba otisnuti manji dokument (listid)

Otisak nema trajnost

- Ploteri
- Slue za tampanje dokumenata velikog formata
- Imaju visoku rezoluciju
- Koriste se uglavnom za grafike otiske (tampu)
- Mogu biti i u ulozi plotera-rezaa
- Danas ulogu plotera kod malog formata crtea preuzimaju printeri (ink-jet ili laserski)

VON NEUMANNOVO USKO GRLO

- VNAR ima glavni problem u injenici da podaci i instrukcije dijele istu memoriju - stoga protok izmeu
procesora i memorije postaje usko grlo
- Procesor u VNAR mora velik dio vremena ekati na memoriju (kod dohvata podataka i instrukcija)
- Bududi da su kako brzina procesora, tako i veliina u stalnom porastu koje je vedi od porasta propusnosti
podataka imeu njih, problem uskog grla postaje sve vedi
- Ublaavanje problema uskog grla se u VNAR rjeava

ugradnjom brze privremene memorije (CASHE)

ugradnjom sklopa za predvianjem grananja instrukcija

HARVARD ARHITEKTURA RAUNALA

- Drugi nain za izbjegavanje problema von neumannovog uskog grla je Harvard arhitektura
- Harvard arhitektura pretpostavlja:

posebnu memoriju za podatke i

posebnu za instrukcije

- Na taj nain se ubrzava procesiranje

- Harvard arhitektura se koristi uglavnom u specijalnim mikroprocesorima (mikrokontrolerima) za posebne
namjene, odnosno u RISC procesorima
- Postoji i modificirana HA kod koje osim dvije memorije postoje i posebni putovi za protok podataka odnosno
instrukcija
- Dananji PC nisu bazirani na Harvard arhitekturi

GENERACIJE DIGITALNIH RAUNALA

- Ponekad se raunala sa stajalita tehnolokog razvoja dijele na generacije
- Ne postoji potpuno suglasje o tome koliko je do sada bilo generacija digitalnih raunala:

Prema nekima samo 4 generacije

Prema drugima 5 generacija

- Problematino je poimanje 5. generacije jer:

Moe se odnositi na neuspjean projekt s poetka 80.tih godina, ili

Na raunala opremljena suvremenim procesorima sa vie jezgra CPU

4 GENERACIJE DIGITALNIH RAUNALA

- U tehnolokom i komercijalnom smislu moemo govoriti o 4 generacije:
1. generacija: (1946 - sredine 1950-tih godina)
- Zasnovane na tehnologiji elektronskih cijevi (lampi)
- ENIAC, EDVAC, UNIVAC1 - glavni predstavnici
2. generacija: (s kraja 1950-tih do ranih 1960-tih)
- Zasnovana na tehnologiji tranzistora
- Jedan tranzistor je zamijenio nekoliko desetaka elektronskih lampi
3. generacija: (od sredine 1960-tih do poetka 1970-tih godina)
- zasnovana na tehnologiji integriranih krugova
- Jedan IC zamjenjuje u poetku na desetke logikig sklopova, a kasnije i tisude
- Tritem dominira tvrtka IBM (IBM System 360)
4. generacija: (od poetka 1970-tih do danas)
- Raunala su zasnovana na mikroprocesoru koji sadri cijeli CPU u jednom ipu

- Neki smatraju da dananja raunala, kao i raunala nadolazedih godina, opremljena suvremenim
mikroprocesorima sa vie CPU jezgri predstavljaju novu generaciju, prije svega zbog paralelnosti u
procesiranju i visokih performansi

5. GENERACIJA DIGITALNIH RAUNALA

- Poetkom 1980-tih godina je pokrenut projekt 5. generacije raunala, koji nije doivio komercijalni uspjeh, te
je nakon deset godina obustavljen:

Japansko ministarstvo meunarodne trgovine i industrije (MITI) je u poetku financiralo projekt 5.g.r.
od kojeg je oekivalo da omogudi Japanu da preuzme tehnoloko vodstvo u raunarskoj industriji
(fondacija je bila preko 400 milijuna US$)

Kasnije su takoer i USA kao EU pokrenule istraivanja i razvoj 5.g.r. (EU projekt ESPRIT)

U tehnolokom smislu je postignut napredak, ali zbog niza nerijeenih sloenih problema projekt je
obustavljen

- 5.g.r. u komercijalnom smislu nije postigla uspjeh - radne stanice i PC raunala krajem 1980.tih godina,
opremljena snanim mikroprocesorima i grafikim sueljem, bila su daleko pristupanija i pogodnija kako za
iroku, tako i za specijaliziranu primjenu

RAZLOZI NEUSPJEHA 5. GENERACIJE RAUNALA

- Projekt 5GR imao je za cilj razviti raunala koja de neposredno modi nadi primjenu u podruju umjetne
inteligencije: analogno ljudskom mozgu koji paralelno procesira podatke u milijardama modanih stanica, ta
su raunala zamiljena kao:

raunala koja se sastoje od velikog broja relativno jednostavnih (i jeftinih) mikroprocesora koji
procesiraju podatke paralelno (istovremeno)

Utemeljeni su na konceptu logikog procesiranja , dok su osnovni jezici u VNAR bili zasnovani na
proceduralnom procesiranju

Programski algoritmi za njih su razliiti od onih u VNAR, stoga je trebalo razviti nove jezike zasnovane
na tzv. konkurentnoj logici

Vie takvih jezika je razvijeno, ali ni jedan nije poluio potpuno zadovoljavajude rezultate (Concurent
Prolog, Actors,..)

Programiranje na takvim jezicima je bilo komplicirano

Glavni problem je bio stoga to pomodu logikog programiranja nije mogude zadovoljiti sve aplikacijske
potrebe

- Projekt 5GR je bio ispred svog vremena:

To je bilo vrijeme relativno slabih osobnih raunala (mikroprocesora)

Grafiko suelje nije bilo prisutno

Internet u dananjem smislu nije bio poznat

Relacijske baze podataka su su bile tek u razvojnoj fazi (Oracle, IBM)